‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺟﺰاﺋﺮی‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻌﯿﺪ ﻓﺎﺿﻠﯽ ‪/‬‬
 ‫درﺳﻬﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬

‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺟﺰاﺋﺮی‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫ﺳﻌﯿﺪ ﻓﺎﺿﻠﯽ ‪/‬‬ ‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫آﺑﺎن )ﻋﻘﺮب( ‪۱۳۹۴‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ۱۴۳۶ ،‬ﻫﺠﺮی‪ ۱۴۳۷ ،‬ﻗﻤﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺆﻟﻒ ‪١٧ .................................................................‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪٢١..............................................................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ‪٢٣ .........................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ‪٢٣ .................................. ................................‬‬
‫درس‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ‪٢٤ ...........................................................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ‪٢٦ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ‪٢٧ ......................................................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﯾﺎک ﻧﻌﺒﺪ و اﯾﺎک ﻧﺴﺘﻌﯿﻦ ‪٢٨ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ وﺻﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻣﻌﺎذ ‪٣٠ .......................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺻﺮاط اﻟﺬﯾﻦ اﻧﻌﻤﺖ ﻋﻠﯿﮫﻢ ‪٣١ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری ‪٣٢ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ وﺿﻮ ‪٣٣ .................................... ................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﯿﻔﯿﺖ وﺿﻮ ‪٣٥ .............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﻏﺴﻞ ‪٣٦ ................................. ................................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻏﺴﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ‪٣٧ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﺗﯿﻤﻢ ‪٣٩ ................................. ................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﯿﻤﻢ ‪٤٠ ............................................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻧﻤﺎز از ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎزﻣﯽدارد ‪٤١ ................................‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﮐﻤﺎل وﺿﻮ ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪٤٣ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق ‪٤٥ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻪ ﭼﯿﺰ اﻣﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪٤٦ ............................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ اھﻞ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ‪٤٨ .............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ‪٤٩ ............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻣﺘﻘﯿﻦ در ﺳﺎﯾﻪھﺎ و ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرھﺎاﻧﺪ ‪٥١ .............................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺪﻗﻪ از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ‪٥٢ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ اﻧﻔﺎق از ﻣﺎلھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ‪٥٤ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ارﮐﺎن دﯾﻦ اﺳﻼم ‪٥٥ ...............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن اھﻞ ﻓﺴﺎد و ﻗﻄﻊ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ ‪٥٧ .............................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ وﺻﻞ رﺣﻢ ‪٥٨ ......................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺑﻪ اﺣﺴﺎن واﻟﺪﯾﻦ ‪٦٠ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ‪٦١ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ‪٦٣ .................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪا وﻟﯽ ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺎﺳﺖ ‪٦٤ ........................................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮاﻟﺨﯿﺮ ‪٦٧ ....................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ﭼﻨﮓزدن ﺑﻪ ﺣﺒﻞ اﻟﻠﻪ ‪٦٧ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ھﻔﺘﺎدوﺳﻪ ﻓﺮﻗﻪ ‪٦٨ ..................................................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻧﺬر ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ ‪٧٠ ........................................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻔﻆ ﻣﺮﯾﻢ و ﻋﯿﺴﯽ از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن ‪٧١ ............................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ذﮐﺮ و ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺧﺪا در ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ‪٧٣ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺜﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ‪٧٤ .................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺳﺨﺘﯽ ﺟﺎنﮐﻨﺪن ﻇﺎﻟﻤﺎن ‪٧٥ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮال ﻧﮑﯿﺮ و ﻣﻨﮑﺮ در ﻗﺒﺮ ‪٧٧ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﻃﻠﺐ وﺳﯿﻠﻪ و ﻣﻌﻨﯽ آن ‪٧٩ .............................................‬‬
 ‫‪٣‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺎر رﻓﺘﻨﺪ ‪٨٠ ..........................‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه ‪٨٢ .......................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺰای روزهدار را ﺧﺪا ﻣﯽدھﺪ ‪٨٣ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزھﺎ و اوﻗﺎت آن ‪٨٥ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻨﺎی اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ‪٨٦ .................................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ‪٨٨ .......................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان و ﺻﻒ اول ‪٨٩ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ آﻏﺎز و اﻧﺠﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ ‪٩١ ...............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ اول و آﺧﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ‪٩٢ .......................................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن از ﮔﻞ ‪٩٣ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ آﻓﺮﯾﻨﺶ آدم و دﻣﯿﺪن روح ‪٩٥ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎنھﺎ از ﯾﮏ ﻧﻔﺲ ‪٩٦ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻔﺎرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺖ از زﻧﺎن ‪٩٧ ............................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﺳﺮای آﺧﺮت از آن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ ‪٩٩ .............................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﮐﻞ و ﺷﺮب ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ‪١٠٠ ................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﺗﻘﻮی و ھﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن ‪١٠١ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻟﺘﺰام ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ ‪١٠٣ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﻧﯿﮑﺎن در ﺑﮫﺸﺖ و ﺑﺪان در دوزخ ‪١٠٥ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ دﯾﺪار اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ‪١٠٦ ................................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻋﺒﺎدت ﺑﺎاﺧﻼص ‪١٠٨ .................................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ و ﺛﻮاب ﻣﺠﺎھﺪان ‪١٠٩ ...............................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‪١١١ .....................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ذﮐﺮ ﻣﺜﺎلھﺎ ﺑﺮای ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ ‪١١١ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ آﺧﺮت ﺟﮫﺖ دﻧﯿﺎ ‪١١٢ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ دﯾﺪن ﺟﮫﻨﻢ ﺑﺎ ﯾﻘﯿﻦ و ﻧﻤﺎﯾﺎن ‪١١٤ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ ﺳﻮال ﻣﯽﺷﻮد ‪١١٥ .....................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﺣﺞ ‪١١٦ ........................................................‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ‪١١٨ .........................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺤﺼﺮ ﮐﻪ از ﺣﺞ ﺑﺎزﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ‪١١٩ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺮه ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ ‪١٢١ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺷﮑﺎر در ﺣﺎل اﺣﺮام ‪١٢٢ ...............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺸﺘﻦ ﭘﻨﺞ ﺣﯿﻮان در ﺣﺮم ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ‪١٢٤ ....................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﺆال زﯾﺎد ﺳﺒﺐ دﺷﻮاری ﻣﯽﺷﻮد ‪١٢٥ .............................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ را ﺣﺮام ﮐﺮده ‪١٢٧ .............................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ اوﻟﯿﺎء ﺧﺪاﺗﺮس و اﻧﺪوه ﻧﺪارﻧﺪ ‪١٢٨ ..................................‬‬
‫‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﺧﺪا ‪١٣٠ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز ‪١٣١ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺎر ﻣﺆﻣﻦ ھﻤﻪ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ ‪١٣٣ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح ﮐﻨﯿﺪ ‪١٣٤ ..................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر در روز ﺻﺪﺑﺎر ‪١٣٦ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﯾﺎریﮐﺮدن ﺑﻪ ﺗﻘﻮی و ﻧﯿﮑﯽ ‪١٣٧ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﯾﺎریرﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺠﺎھﺪ ‪١٣٩ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎھﺎن ‪١٤٠ .....................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ھﻔﺖ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه ‪١٤١ .............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ھﺮﮐﺲ ﺑﺮای ﻓﺮداﯾﺶ ﺑﻨﮕﺮد ‪١٤٣ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺮس از ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ ﻣﺮدم ‪١٤٤ .............................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران در ﺑﮫﺸﺘﻨﺪ ‪١٤٦ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ در ﺟﻨﺖ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻣﮫﯿﺎﺳﺖ‪١٤٧ ............................. ...‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ اﺟﺎزه و ﺳﻼم ﺑﺮ اھﻞ ﺧﺎﻧﻪ ‪١٤٩ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﻣﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ھﻔﺖ ﭼﯿﺰ ‪١٥١ .................................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ دﻋﺎ و اﺟﺎﺑﺖ ‪١٥٢ ......................................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻮﻟﯽ دﻋﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن ‪١٥٤ .......................................‬‬
 ‫‪٥‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ ‪١٥٧ ..................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ واﻟﻔﺠﺮ وﻟﯿﺎل ﻋﺸﺮ ‪١٥٧ .................................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻤﻞ در ده روز ذی اﻟﺤﺠﻪ ‪١٥٩ .........................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ اﻧﺎ اﻋﻄﯿﻨﺎک اﻟﮑﻮﺛﺮ ‪١٦٠ .................................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻮﺛﺮ ﺣﻮﺿﯽ اﺳﺖ در ﺟﻨﺖ ‪١٦١ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران در ﻋﻠﯿﯿﻦ ‪١٦٣ .........................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ و ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ درﺟﻪ در ﺑﮫﺸﺖ ‪١٦٤ ....................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﻋﺬاب ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن ‪١٦٦ ..................................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﻨﺞ ﻣﺠﺎزات در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻨﺞ ﮔﻨﺎه ‪١٦٧ .............................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﯾﺎ أﯾﺘﮫﺎ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻤﻄﻤﺌﻨﻪ ‪١٦٩ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ دﻋﺎ ‪١٧٠ .....................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﻮال زﻧﺎن از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ‪١٧٢ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ رﻓﺖ و آﻣﺪ اﻗﻮام ﺷﻮھﺮ ‪١٧٣ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮادر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ ‪١٧٤ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﻊ از ﺑﻐﺾ‪ ،‬ﺣﺴﺪ و دﺷﻤﻨﯽ ‪١٧٦ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ از ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن ‪١٧٧ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﻊ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ راهھﺎ ‪١٧٩ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ اﺳﺘﻐﻔﺎر در وﻗﺖ ﮔﻨﺎھﺎن ‪١٨٠ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺸﺶ ﮔﻨﺎھﺎن ‪١٨٢ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻋﺪم ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ‪١٨٤ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ‪١٨٥ .............................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ اﻗﺴﺎم ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ وﺣﯽ ‪١٨٧ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ وﺣﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻟﺠﺮس ‪١٨٨ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ اﻗﺮأ ﺑﺎﺳﻢ رﺑﮏ ‪١٩٠ ....................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺰول وﺣﯽ در ﻏﺎر ﺣﺮا ‪١٩٢ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﺻﻔﺎت ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺨﻠﺺ ‪١٩٤ ...........................................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٦‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻼوت اﯾﻤﺎن ‪١٩٦ .................................................‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ذرهای ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪١٩٧ .....................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ذرهای از اﯾﻤﺎن ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت ‪١٩٩ ................................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ اﺳﻼم ‪٢٠١ ................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﮫﺎد ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ ‪٢٠٢ ........................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول ‪٢٠٥ ................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ اﯾﻤﺎن ﻇﺎھﺮی ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ‪٢٠٥ ............................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ھﺪﯾﻪدادن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﻓﺮاد ‪٢٠٧ .........................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج زﻧﺎن ﻋﺎدی ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪٢٠٩ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﺣﺴﺎن ﺑﻪ زﯾﺮدﺳﺘﺎن ‪٢١١ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎھﻢ ﺷﺒﺎھﺖ دارﻧﺪ ‪٢١٢ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﮫﺎر ﺧﺼﻠﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ ‪٢١٤ .............................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺣﻠﻮل ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺳﺒﺐ روزه اﺳﺖ ‪٢١٥ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ دﯾﻦ آﺳﺎن اﺳﺖ ‪٢١٧ ................................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺣﻼل را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺣﺮام ﮐﺮد ‪٢١٨ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻼل و ﺣﺮام واﺿﺢ اﺳﺖ ‪٢٢٠ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪ ‪٢٢١ ....................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ھﻢﭼﺸﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ در دو ﭼﯿﺰ ‪٢٢٣ .........................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﮐﺎﻓﺮان اﻧﺘﻈﺎر ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ ‪٢٢٤ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ ‪٢٢٦ ...............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻣﺎدران ﺷﯿﺮده ‪٢٢٧ ....................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﮕﻮﻧﻪ آن زن را ﻧﮕﻪ ﻣﯽداری ‪٢٢٩ .............................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮای ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ‪٢٣١ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﻣﻌﺎذ ‪٢٣٢ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ آﻣﺪن دﺧﺘﺮ ﺷﻌﯿﺐ ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ÷ ‪٢٣٤ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺎیﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺣﻠﻘﻪ درس ‪٢٣٦ .................................‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺮﻗﻪ در دﯾﻦ ‪٢٣٧ ..............................................‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺼﺪ ﮔﻨﺎه ‪٢٣٩ .....................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﺪ ‪٢٤١ .........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ رﯾﺎﮐﺎری ‪٢٤٢ .......................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا‪ ،‬رﺳﻮل و اوﻟﯿﺎء اﻣﻮر ‪٢٤٤ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﯿﺮ ‪٢٤٥ ................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﻟﺪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ‪٢٤٧ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ آرزوی ﻣﺮگ را ﻧﮑﻨﯿﺪ ‪٢٤٨ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺣﺪود و ﻣﺮزھﺎی اﻟﮫﯽ ‪٢٤٩ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ دﺧﻮل ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ‪٢٥١ ................................ ...‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ ‪٢٥٣ ...............................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ازدواج زﻧﺎن ﺑﯽﺷﻮھﺮ و ﻣﺮدان ﺑﯽھﻤﺴﺮ ‪٢٥٣ ........................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﻮاﻧﺎن ازدواج ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‪٢٥٤ ..................................... ...‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻣﻄﻠﻘﻪ را از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮش ﺑﺎزﻧﺪارﯾﺪ ‪٢٥٦ ......................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺧﻮاھﺮ ﻣﻌﻘﻞ ‪٢٥٧ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺮدان ‪٢٥٩ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﺣﺘﺮام ﺷﻮھﺮ ﺑﺮ زن ﻻزم اﺳﺖ ‪٢٦١ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ازدواج ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﺑﺎ دﺧﺘﺮان ﺷﻌﯿﺐ ÷ ‪٢٦٢ .....................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﺟﺎزه وﻟﯽ در ﻧﮑﺎح زن ‪٢٦٤ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﮫﺮ زﻧﺎن ‪٢٦٥ ..................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮫﺮﯾﻪ ‪٢٦٧ ................................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﻃﻼق و ﻋﺪه آن ‪٢٦٨ ..................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻃﻼق در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ ‪٢٧٠ .........................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﻋﺪه زن ﺣﺎﻣﻠﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ اﺳﺖ ‪٢٧١ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎن ﻋﺪه زن زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮامس ‪٢٧٣ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻋﺪه وﻓﺎت ‪٢٧٤ .........................................................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٨‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻘﺎء زن ﻣﻌﺘﺪه در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮھﺮ ‪٢٧٦ .............................‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﻃﻼق ﻗﺒﻞ از آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﯽ ‪٢٧٧ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﻗﺪام ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻃﻼق ﯾﮑﯽ از ھﻤﺴﺮان ‪٢٧٨ ....................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان اﺳﺖ ‪٢٨٠ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻄﺎء و ﻧﺴﯿﺎن ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﺪارد ‪٢٨١ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻟﻐﻮ ‪٢٨٣ .........................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺖھﺎ ‪٢٨٤ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﮐﻔﺎره ﺳﻮﮔﻨﺪ ‪٢٨٥ ......................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا أ ‪٢٨٧ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ در ﮐﺎرھﺎ ‪٢٨٨ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ انﺷﺎء اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺷﺨﺺ ﺣﺎﻧﺚ ﻧﻤﯽﺷﻮد ‪٢٨٩ ..............‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪان ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ ‪٢٩١ .....................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﻘﺾ ﻣﯽﺷﻮد ‪٢٩٢ .........................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ وﻓﺎء ﺑﻪ ﻧﺬر ‪٢٩٣ ........................................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺬر ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ‪٢٩٤ ...................................................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ ‪٢٩٧ .........................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬اﻃﻌﺎم ﻣﺴﮑﯿﻨﺎن‪ ،‬ﯾﺘﯿﻤﺎن و اﺳﯿﺮان ‪٢٩٧ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ اوﻟﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم س ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ‪٢٩٩ ...........‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﺧﻮردن از ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ذﺑﺢ ﺷﻮد ‪٣٠٠ .....................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ در اﺑﺘﺪای ﻏﺬا ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ‪٣٠٢ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﺻﺤﺎب ﯾﻤﯿﻦ ‪٣٠٣ .......................................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻧﺠﺎم ھﺮ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ‪٣٠٥ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ و ﺗﻨﮫﺎﺧﻮردن ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد ‪٣٠٦ .......................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ ‪٣٠٧ ............................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را ﻧﺰد ھﺮ ﻣﺴﺠﺪی ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ‪٣٠٩ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻇﺮﻓﯽ ﺑﺪﺗﺮ از ﺷﮑﻢ ﻧﯿﺴﺖ ‪٣١٠ ..................................‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺷﺮاب و ﻗﻤﺎر ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ ‪٣١٢ .........................................‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮاب ﮐﻠﯿﺪ ھﻤﻪ ﺑﺪیھﺎﺳﺖ ‪٣١٣ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ از ﺛﻤﺮات ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ‪٣١٥ ......................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ از ﮔﻨﺪم و ﻏﯿﺮه ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ‪٣١٦ .....................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻟﺒﺎس ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ‪٣١٧ ...................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷﯿﺪن در ﻇﺮف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺣﺮام اﺳﺖ ‪٣١٨ .................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ای ﻣﺆﻣﻨﺎن از روزیھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ ‪٣٢٠ .......................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ‪٣٢١ ............................... ...‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ‪٣٢٣ ........................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ھﺮ دردی دواﯾﯽ ﻗﺮار داده ‪٣٢٥ ..................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ھﻨﮕﺎم دﺧﻮل ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ ‪٣٢٧ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻨﻨﺪ ‪٣٢٨ ..................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﺣﻘﻮق دهﮔﺎﻧﻪ ‪٣٢٩ .....................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪ و اﮐﺮام ﻣﮫﻤﺎن ‪٣٣١ .........................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ و‪ ...‬دوﺳﺘﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ ‪٣٣٢ ................................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ھﻨﮕﺎم ﻋﺼﺮ اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ‪٣٣٤ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎھﻢ راز ﻣﮕﻮﯾﯿﺪ ‪٣٣٥ ............................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻮن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎھﻢ‪٣٣٦ ...................... ...‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ﭘﻨﺪ اﺳﺖ ‪٣٣٧ .................................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪٣٣٩ .................. ...‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ‪٣٤١ .......................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ اﻧﻔﺎق از ﻣﺎلھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ‪٣٤١ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ اﻧﻔﺎق ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ ‪٣٤٢ ........................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﺠﺎرت و ﺳﻮد و ﺗﺮک ﺧﻄﺒﻪ ‪٣٤٤ .....................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﯿﺎر ﺑﯿﻊ درﺳﺖ اﺳﺖ ‪٣٤٥ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﯽ و ﺧﯿﺎﻧﺖ ‪٣٤٦ ...............................................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٠‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﮐﺲ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ ‪٣٤٨ .........................‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﯿﻊ و ﺣﺮامﺑﻮدن رﺑﺎ ‪٣٤٩ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮد ھﻔﺘﺎد ﮔﻨﺎه دارد ‪٣٥٠ .........................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺮض ﻧﯿﮑﻮ دھﺪ ‪٣٥٢ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺮه از ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮادرش ﺑﺎز ﮐﻨﺪ ‪٣٥٣ .................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آورده ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ‪٣٥٥ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آوردم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ‪٣٥٦ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﭘﯿﺮوزی اﺳﻼم ﺑﺮ ادﯾﺎن دﯾﮕﺮ ‪٣٥٨ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ھﻤﯿﺸﻪ ﮔﺮوھﯽ از اﻣﺘﻢ ﭘﯿﺮوز ھﺴﺘﻨﺪ ‪٣٥٩ .....................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻮاﺣﺶ و ﮔﻨﺎه را ﺣﺮام ﮐﺮده ‪٣٦٠ .........................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺴﺒﺖدادن ﺣﺪﯾﺚ دروغ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪٣٦٢ ........................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﺗﻘﻮی و ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺘﻮار ‪٣٦٣ .............................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﻃﺎﻋﺖ از ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺳﻨﺖ ﺧﻠﻔﺎ ‪٣٦٥ .......................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪٣٦٦ ......................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻋﻠﻢ آﺧﺮت ﺑﻪ ﺟﮫﺖ دﻧﯿﺎ ‪٣٦٨ ............................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر ‪٣٦٩ ............................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻃﻮل ﻗﺪ آدم ÷ ‪٣٧٠ ............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﻇﺎﻟﻤﺎن و ﻓﺪﯾﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ‪٣٧٢ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ آﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﻋﺬاب و ﻓﺪﯾﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ‪٣٧٤ .....................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ درود ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪٣٧٥ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ آﻣﻮزش درود و ﺻﻠﻮه ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ‪٣٧٦ .........................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ داﺳﺘﺎن داوود و ﺳﻠﯿﻤﺎن ‪٣٧٨ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎن دو زن و داوری ﺳﻠﯿﻤﺎن ‪٣٧٩ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺧﻮردن ﻣﺎلھﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ‪٣٨١ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ اﻧﺘﺤﺎر و ﺧﻮدﮐﺸﯽ ‪٣٨٢ ...........................................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک ‪٣٨٥ .............................................‬‬

 ‫‪١١‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر ﺳﺎﺑﻘﻪدار ‪٣٨٥ .......................................‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺆﻣﻦ اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد ‪٣٨٦ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻋﻠﻢ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ ‪٣٨٨ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﯽ ﮐﻪ‪٣٨٩ ...................................... ...‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ در ﮐﺎر دﯾﻦ اﺟﺒﺎر ﻧﯿﺴﺖ ‪٣٩١ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاب ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم ‪٣٩٢ ................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﻣﺆﻣﻦ آل ﻓﺮﻋﻮن ‪٣٩٣ ...................................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎنﺷﺪن اﺑﻮذر و ﺷﮑﻨﺠﻪﺷﺪﻧﺶ ‪٣٩٥ .......................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺧﻮاب اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪش ‪٣٩٧ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺑﺎرۀ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ‪٣٩٩ .....................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﻮره ﻗﺪر ‪٤٠٠ ..........................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺒﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ھﺰار ﻣﺎه ‪٤٠١ .......................................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ رﻣﻀﺎن ﻣﺎه ﻧﺰول ﻗﺮآن ‪٤٠٣ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ روزه رﻣﻀﺎن و ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎھﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪٤٠٥ .......................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺻﻔﺎت زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ ‪٤٠٦ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻓﻄﺎردادن روزهدار ‪٤٠٧ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ اﻋﺘﮑﺎف در ﻣﺴﺠﺪ ‪٤٠٩ ................................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎﻧﻪ ھﺮ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ‪٤١٠ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺪون اذن ﺧﺪا ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ‪٤١١ ..................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻔﺎﻋﺖ روزه و ﻗﯿﺎم اﻟﻠﯿﻞ ‪٤١٣ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪٤١٤ ........................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺬری در ﮔﻨﺎه ﻧﯿﺴﺖ ‪٤١٥ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﻪ ﺑﺎ ﻧﺪای آذان ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ‪٤١٧ .......................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪٤١٨ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ آن ﮐﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﺟﺴﺖ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ ‪٤١٩ ................................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻀﻮر دﺧﺘﺮان و زﻧﺎن در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ‪٤٢١ .......................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٢‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ‪٤٢٢ ...................................‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ادای ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ‪٤٢٤ ......................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎ دار ﮐﻪ ﺣﺴﻨﺎﺗﺶ ﺳﯿﺌﺎت‪٤٢٥ ....................... ...‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻤﺎز ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪٤٢٧ ................................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال ‪٤٢٩ .........................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮل و اﻣﯿﺮان ‪٤٢٩ .................................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺮونﺷﺪن از ﻓﺮﻣﺎن اﻣﯿﺮ ‪٤٣٠ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻧﺮﻣﯽ دلھﺎ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﯾﺎد ﺧﺪا ‪٤٣٢ .....................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺮوی ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم از اﻣﺖھﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪٤٣٣ ......................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ رازھﺎ را ﻣﯽداﻧﺪ ‪٤٣٥ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﯾﺎدﮐﺮدن ﺧﺪا در ﻧﻔﺲ ‪٤٣٦ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺑﻪ ذرهای ﺧﯿﺮ ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد ‪٤٣٨ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻮﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽرود ‪٤٣٩ ..............‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺧﻮاب ﻣﻠﮏ و ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺣﻀﺮت ﯾﻮﺳﻒ ÷ ‪٤٤١ ........................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاب ﺑﺪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ‪٤٤٢ ....................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ از ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاﺑﺶ ﻓﺮا ﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪٤٤٤ ................... ...‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺪهای از ﺣﻮض ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ‪٤٤٦ ...............‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ اﻧﺪک اﺳﺖ ‪٤٤٧ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻘﺪر ﮔﻨﺞھﺎ و ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪٤٤٩ ....................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻋﺬاب ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ‪٤٥٠ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻼح ﺑﮑﺸﺪ‪٤٥٢ ................. ...‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﺧﻠﯿﻔﻪﺷﺪن داود ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ‪٤٥٣ ................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﭙﺮدن زﻣﺎم اﻣﻮر ﺑﻪ زن ‪٤٥٥ ....................................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻧﻪ ﺳﺨﺘﯽ ‪٤٥٧ ................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺳﺨﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ‪٤٥٨ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬ﺷﮑﻢ ﻣﺎھﯽ و ﺣﻀﺮت ﯾﻮﻧﺲ ÷ ‪٤٦٠ ..................................‬‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﺑﮫﺘﺮم ‪٤٦٢ .............‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﺣﯿﻠﻪﮔﺮان روز ﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﺦ ﺷﺪﻧﺪ ‪٤٦٣ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻨﺎھﺎن ﯾﮫﻮد را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﻨﯿﺪ ‪٤٦٥ ................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻠﯿﻤﺎن و‪٤٦٦ ............................................ ...‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ دﺳﺘﮕﯿﺮی دﯾﻮی از ﺟﻨﯿﺎن ‪٤٦٨ .................................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﻟﻘﻤﺎن و ﻧﺼﯿﺤﺖﮐﺮدن ﻓﺮزﻧﺪش ‪٤٦٩ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮک ﻇﻠﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ‪٤٧١ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪا أ ‪٤٧٢ .......................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮدن ﺑﺮ اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻮﺣﯿﺪ ‪٤٧٤ ............................‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه ‪٤٧٧...................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ در ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ ﻗﺮار دارﯾﻢ ‪٤٧٧ ....................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﯿﻮانھﺎی ﺣﺮامﮔﻮﺷﺖ ‪٤٧٩ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻋﺪل و اﺣﺴﺎن ‪٤٨٠ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺮاﺋﺖ آﯾﻪ ﻋﺪل و اﺣﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪٤٨٢ .....................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ زن و ﻣﺮد ‪٤٨٣ ............................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﭘﺎداش ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺣﺴﻨﻪ ‪٤٨٥ ..........................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﯾﺎ اﯾﮫﺎ اﻟﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا ﻻ ﺗﻘﺪﻣﻮا ‪٤٨٦ .......................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﮐﻢ ﯾﻤﻦ ‪٤٨٨ .........................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ دوﺳﺘﯽ ﻏﯿﺮ از ﺧﻮدﺗﺎن ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ‪٤٨٩ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ھﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ھﻤﺮاز دارد ‪٤٩١ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﺎﺧﺘﻦ و آﺑﺎدی ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪٤٩٢ .........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﯿﻄﺎن ﮔﺮگ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ‪٤٩٤ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﺧﻮردن اﻣﻮال ﺗﻮﺳﻂ روﺣﺎﻧﯿﻮن ﯾﮫﻮد ‪٤٩٥ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ زﮐﺎت ﺑﺮای ﭘﺎﮐﯽ اﻣﻮال اﺳﺖ ‪٤٩٦ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻋﺬاب ﺧﺪا و‪٤٩٨ ............................... ...‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ ‪٥٠٠ ...............................................‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٤‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ وﻓﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎنھﺎ ‪٥٠١ .......................................‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ‪٥٠٣ ............................‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻟﺰوم اﺣﺘﺮام روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﯾﮫﻮد ‪٥٠٤ .................................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ اﺧﺘﺼﺎص روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج‪٥٠٦ ....................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ آﻣﺮزش ھﻤﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ‪٥٠٧ .............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ اﮔﺮ ﺧﻄﺎھﺎی ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﺮی آﺳﻤﺎن‪٥٠٩ ....................... ...‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ارج ﻧﮕﺬاﺷﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﻻزم ‪٥١٠ ............................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ‪٥١١ ................................... ...‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺳﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ ‪٥١٣ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ‪٥١٥ ................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﻋﺪم ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ زﻧﺎن در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ ‪٥١٦ ...........................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ‪٥١٨ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻃﻼق رﺟﻌﯽ دوﺑﺎر اﺳﺖ ‪٥١٩ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﺬر از ﺷﻮھﺮش ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮد ‪٥٢٠ ..............‬‬

‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ ‪٥٢٣ ...................................................‬‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ﺧﺪا از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﺎنھﺎ و ﻣﺎلھﺎﯾﺸﺎن را ﺧﺮﯾﺪه ‪٥٢٣ .................‬‬
‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﯿﺎر در ﺑﯿﻊ ‪٥٢٤ ....................................................‬‬
‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ رھﻦ و ﮔﺮو ‪٥٢٦ ..........................................................‬‬
‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺮھﻮن ‪٥٢٨ .............................................‬‬
‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﺻﻼح ﺑﯿﻦ زوﺟﯿﻦ ‪٥٣٠ ................................................‬‬
‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪٥٣١ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ اﺟﺎره و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺟﺮت ‪٥٣٣ ..............................................‬‬
‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪا دﺷﻤﻦ ﺳﻪ ﮐﺲ اﺳﺖ ‪٥٣٤ ...................................‬‬
‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺷﮫﺎدت دو ﻧﻔﺮ ﻋﺪل ﺑﺮ وﺻﯿﺘﯽ ‪٥٣٥ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ وﺻﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪٥٣٧ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث ‪٥٣٨ .....................................................‬‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﮫﻢ ﻣﯿﺮاث ‪٥٤٠ ........................‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ داﺳﺘﺎن داود و دو ﺧﺼﻢ ‪٥٤١ ........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺎﺿﯿﺎن ﺳﻪ ﻧﻮعاﻧﺪ ‪٥٤٣ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺷﮫﺎدت دو ﻣﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺮد و دو زن ‪٥٤٤ ..........................‬‬
‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﮫﺎدت ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺴﺎن ‪٥٤٥ .........................‬‬
‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﮐﺴﺐ ﻣﺎل از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺠﺎرت ‪٥٤٧ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اراده ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻖ ﻣﺮدم را دارد ‪٥٤٨ ...............‬‬
‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻣﺎلھﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﻔﯿﮫﺎن ﻧﺪھﯿﺪ ‪٥٥٠ ..............................‬‬
‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ ‪٥٥١ ...............................‬‬
‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺎﻃﻞ ‪٥٥٣ ...........................................‬‬
‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ‪٥٥٥ ......................................‬‬
‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥاﺷﺎره ﺑﻪ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز ‪٥٥٧ ...............................................‬‬
‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ دﻋﺎی اذان ‪٥٥٨ ....................................................‬‬
‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ دﺧﺘﺮش را ﻧﺬر ﮐﺮد ‪٥٦٠ .................................‬‬
‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﯿﻄﺎن ھﺮ ﻧﻮزادی را ﻣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪٥٦١ .....................‬‬
‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ اﯾﻤﺎن اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ‪٥٦٣ ............................‬‬
‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ زودی ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ ‪٥٦٤ .....................‬‬
‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ‪٥٦٥ ..................................‬‬
‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻧﺒﯿﺎء ‪٥٦٧ ........................................‬‬

‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ‪٥٦٩ .......................................................................‬‬

 ‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺆﻟﻒ‬

‫ﺳﭙﺎس و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاﯾﯽ را ﮐﻪ ﻗﺮآن را روح و ﻧﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﯿﺎت و ھﺪاﯾﺘﯽ‬
‫ﺑﺪون آن ﻣﺘﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و درود ﺑﺮ ﻣﮋدهدھﻨﺪه‪ ،‬ھﺸﺪاردھﻨﺪه و ﭼﺮاغ ﻓﺮوزان ﺑﺸﺮﯾﺖ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻢ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺳﺮور اوﻻد آدم ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﯽ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ وآﻟﻪ واﺻﺤﺎﺑﻪ وﺳﻠﻢ‪.‬‬
‫دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﮐﺘﺎب ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺳﻨﺖ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن دور ﺑﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻧﺎداﻧﯽ و ﮔﻤﺮاھﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﮫﻮﻟﺖ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼﻣﯽ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی زﯾﺮ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار دھﻨﺪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮﺑﺎﯾﻨﺪ و‬
‫ﻣﻊ اﻷﺳﻒ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدی ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮح ﺷﻮم ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﺸﺎن اﯾﻦ را ﺧﻮب‬
‫درک ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ روح ﺑﺮای ﺣﯿﺎت و ﻧﻮری ﺑﺮای راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ٓ َ َ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫اﺳﺖ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻔﮫﻮم اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﺒﺎرﮐﮥ ﻗﺮآﻧﯽ را درک ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و��ٰل ِك أ ۡو َح ۡي َنا إ ِ ۡ�ك‬
‫َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ٗ َّ‬ ‫َ ۡ َٰ ُ َ َ ۡ َٰ ُ َ َ‬ ‫نت تَ ۡ‬ ‫ُ ٗ ّ ۡ َۡ َ َ ُ‬
‫ور� � ۡهدِي‬ ‫�ن جعل�ه ن‬ ‫ِ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫ي�‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ِ�‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫َ‬ ‫ك‬ ‫روحا مِن أم ِرنا ۚ ما‬
‫َ‬ ‫َّ َّ‬ ‫ِي إ َ ٰ� َ ُّ ۡ َ‬ ‫َ َّ َ َ ۡ‬ ‫َ َّ َ ٓ‬
‫ص َ� ٰ ِط ٱ�ِ ٱ�ِي ُ�ۥ َما‬ ‫ي�‪ِ ٥٢‬‬ ‫ص� ٰ ٖط مستقِ ٖ‬ ‫بِهِۦ من �شا ُء م ِۡن ع َِبادِنا ۚ �نك �َهد ٓ ِ ِ‬
‫� ٱ ۡ�ُ ُم ُ‬‫�ض َ� َ�ٓ إ َ� ٱ َّ�ِ تَ ِص ُ‬ ‫َۡ‬ ‫لس َ� ٰ َ� ٰ َ َ‬
‫� ٱ َّ‬
‫ور‪] ﴾٥٣‬اﻟﺸﻮری‪ .[۵۳-۵۲ :‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬و‬ ‫ِ‬ ‫ت وما ِ� ٱ� ِ �‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن ﻗﺮآن را از ﮐﻼم ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺗﻮ وﺣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯽ ﮐﺘﺎب و اﯾﻤﺎن‬
‫ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ آن را ﻧﻮری ﻗﺮار دادﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ھﺮ ﮐﺴﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻤﺎن را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ‪،‬‬
‫ھﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺗﻮ )ﻣﺮدم را( ﺑﻪ ﺳﻮی راه راﺳﺖ‪ ،‬راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ... .‬راه‬
‫آن اوﺳﺖ‪ .‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ھﻤﻪی اﻣﻮر‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎری ﮐﻪ آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ِ‬
‫ﺑﻪﺳﻮی اﻟﻠﻪ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺣﯿﻠﻪھﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ دور ﮐﻨﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻗﺮآن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎز‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮدﮔﺎن ﺗﻼوت ﺷﺪه و اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻃﻠﺐ ﺑﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٨‬‬

‫ﻧﻪ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖ اﺣﮑﺎم‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدات‪ ،‬آداب و اﺧﻼق و ﺑﺎ واروﻧﻪﮐﺮدن ﻓﺮھﻨﮓ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺴﯿﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﺎت ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﺤﺠﺮ ﻓﮑﺮی و ﻣﺤﺪوداﻧﺪﯾﺸﯽ وادار ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ‪ ،‬ﺧﺎص و ﻋﺎم‪ ،‬ﻣﺠﻤﻞ و ﻣﺒﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﻮاص آن را درک ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺧﻄﺎ ﻧﯿﻔﺘﯿﻢ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﺠﺘﮫﺪﯾﻦ ﺑﺰرگ و ﻋﻠﻤﺎی ﻋﻠﻢ ﮐﻼم ﺗﻮﺿﯿﺢ دادهاﻧﺪ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺻﻮاب آن ﺧﻄﺄ و ﺧﻄﺎ در آن ﮐﻔﺮ اﺳﺖ و از ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺎل اﻟﻠﻪ ﯾﺎ‬
‫اﺣﻞ اﻟﻠﻪ ﯾﺎ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ و ﻧﮫﯽ اﻟﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﺑﺎزداﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺮآن در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﻔﺴﯿﺮ آن دو ﻧﻔﺮ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ آﻧﺎن از ﻓﻘﯿﮫﺎن ﺑﺰرگ‬
‫ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﭼﻘﺪر اﻧﺪک ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن‬
‫را ﺑﺮای اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﻣﯽآﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎنھﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدﮔﺎن و ﯾﺎ در ﺧﺎﻧﻪھﺎ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺮدهداران ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮی ﺑﺨﺎری را ﺑﺮای ﺗﯿﻤﻦ و ﺗﺒﺮک ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺟﺎھﻞ و ﮔﻤﺮاه ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬و دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم‬
‫ﺑﻪ ﺳﮫﻮﻟﺖ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﺸﻮرھﺎ و دوﻟﺖھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮده و از اﻧﺪوﻧﯿﺰﯾﺎ در ﺷﺮق ﺗﺎ‬
‫ﻣﻐﺮب اﻗﺼﯽ زﯾﺮ ﺳﯿﻄﺮۀ اﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم درآﻣﺪ‪.‬‬
‫و از ﺷﮕﻔﺘﯽ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﻦ ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻮد را راﺳﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺎکﻧﻔﺲﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﻼقﺗﺮ‪ ،‬ﻋﺎدﻟﺘﺮ‪ ،‬وﻓﺎدارﺗﺮ و اﻣﯿﻦﺗﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﻗﻠﻤﺪاد‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ رﯾﺎﺳﺖ و اداره اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را زﯾﺮ ﺳﻠﻄﻪ درآورﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را‬
‫از ﻗﺮآن ﮐﻪ روح و ﻧﻮر اﺳﺖ و ﺳﻨﺖ ﮐﻪ ﺷﺮح ﻗﺮآن و ﺳﺒﺐ ھﺪاﯾﺖ ﺑﻪ ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ و آﻧﺎن را در ﻧﺎداﻧﯽ و ﺑﯽﺧﺒﺮی ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم آزادی و‬
‫رھﺎﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ از ﺳﻠﻄﮥ ﮐﻔﺎر ﻣﯿﺴﺮ ﻧﮕﺸﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از آن ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﭼﻨﮓ زدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ آن ﺷﺮوع ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺸﺮﯾﺖ را ﺑﻪ ﻗﺮآن و‬
‫ﺳﻨﺖ دﻋﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ روان ﭘﺮﭼﻢداران اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ و ﻧﮫﻀﺖ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺳﯿﺪﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ و ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪه و ﺷﯿﺦ رﺷﯿﺪ رﺿﺎ و ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ و ﺷﯿﺦ ﻃﯿﺐ‬
‫اﻟﻌﻘﺒﯽ ﻣﺮد ﺗﻮﺣﯿﺪ و اﺻﻼح آن ﮐﻪ ﭼﺸﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺮﻣﮥ ھﻤﭽﻮن او ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻧﮑﺸﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬رﺣﻤﺖ و ﻏﻔﺮان ﺧﺪا ﺑﺮ او و ﺑﺮادران ھﻤﻔﮑﺮﺷﺎن و ﻣﺼﻠﺤﯿﻦ ﺑﺰرگ ﺑﺎد و ﻣﺮدم ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﻓﻀﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ و دﻋﻮت داﻋﯿﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ روی آوردﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺪه ﻻزم دﯾﺪم ﮐﻪ اﯾﻦ دﻋﻮﺗﮕﺮان ﻣﺼﻠﺢ را ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ‬
‫ھﺪﯾﮥ اﻧﺪک ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﮐﻪ دارای ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ و ﭼﻨﺪ آﯾﻪ و‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد روزھﺎی ﺳﺎل ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ درآوردم‪ ،‬و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ و ﯾﺎ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻌﺪ از ادای ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﯾﮏ آن را ﺑﺎ آراﻣﺶ و‬
‫ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺳﭙﺲ‬
‫ً‬
‫ﺷﺮح آن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و آﻧﭽﻪ را ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دھﺪ ﺗﺎ ﮐﺎﻣﻼ درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع آن‪،‬‬
‫ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ آن را اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﮔﺮ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻋﺒﺎدﺗﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آن را اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ و اﮔﺮ ﭘﻨﺪ و ﻣﻮﻋﻈﻪای ﺑﺎﺷﺪ از آن ﭘﻨﺪ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ آن ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال اھﺎﻟﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺧﺎﻧﻮادهھﺎ ﯾﮏ روز آﯾﺘﯽ از ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﺪا و روز دﯾﮕﺮ ﺣﺪﯾﺜﯽ از ﺳﻨﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ج را ﻓﺮا ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺴﺐ اﯾﻦ داﻧﺶھﺎ و آداب و ﻣﻌﺎرف و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آنھﺎ‪ ،‬ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫را ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل ﺧﻮاھﻨﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ وﻋﺪۀ اﻟﮫﯽ ﺣﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﳊ ﹾﻤﺪﹸ ﷲﹼﹺ ﹶر ﱢب ا ﹾﻟ ﹶﻌﺎﳌﹶﹺ ﹾﲔ‪.‬‬
‫ﹶو ﹾ ﹶ‬

‫ﻣﺆﻟﻒ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻟﺠﺰاﺋﺮی ﻣﺪرس ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺷﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره‬
‫اول رﺟﺐ ﺳﺎل ‪ ۱۴۱۲‬ﻫ ق‬
 ‫ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ۡ َ َ‬ ‫َ ۡ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫�ۡ‬ ‫َ ۡ َ ُ ّ ُ ۡ ُ َّ ‪َ ُ ۡ َ ٞ‬‬

‫ون إ َ� ٱ ۡ َ‬
‫� َو َ�أ ُم ُرون ب ِٱل َمع ُر ِ‬
‫وف َو َ�ن َه ۡون ع ِن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿و��ن مِن�م أمة يدع‬
‫ۡ ُ َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ ُ ۡ ۡ ُ َ‬
‫��ِك ه ُم ٱل ُمفل ِحون‪] ﴾١٠٤‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۰۴ :‬‬ ‫ٱلمنك ِر� وأو‬
‫»ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﮔﺮوھﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﯿﮑﯽ ﻓﺮا ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮف و ﻧﮫﯽ‬
‫از ﻣﻨﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ رﺳﺘﮕﺎرﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻓﻮق ھﻤﻮاره در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ داﻋﯿﺎن اﻟﯽ اﻟﻠﻪ و‬
‫ﻣﺼﻠﺤﯿﻦ داﻧﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽھﺎ دﻋﻮت ﮐﺮده و از ﺑﺪیھﺎ ﺑﺎزدارﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻼح و‬
‫رﺳﺘﮕﺎری ﺗﻨﮫﺎ از راه دﻋﻮت و اﺻﻼح ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﯾﻦ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﺑﺪی در اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ھﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﺗﺸﯽ اﻣﮑﺎن ﺳﺮاﯾﺘﺶ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط دﯾﮕﺮ‬
‫زﯾﺎد اﺳﺖ و ھﺮ زﻣﺎن اﻣﮑﺎن اﯾﻦ را دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ زﯾﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ درآﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻋﻘﻞ‬
‫و ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﺼﻠﺢ و دﻟﺴﻮز ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﺎکﻧﮕﮫﺪاﺷﺘﻦ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺤﯿﻂ‬
‫زﯾﺴﺖ ﺧﻮد از ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮدداری ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺼﻠﺢ ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ و ﻣﻨﺠﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﯾﮏ ﻓﺮد ﮔﻨﮫﮑﺎر در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ ﺳﻮار ﮐﺸﺘﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻪ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در وﺳﻂ درﯾﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺒﺮی ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻮراخﮐﺮدن ﻣﻮﺿﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ در آن ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﭙﺮدازد و ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ او اﻋﺘﺮاض ﺷﻮد در ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در ﺳﮫﻢ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻢ اﮔﺮ دﯾﮕﺮان او را از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺑﺎزﻧﺪارﻧﺪ ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽﮐﺸﺪ ﮐﻪ‬
‫آب ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﺘﯽ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده و ﯾﮑﺒﺎره ھﻤﮕﯽ در درﯾﺎ ﻏﺮق ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮدن وﻇﯿﻔﻪ دﻋﻮت و اﺻﻼح را ﻣﺠﺴﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ دﻋﻮﺗﮕﺮان ﻣﺨﻠﺺ و ﻣﺼﻠﺤﯿﻦ دﻟﺴﻮز ﺑﺮای ﭘﺎﯾﺎندادن ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٢‬‬

‫ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽھﺎی اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ اﺻﻼح و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﺴﺎد و زﺷﺖﮐﺎری اﻗﺪام ﮐﺮده و‬

‫اﻣﺖ را ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه دﻋﻮت و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﺼﻠﺢ ﺑﺰرگ‬
‫اﺳﺘﺎد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺟﺰاﺋﺮی ﻣﺪرس ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺷﺮﯾﻒ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از آﯾﺎت و‬
‫رواﯾﺎت را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب اﯾﺎم ﺳﺎل ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ درس ﺑﺮای ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ روز‬
‫ﺟﻤﻊآوری ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﮑﻞ و‬
‫ﺳﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ھﻤﯿﻨﻄﻮر ﮐﻪ از اﺳﻤﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ »ﮐﺘﺎب اﻟـﻤﺴﺠﺪ وﺑﯿﺖ اﻟـﻤﺴﻠﻢ«‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ و ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎﯾﺪ اﺋﻤﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﻣﺮﺑﯿﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهھﺎ ﺷﺒﯽ آﯾﺘﯽ از آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ و ﺷﺒﯽ ﺣﺪﯾﺜﯽ از اﺣﺎدﯾﺚ ﮔﮫﺮﺑﺎر ﻧﺒﻮی را ﺑﺮای‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ اھﻞ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺧﺎﻧﻪھﺎ را ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ‬
‫رھﺎﯾﯽﺑﺨﺶ وﺣﯽ آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ و اﺻﻼح آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اھﻤﯿﺖ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اوﻻ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺆﻟﻒ آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ وﯾﮋه را‬
‫ﮐﻪ ﺟﮫﺖ اﺻﻼح ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و ﺑﺮای ﻓﮫﻢ و درک ھﺮﭼﻪ‬
‫ً‬
‫ﺑﮫﺘﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎر ﺷﺮح داده اﺳﺖ ﺛﺎﻧﯿﺎ در آﺧﺮ ھﺮ آﯾﻪ و ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﺟﮫﺖ ﺑﮫﺮهﮔﯿﺮی ﻣﺮﺑﯿﺎن و دﻋﻮﺗﮕﺮان راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ داده و ﻧﮑﺎت ﻣﮫﻢ آن را‬
‫ﺗﺬﮐﺮ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎت و اﺣﺎدﯾﺚ را ﺑﻪ درسھﺎی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده و ھﺮ درس را ﺑﺮای ﺷﺒﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺗﺎ ﺑﺮای ﻓﺮاﮔﯿﺮی و ﺗﻌﻠﯿﻢ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺳﮫﻞﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺪه ھﻢ ﺑﺎ ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه‬
‫ﮐﺘﺒﯽ از ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ آن ﻧﻤﻮدم اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻨﺪه از اﺷﺘﺒﺎھﺎت اﻣﻼﯾﯽ‬
‫و اﻧﺸﺎﯾﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﻮﯾﮋه اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ اوﻟﯿﻦ ﮐﺎر ﻣﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮد در ﻓﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻪ ھﺮﺻﻮرت اﻣﯿﺪوارم ﮔﺎﻣﯽ‬
‫در راه اﺻﻼح ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ﺟﺎی دارد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎم از ﺑﺮادراﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫در ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻃﺒﻊ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻤﺎل ﻣﺤﺒﺖ و ھﻤﯿﺎری را ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻨﺪ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺟﻨﺎب‬
‫ﻣﻮﻟﻮی ﺳﯿﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﯽ ﻋﺎﺻﻤﯽ ﮐﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ھﻤﮑﺎری داﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﻨﺎب ﻣﻮﻟﻮی ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺷﻔﯿﻘﯽ و ﺟﻨﺎب ﻣﻮﻟﻮی رﺣﻤﺎﻧﯽ ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاری‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪه و اﯾﺸﺎن را در زﻣﺮه ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮد ﻗﺮار دھﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ ‪۱۴۱۹‬‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﺎﯾﺒﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻷﺣﻨﺎف داراﻟﻘﺮآن اﻟﮑﺮﯾﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯿﺪ ﻓﺎﺿﻠﯽ‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫درس ‪ :۱‬اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ َ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َّ َ )‪ (۹۸‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ ﻗﺮآن را ﭘﻨﺎه‬
‫﴿فإِذا قرأت ٱلقرءان فٱستعِذ ب ِٱ�ِ مِن‬
‫َ ﺑﺮ ﺑﺨﺪا از ﺷﯿﻄﺎن راﻧﺪه ﺷﺪه‪.‬‬
‫ۥ‬ ‫لش ۡي َ�ٰن ٱ َّلرجي ِم‪ ٩٨‬إنَّ ُهۥ لَ ۡي َس ُ‬
‫�‬
‫َّ‬
‫ٱ‬
‫)‪ (۹۹‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﯿﺴﺖ او را ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﺑﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِين َء َام ُنوا ْ َو َ َ ٰ َ ّ ۡ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬‫ُ َۡ ٌ ََ‬
‫� ر� ِ ِهم آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫سل�ٰن‬
‫ِين ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫� ٱ َّ� َ‬‫َّ َ ُ ۡ َ ُ ُ َ َ‬
‫َ� َت َو�ون‪ ٩٩‬إِ�ما سل�ٰنهۥ‬
‫َّ ُ َ‬
‫ون‪ (۱۰۰) ﴾١٠٠‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ او‬ ‫ُ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ ُ َ َّ َ ُ‬
‫��‬‫ِ‬ ‫م‬ ‫ۦ‬ ‫ِ‬ ‫ه‬ ‫ِ‬ ‫ب‬ ‫م‬‫ه‬ ‫�تولونهۥ وٱ�ِين‬
‫ﺑﺮ آﻧﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ دوﺳﺖدارﻧﺪش و آﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫]اﻟﻨﺤﻞ‪.[١٠٠-٩٨ :‬‬
‫ﺑﻪ دو ﺷﺮک ﻣﯽورزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ای ﻣﺆﻣﻦ ھﺮﮔﺎه ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﻗﺮآن را ﺑﺨﻮاﻧﯽ ﺑﮕﻮ‪ :‬اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن‬
‫اﻟﺮﺟﯿﻢ‪ :‬ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم ﺑﻪ ﺧﺪا از ﺷﯿﻄﺎن راﻧﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺲ ھﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﯽ از ﺳﻮرهھﺎ و‬
‫اﯾﺎت را ﺑﺨﻮان‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﭘﻨﺎهﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮ را از وﺳﻮﺳﮥ ﺷﯿﻄﺎن ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد و‬
‫ﻗﺮاﺋﺘﺖ را ﻣﺨﺘﻞ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺗﺴﻠﻂ و ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ او دوﺳﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ و از او ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫وﺳﻮﺳﻪ او ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮔﻨﺎھﺎن آﻟﻮده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن در ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا‬
‫ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدان دﯾﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬آﺗﺶ‪ ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺎه و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺑﻌﻀﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺻﺎﻟﺤﺎن را ﻋﺒﺎدت‬
‫ً‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و از آﻧﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎم آنھﺎ ذﺑﺢ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺷﺨﺺ آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺣﺐ و ﺑﻐﺾ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٤‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ای ﻣﺮﺑﯽ آ ﮔﺎه ﺑﺮای آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﺮادران ﻣﻮﻣﻨﺖ ﺑﻪ رھﻨﻤﺎﯾﯽھﺎی زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت ﻓﻮق را ﺑﺎ آراﻣﺶ و ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮان دﺳﺘﻮر ده ﮐﻪ آﯾﺎت را‬
‫آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖ آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل آراﻣﺶ آﯾﺎت ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻦ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺤﻠﯽ و ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫ۡ‬
‫َ َ َ َ ُ َ‬‫ۡ‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ ﺣﮑﻢ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﴿فإِذا ق َرأت ٱلق ۡر َءان﴾ در وﻗﺖ ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﮔﻔﺘﻦ اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اول ﺳﻮره ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻌﺪ از اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫اﻟﺮﺣﯿﻢ ھﻢ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﻣﺎ اﮔﺮ وﺳﻂ ﯾﺎ آﺧﺮ ﺳﻮره ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻨﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻧﻪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺣﺎﺿﺮان را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ ﺗﺎ از ﺷﺮک ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖدادن ﻏﯿﺮ در ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاﺳﺖ‬
‫ﺑﭙﺮھﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮان ﺳﻔﺎرش ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺪا ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از وی اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺟﺰ او‬
‫از ﮐﺴﯽ ﻧﮫﺮاﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫درس‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ‬

‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ﻮل ال َﺮ ُﺳﻮل اﷲ ج ِﻟ ُﻌ َﻤ َﺮ ﺑْ ِﻦ أ ِﻲﺑ َﺳﻠ َﻤﺔ‪ :‬ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ‬ ‫ﻗ‬
‫ا� َو ُ ْ� �ﻴَ ِﻤﻴ ِﻨﻚ َو ُ ْ� ِم َّﻤﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ‬ ‫َ ُ َ‬
‫ﻼ ُم َﺳ ِّﻢ َّ َ‬ ‫»ﻳﺎ ﻏ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻳَ ِﻠﻴﻚ«‪.‬‬
‫ای ﭘﺴﺮ! ﻧﺎم ﺧﺪا را ﯾﺎد ﮐﻦ و ﺑﺎ دﺳﺖ‬
‫راﺳﺖ از ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ﺑﺨﻮر‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ ﭘﯿﺶ زاده و ﭘﺮوردۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎدرش ام‬
‫ﺳﻠﻤﻪ ھﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬و ﭘﺪرش اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ در اﺣﺪ ﺷﮫﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ھﻤﺴﺮش ام ﺳﻠﻤﻪ و ﻓﺮزﻧﺪش ﻋﻤﺮ را در ﺧﺎﻧﮥ ﻧﺒﻮت ﺟﺎی دادﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﺎدر‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﻓﺮزﻧﺪش ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ ﭘﺮوردۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻏﺬا ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ و‬
‫ﭘﺴﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺬا ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻣﻮزﮔﺎر و ﻣﺮﺑﯽ‪ ،‬وی را ادب‬
‫ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺴﺮم ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ دﺳﺖ‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫راﺳﺖ ﺑﺨﻮر ﭼﺮا ﮐﻪ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﺮای ازاﻟﮥ ﻧﺠﺎﺳﺖ در اﺳﺘﻨﺠﺎء و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﯿﻄﺎن و ﮐﻔﺎر ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ھﺮﮔﺎه ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﯽﺧﻮرد و‬
‫ُ‬
‫ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ« اﻣﺎ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﻞﻛ مﺎ ﻳﻠﻴﻚ« )ﺑﺨﻮر از ﭘﯿﺶ ﺧﻮد( اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﺮای اﯾﻦ‬
‫ً‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را اذﯾﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬و ھﺮﯾﮏ از ﭘﯿﺶ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺨﻮرد ﺗﺎ ﺣﻖ ھﯿﭽﮑﺲ ﺿﺎﯾﻊ ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﮐﺎری ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻟﻔﻆ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ در ﺟﻠﺴﻪ ﺗﻠﻘﯿﻦ ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮب ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و از اﮐﺜﺮ‬
‫آنھﺎ ﺑﭙﺮس ﺗﺎ آﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺑﭙﺮس ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬از اﯾﺸﺎن ﺑﭙﺮس ﮐﻪ ﭼﺮا ھﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را اﻣﮫﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ )ﻣﺎدران‬
‫ُ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﻪ اﻣﮫﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت )ﻣﺎدران زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ(؟‬
‫‪ -۴‬از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺳﺆال ﮐﻦ ﮐﻪ آداب ﻏﺬاﺧﻮردن ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻮردن‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ وادب ﺧﻮردن از ﭘﯿﺶ ﺧﻮد را داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ؟‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن و ﮐﻔﺎر ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آداب دﯾﮕﺮ ﻏﺬاﺧﻮردن را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻘﻤﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮداﺷﺘﻦ و‬
‫ﺧﻮب ﺟﻮﯾﺪن و از وﺳﻂ ﻇﺮف ﻧﺨﻮردن‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی از ﻏﺬا ﺑﺮ زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﺮﯾﺰد و ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن اﺳﺖ آن را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮده و ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮﮐﺖ ﻃﻌﺎم در‬
‫ھﻤﺎن ﻏﺬای رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﺷﺴﺘﻦ ﯾﺎ ﭘﺎکﮐﺮدن‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻮد را ﺑﻠﯿﺴﺪ‪.‬‬
‫‪ -۸‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺻﺮف ﻏﺬا ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی ﺧﺪا را ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ُ َّ َ ْ‬ ‫َّ‬
‫ﺎرك ل ُﻬ ْﻢ ِﻰﻓ‬
‫‪ -۹‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺐ ﻃﻌﺎم دﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪» :‬الﻠﻬﻢ ﺑ ِ‬
‫َ َ َ َُْ ْ َ ْ ْ َُ ْ َ ْ َ‬
‫ارﻤﺣْ ُﻬ ْﻢ« ﺧﺪاﯾﺎ در رزق اﯾﺸﺎن ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻄﺎ ﺑﻔﺮﻣﺎ و آﻧﺎن را‬ ‫ﻣﺎ رز�ﺘﻬﻢ واﻏ ِﻔﺮ لﻬﻢ و‬
‫ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪه‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٦‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‬

‫�‪ ٢‬ٱ َّلر� ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫ِ‬ ‫﴿ٱ ۡ َ‬
‫� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬
‫ِ‬
‫ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ٱ َّلرحِي ِم‪ٰ�َ ٣‬ل ِ َ ۡ ّ‬
‫ِين‪﴾٤‬‬‫ِك يو ِم ٱ� ِ‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪای ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻢ وی‬
‫ﯾﺎری و ﺗﺒﺮک ﻣﯽﺟﻮﯾﻢ ﺑﺎ آ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ او اﯾﻦ اﺟﺎزه را ﺑﻪ ﻣﻦ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫� ۡم ُد ِ�ِ﴾‪ :‬ھﺮ ﺻﻔﺖ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺳﺰاوار ﺧﺪاﺳﺖ و ﻟﻔﻆ اﻟﻠﻪ ﻧﺎم ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ اﺳﺖ‬
‫َّ‬ ‫﴿ٱ ۡ َ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ او ﮐﺴﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬دارای ﻧﺎمھﺎی ﻧﯿﮏ و ﺻﻔﺎت ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫﴿ َر ّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬
‫�﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬رازق و ﺻﺎﺣﺐ آنھﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮد آنھﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺟﺰ او ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺮاد از ﻋﺎﻟﻤﯿﻦ ھﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬
‫﴿ٱ َّلر�﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ دارای رﺣﻤﺖ وﺳﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺣﻤﺘﺶ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮا‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ رﺣﻤﺖ او ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﺮاﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫﴿ٱ َّلرحِي ِم﴾‪ :‬ﺑﻪ دوﺳﺘﺎن و اھﻞ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد در ﺑﮫﺸﺖ داراﻟﺴﻼم ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫﴿ َ�ٰل ِ َ ۡ ّ‬
‫ِين‪ :﴾٤‬ﻣﺎﻟﮏ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻣﻠﮏ و ﭘﺎدﺷﺎه آن روز اﺳﺖ و ﯾﻮم اﻟﺪﯾﻦ‬ ‫ِك يو ِم ٱ� ِ‬
‫روز ﺟﺰا ﭘﺲ از ﺣﺴﺎب اﺳﺖ‪ ،‬و در آن روز ﻧﻪ ﭘﺎدﺷﺎه و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺣﮑﻢ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﺎﻟﮑﯽ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن روز و آﻧﭽﻪ ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داده اﯾﻤﺎن‬
‫آورﯾﻢ‪ ،‬و او را ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮده ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و در ﻋﺒﺎدت او ﺷﺮﯾﮑﯽ‬
‫ﻗﺮار ﻧﺪھﯿﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺑﺨﻮان و ﻟﻐﺎت ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻮب ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ ﺣﻤﺪ اﺻﻞ ﺷﮑﺮ اﺳﺖ و ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ او ﻧﻌﻤﺖ داده‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪا را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮده و ﺑﮕﻮﯾﺪ اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﻓﺎرغ ﺷﻮد اﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﺣﺎل او ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﻮد اﻟﺤﻤﺪاﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪا رﺣﻤﺎن و رﺣﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ رﺣﻢ ﺧﻮد را دوﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﯾﺎدآوری ﯾﻮم اﻟﺪﯾﻦ )روز ﻗﯿﺎﻣﺖ( و ﻋﺪم ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ آن‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻃﺎﻋﺎت و ﺗﺮک ﻣﺤﺮﻣﺎت ﯾﺎری ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺰاوار ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ او ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن و ﻣﺎﻟﮏ روز ﺟﺰاﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬

‫ْ ُُ‬ ‫ُ ُّ ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺗﻤﺎم ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻠﻛ� ْﻢ ﻳَﺪﺧﻞ‬
‫َْ‬ ‫ََ َ ُ‬ ‫ْ َّ َ َّ‬
‫ﻣﯽروﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺑﺎ ﻣﯽورزد‪.‬‬ ‫اﺠﻟَﻨﺔ إِﻻ َﻣ ْﻦ أﻰﺑ‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪َ :‬و َﻣ ْﻦ ﻳَﺄﻰﺑ ﻳَﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺑﺎ ﻣﯽورزد؟‬ ‫َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َّ َ‬
‫ﺎﻋ ِ� دﺧﻞ اﺠﻟَﻨﺔ‪،‬‬ ‫ا�؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻣﻦ أﻃ‬‫رﺳﻮل ِ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﭘﯿﺮوی ﮐﺮده ﺑﻪ ﺟﻨﺖ‬ ‫َ َ ْ ََ‬
‫َو َﻣ ْﻦ َﻋ َﺼ ِﺎ� �ﻘﺪ أﻰﺑ«‪.‬‬
‫ﻣﯽرود و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮده اﺑﺎ‬
‫ورزﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ ُّ ُ‬
‫�ﻢ«‪ :‬ھﺮﯾﮏ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺮدان و زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺎن و ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﺎن‪،‬‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »ﻠﻛ‬
‫ﺑﺎﺳﻮادان و ﺑﯽﺳﻮادان‪ ،‬ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﺗﮫﯽدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﯾﺪﺧﻞ اﻟﺠﻨﻪ‪ :‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ روﺣﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﺖ ﻣﯽرود و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ روح و ﺑﺪن ﺧﻮد ھﺮدو ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺟﻨﺖ‬
‫ﺳﺮای ﻧﯿﮑﺎن و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران و داراﻟﺴﻼم ﺳﺮای ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﺖ را داراﻻﺑﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﻧﯿﮑﺎن و اھﻞ اﯾﻤﺎن و ﻃﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬و داراﻟﻤﺘﻘﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺘﻘﯿﺎن در آن وارد ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و داراﻟﺴﻼم ھﻢ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﺑﻪ اھﻞ ﺟﻨﺖ آزاری ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﻪ ﻣﺮض اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫ﭘﯿﺮی و ﻧﻪ ﻣﺮگ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﺷﺎن‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺶ روی ﺧﻮد را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺨﻮان و ﻟﻐﺖھﺎی ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﻮب ﺑﮫﻔﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺒﺐ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮی‬
‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻋﺒﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن را ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎک ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻧﻔﺲ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٨‬‬
‫َ ََۡ‬
‫ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻮن ﺧﺪا أ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿:‬ق ۡد أفل َح‬
‫َّ‬
‫َمن َز�ٮ ٰ َها‪] ﴾٩‬اﻟﺸﻤﺲ‪» .[۹ :‬ھﻤﺎﻧﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ آن ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺗﺰﮐﯿﻪ‬
‫ﮐﺮد«‪ .‬و ﻣﻌﻨﯽ رﺳﺘﮕﺎری ﻧﺠﺎت از دوزخ و دﺧﻮل ﺟﻨﺖ و آن اﺳﺖ رﺳﺘﮕﺎری‬
‫ﺑﺰرگ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﮔﻔﺘﻪ‪َ �َ ﴿ :‬من ُز ۡحز َح َعن ٱ�َّار َوأُ ۡدخ َِل ٱ ۡ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ‬
‫�نة �قد فاز ۗ﴾ ]آل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻋﻤﺮان‪» .[۱۸۵ :‬آن ﮐﻪ از دوزخ دور داﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﺑﺮده ﺷﺪ ھﻤﺎﻧﺎ رﺳﺘﮕﺎر‬
‫ﺷﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮫﻔﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ﺟﻨﺖ و ورود دوزخ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﻔﺲ را ﭘﻠﯿﺪ و آﻟﻮده ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬و ھﺮﮔﺎه‬
‫ﻧﻔﺲ آﻟﻮده ﺷﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ورود ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﺗﺮک دﺳﺘﻮرات و اﻧﺠﺎم ﻣﻨﮫﯿﺎت وی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﺳﯿﻠﮥ‬
‫ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺮک آنھﺎ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن راه ﺗﺰﮐﯿﮥ ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻨﮫﯿﺎت ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن آﻟﻮده ﻣﯽﮔﺮدد و ﻧﻔﺲ آﻟﻮده ﺳﺰاوار‬
‫دﺧﻮل ﺟﻨﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات‬
‫و ﻣﻨﮫﯿﺎت وی ﻋﻠﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﺷﻮد از ﻗﺒﯿﻞ ﻋﻘﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫اﻗﻮال و اﻓﻌﺎل ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﯾﺎک ﻧﻌﺒﺪ و اﯾﺎک ﻧﺴﺘﻌﯿﻦ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫�‪ ٥‬ٱ ۡهدِنَا )‪ (۵‬ﺗﻨﮫﺎ ﺗﻮ را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ و ﺗﻨﮫﺎ از ﺗﻮ‬ ‫اك � َ ۡس َتع ُ‬
‫اك َ� ۡع ُب ُد �يَّ َ‬ ‫﴿ إيَّ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﯾﺎری ﻣﯽﺧﻮاھﯿﻢ‪.‬‬ ‫ۡ‬
‫لص َ� ٰ َط ٱل ُم ۡس َت ِق َ‬ ‫ّ‬
‫يم‪﴾٦‬‬ ‫ٱ ِ‬
‫)‪ (۶‬ﻣﺎ را ھﺪاﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ ﺑﻪ راه راﺳﺖ‬
‫َّ َ َ‬
‫اك � ۡع ُب ُد﴾‪ :‬ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ او را‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِي‬
‫َّ َ َ‬
‫اك � ۡع ُب ُد‬ ‫ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺛﻨﺎ ﮔﻮﯾﯿﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﺑﻨﺪﮔﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪﴿ .‬إِي‬
‫�‪ :﴾٥‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻮ ای ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﯿﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﺰ از ﺗﻮ ای ﻣﻌﺒﻮد‬ ‫اك � َ ۡس َتع ُ‬ ‫�يَّ َ‬
‫ِ‬
‫يم‪ :﴾٦‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫لص َ� ٰ َط ٱل ۡ ُم ۡس َت ِق َ‬
‫ۡ َ ّ‬
‫ﺑﺮﺣﻖ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﻢ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪا‪﴿ :‬ٱهدِنا ٱ ِ‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺒﺪ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﻮد را وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺳﻮی او ﻗﺮار دھﯿﻢ‪،‬‬
‫لص َ� ٰ َط ٱل ۡ ُم ۡس َتقِ َ‬
‫يم‪:﴾٦‬‬
‫ۡ َ ّ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ او را دﻋﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪﴿» :‬ٱهدِنا ٱ ِ‬
‫ھﺪاﯾﺖ ﮐﻦ ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ‪ .‬از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﺪاﯾﺖ ﻣﺎ اداﻣﻪ دھﺪ و راه اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻣﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﮐﺮده و در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آن دو آﯾﻪ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺻﺪای آھﺴﺘﻪ آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ دو آﯾﺖ ﻓﻮق را ﺑﺎ آﯾﺎت ﻗﺒﻠﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ھﻤﻪ را ﺧﻮب‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آﯾﺎت را ﺑﺮای آﻧﺎن ﺷﺮح ده و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮای‬
‫آﻧﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ ﺣﻘﯿﺖ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺑﺎ‬
‫ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮک ﻋﺒﺎدت را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻃﮫﺎرت در‬
‫ﺻﻮرت ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﻧﺎﻗﺾ وﺿﻮ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫�‪ ﴾٥‬ﺑﺎ ﺧﺪا ﭘﯿﻤﺎن ﻣﯽﺑﻨﺪﯾﻢ‬ ‫اك � َ ۡس َتع ُ‬
‫اك َ� ۡع ُب ُد �يَّ َ‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﺎ ﺟﻤﻠﮥ ﴿إيَّ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ او ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﮑﻨﯿﻢ و در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﺑﻪ ﺟﺰ او از ﮐﺴﯽ ﮐﻤﮏ ﻧﺨﻮاھﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﯾﺎری ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ و ﻃﺎﻋﺖ اﺳﺖ و ﺷﮑﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ او ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﯾﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪» :‬اﷲ‬
‫أﻋﻨﺎ ﻰﻠﻋ ﻛﺬا و�ﺬا«‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ ﻣﺎ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر و آن ﮐﺎر ﯾﺎری ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬و در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫آﻣﺪه‪»:‬ا� أﻋ� ﻰﻠﻋ ذﻛﺮک وﺷﻜﺮک وﺣﺴﻦ ﻋﺒﺎدﺗﮏ« ﺧﺪاﯾﺎ ﻣﺎ را ﺑﺮ ذﮐﺮت‬
‫ﺷﮑﺮت و اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدت ﮐﺎﻣﻞ ﯾﺎری ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬و اﯾﻦ ﯾﺎریﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﺧﺪا‪ ،‬ﻏﯿﺮ از‬
‫ﺗﻌﺎون و ﯾﺎری دادن ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ را در اﻣﻮر ﺧﯿﺮ و ﻃﺎﻋﺖ اﺳﺖ‬
‫� َوٱ َّ� ۡق َو ٰ‬
‫ىۖ﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪:‬‬
‫َََ َُ ْ ََ ۡ ّ‬
‫ﮐﻪ آن دﺳﺘﻮر ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�عاونوا � ٱل ِ ِ‬
‫‪» .[۲‬ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮ ﻧﯿﮑﯽ و ﺗﻘﻮا ﯾﺎری دھﯿﺪ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٠‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ وﺻﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻣﻌﺎذ‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻟـﻤﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ س‪» :‬ﻳَﺎ اﺑﻮداود ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺎذ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ‬ ‫َ َ َُ ُ‬ ‫ُ َ ُ َ َّ ِّ ُ ُّ َ ُ‬
‫وﺻﻴﻚ ﻳﺎ ﻣﻌ‬ ‫ا� إِ� ﻷ ِﺣﺒﻚ أ ِ‬ ‫ﻣﻌﺎذ و ِ‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﻻ ﺗَ َﺪ َ� َّﻦ ﻰﻓ ُدﺑُﺮ ﻞﻛ َﺻﻼة َ� ُﻘﻮل‪ :‬الﻠ ُﻬ َّﻢ ﺟﺒﻞس ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ای ﻣﻌﺎذ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أ ِﻋ ِّ� َﻰﻠﻋ ِذﻛ ِﺮك وﺷﻜ ِﺮك وﺣﺴ ِﻦ‬
‫ای ﻣﻌﺎذ! ﺑﻌﺪ از ھﺮ ﻧﻤﺎزی اﯾﻦ دﻋﺎ را‬ ‫َ َ َ‬
‫ﺎدﺗِﻚ«‪.‬‬ ‫ِﻋﺒ‬
‫ﺗﺮک ﻣﮑﻦ‪ :‬ای ﺧﺪا ﻣﺮا ﺑﺮ ذﮐﺮ و ﺷﮑﺮ و‬
‫ﻋﺒﺎدت ﮐﺎﻣﻠﺖ ﯾﺎری ﺑﻔﺮﻣﺎ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻮداود ﺑﻪ اﺳﻨﺎد ﺻﺤﯿﺢ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ای ﻣﻌﺎذ! او را ﺑﻪ اﺳﻤﺶ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ او را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎزﻧﺪ ﻣﻌﺎذ ھﻤﺎن ﺟﻮان اﻧﺼﺎری ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا او را ﺑﻪ‬
‫ﺻﻔﺖ ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا داﻧﺶ و ﻓﻘﺎھﺘﺶ را در اﻣﻮر دﯾﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﯽ ای ﻣﻌﺎذ؟ ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﯿﺎﻓﺘﯽ؟ ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ در ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ رأی ﺧﻮد اﺟﺘﮫﺎد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﺧﺪای را ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﺗﻮﻓﯿﻖ داد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬واﷲ ا� ﻻﺣﺒﮏ«‪:‬‬
‫ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻮ را دوﺳﺖ دارم‪ ،‬ﻗﺴﻤﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻔﺎرش را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺑﻔﮫﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻻ ﺗﺪﻋﻦ«‪ :‬ﺗﺮک ﻣﮑﻦ ﺑﻌﺪ ھﺮ ﻧﻤﺎزی از ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬اﻋ� ﻰﻠﻋ ذﻛﺮك وﺷﻜﺮك وﺣﺴﻦ ﻋﺒﺎدﺗﻚ«‪ :‬از ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺨﻮاه ﮐﻪ ﺗﻮ را‬
‫ﺑﺮ ﺗﺪاوم ذﮐﺮ زﺑﺎﻧﯽ و ﻗﻠﺒﯽ ﯾﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﺪاوﻣﺖ ﺷﮑﺮ و ﺣﻤﺪ ﺧﺪا در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ارزاﻧﯽ ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﺮ ﺣﺴﻦ ﻋﺒﺎدت ﯾﺎری ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﻨﺪه‬
‫ﻋﺒﺎدات را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺛﻮاب ﻣﻄﻠﻮﺑﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را آرام ﺑﺨﻮان و ﻓﮫﻢ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪﺧﻮردن ﺑﺮای ﻣﻮﺿﻮع ﻣﮫﻢ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺒﺎدﻟﮥ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻠﻢ و‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻢ ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ ذﮐﺮ و ﺷﮑﺮ را ﺑﻪ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪا ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪﴿:‬فَٱ ۡذ ُك ُر ٓ‬
‫و�‬
‫ِ‬
‫َۡ ُۡ ُ ۡ َ ۡ ُُ ْ ََ َ ۡ‬
‫� ُف ُ‬
‫ون‪] ﴾١٥٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۵۲ :‬ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺮا ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را‬
‫ِ‬ ‫ر‬ ‫أذكر�م وٱشكروا ِ� و� ت‬
‫ﯾﺎدﮐﻨﻢ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﻣﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ وﻣﺮا ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺴﻦ ﻋﺒﺎدت ھﻤﺎﻧﺎ اﺧﻼص در ﻋﺒﺎدت ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ و‬
‫ادای آن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﺖ ﻃﻮری ﮐﻪ زﯾﺎد و ﮐﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪم و ﻣﺆﺧﺮ ﻧﺸﺪه و در‬
‫ﻏﯿﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﻧﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ذﮐﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷﺎرع ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﮐﻪ ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن‬
‫ھﻤﺂھﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺻﺮاط اﻟﺬﯾﻦ اﻧﻌﻤﺖ ﻋﻠﯿﻬﻢ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ت َعلَ ۡيه ۡم َ� ۡ� )‪ (۷‬راه آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮدی‬ ‫ِين � ۡ� َع ۡم َ‬
‫ص َ� ٰ َط ٱ� َ‬ ‫﴿ ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫لضآ ّل َ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬ ‫َۡ ۡ ُ‬
‫وب عل ۡي ِه ۡم َو� ٱ‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﻀﺐ ﺷﺪه ی‬
‫ِ� ‪﴾٧‬‬ ‫ٱلمغض ِ‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن و ﻧﻪ ﮔﻤﺮاھﺎن‬
‫َ َ َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ‬
‫ت عل ۡي ِه ۡم﴾ ﻗﺒﻼ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاد از ﺻﺮاط ھﻤﺎن‬
‫ً‬
‫ص�ٰط ٱ�ِين ��عم‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ ﴿ ِ‬
‫اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ راه اﺳﻼم راھﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮑﺶ از آﺗﺶ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و داﺧﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و آن را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﻌﻤﺖ داده ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺻﺪﯾﻘﯿﻦ‪ ،‬ﺷﮫﺪا و ﺻﺎﻟﺤﯿﻦاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﺸﺎن راه را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﯿﺮ در آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‬
‫ت‬‫ِين َ� ۡ� َع ۡم َ‬
‫ص َ� ٰ َط ٱ َّ� َ‬
‫و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻃﯽﻧﻤﻮدن آن راه دﻋﻮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﴿ ِ‬
‫ََ‬
‫عل ۡي ِه ۡم﴾ ﻧﻪ راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻏﻀﺐ ﮐﺮدی »ﯾﮫﻮد«‪ ،‬و ﻧﻪ راه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از راه ﺣﻖ و‬
‫اﺳﻼم ﻣﻨﺤﺮف ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ »ﻧﺼﺎری« ﮐﻪ از اﺳﻼم ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺗﺜﻠﯿﺚ و‬
‫ﻋﺒﺎدتھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺷﺮک اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﯾﯽھﺎی ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آن را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮی‬
‫ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آﯾﻪ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﻮره را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺨﻮان‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٢‬‬

‫و ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را در ﺣﻔﻆ آن آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻦ‪.‬‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺸﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ‪ .‬ﺗﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎی آﯾﻪ را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫‪ -۳‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺳﻮرۀ ﻧﺴﺎء ﴿ َو َمن يُطِعِ ٱ َّ َ‬
‫� َوٱ َّلر ُسول‬
‫َ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ۡ َ َ َّ ُ َ َ‬
‫� عل ۡي ِهم﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪ .[۶۹ :‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪» :‬ﮐﺴﯽ‬ ‫فأو ٰٓ��ِك مع ٱ�ِين ��عم ٱ‬
‫ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ دادهﺷﺪﮔﺎن ﯾﮑﺠﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫‪ -۴‬آﮔﺎھﺸﺎن ﺳﺎز ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﺪا ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرش ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آنھﺎ ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺷﻨﺎﺧﺖ او و ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ او ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺗﺮک اﻋﻤﺎل ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎھﺸﺎن ﺳﺎز ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻐﻀﻮب ﻋﻠﯿﮫﻢ ﺑﺎ وﺻﻒ ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻋﺪم ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﺷﺎن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻪ و ﯾﺎ‬
‫اﻣﻮری را ﮐﻪ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﮔﻤﺮاھﯽ ﺿﺎﻟﯿﻦ ﺟﮫﻞ و ﻧﺎداﻧﯽﺷﺎن‬
‫ﺑﻪ اﻣﻮری ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻮرد رﺿﺎی ﺧﺪا و ﯾﺎ ﻣﻮرد ﮐﺮاھﯿﺖ او اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﺳﺎز ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪا و ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا و ﯾﺎ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ او از اﻋﺘﻘﺎدات‪ ،‬اﻋﻤﺎل‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر و اوﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫و ھﺮﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ زﯾﺎن دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﺻﻠﯽ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻣﺮدم از ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد و ﻇﻠﻢ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﻧﺎداﻧﯽﺷﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎری‬

‫َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ‬
‫ﻰﻠﻋ اﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﯾﮫﻮد و‬ ‫ﻗﺎل الﺮﺳﻮل ج‪» :‬ﻟﻌﻨﺔ ِ‬
‫ا�‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫اﺨﺗ ُﺬوا ُ�ﺒُ َ‬‫َّ َ‬ ‫اﻨﻟ َﺼ َ‬
‫ﻮر أﻧ ِبﻴَﺎﺋِ ِﻬ ْﻢ ﻧﺼﺎری ﺑﺎد ﮐﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﻮد‬ ‫ﺎرى‬ ‫َو َّ‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ِّ‬
‫را ﻣﺴﺠﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺎﺟﺪ‪َ� ،‬ﺬ ُر َﻣﺎ َﺻﻨ ُﻌﻮا«‪.‬‬‫مﺴ ِ‬
‫اﻣﺖ ﺧﻮد از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮاد ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻗﺮاردادن ﻗﺒﺮ داﺧﻞ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ و ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﻃﺮف آن‬
‫اﺳﺖ(‪.‬‬
‫)ﰲ اﻟﺼﺤﻴﺤﲔ(‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻟﻌﻨﺔ اﻟﻠﻪ )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری را ﻣﻮرد ﻧﻔﺮﯾﻦ و ﻟﻌﻨﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری را ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻗﺮاردادن ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه از ﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻃﺮد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎرﺷﺎن را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در رواﯾﺎت اﺑﻮداود و ﺗﺮﻣﺬی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﺷﺪه‪» :‬ﻟﻌﻦ اﷲ ّ‬
‫زوارات اﻟﻘﺒﻮر‬
‫واﻤﻟﺘﺨﺬﻳﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟـﻤﺴﺎﺟﺪ والﺮﺴج« ﺧﺪا ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ زنھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺎرت‬
‫ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﯽروﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن را ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ و در‬
‫ﮔﻮرھﺎ ﭼﺮاغ روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ام ﺣﺒﯿﺒﻪ و ام ﺳﻠﻤﻪ ب در ﺣﺒﺸﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎھﯽ را دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﻋﮑﺲھﺎﯾﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﯾﺸﺎن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد ﺻﺎﻟﺤﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﻣﯿﺮد ﺑﺮ ﻗﺒﺮ آن‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎھﯽ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﮑﺲھﺎﯾﺸﺎن را در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ و اﯾﺸﺎن ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﻠﻖ ﺧﺪا در روز ﻗﯿﺎﻣﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺑﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻋﮑﺲ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﯾﺎ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﮑﺮوه ﺗﺤﺮﯾﻤﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻨﻊﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺮھﺎ ھﻤﺎﻧﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی اﺳﺖ از‬
‫اﻓﺘﺎدن در ﺷﺮک ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ وﺿﻮ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫)‪ (۶‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﺪ‬ ‫َ‬ ‫ْ َ ُ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا إِذا � ۡم ُت ۡم إِ�‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫﴿ ٰٓ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َّ َ ٰ َ ۡ ُ ْ‬
‫سلوا ُو ُجوه� ۡم َو�يۡدِيَ� ۡم‬
‫ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ رویھﺎ و دﺳﺖھﺎی‬
‫ٱلصلوة ِ فٱغ ِ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺎ آرﻧﺞھﺎ و ﻣﺴﺢ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﺮھﺎ را و‬ ‫ُ‬
‫حوا ب ِ ُر ُءوسِ� ۡم‬
‫ْ‬ ‫إ َ� ٱل ۡ َم َراف ِق َوٱ ۡم َس ُ‬
‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ ﭘﺎھﺎﯾﺘﺎن را ﺗﺎ ﻗﻮزکھﺎ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َۡۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ۡ ُ ُ ۡ‬ ‫َ‬
‫��﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۶ :‬‬
‫وأرجل�م إِ� ٱلكعب ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٤‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾ ﻧﺪاﺋﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺗﺎ آ ﮔﺎهﺷﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﻧﻤﺎز را اراده ﮐﻨﻨﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و‬
‫ً‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﺴﺘﻦ روی را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدھﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ اوﻻ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد را‬
‫ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﺷﺴﺘﻦ دھﺎن ﺳﻪ ﺑﺎر آب را ﺑﻪ دھﺎن ﮐﺮده ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺮای ﺷﺴﺘﻦ ﺑﯿﻨﯽ آب را ﺳﻪ ﺑﺎر اﺳﺘﻨﺸﺎق و اﺳﺘﻨﺜﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن دھﺎن و ﺑﯿﻨﯽ از‬
‫ً‬
‫ﺟﻤﻠﻪ روی ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻟﺬا وﺿﻮ ﮔﯿﺮﻧﺪه‪ ،‬اوﻻ آنھﺎ را ﺷﺴﺘﻪ و ﺑﻌﺪ روی ﺧﻮد را ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﺪ و اﻧﺪازه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه روی‪ :‬از ﻣﻮیھﺎی ﺳﺮ ﺗﺎ اﻧﺘﮫﺎی ﭼﺎﻧﻪ‪ ،‬و از ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽ ﮔﻮش‬
‫راﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﻮش ﭼﭗ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺖ راﺳﺖ را و ﺑﻌﺪ دﺳﺖ ﭼﭗ را ﺑﺎ آرﻧﺞھﺎ ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬و ﺑﺮای ﻣﺴﺢ ﺳﺮ ﺑﺎ دﺳﺖھﺎ از ﺟﻠﻮ ﺳﺮ ﺷﺮوع ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﻘﺐ ﻣﺴﺢ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اوﻟﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﭘﺎی راﺳﺖ و ﭼﭗ را ﺗﺎ ﻗﻮزک ﺑﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺣﺎﺿﺮان آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖ آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻓﮫﻤﺶ ﺑﺮای ﺣﺎﺿﺮان ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ و ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ وﺿﻮ از ﺣﺪث اﺻﻐﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ و آن ﻋﺒﺎرت از ﺧﺮوج ﺑﻮل‬
‫و ﻏﺎﯾﻂ‪ ،‬ﻣﺬی و ﯾﺎ ﺑﺎد از ﺳﺒﯿﻠﯿﻦ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮاب ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺴﺎسﻧﻤﻮدن زن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺣﺴﺎس ﻟﺬت ﮔﺮﭼﻪ اﺣﺴﺎس ﻟﺬت ﻧﮑﻨﺪ‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ در‬
‫ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف ﻣﺴﺎس زن ﺷﮑﻨﻨﺪه وﺿﻮ ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه ﺑﺮای ﻣﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز و ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺮط ﻣﺴﺢ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮزه را ﺑﺎ وﺿﻮ ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﻣﻮزهھﺎ‬
‫ﻃﻮری ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺷﺴﺘﻦ ﭘﺎھﺎ در وﺿﻮ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وﺿﻮ را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﻌﺪا ﮐﻠﻤﻪ ﺷﮫﺎدت و دﻋﺎی زﯾﺮ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬دروازدهھﺎی ھﺸﺘﮕﺎﻧﻪ ﺟﻨﺖ ﺑﻪ روﯾﺶ ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ از ھﺮﮐﺪام ﮐﻪ‬
‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ‬
‫ﺮﺷ�ﻚ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ وارد ﺟﻨﺖ ﺷﻮد‪ .‬دﻋﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ‪»:‬أﺷﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وﺣﺪه ﻻ ِ‬
‫ْ ْ‬ ‫اﺟ َﻌﻠْ� ِﻣ ْﻦ َّ‬‫َ ُ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ْ ُ ُ َ َ ُ ُ ُ َّ ُ َّ ْ‬
‫� َواﺟ َﻌﻠ ِ� ِﻣ ْﻦ‬
‫اﺘﻟ َّﻮا� َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻪﻟ‪ ،‬وأﺷﻬﺪ أن �ﻤﺪا �ﺒﺪه ورﺳﻮﻪﻟ‪ ،‬الﻠﻬﻢ‬
‫ال ْ ُﻤﺘَ َﻄ ِّﻬﺮ َ‬
‫�ﻦ«‪.‬‬ ‫ِ‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﯿﻔﯿﺖ وﺿﻮ‬

‫َ ََْ َ‬ ‫َ َّ َ َ َّ ُ َ‬ ‫َ ُْ َ‬
‫رواﯾﺖ اﺳﺖ از ﺣﻀﺮت ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ‬ ‫َرأى �ﺜ َﻤﺎن ْ� َﻦ �ﻔﺎن‪� :‬ﻧﻪ د َﺎﻋ ﺑِ ِﺈﻧﺎ ٍء‪ ،‬ﻓﺄﻓ َﺮغ‬
‫ُ َْ َ َ‬ ‫ََ َ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ‬
‫ﻋﻔﺎنس‪ :‬ﮐﻪ ﻇﺮف آﺑﯽ را ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺳﻪ‬ ‫َﻰﻠﻋ ﻛﻔﻴْ ِﻪ ﺛﻼث ِم َﺮات �ﻐ َﺴﻠ ُﻬ َﻤﺎ‪َّ � ،‬ﻢ أدﺧﻞ‬
‫ُ‬ ‫َ ْ َْ‬ ‫َ َ ْ َ‬ ‫َ َُ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد رﯾﺨﺖ و آنھﺎ‬ ‫اﺳتﻨﺮﺜ‪َّ � ،‬ﻢ‬ ‫اﻹﻧﺎ ِء � َﻤﻀ َﻤﺾ‪ ،‬و‬ ‫ﻳ ِﻤﻴﻨﻪ ِﻰﻓ ِ‬
‫را ﺷﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را‬ ‫َ َ َ َ ْ َ ُ َ ًَ ََ َ ْ َ ْ ْ ََْ‬
‫�‬ ‫ﻏﺴﻞ وﺟﻬﻪ ﺛﻼﺛﺎ‪ ،‬و�ﺪﻳ ِﻪ إِﻰﻟ ال ِﻤﺮ�ﻘ ِ‬
‫داﺧﻞ ﻇﺮف ﻧﻤﻮده ﻣﻀﻤﻀﻪ ﮐﺮد و آب‬ ‫ُ َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﺛﻼث ِم َﺮات‪َّ � ،‬ﻢ َم َﺴ َﺢ َرأ ِﺳ ِﻪ‪َّ � ،‬ﻢ ﻏ َﺴﻞ‬
‫را در ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد و آن را اﻓﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬ ‫َ ْ َ َْْ ُ َ َ‬
‫� ‪َّ � ،‬ﻢ ﻗﺎل‪:‬‬ ‫ْ َْ َ َ َ َ‬
‫ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﮫﯽ روی ﺧﻮد و دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد‬ ‫ِرﺟﻠﻴ ِﻪ ﺛﻼث ِمﺮات إِﻰﻟ اﻟﻜﻌﺒ ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ َ َ ْ‬ ‫َ ُ ُ َّ‬ ‫ََ‬
‫را ﺗﺎ آرﻧﺞھﺎ ﺷﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ‬ ‫ﻮ�‬ ‫ِ‬ ‫ﺿ‬ ‫و‬ ‫ﻮ‬ ‫�‬ ‫ﺄ‬ ‫ﺿ‬ ‫ﻮ‬ ‫ﺗ‬ ‫‪-‬‬ ‫ج‬ ‫‪-‬‬ ‫ا�‬
‫ِ‬ ‫ﻮل‬ ‫ﺳ‬ ‫ر‬ ‫ﻳﺖ‬ ‫رأ‬
‫َُّ‬ ‫َ َ ُ َّ َ َ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﭘﺎھﺎی ﺧﻮد را ﺗﺎ ﻗﻮزک ﺳﻪ ﺑﺎر‬ ‫ﻫﺬا‪� ،‬ﻢ ﻗﺎل ﻣﻦ ﺗﻮﺿﺄ �ﻮ وﺿﻮ� ﻫﺬا �ﻢ‬
‫َْ ُ ُ‬ ‫َ ُ َ ِّ ُ‬ ‫َ َّ َ ْ َ َ ْ‬
‫ﺷﺴﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج را‬ ‫ﻴﻬ َﻤﺎ �ﻔ َﺴﻪ‪ ،‬ﻏ ِﻔ َﺮ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫ث‬ ‫ﺪ‬ ‫�‬ ‫ﻻ‬ ‫‪،‬‬ ‫�‬
‫ﺻ� ر�ﻌﺘ ِ‬
‫َْ‬ ‫َّ َ ُ َ َ َّ‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ وﺿﻮ‪ ،‬وﺿﻮ‬ ‫ﻪﻟ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ‪.‬‬ ‫ا�‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫وﺿﻮی ﻣﻦ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ در آنھﺎ ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﻧﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻧﺪ أ ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاش را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﮑﻢ رﻓﻊ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج داده ﺷﺪه ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺣﻀﺮت‬
‫ﻋﺜﻤﺎن س‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻦ دﯾﺪم رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج را ﮐﻪ وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﻣﺜﻞ وﺿﻮی ﻣﻦ‪ ...‬ﺗﺎ آﺧﺮ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ‪ ...‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻓﻤﻀﻤﺾ واﺳتﻨﺮﺜ«‪ :‬آب در دھﺎن و ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮده و ﻣﻀﻤﻀﻪ و‬
‫اﺳﺘﻨﺜﺎر ﮐﺮد‪ ،‬و از اﺳﺘﻨﺸﺎق ﺗﺬﮐﺮی ﻧﺪاد‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻪ اﺳﺘﻨﺜﺎر ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻨﺸﺎق ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺜﺎر ھﺮدو ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﺛﻢ مﺴﺢ ﺑﺮأﺳﻪ«‪ :‬ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ‬
‫ﻧﻤﻮد و از ﮔﻮشھﺎ ﺗﺬﮐﺮی ﻧﺪاد‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﻮشھﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺮ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﺮ ﻣﺴﺢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻻ �ﺪث ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻧﻔﺴﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﻣﻮر دﻧﯿﻮی را در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد راه ﻧﺪھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫اﻣﻮر آﺧﺮت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ اش‪» :‬ﻏﻔﺮ ﻟﻪ ﻣﺎ ﺗﻘﺪم ﻣﻦ ذﻧﺒﻪ«‪ :‬ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاش ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺖ ﺗﻮﺑﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه را ﮐﺮده‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٦‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﺑﺎ وﺿﻮ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ درﺑﺮ دارد از ﻓﺮاﯾﺾ وﺿﻮ ﻣﺜﻞ ﺷﺴﺘﻦ روی‬
‫و ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖھﺎ و ﻣﺴﺢ ﺳﺮ و ﺷﺴﺘﻦ ﭘﺎھﺎ و رﻋﺎﯾﺖ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎء‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ اوﻻ روی ﺑﻌﺪ دﺳﺖھﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺢ ﺳﺮ و ﺳﭙﺲ ﭘﺎھﺎ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮاﻻة و‬
‫ﭘﯽدرﭘﯽ ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎ در ﯾﮏ وﻗﺖ ﺑﺪون ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻨﺖھﺎی وﺿﻮ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﮐﻒھﺎ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻀﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺸﺎق و اﺳﺘﻨﺜﺎر و ﻣﺴﺢ داﺧﻞ و ﻇﺎھﺮ ﮔﻮشھﺎ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﯿﺖ در وﺿﻮ ﺷﺮط اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺛﻮاب اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺖھﺎ ارﺗﺒﺎط‬
‫دارد‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ وﺿﻮ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻧﯿﺖ رﻓﻊ ﺣﺪﯾﺚ و ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﻏﺴﻞ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ ُ ُ ُ َ َّ َّ ْ‬
‫و اﮔﺮ ﺟﻨﺐ ﺷﺪﯾﺪ ﭘﺲ ﺧﻮب ﭘﺎک ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫﴿�ن كنت ۡم جن ٗبا فٱطه ُروا﴾‬
‫ﺧﻮد را‪.‬‬
‫نت ۡم ُج ُن ٗبا﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺟﻨﺎﺑﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬ن ُك ُ‬
‫و آن ﻋﺒﺎرت از ﻧﺰدﯾﮑﯽ و ﻣﺠﺎﻣﻌﺖ ﻣﺮد اﺳﺖ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮش ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺰال ﻧﺸﻮد و ﯾﺎ اﺣﺘﻼم‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮوج ﻣﻨﯽ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﮐﺮدن و ﯾﺎ ﻣﺴﺎسﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺧﺮوج ﻣﻨﯽ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد ھﻢ‬
‫ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫و در ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬زن و ﻣﺮد ﻣﺴﺎوی ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿:‬فٱ َّط َّه ُر ۚوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺧﻮب ﭘﺎک و ﺗﻄﮫﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻏﺴﻞ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ‬
‫ﺑﺮای رﻓﻊ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻧﯿﺖ ﮐﺮده و دﺳﺖھﺎ را ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﺴﺘﻪ و ﻋﻮرتھﺎﯾﺶ را ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﺜﻞ وﺿﻮی ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﻣﻮیھﺎی ﺳﺮش را ﺑﺎ آب ﺧﻼل ﻧﻤﻮده و ﺳﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﮔﻮشھﺎ را ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ را از‬
‫ﺳﺮ ﺗﺎ ﻗﺪم ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ را ھﻤﭽﻨﯿﻦ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺷﻨﻮﻧﺪه آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫‪ -۲‬ﻣﺮاد از ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬ن ُك ُ‬
‫نت ۡم ُج ُن ٗبا فٱ َّط َّه ُروا﴾ را ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ زن و ﻣﺮد در ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﻪ اﺣﺘﻼم و ﺟﻤﺎع ﻣﺴﺎوی ھﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﻣﺮد اﮔﺮ در ﺟﺎﻣﮥ ﺧﻮاب ﺧﻮد ﻣﻨﯽ را دﯾﺪ ﺟﻨﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر‬
‫زﻧﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻼم ﺷﺪه و آب ﺑﺒﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻏﺴﻞ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎھﺸﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﻏﺴﻞﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖھﺎﯾﯽ از ﺑﺪن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﮫﻮﻟﺖ آب‬
‫ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﻣﺜﻞ ﻧﺎف‪ ،‬زﯾﺮ ﺑﻐﻞ و زﯾﺮ زاﻧﻮ آب را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ آب ﻧﺮﺳﺪ ﻏﺴﻞ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎھﺸﺎن ﮐﻦ ﮐﺴﯽ ذﮐﺮ ﺧﻮد را در ھﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﺲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم‬
‫ً‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺴﻞ ﻣﺠﺪدا وﺿﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺲ ذﮐﺮ ﺑﺪون ﺣﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺷﮑﻨﻨﺪۀ‬
‫وﺿﻮ اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ وارد ﺷﺪه‪» :‬ﻣﻦ ﻣﺲ ذﮐﺮه ﻓﻼ ﯾﺼﻠﯽ ﺣﺘﯽ‬
‫ﯾﺘﻮﺿﺄ« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮش را ﻣﺲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ وﺿﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪:‬‬
‫)در ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف ﻣﺲ ذﮐﺮ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد و اﻋﺎده وﺿﻮ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻏﺴﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬

‫ﻮل رواﯾﺖ اﺳﺖ از ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ْ َ َ ْ ُ َُ‬ ‫َ ْ َُْ َ‬
‫�ﻦ ﻣﻴﻤﻮﻧﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬وﺿﻌﺖ لِﺮﺳ ِ‬
‫ﻰﻠﻋ ﻳَ َﺪﻳْ ِﻪ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﺑﯽ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ‬ ‫َََْ َ ََ‬ ‫َ ً ََْ ُ‬
‫ﺎء �ﻐت ِﺴﻞ ﺑِ ِﻪ‪ ،‬ﻓﺄﻓﺮغ‬ ‫اﷲ ج ﻣ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َّ َ ْ‬
‫� أ ْو ﺛَﻼﺛًﺎ‪َّ �ُ ،‬ﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ رﯾﺨﺖ ﺑﺮ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد دو‬ ‫� مﺮ� ِ‬ ‫�ﻐﺴﻠﻬﻤﺎ مﺮ� ِ‬
‫� ُه‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ آنھﺎ را ﺷﺴﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺎﻪﻟ‪َ � ،‬ﻐ َﺴﻞ َﻣﺬا ِﻛ َ‬ ‫َ‬ ‫ﻰﻠﻋ ﺷ َ‬‫ََ‬ ‫ََْ َ‬
‫غ �ﻴَ‬
‫ِ ِِ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻪ‬
‫أﻓﺮ ِ ِ ِ ِ‬
‫ﻨ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻤ‬
‫ُ َّ َ ْ َ َ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد آب‬ ‫َ‬ ‫ُ ََ َ َ‬
‫� َّﻢ دلﻚ ﻳَﺪ ُه ﺑِﺎﻷ ْر ِض‪� ،‬ﻢ مﻀﻤﺾ‬
‫َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َّ رﯾﺨﺖ و ﻋﻮرة ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ و دﺳﺖ‬
‫واﺳﺘنﺸﻖ ‪� ،‬ﻢ ﻏﺴﻞ وﺟﻬﻪ و�ﺪﻳ ِﻪ �ﻢ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﻀﻤﻀﻪ و‬ ‫َ َ ْ ُ َ ًَ ُ َْ َ َ‬
‫ﻏ َﺴﻞ َرأ َﺳﻪ ﺛﻼﺛﺎ‪َّ � ،‬ﻢ أﻓ َﺮغ َﻰﻠﻋ َﺟ َﺴ ِﺪ ِه‪،‬‬
‫اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻧﻤﻮده و ﺑﻌﺪ روی و‬
‫ََ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫ً‬
‫دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﺳﻪ‬ ‫� َّﻢ �ﻨَ َّﻰﺤ ِﻣ ْﻦ َﻣﻘﺎ ِﻣ ِﻪ �ﻐ َﺴﻞ ﻗ َﺪ َﻣﻴْ ِﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺑﺪن ﺧﻮد آب رﯾﺨﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﺎی ﺧﻮد‬
‫دور ﺷﺪ و ﭘﺎھﺎی ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٨‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﺮاد از ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ‪ :‬ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ﺑﻨﺖ ﺣﺎرث اﻟﮫﻼﻟﯽ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪاش‪:‬‬
‫»ﻣﺬاﻛ�ه«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻮرﺗﺶ را از ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﺛﻢ دلﻚ ﻳﺪه ﺑﺎﻻرض«‪ :‬دﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻮی ﻧﺠﺎﺳﺖ از دﺳﺘﺶ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﺮود‪ .‬و اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﺎﺑﻮن ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺎﻟﯿﺪن دﺳﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﺛﻢ ﻏﺴﻞ وﺟﻬﻪ و�ﺪﻳﻪ«‪» :‬ﭘﺲ روی و دﺳﺖھﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺖ« و از ﻣﺴﺢ ﺳﺮ و‬
‫ﮔﻮشھﺎ ﺗﺬﮐﺮی ﻧﺪاد‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻣﺜﻞ وﺿﻮﯾﺶ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز‪ ،‬و ﺳﺮ و ﮔﻮشھﺎ را ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮده و در ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺦ ﻣﻮیھﺎی ﺳﺮش را ﺑﺎ آب ﺧﻼل ﻧﻤﻮد و اﯾﻦ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از‬
‫زﮐﺎم ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش »ﺛﻢ ﺗﻨﺤﯽ ﻋﻦ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻓﻐﺴﻞ ﻗﺪﻣﯿﻪ« »ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آب و ِﮔﻞ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه از آن ﺟﺎ دور ﺷﺪ و ﭘﺎھﺎ را ﺷﺴﺘﻪ و در ﮐﻔﺶ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﮥ ﻏﺴﻞ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﺣﯿﺾ و‬
‫ﻧﻔﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬اﺣﺮام و وﻗﻮف ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت و دﺧﻮل ﻣﮑﻪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺪن دﺳﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﺻﺎﺑﻮن ﻧﻤﻮﻧﮥ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎی‬
‫ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از زﮐﺎم ﺗﺨﻠﯿﻞ ﻣﻮی ﺳﺮ ﺑﺎ‬
‫آب ﭘﯿﺶ از ﺷﺴﺘﻦ‪ ،‬از ﻣﻈﺎھﺮ و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ رﯾﺨﺘﻦ آب ﺑﺮ ﺑﺪن ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺎﻟﯿﺪن اﻋﻀﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﻨﺪه ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ُﭘﺸﺖ ﻧﺎﺧﻦ از ﺑﺪن را ﺑﺪون ﺗﻤﺎس‬
‫آب ﻧﮕﺬارد‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ س رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده‪» :‬اذ ﲢﺖ ﻛﻞ ﺷﻌﺮة ﺟﻨﺎﺑﺔ«‬
‫»ﭼﻮن زﯾﺮ ھﺮ ﻣﻮی ﺟﻨﺎﺑﺖ اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﺗﯿﻤﻢ‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﯾﺎ در ﺳﻔﺮی ﺑﻮدﯾﺪ ﯾﺎ ﻗﻀﺎی‬ ‫ُ ُ َّ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ َ ٰ َ َ َ ۡ َ َٓ‬
‫﴿�ن كنتم مر� أو � سف ٍر أو جاء‬
‫َ َ‬ ‫َۡٓ‬ ‫ُ‬ ‫َ ‪ٞ‬‬
‫أ َحد ّمِن�م ّم َِن ٱلغا� ِ ِط أ ۡو � ٰ َم ۡس ُت ُم‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﮐﺮدﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ زﻧﺎن آﻣﯿﺰش ﻧﻤﻮدﯾﺪ‬
‫و آﺑﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎک ﭘﺎک ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ٗ‬ ‫ْ‬ ‫ّ َ َٓ ََۡ َ ْ ٓ َ‬
‫� ُدوا َما ٗء � َت َي َّم ُموا َصعِيدا‬ ‫ٱلنِساء فلم ِ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ ﺑﺮ رویھﺎ و دﺳﺖھﺎی‬ ‫َ‬ ‫َ ّٗ َ ۡ َ ُ ْ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ﺧﻮد از آن‪.‬‬ ‫حوا ب ِ ُو ُجوهِ� ۡم َو�يۡدِي�م‬ ‫طيِبا فٱمس‬
‫ُّۡ‬
‫مِن ۚه﴾‬
‫ُ ُ َّ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ َ ٰ َ‬
‫� َسف ٍر﴾ ﺑﯿﺎن ﻋﻠﻞ ﺟﻮاز ﺗﯿﻤﻢ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬ن كنتم مر� أو‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و آن ﻋﺒﺎرت از ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮﯾﻀﯽ از اﺳﺘﻌﻤﺎل آب ﻋﺎﺟﺰ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺴﺎﻓﺮی ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ از ﺑﻪ دﺳﺖآوردن آب ﺑﻪ ﻋﻠﺖھﺎﯾﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺪن آب‪ ،‬ﯾﺎ دﺷﻮاری ﺣﻤﻞ آب در ﺳﻔﺮ و ﯾﺎ ﺿﺮورت ﺣﻔﻆ آب ﺑﺮای آﺷﺎﻣﯿﺪن و‬
‫َۡٓ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬
‫ﻃﺒﺦ ﻏﺬا‪ .‬و در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬أ ۡو َجا َء أ َحد ّمِن�م ّم َِن ٱلغا� ِ ِط﴾ ﺑﯿﺎن‬
‫ﺷﮑﻨﻨﺪهھﺎی وﺿﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺧﺮوج ﺑﻮل و ﻏﺎﯾﻂ و ﯾﺎ ﺑﺎد اﺳﺖ از ﺳﺒﯿﻠﯿﻦ‪ .‬و در‬
‫َ‬ ‫َ ۡ َٰ َ ۡ ُ ُ ّ َ ٓ‬
‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪﴿ :‬أو �مستم ٱلنِساء﴾ »ﯾﺎ درآﻣﯿﺨﺘﯿﺪ ﺑﺎ زﻧﺎن« ﺑﯿﺎن اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﺎع ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻏﺴﻞ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺟﻨﺐ‪،‬آﺑﯽ ﺟﮫﺖ ﻏﺴﻞﮐﺮدن را ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫و اﯾﻦ ﺗﯿﻤﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آب دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻋﻮض ﻏﺴﻞ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻦ آب ﻧﻤﺎزھﺎی را ﮐﻪ در ﻃﯽ اوﻗﺎت ﺗﯿﻤﻢ ادا ﮐﺮده ﻋﻮد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ٗ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫﴿� َت َي َّم ُموا َص ِعيدا َط ّي ِ ٗبا﴾ »ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺼﺪ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺎک ﭘﺎک« و اﮔﺮ ﺧﺎک ﭘﺎک ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ھﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ از ﺷﻦ و رﯾﮓ و ﺳﺒﺨﻪ »ﺷﻮرهزار« و ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ُ ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ ْ‬
‫حوا ب ِ ُو ُجوهِ� ۡم َو�يۡدِي�م ّمِن ُ ۚه﴾ ﺑﯿﺎن ﮐﯿﻔﯿﺖ‬ ‫ﺗﯿﻤﻢ ﺑﻪ آن ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ و در آﯾﮥ ﴿فٱمس‬
‫ﺗﯿﻤﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ و ﮐﻒ دﺳﺖھﺎ را ﺑﺮ ﺧﺎک ﻣﯽﮔﺬارد و ﺑﺎ آنھﺎ روی‬
‫و ﮐﻒھﺎ را ﯾﮏ ﺑﺎر ﻣﺴﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٠‬‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ آﯾﺎت را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ درﺳﺖ ﻧﮫﻔﻤﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرات ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ آﯾﺖ ﺑﯿﺎنﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮﺟﺒﺎت وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ و ﺑﯿﺎن‬
‫ﺟﻮاز ﺗﯿﻤﻢ و ﮐﯿﻔﯿﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻪ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ وی در ﺗﯿﻤﻢ دوﺑﺎر دﺳﺖھﺎ‬
‫را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽزد‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺮای ﻣﺴﺢ روی و ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺮای دﺳﺖھﺎ و آنھﺎ را ﺗﺎ‬
‫آرﻧﺠﮫﺎ ﻣﺴﺢ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﺗﯿﻤﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ اﯾﺮادی ﺑﺮ او ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﻣﺴﺢ روی و ﮐﻒھﺎ در آﯾﻪ ﺗﺬﮐﺮ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ب‬
‫در ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﯿﻤﻢ‬

‫رواﯾﺖ اﺳﺖ از ﻋﻤﺎر ﯾﺎﺳﺮ ل ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﻳﺎﺮﺳ ب ﻗﺎل‪:‬‬
‫ﺎء‪ ...‬ﮐﻪ ﺟﻨﺐ ﺷﺪم آب ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ ﭘﺲ در ﺧﺎک‬ ‫ﺐ ال َﻤ َ‬ ‫ْ‬ ‫ﺖ ﻓَﻠَ ْﻢ أُﺻ ْ‬ ‫إ ِّ� أَ ْﺟﻨَﺒْ ُ‬
‫ً‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺖ ﻓﺬﻛ ْﺮ ُت ﻏﻠﻄﯿﺪم و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬ﺑﻌﺪا اﯾﻦ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺎلﺼﻌﻴﺪ ﻓ َﺼﻠﻴْ ُ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬
‫َ َ َ َّ ُ‬
‫�ﺘﻤﻌﻜﺖ ﺑِ ِ ِ‬
‫ﻴﻚ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم‬ ‫َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ‬ ‫ﻠﻨ ِّ‬‫َ َ َّ‬
‫ﻲﺒ ج �ﻘﺎل‪ِ » :‬إ�ﻤﺎ ﺎﻛن ﻳ� ِﻔ‬ ‫ذلِﻚ ل ِ ِ‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫� َّﻔﻴْﻪ اﻷ ْر َض ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮای ﺗﻮ اﯾﻦ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َ َّ ُّ‬
‫ِ‬ ‫ﻫﻜﺬا« ﻓﺮﻀب اﻨﻟ ِﻲﺒ ج ﺑِ‬
‫ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ »و ﺑﺮای ﺗﻌﻠﯿﻢ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ْ ُ َ َّ‬ ‫ُ‬ ‫َََ َ‬
‫ﻴﻬ َﻤﺎ � َّﻢ َم َﺴ َﺢ ﺑِ ِﻬ َﻤﺎ َوﺟ َﻬﻪ َو�ﻔﻴْ ِﻪ‪.‬‬ ‫و�ﻔﺦ ِ� ِ‬
‫ج دﺳﺖھﺎ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زدﻧﺪ و دﻣﯿﺪﻧﺪ‬
‫ً‬
‫در آن دﺳﺖھﺎ ﺑﻌﺪا ﻣﺴﺢ ﮐﺮدﻧﺪ روی‬
‫ﺧﻮد را و دﺳﺖھﺎ را ﺗﺎ آرﻧﺞھﺎ‪.‬‬
‫»ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ« وﰲ رواﻳﺔ داراﻟﻘﻄﻨﯽ‪ :‬إﻟﯽ اﻟﺮﺻﻐﲔ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬أﺟﻨﺒﺖ«‪ :‬ﺟﻨﺐ ﺷﺪم و آن در ﻣﺴﺎﻓﺮت و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺣﺘﻼم در‬
‫ﺧﻮاب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﲤﻌﻜﺖ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ روی ﺧﺎک ﻏﻠﻄﯿﺪم ﯾﺎ ﻏﻠﻂ ﺧﻮردم و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻓﺬﻛﺮت ذﻟﻚ«‪ :‬ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﻦ را ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ‪ .‬و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬اﻧﲈ ﻳﻜﻔﻴﻚ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﺗﻮ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬و ﻧﻔﺦ ﻓﻴﻬﲈ«‪ :‬دﻣﯿﺪ در‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫ﮐﻒ دﺳﺖھﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دورﮐﺮدن ﻏﺒﺎر ﺗﺎ روﯾﺶ را آﻟﻮده ﻧﺴﺎزد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬إﻟﯽ‬
‫اﻟﺮﺻﻐﲔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﺑﻨﺪ دﺳﺖھﺎ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻐﺖ‬
‫ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﯽ آن را ُدرﺳﺖ درک ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﺻﺤﯿﺢﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﯿﻤﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬و از اﺑﻦ‬
‫ﻋﻤﺮب رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻢﮐﻨﻨﺪه دو ﺑﺎر دﺳﺖھﺎ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬اول ﺑﺮای‬
‫ﻣﺴﺢ روی و ﺑﺎر دوم ﺑﺮای ﻣﺴﺢ دﺳﺖھﺎ ﺗﺎ آرﻧﺞھﺎ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺻﻮرت دوﻣﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮب وارد ﺷﺪه آﺳﺎنﺗﺮ و ﺻﺤﯿﺢﺗﺮ اﺳﺖ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ھﺮدو‬
‫ﺻﻮرت ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪) .‬در ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف ﺑﻪ ﻓﻌﻞ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد(‪.‬‬
‫‪ -۴‬در ﺣﺪﯾﺚ اﺷﺎره واﺿﺢ ﺑﺮای رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻢﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﻏﺒﺎر را از دﺳﺖھﺎ ﭘﯿﺶ از ﻣﺴﺢ روﯾﺶ ﺑﺪﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻣﻔﺼﻞ دﺳﺖ ذﮐﺮ ﺷﺪه و ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﻒ و ﺑﺎزو ﻗﺮار‬
‫دارد‪ ،‬ﻋﺮبھﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺼﻞ اﻧﮕﺸﺖ اﺑﮫﺎم اﺳﺖ ﮐﻮع ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﭽﻪ ﭘﯿﻮﺳﺖ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﺧﻨﺼﺮ اﺳﺖ ﮐﺮﺳﻮع و آﻧﭽﻪ در وﺳﻂ ﻗﺮار دارد رﺳﻎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در اﺻﻄﻼح ﻋﺮب ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﻞ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ ﺟﺎھﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﮐﻮع را از ﺑﻮع ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﮐﻮع در‬
‫دﺳﺖ و ﺑﻮع در ﭘﺎ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺖ اﻧﮕﺸﺖ اﺑﮫﺎم اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻧﻤﺎز از ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎزﻣﯽدارد‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ََ‬ ‫ُۡ َ ٓ ُ ِ َ َۡ َ َ ۡ َ‬
‫)‪ (۴۵‬ﺑﺨﻮان آﻧﭽﻪ وﺣﯽ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺖ‬ ‫ب وأق ِ ِم‬ ‫ٰ‬
‫﴿ٱتل ما أو� إِ�ك مِن ٱلك ِ‬
‫ِ�‬
‫َۡ َ ٓ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َ� ۡن َ ٰ‬
‫لصلَ ٰوةَ ۖ إ َّن ٱ َّ‬
‫� َع ِن ٱلف ۡحشاءِ‬ ‫ٱ َّ‬
‫از ﮐﺘﺎب و ﺑﻪ ﭘﺎی دار ﻧﻤﺎز را ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ِ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺎزدارد از ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬و‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ ۡ ُ َّ َ ۡ َ ُ َ َّ ُ َ‬
‫� َ� ۡعل ُم‬ ‫وٱلمنك ِر� و�ِ�ر ٱ�ِ أ�� ۗ وٱ‬
‫ھﺮآﯾﻨﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ و ﺧﺪا‬
‫َ َ ۡ َُ َ‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫ما تصنعون‪] ﴾٤٥‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۵ :‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٢‬‬

‫ٰ‬ ‫ُۡ َ ٓ ُ ِ َ َۡ َ َ ۡ َ‬
‫ب﴾ اﯾﻦ اﻣﺮ ارﺷﺎدﯾﺴﺖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ٱتل ما أو� إِ�ك مِن ٱلك ِ‬
‫ِ�‬
‫ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج و اﻣﺘﺶ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان او ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻼوت ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺧﻮاﻧﺪن آن‬
‫ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ اﯾﻤﺎن و ازدﯾﺎد ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﮐﻤﮏ ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬و ﺻﺒﺮ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در‬
‫َّ َ َ‬ ‫َ‬
‫لصل ٰوة ۖ﴾ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ آزارھﺎ و ﻣﺸﮑﻼت را زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وأق ِ ِم ٱ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻄﺶ در ﺟﻤﺎﻋﺖ اداء ﺷﻮد و ﺷﺮاﯾﻂ آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﻃﮫﺎرت ﺑﺪن‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻪ و ﻣﮑﺎن و رﻓﻊ ﺣﺪث ﺑﻪ وﺿﻮ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻏﺴﻞ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺟﻨﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ و دﺧﻮل وﻗﺖ‪ .‬و ارﮐﺎن ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از‪ :‬ﻧﯿﺖ و ﺧﺸﻮع و ﻗﯿﺎم در ﺻﻮرﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺾ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻓﺮضھﺎی آن ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از‪ :‬ﺗﮑﺒﯿﺮ اﻓﺘﺘﺎح و ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرۀ ﻓﺎﺗﺤﻪ‪،‬‬
‫رﮐﻮع و ﺑﻠﻨﺪﺷﺪن از آن و ﺳﺠﺪه و ﺑﻠﻨﺪﺷﺪن از آن‪ ،‬و ﺣﻔﻆ اﻋﺘﺪال و آراﻣﺶ در ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫اﯾﻦ ارﮐﺎن‪ ،‬و ﺳﻼم ﺑﺮای ﺧﺮوج از ﻧﻤﺎز‪ ،‬و واﺟﺒﺎت آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﯾﺎ‬
‫ﭼﻨﺪ آﯾﺖ ﺑﻌﺪ از ﻓﺎﺗﺤﻪ در دو رﮐﻌﺖ اوﻟﯽ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻦ »ﺳﻤﻊ اﷲ ﻤﻟﻦ ﻤﺣﺪه ر�ﻨﺎ ولﻚ اﺤﻟﻤﺪ«‬
‫وﻗﺖ ﺑﻠﻨﺪﺷﺪن از رﮐﻮع‪ ،‬و ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﮫﺪ و ﺧﻮاﻧﺪن درود ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در‬
‫َُ‬ ‫َّ ُ َّ َ ِّ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫آل � َّﻤ ٍﺪ‬ ‫ﺗﺸﮫﺪ اﺧﯿﺮ‪ ،‬و درود ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬الﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ‪ ،‬وﻰﻠﻋ ِ‬
‫َّ َّ َ ٰ َ َ ۡ َ ٰ َ‬ ‫َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ٌ َ ٌ‬
‫� ع ِن‬ ‫ﻴﺪ« و ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إِن ٱلصلوة �ن‬ ‫�‬
‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬
‫ﻛﻤﺎ ﺻﻠﻴﺖ ﻰﻠﻋ ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ‪ِ ،‬إﻧﻚ ِ‬
‫ۡ َ‬ ‫َۡ َ ٓ‬
‫ٱلف ۡحشاءِ َوٱل ُمنك ِر�﴾ ﻋﻠﺖ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ» ﻧﻤﺎز از ﻓﺤﺸﺎء‬
‫ُ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارد«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از زﻧﺎ‪ ،‬ﺑﺨﻞ و ھﺮ ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار ﺑﺪی ﮐﻪ ﻗﺒﺢ آن زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ھﺮﻧﻮع اﻋﺘﻘﺎد و ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮداری ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ آن را ﻧﮫﯽ ﻧﻤﻮده و ﺣﺮام ﻗﺮار‬
‫َّ َ ۡ َ ُ‬ ‫َ ۡ‬
‫داده و وﻋﺪۀ ﻋﺬاب ﺑﻪ ﻓﻌﻞ آن داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﴿ َو�ِ� ُر ٱ� ِ أ�� ۗ﴾‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﯾﺎد ﺧﺪا در ﻧﮫﯽ از ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮ اﮐﺒﺮ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﯾﺎدﮐﺮدن ﺑﻨﺪه ﺑﺮای‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ‬
‫� َ� ۡعل ُم َما ت ۡص َن ُعون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا را ﻧﺎﻇﺮ و ﻧﮕﮫﺒﺎن ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬وٱ‬
‫زﯾﺮا ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺧﺪا از ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﻃﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﻤﺎز را‬
‫ً‬
‫ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎزش ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رﮐﻨﯽ را ﻗﺼﺪا ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬
‫ً‬
‫ﻧﻤﺎزش درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﺳﮫﻮا ﺗﺮک ﮐﻨﺪ آن را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﻮده و ﺳﺠﺪه ﺳﮫﻮ را‬
‫ً‬
‫ﺑﺠﺎ آورد‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ واﺟﺒﯽ را ﺳﮫﻮا ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺳﻼم ﺳﺠﺪه را ﺑﺠﺎ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﮫﻮ در ﻧﻤﺎزش زﯾﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم ﺳﺠﺪه ﺳﮫﻮ را ﺑﺠﺎ ﻧﻤﻮده‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻼم دھﺪ‪) .‬در ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف ﺳﺠﺪه ﺳﮫﻮ ﺑﻪ ﺗﺮک واﺟﺐ ﻻزم ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد(‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ھﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻮری را ﮐﻪ در ﻓﺮوغ آن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ در ﺑﺮ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻓﺤﺸﺎء و‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬و در ھﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺣﺪﯾﺜﯽ را از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزش او را از ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮ ﻣﻨﻊ ﻧﮑﻨﺪ ﭘﺲ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن‪ :‬ﮐﻦ ﮐﻪ در آﯾﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺮاﻗﺒﺖ آﻣﺪه ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﯾﻌﻨﯽ در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ ﺧﺪا‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ از ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰی ﮐﻪ‬
‫در آﯾﺖ آﻣﺪه ﺗﻼوت ﻗﺮآن‪ ،‬اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ذﮐﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺧﺪا و او را ﺣﺎﺿﺮ و‬
‫ﻧﺎﻇﺮداﻧﺴﺘﻦ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ اﯾﻦ اﻣﻮر راه ﺳﺎﻟﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫ﺟﻨﺖ و ﺑﺮﺧﻼف آن ھﻼﮐﺖ اﺳﺖ اﻟﻌﯿﺎذ ﺑﺎﻟﻠﻪ اﻟﻌﻠﯽ اﻟﮑﺒﯿﺮ‪.‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮ‪ :‬در ﻓﻘﻪ اﺣﻨﺎف ارﮐﺎن ﻧﻤﺎز ﺷﺶﺗﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﮐﻤﺎل وﺿﻮ ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ُّ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪:‬‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج‪» :‬أﻻ أدﻟ� ْﻢ َﻰﻠﻋ َﻣﺎ‬
‫ُْ‬ ‫ْ‬ ‫ﺤﻮ َّ ُ‬ ‫َ� ْﻤ ُ‬
‫»آﯾﺎ راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﻢ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ‬ ‫ا� ﺑِ ِﻪ اﺨﻟ َ َﻄﺎﻳَﺎ َو َ��ﻔﺮ ﺑِ ِﻪ‬
‫ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﻪ آن ﺧﻄﺎھﺎ را و‬ ‫َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ‬
‫ا�‪ .‬ﻗﺎل‪:‬‬ ‫اﺬﻟﻧﻮب‪ .‬ﻗﺎلﻮا ﺑ� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َْ‬ ‫ُ ْ‬
‫إِ ْﺳﺒَﺎغ ال ُﻮ ُﺿﻮ ِء ﻰﻠﻋ الﻤﺎﻜ ِرهِ و�ﺮﺜة اﺨﻟﻄﺎ‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﺑﻪ آن ﮔﻨﺎھﺎن را؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری ﯾﺎ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮐﻤﺎل وﺿﻮ در‬ ‫ْ َ‬
‫الﺼﻼ ِة َ�ﻌﺪ‬
‫َّ َ‬ ‫إ َﻰﻟ ال ْ َﻤ َﺴﺎﺟﺪ َواﻧْﺘ َﻈ ُ‬
‫ﺎر‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺣﺎﻟﺖھﺎی ﺳﺨﺖ و ﮔﺎمﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﺴﯿﺎری‬ ‫الﺮ َ� ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﺎط«‪.‬‬ ‫الﺼﻼ ِة ﻓﺬ ِﻟ� ُﻢ ِّ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪،‬‬
‫و اﯾﻦ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺟﮫﺎد و ﻣﺮزﺑﺎﻧﯽ از اﺳﻼم‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﺴﻠﻢ(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٤‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬أﻻ أدﻟﮑﻢ ﻣﺎ ﯾﻤﺤﻮ‪ «...‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﮫﺎم و ﭘﺮﺳﺶ‬
‫وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ و آ ﮔﺎهﻧﻤﻮدن ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﮫﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﺳﺖ و ﺗﻘﺎﺿﺎیﺷﺎن ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﮐﻤﺎل وﺿﻮ و زﯾﺎدی ﻗﺪمھﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ‬
‫ﻧﻤﺎز‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﻤﻠﮥ اﺳﺘﻔﮫﺎﻣﯽ اﯾﺮاد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫ً‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪» .‬و اﳋﻄﺎﻳﺎ«‪ :‬ﺟﻤﻊ ﺧﻄﯿﺌﻪ‪ :‬و آن ﮔﻨﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪا اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻟﺬﻧﻮب ﺟﻤﻊ ذﻧﺐ‪ :‬و آن ﮔﻨﺎھﺎﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ آن ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯽﺷﻮد اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻪ آ ﮔﺎھﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‪ ،‬ﻗﺼﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﺧﻄﺎ‪ ،‬و ﺑﻪ ارادۀ ﺧﻮد آن را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺒﺎر‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬إﺳﺒﺎغ‬
‫الﻮﺿﻮء«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ رﺳﺎﻧﺪن آب وﺿﻮ را ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ آن ﮐﻪ ھﺮ ﻋﻀﻮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ درﺑﺮ‬
‫ﮔﯿﺮد‪ .‬و ﻗﻮﻟﻪ‪» :‬ﻰﻠﻋ اﻤﻟﺎﻜره«‪ :‬و آن اﻧﺠﺎم وﺿﻮ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖھﺎی ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺗﻨﻔﺮ و‬
‫ﮐﺮاھﯿﺖ دارد ﻣﺜﻞ ﻣﺮﯾﻀﯽ ﯾﺎ رﻧﺞ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﯾﺎ ﺳﺮدی ﺷﺪﯾﺪ و ﯾﺎ ﺗﺮس و ﺧﻮف و ﮔﻔﺘﻪ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻛﺮﺜة اﺨﻟﻄﺎ اﻰﻟ اﻟـﻤﺴﺎﺟﺪ« »ﮔﺎمﺑﺮداﺷﺘﻦ زﯾﺎد ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺎﺟﺪ« و اﯾﻦ‬
‫را ﮐﺴﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﯾﺎ ﮐﺎرش از ﻣﺴﺠﺪ دور ﺑﻮده و او ﺑﺮای ادای‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬اﻧﺘﻈﺎر الﺼﻼة ﺑﻌﺪ الﺼﻼة« ﻣﻨﻈﻮرش ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم را ادا ﻧﻤﻮده و ھﻤﭽﻨﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﯾﺎ ﻇﮫﺮ را ادا ﻧﻤﻮده و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﮏ ﻧﻤﺎز‬
‫را ادا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪی اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽﮐﺸﺪ و از ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎرج ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪:‬‬
‫»ﻓﺬﻟ�ﻢ الﺮ�ﺎط« »ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ رﺑﺎﻃﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺟﺮ و ﻣﺰد آن ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﺟﺮھﺎ‬
‫ﻗﯿﺎم ﺷﺐ‬
‫ﺻﯿﺎم روز و ِ‬
‫ِ‬ ‫اﺳﺖ«‪ ،‬زﯾﺮا رﺑﺎط و ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ ﺷﺒﯽ در راه ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮ از ﯾﮏ ﻣﺎه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬واﻟﺮﺑﺎط‪ :‬ﻓﺮودآﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﺮزھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ آن از ﺷﺮ ﮐﻔﺎر‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان‪ ،‬و ﺗﺎ ﺟﻤﻠﮥ اوﻟﯽ را ﻧﻔﮫﻤﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﮥ دوﻣﯽ‬
‫ﻧﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎھﺸﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ھﺪاﯾﺖ اﺻﺤﺎبﺷﺎن رﻏﺒﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن روش ﺗﺸﻮﯾﻖ را ﺑﺎ ﺑﯿﺎن‪» :‬اﻻ أدﻟ�ﻢ« ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﻣﻨﺰل دور از ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻗﺪمھﺎی زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺳﻮی‬

‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﻣﯽدارد اﺟﺮ ﺑﺰرگ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﺟﺮ و ﻣﺰد اﯾﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻗﺪمھﺎی زﯾﺎدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﻣﯽدارد ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬
‫�� ُّ� َها‬‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ رﺑﺎط اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻓﺮﻣﻮده‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫ُ ْ َّ ُ ْ َّ َ َ َ َّ ُ ُ ۡ ُ َ‬ ‫ْ‬ ‫ٱ َّ� َ َ ُ ْ ۡ ُ ْ َ‬
‫ِين َءامنوا ٱص ِ�وا َوصاب ِ ُروا َو َرابِطوا َوٱ�قوا ٱ� لعل� ۡم �فل ِحون‪] ﴾٢٠٠‬آل‬
‫ﻋﻤﺮان‪» .[۲۰۰ :‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ وﺑﺮدﺑﺎر ﺑﺎﺷﯿﺪ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪ و از ﺧﺪا‬
‫ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﯾﺪ«‪ .‬و ھﺮﮐﻪ از اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در ﻣﺮزھﺎ و ﺳﻨﮕﺮھﺎی اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاﯾﺶ رﺑﺎط دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از اﮐﻤﺎل وﺿﻮ در ﺣﺎﻟﺖھﺎی‬
‫دﺷﻮار و ﮐﺜﺮت ﻗﺪمھﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ ۡ َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ ۡ ُ ۡ َ َ ۡ ۡ َ )‪ (۱۹۹‬ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ )در ﭘﯿﺶ( ﺑﮕﯿﺮ‬
‫﴿خ ِذ ٱلعفو وأمر ب ِٱلعر ِف وأع ِرض عن‬
‫ِ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪه و‬ ‫َّ َ َ َ َّ َ‬ ‫ٱ ۡل َ‬
‫كم َ‬
‫ِن‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫�م‬ ‫‪١٩٩‬‬ ‫�ٰهل َ‬
‫ِ�‬
‫از ﺟﺎھﻼن روی ﺑﮕﺮدان‪.‬‬ ‫ِ‬
‫َّ ۡ َ َ ۡ ‪ٌ َ ُ َّ َّ ۡ َ ۡ َ ٞ‬‬
‫ٱلشي�ٰ ِن نزغ فٱست ِعذ ب ِٱ�ِۚ إِنهۥ س ِميع )‪ (۲۰۰‬و اﮔﺮ وﺳﻮﺳﻪای از ﺳﻮی‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮ؛ ﺑﻪ‬ ‫ِيم‪] ﴾٢٠٠‬اﻷﻋﺮاف‪.[۲۰۰-۱۹۹ :‬‬ ‫َعل ٌ‬
‫راﺳﺘﯽ او‪ ،‬ﺷﻨﻮای داﻧﺎﺳﺖ ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ ۡ ۡ َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ ۡ ۡ‬
‫ف َوأع ِرض ع ِن ٱل�ٰ ِهل ِ�‪﴾١٩٩‬‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬خ ِذ ٱل َعف َو َوأ ُم ۡر ب ِٱل ُع ۡر ِ‬
‫اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺧﺪا رﺳﻮل و اﻣﺘﺶ را ﮐﻪ ﭘﯿﺮو او ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﯾﻦ آﯾﺎت در ﻣﮑﺎرم اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫ُ‬
‫در ﻗﺮآن ازﯾﻦ آﯾﻪ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ در ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق آﯾﮥ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬خ ِذ‬
‫ۡ ۡ‬
‫ٱل َعف َو﴾ »ﺑﮕﯿﺮ ﮔﺬﺷﺖ را« ﻣﺮاد ﺑﻪ ﻋﻔﻮ‪ ،‬از اﺧﻼق و اﻋﻤﺎل ﻣﺮدم آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‬
‫آﺳﺎن ﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ و ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ و از ﮐﻤﺎل ﺧﻠﻖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺮادر ﺧﻮد ﭼﯿﺰی‬
‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ از ﺗﻮان آن ﺑﯿﺮون اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﻢ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ادب و اﺧﻼق و ﯾﺎ ﮐﺎری ﮐﻪ از‬
‫اﻣﻮر داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬واﻟﻌﺮف«‪ :‬ﻋﺒﺎرت از ھﺮ ﺧﺼﻠﺖ ﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ‬
‫ﻋﻘﻞھﺎ و آراﻣﺶ ﻧﻔﺲھﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪َ ﴿ .‬وأَ ۡعر ۡض َعن ٱ ۡل َ‬
‫�ٰهل َ‬
‫ِ�﴾ »ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از دﻋﻮت و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٦‬‬

‫ارﺷﺎدﺷﺎن‪ ،‬از ﮔﻔﺘﺎر زﺷﺖ و رﻓﺘﺎر ﺑﺪﯾﮑﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﺑﮕﺬری«‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻇﻠﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫اﯾﺸﺎن درﯾﻎ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﻗﻄﻊ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ اﯾﻦ روشﺷﺎن ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم در ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق و ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ آنھﺎ در‬
‫َ ‪َّ ۡ َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫َّ ۡ َ‬ ‫َّ َ َ َ َّ َ‬
‫آداب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪�﴿ :‬ما ي��نك م َِن ٱلشي�ٰ ِن ن ۡزغ فٱستعِذ ب ِٱ�ِۚ﴾‬
‫»ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﯿﻄﺎن ﻏﻀﺒﻨﺎک ﺷﺪی و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﯽ ﺣﺴﻦ‬
‫اﺧﻼق ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺮد و از او ﻃﻠﺐ ﯾﺎری ﮐﻦ«‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺗﻮ را در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ارادۀ ﺷﯿﻄﺎن ﺣﻔﻆ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد‬
‫ﺷﻨﻮا و ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺎتﺷﺎن داﻧﺎ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﺮھﺎﻧﯿﺪن او از ﺑﺪی و ﺣﻤﺎﯾﺘﺶ از ﺿﺮرھﺎ ﻗﺪرت دارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ھﻤﻪﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ﻧﺰد ھﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮن اﺧﻼﻗﯽ آن دو آﯾﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ زﯾﺮا اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻌﺪ از ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭼﯿﺰھﺎی ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا و‬
‫ﻧﺎداﻧﯽ آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﮐﻪ ﺑﺮای دوﺳﺘﺎن ﯾﺎ ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺮای‬
‫دﺷﻤﻨﺎن آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ھﺮ ﺷﺮ و ﺑﺪی و ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن ﮐﻪ ﭘﻨﺎهﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﭘﻨﺎھﮕﺎه‬
‫دﯾﮕﺮی از ﺟﻦ و اﻧﺲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻪ ﭼﯿﺰ اﻣﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‬

‫َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫روي أن اﻨﻟﻲﺒ ج ﻗﺎل‪ :‬أ َم َﺮ ِ� َر ِّ� رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ُ‬ ‫ﺑت ْﺴﻊ‪ :‬اﻻﺧﻼص ﻲﻓ ِّ ِّ‬
‫ﻧﻤﻮده‪:‬‬ ‫الﺮﺴ واﻟﻌﻼﻧﻴﺔ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺑﻪ ﻧﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺮا اﻣﺮ‬ ‫ِِ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ‬ ‫واﻟﻌﺪل ﻲﻓ اﻟﻐﻀﺐ والﺮﻰﺿ‪ ،‬واﻟﻘﺼﺪ ﻲﻓ اﺧﻼص در ﻧﮫﺎن و آﺷﮑﺎر‪،‬‬
‫َ َ‬ ‫َْ ُْ َ‬
‫اﻟﻔﻘﺮ واﻟﻐ�‪َ ،‬وأن أ�ﻔ َﻮ � َّﻤ ْﻦ ﻇﻠ َﻤ ِ�‬
‫ﺧﺸﻢ‪،‬‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ در ﺣﺎل رﺿﺎﯾﺖ و‬
 ‫‪٤٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫وأﺻﻞ ﻣﻦ ﻗﻄﻌ�‪ ،‬واﻋﻄﻰ ﻣﻦ ﺣﺮﻣ�‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﻪروی در ﺣﺎل ﺗﻮاﻧﮕﺮی و ﻓﻘﺮ‪ ،‬و‬

‫ْ‬ ‫ً‬
‫ﻜﺮا‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرم از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﺘﻢ‬ ‫وأن ﻳ�ﻮن ﻧﻄﻲﻘ ذﻛﺮا‪َ ،‬و َﺻ ْﻤﻲﺘ ِﻓ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺑﭙﯿﻮﻧﺪم ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﻦ‬
‫وﻧﻈﺮي ﻋﺮﺒة‪.‬‬
‫ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﮐﺮده‪ ،‬و ﺑﺪھﻢ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ‬
‫از ﻣﻦ درﯾﻎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﻢ ذﮐﺮ و ﺧﺎﻣﻮﺷﯽام ﻓﮑﺮ و ﻧﻈﺮم‬
‫ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ذﮐﺮه اﺑﻦ اﻻﺛﯿﺮ ﻓﻲ ﺟﺎﻣﻊ اﻷﺻﻮل واﻟﻘﺮﻃﺒﯽ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﯿﺮه واﻟﻠﻔﻆ ﻟﻪ(‬
‫ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﺑﺘﺴﻊ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ .‬اول‪ :‬اﺧﻼص‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﻟﺺﮔﺮداﻧﯿﺪن‬
‫ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﺑﺮای ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻃﻮری ﮐﻪ اﺣﺪی را در ان ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزد و ﻋﻤﻞ ﻧﮫﺎن و‬
‫آﺷﮑﺎرش ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوم‪ :‬اﻟﻌﺪل‪ :‬ﻋﺪل ﮐﻪ ﺿﺪ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﮔﻔﺘﺎر و ﺣﮑﻢ‬
‫ﺧﻮد ﻇﻠﻢ ﻧﮑﻨﺪ ﭼﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻨﻮدی ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ‪ .‬ﺳﻮم‪ :‬ﻣﯿﺎﻧﻪروی‪ :‬و آن‬
‫اﺳﺮافﻧﮑﺮدن اﺳﺖ ﭼﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪی ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻓﻘﯿﺮی‪ .‬ﭼﮫﺎرم‪» :‬اﻟﻌﻔﻮ«‪ :‬درﮔﺬﺷﺘﻦ‬
‫از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻇﻠﻢ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ او را ﻣﻮرد ﻣﺆاﺧﺬه ﻗﺮار ﻧﺪھﺪ‪ .‬ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬
‫»وﺻﻞ ﻣﻦ ﻳﻘﻄﻌﻪ«‪ :‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﻤﻮده ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزات و‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻣﺶ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ او ارﺗﺒﺎط و ﭘﯿﻮﻧﺪ را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺸﻢ‪» :‬اﻋﻄﺎﺋﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺣﺮﻣﻪ«‪ :‬ﺑﺨﺸﺶﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ در وﻗﺖ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽاش ﺑﻪ او ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺷﺶ‬
‫ﭼﯿﺰ از ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق اﺳﺖ‪ .‬و ھﻔﺘﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽزﻧﺪ ﺳﺨﻨﺶ ﯾﺎد ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ھﺸﺘﻢ وﻗﺘﯽ ﺧﺎﻣﻮش و ﺳﺎﮐﺖ اﺳﺖ ﺳﮑﻮﺗﺶ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺎﺷﺪ در آﻧﭽﻪ ﮐﻪ رﺿﺎی‬
‫ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻧﮫﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻈﺮش ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ازدﯾﺎد اﯾﻤﺎن و‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ و ﺧﯿﺮ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ ﺑﻨﮕﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ھﺮ ﺟﻤﻠﻪاش را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺷﺶﮔﺎﻧﮥ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ در ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ھﺮ ﻓﺮد و زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ اﯾﻦ زﯾﻮر آراﺳﺘﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٨‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮ آن ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺟﮫﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮده و اﯾﻦ‬

‫ُ‬
‫ﺧﺼﻠﺖھﺎی ﺷﺶﮔﺎﻧﻪ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮﯾﺶ ﺑﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺧﻼص واﺟﺐ اﺳﺖ و ھﻤﻨﯿﻄﻮر‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ رﻋﺎﯾﺖ ﻋﺪاﻟﺖ در ﺳﺨﻦ و ﺣﮑﻢ و ﻣﯿﺎﻧﻪروی ﮐﺮدن در اﻧﻔﺎق و ﺧﺮج‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮاﻧﮕﺮی و ﻓﻘﺮ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ ﮐﻪ ﻋﻔﻮﻧﻤﻮدن از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻇﻠﻢ ﮐﺮده‪ ،‬و ﺑﺨﺸﺶدادن ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درﯾﻎ ورزﯾﺪه‪ ،‬و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﻧﻤﻮده از ﻣﺤﺎﺳﻦ‬
‫اﺧﻼق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺧﻼق ﻧﻪﮔﺎﻧﻪ ﺧﻮد را آراﺳﺘﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻃﻮری‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖھﺎ در اوﺷﺎن دﯾﺪه ﺷﺪه و در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ اﻫﻞ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ُ� َّم ٱ ۡس َت َ�ٰ ُموا ْ فَ َ� )‪ (۱۳‬آﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺧﺪا‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ� َ‬
‫ِين قَالُوا ْ َر ُّ� َنا ٱ َّ ُ‬
‫ِ‬
‫ْ َ ٰٓ َ اﺳﺖ ﭘﺲ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َ ٌ ََ‬
‫خ ۡوف عل ۡي ِه ۡم َو� ه ۡم � َزنون‪ ١٣‬أو��ِك‬
‫َ ۡ َ ُ ۡ َّ َ َ َ َ َ ٓ َ َ ُ ْ ﺗﺮﺳﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن و ﻧﻪ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫�نةِ � ٰ ِ�ِين �ِيها جزا َء ۢ بِما �نوا‬ ‫أص�ٰب ٱ َ‬
‫)‪ (۱۴‬آﻧﺎناﻧﺪ ﯾﺎران ﺟﻨﺖ ﺟﺎودان در‬
‫َۡ ُ َ‬
‫آن ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫�ع َملون‪] ﴾١٤‬اﻷﺣﻘﺎف‪.[۱۴-۱۳ :‬‬

‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻻ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿:‬إ َّن ٱ َّ� َ‬
‫ِين قَالُوا ْ َر ُّ� َنا ٱ َّ ُ‬
‫ِ‬
‫اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ و ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ذات اﻟﻠﻪ أ و رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج ﺷﮫﺎدت دادﻧﺪ »ﺛﻢ اﺳﺘﻘﺎﻣﻮا« »ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاری ورزﯾﺪﻧﺪ«‪ ،‬و در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک و ﻓﺴﺎد ﻧﮕﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬و در آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺗﻮان و ﻗﺪرتﺷﺎن‬
‫ََ‬
‫ﺑﻮد از اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ أ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﯿﺮون ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﴿ف�‬
‫َ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َ ٌ ََ‬
‫خ ۡوف عل ۡي ِه ۡم َو� ه ۡم � َزنون﴾ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻃﺎﻋﺎت اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮس را دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن دارﻧﺪ‪ .‬و ﺣﺰن‬
‫ﻻزﻣﮥ اھﻞ ﺷﺮک و ﻋﺼﯿﺎن اﺳﺖ در دﻧﯿﺎ و در ﻗﺒﺮ و در آﺧﺮت‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬
‫� َّنةِ﴾ »آن ﮔﺮوه ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ و اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮ و ﭘﺎک‬ ‫ب ٱ َۡ‬ ‫ك أَ ۡص َ‬
‫�ٰ ُ‬ ‫ُ ْ َ ٰٓ َ‬
‫﴿أو�� ِ‬
‫ٓ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اھﻞ ﺟﻨﺖاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺑﺪی از آن دور و ﺟﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«‪َ ﴿ .‬ج َزا َء ۢ ب ِ َما‬
 ‫‪٤٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬
‫ُ َ‬ ‫َ ُ ْ‬
‫�نوا َ� ۡع َملون﴾ ﭘﺎداش ﻣﯽدھﺪ اوﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖﺷﺎن ﺑﺮ راه ﺣﻖ ﮐﻪ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎداﺷﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت از دوزخ و ﺟﺎوﯾﺪﻣﺎﻧﺪن در ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺮای‬
‫اﺑﺮار و ﻧﯿﮑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ آراﻣﺶ و ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻓﮫﻤﺶ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ج ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺣﻔﻆ‬
‫ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ و ﻣﺒﺎرزهﮐﺮدن ﺑﺎ ﻧﻔﺲ و ﯾﺎدآوری وﻋﺪه و وﻋﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ در ھﻤﻪ‬
‫اوﻗﺎت‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ آﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮدن ﺗﻮﺣﯿﺪ را از ﮔﻔﺘﻪﺷﺎن رﺑﻨﺎ اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ را ﮐﻪ در وﺻﻒ آن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ از ھﺰار‬
‫ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺮوج ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﮐﻠﻤﮥ اﻟﺘﺰام‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺎی ﮐﻠﻤﮥ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ و ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻠﻤﮥ‬
‫اﻟﺘﺰام در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻠﻤﮥ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺧﺎص در‬
‫ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ‬

‫ﻣﺎ روى مﺴﻠﻢ وﻏ�ه ﻣﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﺴﻠﻢ و ﻏﯿﺮ آن از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺛﻘﻔﯽ ﺣﺪﯾﺜﯽ را‬
‫اﺜﻟﻘﻲﻔ ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ﻗﻞ ﻲﻟ ﻲﻓ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮاﯾﻢ ﺳﺨﻨﯽ در اﺳﻼم ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‬ ‫َ‬ ‫ً‬
‫اﻹﺳﻼم ﻗﻮﻻ ﻻ اﺳﺄل ﻋﻨﻪ اﺣﺪا ﺑﻌﺪك؟‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﻤﺎ از ﮐﺲ دﯾﮕﺮی ﻧﭙﺮﺳﻢ‬
‫ﻗﺎل‪» :‬ﻗﻞ آﻣﻨﺖ ﺑﺎﷲ ﺛﻢ اﺳﺘﻘﻢ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﺑﮕﻮ اﯾﻤﺎن آوردم ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪا و ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎ(‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﺆالﮐﻨﻨﺪه‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‪ :‬ﻧﺪاﺋﯿﺴﺖ ﺑﺮای رﺳﻮل ج ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫رﺳﺎﻟﺖ و اﻗﺮار ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ آن ﺣﻀﺮت و ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﺳﺎﻟﺘﺶ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻧﮫﯽ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٠‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را از ﯾﺎدﮐﺮدن رﺳﻮل ﺑﻪ اﺳﻢ ﻋﻠﻤﯽاش )ﻣﺤﻤﺪ( ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫ُ َۡ ٗ‬ ‫ََۡ ُ َ ُ َٓ ۡ‬ ‫َّ َ ۡ َ ُ ْ ُ َ ٓ‬
‫ض�م �عضا ۚ﴾ ]اﻟﻨﻮر‪:‬‬‫در ﺳﻮرۀ ﻧﻮر ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪� �﴿ :‬علوا د� َء ٱ َّلر ُسو ِل بين� ۡم كد�ءِ َ�ع ِ‬
‫‪» .[۶۳‬ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ ﯾﺎدﮐﺮدن رﺳﻮل را در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎدﮐﺮدن ﺑﻌﻀﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ را« ﺧﺪای‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﺠﯿﺪش ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر آن را ﻧﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﺎد ﻧﮑﺮده‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﺪای »ﻳﺎ اﳞﺎ اﻟﺮﺳﻮل« و »ﻳﺎ اﳞﺎ اﻟﻨﺒﻲ« او را ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش ﻓﯽ اﻻﺳﻼم‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﻼم از ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺒﺎدات و اﺣﮑﺎم و آداب و اﺧﻼق ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ً‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد ﺗﺸﺮﯾﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻻ اﺳﺌﻞ ﻋﻨﻪ اﺣﺪا ﺑﻌﺪك« ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺨﻦ و ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ و واﺿﺤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن از آﺗﺶ دوزخ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬و داﺧﻞ ﺑﮫﺸﺖ و ﺳﺮای اﺑﺮار‬
‫ﮔﺮدم‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻗﻞ آﻣﻨﺖ ﺑﺎﷲ ﺛﻢ اﺳﺘﻘﻢ« ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ را ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪،‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد و آن اﯾﻦ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻤﺎن آورد و اﯾﻤﺎﻧﺶ را‬
‫آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮ آن اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻤﺎن ﭘﯿﻤﺎﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪل‪ ،‬و ﻗﻮﻟﯿﺴﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن‪ ،‬و‬
‫اﻧﺠﺎمدادن اﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﻀﺎ‪ .‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺛﻘﻔﯽ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪا را از‬
‫َّ َّ َ َ ُ ْ َ ُّ َ َّ ُ ُ‬
‫� � َّم‬ ‫ﺳﻮرهھﺎی ﻓﺼﻠﺖ و اﺣﻘﺎف در ﻧﻈﺮ دارد آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين قالوا ر�نا ٱ‬
‫َ ْ‬
‫ٱ ۡس َت�ٰ ُموا‪» ﴾...‬آﻧﮫﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ اﻟﻠﻪ اﺳﺖ ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪﻧﺪ‪.«...‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻗﺮاﺋﺖ ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺳﺆالﮐﻨﻨﺪه ﺳﺆاﻟﺶ ﻋﻠﻤﯽ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ادب ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ج واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺪﯾﺪم و ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ ج اﻣﺮ ﻧﻤﻮده و ﯾﺎ ﻧﮫﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﺑﻠﮕﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﻧﺒﯽ اﻟﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ آن ﺧﺒﺮ ده ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻋﺒﺎرت از اﻋﺘﻘﺎد و‬
‫ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار ﺑﻮده و راه ﻧﺠﺎت و رﺳﺘﮕﺎری ﺑﻨﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺣﺮص اﺻﺤﺎب رﺿﻮان اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﯿﮫﻢ را در ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن‬
‫ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫‪٥١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻣﺘﻘﯿﻦ در ﺳﺎﯾﻪﻫﺎ و ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرﻫﺎاﻧﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ‬
‫ون‪َ ٤١‬وف َ�ٰك َِه‬ ‫َ َ ُُ‬ ‫َّ ۡ ُ َّ َ‬
‫﴿إِن ٱلمتقِ� ِ� ظِ� ٰ ٖل و�ي ٖ‬
‫)‪ (۴۱‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراناﻧﺪ در ﺳﺎﯾﻪھﺎ و‬
‫ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرھﺎ )‪ (۴۲‬و ﻣﯿﻮهھﺎی از آﻧﭽﻪ‬ ‫� ُ�وا ْ َهن ٓ َ‬
‫ِ�ٔ ۢ� ب ِ َما‬ ‫ون‪ُ�ُ ٤٢‬وا ْ َوٱ ۡ َ‬‫َّ َ ۡ َ ُ َ‬
‫مِما �شته‬
‫ھﻮس ﮐﻨﻨﺪ )‪ (۴۳‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ ﮔﻮارا‬
‫َّ َ َ َ َ ۡ‬ ‫ُ ُ َ ُ َ‬
‫ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺑﻮدﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ )‪ (۴۴‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ‬ ‫نت ۡم � ۡع َملون‪ ٤٣‬إِنا ك�ٰل ِك � ِزي‬ ‫ك‬
‫سنِ�‪] ﴾٤٤‬اﻟﻤﺮﺳﻼت‪.[۴۴-۴۱ :‬‬
‫ٱل ۡ ُم ۡح ِ َ‬
‫ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎداش دھﯿﻢ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را‪.‬‬
‫�﴾ ﻣﺮاد از ﻣﺘﻘﯿﻦ و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران‪ ،‬ﻣﺮدان و‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إ َّن ٱل ۡ ُم َّتق َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﮥ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و از ﺧﺸﻢ اﻟﮫﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺬاﺑﺶ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻘﻮای ﺧﺪا را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا و ﺗﺮک آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﺣﻔﻆ اﺻﻮل ﺗﻘﻮا ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ آن و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺆال‬
‫از اھﻞ ﻋﻠﻢ ﯾﮏ اﻣﺮ واﺟﺐ و ﺿﺮوری اﺳﺖ و در ﻏﯿﺮ آن ﺗﻘﻮای ﺑﻨﺪه ﮐﺎﻣﻞ ﻧﮕﺮدﯾﺪه‪ ،‬و آن‬
‫ﮐﻪ ﺗﻘﻮا ﻧﺪاﺷﺘﻪ و از ﺧﺪا ﻧﺘﺮﺳﯿﺪ ﺑﺨﺴﺮان و ھﻼﮐﺖ روﺑﺮو ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪�ِ ﴿ :‬‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ون‪َ ٤١‬وف َ�ٰك َِه م َِّما �َش َت ُهون‪ ﴾٤٢‬در اﯾﻦ آﯾﻪ از اھﻞ ﺗﻘﻮا ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬ ‫َ َ ُُ‬
‫ظِ� ٰ ٖل و�ي ٖ‬
‫ﻣﺮگ ارواحﺷﺎن ﺑﺪار اﻟﺴﻼم ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻘﯿﮥ ﻋﻤﺮ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ آﺳﺎﯾﺶ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﮫﺎی اﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺴﺎمﺷﺎن را ﻋﻮد ﻧﻤﻮده و ارواحﺷﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی آنھﺎ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ و اﯾﻦ اﺟﺴﺎم ﭘﺎک زﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻮﻗﻒ ﺣﺸﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺎﻣﮥ اﻋﻤﺎلﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖﺷﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد و اﻋﻤﺎلﺷﺎن وزن ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و از ﺻﺮاط ﺑﻪ ﺳﻮی ﺟﻨﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﺳﻼم و اﻣﻦ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﺳﺎﯾﻪھﺎی‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﭼﺸﻤﻪھﺎی آب‪ ،‬ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﺷﯿﺮ و ﺷﺮاب آن ﻧﻮﺷﯿﺪه و از ﻣﯿﻮهھﺎی آن‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد و ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﻞ دارﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﻮردنﺷﺎن ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﺮای‬
‫ﺣﺼﻮل ﻟﺬت اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮای ﺑﻘﺎی ﺣﯿﺎت ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اھﻞ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺟﮫﺖ اداﻣﮥ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ‬
‫ُُ ْ‬ ‫ً‬
‫و ﺣﯿﺎت ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪاﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺗﻠﺬذا ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪�﴿ :‬وا‬
‫َ ۡ َ ُ ْ َ ٓ َۢ َ ُ ُ َ ُ َ‬
‫نت ۡم � ۡع َملون‪ ﴾٤٣‬ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ ﮔﻮارایﺗﺎن ﺑﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ِ�� بِما ك‬‫وٱ��وا هن ٔ‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﮥ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آن وارث اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ھﻤﯿﺸﮕﯽ ﮔﺸﺘﻪ اﯾﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای‬
‫سن َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َّ َ َ َ َ ۡ‬
‫�‪ ﴾٤٤‬ھﺮﮔﺎه آنھﺎ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إِنا ك�ٰل ِك � ِزي ٱل ُمح ِ ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٢‬‬

‫ﺗﻘﻮای ﺧﺪا را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮده از ﻣﺤﺴﻨﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺴﺎدی در اﻋﻤﺎلﺷﺎن راه ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و‬
‫ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺷﺪه و ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺟﻨﺖ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺗﻘﻮا ﺳﺒﺐ ﺗﻮراث داراﻟﺴﻼم اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬
‫َ َ َ ٗ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ ُ َّ ُ ُ‬
‫� َّنة ٱل ِ� نورِث م ِۡن ع َِبادِنا َمن �ن ت ِق ّيا‪] ﴾٦٣‬ﻣﺮﯾﻢ‪» .[۶۳ :‬اﯾﻦ آن‬ ‫﴿ت ِلك ٱ‬
‫ﺑﮫﺸﺘﯿﺴﺖ ﮐﻪ ارث دھﯿﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را آن ﮐﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر«‪ .‬زﯾﺮا ﺗﻘﻮا‬
‫ﮐﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل و اﻧﺠﺎم اﻣﻮر و اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻨﮫﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻔﻮس را ﺗﺰﮐﯿﻪ و‬
‫ﭘﺎک ﻧﻤﻮده آﻧﮕﺎه ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺟﻮار ﮐﺮﯾﻢ در داراﻟﻨﻌﯿﻢ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ اﺣﺴﺎن ﺟﺰء اﺳﻼم اﺳﺖ و ﺑﺪون اﺣﺴﺎن ھﯿﭻ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽ‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺣﻘﯿﺖ اﺣﺴﺎن ﻋﺒﺎرت از در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ در ﺣﯿﻦ ﻋﺒﺎدت ﺗﺎ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آن‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺮاﻗﺒﺖ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫دارای ﻃﮫﺎرت روﺣﯽ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺪﻗﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل‬

‫َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬در رواﯾﺖ ﻋﻮف ﺑﻦ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج � ْﻦ َﻋ ْﻮ ِف ﺑ ْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ‬
‫َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬ ‫َ‬
‫اﻷ ْﺷ َ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا در‬ ‫ا� ‪-‬ج‪-‬‬ ‫ﻰﻌ إذ ﻗﺎل‪ :‬ﺧﺮج رﺳﻮل ِ‬ ‫ﺠ ِّ‬
‫ِ‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدی ﭼﻨﺪ ﺧﻮﺷﻪ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺧﻮﺷﻪ‬ ‫ﺎء أَ ْو ﻗﻨْ ًﻮا َو�ﻴَﺪه َﻋﺼﺎً‬ ‫ً‬ ‫َ َ ْ َ َّ َ َ ُ ٌ َ‬
‫وﻗﺪ ﻋﻠﻖ رﺟﻞ ﻗِﻨ‬
‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬
‫ْ ْ َ َ ُ ُ َْ‬ ‫َ ْ ُ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫ﺠ َﻌﻞ � ْﻄ َﻌ ُﻦ ﻳُﺪﻗ ِﺪق ِﻰﻓ اﻟ ِﻘﻨ ِﻮ و�ﻘﻮل‪ :‬لﻮ‬
‫از ﺧﺮﻣﺎ را آوﯾﺰان ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻓ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻋﺼﺎی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫َ‬
‫الﺼ َﺪﻗَﺔ ﺗَ َﺼ َّﺪ َق ﺑﺄ ْﻃﻴَ َ‬
‫ﺐ‬ ‫ِ‬
‫ﺎء َر ُّب َﻫﺬه َّ‬
‫ِِ‬ ‫َﺷ َ‬
‫ِ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺼﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻪھﺎ ﻣﯽزدﻧﺪ و ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫َّ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ‬ ‫ْ َ َّ َ َّ َ‬
‫الﺼﺪﻗ ِﺔ ﻳَﺄ�ﻞ اﺤﻟَﺸﻒ‬ ‫ِﻣﻨﻬﺎ ِإن رب ﻫ ِﺬهِ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ‬ ‫ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﮫﺘﺮ ازﯾﻦ را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽداد‪،‬‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد ﺧﺮﻣﺎی ﭘﺴﺖ را‪.‬‬
‫)ﺣﺴﻦ ﺻﺤﯿﺢ‪ ،‬اﺑﯽ داود(‬
 ‫‪٥٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ س‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ دو ﺳﺘﻮن از ﺳﺘﻮنھﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی‬
‫ﺧﻮﺷﻪھﺎی ﺧﺮﻣﺎ را ﺟﮫﺖ ﺻﺪﻗﻪ آوﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪ :‬ﺑﯿﺪه ﻋﺼﺎ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در دﺳﺖ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻋﺼﺎی ﺑﻮد ﻓﺠﻌﻞ ﯾﻄﻌﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻪھﺎ زده ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺮﻣﺎی ﺑﮫﺘﺮی را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽداد زﯾﺮا ﻣﺎﻟﮏ ﺧﺮﻣﺎھﺎی ﺑﮫﺘﺮ و‬
‫ﻋﺎﻟﯽﺗﺮی ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺨﻞ او را ازﯾﻦ ﺧﯿﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ان رب ﻫﺬه الﺼﺪﻗﺔ‬
‫ﻳﺄ�ﻞ اﺤﻟﺸﻒ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ«‪ :‬و ﺣﺸﻒ ﻧﻮﻋﯽ از ﺧﺮﻣﺎی ﭘﺴﺖ و ﺑﯽارزش اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ از‬
‫ﻗﺒﯿﻞ ﭘﺎداش در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺮﻣﺎھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﺳﺮهﺗﺮی را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد‬
‫ﭘﺎداش ﺧﻮﺑﯽ داده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن از ﺧﺮﻣﺎی ﭘﺴﺖ ﺻﺪﻗﻪ داد ﭘﺎداش او ھﻢ ﭘﺴﺖ و‬
‫ﺑﯽارزش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﻠﻨﺪی ادب ﻣﺤﻤﺪی ج را ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه آﻧﺠﺎ ﮐﻪ از ﺻﺪﻗﻪ ﺑﯽارزش ﻋﯿﺐ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺪﻗﻪ را ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ و ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ٓ‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه ﮐﻪ ﭘﺎداش آﺧﺮت از ﺟﻨﺲ ﻋﻤﻞ دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﴿ َمن َجا َء‬
‫ۡ َ َ َ َ َ ُ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ َ َ َ ٓ َ َّ ّ َ َ َ ُ ۡ َ ٰٓ َّ ۡ َ َ َ ُ ۡ َ‬
‫ب ِٱ�سنةِ فلهۥ ع� أمثال ِهاۖ ومن جاء ب ِٱلسيِئةِ ف� �زى إِ� مِثلها وهم �‬
‫ۡ َ َ‬
‫ُ�ظل ُمون‪] ﴾١٦٠‬اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۱۶۰ :‬ھﺮﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺑﺮای او ده ﭼﻨﺪ آن ﭘﺎداش‬
‫داده ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮﮐﻪ ﺑﺪی اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺜﻞ آن ﺳﺰا داده ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن از ﺑﺨﻞ ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه زﯾﺮا ﺑﺨﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺪﻗﻪ را وادار ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪی ﺑﯽارزش‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎ در رھﺎﯾﯽ از ﺑﺨﻞ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻼج آن ھﻤﺎﻧﺎ اﻓﺰودن در ﺻﺪﻗﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺤﺎﺑﻪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻪھﺎی ﺧﺮﻣﺎ ره ﻣﺴﺠﺪ آورده و‬
‫ﻣﯽآوﯾﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻨﺖ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٤‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ اﻧﻔﺎق از ﻣﺎلﻫﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ ُ ْ‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۲۶۷‬ای ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ از‬ ‫�� ُّ� َها ٱ�ِين ءامنوا أنفِقوا مِن‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َ ُ‬ ‫ٓ َ ۡ‬ ‫َ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰهھﺎی آﻧﭽﻪ ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮدﯾﺪ و از آﻧﭽﻪ‬ ‫ت َما ك َس ۡب ُت ۡم َوم َِّما أخ َر ۡج َنا ل�م‬ ‫َ‬
‫َط ّيِ�ٰ ِ‬
‫ﺑﯿﺮون آوردﯾﻢ از زﻣﯿﻦ و ﻗﺼﺪ ﭘﻠﯿﺪ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ّ َ ۡ َ ِ َ َ َ َ َّ ُ ْ ۡ َ َ ۡ‬
‫�بِيث مِن ُه‬ ‫�ض و� �يمموا ٱ‬ ‫مِن ٱ� �‬
‫ﮐﻪ از آن اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ و ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﺳﺘﺎﻧﻨﺪۀ آن‬ ‫َّ ٓ ُ ۡ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ َ َ ُ‬
‫ﺟﺰ ﺑﺎ ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﭼﺸﻢ در آن و ﺑﺪاﻧﯿﺪ‬ ‫خذِيهِ إِ� أن �غ ِمضوا‬ ‫تنفِقون َول ۡستم � ِ‬
‫� َغ ٌّ َ ٌ‬
‫� �ِيد‪﴾٢٦٧‬‬
‫�ِيهِ َوٱ ۡعلَ ُم ٓوا ْ أَ َّن ٱ َّ َ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاﺳﺖ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺳﺘﻮده‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۶۷ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ را ﮐﻪ ﺑﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ و اﻟﻮھﯿﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﺶ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و‬
‫دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ و ﻣﺤﻤﺪ ج را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﭼﻮن آنھﺎ ﺑﺎ اﯾﻤﺎنﺷﺎن ﺗﻮان ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ اﻋﺘﻘﺎدی و ﻋﻤﻠﯽ و ﺗﺮک ﻣﻨﮫﯿﺎت را دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺪا‬
‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬
‫ت َما ك َس ۡب ُت ۡم﴾‪ :‬ﮐﻪ از‬ ‫َ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اوﺷﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ﴿أنفِقوا مِن َط ّيِ�ٰ ِ‬
‫ﻣﺎلھﺎی ﺻﺎﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺜﻞ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و دﯾﮕﺮ ﻋﺮضھﺎی ﺗﺠﺎرﺗﯽ و از اﻣﻮال ﻧﺎﻃﻖ ﺧﻮد‬
‫َ ُ‬ ‫ٓ َ ۡ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺷﺘﺮ و ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪َ ﴿:‬وم َِّما أخ َر ۡج َنا ل�م ّم َِن‬
‫َۡ‬
‫�ض﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺒﻮﺑﺎت ﻣﺜﻞ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ذرت و ھﺮ ﻗﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﺧﯿﺮهﺷﺪن اﺳﺖ و‬ ‫ِ‬
‫ٱ� �‬
‫ﻣﯿﻮهھﺎ ﻣﺜﻞ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬زﯾﺘﻮن و ﮐﺸﻤﺶ‪ .‬و ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ آنھﺎ را از اﻧﻔﺎق اﺷﯿﺎء ﮐﻢارزش و‬
‫ﺑﯽاھﻤﯿﺖ ﻧﮫﯽ ﻧﻤﻮده و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺎلھﺎی ﺳﺮه و ﺧﻮب و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻧﻤﻮده ﻓﺮﻣﻮده‬
‫َ َ َ َ َّ ُ ْ ۡ َ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫�بِيث مِن ُه تنفِقون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اﻧﻔﺎق ﻣﺎلھﺎی ﭘﺴﺖ و‬ ‫اﺳﺖ﴿و� �يمموا ٱ‬
‫ﺑﯽارزشﺗﺎن ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ﭼﻨﺎن ﻣﺎلھﺎی ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ داده ﺷﻮد ﺧﻮد ﺷﻤﺎ آن را‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﯽارزﺷﯽ آن ﻧﻨﮕﺮﯾﺪ و در ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑﻌﺪی آﯾﺖ ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻏﻨﯽ و ﺣﻤﯿﺪ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺳﺘﻮده ﺷﺪهاﯾﺲ‬
‫ت ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﻧﻔﻘﻪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاری آنھﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ھﻤﺎن اﻧﻔﺎق و ﺷﮑﺮﺷﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد زﯾﺮا آنھﺎ ﻓﻘﯿﺮ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺧﺪاﯾﻨﺪ و ذات ﺳﺒﺤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺘﺎج ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺗﻼوت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻣﺘﺪاوﻟﻪ‬

‫ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﻮب درک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺎب ﻣﺎلھﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده زﯾﺮا ﻣﺎل ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺼﺎب ﻧﺮﺳﺪ زﮐﺎت در آن واﺟﺐ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺼﺎب ﻃﻼ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺜﻘﺎل ﮐﻪ ﺣﺪود‬
‫ھﻔﺘﺎد ﮔﺮام ﻣﯽﺷﻮد )و ﺑﺎﺳﺎس رای ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ ﻣﺜﻘﺎل ﻣﻌﺎدل ھﺸﺘﺎد و‬
‫ﭘﻨﺞ ﮔﺮام ﻣﯽﺷﻮد( و ﻧﺼﺎب ﻧﻘﺮه دوﯾﺴﺖ درھﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪود ﭼﮫﺎرﺻﺪ و‬
‫ﭘﻨﺠﺎه ﮔﺮام ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺼﺎب ﺷﺘﺮ ﭘﻨﺞ رأس و ﻧﺼﺎب ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﮫﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و‬
‫ﻧﺼﺎب ﮔﺎو ﺳﯽ رأس و ﻧﺼﺎب ﺣﺒﻮﺑﺎت و ﻣﯿﻮهھﺎ ﭘﻨﺞ وﺳﻖ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺷﺘﺮ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺪود ﭘﻨﺞ ﻗﻨﻄﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ آﯾﻪ ﺻﺮاﺣﺘﺎ در وﺟﻮب زﮐﺎت اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ‪ ،‬و‬
‫زﮐﺎت رﮐﻦ ﺳﻮم از ارﮐﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ ھﺮﮐﻪ آن را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻤﺮده‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎﮐﯿﺰه اﺳﺖ و ﺟﺰ ﭘﺎﮐﯿﺰهھﺎ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد ﻟﺬا ﺑﺮای‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ اﺷﯿﺎء ﭘﺴﺖ ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺻﺪﻗﻪ داده و ﻣﺎلھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه و‬
‫ﺧﻮب را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ارﮐﺎن دﯾﻦ اﺳﻼم‬

‫ُ ُ َ ْ َُ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎری‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج ﻲﻓ الﺼﺤﻴﺢ‪» :‬أ ِم ْﺮت أن أﻗﺎﺗِﻞ‬
‫ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪهام ﮐﻪ ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺗﺎ ﮔﻮاھﯽ‬ ‫ﻻ َّ ُ‬ ‫َّ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ‬
‫ا�‬ ‫اﻨﻟﺎس ﺣﻰﺘ �ﺸﻬﺪوا أن ﻻ إِﻪﻟ إِ‬
‫دھﻨﺪ ﺑﻪ واﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ أ و رﺳﺎﻟﺖ‬ ‫َّ ََ‬ ‫ا�‪َ ،‬و�ُﻘ ُ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ‬
‫ﻴﻤﻮا الﺼﻼة‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ‬
‫َ ُ َ‬ ‫َْ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ُْ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج و ﺑﻪ ﭘﺎ دارﻧﺪ ﻧﻤﺎز را و‬ ‫ﻴﻤﺎ دون‬ ‫الﺰﺎﻛة« وﻗﻮﻪﻟ‪» :‬ﻟي َﺲ ِ�‬ ‫َو ُ�ﺆﺗﻮا‬
‫ﺑﺪھﻨﺪ زﮐﺎت را« و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬در ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫ﻴﻤﺎ‬ ‫َﻤﺧْﺲ أَ َواق َﺻ َﺪﻗَ ٌﺔ« وﻗﻮﻪﻟ‪َ » :‬وﻟَيْ َﺲ � َ‬
‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ﭘﻨﺞ اوﻗﯿﻪ زﮐﺎت ﻧﯿﺴﺖ« و ﮔﻔﺘﻪاش‪ :‬در‬ ‫َ َ ٌَ‬ ‫َْ‬ ‫ُ َ َْ‬
‫دون ﻤﺧ ِﺲ ذو ٍد ﻣﻦ اﻻﺑﻞ ﺻﺪﻗﺔ« وﻗﻮﻪﻟ‪:‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻨﺞ ذود از ﺷﺘﺮ زﮐﺎت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و در‬ ‫َ َ َ‬ ‫ُْ ُ ُ‬ ‫ِّ َ‬
‫ﺖ‬ ‫» َو ِ� الﺮﺎﻛ ِز اﺨﻟﻤﺲ« وﻗﻮﻪﻟ‪�ِ » :‬ﻴﻤﺎ ﺳﻘ ِ‬
‫ﻮن أَ ْو َﺎﻛ َن َﻋﺮﺸ ًّ�ﺎ اﻟْ ُﻌ ْ ُ‬
‫ﻣﻌﺎدن ﺧﻤﺲ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪاش‪ :‬در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ‬ ‫َّ َ ُ َ ْ ُ ُ ُ‬
‫ﺮﺸ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫الﺴﻤﺎء واﻟﻌﻴ‬
‫ﺑﺎران و ﺷﺒﻨﻢ آﺑﯿﺎری ﻣﯽﺷﻮد ﻋﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫ْ‬
‫ُ ْ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َ ْ َ ُ َ َّ ْ‬
‫در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺼﻒ ﻋﺸﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻰﻘ ﺑِﺎﻨﻟﻀ ِﺢ ﻧِﺼﻒ اﻟﻌ ِ‬
‫ﺮﺸ«‪.‬‬ ‫و ِ�ﻴﻤﺎ ﺳ ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٦‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪ُ :‬‬
‫اﻣﺮت‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮوردﮔﺎرم اﻣﺮ ﻧﻤﻮده ﻣﺮا ﮐﻪ دﻋﻮت ﻧﻤﺎﯾﻢ‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﮔﻮاھﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ و اﮔﺮ ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ و‬
‫اﺑﺎ آوردﻧﺪ ﺑﺎ اوﺷﺎن ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﯾﮏ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ او اﻟﮫﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﮕﺎﻧﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد ﺑﻪ اﯾﻦ اﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ اﻗﺮار ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ او را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ و اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻳﻘﻴﻤﻮا اﻟﺼﻼة« ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ و ارﮐﺎن در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ اداء ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش»ﻳﺆﺗﻮ اﻟﺰﻛﺎة« ﮐﻪ آﻧﭽﻪ در ﻣﺎلھﺎیﺷﺎن زﮐﺎت واﺟﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش »ﺧﻤﺲ اواق« ﮐﻪ ﺟﻤﻊ اوﻗﯿﻪ اﺳﺖ و در آﯾﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻣﻮرد ﻧﺼﺎب ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه‬
‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻟﻴﺲ ﻓﯽ ﻣﺎ دون ﲬﺲ ذود ﻣﻦ اﻻﺑﻞ ﺻﺪﻗﻪ« ذود ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ذال ﮐﻪ‬
‫از ﺳﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ده ﺷﺘﺮ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬وﻓﯽ اﻟﺮﻛﺎز اﳋﻤﺲ« رﮐﺎز ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﮔﻨﺞ و ﺧﺰﯾﻨﻪ ﮐﻪ در زﯾﺮزﻣﯿﻦ دﻓﻦ ﺷﺪه و ﮐﺸﻒ ﻣﯽﺷﻮد و در آن ﺧﻤﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﻤﺲ در ﻣﺼﺎرف زﮐﺎت ﺑﺮای ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﻣﺄﻣﻮرﯾﻦ ﺟﻤﻊ زﮐﺎت و ﺑﺮای ﻣﺆﻟﻔﻪ‬
‫اﻟﻘﻠﻮب و در آزادﺳﺎزی ﺑﺮدﮔﺎن و ﻗﺮضداران و در راه ﺧﺪا و ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺻﺮف ﺷﻮد‪ .‬و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش‪»:‬او ﻛﺎن ﻋﴩﻳ ﹰﺎ« ﻋﺸﺮی ﻋﺒﺎرت از زﻣﯿﻨﯿﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺎران و ﺷﺒﻨﻢ آﺑﯿﺎری‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آبﭼﺸﻤﻪھﺎ و ﺟﻮیھﺎ و ﭼﺎهھﺎ آﺑﯿﺎری ﻧﺸﻮد‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻓﻴﲈ ﺳﻘﯽ ﺑﺎ اﻟﻨﻀﺢ‬
‫ﻧﺼﻒ اﻟﻌﴩ« ﯾﻌﻨﯽ زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﮥ آﺑﮑﺸﯽ آﺑﯿﺎری ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟﮏ زﻣﯿﻦ آن را ﺑﺎ‬
‫ﺷﺘﺮ ﯾﺎ دﻟﻮ و ﯾﺎ دﯾﮕﺮ وﺳﺎﯾﻞ آﻻت اﻣﺮوزی آب دھﺪ در ﭼﻨﯿﻦ زﻣﯿﻨﯽ ﻧﺼﻒ ﻋﺸﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ً‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان آن ﮐﻪ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ او ﺧﺪای‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﻮده و ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ‬
‫ﻧﺴﺎزد و آﻧﮑﻪ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ج رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ او را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ و در ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ آورده ﭘﯿﺮوی و ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی آن ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ زﮐﺎت ﻗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ و ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ واﺟﺐ ﺷﻮد ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ آن را ﻧﭙﺮدازد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺳﺆالھﺎی را از ﻣﻮﺿﻮع درس از ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﻨﻤﺎ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺣﻔﻆﺷﺎن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯽ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن اﻫﻞ ﻓﺴﺎد و ﻗﻄﻊ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُۡ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َ ۡ َ ُۡ‬
‫)‪ (۲۲‬آﯾﺎ اﻣﯿﺪ دارﯾﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ‬ ‫سدوا‬ ‫﴿� َهل ع َسيت ۡم إِن ت َو ۡ�ت ۡم أن �ف ِ‬
‫ۡ َ ِ َ َُ ّ ُ ْٓ َۡ َ َ ُ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮔﻤﺎرده ﺷﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ام� ۡم‪٢٢‬‬ ‫ِ� ٱ��ض و�ق ِطعوا أرح‬
‫ﺗﺒﻪﮐﺎری ﮐﻨﯿﺪ در زﻣﯿﻦ و ﺑﺒﺮﯾﺪ رﺷﺘﻪ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ َ ٰٓ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ‬
‫� فأ َص َّم ُه ۡم‬ ‫أو��ِك ٱ�ِين لعنهم ٱ‬
‫َ َ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ ٰ َ ُ‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﺧﻮﯾﺶ را )‪ (۲۳‬آﻧﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ۡ‬
‫وأ�� �ب�رهم‪] ﴾٢٣‬ﻣﺤﻤﺪ‪ .[۲۳-۲۲ :‬ﻟﻌﻨﺖﺷﺎن ﮐﺮد ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺮ ﺳﺎﺧﺖﺷﺎن‬
‫و ﮐﻮر ﺳﺎﺧﺖ دﯾﺪﮔﺎنﺷﺎن را‪.‬‬
‫َ ۡ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ �﴿ :‬هل ع َس ۡي ُت ۡم﴾ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ آﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫در رأسﺷﺎن ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻗﺮار دارد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا آﻧﺠﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ دھﯿﻢ؟ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ أ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده و اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ و‬
‫َ َّ‬
‫ﻣﻮﻗﻒ ذﻟﯿﻞ و ﭘﺴﺖﺷﺎن را ﻧﮑﻮھﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪﴿ :‬إِن ت َو ۡ� ُت ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ از اﯾﻤﺎن‬
‫َۡ‬ ‫َ ُۡ ُ ْ‬
‫�ض﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻇﺎھﺮی ﮐﻪ ﺑﺪان ﺗﻈﺎھﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯿﺪ و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿:‬أن �فسِدوا ِ� ٱ� ِ‬
‫َ َُ ّ ُ ْ َۡ َ َ ُ‬
‫طع ٓوا أرحام� ۡم﴾‬‫ﺑﺎ ﺷﺮک و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻓﺴﺎدﮐﺎری در روی زﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿:‬و�ق ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻠﻪ ارﺣﺎم را ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎنﺗﺎن ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﭼﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺻﻠﻪ ارﺣﺎم را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﺎدت ﮐﻔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﻖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ اﯾﺸﺎن ﺣﮑﻢ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ اﻣﻮر ﺷﻮﻧﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺎ ﻇﻠﻢ و دﺷﻤﻨﯽ و‬
‫ﻗﻄﻊ ﺻﻠﻪ ارﺣﺎم در زﻣﯿﻦ ﻓﺴﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻧﺎداﻧﯽ و‬
‫ُ ْ َ َ َّ َ َ‬
‫ِين ل َع َن ُه ُم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ‬
‫ﻇﻠﻤﺖ ﻧﻔﺴﺎﻧﯽاش ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬أو ٰٓ��ِك ٱ�‬
‫را از رﺣﻤﺖ ﺧﻮد دور ﮐﺮده و ﮔﻮشھﺎیﺷﺎن را از ﺷﻨﯿﺪن ﮐﻼم ﺣﻖ و اﻣﻮر ﭘﻨﺴﺪﯾﺪهﮐﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭼﺸﻤﺎنﺷﺎن را ﮐﻮر ﻧﻤﻮده ﮐﻪ آﯾﺎت اﻟﮫﯽ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺎﯾﮥ ﻋﺒﺮت و ﭘﻨﺪ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﺣﺎﻟﺖﺷﺎن ﺷﺒﯿﻪ ﮐﻮران و ﮐﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٨‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻧﻔﺎق ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ اﻇﮫﺎر اﯾﻤﺎن و ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﺘﺮﺳﺎن‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ اﻧﺠﺎمدادن ﮔﻨﺎھﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺴﺎد در روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻗﻄﻊ رﺣﻢ ﺑﺘﺮﺳﺎن ﭼﻪ ﻗﻄﻊ رﺣﻢ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ و‬
‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻦ ذﻧﺐ أﺣﺮی أن ﻳﻌﺠﻞ‬
‫اﷲ ﺗﻌﺎﻰﻟ ﻋﻘﻮ�ﺘﻪ ﻲﻓ اﺪﻟﻧﻴﺎ ﻣﻊ ﻣﺎ ﻳﺪﺧﺮ لﺼﺎﺣﺒﻪ ﻲﻓ اﻵﺧﺮة ﻣﻦ اﺒﻟﻰﻐ وﻗﻄﻊ‬
‫الﺮﺣﻢ« رواه ﻏﲑ واﺣﺪ و ﺻﺤﺤﻪ اﻟﱰﻣﺬی‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ھﯿﭻ ﮔﻨﺎھﯽ‬
‫ﺳﺰاوارﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﮐﯿﻔﺮش را در دﻧﯿﺎ زود ﺑﺪھﺪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺶ در آﺧﺮت ذﺧﯿﺮه ﻣﯽﺳﺎزد از ﻇﻠﻢ و ﻗﻄﻊ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ وﺻﻞ رﺣﻢ‬

‫ﻤﺣ ُﻦ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر أ‬ ‫ا� أَﻧَﺎ َّ‬
‫الﺮ ْ َ‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج‪» :‬ﻗَ َﺎل َّ ُ‬
‫اﺳ� ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ رﺣﻤﺎﻧﻢ و اﯾﻦ رﺣﻢ اﺳﺖ و‬ ‫َّ ُ َ َ ْ ُ َ َ ْ ً َ ْ‬ ‫ََ‬
‫وﻫ ِﺬهِ الﺮ ِﺣﻢ ﺷﻘﻘﺖ لﻬﺎ اﺳﻤﺎ ِﻣﻦ ِ‬
‫َ� َﻤ ْﻦ َو َﺻﻠَ َﻬﺎ َو َﺻﻠْﺘُ ُﻪ‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ َ� َﻄ َﻌ َﻬﺎ ﺑﺮای اﯾﻦ رﺣﻢ اﺳﻤﯽ از اﺳﻢ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫اﺷﺘﻘﺎق ﻧﻤﻮدهام ﭘﺲ ھﺮﮐﻪ آن را ﭘﯿﻮﻧﺪ ﮐﻨﺪ‬
‫ﻗﻄﻌﺘﻪ«‪.‬‬
‫ﹺ وﺻﻠﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ و ھﺮﮐﻪ آن را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‬
‫رواه اﲪﺪ وأﺑﻮ داود واﻟﱰﻣﺬي‪ .‬ﹶو ﹶﻗ ﹶﺎل ﳌﹶ ﹾﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﺳﺄل ﻋﲈ ﻳﺪﺧﻞ اﳉﻨﺔ ﻣﻦ اﻷﻋﲈل وﻳﺒﺎﻋﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺆال ﮐﺮد از‬
‫ﻋﻦ اﻟﻨﺎر‪ :‬ﺗﻌﺒﺪ اﷲ وﻻ ﺗﴩك ﺑﻪ ﺷﻴﺌ ﹰﺎ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ ﻣﯽﺷﻮد و از‬
‫وﺗﻘﻴﻢ اﻟﺼﻼة وﺗﺆﰐ اﻟﺰﻛﺎة وﺗﺼﻞ آﺗﺶ دوزخ دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻧﻤﺎﺋﯽ ﺧﺪای را و ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزی ﺑﻪ او‬
‫رﲪﻚ‪.‬‬
‫ﭼﯿﺰی را و ﺑﺮﭘﺎ داری ﻧﻤﺎز را و ﺑﺪھﯽ زﮐﺎت‬
‫را و وﺻﻞ وﭘﯿﻮﻧﺪ ﮐﻨﯽ رﺣﻤﺖ را‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ج‪» :‬أﻧﺎ الﺮﻤﺣﻦ« اﯾﻦ اﺧﺒﺎرﯾﺴﺖ از ذات او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ اﺳﻢ او‬
‫رﺣﻤﻦ اﺳﺖ و در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﻮ الﺮﻤﺣﻦ الﺮﺣﻴﻢ« اﻵﯾﻪ و اﯾﻦ رواﯾﺖ را ﺑﺨﺎری‬
 ‫‪٥٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪» :‬إن اﷲ ﺗﻌﺎﻰﻟ ﺧﻠﻖ اﺨﻟﻠﻖ ﺣﻰﺘ إذا ﻓﺮغ‬
‫ﻣﻨﻬﻢ ﻗﺎﻣﺖ الﺮﺣﻢ ﻓﻘﺎﻟﺖ‪ :‬ﻫﺬا ﻣﻘﺎم اﻟﻌﺎﺋﺬ ﺑﻚ ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻴﻌﺔ ﻗﺎل‪ :‬أﻣﺎ ﺗﺮﺿ� أن أﺻﻞ ﻣﻦ‬
‫وﺻﻠﻚ وأﻗﻄﻊ ﻣﻦ ﻗﻄﻌﻚ؟ ﻗﻠﺖ‪ :‬ﺑ�! ﻗﺎل ﻓﺬلﻚ لﻚ«‪» .‬ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ ﺧﻠﻖ را آﻓﺮﯾﺪ و آﻧﮕﺎه ﻓﺎرغ‬
‫ﺷﺪ از آنﻫﺎ‪ ،‬رﺣﻢ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻣﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم ﺑﻪ ﺗﻮ از ﻗﻄﻊ آن‪ :‬ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻠﯽ! آﯾﺎ راﺿﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮی اﯾﻦ ﮐﻪ وﺻﻞ ﮐﻨﻢ آن را ﮐﻪ وﺻﻞ ﮐﻨﺪ ﺗﻮ را و ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﻢ آن را ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ ﺗﻮ را؟ رﺣﻢ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫آری! ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﺮای ﺗﻮﺳﺖ«‪ .‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺻﻠﮥ رﺣﻢ را اﻧﺠﺎم داده و آن را‬
‫ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ارﺗﺒﺎط ﺻﻠﮥ رﺣﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ -۱ :‬ﺧﻮدداری از‬
‫اذﯾﺖﺷﺎن‪ -۲ .‬ﻗﺪرﺷﻨﺎﺳﯽ و اﺣﺘﺮامﺷﺎن‪ -۳ .‬رﺳﺎﻧﺪن ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮایﺷﺎن‪ .‬و ﻗﻄﻊ‬
‫ﺻﻠﮥ رﺣﻢ ﺑﻪ اﻣﻮر زﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -۱‬آزارﺷﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ‪ -۲ .‬اھﺎﻧﺖ و ﺑﯽاﺣﺘﺮاﻣﯽ ﺑﻪ اوﺷﺎن‪ -۳ .‬درﯾﻎﮐﺮدن‬
‫ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ از اوﺷﺎن‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ دارای ‪ ۹۹‬ﻧﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﮥ اﺳﻤﺎء ﯾﮑﯽ‬
‫رﺣﻤﻦ اﺳﺖ و ﺑﺮایﺷﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن اﺳﻤﺎء اﻟﻠﻪ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫َّ ۡ َ ٓ‬
‫ﺑﺎ آنھﺎ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬و ِ�ِ ٱ� ۡس َما ُء‬
‫آن ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ او‬ ‫از‬ ‫ھﺎ‬ ‫ﻧﺎم‬ ‫ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫و‬‫»‬ ‫� فٱدعوهُ بِهاۖ﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪.[۱۸۰ :‬‬ ‫ٱ ُۡ‬
‫� ۡس َ ٰ َ ۡ ُ َ‬
‫ِ‬
‫را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﺎمھﺎ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﻣﻌﻨﺎی ﻋﺎﺋﺬ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺬ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺴﺘﺠﯿﺮ و ﭘﻨﺎه ﺟﻮﯾﻨﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ از ھﺮ ﺗﺮسآور و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪی »ﻣﺮھﻮب و ﻣﮑﺮوه«‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت از ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﺟﻤﺎدات و ﻏﯿﺮه را‬
‫ﮔﻮﯾﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ھﺮﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ از ھﺮﯾﮏﺷﺎن ﻃﻠﺐ ﻧﻄﻖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ زﻧﻨﺪ‬
‫ََ ُ ْ ُُ‬
‫�لودِه ِۡم ل َِم‬‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺳﻮرۀ ﻓﺼﻠﺖ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ آﻣﺪه اﺳﺖ ﴿وقالوا ِ‬
‫� َ ۡ‬ ‫َ ُّ ۡ َ َ ۡ َ َ ُ ٓ ْ َ َ َ َ َّ ُ َّ ٓ َ َ َ ُ َّ‬
‫�ءٖ �﴾ ]ﻓﺼﻠﺖ‪» .[۲۱ :‬و دوزﺧﯿﺎن‬ ‫ش ِهد�م عليناۖ قالوا أنطقنا ٱ� ٱ�ِي أنطق‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮای ﭘﻮﺳﺖھﺎیﺷﺎن ﮐﻪ ﭼﺮا ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﺷﮫﺎدت دادﯾﺪ؟ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪای ﮐﻪ ھﻤﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ را ﮔﻮﯾﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪه ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺨﻦ آورده اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٦٠‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺑﻪ اﺣﺴﺎن واﻟﺪﯾﻦ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ‬
‫ك � َّ� َ� ۡع ُب ُد ٓوا ْ إ ِ َّ�ٓ إِيَّاهُ )‪ (۲۳‬و ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻓﺮﻣﺎن داد ﮐﻪ ﺟﺰ او را‬ ‫َ َ َ ٰ َ ُّ َ‬
‫﴿وق� ر�‬
‫َ َ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬ ‫َُ‬
‫� ًنا ۚ إ ِ َّما َ� ۡبلغ َّن عِندك‬ ‫َو� ِٱ ۡل َ� ٰ ِ َ�يۡن إ ِ ۡح َ ٰ‬
‫ِ‬
‫ۡ َ َ َ َ ُ ُ َ ٓ َ ۡ َ ُ َ َ َ َ ُ ﻧﯿﮑﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ ﯾﺎ ھﺮ‬
‫ٱلكِ� أحدهما أو ِ�هما ف� �قل‬
‫ٗ دوی آﻧﮫﺎ ﻧﺰدت ﺑﻪ ﺳﻦ ﭘﯿﺮی رﺳﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫�‬ ‫و‬‫ل َّ ُه َما ٓ أُ ّف َو َ� َ� ۡن َه ۡر ُه َما َوقُل ل َّ ُه َما قَ ۡ‬
‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪی ﺑﻪ آﻧﺎن‬ ‫ٖ‬
‫ّ‬ ‫َ ۡ ۡ ُ َ َ َ َ ُّ‬ ‫َ‬ ‫َكر ٗ‬
‫اح ٱ� ِل م َِن ﻣﮕﻮ و ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن داد ﻣﺰن و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﺨﻦ‬ ‫�ما‪ ٢٣‬وٱخ ِفض لهما جن‬ ‫ِ‬
‫ا� ﻧﯿﮑﯽ ﺑﮕﻮ‪ (۲۴) .‬و ﻓﺮو ﺧﻮاﺑﺎن ﺑﺮای آﻧﺎن‬ ‫َّ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ۡ ُ َ‬‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬
‫ب ٱر�هما كما ر�ي ِ‬ ‫ٱلر�ةِ وقل ر ِ‬
‫ﺑﺎل ﻓﺮوﺗﻨﯽ را از ﻣﮫﺮ و ﺑﮕﻮ ﭘﺮوردﮔﺎرا رﺣﻢ‬
‫صغِ��‪] ﴾٢٤‬اﻹﺳﺮاء‪.[۲۴-۲۳ :‬‬
‫َ ٗ‬
‫ﮐﻦ ﺑﺮ آﻧﺎن ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺮا ﭘﺮورﯾﺪﻧﺪ در‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ‪ :‬ﻗﻀﯽ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﮐﻪ‬
‫ﺗﻨﮫﺎ او را ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه و ﻏﯿﺮ وی را ﺑﺎ او ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮﯾﺶ اﺣﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ھﻤﺎﻧﻄﻮر آنھﺎ را از ﺑﯽادﺑﯽ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارد ﮔﺮﭼﻪ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ رﻧﺞآور ﻣﺜﻞ اف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬إ َّما َ� ۡبلُ َغ َّن ع َ‬
‫ِند َك‬ ‫ِ‬
‫ِ�﴾ اﻵﯾﻪ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎ ھﺮدویﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻦ ﮐﮫﻦﺳﺎﻟﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺗﻮ زﻧﺪه و‬ ‫ٱ ۡلك َ َ‬
‫در ﮐﻨﺎرﺷﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖﺷﺎن را ﺑﻨﻤﺎﯾﯽ ﻃﻮری ﮐﻪ آنھﺎ ﺗﻮ را در‬
‫دورۀ ﻃﻔﻠﯽ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ادرارﺷﺎن را ﺑﺸﻮﯾﯽ و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽھﺎ را ﺗﻤﯿﺰ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪیھﺎیﺷﺎن را ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﯽ و اﻇﮫﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ و ﻧﺎﮔﻮاری از ﺧﺪﻣﺖﺷﺎن‬
‫ﻧﮑﻨﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آنھﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺗﻮ ﻃﻔﻠﯽ ﺑﻮدی و ﻧﺠﺎﺳﺘﺖ را ﭘﺎک‬
‫َ َۡ ُ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﻇﮫﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪َ ﴿ :‬و� �ن َه ۡره َما﴾ ﯾﻌﻨﯽ آنھﺎ را ﺑﺎ‬
‫ُ َّ ُ َ ٗ َ ٗ‬
‫ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ و ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪه اذﯾﺖ ﻣﮑﻦ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪َ ﴿ :‬وقل له َما ق ۡو� ك ِر�ما‪﴾٢٣‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را اداﻣﻪ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪه آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽﺷﺎن را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ از ﻓﮫﻢ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﯽ‪.‬‬
 ‫‪٦١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﻨﺎه ﺷﺮک و اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺮک از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﻧﻮاع ﻇﻠﻢ اﺳﺖ آ ﮔﺎه‬
‫ﮔﺮدان و ﺑﺮایﺷﺎن ﻣﺜﺎلھﺎی از ﺷﺮک در ﻋﺒﺎدت ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻋﺎ‪ ،‬ذﺑﺢ و ﻧﺬر ﻟﻐﯿﺮ اﻟﻠﻪ‬
‫را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﻪ اﻣﺮ زﯾﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬اول‪:‬‬
‫اﻃﺎﻋﺖﺷﺎن در ﮐﺎرھﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‪ .‬دوم‪ :‬ﻧﯿﮑﯽ و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ آنھﺎ ﺳﻮم ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی‬
‫از رﺳﯿﺪن اذﯾﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫روى الﺸﻴﺨﺎن‪ ،‬اﺒﻟﺨﺎري ومﺴﻠﻢ َ� ْﻦ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮدس‬
‫ﺖ رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از‬ ‫ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮد س أﻧﻪ َﻗ َﺎل‪َ :‬ﺳﺄَﻟْ ُ‬ ‫َ ْ َّ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫�ﺒ ِﺪ ِ‬
‫ا� ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﺪاﻣﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺰد‬ ‫َ ُّ ْ َ َ َ َ ُّ َ َّ‬ ‫َ ُ َ َّ‬
‫ا� ج‪ :‬أى اﻟﻌﻤ ِﻞ أﺣﺐ ِإﻰﻟ ِ‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫ﻰﻠﻋ َوﻗْﺘ َﻬﺎ‪ .‬ﻗُﻠﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ادای‬ ‫َّ َ ُ َ َ‬ ‫َّ َ َ‬
‫ِ‬ ‫َﻋ َّﺰ َو َﺟﻞ؟ ﻗﺎل‪ :‬الﺼﻼة‬
‫َ َ ُّ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َّ ّ ﻧﻤﺎز در وﻗﺖ آن‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﭘﺲ از آن ﮐﺪام‬ ‫ُ‬
‫� َّﻢ أي؟ ﻗﺎل‪ :‬ﺑِﺮ الﻮ ِاﺪﻟﻳ ِﻦ‪ ،‬ﻗﻠﺖ‪� :‬ﻢ أي؟‬
‫َّ َ َّ َ َ َّ ﻋﻤﻞ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﺎد ﻲﻓ َ‬ ‫ْ َ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ا� ﻋﺰ وﺟﻞ‪.‬‬ ‫ﻴﻞ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬
‫ِ‬ ‫ﺳ‬ ‫ِ‬ ‫ﻬ‬ ‫اﺠﻟ‬
‫ِ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺎل‬ ‫ﻗ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﭼﻪ ﻋﻤﻠﯽ‬ ‫ً‬
‫َورو�ﺎ أﻳﻀﺎ ﻋﻦ أﻲﺑ ﺑ�ﺮة س أن اﻨﻟﻲﺒ‬
‫ً ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا‪ .‬و‬ ‫ُ َ ِّ ُ ُ ْ ْ َ َ‬
‫ﺛﻼﺛﺎ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﺋ‬‫ﺎ‬ ‫الﻜﺒَ‬ ‫ﺮﺒ‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﯽ ﺑﮑﺮه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ج ﻗﺎل‪» :‬أﻻ أﻧبﺌ�ﻢ ﺑﺄ� ِ‬
‫ْ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َْ ََ َ َ ُ‬
‫ﻗﻠﻨﺎ‪ :‬ﺑ�‪ ،‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬اﻹﺮﺷاك رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ُ َّ ً‬ ‫ﻮق َ َ ْ‬ ‫َ ُ ُ ُ‬
‫ﻜﺌﺎ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ ﺧﺒﺮ‬ ‫الﻮ ِاﺪﻟﻳ ِﻦ‪ ،‬و�ن ﻣﺘ ِ‬ ‫ﺑﺎﷲ‪ ،‬و�ﻘ‬
‫ﺎد ُة دھﯿﻢ؟ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬آری؟ ﺧﺒﺮ دھﯿﺪ‪.‬‬ ‫ََ َ َ‬
‫ور وﺷﻬ‬ ‫َ َ َ ْ ُ ُّ‬ ‫َ َ َ َ ََ َ‬
‫ﻓﺠﻠﺲ ‪�،‬ﻘﺎل‪ :‬أﻻ وﻗﻮل الﺰ ِ‬
‫� ِّﺮ ُر َﻫﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﻗُﻠْﻨَﺎ‪َ :‬ﻴﻟْﺘَ ُﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺷﺮک ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﺪر و‬ ‫ُّ َ َ َ َ ُ َ‬
‫ور �ﻤﺎ زال ﻳ‬ ‫الﺰ ِ‬
‫ﻣﺎدر از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ و ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻜ َ‬‫َ َ‬
‫ﺖ«‪.‬‬ ‫ﺳ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﺎن! ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ از ﺳﺨﻦ دروغ و‬
‫ﺷﮫﺎدت دروغ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر‬
‫ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ای ﮐﺎش‬
‫ﺳﮑﻮت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٦٢‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺆال اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س از ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺆﻣﻦ در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﺳﻮی او ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اول ادای ﻧﻤﺎز در اول وﻗﺖ آن‪ ،‬دوم اﻃﺎﻋﺖ واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻌﺮوف و اﻣﻮر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و‬
‫دورداﺷﺘﻦ آزار و رﺳﺎﻧﯿﺪن ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ .‬ﺳﻮم ﺟﮫﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﮫﺎد ﺑﻪ زﺑﺎن‪ ،‬ﺟﮫﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎل‪ ،‬ﺟﮫﺎد ﺑﻪ ﻧﯿﺰه‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻦ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا و در راه ﻧﺼﺮت دﯾﻦ ﺧﺪا و ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺧﺪا و در راه ﮔﺴﺘﺮش دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ در ﺟﮫﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ُ ُ ُ‬
‫اﺪﻟﻳْ ِﻦ« اﯾﻦ را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ واﻟﺪﯾﻦ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬
‫الﻮ َ‬
‫اﺑﯽ ﺑﮑﺮه » َو�ﻘﻮق َ ِ‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪﻣﺖ واﻟﺪﯾﻦ از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن اﺳﺖ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻘﻮای ﺧﺪا را‬
‫در ﺧﺪﻣﺖ واﻟﺪﯾﻦ و ﻋﺪم ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ آنھﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺎ از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و‬
‫ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی او در اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه راﺳﺘﯿﻦ ﻧﺰد ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻘﺘﺪر رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آن دو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻓﮫﻢ آنھﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺎدر ﺑﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺪر ﻣﻘﺪم اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﺎری‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﮐﺴﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺮﺳﯿﺪ ﺳﺰاوارﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﮐﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺎدرت‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺑﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺎدرت‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از آن ﮐﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺎدرت‪ ،‬و ﺑﺮای ﭼﮫﺎرﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﺎر ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺪرت‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺧﻮد ھﻢ ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺣﻘﻮﻗﯽ‬
‫دارﻧﺪ‪ :‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ آنھﺎ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﺑﺮای آنھﺎ آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺘﻦ و‬
‫ﭘﯿﻤﺎن آنھﺎ را ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺟﺮا ﮐﺮدن‪ ،‬و ﺑﺎ ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺸﺎن آﻧﺎن ﺻﻠﻪ رﺣﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎآوردن‪ ،‬و دوﺳﺘﺎن آﻧﺎن را ﻣﻮرد اﮐﺮام ﻗﺮاردادن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﻪی ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۳۱‬ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﺧﺪا را ﻣﺮا‬ ‫� فَٱتَّب ُ‬ ‫ون ٱ َّ َ‬ ‫ُ‬
‫ُ ُ ۡ ُّ َ‬ ‫ُۡ‬
‫و�‬ ‫ِ‬ ‫ع‬ ‫ِ‬ ‫﴿قل إِن كنتم �ِب‬
‫ُ ۡ ۡ ُ ُ َّ ُ َ َ ۡ ۡ َ ُ ۡ ُ ُ َ ُ‬
‫و�� ۡ ۚم‬
‫ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دوﺳﺖ دارد ﺷﻤﺎ را ﺧﺪا و‬
‫�بِب�م ٱ� و�غفِر ل�م ذن‬
‫ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﮔﻨﺎھﺎن ﺷﻤﺎ و ﺧﺪا آﻣﺮزﻧﺪه و‬
‫�‬ ‫ِيعوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫ِيم‪ ٣١‬قُ ۡل أَط ُ‬ ‫� َ� ُفور‪َّ ٞ‬رح ‪ٞ‬‬ ‫َوٱ َّ ُ‬
‫ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ (۳۲) .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﯾﺪ ﺧﺪا و‬
‫ِب‬ ‫� َ� ُ� ُّ‬ ‫ول ۖ فَإن تَ َو َّل ۡوا ْ فَإ َّن ٱ َّ َ‬
‫َ َّ ُ َ‬
‫وٱلرس‬
‫رﺳﻮل را‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﭘﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫� ٰ ِفر َ‬ ‫ۡ َ‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﮐﺎﻓﺮان را‪.‬‬ ‫�ن‪] ﴾٣٢‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۳۲-۳۱ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ٱل‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ﺷﺄن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻧﺼﺎرای ﻧﺠﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪ ﭼﻮن آنھﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﻣﺎ ﻋﯿﺴﯽ را ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺑﻪ‬
‫ُ ُ ُ َ‬
‫نت ۡم � ُِّبون﴾ اﮔﺮ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا‬ ‫آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪﴿:‬إِن ك‬
‫ﺑﻨﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺎدرش را ﺧﺪا ﻗﺮار داده و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮدﯾﺪ ﭘﺲ از‬
‫دﯾﻦ و راه ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و ﮔﻨﺎھﺎن ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺑﯿﺎﻣﺮزد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آنھﺎ ﭼﯿﺰی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ُۡ َ ُ ْ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎزد ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﺳﺖ﴿قل أطِيعوا‬
‫َ َ َّ ْ‬ ‫َ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫� َوٱ َّلر ُسول ۖ﴾ ﺑﮕﻮ‪ :‬اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﴿فإِن ت َول ۡوا﴾ اﮔﺮ ﭘﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮل و ﺗﺮک ﮐﺮدﻧﺪ اﻃﺎﻋﺖ اﯾﺸﺎن را ﭘﺲ اﯾﺸﺎن ﮐﺎﻓﺮاﻧﺪ و ﺧﺪا ﮐﺎﻓﺮان و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﺎن را‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آن دو آﯾﺖ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر و ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺎت و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ اﻋﻼم ﮐﻦ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﺼﺎرا ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺎدرش ﻣﺮﯾﻢ را‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺎدر وی ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا در دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﻨﻊ ﺷﺪه ازﯾﻦ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺻﺎﻟﺤﺎن و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﻏﻠﻮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬دﯾﮕﺮی را ﻧﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و‬
‫در ﺷﺮک ﻧﯿﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﺒﺎدت و ﺟﺰء دﯾﻦ ﻣﺎ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٦٤‬‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮ را ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﺨﻮان‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺗﻌﴢ اﻹﻟﻪ وأﻧﺖ ﺗﻈﻬﺮ ﺣﺒﻪ‪ :‬ﺗﻮ ادﻋﺎی ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا داری واز وی ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﻫﺬا ﻟﻌﻤﺮي ﰲ اﻟﻘﻴﺎس ﺑﺪﻳﻊ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﺎر از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻘﻠﯽ ﻧﺎآﺷﻨﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻟﻮ ﻛﺎن ﺣﺒﻚ ﺻﺎدﻗﺎ ﻷﻃﻌﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﻳﯽ ﻛﻪ ﺧﺪا را دوﺳﺖ داری ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫وی اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﯽ‬
‫‪ -۴‬إن اﳌﺤﺐ ﳌﻦ ﳛﺐ ﻣﻄﻴﻊ‪ :‬ﻛﻪ ﳘﺎﻧﺎ دوﺳﺖ دارﻧﺪه از ﳏﺒﻮب ﺧﻮد اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﻛﻨﺪ‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ دوﺳﺖداﺷﺘﻦ ﺧﺪا ﻣﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮫﻢ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪا را دوﺳﺖ دارد و از وی اﻃﺎﻋﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا او‬
‫را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ او از ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا اﺳﺘﻔﺎدهی ﻧﺒﺮده و زﯾﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪا وﻟﯽ ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺎﺳﺖ‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪» :‬أَﺣ ُّﺒﻮا َّ َ‬
‫ا� ل ِ َﻤﺎ ﺗﺮﻣﺬی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ِ‬
‫ُ ِّ َّ‬ ‫ُّ‬ ‫َ‬ ‫َْ ُ‬
‫ا� ﺧﺪا را ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬ ‫و� ْﻢ ﺑ ِﻪ ِﻣ ْﻦ ا ِﻨﻟ َﻌﻢ‪َ ،‬‬
‫ﻮ� ِﺤﺑﺐ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺣ‬
‫ِ‬ ‫أ‬‫و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�ﻐﺬ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺧﻮراﻧﯿﺪه دوﺳﺖ ﺑﺪارﯾﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ‬ ‫� َﻌﺎﻰﻟ«‪.‬‬
‫دوﺳﺘﯽ ﺧﺪا دوﺳﺖ ﺑﺪارﯾﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺘﺮﻣﺬی(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮐﻠﻤﺎت ﻏﺬاه ﯾﻐﺬوه و ﻏﺬاه ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻮی داد آﻧﭽﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻘﺎء‬
‫ﺟﺴﻢ اوﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﻮاع ﻏﺬاھﺎ را ﺑﺮای ﻣﺎ آﻓﺮﯾﺪ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﯽﺣﺴﺎب ﺑﻪ ﻣﺎ داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮﻣﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﻌﺎم و اﺣﺴﺎن او دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را دوﺳﺖ دارد ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ او را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪا را ﺟﮫﺖ ﻧﻌﻤﺖھﺎی او دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ وﻟﯽ ﻧﻌﻤﺖ ﻓﻄﺮﺗﺎ دوﺳﺖداﺷﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ را ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را دوﺳﺖ دارد ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ‬
‫دوﺳﺖ دارد و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا رﺳﻮل ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج را دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﻟﺬا او‬
‫را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﺑﺮ ھﻤﻪ اﻧﺒﯿﺎء ﺑﺮﺗﺮی ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪه و‬
‫ﺑﺎ او ﻣﻨﺎﺟﺎت ﮐﺮده و آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ او وﺣﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد از ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ھﺮﭼﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ دوﺳﺖ دارﻧﺪ‬
‫ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺮد و زن ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را دوﺳﺖ دارد ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﺨﺘﯽ و‬
‫آﺳﺎﻧﯽ از اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ده ﮐﻪ ﯾﺎد ﻧﻌﻤﺖھﺎی اﻟﮫﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ وادار‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮشﮐﺮدن ﻧﻌﻤﺖھﺎ و ﻏﻔﻠﺖ از آن‪ ،‬از ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﮐﺎھﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ وﻗﺘﯽ ﺑﻨﺪه را دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬دﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺖ‬
‫وی ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درﺳﻬﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮاﻟﺨﯿﺮ‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ﭼﻨﮓزدن ﺑﻪ ﺣﺒﻞ اﻟﻠﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ِين َء َام ُنوا ٱ َّ� ُقوا ٱ َّ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۱۰۲‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﺣﻖ‬ ‫� َح َّق‬ ‫�� ُّ� َها ٱ� َ‬‫﴿ ٰٓ‬
‫ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺶ و ﻧﻤﯽﻣﯽرﯾﺪ ﺟﺰ آن ﮐﻪ‬ ‫َ‬
‫نتم ُّم ۡسل ُِمون‪١٠٢‬‬ ‫و� َّن إ َّ� َوأَ ُ‬
‫ََ َُ ُ‬
‫�قاتِهِۦ و� �م‬
‫َُ‬
‫ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ (۱۰۳) .‬و ﭼﻨﮓ زﻧﯿﺪ‬ ‫ْ َ ۡ َّ َ ٗ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َۡ‬
‫ص ُموا ِ�ب ِل ٱ� ِ �ِيعا َو� �ف َّرق ۚوا﴾‬ ‫َوٱ�ت ِ‬
‫ﺑﺮﺷﺘﮥ ﺧﺪا ھﻤﮕﯽ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫]آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۰۳-۱۰۲ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﯾﻦ اﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮﻣﻪ اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻣﺖھﺎ را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫داده و ﺑﺎ ﻟﻘﺐ اﯾﻤﺎن ﯾﺎد ﮐﺮده‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ روﺣﺎ و ﺟﺴﻤﺎ ﺣﯿﺎت دارد‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﺮﻋﯿﻪ را اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ دارد‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را زﯾﺮ ﭘﺎ ﮐﺮده و از ﺧﻮاھﺸﺎت و ﻟﺬات ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده و آنھﺎ را ﺑﻪ ﺗﻘﻮای اﻟﮫﯽ ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ‬
‫و آﺧﺮت اﺳﺖ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻘﻮی ﺗﺮس از ﻋﺬاب ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺪا و رﺳﻮل وادار ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﻘﻮی اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺒﺎب ﻧﺠﺎت و اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺪا و ﺗﺮک ﻣﻨﮫﯿﺎت ﺧﺪا و رﺳﻮل او دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﻀﺮ و‬
‫زﯾﺎنآور اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و ﭘﺴﺘﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا آن را ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن دﺳﺘﻮر داده ﮐﻪ ﺑﺮ ﻏﯿﺮ دﯾﻦ اﺳﻼم ﻧﻤﯽﻣﯽرﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﻏﯿﺮ‬
‫دﯾﻦ اﺳﻼم ﺧﺴﺎرت اﺑﺪی دارد‪ .‬ﺧﺪا ﻣﺆﻣﻨﺎن را اﻣﺮ ﮐﺮده ﺗﺎ ﺑﻪ رﯾﺴﻤﺎن ﻣﺤﮑﻢ ﺧﺪا ﮐﻪ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ دﯾﻦ ﺛﺎﺑﺖ و راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﻼم اﺳﺖ ﭼﻨﮓ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﻣﺆﻣﻨﺎن را از ﺗﻔﺮﻗﻪ و‬
‫اﺧﺘﻼف در اﻣﻮر دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ ﻧﮫﯽ ﮐﺮده‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ اﺧﺘﻼف از ﻧﯿﺮوی ﻣﻌﻨﻮی و ﺟﺴﻤﯽﺷﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﺎھﺪ آﻧﮕﺎه ﺗﺒﺎه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎنﺷﺎن ھﻼک ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٦٨‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۲‬ﺟﻤﻼت ﺷﺮح را ﻣﻔﺼﻼ ﺑﺮ آنھﺎ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻣﺮاد ﺧﺪاوﻧﺪ از آن واﺿﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﺗﻘﻮی ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ َ َ َ َ َ ٗ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َّ ُ َّ ُ ُ‬
‫�نة ٱل ِ� نورِث م ِۡن عِبادِنا من �ن تقِ ّيا‪] ﴾٦٣‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۶۳ :‬‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ت ِلك ٱ‬
‫»اﯾﻦ اﺳﺖ آن ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ارث دھﯿﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را آن ﮐﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر«‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺗﻘﻮی‪ ،‬ﺗﺮس از ﻋﺬاب ﺧﺪا اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮﻟﺶ وادار ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻨﺪه ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ اذن‬
‫ﺧﺪا ﺧﺘﻢ آن ﺑﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز آﻧﭽﻪ از ﺗﻔﺮﻗﻪ و اﺧﺘﻼف ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اوﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬فإن تَ َ�ٰ َز ۡ� ُت ۡم ِ� َ ۡ‬
‫� ٖء‬ ‫ِ‬
‫ُ ُ ُ ۡ َ َّ ۡ‬ ‫َ ُّ َ َّ‬
‫نت ۡم تؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪ .[۵۹ :‬ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬‫ف ُردوهُ إِ� ٱ�ِ َوٱ َّلر ُسو ِل إِن ك‬
‫»اﮔﺮ در ﭼﯿﺰی ﺑﺎھﻢ اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪ آن را ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ‬
‫اﯾﻤﺎنآورﻧﺪه ﺑﻪ ﺧﺪا و روز آﺧﺮت«‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﺗﺮ�ﺖ ﻓﻴ�ﻢ ﻣﺎ ان ﺗﻤﺴﻜﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻟﻦ ﺗﻀﻠﻮا ﺑﻌﺪي ﻛﺘﺎب اﷲ وﺳنﻲﺘ« ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮد ﭼﯿﺰی‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ آن ﭼﻨﮓ ﺑﺰﻧﯿﺪ ھﺮﮔﺰ ﮔﻤﺮاه ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﻣﻦ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻔﺘﺎدوﺳﻪ ﻓﺮﻗﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﯾﮫﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج‪» :‬اﻓﺮﺘﻗﺖ اﻴﻟﻬﻮد إﻰﻟ‬
‫ھﻔﺘﺎد و ﯾﮏ ﮔﺮوه‪ ،‬و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﻧﺼﺎرا‬ ‫إﺣﺪى وﺳﺒﻌ� ﻓﺮﻗﺔ واﻓﺮﺘﻗﺖ اﻨﻟﺼﺎرى‬
‫ﺑﻪ ھﻔﺘﺎدودو ﻓﺮﻗﻪ‪ ،‬و ﺟﺪا ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ اﯾﻦ‬ ‫إﻰﻟ اﺛنﺘ� وﺳﺒﻌ� ﻓﺮﻗﺔ‪ ،‬وﺳﺘﻔﺮﺘق ﻫﺬه‬
‫اﻣﺖ ﺑﻪ ھﻔﺘﺎدوﺳﻪ ﮔﺮوه‪ ،‬ھﻤﮥﺷﺎن در آﺗﺶ‬
‫اﻷﻣﺔ إﻰﻟ ﺛﻼث وﺳﺒﻌ� ﻓﺮﻗﺔ‪ ،‬ﻠﻛﻬﺎ ﻲﻓ‬
‫دوزخ ھﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﯾﮑﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ً‬
‫اﻨﻟﺎر إﻻ واﺣﺪة ﻲﻓ اﺠﻟﻨﺔ‪ ،‬وﻗﻴﻞ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آنھﺎ ﮐﯿﺎﻧﻨﺪ؟‬
‫ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ؟ ﻓﻘﺎل ﻫﻢ اﺬﻟﻳﻦ ﻳ�ﻮﻧﻮن‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﺸﺎن آن ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﻦ‬
‫و اﺻﺤﺎﺑﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﯿﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻰﻠﻋ ﻣﺎ أﻧﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻴﻟﻮم وأﺻﺤﺎﻲﺑ«‪.‬‬
 ‫‪٦٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫)رواه اﻟﺘﺮﻣﺬی وﺻﺤﺤﻪ ورواه ﻏﯿﺮه(‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬اﻓﺮﺘﻗﺖ‪ «...‬اﻟﺦ اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪاﯾﺴﺖ از ﻋﻼﯾﻢ ﻧﺒﻮت آﻧﮕﺎه ﮐﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﺬﮐﺮ داده ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺣﺎل آن‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ و در دوران ﺗﻔﺮﻗﻪ و‬
‫ﺟﺪاﯾﯽﺷﺎن ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻠﻛﻬﺎ ﻲﻓ اﻨﻟﺎر« زﯾﺮا آنھﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ أ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت‬
‫درﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﮐﻨﺪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدات آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺪﻋﺖ و‬
‫ﺗﺤﺮﯾﻒ‪ ،‬ﮐﻢ و زﯾﺎد ﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ و از ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺒﺎداﺗﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻨﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺎ آن روﺷﻨﯽ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﻃﮫﺎرت و ﭘﺎﮐﯽ ﺑﮕﯿﺮد ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎ ﺣﮑﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ‬
‫ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺷﺪه و ﭘﺎک ﻗﺎﺑﻞ رﺳﺘﮕﺎری اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺪ أﻓﻠﺢ ﻣﻦ ز�ﻫﺎ« ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ آن ﮐﻪ او را ﭘﺎک ﻧﻤﻮد‪ .‬و ھﻤﺎﻧﺎ ﻓﻼح و رﺳﺘﮕﺎری ﺑﻌﺪ از ﻧﺠﺎت از دوزخ‪،‬‬
‫داﺧﻞﺷﺪن ﺑﻪ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬و در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻫﻢ اﺬﻟﻳﻦ‪ «...‬ﺑﯿﺎن ﺳﺒﺐ دﺧﻮل‬
‫ﺟﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج و اﺻﺤﺎب او در ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﻗﻀﺎوت و‬
‫آداب و اﺧﻼق اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﺎﺑﻊ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﻮده و اھﻠﯿﺖ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و آنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ آﻧﭽﻪ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و اﺻﺤﺎﺑﺶ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ در ﻋﻘﯿﺪه و ﻋﺒﺎدت و آداب و اﺧﻼق ﻗﺮار‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻔﺴﺶ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺎﭘﺎک ﻣﯽﮔﺮدد و در ﻋﺒﺎداﺗﺶ ﺑﺨﺴﺮان روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﺷﺎن ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ آن را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﺣﺮامﺑﻮدن اﺧﺘﻼف ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﺷﻮم و ﺑﻼء اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه در ﺧﺒﺮی اﺧﺘﻼف ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ آن را ﺑﻪ اھﻞ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و اھﻞ ﻋﻠﻢ آن را ﺑﻪ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﺗﻄﺒﯿﻖ دھﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ اﺻﺤﺎب رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﺿﻮان اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﯿﮫﻢ اﻟﮕﻮی‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦاﻧﺪ و در ھﯿﭻ ﺣﺎﻟﯽ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽﺷﺎن ﻣﻮرد ﻃﻌﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫َ‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ أ در ﺑﺎرۀ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ آ ﮔﺎه ﮐﻦ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ق ۡد‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٧٠‬‬
‫َ‬ ‫أَ ۡفلَ َح َمن َز َّ�ٮ ٰ َها‪َ ٩‬وقَ ۡد َخ َ‬
‫اب َمن د َّسٮ ٰ َها‪] ﴾١٠‬اﻟﺸﻤﺲ‪ .[۱۰-۹ :‬ﺑﺮایﺷﺎن آﻧﭽﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و آن ﻋﺒﺎرت از اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ اﺳﺖ و‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﻔﺲ را ﻧﺎﭘﺎک و ﭘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﺷﺮک و ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻧﺬر ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻞ ﺟﻼ ﻟﻪ وﻋﻈﻢ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ّٓ ُ ُ َ‬
‫)‪ (۳۶‬ﭘﻨﺎه ﻣﯽدھﻤﺶ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮد و‬ ‫�� أ�ِيذها بِك َوذ ّرِ َّ� َت َها م َِن‬ ‫﴿ ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫َّ ۡ َ‬
‫جي ِم‪َ � ٣٦‬تق َّبل َها َر ُّ� َها‬ ‫َّ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را از ﺷﯿﻄﺎن راﻧﺪه ﺷﺪه‬
‫ٱلشي�ٰ ِن ٱلر ِ‬
‫)‪ (۳۷‬ﭘﺲ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﺶ ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََ َََ ََ ً‬ ‫َُ‬
‫ول حس ٖن وأ�بتها �باتا حسنا﴾ ]آل‬ ‫بِقب ٍ‬
‫ﻧﯿﮑﻮ و روﯾﺎﻧﯿﺪش ﺑﻪ روﺋﯿﺪﻧﯽ ﻧﯿﮑﻮ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮان‪.[۳۷-۳۶ :‬‬
‫ّٓ ُ ُ َ‬
‫�� أ�ِيذها﴾ را ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﯿﺴﺖ؟ او ﺣﻨﻪ ھﻤﺴﺮ ﻋﻤﺮان ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬آﯾﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪۀ ﴿ ِ‬
‫از ﻧﯿﮑﺎن ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ از ازدواﺟﺶ ﻣﺪت زﯾﺎدی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و در اﯾﻦ ﻣﺪت از‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد و ﺣﻨﺖ اﻟﯽ اﻟﻮﻟﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎﯾﻞ و ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﮔﻨﺠﺸﮑﯽ‬
‫را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺟﻮﺟﻪھﺎﯾﺶ را ﺑﺎ ﻣﻨﻘﺎر ﺧﻮد ﻏﺬا ﻣﯽدھﺪ ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﻣﯿﻞ ﻓﺮزﻧﺪ در او ﺑﯿﺪار ﺷﺪ‬
‫ﻟﺬا از ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻃﻠﺐ ﻓﺮزﻧﺪی ﻧﻤﻮد ﺗﺎ او را در ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﻗﺮار ﺑﺪھﺪ و ھﯿﭽﮕﺎه از او‬
‫ب‬ ‫َ ّ‬
‫ﭼﯿﺰی ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ أ دﻋﺎﯾﺶ را ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻧﻤﻮده و ﺣﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﮔﻔﺖ‪﴿:‬ر ِ‬
‫َُ‬ ‫ّ ََ ُ َ َ‬
‫إ ِ ِ� نذ ۡرت لك َما ِ� َ� ۡط ِ� � َّر ٗر�﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪» .[۳۵ :‬ﻧﺬر ﮐﺮدم ﺑﺮای ﺗﻮ آﻧﭽﻪ در ﺷﮑﻢ دارم‬
‫ِيم﴾ »ﭘﺲ‬ ‫يع ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫ك أَ َ‬
‫نت ٱ َّ‬
‫لس ِم ُ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ ّ ٓ َّ َ‬
‫آزاد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺗﻮﺳﺖ«‪�﴿ .‬تقبل م ِِ�� إِن‬
‫ﺑﭙﺬﯾﺮ از ﻣﻦ ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﺋﯽ ﺷﻨﻮا و داﻧﺎ«‪ .‬و اﮐﻨﻮن دﺧﺘﺮی وﻻدت ﻧﻤﻮد و اﺳﻤﺶ را ﻣﺮﯾﻢ‬
‫ّ ٓ ُ ُ َ َ َ ُ ّ َّ َ َ َ َّ‬
‫لش ۡي َ�ٰن ٱ َّ‬
‫جي ِم﴾‬‫ِ‬ ‫لر‬ ‫ِ‬ ‫�� أ�ِيذها بِك وذرِ�تها مِن ٱ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎدﻣﮥ ﺧﺪا و ﮔﻔﺖ‪ِ ﴿ :‬‬
‫»ﭘﻨﺎه ﻣﯽدھﻤﺶ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮد و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﮐﻪ ﺣﻔﻆﺷﺎن ﮐﻨﯽ از ﺷﯿﻄﺎن رﺟﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ارﺗﮑﺎب‬
‫ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﯿﺖ آنھﺎ را ﻓﺎﺳﺪ و ﮔﻤﺮاه ﻧﮕﺮداﻧﺪ«‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ أ دﻋﺎﯾﺶ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و‬
‫دﺧﺘﺮش ﻣﺮﯾﻢ و ﻓﺮزﻧﺪ او ﻋﯿﺴﯽ ÷ را ھﻤﭽﻨﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﻟﻮده ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻧﮕﺮدﯾﺪه‬
‫و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻧﻮرزﯾﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﺮﯾﻢ ﻧﺬر ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﯿﮑﻮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﴿ َوأَ َ‬
‫�ب َت َها‬
‫َ ً‬
‫� َباتا َح َس ٗنا‪ ﴾..‬ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ اﻃﻔﺎل ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎی ﻋﺠﯿﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺖ و‬
‫ﻟﻄﻔﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ زن ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺣﻨﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٧١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ‪ ،‬ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﺑﺮای‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﺑﻪ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻧﺬر ﺑﺮای ﺧﺪا و ﻟﺰوم ﭘﺎﯾﺪاری ﺑﻪ آن و اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺬر‬
‫ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺣﺮام ﺑﻮده و از ﺷﺮک در ﻋﺒﺎدت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻓﺮزﻧﺪش ﻓﻠﺰی را ﺑﻪ ﺳﺮش ﯾﺎ‬
‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ را ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﻧﻤﯽآوﯾﺰد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻨﻪ او را در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدھﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻋﻴﺬﻫﺎ ﺑﻚ ﻳﺎ رﺑﯽ«‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ او را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺳﭙﺎرم و در‬
‫ﭘﻨﺎه ﺗﻮ درﻣﯽآورم‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﺮوﻋﺴﺖ آﻧﭽﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫لس ِم ُ‬
‫يع‬ ‫ك أَ َ‬
‫نت ٱ َّ‬ ‫َّ َ‬
‫ﺣﻨﻪ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺧﺪا ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪﴿ :‬إِن‬
‫ٱ ۡل َعل ُ‬
‫ِيم﴾ »ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﯾﯽ ﺷﻨﻮا وداﻧﺎ«‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﺑﺮاﯾﺸﺎن از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ أ دﻋﺎی ﺣﻨﻪ را ﻧﻈﺮ ﺑﻪ راﺳﺘﯽاش در اﯾﻤﺎن و‬
‫ﭘﺎﮐﯽ روﺣﺶ از ﺷﺮک و ﮔﻨﺎه‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪای ﭘﺎک دﻋﺎی ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﺻﺎدق و‬
‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬و دﻋﺎی ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و ﮔﻨﮫﮑﺎران را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻔﻆ ﻣﺮﯾﻢ و ﻋﯿﺴﯽ از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن‬

‫ْ َ ْ ُ ُ َ ُ َّ‬
‫ﻮﺪﻟ ِإﻻ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ھﯿﭻ ﻧﻮزادی ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣﺎ ِﻣﻦ مﻮلﻮ ٍد ﻳ‬
‫ﺎن ﻓَيَ ْﺴﺘَ ِﻬ ُّﻞ َﺻﺎر ًﺧﺎ ِﻣ ْﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن او را ﻟﻤﺲ‬ ‫َ َ َ ُ َّ ْ َ ُ‬
‫ِ‬ ‫�ﺴﻪ الﺸﻴﻄ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫الﺸﻴْ َﻄﺎن إﻻ ْا� َﻦ َم ْﺮ َ� َﻢ َوأ َّﻣ ُﻪ‪َّ � .‬ﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﯾﻦ ﻟﻤﺲ ﻓﺮﯾﺎد‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َْ‬
‫ِ ِ‬ ‫� َﺴ ِﺔ‬
‫ّ ٓ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺮﯾﻢ و ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫��‬ ‫ﻗَ َﺎل أَﺑُﻮ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة اﻗْ َﺮ ُءوا إ ْن ﺷئْ ُﺘ ْ‬
‫ِ‬ ‫﴿‬ ‫‪:‬‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ﻢ‬ ‫ِ ِ‬
‫اﺑﻮھﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮای ﺗﺎﺋﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﮔﺮ‬ ‫َّ‬
‫لش ۡي َ�ٰ‬ ‫ك َو ُذ ّر َّ� َت َها م َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ َ‬
‫ِ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ :‬واﻧﯽ اﻋﯿﺬھﺎ ﺑﮏ‬ ‫ن‬ ‫ٱ‬ ‫ِن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫أ�ِيذ‬
‫جي ِم﴾‬ ‫َّ‬
‫وذرﯾﺘﮫﺎ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن اﻟﺮﺟﯿﻢ‪.‬‬ ‫ٱلر ِ‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪َ » :‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ َم ْﻮلﻮ ٍد« اﯾﻦ ﻟﻔﻆ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻋﻤﻮم دارد ھﯿﭻ‬
‫ﻣﻮﻟﻮدی از آن ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺨﺴﻪ ﺧﻼﻧﺪ در ﭘﮫﻠﻮ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٧٢‬‬

‫ﯾﺎ ﺷﮑﻤﺶ ﺑﻪ ﭼﻮب ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ .‬و اﻟﺸﯿﻄﺎن‪ :‬ﻋﺒﺎرت از اﺑﻠﯿﺲ ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان و‬
‫ﺗﺒﺎرش‪ .‬إﻻ اﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ وأﻣﻪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﯿﺴﯽ ÷ و ﻣﺎدرش ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎی ﺣﻨﻪ را اﺟﺎﺑﺖ‬
‫ّ ٓ ُ ُ َ َ َ ُ ّ َّ َ َ َ َّ‬
‫لش ۡي َ�ٰن ٱ َّ‬
‫جي ِم﴾ »در ﭘﻨﺎھﺖ‬
‫ِ‬ ‫لر‬ ‫ِ‬ ‫�� أ�ِيذها بِك وذرِ�تها مِن ٱ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ِ ﴿ :‬‬
‫درﻣﯽآورم او را و ﻓﺮزﻧﺪش را از ﺷﯿﻄﺎن رﺟﯿﻢ« ﻃﻮری ﮐﻪ اﺑﻮھﺮﯾﺮه س ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ‬
‫ّ ٓ ُ ُ َ َ َ ُ ّ َّ َ َ َ َّ‬
‫لش ۡي َ�ٰن ٱ َّ‬
‫جي ِم﴾ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫لر‬ ‫ِ‬ ‫�� أ�ِيذها بِك وذرِ�تها مِن ٱ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ‪ِ ﴿ :‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﯽ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ رﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻧﻮزاد در ﺣﯿﻦ وﻻدت از زﺧﻤﮥ ﺷﯿﻄﺎن ﻟﻌﯿﻦ اﺳﺖ و‬
‫ھﯿﭻ ﻧﻮزادی از آن ﺳﺎﻟﻢ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ او را‬
‫ﻣﻌﻠﻮم و ﻧﺸﺎﻧﻪدار ﺳﺎزد ﻃﻮری ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪار ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ آنھﺎ‬
‫را ﻋﻼﻣﻪﮔﺬاری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻋﯿﺴﯽ از ﻟﻤﺲ ﺷﯿﻄﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در دوران‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم از‬
‫ﺣﻀﺮت آدم ÷ و اﻧﺒﯿﺎء ﻃﺎﻟﺐ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ھﺮﯾﮏ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان آدم و ﻧﻮح‬
‫و اﺑﺮاھﯿﻢ و ﻣﻮﺳﯽ ‡ از ﮔﻨﺎھﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﮐﻪ‬
‫ھﺮﮔﺰ از ﮔﻨﺎھﯽ ﯾﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮای زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﻠﺰھﺎ و اﺳﺘﺨﻮانھﺎ و ﺗﺎرھﺎی ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ و ﻧﺎﻣﺸﺮوع و ﻏﯿﺮه اﺷﯿﺎء ﻣﺮوﺟﻪ ﺑﯿﻦ‬
‫زﻧﺎن ﺟﺎھﻞ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪای ﮐﻪ ﭘﻨﺎه ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﻪ آن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻮرۀ ﻓﻠﻖ و ﺳﻮرۀ ﻧﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرۀ اﺧﻼص و ﻣﻌﻮذﺗﯿﻦ ﻋﻘﺐ ھﺮ‬
‫ﻧﻤﺎز و ھﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ ﮐﻒھﺎی‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﻮرهھﺎی ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮه را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽدﻣﺪ و ﺳﭙﺲ ﺳﺮ و‬
‫روی و ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺑﺎ آنھﺎ ﻣﺴﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ذﮐﺮ و ﺗﺴﺒﯿﺢ ﺧﺪا در ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫ٗۡ‬
‫� ذِكر� )‪ (۴۱‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪا را ﯾﺎد‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا ْ ٱ ۡذك ُروا ٱ َّ َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ي�‪ ﴾٤٢‬ﮐﺮدﻧﯽ ﻓﺮاوان‪ (۴۲) .‬و ﺗﺴﺒﯿﺤﺶ‬ ‫َ َ ّ ُ ُ ُ ۡ َٗ ََ ً‬ ‫َكث ِ ٗ‬
‫ص‬ ‫��‪ ٤١‬وسبِحوه ب�رة وأ ِ‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺪ ﺑﺎﻣﺪادان و ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن‪.‬‬ ‫]اﻷﺣﺰاب‪.[۴۲-۴۱ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪای ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺎدق‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ ازدﯾﺎد اﯾﻤﺎن و ﻧﻮرﺷﺎن ﻣﯽﮔﺮدد ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزاﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖﺷﺎن اﺳﺖ از دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﯾﺎد و ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ أ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ذ ِۡك ٗر� َكث ِ ٗ‬
‫��﴾ زﯾﺮا ﯾﺎد ﺧﺪا ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﻧﻮر اﺳﺖ‬
‫ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮر ﮐﻢ و ﺧﺎﻣﻮش ﻧﮕﺮدد ﮐﻪ ﺑﻨﺪه‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﯾﺎد ﺧﺪای ﺣﺪی و ﻋﺪدی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺒﺎدات ﮐﻪ‬
‫َ َ ّ ُ ُ ُ ۡ َٗ ََ ً‬
‫صي�‪] ﴾٤٢‬اﻷﺣﺰاب‪:‬‬ ‫ﺣﺪ و ﻋﺪدی ﻣﻌﯿﻨﯽ دارد‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬وسبِحوه ب�رة وأ ِ‬
‫‪ .[۴۲‬ﯾﻌﻨﯽ او را از ﺷﺮﯾﮏ و ﻧﻈﯿﺮ و ھﺮ ﻧﻘﺼﯽ ﻣﻘﺪس و ﻣﻨﺰه ﺑﺪاﻧﯿﺪ و اﯾﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ أ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﺗﻨﮫﺎ ﻋﺒﺎدﺗﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه از اول ﺗﺎ آﺧﺮ آن‬
‫ﺧﺪای را ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ ھﺮﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ را ادا ﻧﻤﺎﯾﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫َ َ ّ ُ ُ ُ ۡ َٗ ََ ً‬
‫صي�‪ ﴾٤٢‬را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﻣﺮ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﴿وسبِحوه ب�رة وأ ِ‬
‫زﯾﺮا ﻣﺮاد از ﺑﮑﺮة ﺻﺒﺢ اﺳﺖ و از اﺻﯿﻞ ﺷﺎم‪ ،‬و رواﯾﺖ ﺷﺪه ھﺮآﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺻﺪ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ وﺑﺤﻤﺪه ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻨﺎھﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮآﯾﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮده و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن‬
‫را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺪای ﺧﺪا ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺷﺮف و ﺑﺰرﮔﯿﺴﺖ زﯾﺮا‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ روح ﺑﺮای اﺟﺴﺎم ﻣﺮده اﺳﺖ‪ً ،‬‬
‫ﺑﻨﺎء ﻣﺴﻠﻤﺎن زﻧﺪه اﺳﺖ و ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﻣﺮده ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن از وردھﺎﺋﯽ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج رواﯾﺖ ﺷﺪه ﯾﺎدآوری ﮐﻦ ﻣﺜﻞ‪» :‬ﻻ �‬
‫إﻻ اﷲ وﺣﺪه ﻻ ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ اﻟـﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷء ﻗﺪﻳﺮ« ﺻﺪ ﺑﺎر‪ .‬و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٧٤‬‬

‫»ﺳﺒﺤﺎن اﷲ واﺤﻟﻤﺪ ﷲ واﷲ أ�ﺮﺒ« ﺳﯽ و ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺧﺘﻤﺶ ﺑﻪ »ﻻ � إﻻ اﷲ‬

‫وﺣﺪه ﻻ ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ‪ ،‬ﻪﻟ اﻟـﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷء ﻗﺪﻳﺮ وﻣﺜﻞ رب اﻏﻔﺮ‬
‫ﻲﻟ وﺗﺐ ﻲﻠﻋ أﻧﻚ أﻧﺖ اﺘﻟﻮاب الﺮﺣﻴﻢ«‪ ،‬زﯾﺮا رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج اﯾﻦ وردھﺎ را ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎ اوراد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج را‬
‫ﺷﻤﺮدﯾﻢ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﺻﺪﺑﺎر آنھﺎ را ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺆﻣﻦ دﺳﺖ از ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ وارد ﺑﯿﺖ‬
‫اﻟﺨﻼء ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺆﻣﻦ ﺳﺨﻨﺶ ذﮐﺮ اﺳﺖ و ﺧﺎﻣﻮﺷﯽاش ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ او را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺜﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‬

‫ْ ُ‬ ‫َ َ ُ َّ‬
‫اﺬﻟى ﻳَﺬﻛ ُﺮ َر َّ� ُﻪ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺑﺨﺎری‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪج‪:‬‬ ‫ﻗﻮل الﺮﺳﻮل اﷲ ج‪» :‬ﻣﺜﻞ ِ‬
‫ﻻ ﻳَ ْﺬ ُﻛ ُﺮ َﻣﺜَ ُﻞ اﻟْ َ ِّ ْ َ ِّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﺜﺎل آن ﮐﻪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺮوردﮔﺎرش را‬ ‫ﺖ«‪.‬‬ ‫ﻰﺤ َوالﻤﻴ ِ‬ ‫َو ِ‬
‫اﺬﻟى‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎري( و آن ﮐﻪ ﯾﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ھﻤﭽﻮن ﻣﺜﺎل‬
‫ُ ْ َ ُ زﻧﺪه و ﻣﺮده اﺳﺖ و ﻣﺴﻠﻢ از رﺳﻮل‬ ‫َّ‬ ‫وروي مﺴﻠﻢ » َﻣﺜَ ُﻞ ْ َ ْ‬
‫اﺬﻟى ﻳﺬﻛﺮ‬ ‫ﺖ ِ‬ ‫اﺒﻟﻴ ِ‬
‫َ َ ُ ﺧﺪا رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده‪ :‬ﻣﺜﺎل ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ ْ َّ‬
‫ﻻ ﻳُ ْﺬ َﻛ ُﺮ َّ ُ‬ ‫ﺖ‬ ‫َّ ُ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در آن ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺎﻧﻪای‬
‫ا� ِ�ﻴ ِﻪ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﺬﻟى‬ ‫ِ‬ ‫ا� ِ�ﻴ ِﻪ واﺒﻟﻴ ِ‬
‫اﻟْ َ ِّ ْ َ ِّ‬
‫ﮐﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا در آن ﺻﻮرت ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‬ ‫ﺖ«‪.‬‬‫ﻰﺤ َوالﻤﻴ ِ‬
‫َ‬
‫ھﻤﭽﻮن َﻣﺜﻞ زﻧﺪه و ﻣﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫اﺬﻟي ﻻ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﺜﻞ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻔﺖ و ﺣﺎﻟﺖ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ » َو ِ‬
‫ْ ُ‬
‫ﻳَﺬﻛ ُﺮ« و آن ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺶ را ﯾﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺖ و ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺨﺺ زﻧﺪه و ﻣﺮده ﺷﺒﺎھﺖ‬
‫دارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺨﺺ ذاﮐﺮ زﻧﺪه اﺳﺖ و ﺗﺎرک ذﮐﺮ ﺧﺪا ﻣﺮده‪ .‬ﭼﻮن ذﮐﺮ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﭘﺲ آن ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﯾﺎد ﮐﺮد ذﮐﺮش دﻻﻟﺖ ﺑﺮ زﻧﺪهﺑﻮدﻧﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ادراک و ﻓﮫﻢ و ﺣﻔﻆ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﺨﻦزدن و ﺑﯿﺎن ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺎ زﺑﺎن ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و آن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻋﺪم ذﮐﺮش ﺑﺮ ﻣﺮدهﺑﻮدن ﻗﻠﺐ و ﺗﻮﻗﻒ‬
‫زﺑﺎن او دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ او ﻣﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺮ اﯾﻦ راز آﺷﮑﺎر اﺳﺖ زﯾﺮا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﮐﺎﺋﻨﺎت را ﭘﺪﯾﺪ آورد ﺗﺎ ﺣﯿﺎﺗﺶ را در آن ﭘﯽرﯾﺰی ﮐﻨﺪ و اﻧﺴﺎن را‬
‫آﻓﺮﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻣﺮ‬
‫ﺧﺪا و ﺗﺮک ﻧﻮاھﯽ او ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد وﻟﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ذﮐﺮ و ﺷﮑﺮ ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬
‫اﺒﻟﻴْﺖ َّاﺬﻟى ﻳُ ْﺬ َﻛ ُﺮ َّ ُ‬
‫ََُ ْ‬
‫ا� ِ�ﻴ ِﻪ‪ ...‬اﻟﺦ« ﺻﻔﺖ ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻣﺜﻞ َ ِ ِ‬
‫در آن ﺧﺪا ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻠﯽ دارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺎﻧﻪای‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎﻟﯽ از ذﮐﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐ آن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ و اﮔﺮ زﻧﺪه ﺑﻮدی ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﺶ ﺧﺪا را ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ در آن ذﮐﺮ ﺧﺪا ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‬
‫ﺻﺎﺣﺐ آن ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪه اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ زﻧﺪهﺑﻮدﻧﺶ ﯾﺎد ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ در ذﮐﺮ و ﺷﮑﺮی ﮐﻪ‬
‫ﺿﻤﻦ ﻋﺒﺎدﺗﺶ اﺑﺮاز ﻣﯽدارد اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺖ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آنھﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و در ﻣﻌﻨﯽ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ‬
‫آن را داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ در ذﮐﺮ اﺟﺮ و ﻣﺰد ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺎ ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن ﺑﺮای ذﮐﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﺼﺎری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ اﻏﻮا و ﻓﺮﯾﺒﺶ ﻗﺪرت‬
‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ و ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﺮ ﻣﻼزﻣﺖ اورادھﺎ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج رواﯾﺖ ﺷﺪه ﻣﺜﻞ ذﮐﺮ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ و ھﻨﮕﺎم ﺧﻮاب و دﺧﻮل ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼء و ذﮐﺮ ﺑﻌﺪ از وﺿﻮ و‬
‫ھﻨﮕﺎم ﻏﺬا ﺧﻮردن و اﻣﺜﺎل آنھﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ذﮐﺮ و ﺷﮑﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت وﺳﯿﻊﺗﺮ ھﻤﺮاه‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎداش و ﺛﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺳﺨﺘﯽ ﺟﺎنﮐﻨﺪن ﻇﺎﻟﻤﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۹۳‬اﮔﺮ ﺑﺒﯿﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان‬ ‫ت‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ى إِذِ ٱل�ٰل ُِمون ِ� � َم َ� ٰ ِ‬ ‫﴿ َول َ ۡو تَ َر ٰٓ‬
‫ْ َ‬ ‫َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫ۡ‬
‫��ِكة بَاس ُِط ٓوا �يۡدِي ِه ۡم‬ ‫ٱل َم ۡو ِ‬
‫در ﮔﺮدابھﺎی ﻣﺮگاﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬
‫ت وٱلم‬
‫ﮔﺸﺎﯾﻨﺪهاﻧﺪ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را ﮐﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫� َز ۡو َن َع َذ َ‬‫َ ۡ ُ ْٓ َ ُ َ ُ ُ َۡۡ َ ُۡ‬
‫اب‬ ‫أخ ِرجوا أنفس�مۖ ٱ�وم‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﺟﺎنھﺎی ﺧﻮد را اﻣﺮوز ﺟﺰا داده‬ ‫َ ُ ُۡ َُ ُ َ ََ‬
‫�‬‫� ٱ َّ�ِ َ� ۡ َ‬ ‫ون بِما كنتم �قولون‬ ‫ُۡ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ٱله ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٧٦‬‬
‫َۡ َ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ ّ َ ُ ُ َ‬
‫ون﴾ آﻧﭽﻪ ﺑﻨﺎﺣﻖ در ﺑﺎرۀ ﺧﺪا ﮔﻔﺘﯿﺪ و ﺷﻤﺎ از‬ ‫نت ۡم � ۡن َءا�ٰتِهِۦ �ستك ِ�‬‫ٱ� ِق و�‬
‫آﯾﺎت او ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۹۳ :‬‬

‫ى‪ ﴾...‬ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﺖ‪ :‬ﻣﺮاد از ﻇﺎﻟﻤﯿﻦ اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬ول َ ۡو تَ َر ٰٓ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺮاردادن ﺷﯽء در ﻏﯿﺮ ﻣﺤﻠﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻏﯿﺮ ﺧﺪای واﺣﺪ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮدﻧﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﻋﺒﺎدت را در ﻏﯿﺮ ﻣﻮﺿﻌﺶ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻋﺎﺑﺪ را ﺑﺮای‬
‫ﺧﻮد ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و روزی ﻧﺪاده و ﺣﯿﺎﺗﺶ را ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﻔﻆ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﻋﺎﺑﺪ را ﺑﺮ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﺶ ﭘﺎداش ﻧﻤﯽدھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﯿﺰی را ﻣﺎﻟﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن او ﻣﺨﻠﻮق و ﭘﺮورشﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﮐﻪ ﻣﺮاد از ﻇﺎﻟﻤﯿﻦ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﺧﺮ‬
‫ُ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ َ َ َ ٰ َ َ ُ ۡ ُ َ َ ٓ َ ُ ُ َّ َ َ‬
‫ِين َز� ۡم ُت ۡم �� ُه ۡم �ِي� ۡم‬
‫آﯾﺎت ﺗﺄﺋﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪﴿ :‬وما نرى مع�م شفعاء�م ٱ�‬
‫ُ َ َ ُْ‬
‫�� ٰٓ ۚؤا﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪.[۹۴ :‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺷﻔﯿﻌﺎن ﺷﻤﺎ را آﻧﺎﻧﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﺪﺷﺎن ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﺧﺪا اﻧﺪ«‪ .‬ﻣﺸﺮک ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﺬب‬
‫آﯾﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮده و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺣﻖ ﻧﯿﺴﺖ از روی اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﻌﯿﺎذ‬
‫ﺑﺎﻟﻠﻪ و ﻣﺮاد از ﻏﻤﺮات اﻟﻤﻮت‪ :‬ﺳﮑﺮات ﻣﻮت و دردھﺎی ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻀﺮ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﻣﺮاد‬
‫از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت و ھﻤﮑﺎراﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺸﺎدن دﺳﺖﺷﺎن ﺑﺮای زدن ﻣﺤﺘﻀﺮ‬
‫و ﺑﺮای ﻋﺎﺟﺰﺳﺎﺧﺘﻦ وی اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزهﻃﻠﺒﯿﺪن او ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮھﺎﻧﺪ و ﻧﺠﺎت دھﺪ‪ .‬و‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻋﺬاب ﺑﻪ ُھﻮن »ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه« اﺷﺎره اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ از ﻗﺒﻮل ﺣﻖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و آﯾﺎت ﺧﺪاوﻧﺪی و ﺧﺎﻟﺺﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺒﺎدت ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ و‬
‫ﺟﻮاب‪» :‬ﻟﻮ« ﺷﺮﻃﯿﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻘﺪر اﺳﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ آن ﻟﺤﻈﻪھﺎی ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺮگ را ﺑﺒﯿﻨﯽ‬
‫ھﺮآﯾﻨﻪ ﺧﻮاھﯽ دﯾﺪ اﻣﺮ ﺷﺪﯾﺪی ﮐﻪ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﺳﻨﺠﺶ و اﻧﺪازه را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﯽ‬
‫اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و در ﻣﻌﻨﯽھﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﯽ آن را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻣﻮت ﺳﮑﺮاﺗﯽ دارد ﮐﻪ ھﯿﭽﮑﺲ از آن ﻧﺠﺎت ﻧﺪارد و ﺑﺮ‬
‫اﻓﺮاد ﻏﯿﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ و ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺷﺮک و ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺎﺣﻖ و دروغﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺳﺮﮐﺸﯽ از ﻗﺒﻮل ﺣﻖ‬

‫ﺑﺘﺮﺳﺎن‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺘﻀﺮ‪ ،‬ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ھﻤﺮاھﺶ را‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺤﺘﻀﺮ از اھﻞ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ او را اﻃﻤﯿﻨﺎن داده و‬
‫آراﻣﺶ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮف و ﻏﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آﯾﮥ ﺳﻮرۀ ﻓﺼﻠﺖ او را‬
‫َّ َّ َ َ ُ ْ َ ُّ َ َّ ُ ُ َّ ۡ َ َ ٰ ُ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ‬
‫�ل عل ۡي ِه ُم‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﺑﺸﺎرت ﻣﯽدھﻨﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين قالوا ر�نا ٱ� �م ٱست�موا تت‬
‫ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ۡ ُ ْ ۡ َ َّ َّ ُ ُ ۡ ُ َ ُ َ‬
‫�وا ب ِٱ�نةِ ٱل ِ� كنتم توعدون‪] ﴾٣٠‬ﻓﺼﻠﺖ‪:‬‬ ‫ٱلم��ِكة �� �افوا و� �زنوا و�� ِ‬
‫‪» .[۳۰‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﭘﺎﯾﺪاری ورزﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮود آﯾﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺳﯿﺪ و اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ و ﻣﮋده ﺑﺎد ﺷﻤﺎ را ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﺪ ﻣﮋده داده ﻣﯽﺷﺪﯾﺪ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮال ﻧﮑﯿﺮ و ﻣﻨﮑﺮ در ﻗﺒﺮ‬

‫َ َّ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪» :‬إ َّن اﻟْ َﻌﺒْ َﺪ إ َذا ُوﺿ َﻊ ﻰﻓ َ� ْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه‬ ‫ﺮﺒهِ‪َ ،‬وﺗ َﻮ�‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫ع ﻧ َﻌﺎلِﻬ ْﻢ‪ ،‬أﺗَﺎهُ‬ ‫َ ْ ُ َ ْ َ ُ ُ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ‬
‫وﻗﺘﯽ در ﻗﺒﺮ ﻧﮫﺎده ﺷﻮد و ﯾﺎران و‬ ‫�ﻨﻪ أﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬و�ِﻧﻪ ﻟيﺴﻤﻊ ﻗﺮ ِ ِ‬
‫ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و او ھﻨﻮز ﺻﺪای‬ ‫َ َ َ َ ُْ َ َ َُ َ َُ َ ُ ْ َ َ ُ ُ‬
‫مﻠﺎﻜ ِن �ﻴﻘ ِﻌﺪاﻧِ ِﻪ �ﻴﻘﻮﻻ ِن ﻪﻟ‪ :‬ﻣﺎ ﻛﻨﺖ �ﻘﻮل‬
‫َ َ َّ ْ ْ‬ ‫َُ‬ ‫ﻰﻓ َﻫ َﺬا َّ‬
‫الﺮ ُﺟ ِﻞ »� َّﻤ ٍﺪ ج« ﻓﺄﻣﺎ ال ُﻤﺆ ِﻣ ُﻦ‬
‫ﮐﻔﺶھﺎیﺷﺎن را ﻣﯽﺷﻨﻮد ﮐﻪ دو ﻣﻠﮏ‬
‫ِ‬
‫ﻧﺰدش ﻣﯽآﯾﻨﺪ و او را ﻧﺸﺎﻧﺪه و ﺑﺮاﯾﺶ‬ ‫َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ ْ ُ َّ َ َ ُ ُ ُ َ ُ َ ُ‬
‫ا� ورﺳﻮﻪﻟ‪� ،‬ﻴﻘﺎل‬ ‫�ﻴﻘﻮل‪ :‬أﺷﻬﺪ �ﻧﻪ �ﺒﺪ ِ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬در ﺑﺎرۀ اﯾﻦ ﻣﺮد »ﻣﺤﻤﺪ ج«‬ ‫َ‬
‫ﻚ َّ ُ‬
‫ا�‬
‫َ‬
‫ْ َْ َ‬
‫ﺎر‪ ،‬ﻗﺪ أﺑﺪل‬
‫َ‬ ‫ﻪﻟ ْا� ُﻈ ْﺮ إ َﻰﻟ َﻣ ْﻘ َﻌ ِﺪ َك ِﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻨﻟ‬ ‫َُ‬
‫َ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﺋﯽ؟ ﭘﺲ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ََْ ً َ ْ‬
‫اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ َوأ َّﻣﺎ ال ْ ُﻤﻨَﺎﻓِ ُﻖ َواﻟْ َﺎﻜﻓِﺮُ‬ ‫ﺑِ ِﻪ ﻣﻘﻌﺪا ِﻣﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ‪ :‬ﮐﻪ او ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪا‬ ‫َ َُ َ َُ َ ُ ْ َ َ ُ ُ‬
‫الﺮ ُﺟ ِﻞ؟‬ ‫ﻮل ﻰﻓ َﻫ َﺬا َّ‬
‫و رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫�ﻴﻘﺎﻻن ﻪﻟ‪ :‬ﻣﺎ ﻛﻨﺖ �ﻘ ِ‬
‫ُْ ُ َُ ُ َ َُ ُ‬ ‫َ ُ ُ َ َْ‬
‫ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﺧﻮد در آﺗﺶ دوزخ ﻧﻈﺮ ﮐﻦ‬ ‫ﺖ أﻗﻮل ﻛ َﻤﺎ �ﻘﻮل‬ ‫�ﻴَﻘﻮل‪ :‬ﻻ أد ِرى‪ ،‬ﻛﻨ‬
‫ﻻ ﺗَﻠَﻴْ َ‬ ‫َّ ُ َ ُ َ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻗﺮارﮔﺎھﯽ در ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫ﺖ‪،‬‬ ‫اﻨﻟﺎس‪� .‬ﻴﻘﺎل ﻪﻟ‪ :‬ﻻ در�ﺖ و‬
‫ﻋﻮض ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺎﻓﻖ و‬ ‫ﻴﺢ‬‫ﺮﺿ َ� ًﺔ‪�َ ،‬ﻴَﺼ ُ‬ ‫ﺮﻀ ُب ﺑ َﻤ َﻄﺎر َق ﻣ ْﻦ َﺣﺪﻳﺪ َ ْ‬
‫َو� َ ِ ِ ِ‬
‫ُ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ ٍ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮایﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﻪ در ﺑﺎرۀ‬ ‫َ ْ َ َّ َ َ ْ‬ ‫َ ْ َ ً َْ ََُ َ ْ َ‬
‫�‪.‬‬ ‫ﺻﻴﺤﺔ �ﺴﻤﻌﻬﺎ ﻣﻦ ﻳ ِﻠﻴ ِﻪ‪ �� ،‬اﺜﻟﻘﻠ ِ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮد ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪،‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻦ ھﻢ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺗﻮ ﻧﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﻮدی‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٧٨‬‬

‫و ﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدی و ﺑﺎ ﭼﮑﺶھﺎی ﺑﺰرگ‬

‫آھﻨﯽ ﺑﻪ او ﺿﺮﺑﻪ زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎد‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺑﻪ آوازی ﮐﻪ ھﺮﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺶ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺷﻨﻮد ﻏﯿﺮ ﺟﻦ و اﻧﺲ‪.‬‬
‫)رواه أﺑﻮداود وأﺣﻤﺪ واﻟﺤﺎﮐﻢ(‬
‫ْ َ‬ ‫َ َّ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪َ » :‬وﺗ َﻮ� َ�ﻨ ُﻪ أ ْﺻ َﺤﺎﺑُ ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺸﺎﯾﻌﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ‬
‫َ َ‬
‫ﻣﻘﺒﺮه ﺑﺎ او ھﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻠﮑﺎن‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﮑﯿﺮ و ﻣﻨﮑﺮ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪ِ » :‬ﻲﻓ ﻫﺬا‬
‫الﺮ ُﺟ ِﻞ«‪ :‬در ﺑﺎرۀ اﯾﻦ ﻣﺮد‪ :‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﮐﻪ از او ﺳﺆال ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در‬ ‫َّ‬
‫رواﯾﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ و دﯾﻦ ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ؟ و ﮔﻔﺘﻪاش‪:‬‬
‫ﺎر« ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ‪ :‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺘﻌﺎﻟﯽ‬ ‫ْ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ‬
‫»ا�ﻈﺮ ِإﻰﻟ ﻣﻘﻌ ِﺪك ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ‬
‫ﺑﺮای ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻨﺰﻟﯽ در دوزخ و ﻣﻨﺰﻟﯽ در ﺑﮫﺸﺖ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮدم اﯾﻦ‬
‫ﻣﻨﺎزل را ﻣﯿﺮاث ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻨﺰل ﮐﺎﻓﺮ را در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ارث ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬و ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﻣﻨﺰل ﻣﺆﻣﻦ را در آﺗﺶ ﻣﯿﺮاث ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ زﺑﺎن‬
‫َ َ َّ‬ ‫ۡ َۡ‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﮔﻮاه اﺳﺖ‪َ ﴿ :‬وٱجعل ِ� مِن َو َرثةِ جنةِ ٱ�َّعِ ِ‬
‫يم‪] ﴾٨٥‬اﻟﺸﻌﺮاء‪» .[۸۵ :‬ﺧﺪاﯾﺎ‪ ،‬ﻣﺮا‬
‫از وارﺛﺎن ﺟﻨﺖ اﻟﻨﻌﯿﻢ ﺑﮕﺮدان« و اﻟﻤﻨﺎﻓﻖ‪ :‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻔﻈﺶ ﻣﺎل و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‬
‫َ‬
‫ﻻ ﺗَﻠَﻴْ َ‬
‫ﺖ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻔﺮش را ﭘﻮﺷﯿﺪه و اﻇﮫﺎر اﯾﻤﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻣﻌﻨﯽ »‬
‫ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﺮدی از ﺑﺎب ﺗﻼﯾﺘﻠﻮ و ﻣﺮاد ﺑﻪ ﺛﻘﻠﯿﻦ‪ :‬اﻧﺲ و ﺟﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻻدرﯾﺖ و‬
‫ﻻ ﺗﻠﯿﺖ‪ :‬دﻋﺎﯾﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﻨﺎﻓﻖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ َ ّ ُ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫‪ -۲‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ را‪﴿ :‬يثبِت ٱ� ٱ�ِين ءامنوا‬
‫ۡ َ َ ٰ ُّ ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬
‫�� َيا َو ِ� ٱ�خ َِرةِ�﴾ ]إﺑﺮاھﯿﻢ‪» .[۲۷ :‬اﺳﺘﻮار ﻧﮕﮫﻤﯿﺪارد‬ ‫ب ِٱلق ۡو ِل ٱ�اب ِ ِ‬
‫ت ِ� ٱ�يوة ِ ٱ‬
‫ﺧﺪا آنھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺛﺎﺑﺖ در زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ وآﺧﺮت«‪ .‬و اﯾﻦ‬
‫ُ َ‬
‫ار ُ� ۡع َرضون‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ :‬اﻟﻨﺎر ﻳﻌﺮﺿﻮن ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻏﺪوا وﻋﺸﻴﺎ اﻟﻐﺎﻓﺮ‪﴿ :‬ٱ�َّ ُ‬
‫َ ٗ‬ ‫ُ ٗ‬ ‫ََ‬
‫عل ۡي َها غ ُد ّو� َوعشِ ّيا ۚ﴾ ]ﻏﺎﻓﺮ‪» .[۴۶ :‬آﺗﺶ ﺑﺮدوزﺧﯿﺎن ﭘﯿﺶ ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎﻣﺪادان و‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن«‪ .‬ﺷﺎھﺪﯾﺴﺖ ﺑﺮ ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺒﺮ و ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﯾﺎ ﻋﺬاب آن‪.‬‬

‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺆال ﻗﺒﺮ و ﻧﻌﻤﺖ و ﻋﺬاب آن را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻮﯾﺎ‬
‫آﯾﺎت ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﻮده و اﯾﻦ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ در ﻗﻌﺪۀ اﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺎهﺟﺴﺘﻦ از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﻻزم اﺳﺖ و آن‪:‬‬
‫ﺤﻴَﺎ َوال ْ َﻤ َ‬
‫َ َ َّ َ َ ْ ْ َ ْ َ ْ‬ ‫َْْ َ َ َ‬ ‫َّ ُ َّ ِّ َ ُ ُ َ ْ َ َ‬
‫ﺎت‬
‫ِ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻤ‬ ‫ال‬ ‫ﺔ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﺘ‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻦ‬‫ﻣ‬ ‫و‬ ‫ﻢ‬ ‫ﻨ‬‫ﻬ‬‫ﺟ‬ ‫اب‬
‫ِ‬ ‫ﺬ‬ ‫ﻋ‬ ‫و‬ ‫ﺮﺒ‬
‫ِ‬ ‫ﻘ‬ ‫اﻟ‬ ‫اب‬
‫»الﻠﻬﻢ ِإ� أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ ﻋ ِ‬
‫ﺬ‬
‫ﺎل« »ﺧﺪاﯾﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺟﻮﯾﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و ﻋﺬاب دوزخ و‬
‫َّ َّ‬ ‫َ ْ َ ِّ ْ َ ْ َ‬
‫ﻴﺢ اﺪﻟﺟ ِ‬ ‫و ِﻣﻦ ﺮﺷ ﻓِﺘﻨ ِﺔ الﻤ ِﺴ ِ‬
‫از ﻓﺘﻨﻪﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ و از ﻓﺘﻨﮥ ﻣﺴﯿﺢ دﺟﺎل«‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﻃﻠﺐ وﺳﯿﻠﻪ و ﻣﻌﻨﯽ آن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ ٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫� َوٱ ۡ� َت ُغ ٓوا )‪ (۳۵‬ای آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده اﯾﺪ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫� ۡم ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ از ﺧﺪا و ﺑﺠﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی او‬ ‫َ َ َّ ُ‬ ‫ْ‬
‫� ٰ ِه ُدوا ِ� َسبِيلِهِۦ لعل‬ ‫إ َ ۡ�هِ ٱل ۡ َوسِيلَ َة َو َ‬
‫ِ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ را و در راه او ﺟﮫﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ُۡ ُ َ‬
‫�فل ِحون‪] ﴾٣٥‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۳۵ :‬‬
‫ﮐﻪ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾ اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ‪ ،‬آنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﭘﺮوردﮔﺎر و اﺳﻼم را دﯾﻦ و ﻣﺤﻤﺪ ج را رﺳﻮل‬
‫و ﻧﺒﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ آنھﺎ را ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎری ﮐﻪ ﻧﺠﺎتﺷﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖﺷﺎن‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن ﻋﺒﺎرت از ﺗﻘﻮای ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ اواﻣﺮ ﺧﺪا را ﺑﺠﺎ ﻧﻤﻮده و از‬
‫ﻧﻮاھﯽاش اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و ﻃﻠﺐ وﺳﯿﻠﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﻪ ادای ﻧﻮاﻓﻞ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮاﯾﺾ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻧﻤﺎزھﺎی ﻧﺎﻓﻠﻪ و‬
‫روزهھﺎی ﻧﻔﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺞ و ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ‬
‫ﺟﮫﺎد ﺑﻪ دﻋﻮت ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﮐﺎﻓﺮان اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ واﺣﺪ و ﭼﻮن اﯾﻤﺎن‬
‫آورﻧﺪ در ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و از ﺗﻌﺮض ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ آنھﺎ را‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ ﯾﺎ در دﯾﻦﺷﺎن اﯾﺠﺎد ﻓﺘﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای‬
‫َ‬ ‫َ َّ ُ ُ ۡ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ آنھﺎ را اﻣﯿﺪوار ﻣﯽﺳﺎزد‪﴿ :‬ل َعل� ۡم �فل ُِحون﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﻪ ﮐﺮدﯾﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا وﺳﯿﻠﻪ ﺟﺴﺘﯿﺪ و در راه او ﺟﮫﺎد ﮐﺮدﯾﺪ ﺷﻤﺎ از ﺟﻤﻠﻪ رﺳﺘﮕﺎران ﮔﺮدﯾﺪه و آن‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ ﻧﺠﺎت از آﺗﺶ دوزخ در آﺧﺮت و در دﻧﯿﺎ ﻧﺼﺮت و‬
‫ﻋﺰت و ﺑﺰرﮔﯽ و اﻣﻨﯿﺖ و ﭘﺎﮐﯽ و ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٨٠‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﻧﯿﺰ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺑﺨﻮان و ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﺎل ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺷﺮح ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺻﺤﯿﺢ و ﺳﺎﻟﻢ و ﻗﻮی ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ روح‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﭼﻨﯿﻦ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﺆﻣﻦ زﻧﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ‬
‫را دارد‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ اﻓﺮاد ﺑﯽاﯾﻤﺎن و ﺿﻌﯿﻒ اﻻﯾﻤﺎن زﯾﺮا او ﺑﺮ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻒ و ﻗﯿﺎم‬
‫ﺑﺮ آن ﻗﺪرت ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ وﺳﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺮایﺷﺎن از‬
‫وﺳﯿﻠﻪ اﺻﺤﺎب ﻏﺎر ﮐﻪ در درس ﺑﻌﺪی آﻣﺪه اﺳﺖ ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺎر رﻓﺘﻨﺪ‬

‫ﺧﻼﺻﮥ آﻧﭽﻪ در رواﯾﺖ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ﻣﺎ ﺟﺎء ﻲﻓ رواﻳﺔ الﺸﻴﺨ� ومﻠﺨﺼﻪ‪» :‬إن‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ اﯾﺸﺎن را ﺑﺎراﻧﯽ‬ ‫ﺛﻼﺛﺔ ﻧﻔﺮ أﺻﺎﺑﻬﻢ ﻣﻄﺮ ﻓﺂووا إﻰﻟ ﺎﻏر ﻲﻓ‬
‫رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ ﻏﺎری ﮐﻪ در ﮐﻮه ﺑﻮد ﭘﻨﺎه‬
‫ﺟﺒﻞ ﻓﺎﻧﻄﺒﻘﺖ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺻﺨﺮة‪ ،‬ﻓﺘﻮﺳﻞ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﺻﺨﺮۀ ﺑﺰرﮔﯽ ﻓﺮود آﻣﺪ و در‬
‫أﺣﺪﻫﻢ ﺑﺮﺒ واﺪﻟﻳﻪ‪ ،‬واﺜﻟﺎ� ﺑﺮﺘك ﻣﺎ ﺣﺮم اﷲ‬
‫ﻏﺎرﺷﺎن را ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬واﺜﻟﺎﻟﺚ ﺑﺮد ﺣﻖ إﻰﻟ مﺴﺘﺤﻘﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‬ ‫َ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ و دوﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﺮک آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬ ‫أن ﻗﺎل ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺒﻟﻌﺾ اﻧﻈﺮوا أﻋﻤﺎﻻ‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮ وی ﺣﺮام ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ ،‬و ﺳﻮﻣﯽ‬ ‫ﺻﺎﺤﻟﺔ ﻋﻤﻠﺘﻤﻮﻫﺎ ﷲ ﻓﺎدﻋﻮا اﷲ ﺑﻬﺎ ﻟﻌﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺣﻘﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﺤﻘﺶ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻳﻔﺮﺟﻬﺎ ﻋﻨ�ﻢ‪ ،‬ﻓﺪﻋﻮا وﺗﻮﺳﻠﻮا ﻓﻔﺮج‬
‫از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ الﺼﺨﺮة وﺧﺮﺟﻮا ﻣﻦ اﻟﻐﺎر ﺳﺎﻟـﻤ�«‪.‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا اﻧﺠﺎم داده‬
‫اﯾﺪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن از ﺧﺪا‬
‫ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﮔﺸﺎﯾﺸﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﭘﺪﯾﺪ‬
‫آورد‪ ،‬ﺳﭙﺲ دﻋﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺟﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﺻﺨﺮه ﮔﺸﺎﯾﺸﯽ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه‬
‫و ﺳﺎﻟﻢ از ﻏﺎر ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری وﻣﺴﻠﻢ(‬
 ‫‪٨١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج »ﺎﻛن ﻓﻴﻤﻦ ﺎﻛن ﻗﺒﻠ�ﻢ ﺛﻼﺛﺔ ﻧﻔﺮ«‪ :‬اﯾﻦ ﺳﻪ‬
‫ﻧﻔﺮ از اﻣﺘﺎن ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻌﻨﯽ »أووا إﻰﻟ ﺎﻏر«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎران آنھﺎ را ﻧﺎﭼﺎر ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬
‫داﺧﻞ ﻏﺎر ﮐﻮه ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ از ﺑﺎران ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻣﻌﻨﯽ»ﺑﺮ الﻮاﺪﻟﻳﻦ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﻃﺎﻋﺖﺷﺎن‬
‫در ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺑﺪﻧﮑﺮدن ﺑﻪ اوﺷﺎن و رﺳﺎﻧﺪن ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺑﻪ آنھﺎ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻌﻨﯽ »ﺑﺮد ﺣﻖ إﻰﻟ مﺴﺘﺤﻘﻪ« واﯾﻦ ﻃﻮری ﺑﻮد ﮐﻪ او ﮐﺎرﮔﺮی را اﺟﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮐﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﺰد ﺧﻮدش را ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎر آن ﻣﺎل را ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪ ،‬و وﻗﺘﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ آﻣﺪ از ﺟﮫﺖ ﺧﻮف‬
‫و ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﺗﻤﺎم ﻣﺎل را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ او داد‪ ،‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ دﻻﻟﺖ دارد‬
‫ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺻﺎﻟﺤﺎت ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﺮک ﻣﺤﺮﻣﺎت از ﺟﮫﺖ ﺧﻮف ﺧﺪا‬
‫و اﻃﺎﻋﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺧﻼﺻﮥ ﺷﺮح را ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﻓﮫﻢﺷﺎن‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ و ﺷﺘﺎب ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮک زﻧﺎ وﺳﯿﻠﻪ ﺟﺴﺖ ﻃﻮری ﺑﻮد ﮐﻪ او ﯾﮑﺴﺎل‬
‫ﮐﺎﻣﻞ از دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮﯾﺶ ﻃﻠﺐ وﺻﺎل ﻣﯽﻧﻤﻮد و دﺧﺘﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫اﺣﺘﯿﺎج و ﻓﻘﺮ‪ ،‬او را ﻣﻀﻄﺮ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ آن ﻣﺮد ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ »وﻧﻔﺴﺶ را ﺑﻪ آن ﻣﺮد‬
‫ﺳﭙﺮد« و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﺮ ﺣﺮام ﺗﻤﮑﻦ ﯾﺎﻓﺖ دﺧﺘﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ از ﺧﺪا‬
‫ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯽ ﮐﻪ ُﻣﮫﺮی را ﺑﺪون ﺣﻘﺶ ﻣﯽﺷﮑﻨﯽ؟ ﻣﺮد از ﻧﺰدش ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و او را‬
‫ﺗﺮک ﻧﻤﻮد و ﻣﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ دﺧﺘﺮ داده ﺑﻮد ﻃﻠﺐ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﺣﺎﺟﺎت و ﻧﺠﺎت از‬
‫ﻣﮫﻠﮑﻪھﺎ ﯾﺎ رﻓﻊ درﺟﺎت‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ و ﺗﺮک ﺷﺮک و ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٨٢‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﻓﺮﺿﯿﺖ روزه‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ‬
‫ب عل ۡي� ُم‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫� َ� ُّ� َها ٱ َّ� َ َ ُ‬ ‫﴿ َ ٰٓ‬
‫)‪ (۱۸۳‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ!‬ ‫ِين َءامنوا كت ِ‬
‫ِ� ۡم روزه ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮ‬ ‫َۡ ُ‬
‫ِين مِن �بل‬ ‫� ٱ َّ� َ‬ ‫ّ َ ُ َ َ ُ َ ََ‬
‫لصيام كما كتِب‬ ‫ٱ ِ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮض‬ ‫َّ ٗ َّ ۡ ُ َ ٰ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ َّ ُ َ‬
‫ت � َمن‬ ‫لعل�م �تقون‪� ١٨٣‬ياما معدو� ٖ �‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎر ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ُ َّ ً َ‬
‫� َس َفر فَعِ َّدة ‪ّ ٞ‬م ۡ‬
‫ِن‬ ‫�ضا أ ۡو َ َ ٰ‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ِن�‬ ‫م‬ ‫ن‬
‫َ َ‬
‫�‬
‫)‪ (۱۸۴‬روزه داﺷﺘﻦ روزھﺎی ﻣﺸﺨﺼﯽ‪،‬‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫ر‬
‫َُ‬
‫خ‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫ا‬‫َ�يَّ‬
‫)ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض اﺳﺖ(‪ .‬ﭘﺲ ھﺮﮐﺲ از‬ ‫‪.‬‬‫[‬ ‫‪۱۸۴‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪۱۸۳‬‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪:‬‬ ‫﴾‬ ‫ۚ‬ ‫ٍ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻤﺎر و ﯾﺎ در ﺳﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫روزھﺎی ﻓﻮت ﺷﺪه در ﺳﺎﯾﺮ اﯾﺎم روزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ و وﺟﻮب روزه ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺖ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻄﻮری‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﺖھﺎی ﺳﺎﺑﻖ واﺟﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺮﺳﺪ روزه ﺑﺮ او واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ ﺑﯿﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮاد از روزه روزۀ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهاش‪:‬‬
‫َّ ۡ َ ۡ ُ ۡ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ِي﴾ اﻟﯽ ﻗﻮﻟﻪ‪َ �﴿ :‬من ش ِهد مِن� ُم ٱلشه َر فل َيصمهۖ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۵ :‬‬ ‫ان ٱ َّ� ٓ‬‫َ ُۡ ََ َ َ‬
‫﴿شهر رمض‬
‫»ﻣﺎه رﻣﻀﺎن آنﻣﺎھﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﻗﺮآن در آن‪ ...‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ آﯾﻪ‪» ...‬ﭘﺲ ھﺮﮐﻪ‬
‫درﯾﺎﺑﺪ از ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﺎه را ﺑﺎﯾﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد آن را« و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺪاء اﺧﺘﺼﺎص داد‪.‬‬
‫زﯾﺮا آنھﺎ ﺑﺎ اﯾﻤﺎنﺷﺎن ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ اﻟﮫﯽ را دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻼف ﮐﺎﻓﺮان‪ .‬و‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن � ۡبل ِ� ۡم﴾‪ :‬در اﯾﻦ ﺑﯿﺎن آﺳﺎنﺑﻮدن روزه را اﻋﻼم‬
‫َ َ ُ َ ََ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهاش‪﴿ :‬كما كتِب‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روزه ﺑﺮ اﻣﺘﺎن ﭘﯿﺸﯿﻦ ھﻢ ﻓﺮض ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ روزه اﻣﺮی دﺷﻮار و‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين مِن‬
‫َ َ ُ َ ََ‬
‫ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ و ﻃﺎﻗﺖ ﺑﻮدی‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻪ ﴿كما كتِب‬
‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫� ۡبل ِ� ۡم﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪ .[۱۸۳ :‬روزهﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬ل َعل� ۡم‬
‫َ ُ َ‬
‫� َّتقون﴾‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﺷﺨﺺ ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﺮ‬
‫ﻃﺎﻋﺎت و ﻋﺒﺎدات ﺑﺎﻻ ﺑﺮده اواﻣﺮ اﻟﮫﯽ را اﻧﺠﺎم داده و ﻧﻮاھﯽ وی را ﺗﺮک ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫روزه‪ ،‬ﺑﻨﺪه را اھﻞ ﺗﻘﻮا ﻣﯽﺳﺎزد و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺎداش ﻋﻈﯿﻢ اﻟﮫﯽ ﺑﺮای روزهدار ھﻢ ﻓﻮاﯾﺪ‬
‫ٰ‬ ‫َ َّ ٗ َّ ۡ ُ َ‬
‫ت﴾‪ :‬در اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﺰرﮔﯽ را در ﺑﺮ دارد‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬ياما معد ٖ �‬
‫و�‬
 ‫‪٨٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫آﺳﺎنﺳﺎﺧﺘﻦ روزه اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﺎدآوری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روزهای ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ او ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﺎم ﺷﻤﺮده ﺷﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﺎھﯽ‬
‫ﺳﯽ روز و ﮔﺎھﯽ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز اﺳﺖ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای رﻓﻊ زﺣﻤﺖ و ﻣﺸﻘﺖ ﺑﯿﻤﺎر و‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎریاش ﺷﻔﺎ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و از ﺳﻔﺮش ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪،‬‬
‫اﺟﺎزه دارد ﮐﻪ روزه را اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ در روزھﺎی دﯾﮕﺮ روزۀ ﻗﻀﺎﯾﯽاش را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ روزه ﺧﻮدداری از ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﺟﻤﺎع اﺳﺖ از‬
‫ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب و ﻧﯿﺖﮐﺮدن در ﺻﺤﺖ روزه ﺷﺮط اﺳﺖ و ﻧﯿﺖ ﻋﺒﺎرت‬
‫از ﻋﺰم ﻗﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ روزه ﺑﻪ ﺟﮫﺖ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺳﻮی او‪.‬‬
‫‪ -۳‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﯾﻀﯽ ﮐﻪ ﺧﻮف ھﻼﮐﺖ ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ او اﻓﻄﺎر روزه ﺟﻮاز دارد و زﻧﺎن در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ و ﻧﻔﺎس روزه ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﭘﺎک ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻌﺪاد روزھﺎی را ﮐﻪ ﺧﻮردهاﻧﺪ ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﺑﯿﻤﺎری ﮐﻪ اﻣﯿﺪ ﺑﮫﺒﻮدیاش ﻧﺮود و ﺷﯿﺦ ﮐﺒﯿﺮ »ﭘﯿﺮ از ﮐﺎر‬
‫اﻓﺘﺎده« روزه را اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮده و در ﻋﻮض ھﺮروز ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮ ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺪھﺪ ھﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫زن ﺷﯿﺮده و ﺑﺎرداری ﮐﻪ ﺧﻄﺮ زﯾﺎن ﺧﻮدش ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯽرود روزه را اﻓﻄﺎر‬
‫ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺟﺎی ھﺮ روزی ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮ ﺑﺮﻧﺞ ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺪھﺪ و ﺑﻌﺪ ﻗﻀﺎء آورﻧﺪ‪» .‬در‬
‫ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف ﻋﻮض ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮ ﺑﺮﻧﺞ دو ﮐﯿﻠﻮ ﮔﻨﺪم ھﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﭙﺮدازد«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺰای روزهدار را ﺧﺪا ﻣﯽدﻫﺪ‬

‫ُ ُّ َ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻗَ َﺎل َّ ُ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬ ‫ا� ﻷ ﻞﻛ � َﻤ ِﻞ اﺑ ْ ِﻦ‬
‫ََ َ ْ‬ ‫َ َ َ ُ َّ ِّ َ َ َ َّ ُ‬
‫ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﺑﺮای ﺧﻮدش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺎم ﻓﺈِﻧﻪ ِﻰﻟ َوأﻧﺎ أﺟ ِﺰى ﺑِ ِﻪ‬ ‫آدم ﻪﻟ إِﻻ الﺼﻴ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ٌ‬ ‫َو ِّ‬
‫ﺎم ُﺟﻨﺔ ﻓ ِﺈذا ﺎﻛن ﻳَ ْﻮ ُم َﺻ ْﻮمِ‬ ‫الﺼﻴَ ُ‬
‫ﻣﮕﺮ روزه ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﭘﺎداش‬
‫ﻣﯽدھﻢ او را روزه ﺳﭙﺮﯾﺴﺖ ھﺮﮔﺎه روز‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ َُْ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ‬
‫ﺐ ﻓ ِﺈن‬ ‫أﺣ ِﺪ�ﻢ ﻓﻼ ﻳﺮﻓﺚ وﻻ ﻳﺼﺨ‬
‫روزهﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺨﻨﺎن‬ ‫ُ َ ٌ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ ْ ِّ‬
‫َﺳﺎﺑَّﻪ أ َﺣﺪ أ ْو ﻗﺎﺗﻠﻪ ﻓﻠﻴَﻘﻞ إِ� َﺻﺎﺋِ ٌﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏآﻣﯿﺰ ﺟﻨﺴﯽ ﻧﺰﻧﺪ و داد و ﻓﺮﯾﺎد‬ ‫َ ُ ُ َ‬ ‫َْ‬ ‫َّ‬
‫َُ‬
‫ﻧﮑﺸﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ او را دﺷﻨﺎم دھﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ او‬ ‫اﺬﻟى �ﻔ ُﺲ � َّﻤ ٍﺪ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه ﺨﻟُﻠﻮف ﻓ ِﻢ‬ ‫َو ِ‬
‫ْ‬
‫�ﺢ ال ِﻤ ْﺴ ِﻚ‪.‬‬ ‫ﺐ ﻋﻨْ َﺪ َّ ْ‬ ‫َْ َ ُ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﻘﺎﺗﻠﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ روزه‬ ‫ا� ِﻣﻦ ِر ِ‬
‫ِ‬ ‫الﺼﺎﺋِ ِﻢ أﻃﻴ ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٨٤‬‬
‫َ‬
‫ﺎن َ� ْﻔ َﺮ ُﺣ ُﻬ َﻤﺎ‪ ،‬إِ َذا أ ْ� َﻄ َﺮ دارم‪ ،‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آن ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﻦ در دﺳﺖ‬ ‫َْ ََ‬
‫ولِﻠﺼﺎﺋِ ِﻢ ﻓﺮﺣﺘ ِ‬
‫َ َّ‬
‫َ‬
‫اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮی دھﺎن روزدار ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮ اﺳﺖ‬ ‫َ‬ ‫ﻓَﺮ َح‪َ ،‬و� َذا ﻟ ِ َ‬
‫ﻰﻘ َر َّ� ُﻪ ﻓ ِﺮ َح ﺑِ َﺼ ْﻮ ِﻣ ِﻪ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﻮی ﻣﺸﮏ‪ ،‬ﺑﺮای روزهدار دو‬
‫ﺧﺮﺳﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ او را ﺷﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ روزه ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ ﺷﺎد و ﺧﺮﺳﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫دﯾﮕﺮ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﺮﺳﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ روزۀ ﺧﻮد‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
‫ََ َ ْ‬ ‫ُ ُّ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ ِّ َ َ َ َّ ُ‬
‫ﺎم ﻓﺈِﻧﻪ ِﻰﻟ َوأﻧﺎ أﺟ ِﺰى‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج »ﻞﻛ �ﻤ ِﻞ اﺑ ِﻦ آدم ﻪﻟ إِﻻ الﺼﻴ‬
‫ً‬
‫ﺑِ ِﻪ« دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ در روزه رﯾﺎ وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﺮای ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از‬
‫اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎداش ﻣﯽدھﺪ روزه را‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﺮ ﺛﻮاب‬
‫ٌ‬
‫ﺎم ُﺟ َّﻨﺔ«‪ :‬ﻣﻨﻈﻮرش ﻧﮕﮫﺪاری از ارﺗﮑﺎب‬ ‫ﺑﺰرگ روزه دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪َ » :‬و ِّ‬
‫الﺼﻴَ ُ‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ و در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ روزه ﻣﺜﻞ ﺳﭙﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ رزﻣﻨﺪه ﺳﺮش را ﺑﺎ ﮐﻼه ﺧﻮد و ﯾﺎ ﺑﺪﻧﺶ را ﺑﺎ زره ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻟﺬا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ »ﻣﺎ ﱂ ﳜﺮﻗﻬﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن ﺳﭙﺮ را ﺑﻪ ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎھﺎن ﻣﺜﻞ‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ ْ‬
‫ﻏﯿﺒﺖ ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ ﭘﺎره ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪» :‬ﻓﻼ ﻳَ ْﺮﻓﺚ َوﻻ‬
‫َ ْ َ‬
‫ﺨ ْ‬
‫ﺐ« ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺛﻮاب و ﻣﺰد روزهاش را ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺗﺤﺮﯾﮏآﻣﯿﺰ ﺷﮫﻮاﻧﯽ و‬ ‫ﻳﺼ‬
‫ُ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ﺳﺮ و ﺻﺪا و ﺳﺨﻦھﺎ و ﺧﻨﺪهھﺎی ﺑﯿﮫﻮده و ﻓﺘﻨﻪآﻣﯿﺰ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺴﺎزد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﺨﻟُﻠﻮف ﻓ ِﻢ‬
‫الﺼﺎﺋِ ِﻢ«‪ :‬ﻣﻨﻈﻮرش ﺑﻮی دھﺎن روزهدار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﺴﺎک از ﺧﻮردن آب و ﻏﺬا‬ ‫َّ‬
‫َ‬ ‫َ َْ‬
‫در ﺳﺎﻋﺖھﺎی ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬إِذا أ� َﻄ َﺮ ﻓ ِﺮ َح«‪ :‬در ﺣﯿﻦ‬
‫َ‬
‫َ‬ ‫ﻓﻄﺮﺗﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل اﺳﺖ‪َ » .‬و� َذا ﻟ ِ َ‬
‫ﻰﻘ َر َّ� ُﻪ ﻓ ِﺮ َح ﺑِ َﺼ ْﻮ ِﻣ ِﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮔﺎه‬
‫ً‬
‫روزهﮔﺸﺎدن و اﻓﻄﺎر‬
‫ِ‬
‫ﺑﻤﯿﺮد و وارد ﺟﻨﺖ ﺷﻮد و ﭘﺎداش روزهاش را ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻌﺎدﺗﺶ ﮔﺮدﯾﺪه ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻪ روزهاش ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٨٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺒﺎدت ﻣﻮﻗﻮف ﺑﺮ اﺧﻼص ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﺣﺴﺎن آﻧﺴﺖ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ادا ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ روزهدارای ﺳﻨﺖھﺎﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از‪ :‬ﺗﺄﺧﯿﺮ در‬
‫ﺳﺤﺮی و ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر و اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه ﯾﺎ ﺧﺸﮏ اﻓﻄﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ روزۀ اﯾﺎم ﺑﯿﺾ »ﺳﯿﺰدھﻢ اﻟﯽ ﭘﺎﻧﺰدھﻢ ھﺮ ﻣﺎه« ﻣﺜﻞ روزۀ ﮐﻞ‬
‫ﺳﺎل اﺳﺖ و روزۀ ﺷﺶ روز از ﺷﻮال ﻣﺜﻞ روزۀ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ و ﺻﻮم روز ﻋﺮﻓﻪ‬
‫ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن دوﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ و ﺻﻮم ﻋﺎﺷﻮرا ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن ﯾﮑﺴﺎل اﺳﺖ و اﯾﻦھﺎ‬
‫ھﻤﻪ در ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻃﻮری ﮐﻪ در ﺻﺤﺎح وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎ و اوﻗﺎت آن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻞ ﺟﻼ ﻟﻪ وﻋﻈﻢ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫َ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ َ ۡ‬
‫)‪ (۲۳۸‬ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزھﺎ و ﻧﻤﺎز‬ ‫لصل ٰوة ِ ٱل ُو ۡس َط ٰي‬ ‫﴿�ٰفِظوا � ٱلصل� ٰ ِ‬
‫ت وٱ‬
‫ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺑﻪ ﭘﺎ اﯾﺴﺘﯿﺪ ﺑﺮای ﺧﺪا ﻓﺮوﺗﻨﺎن‪.‬‬ ‫ُ ُ ْ َّ َ َ‬
‫َوقوموا ِ� ِ �ٰنِتِ�‪] ﴾٢٣٨‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۳۸ :‬‬
‫َ ُ ْ َ َ َّ َ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰ�﴿ :‬فِظوا � ٱلصل� ٰ ِ‬
‫ت﴾‪ :‬ﻣﺮاد از ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ادای‬
‫ﻧﻤﺎز اﺳﺖ در اوﻗﺎت ﻣﻌﯿﻨﻪاش ﮐﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و‬
‫وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﮫﺮ از زوال آﻓﺘﺎب ﺗﺎ زﯾﺎدﺷﺪن ﺳﺎﯾﮥ ھﺮﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺜﻠﺶ و وﻗﺖ ﻋﺼﺮ از زﯾﺎدﺷﺪن‬
‫ﺳﺎﯾﮥ ھﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪش ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺗﺎ ﮔﻢﺷﺪن ﺷﻔﻖ‬
‫ﺳﺮخرﻧﮓ‪ ،‬و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ از رﻓﺘﻦ ﺷﻔﻖ ﺳﺮخ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬
‫و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ادای آﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺜﻞ دﺧﻮل وﻗﺖ‪ ،‬ﻃﮫﺎرت‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻤﺎم ارﮐﺎن و ﺳﻨﺖھﺎی آن و اداﻧﻤﻮدن آن ﺑﻪ‬
‫َ َّ َ ۡ‬
‫لصل ٰوة ِ ٱل ُو ۡس َط ٰي﴾‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﺻﺒﺢ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺧﺪا‪ .‬و ﻣﺮاد ﴿وٱ‬
‫وﺳﻄﯽ اﻟﻔﻀﻠﯽ ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺖ و ھﻤﺎﻧﺎ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻣﻦ ﺻ� اﻟﺮﺒ دﻳﻦ‬
‫دﺧﻞ اﺠﻟﻨﺔ«‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ دو ﻧﻤﺎز وﻗﺖ ﺳﺮد را داﺧﻞ ﺟﻨﺖ ﻣﯽﺷﻮد«‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرش از ﺑﺮ دﯾﻦ‬
‫�﴾‪ :‬ﻣﺮاد ﺗﺮک ﺳﺨﻦ‬ ‫وموا ْ ِ َّ�ِ َ�ٰنِت َ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿:‬وقُ ُ‬
‫ِ‬
‫اﺳﺖ در ﻧﻤﺎز ﭼﻪ در اﺑﺘﺪای اﺳﻼم در ﻧﻤﺎز ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬و از ﻣﻌﻨﺎھﺎی ﻗﻨﻮت ﺧﺸﻮع اﺳﺖ و ﺧﺸﻮع ﺑﺎ ﺳﮑﻮت و ﻋﺪم ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﺗﻮام اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٨٦‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺧﻮب ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺗﺎرک آن ﮔﻨﺎه ﮐﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬آن ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را از وﻗﺘﺶ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻨﻤﻮده‬
‫ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ َ‬ ‫و در ﺗﺤﺖ وﻋﯿﺪ ﴿فَ َو ۡ� ‪ٞ‬ل ّل ِۡل ُم َص ّل َ‬
‫ِين ه ۡم عن َص�ت ِ ِه ۡم َساهون‪﴾٥‬‬ ‫ِ�‪ ٤‬ٱ�‬
‫]اﻟﻤﺎﻋﻮن‪» .[۵-۴ :‬ﭘﺲ وای ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰاراﻧﯽ ﮐﻪ‪ .‬در ﻧﻤﺎز ﺧﻮد ﺳﮫﻞ اﻧﮕﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﻮر اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻧﻮر‬
‫اﯾﻤﺎﻧﺶ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪه و اﻟﻌﯿﺎذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و ﺻﺒﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ھﺮآن ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ادا ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﯿﻤﯽ از ﺷﺐ را ﻗﯿﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ و ھﺮﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ادا ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﻗﯿﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻨﺎی اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‬

‫ْ َُ ََ َ‬
‫ﻰﻠﻋ ﻤﺧْ ٍﺲ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪ :‬ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫اﻹﺳﻼم‬ ‫� ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪» :‬ﺑُ َ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ َ َ ِ َّ َّ ُ َ‬
‫ﺷﻬﺎد ِة أن ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا� َوأن �ﻤﺪا رﺳﻮل اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﮔﻮاھﯽدادن ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫الﺰ َﺎﻛ ِة َو َﺣ ِّﺞ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ واﺣﺪ اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل‬ ‫ﻼ ِة‪َ ،‬و�ﻳﺘَﺎ ِء َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِ‬ ‫ا�‪َ ،‬و�ِﻗﺎمِ الﺼ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎداﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز و دادن زﮐﺎت‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫اﺒﻟﻴْ ِﺖ‪َ ،‬و َﺻ ْﻮمِ َر َم َﻀﺎن«‪.‬‬
‫و ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ و روزه ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
‫َ َ َ‬
‫اﻹ ْﺳﻼ ُم َﻰﻠﻋ ﻤﺧْ ٍﺲ«‪ :‬ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‬‫� ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل ﺧﺪا‪» :‬ﺑُ َ‬
‫ِ‬
‫دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﺮ ﭘﻨﺞ اﺳﺎس ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ و اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز و دادن زﮐﺎت و روزه‬
‫رﻣﻀﺎن و ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ اﻟﺤﺮام اﺳﺖ ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬاری ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﺤﺖ ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت‬
‫و روزه و ﺣﺞ ﮐﻠﻤﮥ ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ ﺷﺮط اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ادای ﮐﻠﻤﮥ‬
‫َ َ َ َْ َ‬
‫ﻻإََ‬
‫ﻪﻟ‬‫ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ را ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﮫﺎر رﮐﻦ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬و ﻣﻌﻨﯽ‪» :‬ﺷﻬﺎد ِة أن ِ‬
‫ﻻ َّ ُ‬ ‫َّ‬
‫ا�« اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ از ﻋﻠﻢ و اﻋﺘﻘﺎد ﺻﺤﯿﺤﺶ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‬ ‫ِإ‬
 ‫‪٨٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺑﻨﺪهﮔﯽ ﮐﺮدن ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻋﺒﺎرت از ﻃﺎﻋﺘﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻌﻈﯿﻢ و‬

‫َّ‬ ‫َ َّ ُ َ ً‬
‫ا�« اﯾﻨﺴﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﮫﺎﯾﺖ ﺧﻮف و ﺗﺮس از ﺧﺪا ﺗﻮأم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻣﻌﻨﯽ ﺷﮫﺎدت » َوأن � َّﻤﺪا َر ُﺳﻮل‬
‫ﮐﻪ ﺷﺨﺺ از ﻋﻠﻢ و اﻋﺘﻘﺎد درﺳﺘﺶ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ھﺪاﯾﺖ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ آنھﺎ را از ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎی ﮐﻔﺮ درآورده و‬
‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫الﺼﻼ ِة« ادای ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻇﮫﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻮر اﯾﻤﺎن ھﺪاﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻣﻌﻨﯽ» ِإﻗﺎمِ‬
‫ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺷﺎم و ﺧﻔﺘﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺮوط و ارﮐﺎن و واﺟﺒﺎت و ﺳﻨﺖھﺎی آنھﺎ‪ .‬و‬
‫َّ َ‬
‫الﺰﺎﻛ ِة«‪ :‬ﺑﯿﺮونﮐﺮدن ﻣﺎل اﺳﺖ و دادن آن ﺑﻪ ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن آن ﮐﻪ در آﯾﺖ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ » ِإﻳﺘَﺎ ِء‬
‫َّ َ َّ َ َ ٰ ُ ۡ ُ َ ٓ‬
‫ت ل ِلفق َراءِ‪] ﴾...‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪ .[۶۰ :‬و در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪،‬‬ ‫ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪﴿ :‬إِ�ما ٱلصد�‬
‫ﺻﻮم در اﺧﯿﺮ ﯾﺎد ﺷﺪه زﯾﺮا ﮐﻪ ﻗﻮاﻋﺪ ﺻﻮم ﺳﮫﻞﺗﺮ و ﺳﺒﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آن‬
‫را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﺻﺤﺖ و ﻗﺒﻮل ﻗﻮاﻋﺪ ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮﻗﻮف ﺑﺮ ادای ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ اﯾﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺘﺶ اﻗﺮار ﻧﮑﻨﺪ‬
‫و ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪج اﻗﺮار ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ ﻋﺒﺎدﺗﺶ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪا ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ج‬
‫ً‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ او ﺷﺮﻋﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻗﺘﻞ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫ً‬
‫دادن زﮐﺎت ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺒﺮا از او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روزه و ﯾﺎ ﺣﺞ را در‬
‫ً‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺷﺮﻋﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ زﻣﺎن ادای ﺣﺞ وﺳﯿﻊ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻮری ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ ﻧﺪھﺪ و ھﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ادای ﺣﺞ‬
‫ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺮ آن ﻣﺒﺎدرت ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٨٨‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َ‬ ‫ٗ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬
‫)‪ (۳۳‬و ﮐﯿﺴﺖ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ در ﺳﺨﻦ از آن‬ ‫﴿ َو َم ۡن أح َس ُن ق ۡو� ّم َِّمن د� إِ� ٱ�ِ‬
‫َ َ َّ‬ ‫َ َ َ‬
‫َوع ِمل �ٰل ِٗحا َوقال إِن ِ� م َِن‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻨﻢ از اﺳﻼمآورﻧﺪﮔﺎن‪.‬‬ ‫َ‬
‫ٱل ُمسل ِ ِم�‪] ﴾٣٣‬ﻓﺼﻠﺖ‪.[۳۳ :‬‬
‫ۡ ۡ‬
‫َ ٓ َ َّ‬ ‫َ ٗ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬و َم ۡن أ ۡح َس ُن ق ۡو� ّم َِّمن د َ� إِ� ٱ�ِ﴾ ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﻪ‪ ...‬اﯾﻦ‬
‫ً‬
‫دوﻣﯿﻦ ﺑﺸﺎرﺗﯿﺴﺖ ﺑﺮای اھﻞ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻃﻮری ﮐﻪ اوﻻ ﺑﺸﺎرت داده ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫ھﻨﮕﺎم ﻣﺮگﺷﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را اﻃﻤﯿﻨﺎن دھﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﻮتﺷﺎن‬
‫ﺧﻮف و ﺗﺮس و اﻧﺪوھﯽ ﺑﺮایﺷﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺸﺎرت دھﻨﺪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﺘﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﺪا و ﺑﺮ زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺸﺎرت داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺸﺎرت داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن در دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی اﯾﻤﺎن و ﻋﺒﺎدت و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺧﺪا ﺳﺨﻨﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮبﺗﺮ از آن‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﯾﻦ ﺳﺨﻦﺷﺎن ﺧﻮﺑﺘﺮﯾﻦ و اﻓﻀﻞﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦھﺎﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا آنھﺎ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺻﺎﻟﺤﻪ را اﻧﺠﺎم داده و از ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎھﺎن دوری ﮔﺰﯾﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻇﺎھﺮ و ﺑﺎﻃﻦﺷﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﮐﺮده دلھﺎ و ﺳﯿﻤﺎیﺷﺎن ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﻮده و ﺧﻮد را در ﺟﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻗﺮار‬
‫ً‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺸﻤﻮل اﯾﻦ رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ و اﻧﻌﺎم ﺧﺪاوﻧﺪی اوﻻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ج و ﺳﭙﺲ‬
‫اﺻﺤﺎب ﮐﺮامﺷﺎن و ﺑﻌﺪ ﻋﻠﻤﺎی اﯾﻦ اﻣﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد دﻋﻮتﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻮده و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺆذنھﺎی ﺑﺎﺗﻘﻮا ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﻧﺰد ﺗﻮ آھﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺷﺮاﻓﺖ دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان و ﺛﻮاب ﺑﺰرگ ﻣﺆذنھﺎ را ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ْ َ‬ ‫َ َْ ً‬ ‫ْ ُ َ ِّ َ َ‬
‫� أ ْﻃ َﻮ ُل َّ‬
‫ﺎس أ�ﻨﺎﻗﺎ ﻳَ ْﻮ َم اﻟ ِﻘﻴَﺎﻣ ِﺔ«‪» .‬ﻣﺆذنﻫﺎ‬
‫اﻨﻟ ِ‬ ‫ﺑﯿﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬الﻤﺆذ ِ�‬
‫ﮔﺮدنﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻨﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ« ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮد ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ‬
‫س‪» :‬لﻮﻻ اﻋﺒﺎء اﺨﻟﻼﻓﺔ لﻜﻨﺖ مﺆذﻧﺎ« »اﮔﺮ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ اﻣﻮر ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺒﻮد ﻣﻦ ﻣﺆذن‬
 ‫‪٨٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬
‫اك ُﺤﺗﺐُّ‬ ‫ﻣﯽﺑﻮدم« و ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺮای اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری س‪» :‬إ ِّ� أَ َر َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ‬
‫ﺎر� ْﻊ َﺻ ْﻮﺗﻚ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻼة ﻓ ْ‬ ‫َّ َ‬ ‫ﻚ ﻓَﺄَ َّذﻧ ْ َ‬
‫ََ َ َْ َ َ َ‬ ‫ْ‬
‫اﺒﻟﺎدﻳَ َﺔ‪ ،‬ﻓَﺈ َذا ُﻛﻨْ َ‬ ‫ََْ‬
‫ِ‬ ‫ﻠﺼ‬ ‫ل‬ ‫ﺖ‬ ‫ﺖ ِﻰﻓ �ﻨ ِﻤﻚ أو ﺑﺎ ِدﻳ ِﺘ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟﻐﻨ َﻢ َو َ ِ‬
‫ﻻ َﺷﻬ َﺪ َ ُ‬
‫ﻪﻟ ﻳَ ْﻮ َم‬
‫ٌّ َ َ ْ ٌ َ َ َ ْ ٌ َّ‬ ‫ْ َ ِّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ ُ َ‬
‫ﺑِﺎﻨﻟِّﺪاءِ‪ ،‬ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻻ � َ ْﺴ َﻤ ُﻊ َﻣﺪى َﺻ ْﻮ ِت ال ُﻤﺆذ ِن ِﺟﻦ وﻻ ِإ�ﺲ وﻻ ﻰﺷء ِإ‬
‫ِ‬
‫اﻟ ِﻘﻴَﺎﻣ ِﺔ«‪) .‬رواه اﻟﺒﺨﺎری(‪» .‬ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و دﺷﺖ و ﺑﯿﺎﺑﺎن را دوﺳﺖ‬
‫ْ َ‬
‫ﻣﯽداری‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﯿﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺧﻮد و ﯾﺎ در ﺻﺤﺮا و دﺷﺖ ﺑﻮدی ﺑﺮای ﻧﻤﺎزت اذان‬
‫ﺑﺪه و آوازت را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎ‪ ،‬زﯾﺮا ﺻﺪای ﻣﺆذن را ﺟﻦ و اﻧﺲ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ در‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن اذان را ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﺗﺎ ﺧﻮب ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮐﺜﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮب اذان‬
‫ﻧﻤﯽدھﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان و ﺻﻒ اول‬

‫ﺎس َﻣﺎ ِﻰﻓ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪ :‬اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ل َ ْﻮ َ� ْﻌﻠَ ُﻢ َّ‬
‫اﻨﻟ ُ‬
‫َّ‬ ‫َ َّ ُ َّ َ ْ َ‬ ‫ِّ َ َ َّ ِّ‬
‫ﻻ ﻣﺮدم آﻧﭽﻪ از اﺟﺮ و ﻣﺰدی ﮐﻪ در اذان و‬ ‫� ُﺪوا ِإ‬ ‫اﻨﻟﺪا ِء والﺼﻒ اﻷو ِل‪� ،‬ﻢ لﻢ ِ‬
‫ﻮن َﻣﺎ ﻰﻓ ﺻﻒ اول اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ راھﯽ‬ ‫َ ْ َ ْ َ ُ َ َْ ََْ َ ْ َ ُ َ‬
‫ِ‬ ‫أن �ﺴﺘ ِﻬﻤﻮا ﻋﻠﻴ ِﻪ‪ ،‬ولﻮ �ﻌﻠﻤ‬
‫َ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﻋﻪ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ ﺑﺮ آن‪ ،‬و اﮔﺮ‬ ‫َّ ْ‬
‫� ﻻﺳتﺒﻘﻮا ِإﻴﻟ ِﻪ‪ ،‬ولﻮ �ﻌﻠﻤﻮن ﻣﺎ‬ ‫ِ‬ ‫اﺘﻟﻬ ِﺠ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ آﻧﭽﻪ در ﮔﺮﻣﺎی ﻧﻤﺎز ﻇﮫﺮ‬ ‫َ‬ ‫ََ ُ‬ ‫ﻰﻓ اﻟْ َﻌﺘَ َﻤﺔ َو ُّ‬
‫الﺼﺒْ ِﺢ ﻷﺗ ْﻮﻫ َﻤﺎ َول ْﻮ َﺣﺒْ ًﻮا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺶ و‬
‫اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ اﺟﺮی ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ و‬
‫ﺻﺒﺢ اﺳﺖ ھﺮآﯾﻨﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ آن‬
‫دو ﻧﻤﺎز ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﺰﯾﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری وﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ﺎس« اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻣﺮدم اﺟﺮ ﺑﺰرگ و ﺛﻮاب‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ل َ ْﻮ َ� ْﻌﻠَ ُﻢ َّ‬
‫اﻨﻟ ُ‬
‫َ‬ ‫َّ ِّ‬ ‫َ‬
‫الﺼﻒ اﻷ َّو ِل«‪:‬‬ ‫ﻧﯿﮏ را و ﻣﺮاد »ﻣﻦ اﻨﻟِّﺪا ِء«‪ :‬ﻧﺪای اذان اﺳﺖ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز و ﻣﺮاد »ﻣﻦ‬
‫ُ َّ َ ْ َ‬
‫� ُﺪوا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺎﺑﻨﺪ راھﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﺻﻒ ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻪاش‪�» :‬ﻢ لﻢ ِ‬
‫َّ َ ْ‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ اذان و ﺻﻒ اول اﺳﺖ »إِﻻ أن � َ ْﺴﺘَ ِﻬ ُﻤﻮا«‪ :‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫َ‬
‫ﻗﺮﻋﻪ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ »ﻻﻗﺮﺘﻋﻮا« ھﻤﺎﻧﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺮاد از »ﺗﻬﺠ�«‪ :‬زودرﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫ً‬
‫ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﻇﮫﺮ زﯾﺮا ﺗﮫﺠﯿﺮ از ھﺎﺟﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎی‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٩٠‬‬

‫روز اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ» ﹶا ﹾﺳ ﹶﺘ ﹶﺒ ﹸﻘﻮا إﹺ ﹶﻟ ﹾﻴ ﹺﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﯾﮏﺷﺎن ﻣﯿﻞ دارد ﮐﻪ ﺳﺒﻘﺖ و ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد و‬
‫اول وﻗﺖ ﺑﺮود ﺗﺎ ﺑﺮ ﻏﯿﺮ ﺧﻮد ﺳﺒﻘﺖ ﮔﯿﺮد‪ .‬و ﻣﺮاد از »ا ﹾﻟ ﹶﻌﺘ ﹶﹶﻤ ﹺﺔ«‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء اﺳﺖ و‬
‫ْ‬
‫»اﺤﻟ َﺒْ ًﻮا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ رﻓﺘﻦ ﺑﺎ دو دﺳﺖ و ﭘﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻃﻔﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﺧﺰد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اذان و ﺛﻮاب و اﺟﺮ آن ﮐﻪ در درس ﻗﺒﻠﯽ ﺗﺬﮐﺮ رﻓﺘﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺻﻒ اول در ﻧﻤﺎز ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد ھﻤﭽﻨﺎن در‬
‫ﺟﮫﺎد و در ھﺮﮐﺎر ﺧﯿﺮ و ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺮﻋﻪ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ دارد ﻃﻮری ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫�‪﴾١٤١‬‬‫اه َم فَ َ� َن م َِن ٱل ۡ ُم ۡد َحض َ‬
‫َ َ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﯾﺎد ﺷﺪه ﴿فس‬
‫ِ‬
‫]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪ .[۱۴۱ :‬اﻟﻤﺴﺎھﻤﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮﻋﻪاﻧﺪاﺧﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ و ﺻﺒﺢ در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ‬ ‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺻ َّ� اﻟْ ِﻌ َﺸ َ‬
‫ﺎم ﻧِﺼﻒ الﻠﻴْ ِﻞ َو َﻣ ْﻦ َﺻ�‬ ‫ﺎء ِﻰﻓ ﻤﺟﺎﻋ ٍﺔ ﻓﻜ��ﻤﺎ ﻗ‬
‫َّ َّ َ ُ َّ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َّ‬
‫ﺎﻋ ٍﺔ ﻓﻜ�� َﻤﺎ َﺻ� الﻠﻴْﻞ ﻠﻛ ُﻪ«‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫الﺼﺒْ َﺢ ِﻰﻓ ﻤﺟ‬
‫ُّ‬
‫ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﻣﺜﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﻤﯽ از ﺷﺐ را ﻗﯿﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ادا ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﻗﯿﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﺆذن ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ »ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح‬
‫وﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﺼﻠﻮة« ﮐﻪ در آنھﺎ »ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة إﻻ ﺑﺎﷲ« ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ درود‬
‫َّ ْ َ َّ َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫َّ‬ ‫ً‬
‫اﺘﻟﺎﻣ ِﺔ‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻤﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﺑﻌﺪا ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬الﻠ ُﻬ َّﻢ َرب ﻫ ِﺬهِ اﺪﻟﻋﻮ ِة‬
‫َْ‬ ‫ُ َ َّ ً ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ً َ ْ ُ ً َّ‬ ‫َ َّ َ ْ َ َ‬
‫اﺬﻟى َو َﻋﺪﺗ ُﻪ«‬‫آت �ﻤﺪا ال َﻮ ِﺳﻴﻠﺔ َواﻟﻔ ِﻀﻴﻠﺔ َوا�ﻌﺜﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎ �ﻤﻮدا ِ‬
‫والﺼﻼ ِة اﻟﻘﺎﺋِﻤ ِﺔ ِ‬
‫آﻧﮕﺎه ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮاﯾﺶ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺣﺪﯾﺚ وارد‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ آﻏﺎز و اﻧﺠﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫�ل َق ُ� َّم يُع ُ‬‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫﴿ َو ُه َو ٱ َّ�ِي َ� ۡب َد ُؤا ٱ َ‬
‫ْ‬
‫)‪ (۲۷‬اوﺳﺖ آن ﮐﻪ آﻏﺎز ﮐﻨﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶ را‬ ‫يدهُۥ َوه َو‬ ‫ِ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪش‪ ،‬و آن آﺳﺎن اﺳﺖ ﺑﺮ او‬ ‫� � ٱ َّ َ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َۡ َ َُ َۡ َ ُ ۡ َ َۡ‬
‫لس�ٰ� ٰ ِ‬
‫ت‬ ‫أهون علي �هِ و� ٱلمثل ٱ� ٰ ِ‬
‫َ َۡ‬
‫�ز ٱ ۡ َ‬‫�ض َو ُه َو ٱ ۡل َعز ُ‬
‫و ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ در آﺳﻤﺎنھﺎ و‬
‫ِيم‪] ﴾٢٧‬اﻟﺮوم‪:‬‬ ‫�ك ُ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫وٱ�‬
‫زﻣﯿﻦ و او اﺳﺖ ﻋﺰﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫‪.[۲۷‬‬

‫يدهُۥ﴾ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﻗﺪرت و ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ۡ �َ ﴿ :‬ب َد ُؤا ْ ٱ ۡ َ‬
‫� ۡل َق ُ� َّم يُع ُ‬
‫ِ‬
‫و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ذاﺗﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﻏﺎز‬
‫ً‬
‫ﮐﺮده ﺑﻪ ﺧﻠﻖ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻧﺴﺎن ﯾﻌﻨﯽ آدم و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را زﻧﺪه ﻧﻤﻮده ﺑﻌﺪا ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪﺷﺎن‬
‫ﺳﭙﺲ زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ اوﺷﺎن را و ﭼﻮن ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﻌﺎد را اﻧﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اول ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻗﺪرت دارد ﺑﺪون ﺷﮏ ﺑﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺶ ﮐﻪ آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺘﻌﺎرف ﻣﺮدم اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ورﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪی ﮐﻪ ﺑﺎﻣﺮ ﮐﻦ‬
‫ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد درﺷﺎن او ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻋﺎدهﻧﻤﻮدن از اول ﭘﯿﺪاﯾﺶ‬
‫ﺑﺮای او آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﮐﻠﻤﮥ اھﻮن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻔﻀﯿﻠﯽ ﮐﻪ آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫َ ۡ َُ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ آﺳﺎن اﺳﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﴿ َو ُ� ٱل َمثل‬
‫َ‬
‫�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻔﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺗﺎم ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﯽ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای اوﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬ ‫ٱ ۡ� ۡ َ ٰ‬
‫َۡ‬
‫�ك ُ‬
‫ِيم‬ ‫�ض إ ِ َ�ٰ ۚه‪َ ٞ‬و ُه َو ٱ ۡ َ‬ ‫َّ ٓ َ‬
‫لس َماءِ إِ� ٰه‪َ ٞ‬و ِ� ٱ� ِ‬
‫ُ َّ‬
‫در آﯾﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وه َو ٱ�ِي ِ� ٱ‬
‫ِيم‪] ﴾٨٤‬اﻟﺰﺧﺮف‪» .[۸۴ :‬او ﺧﺪای آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ وﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﺎﻟﺐ وﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‬ ‫ٱ ۡل َعل ُ‬

‫ِيم﴾ ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﺎﻟﺐ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ‬ ‫ِيم ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫�ك ُ‬‫اﺳﺖ« ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ ﴿ :‬و ُه َو ٱ ۡ َ‬

‫ِيم﴾ ﯾﻌﻨﯽ در ﺗﺪﺑﯿﺮ و ادارۀ ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺎ‬ ‫�ك ُ‬ ‫ﺟﻠﻮی ارادهاش را ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪﴿ ،‬ٱ ۡ َ‬
‫ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﺷﺎن‬
‫آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ درک آن ﺑﺮایﺷﺎن ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان اول ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮد ﻗﻠﻢ ﺑﻮد ﺳﭙﺲ آﺳﻤﺎنھﺎ و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٩٢‬‬
‫ً‬
‫زﻣﯿﻦ و ﺑﻌﺪا آدم‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮده ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺶ از ھﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﻋﺮش و آب را آﻓﺮﯾﺪه و ﺑﻌﺪ ﻗﻠﻢ و ﺳﭙﺲ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ و‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه آدم و ذرﯾﺘﺶ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬زﻧﺪهﺷﺪن ﭘﺲ از ﻣﺮگ و ﺟﺰای روز ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺗﺜﺒﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را ﭘﺲ از ﻓﻨﺎیﺷﺎن ﺑﻌﯿﺪ ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ِﺳ ّﺮ زﻧﺪﮔﯽ و ھﺪف از ﭘﯿﺪاﯾﺶ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ت ٱ ۡ َّ َ ۡ َ َّ ۡ ُ ُ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬و َما َخلَ ۡق ُ‬
‫�ن وٱ ِ��س إِ� ِ�َعبد ِ‬
‫ون‪] ﴾٥٦‬اﻟﺬارﯾﺎت‪:‬‬ ‫ِ‬
‫‪» .[۵۶‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪم ﺟﻦ و اﻧﺴﺎن را ﻣﮕﺮ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮا ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪ .‬و ﭼﻮن‬
‫ﮐﻔﺎر ھﺪف زﻧﺪﮔﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهاﻧﺪ در دوزخ ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ اول و آﺧﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‬

‫� ُه‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد و‬ ‫� ْﻦ َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٌء َ� ْ ُ‬ ‫َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ‬
‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﺎﻛن ا� ولﻢ ﻳ‬
‫ِّ ْ ُ َّ‬ ‫ﻰﻠﻋ ال ْ َﻤﺎءِ‪َ ،‬و�ﺘَ َ‬
‫َ‬ ‫ََ َ َ ْ ُ ُ ََ‬
‫ﺐ ِﻰﻓ اﺬﻟﻛ ِﺮ ﻞﻛ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا أ ﭼﯿﺰی وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و‬ ‫و�ن ﻋﺮﺷﻪ‬
‫ﻋﺮش ﺧﺪا ﺑﺮ آب ﺑﻮد و ﻧﻮﺷﺖ در ﻟﻮح‬ ‫َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٍء‪.‬‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ‬
‫� ْﻦ َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٌء َ� ْ ُ‬
‫� ُه« ﺧﺒﺮ داده‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﻮد‪» :‬ﺎﻛن ا� ولﻢ ﻳ‬
‫اﺳﺖ از آﻧﭽﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ داده ﺑﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺶ از ھﻤﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات و اﺷﯿﺎء ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺑﻮده و ﻗﺒﻞ از او و ﻧﻪ ﺑﺎ او ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ اوﻟﯽ و ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮده و ﺗﻮ آﺧﺮ‬
‫ُ َ ْ‬ ‫َ َ‬
‫ھﺴﺘﯽ و ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ«‪َ » .‬و�ن َﻋ ْﺮﺷ ُﻪ َﻰﻠﻋ ال َﻤﺎ ِء«‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ آب‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻋﺮش ﺧﻠﻖ ﺷﺪه و ﻋﺮش ﺑﻌﺪ از آن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ » :‬و َ�ﺘَ َ‬
‫ﺐ ِﻰﻓ‬
‫ِّ ْ‬
‫اﺬﻟﻛ ِﺮ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻮﺷﺖ در ﻣﺤﻞ ذﮐﺮ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﮫﻨﺎﯾﺶ ﻣﺴﺎﻓﺖ‬
‫ﺻﺪ ﺳﺎل راه اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻟﻮح ﺑﻌﺪ ﺧﻠﻖ ﻗﻠﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮای ﻗﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻨﻮﯾﺲ!‬
‫ﻗﻠﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻨﻮﯾﺲ آﻧﭽﻪ ﺗﺎ ﺑﺮﭘﺎﺷﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ اھﻞ ﺟﻨﺖ در ﺟﻨﺖ و اھﻞ دوزخ در دوزخ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی در وﺟﻮد ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﻘﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا او اول اﺳﺖ و در ازل ﺑﻮده و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ او ﻧﺒﻮده‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ آب ﺑﻌﺪا‬
‫ﻋﺮش ﺳﭙﺲ ﻗﻠﻢ و ﺑﻌﺪ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦھﺎ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻌﺪ ﺟﻦ و ﺳﭙﺲ‬
‫آدم و ذرﯾﻪاش‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻗﻠﻢ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺪاﯾﺶ آنھﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﺗﻘﺪﯾﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎء ﺣﻀﺮت آدم ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺮا در ﭼﯿﺰی‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﭘﻨﺠﺎه ھﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﺪاﯾﺶ‬
‫آﺳﻤﺎنھﺎ در ﺑﺎرۀ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﻦ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪه از ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ رد ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﭽﻪ از ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ رد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ رﺳﯿﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن از ﮔﻞ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ َ‬ ‫ۡ‬
‫)‪ (۲۶‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ اﻧﺴﺎن را از ﮔﻞ‬ ‫�� َن مِن َصل� ٰ ٖل ّم ِۡن‬ ‫﴿ َولَ َق ۡد َخلَ ۡق َنا ٱ ِ� َ ٰ‬
‫َ ُ‬ ‫َ ۡ َ ٓ َّ َ َ ۡ‬ ‫َ َ َّ ۡ ُ‬
‫�ان خلق َ�ٰ ُه مِن � ۡبل‬
‫ﺧﺸﮏ از ِﮔﻠﯽ ﺳﯿﺎه ﺑﺪﺑﻮی )‪ (۲۷‬و‬
‫ون‪ ٢٦‬وٱ‬ ‫�إ ٖ مسن ٖ‬
‫ﺟﻦ را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ از آﺗﺶ‬ ‫مِن نَّار ٱ َّ‬
‫وم‪] ﴾٢٧‬اﻟﺤﺠﺮ‪.[۲۷-۲۶ :‬‬ ‫لس ُم ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺳﻮزان‪.‬‬
‫ۡ‬
‫�� َن﴾‪ :‬ﻣﺮاد از اﻧﺴﺎن ﺣﻀﺮت آدم ÷‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬ولَ َق ۡد َخلَ ۡق َنا ٱ ِ� َ ٰ‬
‫ۡ َ‬
‫اﺳﺖ‪َ ﴿ ،‬صل�ٰ ٖل﴾‪ :‬ﮔﻠﯽ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﺷﻦ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد ﺻﺪای ﺟﺮس ﻣﺎﻧﻨﺪی‬
‫ون﴾ ﺑﺪﺑﻮی و‬ ‫َّ ۡ ُ‬ ‫ََ‬
‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﻠﺼﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﴿�إ ٖ﴾‪ِ :‬ﮔﻠﯽ ﺳﯿﺎه ﴿مسن ٖ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺎ آب ﺗﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﮔﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه‬
‫ً‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رھﺎ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﻮی ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﻞ ﺳﯿﺎه ﻣﺘﻌﻔﻦ و ﺑﺪﺑﻮی ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻌﺪا‬
‫َ ۡ َ ٓ َّ َ َ ۡ‬
‫�ان خلق َ�ٰ ُه‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﻠﺼﺎل درآﻣﺪه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬وٱ‬
‫مِن َ� ۡب ُل﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎن را ﻗﺒﻞ از آدم آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ و ﮔﻔﺘﻪ ﴿مِن نَّار ٱ َّ‬
‫لس ُم ِ‬
‫وم﴾‪ :‬از آﺗﺸﯽ ﺑﯽدود‬ ‫ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٩٤‬‬

‫ﮐﻪ در ﻣﺴﺎم »ﺳﻮراخھﺎی« ﺑﺪن ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﺎده ﺗﻤﺎم‬
‫آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪﮔﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه آﻧﺠﺎ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻼﺋﮏ از ﻧﻮر آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫و ﺟﺎن از ﺷﻌﻠﻪھﺎی آﺑﯽ آﺗﺶ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه و آدم از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﺧﻠﻖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﻣﺮاد از ﺟﺎن ھﻤﺎﻧﺎ اﺑﻮاﻟﺠﻦ‪ .‬ﭘﺪر ﺟﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و اﺑﻠﯿﺲ ﭘﺪر ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ اﺳﺖ و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﯿﺮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ او‪ .‬و آدم اﺑﻮاﻻﻧﺲ‪ :‬ﭘﺪر اﻧﺴﺎنھﺎﺳﺖ‪ .‬و ﺟﻦھﺎ ھﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎنھﺎ ﮐﺎﻓﺮ‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎن دارﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﯾﮑﯽ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮی ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ‬
‫ﻣﺮاد ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آدم و اﻧﺴﺎن و ﺑﺸﺮ اﺳﻢھﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺑﻪ آدم اﻃﻼق ﮐﺮده‬
‫َ ٓ‬ ‫َ َ َ‬
‫� َـٔاد ُم أ�ب ِ ۡئ ُهم بِأ ۡس َما� ِ ِه ۡمۖ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۳۳ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫اﺳﺖ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ََ َ َۡ‬
‫ای آدم! ﻧﺎمھﺎ )وﺧﻮاص و اﺳﺮار( ﻣﻮﺟﻮدات را ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﮕﻮ«‪َ ﴿ .‬ولق ۡد خلق َنا‬
‫ۡ َ‬ ‫ۡ‬
‫�� َن مِن َصل� ٰ ٖل﴾ ]اﻟﺤﺠﺮ‪» .[۲۶ :‬و زﻣﺎﻧﯽ )را ﯾﺎدآوری ﮐﻦ( ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ‬ ‫ٱ ِ� َ ٰ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ از ﮔﻞ ﺧﺸﮑﯿﺪهی ﺑﺮآﻣﺪه از ﻟﺠﻦ ﺑﺪﺑﻮ و ﺑﺪرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺸﺮی‬
‫ّ َ ُۢ َ َ ٗ ّ‬
‫ِ�﴾ ]ص‪» .[۷۱ :‬زﻣﺎﻧﯽ )را ﯾﺎد ﮐﻦ(‬ ‫ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﻢ« و ﻓﺮﻣﻮده‪﴿ :‬إ ِ ِ� �ٰل ِق ��� مِن ط ٖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ از ِﮔﻞ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﻢ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ از ﺷﺮف ﭘﺪرﺷﺎن ﺣﻀﺮت آدم ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﺶ‬
‫او را آﻓﺮﯾﺪه و از روح ﺧﻮد در او دﻣﯿﺪه و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را اﻣﺮ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای او‬
‫ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و از ﺷﺮاﻓﺖ آدم اﺣﺘﺮام ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ و اﮐﺮام ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﻧﯿﮑﺎن از‬
‫ﻣﯿﺎنﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ اﺑﻠﯿﺲ و ذرﯾﻪ او در آﺗﺶ ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻋﺬاب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺟﻦ و اﻧﺲ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻋﺬاب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﮐﻪ‬
‫اﺑﻠﯿﺲ از آﺗﺶ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ آﺗﺶ او را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ؟ ﭼﻮن ﻣﺎده اوﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اﻧﺴﺎن و ﺟﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ درآﻣﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ از ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ آﻓﺮﯾﻨﺶ آدم و دﻣﯿﺪن روح‬

‫ً َّ َّ َ َ‬
‫ا� َﺧﻠ َﻖ َآد َم رواﯾﺖ اﺳﺖ از اﺑﻮھﺮﯾﺮهس ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻋﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة س مﺮﻓﻮﺎﻋ‪ِ :‬إن‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫اب‪ ،‬ﻓَ َﺠ َﻌﻠ ُﻪ ِﻃﻴﻨًﺎ ‪َّ �ُ ،‬ﻢ ﺗَ َﺮ� ُﻪ َﺣ َّﻰﺘ ِإ َذا ج رﻓﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻓﺮﯾﺪ‬ ‫ْ َُ‬
‫ِﻣﻦ ﺗﺮ ٍ‬
‫َ َ ًََ‬
‫ﻤﺣﺄ َم ْﺴﻨُﻮﻧًﺎ ‪َ ،‬ﺧﻠْ َﻘ ُﻪ َو َﺻ َّﻮ َر ُه‪َّ �ُ ،‬ﻢ ﺗَ َﺮ َ� ُﻪ آدم را از ﺧﺎک و آن را ﺑﻪ ِﮔﻞ ﻣﺒﺪل‬ ‫ﺎﻛن‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َﺣ َّﻰﺘ إذا ﺎﻛ َن َﺻﻠ َﺼﺎﻻ ﺎﻛﻟ َﻔ َّﺨﺎر‪َ ،‬و� َن ﻧﻤﻮد ﺳﭙﺲ ﮔﺬاﺷﺖ او را ﺗﺎ ﺳﯿﺎه و‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ُ ُ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ﺑﺪﺑﻮی ﺷﺪ آﻧﮕﺎه آدم را ﺧﻠﻖ و ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫َ‬ ‫إﺑْﻠ ُ‬
‫يﺲ � ُﻤ ُّﺮ ﺑِ ِﻪ‪� ،‬ﻴﻘﻮل‪ :‬ﻟﻘﺪ ﺧ ِﻠﻘﺖ ﻷم ٍﺮ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻠﯽ‬ ‫َ‬
‫ُ َ ُ َ َ َ‬ ‫ُ ََ َ‬ ‫َ‬
‫وﺣﻪ ‪َ ،‬و�ن أ َّول ﻣﺎ‬ ‫ﻴﻢ‪َّ � ،‬ﻢ �ﻔﺦ ِ�ﻴ ِﻪ ﻣﻦ ر‬ ‫ﻋ ِﻈ ٍ‬
‫ﺧﺸﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺎل درآﻣﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه‬ ‫ُّ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ﻴﻤﻪ‪َ � ،‬ﻌ َﻄ َﺲ‬ ‫ﺟ َﺮى ِ�ﻴ ِﻪ الﺮوح ﺑﺮﺼه وﺧﻴ ِ‬
‫ﺎﺷ‬
‫اﺑﻠﯿﺲ از ﮐﻨﺎرش ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َْ ْ ُ ّ َ َ َ ّ َ ْ َ ُ َ‬
‫ً‬
‫ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺮای ﮐﺎری ﺑﺰرگ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪی‪،‬‬ ‫ﻤﺣﻚ َر ُّ�ﻚ‪.‬‬ ‫�ﻘﺎل‪ :‬اﺤﻟﻤﺪ �‪� ،‬ﻘﺎل ا�‪ :‬ﻳﺮ‬
‫ﺳﭙﺲ از روﺣﺶ در او دﻣﯿﺪ و اوﻟﯿﻦ‬
‫ﻗﺴﻤﺖھﺎی ﮐﻪ روح در آن ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﭼﺸﻢ و ﺑﯿﻨﯽاش ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﻄﺴﻪ زد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﯾﺮﺣﻤﮏ رﺑﮏ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﱰﻣﺬی واﻟﻨﺴﺎﺋﯽ واﻟﺒﺰار وﺻﺤﺤﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن(‬
‫َّ َّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ‬
‫اب« را آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﺳﻮره‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ِ » :‬إن ا� ﺧﻠﻖ آدم ِﻣﻦ ﺗﺮ ٍ‬
‫ُ‬ ‫َ َّ ُ َ َ َ ُ‬
‫�م ّمِن تُ َ‬
‫اب � َّم مِن‬
‫ٖ‬ ‫ر‬ ‫ﻓﺎﻃﺮ ﺗﺄﺋﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱ� خلق‬
‫ُّ َ‬
‫� ۡطفةٖ﴾ ]ﻓﺎﻃﺮ‪» .[۱۱ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را از ﺧﺎک و ﺳﭙﺲ از ﻧﻄﻔﻪ آﻓﺮﯾﺪ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آدم را از‬
‫َ َ‬
‫ﺧﺎک آﻓﺮﯾﺪ و ذرﯾﻪاش را از ﻧﻄﻔﻪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ج»ﻓ َﺠ َﻌﻠ ُﻪ ِﻃﻴﻨًﺎ«‪ .‬ﭘﺲ آن را ﺑﻪ ﮔﻞ‬
‫ُ َ َ‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺎک را ﺑﺎ آب ﺗﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻞ درآﻣﺪ »� َّﻢ ﺗ َﺮ� ُﻪ‪ «...‬و ﻣﺪت‬
‫ُ َ َْ ُ‬ ‫ً‬ ‫ًََ‬
‫ﻤﺣﺄ َم ْﺴﻨُﻮﻧﺎ« ﯾﻌﻨﯽ رﻧﮓ و ﺑﻮﯾﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﻮد‪َّ �» .‬ﻢ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ آن را ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﮐﻪ »‬
‫َو َﺻ َّﻮ َر ُه«‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺟﺴﺪ او را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎنھﺎی اﻣﺮوزی ﻣﺠﺴﻢ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎز ﺑﺮای ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎﻧﯽ او را ھﻤﭽﻨﺎن ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت» ﹶﺻ ﹾﻠ ﹶﺼﺎﻻ ﻛﹶﺎ ﹾﻟ ﹶﻔ ﱠﺨ ﹺﺎر«‪ِ :‬ﮔﻞ ﺧﺸﮏ ﺳﻔﺎل‬
‫ﹺ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ درآﻣﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه از روﺣﺶ در او دﻣﯿﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪ »:‬ﹶﺧ ﹶﻴﺎﺷ ﹸ‬
‫ﻴﻤ ﹸﻪ )ﺟﻤﻊ ﺧﯿﺸﻮم(«‪:‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٩٦‬‬

‫اﻧﺘﮫﺎی ﺑﯿﻨﯽ ورگھﺎی داﺧﻠﯽ آن‪ » ،‬ﹶﻓ ﹶﻌ ﹶﻄ ﹶﺲ«‪ :‬ﺳﭙﺲ ﻋﻄﺴﻪ زد و ﺑﺎ اﻟﮫﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮایﺷﺎن دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان اﻣﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ اﺑﻠﯿﺲ در وﻗﺖ ﮔﺬرﮐﺮدن ﺑﺮ ﺟﺴﺪ آدم ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻧﻔﺦ روح ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﮑﻠﻒﺷﺪن آدم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎرش ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎداش ﺑﺮ آن ﺟﻨﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ْ‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻄﺴﻪ ﻣﯽزﻧﺪ »اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ّ�« ﺑﮕﻮﯾﺪ و‬
‫َْ َُ َ ّ‬
‫ﻤﺣﻚ ا�« ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﻪ ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪» :‬ﻳﻐﻔﺮ اﷲ ﻲﻟ‬ ‫آن ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﻮد »ﻳﺮ‬
‫ولﻚ وﻫﻮ اﻟﻐﻔﻮر الﺮﺣﻴﻢ« و ﯾﺎ ﺟﻤﻠﮥ »ﻳﻬﺪﻳﻚ اﷲ و�ﺼﻠﺢ ﺑﺎلﻚ«‪ :‬ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻃﻮری‬
‫ﮐﻪ در ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﻟﻔﻆ ﺣﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ اﺳﺖ رأس ﺷﮑﺮ‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﮫﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻤﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻌﻤﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎنﻫﺎ از ﯾﮏ ﻧﻔﺲ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ ُ َّ ُ ْ َ َّ ُ ُ َّ‬
‫)‪ (۱‬ای ﻣﺮدم ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را‪،‬‬ ‫���ها ٱ�اس ٱ�قوا ر��م ٱ�ِي‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َ َ ۡ‬ ‫َّ ۡ‬ ‫َ ََ ُ‬
‫خلق�م ّمِن �ف ٖس َ�ٰح َِدة ٖ َوخل َق مِن َها‬
‫آن ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪ ﺷﻤﺎ را از ﻧﻔﺲ واﺣﺪی و‬
‫آﻓﺮﯾﺪ از او ﺟﻔﺘﺶ را و ﮔﺴﺘﺮاﻧﯿﺪ از‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ ٗ َ ٗ‬ ‫َ ۡ َ َ َ َّ ۡ ُ‬
‫زوجها َو�ث مِنه َما رِجا� كثِ�� َو� ِسا ٗء ۚ﴾‬
‫آﻧﺎن ﻣﺮدان ﺑﺴﯿﺎر و زﻧﺎن ﺑﺴﯿﺎر‪.‬‬
‫]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای اﻟﮫﯽ ﻧﺪای ﺟﮫﺎﻧﺸﻤﻮﻟﯿﺖ ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﺑﺸﺮﯾﺖ از ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭼﻪ‬
‫آﻧﺎن ﮐﻪ در روز ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﭼﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﺗﺎ روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻤﺎم ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﯾﻨﺪ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ﺧﻮد از ﺧﻮدش ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮ‬
‫ﺑﻮده و ھﻤﺎﻧﺎ او را ﺑﻪ ﺗﻘﻮای ﺧﺪا اﻣﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﺗﻘﻮای ﺧﺪا ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و ﻃﺎﻋﺖ او و‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﯾﮕﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺎﺗﻢ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج و اﻃﺎﻋﺖ اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽاش ﺻﻮرت‬
‫َّ ۡ‬ ‫َ ََ ُ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪﴿ :‬ٱ�ِي خلق�م ّمِن �ف ٖس َ�ٰح َِدة ٖ﴾ ﯾﻌﻨﯽ از آدم ÷ و ﮔﻔﺘﻪاش‪:‬‬
‫َ َ ۡ‬
‫﴿ َوخل َق مِن َها َز ۡو َج َها﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻮاء را از ﺿﻠﻊ آدم آﻓﺮﯾﺪ و او را ﺑﻪ ﺗﺰوﯾﺞ آدم درآورد و ﺣﻮاء‬
‫ٓ‬ ‫ث ِم ۡن ُه َما ر َج ٗا� َكث ِ ٗ‬
‫�� َو� َِسا ٗء ۚ﴾ زﯾﺮا ﻣﺮدم ﺗﻤﺎﻣﺎ‬
‫ً‬ ‫َ َ َّ‬
‫ھﻤﺴﺮ آدم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬و�‬
‫ِ‬
‫ﻣﺮد و زن از ذرﯾﻪ آدم و ﺣﻮاءاﻧﺪ و ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺚ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ در آﯾﺖ ﯾﺎدآورﯾﺴﺖ از ﻧﻌﻤﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﮐﻪ در ﺧﻮر‬
‫ﺷﮑﺮﮔﺰاری ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﻋﺒﺎدﺗﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ در آﯾﺖ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺑﺘﺪاء آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺷﺪه ﮐﻪ ھﺰاران ﺳﺎل ﺑﺮ آن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ ﯾﺎدآوری ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﮑﺮﮔﺰاری و ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ واﺳﻊ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ارزاﻧﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﺗﻘﻮای ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از اﯾﻤﺎن ﺑﺎو در ﻃﺎﻋﺖ و ﺗﻮﺣﯿﺪش ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ راه ﻧﺠﺎت ﺑﻨﺪه و ﺳﺒﺐ ﻓﻮز و ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮﺗﺶ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﻟﻔﻆ زوج ﺑﺮ ﻣﺬﮐﺮ و ﻣﺆﻧﺚ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮای زن زوﺟﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻟﻔﻆ زوج ﻓﺼﯿﺢﺗﺮ اﺳﺖ زﯾﺮا ھﺮﯾﮏ از زن و ﻣﺮد ﺟﻔﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎن اﺧﻮت اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم از آن ﻏﺎﻓﻞاﻧﺪ و ﺣﻖ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺮادری را اداء ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ و ﺳﺒﺒﺶ ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﺎداﻧﯽ و ﺟﮫﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻔﺎرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺖ از زﻧﺎن‬

‫َ َّ‬ ‫ِّ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ْ » :‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ج‪ :‬ﺳﻔﺎرش ﮐﻨﯿﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫اﺳﺘَ ْﻮ ُﺻﻮا ﺑِﺎﻟن َﺴﺎءِ‪ ،‬ﻓﺈِن‬
‫َّ َ ْ‬ ‫َ‬ ‫ال ْ َﻤ ْﺮأَ َة ُﺧﻠ َﻘ ْ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺖ در ﺑﺎرۀ زنھﺎ زﯾﺮا زن از‬ ‫ﺖ ِﻣ ْﻦ ِﺿﻠ ٍﻊ‪َ ،‬و�ِن أﻋ َﻮ َج‬ ‫ِ‬
‫ﭘﮫﻠﻮی آدم آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮐﺞﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ِّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ ُ‬ ‫َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٍء ِﻰﻓ الﻀﻠ ِﻊ أﻋﻼه‪ ،‬ﻓ ِﺈذا ذﻫﺒﺖ ﺗ ِﻘﻴﻤﻪ‬
‫ْ َ ْ‬ ‫ْ َ ْ ُ َ‬ ‫َ َ َُْ‬
‫ﺮﺴﺗﻪ‪َ ،‬و�ِن ﺗ َﺮ�ﺘَﻪ ل ْﻢ ﻳَ َﺰل أﻋ َﻮ َج‪،‬‬
‫ﭼﯿﺰ در ﺿﻠﻊ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ اوﺳﺖ و اﮔﺮ‬
‫ﻛ‬
‫ﺑﺨﻮاھﯽ ﮐﻪ آن را راﺳﺖ ﮐﻨﯽ ﻣﯽﺷﮑﻨﯽ و‬ ‫َِّ‬ ‫ﻓَ ْ‬
‫ﺎﺳﺘَ ْﻮ ُﺻﻮا ﺑِﺎﻟنﺴﺎ ِء«‪.‬‬
‫اﮔﺮ رھﺎﯾﺶ ﮐﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺠﯽ ﺧﻮد ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ در ﺑﺎرۀ زﻧﺎن ﺳﻔﺎرش ﺑﺨﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٩٨‬‬

‫اﺳﺘَ ْﻮ ُﺻﻮا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ْ » :‬‬
‫ً‬
‫ﻧﯿﮏرﻓﺘﺎری ﺑﺎ زﻧﺎن ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ»ﺑﺎﻟنﺴﺎء ﺧ�ا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ آنھﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ روش و‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﺳﻠﻮکﺷﺎن رﻓﺘﺎر ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺴﯿﺎری ﺑﺮﺧﻮردھﺎی ﺑﺪﺷﺎن از ﺿﻌﻒ ﺧﻠﻖ و ﺧﻠﻖﺷﺎن‬
‫َ َّ ْ َ َ‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺟﺰء ﻓﻄﺮت ﻃﺒﯿﻌﯽ آنھﺎﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪» :‬ﻓ ِﺈن ال َﻤ ْﺮأة‬
‫َ‬ ‫ُﺧﻠ َﻘ ْ‬
‫ﺖ ِﻣ ْﻦ ِﺿﻠ ٍﻊ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺣﻮاء را از دﻧﺪۀ آدم ﺑﻪ ﮐﻠﻤﮥ ﺗﮑﻮﯾﻦ آﻓﺮﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ِ‬
‫َ َّ ْ َ ْ َ َ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎش ﯾﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻮ! ﺳﭙﺲ ﺣﻮاء ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬و در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر‪» :‬ﻓ ِﺈن الﻤﺮأة‪...‬‬
‫«اﺷﺎره ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﺿﻌﻒ ﻓﻄﺮی زن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻼزم آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪:‬‬
‫ِّ َ َ ْ َ‬ ‫َ‬
‫» َو� َّن أ ْﻋ َﻮ َج َ ْ‬
‫الﻀﻠ ِﻊ أﻋﻼ ُه«‪ :‬اﺷﺎره اﺳﺖ ﺑﻪ ﺿﻌﻔﯽ ﮐﻪ در ﺧﻠﻖ و ﺧﻮی زن اﺳﺖ‬ ‫ﻰﺷ ٍء ِﻰﻓ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺑﺪزﺑﺎﻧﯽ و زﺑﺎندرازی اوﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ آن را راﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﯽﺷﮑﻨﺪش ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻃﻼق روﺑﺮو ﺷﺪه و از اﻟﻔﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ او ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و‬
‫آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺠﯽھﺎی ﻓﻄﺮی زن ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﺪیھﺎﯾﺶ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﺎ زن‬
‫اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و از ﺳﻌﺎدت ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج را در ﺑﺎرۀ زﻧﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ وﺻﯿﺖ و ﺳﻔﺎرﺷﯽ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ً‬
‫»واﺳﺘﻮﺻﻮا ﺑﺎﻟنﺴﺎء ﺧ�ا« »ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در ﺑﺎرۀ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ« و‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﮑﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ آنھﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﺑﭙﺮھﯿﺰد و از‬
‫زﺑﺎندرازیھﺎﯾﺶ درﮔﺬرد زﯾﺮا آنھﺎ از ﺿﻌﻒ ﺧﻠﻘﺘﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﭘﻨﺪ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻼق ﺑﺪون رﻓﻊ ﺿﺮر ﯾﮑﯽ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫در ﻃﻼق ﺿﺮر اﺳﺖ و آزار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روا ﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺪک ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺷﻮھﺮ اذﯾﺖھﺎی اﻧﺪک ھﻤﺴﺮش را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا زن ازﯾﻦ ﻋﯿﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ ﺧﻠﻘﺖ و ﺿﻌﻒ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮیاش ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﺳﺮای آﺧﺮت از آن ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ﺟﻼه‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻞ ﺟﻼه‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬
‫� َعل َها ل ِ� َ‬ ‫َ‬
‫َُ ۡ‬ ‫ۡ َ‬
‫)‪ (۸۳‬اﯾﻨﮏ ﺳﺮای آﺧﺮت را ﺑﺮای‬ ‫ِين �‬ ‫﴿ت ِلك ٱ َّ� ُار ٱ�خِرة‬
‫َ َ ٗ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ ُ َ ُٗ‬
‫�ض َو� ف َساد�ۚ‬ ‫�دون ُعل ّو� ِ� ٱ� ِ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮار دادﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ در‬
‫ي ِر‬
‫روی زﻣﯿﻦ ﺗﮑﺒﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﻓﺴﺎد‬ ‫ۡ َ َ ُ ۡ َّ َ‬
‫َوٱل�ٰقِبة ل ِل ُمتقِ�‪] ﴾٨٣‬اﻟﻘﺼﺺ‪.[۸۳ :‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﯿﮏ ﺑﺮای‬
‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران اﺳﺖ‪.‬‬
‫ۡ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ت ِلك ٱ َّ� ُار ٱ�خ َِرةُ﴾‪ :‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺘﺪاﺋﯿﻪ‪ ،‬آﻏﺎز‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻘﯿﺴﺖ در وﺻﻒ ﺳﺮای آﺧﺮت‪ ،‬زﯾﺮا دﻧﯿﺎی ﻓﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮای آﺧﺮت ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫َۡ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َ ُ ٗ‬
‫�ض‬‫�دون ُعل ّو� ِ� ٱ� ِ‬‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاش از آن ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪�﴿ :‬علها ل ِ�ِين � ي ِر‬
‫َ َ ٗ‬
‫َو� ف َسادا�ۚ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮای آﺧﺮت ﻣﺄوا و ﻣﻨﺰل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ در اﯾﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪه و ﺑﺮ آنھﺎ ﺧﻮدﺧﻮھﯽ و ﺗﮑﺒﺮ ورزﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎ ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮک‪ ،‬ﻗﺘﻞ‪ ،‬زﻧﺎ‪ ،‬دزدی و ﺷﺮاﺑﺨﻮاری ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻓﺴﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای‬
‫�﴾‪ :‬ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌﻘﯿﺒﯽ و ﭘﯿﺮو ﺟﻤﻠﮥ ﭘﯿﺸﺘﺮش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬وٱ ۡل َ�ٰق َب ُة ل ِۡل ُم َّتق َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﮋده و ﺑﺸﺎرت اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺣﺴﻦ ﻋﺎﻗﺒﺖ ھﻢ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ و ھﻢ در آﺧﺮت‪ .‬و اھﻞ‬
‫آﺧﺮت ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراﻧﯽاﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺗﺮﺳﯿﺪه و اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽاش را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا اﻧﺠﺎم اواﻣﺮ اﻟﮫﯽ ﻧﻔﺲ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﻮده و او را ﺑﺮای ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺳﺮای آﺧﺮت آﻣﺎده‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد و ھﺮﮔﺎه ﻧﻔﺲ ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎک ﮔﺮدد ﺻﺎﺣﺒﺶ را از ﻣﮫﺎﻟﮏ و ﭘﺮﺗﮕﺎهھﺎی دﻧﯿﺎ و‬
‫ﭘﺴﺘﯽھﺎ دور ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا دوریﮐﺮدن از ﻧﻮاھﯽ ﻃﮫﺎرت ﻧﻔﺲ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و از‬
‫ﺑﺪیھﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﻧﮕﮫﺪارﯾﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮب ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ آرزوھﺎی ﺑﯿﮫﻮدۀ آﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻤﺎن‬
‫ھﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺿﺮر ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﻤﮕﯽ ﻧﺠﺎتﯾﺎﻓﺘﮕﺎناﻧﺪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﻓﻀﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﯿﺎض ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اھﻞ آﺧﺮت ﺷﺮوﻃﯽ وﺿﻊ ﺷﺪه ﮐﻪ از‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٠٠‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬اﯾﺸﺎن در روی زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺗﺮی ﺟﻮﯾﯽ و ﻓﺴﺎد را اراده ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﭘﻨﺪﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﯿﻦ س در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻮاره ﺑﻮد ﺑﺮ ﻣﺴﺎﮐﯿﻨﯽ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺎن ﺧﺸﮏ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺳﻼم ﻧﻤﻮد ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ ﻏﺬای‬
‫ۡ َ‬
‫ﺧﻮد دﻋﻮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ‪﴿ :‬ت ِلك ٱ َّ� ُار ٱ�خ َِرةُ﴾ و از اﺳﭙﺶ ﻓﺮود‬
‫آﻣﺪ و ﺑﺎ اوﺷﺎن ﻏﺬا ﺧﻮرد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻧﯿﮏ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﺎص ﺑﺮای‬
‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮک و ﮔﻨﺎه ﭘﺮھﯿﺰ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ آن ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﮐﻞ و ﺷﺮب ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ‬

‫ﻗﻮل ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ اﻻﻛﻮع س‪َ :‬و�ِ َّن ﮔﻔﺘﮥ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﻻﮐﻮع س ﮐﻪ ﻣﺮدی ﻧﺰد‬
‫َ ُْ‬ ‫ِّ َ َ َ‬ ‫أ ْﻋ َﻮ َج َ ْ‬
‫َ‬
‫الﻀﻠ ِﻊ أ ْﻋﻼ ُه‪َ �َ ،‬ﻘﺎل‪ :‬ﻞﻛ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭙﺶ ﺧﻮرد رﺳﻮل‬ ‫ﻰﺷ ٍء ِﻰﻓ‬
‫ﻴﻊ‪ ،‬ﻗَﺎل؟ ﻻ اﻟﻠﻪ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ﻻ أَ ْﺳﺘَﻄ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ِ�ﻴَ ِﻤﻴ ِﻨﻚ‪ ،‬ﻗﺎل‪:‬‬
‫ِ‬
‫ﺮﺒ‪ .‬ﻗَ َﺎل‪َ �َ :‬ﻤﺎ ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ‪ ،‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬ ‫ﻻ اﻟْﻜ ْ ُ‬‫ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َّ‬
‫ِ‬ ‫اﺳﺘﻄﻌﺖ ﻣﺎ ﻣﻨﻌﻪ إِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﯽ و او را ﮐﺒﺮ ازﯾﻦ‬ ‫َر� َﻌ َﻬﺎ ِإﻰﻟ ِ�ﻴ ِﻪ‪.‬‬
‫ﮐﺎر ﺑﺎزداﺷﺖ‪ .‬ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ دھﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ً‬
‫ﺷﺮح‪ :‬در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻠﻤﻪ س‪» :‬إن رﺟﻼ أ�ﻞ ﻋﻨﺪ رﺳﻮل اﷲ �ﺸﻤﺎﻪﻟ«‪ ،‬ﻧﺎم ﺷﺨﺺ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺮھﯿﺰ از ﻏﯿﺒﺖ ﺗﺬﮐﺮ داده ﻧﺸﺪه‪ ،‬زﯾﺮا ﻏﯿﺒﺖ ﯾﺎدآورﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ‬
‫ﺑﺮادرت ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪»:‬ﺑﺸﲈﻟﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭙﺶ و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻛ ﹾﹸﻞ ﺑﹺ ﹶﻴ ﹺﻤﻴﻨﹺ ﹶﻚ«‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺮای ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﯽﺧﻮرد ﺟﮫﺖ ارﺷﺎد و ﺗﻌﻠﯿﻤﺶ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺨﻮر ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺖ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ زﯾﺮا ﺧﻮردن ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭙﺶ ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻻ‬
‫اﺳﺘﻄﻴﻊ« اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ آن ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺮاﯾﺶ اﻣﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ‬
‫راﺳﺘﺶ ﺑﺨﻮرد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮردن ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ را داﺷﺖ ﻣﮕﺮ ﺗﮑﺒﺮ و‬
‫ﺧﻮدﺧﻮاھﯽ او را از ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﻣﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻟﺬا رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ او‬
‫ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻻ اﺳﺘﻄﻌﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﻗﺪرت ﻧﺪھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﻣﺘﮑﺒﺮ ﺑﻮد‬
 ‫‪١٠١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫و اﻧﺴﺎن ﻣﺘﮑﺒﺮ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎ ﺻﻔﺖ ﮐﺒﺮﯾﺎﯾﯽ ﺧﺪا ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﺮﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺳﻠﻤﻪ س‪َ �» :‬ﻤﺎ َر� َﻌ َﻬﺎ إِﻰﻟ ِ�ﻴ ِﻪ« ﯾﻌﻨﯽ از ھﻤﺎن‬
‫ﺳﺎﻋﺖ دﺳﺘﺶ ﺷﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻣﺮدن ﺑﻪ آن دﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﻮردن ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﯾﮑﯽ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ‬
‫ﻣﺮاد ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ و ﺑﺮای ﻋﻤﻞ آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ھﺮﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ‬
‫ﭼﭙﺶ ﺑﺨﻮرد و ﺑﻨﻮﺷﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و آن ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮوھﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺎزد از ﺟﻤﻠﻪ آنھﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﮐﺒﺮ ﺑﯿﻢ ده زﯾﺮا ﻣﺘﮑﺒﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ در دﻟﺶ ذرۀ از ﮐﺒﺮ ﺑﻮده ﺑﻪ ﺟﻨﺖ‬
‫داﺧﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﺬﮐﺮﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ از ﻏﯿﺒﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﺮھﯿﺰ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻏﯿﺒﺖ ﯾﺎدﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‬
‫در ﻏﯿﺎﺑﺶ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد‪.‬‬
‫‪ -۶‬اﯾﺸﺎن را از ﺗﮑﺒﺮ و ﻋﻨﺎد در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻢ ده ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﺗﻘﻮی و ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫� َو�ونُوا َم َع )‪ (۱۱۹‬ای ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﺧﺪا‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا ْ ٱ َّ� ُقوا ٱ َّ َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺑﺎ راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ٱل� ٰ ِد�ِ�‪] ﴾١١٩‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱۹ :‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ ﺑﺮای‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪ اﯾﻤﺎن آنھﺎ را ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوی اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ اﻣﺘﺜﺎل اواﻣﺮ اﻟﮫﯽ و ﺗﺮک ﻣﻨﮫﯿﺎﺗﺶ ﻗﺪرت ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪ اواﻣﺮ او رﻏﺒﺖ و از ﻣﻨﮫﯿﺎﺗﺶ‬
‫ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ اﯾﻤﺎﻧﺶ زﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺗﻌﻘﻞ‬
‫ﻧﻤﻮده و درک ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻗﺪرت ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻼف ﻏﯿﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ زﯾﺮا او ﺷﺒﺎھﺖ ﺑﻪ ﻣﺮده را دارد ﮔﺮﭼﻪ ﻇﺎھﺮا ﻣﺮده ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را‬
‫ﻧﺪا ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺸﻨﻮد و ﻣﮑﻠﻒ ﺷﻮد و ﻗﺪرت اﻧﺠﺎمدادن ﺗﮑﻠﯿﻒ را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﺪ ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٠٢‬‬

‫�﴾ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ از زﻧﺪﮔﯽ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫ُ ُ ْ‬
‫از ﻣﻮاردﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش ﻃﺮف ﻧﺪا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و دوﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ ﴿ :‬و�ونوا َم َع‬
‫ل� ٰ ِد� َ‬ ‫َّ‬
‫ِ�﴾‪ :‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺗﻘﻮا اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻘﻮا ﭘﺮھﯿﺰ و ﺗﺮس اﺳﺖ از‬ ‫ٱ‬
‫ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﻃﺎﻋﺘﺶ در آﻧﭽﻪ از اﻋﺘﻘﺎد و ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﮫﯽﺷﺪن و دورﺷﺪن اﺳﺖ از ﻋﻘﯿﺪه و ﺳﺨﻦ و ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻓﺎﺳﺪ ‪ .‬اﯾﺸﺎن را‬
‫دﺳﺘﻮر داد‪ :‬ﮐﻪ در ﻧﯿﺖھﺎ و ﮔﻔﺘﺎر و اﻋﻤﺎلﺷﺎن ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ آنھﺎ را آﻣﺎده ﺳﺎزد‬
‫ٓ‬ ‫َّ‬
‫ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎ ﺻﺎدﻗﺎن ﯾﮑﺠﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ�ِي َجا َء‬
‫ٓ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ُ َّ َ َ ٓ ُ َ‬ ‫ُ َ َ ُ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ِند َر ّ� ِ ِه ۡ ۚم �ٰل ِك َج َزا ُء‬
‫ون ع َ‬ ‫لص ۡد ِق َو َص َّدق بِهِۦٓ أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم ٱل ُم َّتقون‪ ٣٣‬لهم ما �شاء‬ ‫ّ‬
‫ب ِٱ ِ‬
‫سن َ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫�‪] ﴾٣٤‬اﻟﺰﻣﺮ‪» .[۳۴-۳۳ :‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﯾﯿﻦ راﺳﺘﯿﻦ را آورد و آﻧﮑﻪ ﺗﺼﺪﯾﻘﺶ ﻧﻤﻮد‪،‬‬ ‫ٱل ُمح ِ ِ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎرﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ھﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن دارﻧﺪ؛ اﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎداش‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ«‪.‬‬
‫َ َّ َ‬
‫لصد ِق﴾ آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺪق آﻣﺪه ﮐﻪ او رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ ج ﴿ َوصدق بِهِ ٓۦ﴾‬
‫﴿ َوٱ َّ�ِي َجا ٓ َء بٱ ّ ۡ‬
‫ِ ِ‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫و آن ﮐﻪ او را ﺗﺼﺪﯾﻖ داده اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س اﺳﺖ ﴿أ ْو ٰٓ��ِك ه ُم ٱل ُم َّتقون‪ ٣٣‬ل ُهم َّما‬
‫سن َ‬ ‫َ ّ َ َ َ ٓ ۡ ۡ‬ ‫ََ ٓ َ‬
‫�‪» :﴾٣٤‬اﯾﺸﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراناﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫�شا ُءون عِند َر� ِ ِه ۡ ۚم �ٰل ِك ج َزا ُء ٱل ُمح ِ ِ‬
‫در ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و اﯾﻦ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻗﺮاﺋﺖ را اداﻣﻪ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﺑﺮای ﻓﮫﻢ آن‪ ،‬اوﺷﺎن را‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‪ :‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ھﻼل ﺑﻦ اﻣﯿﻪ و ﻣﺮاره‬
‫ﺑﻦ اﻟﺮﺑﯿﻊ ش ﮐﻪ از ﻏﺰوۀ ﺗﺒﻮک ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ آﻧﮕﺎھﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺗﺒﻮک ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و آنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﺨﻠﻒ ورزﯾﺪه ﺑﻮده‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺬرﺧﻮاھﯽ ﺑﻪ راﺳﺖ و دروغ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دروغ ﻋﺬر ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ أ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‬
‫اﻣﺮ ﻧﻤﻮد و ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻃﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرۀ‬
‫ﺗﻮﺑﻪﺷﺎن آﯾﺖ ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد و ﺗﻮﺑﻪﺷﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬و آنھﺎ در ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ‬
 ‫‪١٠٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در اﯾﻦ آﯾﻪ از ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺻﺎدﻗﯿﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺪارد‪ .‬آﻣﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رھﻨﻤﺎﺳﺖ و‬
‫ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻇﺎھﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﯽ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﺼﺎدﻗﯿﻦ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آنھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺎھﺮ و ﺑﺎﻃﻦﺷﺎن‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ آن ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﮥ آﺧﺮ آروزھﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻟﺘﺰام ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ‬

‫ِّ ْ َ َّ ِّ ْ َ‬ ‫َ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺑﺮ‬ ‫الﺼﺪق‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪َ :‬ﻋﻠﻴْ� ْﻢ ﺑِﺎلﺼﺪ ِق ﻓ ِﺈن‬
‫َ‬ ‫َ ْ َّ‬ ‫َ ْ ِّ َ َّ ْ َّ َ ْ‬ ‫َْ‬
‫ﺧﻮد راﺳﺘﯽ را زﯾﺮا ﺻﺪق رھﻨﻤﺎ اﺳﺖ‬ ‫ﺮﺒ �ﻬ ِﺪى ِإﻰﻟ اﺠﻟَﻨ ِﺔ َوﻻ‬ ‫�ﻬ ِﺪى ِإﻰﻟ اﻟ ِﺮﺒ و�ِن اﻟ ِ‬
‫ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ و‬ ‫الﺼﺪق َﺣ َّﻰﺘ‬
‫ِّ ْ َ‬
‫ﺤ َّﺮى‬‫الﺮ ُﺟ ُﻞ ﻳَ ْﺼ ُﺪ ُق َو َ�ﺘَ َ‬ ‫ﻳَ َﺰ ُال َّ‬
‫ُ‬ ‫ِّ ً‬ ‫َّ‬ ‫َْ‬ ‫ُ ْ‬
‫�ﺘَ َ‬
‫ا� ِﺻﺪﻳﻘﺎ َو�ِﻳَّﺎ� ْﻢ‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ راﺳﺖ‬
‫ِ‬ ‫ﺐ ِﻋﻨﺪ‬ ‫ﻳ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺻﺪق را ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬ ‫ُ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻮر‬‫واﻟﻜ ِﺬب ﻓ ِﺈن اﻟﻜ ِﺬب �ﻬ ِﺪى ِإﻰﻟ اﻟﻔﺠ ِ‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺪﯾﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ُ‬
‫ﺎر‪َ ،‬و َﻣﺎ ﻳَ َﺰال‬ ‫ﻮر َ� ْﻬ ِﺪى إ َﻰﻟ َّ‬
‫اﻨﻟ‬ ‫ﺠ َ‬‫َو� َّن اﻟْ ُﻔ ُ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و دوری ﮐﻨﯿﺪ از دروغ زﯾﺮا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻜﺬ َب َﺣﻰﺘَّ‬ ‫ْ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ُ ُ َ ْ‬
‫دروغ رھﻨﻤﺎ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﮔﻨﺎه‬ ‫الﺮﺟﻞ ﻳ� ِﺬب و�ﺘﺤﺮى اﻟ ِ‬
‫ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ َّ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی آﺗﺶ و ھﻤﻮاره‬ ‫ا� ﻛﺬاﺑًﺎ‪.‬‬ ‫ﻳ�ﺘﺐ ِﻋﻨﺪ ِ‬
‫ﺷﺨﺺ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﻗﺼﺪ دروغ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺬاب‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫َ َ ْ ُ ْ ِّ ْ‬
‫ﺎلﺼﺪ ِق«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺻﺪق را ﮐﻪ ﺟﺪا ﻧﺸﻮد از‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ج‪» :‬ﻋﻠﻴ�ﻢ ﺑِ‬
‫ﺷﻤﺎ و ﺷﻤﺎ از او ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬در ﻧﯿﺖھﺎ و ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار ﺧﻮد در آﺷﮑﺎر و ﻧﮫﺎن ﺻﺎدق‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺻﺎدﻗﯿﻨﯽ ﺑﮕﺮدﯾﺪ ﮐﻪ دارای ﭘﺎﮐﯽ و ﺻﻔﺎ اﻧﺪ‪ ،‬و ھﻢ ﺑﺎ‬
‫ِين َ� ۡ� َع َم ٱ َّ�ُ‬ ‫َّ َ َ َّ ُ َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ‬
‫ك َم َع ٱ َّ� َ‬ ‫ََ ُ‬
‫ﺻﺎدﻗﯿﻦ در آﺧﺮت ﯾﮑﺠﺎ ﺷﻮﯾﺪ‪﴿ :‬ومن يطِعِ ٱ� وٱلرسول فأو�� ِ‬
‫ٗ‬ ‫َ َ َ ُ َ ُ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫َّ‬ ‫ُّ َ ٓ‬ ‫َعلَ ۡيهم ّم َِن ٱ�َّب ّ�ۧ َن َوٱ ّ ّ َ‬
‫��ِك َر�ِيقا‪﴾٦٩‬‬ ‫ح�ۚ وحسن أو‬ ‫لصدِيقِ� َوٱلش َهداءِ َوٱل�ٰل ِ ِ‬
‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫]اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۶۹ :‬آﻧﺎن ﮐﻪ از اﻟﻠﻪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﻢﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺻﺪﯾﻘﺎن‪،‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٠٤‬‬

‫ﺷﮫﺪا و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻌﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮده و ﭼﻪ رﻓﯿﻘﺎن ﻧﯿﮑﯽ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬و ﻋﻠﺖ دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺻﺪق و ﻣﻼزﻣﺖ ﺑﺮ آن را ﺑﺮایﺷﺎن اﯾﻨﻄﻮر ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫اﻟﺼﺪﹾ ﹶق« ﯾﻌﻨﯽ راﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ در ﻇﺎھﺮ و ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻪ ﻣﻼزم ﭼﻨﯿﻦ‬‫ﮐﻪ‪» :‬إﹺ ﱠن ﱢ‬
‫راﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ رھﻨﻤﺎﺳﺖ و ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آن ﮐﻪ ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ‬
‫را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﺑﮕﯿﺮد از اھﻞ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ و ﺻﺪق ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬و آنھﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاش‬
‫ِّ ْ َ‬ ‫الﺮ ُﺟ ُﻞ ﻳَ ْﺼ ُﺪ ُق َو َ�ﺘَ َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻻ ﻳَ َﺰ ُال َّ‬
‫الﺼﺪق«‪» :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ‬ ‫ﺤ َّﺮى‬ ‫ﺑﻪ ﺻﺪق ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪» .‬و‬
‫ھﻤﻮاره راﺳﺘﯽ را ﻗﺼﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻃﻠﺐ ﺻﺪق اﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ از‬
‫ﺻﺪﯾﻘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد«‪ .‬و ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻮﮐﺐھﺎی ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺟﻨﺖ ﮐﺎﻣﯿﺎب‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد و از ﮐﻤﺎل ﻋﻨﺎﯾﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﻪ اﻣﺘﺶ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ در ھﺮدو ﺳﺮا ﺑﻪ‬
‫ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ آنھﺎ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮد اﮐﻨﻮن‬
‫ْ َ‬ ‫َ َّ ُ‬
‫ﺎ� ْﻢ َواﻟﻜ ِﺬ َب«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ »ﺗﺮﺳﯿﺪ و از‬ ‫اﯾﺸﺎن را از ﺿﺪ آن ﯾﻌﻨﯽ دروغ ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ‪» :‬و�ِﻳ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ َّ‬
‫دروغ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﯿﺪ« و ﻋﻠﻞ اﺟﺘﻨﺎب از آن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ »ﻓﺈِن اﻟﻜ ِﺬ َب‬
‫ﻮر«‪ :‬دروغ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ و ﻓﺠﻮر‪ ،‬ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺠ‬‫َ� ْﻬﺪى إ َﻰﻟ اﻟْ ُﻔ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ َ ْ‬ ‫ْ‬
‫ﺎر« و ﮔﻨﺎه ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و در‬ ‫ﺧﺎرجﺷﺪن از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽﺷﺎن »واﻟﻔﺠﻮر �ﻬ ِﺪى ِإﻰﻟ اﻨﻟ ِ‬
‫ﺑﯿﻢدادن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺷﺨﺺ دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﺮ ﮐﺬب اداﻣﻪ دھﺪ و از آن ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﺶ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺎذﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﮐﺎذﺑﯿﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ ھﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮد و آنھﺎ اھﻞ دوزخاﻧﺪ و ﺑﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ اﺳﺖ آن‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺷﺮح ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺮاد‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎ و از دروغ ﺑﯿﻢ ده ﺗﺎ ﮐﻪ از آن دور ﺷﺪه و ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺷﺨﺺ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ ھﻤﻮاره آن را ﻻزم‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و آن ﮐﻪ ﺑﻪ دروغ ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ ھﻤﯿﺸﻪ از او ﺟﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺳﻨﺖ‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه از او ﮔﻨﺎھﯽ ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ورﻧﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﺘﻮاﻟﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺗﻮﺑﻪﮐﺮدن ﺑﺮ او دﺷﻮار‬
‫َّ َ ْ َ َ‬ ‫َْ‬
‫الﺴيِّﺌَﺔ اﺤﻟ َ َﺴﻨَﺔ � ْﻤ ُﺤ َﻬﺎ«‪ :‬در ﭘﯽ ﮔﻨﺎه‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج » َوأﺗ ِﺒ ِﻊ‬
 ‫‪١٠٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﺣﺴﻨﻪ و ﻧﯿﮑﯽای را اﻧﺠﺎم ده ﮐﻪ اﺛﺮ ﮔﻨﺎه را ﻣﺤﻮ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ‬
‫�� ُّ� َها ٱ ِ� َ ٰ‬
‫�� ُن َما غ َّر َك ب ِ َر ّ�ِك ٱلك ِر� ِم‪] ﴾٦‬اﻻﻧﻔﻄﺎر‪» .[۶ :‬ای اﻧﺴﺎن! ﭼﻪ ﭼﯿﺰ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َّ َ َّ ۡ َ ُ َ َ‬
‫� ٱ َّ�ِ ل َِّ� َ‬
‫ِين‬ ‫ﺗﻮ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﺮﯾﻤﺖ ﻣﻐﺮور ﺳﺎﺧﺘﻪ؟«‪﴿ .‬إِ�ما ٱ�و�ة‬
‫َ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ ُّ ٓ َ َ َ َ ُ َّ َ ُ ُ َ‬
‫�ب﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۱۷ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬ ‫�عملون ٱلسوء ِ��ٰل ٖة �م �تو�ون مِن ق ِر ٖ‬
‫ﺗﻮﺑﻪﮐﺮدن ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﺮﮐﺴﺎﻧﯽ راﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﺪیھﺎی را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ زودی ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﻧﯿﮑﺎن در ﺑﻬﺸﺖ و ﺑﺪان در دوزخ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ار )‪ (۱۳‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﯿﮑﺎن در ﻧﻌﻤﺖھﺎاﻧﺪ )‪ (۱۴‬و‬ ‫ج َ‬‫�ن ٱ ۡل ُف َّ‬
‫َّ‬ ‫َّ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫ي�‪١٣‬‬ ‫﴿إِن ٱ�برار ل ِ� نعِ ٖ‬
‫َ َ ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺪان در دوزخاﻧﺪ‪ (۱۵) .‬درآﯾﻨﺪ آن را‬
‫ِين‪ ١٥‬وما‬ ‫حي�‪ ١٤‬يَ ۡصلَ ۡو َ� َها يَ ۡو َم ٱ ّ‬
‫�‬ ‫ِ‬
‫لَ� َ‬
‫ج‬
‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ (۱۶) .‬و ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ اﯾﺸﺎن از آن‬ ‫ٓ‬
‫ُ ََۡ َ َ‬
‫ه ۡم �نها بِغا�ِبِ�‪] ﴾١٦‬اﻻﻧﻔﻄﺎر‪.[۱۶-۱۳ :‬‬
‫ﻧﺎﭘﺪﯾﺪان‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﻓﻨﺎی اﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و ﺑﺮﭘﺎﺷﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﺳﻮال ﺧﺪاوﻧﺪ از اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮﯾﺒﺶ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﺧﺪای را ﻋﺒﺎدت ﻧﮑﺮده و او را ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ‬
‫َ ٰٓ َ ُّ َ ۡ َ ٰ َ َ َ ّ َ ۡ َ‬
‫�م‪] ﴾٦‬اﻻﻧﻔﻄﺎر‪:‬‬‫�� ُن ما غ َّرك ب ِ َر�ِك ٱلك ِر ِ‬ ‫ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﺪه اﺳﺖ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪���﴿ :‬ها ٱ ِ�‬
‫‪» .[۶‬ای اﻧﺴﺎن ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﺮﯾﻤﺖ ﻓﺮﯾﺐ داد« ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ از ﮐﺮام‬
‫اﻟﮑﺎﺗﺒﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﺷﻤﺮده ﺷﺪه و ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه آن ﮐﻪ ﺧﯿﺮ اﻧﺠﺎم‬
‫ً‬
‫داده ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد و آن ﮐﻪ ﻏﯿﺮ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻐﯿﺮ‪ .‬و ﻣﻮﮐﺪا ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ از‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﯿﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ داوری ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﺸﺎن دو دﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﺑﺪﮐﺎر‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫َّ ۡ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬إِن ٱ�بۡ َر َار﴾ اﺑﺮار اھﻞ اﯾﻤﺎن و ﻃﺎﻋﺖ و ﺻﺪاﻗﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻔﺮد اﺑﺮار َﺑ ّﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪،‬‬
‫َ َ‬
‫ي�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﻨﺖ ﮐﻪ ﺳﺮای ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ و آنھﺎ ﻧﻌﻤﺖھﺎی‬ ‫﴿ل ِ� ن ِع ٖ‬
‫ھﻤﯿﺸﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻧﻪ ﭼﺸﻤﯽ آن را دﯾﺪه و ﻧﻪ ﮔﻮﺷﯽ ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻗﻠﺐ‬
‫ار﴾ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻓﺎﺟﺮ اﺳﺖ و ﻓﺎﺟﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺑﺸﺮی ﺧﻄﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬إ َّن ٱ ۡل ُف َّج َ‬
‫ِ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻧﻤﻮده و از اﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﯿﺮون ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻃﻮری ﮐﻪ ﻧﻪ اﯾﻤﺎن آورده و ﻧﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ ﭘﺮﺳﺘﯿﺪه و ﻧﻪ رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮده و ﻧﻪ‬
‫ي�﴾‪ :‬در‬ ‫َ َ‬
‫ح ٖ‬ ‫ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم داده و ﻧﻪ از ﺑﺎﻃﻞ و ﻇﻠﻢ و ﺷﺮی اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪﴿ .‬ل ِ� ج ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٠٦‬‬

‫دوزخ ﮐﻪ ﻋﺬاب آن ھﻤﯿﺸﮕﯽ و ﺳﺮﻣﺪی و اﺑﺪی اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺳﺰای اﻋﻤﺎل‬
‫ِين﴾‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از روز ﺟﺰا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺗﺶ آن روز‬ ‫ََۡ ّ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﴿يوم ٱ� ِ‬
‫آنھﺎ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﯾﺸﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ آن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ روز و ﻧﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ از آن دور‬
‫ُ َۡ‬
‫ﺷﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﻪ ﻋﺬاب از آنھﺎ ﻓﺮوﮐﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َما ه ۡم �ن َها‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ َ َّ ُ َ ۡ‬ ‫ب َغآ�ب َ‬
‫� �ن ُه ۡم َوه ۡم �ِيهِ ُم ۡبل ُِسون‪] ﴾٧٥‬اﻟﺰﺧﺮف‪» .[۷۵ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻢ‬ ‫�‪ :﴾١٦‬و ﻓﺮﻣﻮد‪� �﴿ :‬ف‬ ‫ِ ِِ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد از اﯾﺸﺎن ﻋﺬاب و آنھﺎ در ﺟﮫﻨﻢ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎراﻧﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ آﯾﻪ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻤﻠﻪھﺎ و آﻧﭽﻪ ﻓﮫﻢ آن از آﯾﺖ ﻣﺮاد اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺎ ﺗﺬﮐﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪ اﻟﮫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اھﻞ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺪهﺷﺪه آنھﺎ را در اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺪا و رﺳﻮل ج ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﯿﻢ ده و ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﺎن‬
‫َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َّ‬
‫و�ۥ فإِن‬ ‫را درﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪا از ﺳﻮرۀ ﺟﻦ ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪َ ﴿ :‬و َمن َ� ۡع ِص ٱ� ورس‬
‫َ َٓ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ�ۥ نَ َ‬
‫ِيها �بَ ًدا﴾ ]اﻟﺠﻦ‪» .[۲۳ :‬ھﺮﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ﺧﺪا و رﺳﻮل‬ ‫ار َج َه َّن َم � ٰ ِ�ِين �‬
‫را ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮای او آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎوﯾﺪ و اﺑﺪی در آن ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﺑﺮای اﻃﺎﻋﺖﮐﻨﻨﺪه ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮارد اﻃﺎﻋﺖ را ﺑﺪاﻧﺪ و‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮ ﺑﻨﺪه واﺟﺐ اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻋﺒﺎدتھﺎ و ﭼﮕﻮﻧﯽ ادای آن را ﺑﺪاﻧﺪ و‬
‫ھﻤﯿﻨﻄﻮر اﻧﻮاع ﻣﻨﮫﯿﺎت و وﺳﺎﯾﻞ دوری و ﭘﺮھﯿﺰ از آن را‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ دﯾﺪار اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬

‫َّ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ‬ ‫اء ْون أﻫﻞ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ِ » :‬إن أﻫﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﻴﻟﺮﺘ‬
‫َ َ ََ َ ْ َ ْ َ‬
‫ﻜ ْﻮ َﻛ َ‬ ‫ُْ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ اھﻞ ﻏﺮﻓﻪھﺎ را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‬ ‫اﺪﻟ ِّر َّى‬
‫ﺐ ُّ‬ ‫اﻟﻐ َﺮ ِف‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺗﺮاءون اﻟ‬
‫َ ْ ْ‬ ‫َ َْ ْ‬ ‫ُُ‬ ‫اﻟْ َﻐﺎﺑ َ‬
‫ﺳﺘﺎرۀ درﺧﺸﻨﺪۀ ﮔﺬرﻧﺪه در اﻓﻖ ﻣﺸﺮق ﯾﺎ‬ ‫ﺮﺸ ِق أ ِو ال َﻤﻐ ِﺮ ِب‪،‬‬‫ِ‬ ‫ﻤ‬ ‫ال‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻣ‬
‫ِ‬ ‫ﻖ‬
‫ِ‬ ‫ﻓ‬ ‫اﻷ‬ ‫ﻰﻓ‬
‫ِ‬ ‫ﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﻐﺮب را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮی ﮐﻪ ﺑﯿﻦﺷﺎن اﺳﺖ‪،‬‬ ‫َ َ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ‬
‫ا�‪،‬‬ ‫ِﺘﻟﻔﺎﺿ ِﻞ ﻣﺎ ﺑيﻨﻬﻢ‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﻦھﺎ ﻣﻨﺰلھﺎی‬ ‫َ َُُْ َ َ ُْ ُ‬ ‫ْ َ ََ ُ َْ‬
‫�ﻫ ْﻢ‪،‬‬ ‫ﺎزل اﻷﻧ ِبﻴَﺎ ِء ﻻ �ﺒﻠﻐﻬﺎ �‬ ‫ﺗِﻠﻚ ﻣﻨ ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮﺷﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﻪ آن‬ ‫ٌ‬ ‫َّ‬
‫ﻗَ َﺎل‪ :‬ﺑَ َ�‪َ ،‬واﺬﻟى َ� ْﻔﻰﺴ �ﻴَﺪه ‪،‬ر َﺟﺎل َ‬
‫آﻣﻨُﻮا‬ ‫ِ ِ ِِ ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪١٠٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آری‪ ،‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آن ﮐﻪ‬ ‫ﺎ� َو َﺻ َّﺪﻗُﻮا ال ْ ُﻤ ْﺮ َﺳﻠ َ‬

‫� «‪.‬‬
‫َّ‬
‫ِ‬ ‫ﺑِ ِ‬
‫ﻧﻔﺲ ﻣﻦ در ﯾﺪ ﻗﺪرت اوﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻨﺎزل‬
‫ﻣﺮداﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺗﺼﺪﯾﻖ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
‫َّ َ ْ َ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ِ » :‬إن أﻫﻞ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ‪ «...‬اﻟﺦ رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺑﺮﺗﺮی درﺟﺎت و‬
‫ﻋﺎﻟﯽﺑﻮدن ﻣﻨﺰلھﺎی اھﻞ ﺟﻨﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮی ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻔﺎوتﺷﺎن در‬
‫ﻧﯿﺮوی اﯾﻤﺎن و ﮐﺜﺮت اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ و ﻗﻮت ﭘﺮھﯿﺰﺷﺎن از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺣﺮام ﻗﺮار‬
‫َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ‬
‫اء ْون أﻫﻞ اﻟﻐ َﺮ ِف«‪ :‬اﯾﺸﺎن‬ ‫داده از ﮔﻨﺎھﺎن و ﺑﺪیھﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪» :‬إ�ﻬﻢ �ﺮﺘ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ اھﻞ ﻏﺮﻓﻪھﺎ را در ﺑﻠﻨﺪی آن و دوریﺷﺎن از آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در درﺟﺎت ﭘﺎﯾﺎنﺗﺮ ﻗﺮار‬
‫ْ َ‬
‫ﻜ ْﻮ َﻛ َ‬ ‫َ َ ََ َ َ‬
‫اﺪﻟ ِّر َّى« ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺘﺎرۀ روﺷﻦ‬ ‫ﺐ ُّ‬ ‫اء ْون« ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻣﺮوزه ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﻣﺮدم »اﻟ‬ ‫دارﻧﺪ »ﻛﻤﺎ ﺗﺮ‬
‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫و ﺗﺎﺑﻨﺪه را ﻓﯽ اﻻﻓﻖ در آﺳﻤﺎن‪ ،‬و ھﺮﮔﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ اﺻﺤﺎﺑﺶ را آﮔﺎه ﻧﻤﻮد »ﻗﺎلﻮا‪ :‬ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل‬
‫َّ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ َ‬
‫ﻻ َ�ﺒْﻠُ ُﻐ َﻬﺎ َ� ْ ُ‬
‫� ُﻫ ْﻢ« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا اﯾﻦ ﻣﻨﺎزل اﻧﺒﯿﺎء اﺳﺖ‬ ‫ا�‪ ،‬ﺗِﻠﻚ ﻣﻨ ِ‬
‫ﺎزل اﻷﻧ ِبﻴﺎ ِء‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻪ ﻏﯿﺮ اﻧﺒﯿﺎء ﺑﻪ آن ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺟﻮاب داد‪ :‬آری‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﺼﻮر‬
‫َْ‬ ‫َّ‬
‫اﺬﻟى �ﻔ ِﻰﺴ ِ�ﻴَ ِﺪهِ ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﻮده و ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺮایﺷﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪َ » :‬و ِ‬
‫َّ ُ‬
‫آﻣﻨُﻮا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦھﺎ ﻣﻨﺎزل ﻣﺮداﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا آورده و » َﺻﺪﻗﻮا‬ ‫ر َﺟ ٌﺎل َ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫الﻤ ْﺮﺳ ِﻠ�« و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺗﺼﺪﯾﻖ دادﻧﺪ و ﺧﺎﺻﮥ اﻧﺒﯿﺎء ﻧﯿﺴﺖ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﺗﺮی ﻣﻨﺎزل اھﻞ ﺟﻨﺖ ﺗﻔﺎوتﺷﺎن در اﻧﺠﺎم‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ و ﺗﺮک ﻣﻨﮫﯿﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را در ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و رﻏﺒﺖ در ﻋﻤﻞھﺎی ﺻﺎﻟﺢ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻋﻼﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎزل در ﺳﺮای آﺧﺮت دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺳﺨﻦ و ﺻﺤﺖ آن‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ در ﺑﺎرۀ اﯾﻦ ﻗﺴﻢ‪» :‬واﻟﺬي ﻧﻔﴘ ﺑﻴﺪه«‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٠٨‬‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﺎ آن ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮای اﯾﺸﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺬﮐﺮ‬
‫َّ َ ٓ َ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ْ َ ۡ‬
‫ده‪َ ﴿ :‬سابِق ٓوا إ ِ ٰ� َمغفِ َر� ٖ ّمِن َّر ّ�ِ� ۡم َو َج َّن ٍة ع ۡرض َها ك َع ۡر ِض ٱلسماءِ وٱ��ض‬
‫ِ‬
‫ُ َّ ۡ َّ َ َ َ ُ ْ َّ‬
‫امنوا ب ِٱ�ِ َو ُر ُسلِهِۚۦ﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪» .[۲۱ :‬ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺨﺸﺎﯾﺸﯽ از‬ ‫أعِدت ل ِ�ِين ء‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن وﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﮫﻨﺎﯾﺶ ﻣﺜﻞ ﭘﮫﻨﺎی آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻣﺎده ﺷﺪه‬
‫ﺑﺮای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻋﺒﺎدت ﺑﺎاﺧﻼص‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ُ )‪ (۵‬و اﻣﺮ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ ﺧﺪا‬ ‫َ َ ٓ ُ ُ ٓ ْ َّ َ ۡ ُ ُ ْ َّ َ ُ ۡ‬
‫� �ل ِِص� �‬ ‫﴿وما أمِروا إِ� ِ�عبدوا ٱ‬
‫ّ َ ُ َ َ ٓ َ َ ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ۡ ُ ْ را ﭘﺎک دارﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮای او دﯾﻦ را‬
‫ٱ�ِين حنفاء و�قِيموا ٱلصل ٰوة و�ؤتوا‬
‫ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﺎن و ﺑﻪ ﭘﺎی دارﻧﺪ ﻧﻤﺎز را و ﺑﺪھﻨﺪ‬
‫﴾‬ ‫‪٥‬‬ ‫ة‬
‫ِ‬ ‫ِين ٱ ۡل َق ّي َ‬
‫م‬ ‫ٱ َّلز َك ٰوةَ ۚ َو َ�ٰل َِك د ُ‬
‫زﮐﺎت را‪ ،‬و اﯾﻦ اﺳﺖ دﯾﻦ اﺳﺘﻮار‪.‬‬ ‫‪.‬‬‫[‬‫‪۵‬‬ ‫]اﻟﺒﯿﻨﮥ‪:‬‬ ‫ِ‬
‫�‪ ﴾...‬اﻟﺦ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬و َما ٓ أُم ُِر ٓوا ْ إ َّ� ِ�َ ۡع ُب ُدوا ْ ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ﻧﮑﺮده اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﻧﻪ دﯾﮕﺮ اھﻞ ﺷﺮک و ﮐﻔﺮ را ﺟﺰ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎری ﮐﻪ ﺧﺪایﺷﺎن‬
‫اﺳﺖ و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ذﻟﺖ و اھﺎﻧﺘﯽ را ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن در ﺑﺮ ﻧﺪارد زﯾﺮا ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر و روزیدھﻨﺪه و ﻣﺪﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن اﺳﺖ ﻟﺬا ﻓﻄﺮﺗﺎ و ﻋﻘﻼ ﻋﺒﺎدﺗﺶ واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ِين﴾‬ ‫� َ ُ� ٱ ّ� َ‬
‫�ل ِص َ‬‫ُۡ‬
‫ﭘﺲ ﭼﺮا در ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪا اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻪ و ﻣﺘﺮدداﻧﺪ؟ و ﮔﻔﺘﻪاش‪ِ ﴿ :‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺧﺎص ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ در ﻋﺒﺎدﺗﺶ ﻏﯿﺮ او را‬
‫ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺮک ﻋﺒﺎدت را ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﻮده و ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺰﮐﯿﻪ‬
‫َٓ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪاش‪ُ ﴿ :‬ح َنفا َء﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ دور ﺷﺪه و رﺟﻮعﮐﻨﻨﺪه از ﻣﻠﺖھﺎی ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک ﺑﻪ‬
‫َ ُ ُ ْ َّ َ ٰ َ‬
‫ﺳﻮی ﻣﻠﺖ اﺳﻼم ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻠﺖ اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬و�قِيموا ٱلصلوة‬
‫ُۡ ْ َ َ‬
‫َو ُ�ؤتوا ٱ َّلزك ٰوة ۚ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از اﻗﺮار ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪا و ﺷﮫﺎدت ﺑﻪ آن‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ارادۀ‬
‫داﺧﻞﺷﺪن ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻟﺰاﻣﯿﺴﺖ ﮐﻪ اوﻻ ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ أ و‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز را اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮده و زﮐﺎت را ﺑﭙﺮدازد‬
‫ُ َۡ‬ ‫َ َ‬
‫ِين ٱلق ّي ِ َمةِ﴾ و اﯾﻦ اﺳﺖ دﯾﻦ اﺳﺘﻮار و‬ ‫ﺳﭙﺲ دﯾﮕﺮ ﻋﺒﺎدتھﺎ را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﴿ َو�ٰل ِك د‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺟﻨﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٠٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺻﻔﺮ اﻟﺨﯿﺮ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺑﺎ ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬آنھﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ اﺧﻼص در ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﻧﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻋﺰم‬
‫و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗﻠﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬و ﻟﺬا اﯾﻦ آﯾﻪ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮ وﺟﻮب ﻧﯿﺖ ﺑﺮای‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺒﺎدتھﺎی ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ آن ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ اﺳﻼم ﮐﻪ دﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﻗﯿﻤﻪ اﺳﺖ ﺳﺎﯾﺮ ادﯾﺎن ﯾﮫﻮدﯾﺖ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻮﺳﯿﺖ و ﺑﻮداﺋﯿﺖ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﻮده و اھﻞ اﯾﻦ ادﯾﺎن ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ اﺳﺎس ﺑﻨﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ و‬
‫اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز و ادای زﮐﺎت و روزه رﻣﻀﺎن و ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﺤﺮام اﺳﺖ و ھﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ ازﯾﻦ‬
‫ﭘﻨﺞ اﺳﺎس ﺳﺎﻗﻂ ﺷﻮد ﺗﻤﺎم آنھﺎ ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد و از ﺻﺎﺣﺐ آن ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ و ﺛﻮاب ﻣﺠﺎﻫﺪان‬

‫َْ ً‬ ‫ْ‬
‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج‪ِ :‬إ َّن ﺑِﺎل َﻤ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ أﻗ َﻮاﻣﺎ َﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬
‫ﻻ وﻃﺌﻨﺎ مﻮﻃﺌﺎ ً ﻳﻐﻴﻆ ﻣﺮدﻣﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﭙﯿﻤﻮدﯾﻢ ھﯿﭻ وادی و ﻧﻪ‬ ‫ََ ُْْ َ ً َ َ‬
‫�ﻄﻌﺘﻢ وا ِدﻳﺎ و‬
‫ﻧﻔﻘﺔ وﻻ أﺻﺎﺑتﻨﺎ ﻃﯽ ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ً‬
‫الﻜﻔﺎر‪ ،‬وﻻ أﻧﻔﻘﻨﺎ‬
‫ﮐﺎﻓﺮان را‪ ،‬و اﻧﻔﺎق ﻧﮑﺮدﯾﻢ ھﯿﭻ ﻧﻔﻘﻪای را و‬
‫�ﻤﺼﺔ إﻻ ﺮﺷ�ﻮﻧﺎ ﻲﻓ ذلﻚ وﻫﻢ‬
‫ﻧﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﺨﻤﺼﻪ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺷﺪﯾﺪی‬
‫ﺑﺎﻤﻟﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬ﻓﻘﻴﻞ ﻪﻟ‪ :‬ﻛﻴﻒ ذلﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل‬
‫ﻣﮕﺮ ﮐﻪ در آن ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫اﷲ؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﺣبﺴﻬﻢ اﻟﻌﺬر ﻓﺮﺸ�ﻮا‬
‫ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ﺤﺑﺴﻦ اﻨﻟﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻋﺬر آنھﺎ را ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫)رواه اﺑﻮداود واﻟﺒﺨﺎری ﻣﺨﺘﺼﺮا(‬
‫ً‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬إن ﺑﺎﻤﻟﺪﻳﻨﺔ أﻗﻮاﻣﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺮداﻧﯽ ﻧﺎﺗﻮان‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ از ﺑﯿﺮونﺷﺪن ﺑﻪ ﺟﮫﺎد و اﯾﻦ در ﻏﺰوۀ ﺗﺒﻮک ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺪرت ﺧﺮوج ﺑﺮای ﺟﮫﺎد را‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١١٠‬‬
‫ً‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻣﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎ وادﻳﺎ اﻰﻟ ﻗﻮﻪﻟ �ﺼﻤﺔ«‪ :‬ﺑﯿﺎن ﻣﺸﻘﺖ‬
‫و زﺣﻤﺖھﺎی ﺑﻮد ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬اﻻ ﺮﺷ�ﻮﻧﺎ ﻰﻓ ذﻟﮏ«‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ در ﭘﺎداش اﯾﻦ رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ »و ﻫﻢ ﺑﺎﻤﻟﺪﻳﻨﺔ«‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺠﺰﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮﯾﻀﯽ و ﯾﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻧﻔﻘﻪ و‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﻮاری‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺟﻮاب دادﻧﺪ »ﺣبﺴﻬﻢ اﻟﻌﺬر ﻓﺮﺸ�ﻮﻧﺎ‬
‫ﺤﺑﺴﻦ اﻨﻟﻴﻪ«‪ :‬ﻋﺬر آنھﺎ را ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ از ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﺒﮫﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﺄﺳﻒ و اﻧﺪوه اﯾﺸﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻮن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖھﺎیﺷﺎن را ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺑﺮایﺷﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺰد ﻣﺠﺎھﺪﯾﻦ را ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮﺟﻤﻠﻪ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﺮاد ھﺮ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﯿﺖ ﺻﺎﻟﺤﻪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﻧﯿﺖ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎﺟﺮ و ﻣﺰدی‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ و ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﻦ ﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َّ َ ُ ِّ ْ‬ ‫ْ َ ُ ِّ َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ َ‬
‫ئ َﻣﺎ‬
‫ﺎت ‪ ،‬و�ِ�ﻤﺎ ِﻟﻞﻜ ام ِﺮ ٍ‬
‫‪ -۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺎری را ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ِ » :‬إ�ﻤﺎ اﻷ�ﻤﺎل ﺑِﺎﻨﻟﻴ ِ‬
‫َ‬
‫ﻧ َﻮى« ﻣﺪار اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺖھﺎﺳﺖ و ﺑﺮای ھﺮﮐﺲ ﭘﺎداش آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽ داﺷﺘﻪ و از اﻧﺠﺎم آن ﻧﺎﺗﻮان ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺮ‬
‫ً‬
‫و ﻣﺰد آن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮده و ﻗﺪرت داﺷﺘﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ آن ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز و روزۀ ﻧﺎﻓﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداده و ﺳﭙﺲ ﻣﺮﯾﺾ و ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺮ زﻣﺎن‬
‫ﺳﻼﻣﺘﯽ و اﻗﺎﻣﺘﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ذﮐﺮ ﻣﺜﺎلﻫﺎ ﺑﺮای ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ )‪ (۴۳‬و اﯾﻦ ﻣﺜﻞھﺎ را ﻣﯽزﻧﯿﻢ ﺑﺮای‬
‫اس وما‬ ‫ك ٱ ۡ�َ ۡم َ�ٰ ُل نَ ۡ� ُ� َها ل َّ‬
‫ِلن �ِ‬
‫َ ۡ َ‬
‫﴿وت ِل‬
‫ِ‬
‫ﻣﺮدم و ﻧﻤﯽﻓﮫﻤﻨﺪ آن را ﺟﺰ داﻧﯿﺎن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َ ٓ َّ ۡ َ‬
‫�ع ِقلها إِ� ٱل�ٰل ُِمون‪] ﴾٤٣‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[۴۳ :‬‬
‫ۡ َ َۡ َ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وت ِلك ٱ� ۡم�ٰل﴾ اﻣﺜﺎل ﺟﻤﻊ ﻣﺜﻞ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﯿﻢ و ﺛﺎء ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫َ ۡ‬
‫� ُ� َها﴾ ﻣﯽزﻧﯿﻢ »ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ« ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺗﺎ از ھﻼﮐﺖ‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪ او‪﴿ :‬ن ِ‬
‫ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻓﺎﺋﺪۀ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺗﻠﮏ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺜﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﯿﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﻮده و آن ﻣﺜﻞ‪ ،‬ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺣﺎل ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻋﻨﮑﺒﻮت‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻟﻌﺎب دھﺎن ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻪ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﯿﺎل اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ او را از‬
‫ﻣﮫﻠﮑﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﯽدھﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺎر ﻋﻨﮑﺒﻮت ﻧﺠﺎﺗﺒﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻧﯿﺰ‬
‫اﯾﻨﭽﻨﯿﻦاﻧﺪ آن ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ آنھﺎ ﻧﻔﻊ‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ ﺧﯿﺮی را ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺿﺮری را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﯾﻦ ﮔﻤﺎن ﻏﻠﻄﯽ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ُ ٓ‬
‫اﯾﻦھﺎ و ﺧﺎﻧﮥ ﻋﻨﮑﺒﻮت در ﺳﺴﺘﯽ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﯾﮑﺴﺎﻧﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪا‪َ ﴿ :‬و َما َ� ۡعقِل َها﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺜﻞھﺎی ﺑﯿﺎنﺷﺪه ﺑﺮای ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدم ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ و رﻏﺒﺖ‬
‫اﯾﺸﺎن اﺳﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ و از ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻨﻔﺮ و وﺣﺸﺖ اﺳﺖ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‬
‫اھﻤﯿﺖ و ﻗﺪر اﯾﻦ ﻣﺜﻞھﺎ را ﺟﺰ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺪا‬
‫و اﺳﺮار ﮐﻼم او و راھﻨﻤﺎﯾﯽھﺎی آﯾﺎت او ﻋﻠﻢ دارﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﻪ از ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻢ و ﻋﻠﻤﺎء ﺗﻘﺪﯾﺮ‬
‫ﺷﺪه و ﻧﮑﻮھﺶ ﺟﮫﻞ و ﺟﺎھﻼن اﺳﺖ و ﺑﺴﻨﺪه اﺳﺖ در ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ َّ َ َ ۡ َ َ‬ ‫ُۡ َۡ‬
‫﴿قل هل � َ ۡس َتوِي ٱ�ِين �علمون وٱ�‬
‫ِين � َ�عل ُمونۗ﴾ ]اﻟﺰﻣﺮ‪» .[۹ :‬آﯾﺎ آنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١١٢‬‬
‫ۡ ّ َ َّ‬ ‫َّ َ ُ‬
‫ﺑﺎ آنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ«‪ .‬و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬ن ُهۥ �و عِل ٖ� ل َِما عل ۡم َ�ٰ ُه﴾‬
‫]ﯾﻮﺳﻒ‪» .[۶۸ :‬او ھﻤﺎﻧﺎ او داﻧﺸﻤﻨﺪی اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎﻣﻮﺧﺘﯿﻤﺶ و ﻟﯿﮑﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ« و‬
‫ۡ‬ ‫َ ُ َّ ّ ۡ‬
‫ب زِد ِ� عِل ٗما﴾ ]ﻃﻪ‪» .[۱۱۴ :‬و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ ﺑﯿﻔﺰا«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪاش‪ ﴿ :‬وقل ر ِ‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻣﺴﻤﻌﯿﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮﯾﮏ از ﺟﻤﻼت را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا زﯾﺎﻧﮑﺎراﻧﺪ و ﺣﺎل اﯾﺸﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎل ﻋﻨﮑﺒﻮت ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺐ و روز ﺗﺎر ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺴﺮان ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ ﺿﺮب ﻣﺜﻞھﺎ ﺑﺮای ھﺪاﯾﺖ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﻣﺮدم اﻣﺮ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد ﺑﻠﮑﻪ از واﺟﺒﺘﺮﯾﻦ واﺟﺐھﺎﺳﺖ و‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻮم ﺷﺮﻋﯽ دارای ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ رﻓﯿﻌﯽ اﺳﺖ و ﻓﺎﻗﺪ آن اﮔﺮ ﺣﯿﻮان ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﺣﯿﻮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ آﺧﺮت ﺟﻬﺖ دﻧﯿﺎ‬

‫َ ْ َ َ َ ْ‬
‫ﺐ ِﻋﻠ ًﻤﺎ ِم َّﻤﺎ ﻳُبْﺘَ َﻰﻐ ﺑِ ِﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﯽ را ﻃﻠﺐ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻣﻦ ﻃﻠ‬
‫ﻴﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن رﺿﺎی ﺧﺪا ﺟﺴﺘﻪ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ا� َﻋ َّﺰ َو َﺟ َّﻞ ﻻ َ�ﺘَ َﻌﻠ ُﻤ ُﻪ إﻻ ﻴﻟُﺼ َ‬ ‫َ ْ ُ َّ‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫وﺟﻪ ِ‬
‫ْ‬
‫اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ ﻣﯽﺷﻮد و ھﺪﻓﺶ از ﻃﻠﺐ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ رﺳﯿﺪن‬ ‫َ‬ ‫َ ُّ ْ َ َ ْ َ ْ‬ ‫ََ ً‬
‫�ﺪ َﻋ ْﺮف‬ ‫ﺑِ ِﻪ ﻋﺮﺿﺎ ِﻣﻦ اﺪﻟ�ﻴﺎ لﻢ ِ‬
‫ﺑﻪ ھﺪف دﻧﯿﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﻮی ﺟﻨﺖ در روز‬ ‫ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﺶ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻮداود(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﺮاد از ﻋﻠﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ آن رﺿﺎی ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﻋﻠﻢ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪا ﯾﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻨﻔﺮ او اﺳﺖ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی او ﮐﻪ در روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد و ﻋﺬابھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای دﺷﻤﻨﺎن او آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ درک‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﮐﻪ ھﺪف ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻦ و اﻧﺲ‬
‫اﺳﺖ و آ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ادای ﻋﺒﺎدت و ﻋﻠﻮم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ادﺑﯿﺎت ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
 ‫‪١١٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﺒﺎدﺗﻤﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻋﻠﻢ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯿﻪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻄﺒﯿﻖ آن اﺣﮑﺎم از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻮم را ﺑﺮای‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻏﺮاض دﻧﯿﻮی ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﺑﻮی ﺟﻨﺖ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ وی ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ‬
‫ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺧﺎص رﺿﺎی ﺧﺪا را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‬
‫اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﻣﻮزش ﻋﻠﻮم دﻧﯿﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﻨﺪﺳﻪ‪ ،‬ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﮐﯿﻤﯿﺎء و دﯾﮕﺮ ﻋﻠﻮم ﺻﻨﻌﺖ‬
‫و ﺣﺮﻓﻪ ﻧﯿﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا دارد و ھﺪﻓﺶ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا اﺳﺖ‬
‫ﺛﻮاب آﻣﻮﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻠﻮم را درﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و اﮔﺮ در ﺗﻌﻠﯿﻢ اﯾﻦ ﻋﻠﻮم ھﯿﭻ ﻧﯿﺖ ﻧﺪارد ﻧﻪ اﺟﺮی‬
‫دارد و ﻧﻪ ﮔﻨﺎه‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهﮔﺎن ھﻢ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖ آنھﺎ ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪهﮔﺎن را ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﻃﻠﺒﻪ ﻋﻠﻮم ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻃﻠﺐ ﺧﻮد اﺧﻼص ﻧﯿﺖ‬
‫ﻟﻮﺟﻪ اﻟﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻮم ﺷﺮﻋﯽ ھﻢ ﺧﺪا و ھﻢ دﻧﯿﺎ را‬
‫در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪا از او ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﻋﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﺮ ﻋﺎﺑﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﺗﺮی ﻣﻦ ﺑﺮ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و اھﻞ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﺣﺘﯽ ﻣﻮرﭼﻪ در ﺳﻮراﺧﺶ و ﻣﺎھﯽھﺎی درﯾﺎ‬
‫ﺑﺮ آﻣﻮزﮔﺎران ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺧﯿﺮ ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ھﺪف از آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ ﻋﻤﻞﮐﺮدن ﺑﻪ آن اﺳﺖ و ھﺪف از ﺗﻌﻠﯿﻢ و‬
‫ﺗﻌﻠﻢ ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﺷﻮد ﻟﺬا اﺟﺮت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ‬
‫ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ ﺣﺮاﻣﺴﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﺮای دﻧﯿﺎ ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺿﺮورت ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺮد و زن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻄﻮر‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻧﭙﺮﺳﺘﺪ در دﻧﯿﺎ و‬
‫آﺧﺮت زﯾﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١١٤‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ دﯾﺪن ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺎ ﯾﻘﯿﻦ و ﻧﻤﺎﯾﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۶‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ دوزخ را )‪ (۷‬ﺳﭙﺲ‬ ‫�‬ ‫لَ َ َ‬
‫� ُو َّ� َها َ� ۡ َ‬ ‫ُ‬
‫يم‪َّ � ٦‬م‬ ‫ح َ‬ ‫� ُو َّن ٱ ۡ َ‬
‫� ِ‬ ‫﴿لَ َ َ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ آن را ﯾﻘﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺎن )‪ (۸‬ﺳﭙﺲ‬ ‫َ‬
‫يَ ۡو َم� ِ ٍذ ع ِن‬
‫�ٔل َّن‬
‫ُ َّ َ ُ ۡ َ ُ‬
‫� ‪ � ٧‬م لت‬ ‫ق‬
‫ِ‬ ‫ٱ ۡ�َ‬
‫ِ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ در آن روز از ﻧﻌﻤﺖھﺎ‪.‬‬
‫يم‪] ﴾٨‬اﻟﺘﮑﺎﺛﺮ‪.[۸-۶ :‬‬ ‫ٱ�َّعِ ِ‬
‫يم‪ ﴾٦‬ﻻ‪ ،‬ﻟﺘﺮون ﻻم ﻗﺴﻤﯿﻪ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺰت و‬ ‫ح َ‬ ‫� ِ‬ ‫� ُو َّن ٱ ۡ َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪا‪َ ﴿ :‬ل َ َ‬
‫ﺟﻼل ﺧﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺟﻮاب ﻗﺴﻢ ﻣﺤﺬوف اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮش ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺰت و ﺟﻼل ﻣﻦ ﮐﻪ ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ دوزخ را و ﻣﺮاد از ﺟﺤﯿﻢ دوزخ اﺳﺖ! و‬
‫اﯾﻦ دﯾﺪن در ﻣﯿﺪان ﻣﺤﺸﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت در آن روز اﯾﺴﺘﺎده ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﮑﻢ ﺧﺪا اﻧﺪ‬
‫و آﺗﺶ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫�ن‪] ﴾٩١‬اﻟﺸﻌﺮاء‪» .[۹۱ :‬و ﻇﺎھﺮ ﺷﺪ ﺟﮫﻨﻢ ﺑﺮای ﮔﻤﺮاھﺎن«‪.‬‬ ‫يم ل ِۡل َغاو َ‬
‫ح ُ‬ ‫ِ‬ ‫تٱ َۡ‬
‫�‬ ‫َ‬
‫﴿ َو ُ� ّ ِرز ِ‬
‫ِ‬
‫َ َّ‬
‫ي َء يَ ۡو َم�ِذِۢ ِ� َهن َ ۚم﴾ ]اﻟﻔﺠﺮ‪» .[۲۳ :‬آورده ﺷﻮد در آن روز‬ ‫در ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وجا ْ ٓ‬
‫ِ‬
‫ُ َّ َ َ َ ُ َّ َ َ ۡ َ َۡ‬
‫�‪» ﴾٧‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ دوزخ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬ ‫دوزخ«‪ .‬و ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬م ل�و�ها �� ٱ�قِ ِ‬
‫ﺳﺮ ﺧﻮد«‪ .‬و دﯾﺪن ﺷﻤﺎ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻋﯿﻦ اﻟﯿﻘﯿﻦ از ﻋﻠﻢ ﯾﻘﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ َ ُ ۡ َ ُ‬
‫يم‪ ﴾٨‬ﯾﻌﻨﯽ در آن روز از ﻧﻌﻤﺖھﺎی دﻧﯿﺎ‬ ‫�ٔل َّن يَ ۡوم� ِ ٍذ ع ِن ٱ�َّعِ ِ‬ ‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﴿�م لت‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻘﻞ ﮔﻮش ﭼﺸﻢ زﺑﺎن‪ ،‬اﻧﻮاع ﺧﻮراﮐﯽھﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ و اﻗﺴﺎم ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ‬
‫ﺳﻮاریھﺎ ﻣﻨﺰلھﺎ اﯾﻦھﺎ ھﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪهﮔﺎن ﺧﻮد اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮده‬
‫ﮐﻪ از ﺷﮑﺮ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎ را در ﺟﺎی ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﺻﺮف ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاران رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪه و‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﭙﺎس اﺳﺖ ﺑﺎ زﯾﺎﻧﮑﺎران زﯾﺎن ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎھﺎی ﺟﻤﻠﻪھﺎ را ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻧﻌﻤﺖھﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و ﻓﺮاﻏﺖ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬دو ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم‬
 ‫‪١١٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫آرزوی آن را ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﯾﮑﯽ ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و دﯾﮕﺮی ﻓﺮاﻏﺖ«‪ .‬و از ﻧﻌﻤﺖھﺎ اﻣﻨﯿﺖ و‬

‫ﻋﺎﻓﯿﺖ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ آب ﺳﺮدی ﮐﻪ ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﻢ زﯾﺮا روزی ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮب ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﺮ روی آن آب ﺳﺮدی ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﯾﻦ از ﻧﻌﻤﺖھﺎ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ از آن ﺳﺌﻮال ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎء ﺧﺪا ﺑﻪ زﺑﺎن و ﻗﻠﺐ اﺳﺖ و‬
‫ً‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎی آن ﺻﺮف ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺎل آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آن را در آن ﺟﺎی ﮐﻪ ﺧﺪا دوﺳﺖ دارد ﺧﺮج ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری‬
‫ﻧﻌﻤﺖ ﮔﻮش آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺧﯿﺮی ﺷﻨﯿﺪه ﺷﻮد و از ﺷﺮ ﭘﺮھﯿﺰ ﺷﻮد و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻧﻌﻤﺖ زﺑﺎن ﺣﻖ را ﺑﮕﻮﯾﺪ و از ﺳﺨﻦ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﭙﺮھﯿﺰد و ﺑﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﮥ ﻧﻌﻤﺖ ﭼﺸﻢ ﭼﯿﺰی را ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا اﺟﺎزۀ دﯾﺪﻧﺶ را داده اﺳﺖ و از‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺣﺮام ﮐﺮده ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ﺳﻮال ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ول ﻗَ َ‬ ‫َ َُ ُ‬
‫ﺪﻣﺎ َ�ﺒْ ٍﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﺮﮔﺰ ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬ ‫ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ج‪ :‬ﻻ ﺗﺰ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ َﺣ َّﻰﺘ � ُ ْﺴﺄ َل َ� ْﻦ أ ْر َ� ِﻊ‪ْ �َ :‬ﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻗﺪمھﺎی ﺑﻨﺪه در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﮕﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﻼه اﯾﻦ ﮐﻪ از ﭼﮫﺎرﭼﯿﺰ ﺳﺆال ﻣﯽﺷﻮد از‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻴﻤﺎ أ� َﻨ ُﺎه َو َ� ْﻦ َﺷﺒَﺎﺑﻪ � َ‬
‫ﻴﻤﺎ أﺑ ْ ُ‬ ‫ُ� ُﻤ ُﺮه � َ‬
‫ِِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ ﻋﻤﺮش ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﭼﻪ راھﯽ‬ ‫َ َ‬
‫ﺎﻪﻟ ِﻣﻦ أ�ﻦ اﻛتﺴﺒﻪ و ِ�ﻴﻤﺎ أ�ﻔﻘﻪ‬ ‫َو� ْﻦ ﻣ ِ ِ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮده اﺳﺖ و از ﺟﻮاﻧﯿﺶ ﮐﻪ در‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َو� ْﻦ ﻋ ِﻠﻤ ِﻪ َﻣﺎذا َﻋ ِﻤﻞ ﺑِ ِﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮده و از ﻣﺎﻟﺶ ﭘﺮﺳﯿﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﮐﺪام راه ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و‬
‫در ﭼﻪ راھﯽ ﺧﺮج ﮐﺮده اﺳﺖ و از ﻋﻠﻤﺶ‬
‫ﺳﺆال ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺰار واﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺈﺳﻨﺎد ﺻﺤﯿﺢ(‬
‫ﺎﻣ ِﺔ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻨﺪه از ﻣﺤﺸﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﯾﺎ‬ ‫ﺪﻣﺎ َ�ﺒْﺪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬ ‫ول ﻗَ َ‬‫َ َُ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻻ ﺗﺰ‬
‫ِ‬ ‫ٍ‬
‫َ َّ ُ ْ َ َ‬
‫دوزخ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﮔﻔﺘﮥ او‪» :‬ﺣﻰﺘ �ﺴﺄل« ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﻴﻤﺎ أَﺑ ْ ُ‬
‫ﻼه« از ﻗﺒﯿﻞ ذﮐﺮ‬ ‫در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و ﮔﻔﺘﮥ او‪ْ �َ » :‬ﻦ َﺷﺒَﺎﺑﻪ � َ‬
‫ِِ ِ‬
‫ﺧﺎص ﺑﻌﺪ از ﻋﺎم اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﮫﻮﻟﺖ و دوران ﭘﯿﺮی را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١١٦‬‬

‫ﭼﻮن دوران ﺟﻮاﻧﯽ وﻗﺖ ﮐﻮﺷﺶ و ﮐﺎر ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺟﻮاﻧﯽ را ﺗﻨﮫﺎ ذﮐﺮ ﮐﺮده ﭼﻮن‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺟﻮاﻧﯽ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزد اﺳﺘﻘﺎﻣﺘﺶ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺟﻮاﻧﯽ‬
‫َْ‬ ‫َ َ‬
‫ﺎﻪﻟ ِﻣ ْﻦ أ� َﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ اﻧﺤﺮاﻓﺶ ھﻤﯿﺸﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج » َو� ْﻦ ﻣ ِ ِ‬
‫َْ‬
‫اﻛت َﺴﺒَ ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺎﻟﺶ ﺳﺆال ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده از راه ﻣﺸﺮوع ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﯾﺎ‬
‫َ َ ََْ َ‬
‫ﻴﻤﺎ أ�ﻔﻘ ُﻪ« در ﭼﻪ راھﯽ ﻣﺼﺮف ﮐﺮده آﯾﺎ در راه ﺣﻼل ﯾﺎ در راه ﺣﺮام ﭘﺲ‬ ‫از راه ﻣﻤﻨﻮع »و ِ�‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎل را از راهھﺎی ﻣﺸﺮوع ﮐﺴﺐ ﮐﺮده و در راھﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا اﺟﺎزه ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﺒﺎح ﮐﺮده‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺻﺮف ﮐﻨﺪ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ واﻻ ھﻼک ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج » َو� ْﻦ ﻋ ِﻠﻤ ِﻪ َﻣﺎذا َﻋ ِﻤﻞ‬
‫ﺑِ ِﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﻋﻠﻤﺶ ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨﺪ آﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺶ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻏﯿﺮش ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫داده ﯾﺎ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪه واﻻ ﺑﺪﺑﺨﺖ و زﯾﺎﻧﮑﺎر ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎھﺎی ﺟﻤﻠﻪھﺎ را ﺗﮏ ﺗﮏ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮاد‬
‫ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻣﺮگ و روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﺟﺰاء ﺗﺬﮐﺮ ده و آﻧﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﮐﻪ‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای آﺧﺮت ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪ ا ﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ ﮐﻪ ذﺧﯿﺮه اﺧﺮوی اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ و از آنھﺎ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪ رﺿﺎ و ﻟﻘﺎء ﺧﺪا در ﺑﮫﺸﺖ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ واﺟﺐ و ﺗﻌﻠﯿﻢ آن واﺟﺐﺗﺮ و اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ را‬
‫ﺟﺪی ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ را آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪.‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﺣﺞ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫اس ح ُِّج ٱ ۡ َ‬ ‫َّ َ َ‬
‫)‪ (۹۷‬ﺣﺞ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫ت َم ِن ٱ ۡس َت َطاع‬ ‫� ۡي ِ‬ ‫﴿ َو ِ�ِ � ٱ�َّ ِ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ را دارد‪ ،‬واﺟﺐ‬ ‫َ َ َ َ َّ َّ َ َ ٌّ َ‬ ‫ي� َو َ‬ ‫َۡ َ ٗ‬
‫� ع ِن‬ ‫ِ‬ ‫غ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ن‬ ‫ِ‬ ‫إ‬ ‫ف‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ۚ‬ ‫إِ�هِ سب ِ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ھﺮ ﮐﺲ اﻧﮑﺎر ورزد‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٩٧‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۹۷ :‬‬
‫َۡ َ َ‬
‫اﻟﻠﻪ از ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﺑﯽﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬
‫ۡ‬ ‫َّ َ َ‬
‫ت﴾ و ﭼﻮن ﯾﮫﻮد ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اس ح ُِّج ٱ�َ ۡي ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و ِ�ِ � ٱ�َّ ِ‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪ روی زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﺮای ﻣﺮدم آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ و راھﻨﻤﺎ ﺑﺮای‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯿﺎن در آن ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر اﺳﺖ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﻣﻘﺎم اﺑﺮاھﯿﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮﮐﻪ در آن‬
‫درآﯾﺪ در اﻣﺎن اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺞ را ﺑﺎ ﻣﺆﮐﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﯿﻐﻪھﺎی اﯾﺠﺎﺑﯽ ﻓﺮض‬
‫ۡ‬ ‫َّ َ َ‬
‫ت﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ اﻟﺤﺮام ﺣﻖ‬ ‫اس ح ُِّج ٱ�َ ۡي ِ‬ ‫ﮐﺮده ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و ِ�ِ � ٱ�َّ ِ‬
‫واﺟﺐ و ﻻزم ﺧﺪا ﺑﺮ ﺑﻨﺪهﮔﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای زﯾﺎرت ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ و اداء ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﭼﻮن ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ از ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﮫﺎن دور اﺳﺖ و ھﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫ٗ‬ ‫َ َ‬
‫ﻗﺪرت ﺑﺮ ادای ﺣﺞ ﻧﺪارد‪ .‬ﻟﺬا ﻓﺮﻣﻮده‪َ ﴿ :‬م ِن ٱ ۡس َت َطاع إ ِ ۡ�هِ َسبِي� ۚ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ‬
‫اﻟﺤﺮام ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج راه را ﺑﻪ‬
‫زاد و راﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮاد از زاد ﻧﻔﻘﻪ ﺷﺨﺺ ﺣﺎﺟﯽ و ﻣﺼﺮف اھﻞ و ﺧﺎﻧﻮادۀ وی‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاد از راﺣﻠﻪ اﻧﻮاع وﺳﯿﻠﮥ ﺳﻮاری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻔﺮ ﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪا أ‪:‬‬
‫ََ‬
‫﴿ َو َمن �ف َر﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل و ﻋﺒﺎدات او از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺣﺞ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ورزد‬
‫ﺧﺴﺮان و ﺳﺰای ﮐﻔﺮش ﺑﻪ ﺧﻮد وی ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﺑﯽﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﻧﻪ‬
‫ﻃﺎﻋﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻓﺎﺋﺪه ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﻧﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا زﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﺧﺪا ﺑﯽﻧﯿﺎز‬
‫ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ھﺮﯾﮏ از ﺟﻤﻠﻪھﺎ را ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻌﺎﻧﯽ آنھﺎ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ ارﮐﺎن ﺣﺞ ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬اﺣﺮام ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﺠﺮد از‬
‫ﺟﺎﻣﻪھﺎی دوﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﻠﺒﯿﻪ ﮔﻔﺘﻦ از ﻣﯿﻘﺎت اﺳﺖ‪ .‬ب‪ -‬اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻪ ﮐﻪ‬
‫از زوال روز ﻧﮫﻢ ذی اﻟﺤﺠﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺻﺒﺢ دھﻢ ذی اﻟﺤﺠﻪ اداﻣﻪ‬
‫دارد‪ .‬ج‪ -‬ﻃﻮاف زﯾﺎرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دور ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ھﻔﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﭽﺮﺧﯿﻢ و ﺳﻌﯽ‬
‫ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ھﻔﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ ﺣﺞ واﺟﺒﺎﺗﯽ دارد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺮک ﺷﺪ ﺑﺎ دم ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﻮد از‬
‫آن ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺐﮔﺬراﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺰدﻟﻔﻪ در ﺷﺐ ﻋﯿﺪ ورﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ در ﺻﺒﺢ ﻋﯿﺪ‬
‫و ﺷﺐﮔﺬراﻧﺪن در ﻣﻨﯽ ورﻣﯽ ﺟﻤﺮات ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از زوال در روز دوم و ﺳﻮم‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١١٨‬‬

‫آن اﮔﺮ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﮐﻨﺪ »واﻻ ﭼﮫﺎرم ﻋﯿﺪ« ورﻣﯽ ھﻔﺖ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه در ھﺮ ﺟﻤﺮه و ﺑﺎ‬
‫ھﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﺣﺮام ﻣﻤﻨﻮﻋﺎﺗﯽ دارد از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮی‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪن‬
‫ﺳﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮﺷﺒﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺟﻤﺎع و ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‬
‫ﺷﮑﺎرﮐﺮدن ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﺎر ﮐﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺰاء آن را ﺑﭙﺮدازد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﺎع‬
‫ﮐﺮد ﺣﺠﺶ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮﺋﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺟﺎﻣﮥ دوﺧﺘﻪ‬
‫را ﺑﭙﻮﺷﺪ ﯾﺎ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﭘﻮﺷﯿﺪه ﯾﺎ ﻣﻮﺋﯽ ﺑﺘﺮاﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺪﯾﻪ ﺑﭙﺮدازد و ﻓﺪﯾﻪ‬
‫روزهﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻪ روز ﯾﺎ اﻃﻌﺎم ﺷﺶ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﯾﺎ ذﺑﺢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل‬

‫َ ٌ‬ ‫َْ َ ُ َ ْ‬
‫ﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج‪ :‬أﻓﻀﻞ اﻷ� َﻤﺎل ِإﻳﻤ‬
‫ا� ﺛﻢ َﺣ ٌّﺞ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل او ﺑﻌﺪ ﺟﮫﺎد در‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ٌ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫ﻴﻞ ِ‬ ‫ﺎ� َو َرﺳ ِ ِ‬
‫ﻮﻪﻟ ﺛﻢ ِﺟﻬﺎد ِﻰﻓ ﺳ ِب ِ‬ ‫ﺑِ ِ‬
‫راه ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از آن ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ور‪.‬‬ ‫َﻣ ْ ُ‬
‫ﺮﺒ ٌ‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ج اﻓﻀﻞ اﻻﻋﻤﺎل ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻣﺮاد اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻋﻤﺎل ﻗﻠﺒﯽ از اﻋﺘﻘﺎدﯾﺎت و ﻧﯿﺖھﺎ و ارادهھﺎ و اﻗﻮال‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ و‬
‫ﺷﮫﺎدت‪ ،‬ﺗﻼوت ﻗﺮآن‪ ،‬ذﮐﺮ و دﻋﺎ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ و اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫اﻋﻀﺎء دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﮫﺎد‪ ،‬ﺣﺞ‪ ،‬ﻧﻤﺎز و روزه و ﺻﺪﻗﺎت و اﯾﺴﺘﺎدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞھﺎ اﯾﻦ ﺳﻪ اﺳﺖ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ را ﻣﻘﺪم ﻧﻤﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل را ﭘﺮﺑﺎر‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد و اﮔﺮ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﺴﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ از آن ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا و اﯾﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ﻓﺴﺎق را ﺑﻪ اﻣﺮﻧﻤﻮدن‬
‫و ﻧﮫﯽﮐﺮدن آنھﺎ و ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ﮐﻔﺎر را ﺑﻪ دﻋﻮتﺷﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم و اﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ﻧﻔﺲ را و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ آﻧﭽﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﻮرد رﺿﺎی ﺧﺪا و‬
‫ﺧﺸﻨﻮدی ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺧﻮدداری ﮐﻨﯿﻢ از ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ھﻢ اﯾﻦ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﺪھﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﺣﮑﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺑﯿﺎن رﺳﻮل او ج اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و ﺑﻌﺪ از آن از ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه و‬
‫ﮐﺒﯿﺮه دوری ﮔﺰﯾﻨﺪ و اﻋﻤﺎل ﺧﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺠﺎم دھﺪ و در ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬
 ‫‪١١٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺑﺮای ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل ﺟﺰاﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﮫﺸﺖ« ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ‬
‫و ﮔﻔﺘﮥ رﺳﻮل ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺞ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ را و ﻓﺤﺶ و ﻧﺎﺳﺰا ﻧﮕﻮﯾﺪ و‬
‫ﻓﺴﻖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد ﻣﺎﻧﻨﺪ روزی ﮐﻪ از ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮب ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را آرام ﺑﺨﻮان و در ﻧﺰد ﻣﻌﻨﺎی ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻢ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ اﻋﻤﺎل دﯾﮕﺮی ھﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز در وﻗﺘﺶ‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ھﻢ در اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮرد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﺒﺮ ده ﮐﻪ ﺳﺮ اﻓﻀﻠﯿﺖ ﺟﮫﺎد در ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺸﻘﺖھﺎ و اﻧﻔﺎق در راه ﺧﺪا‬
‫ﭘﻨﮫﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ ھﺮدو را ﻣﺠﺎھﺪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻗﯿﺪ ﺟﮫﺎد ﺑﻪ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠﻪ ﻗﯿﺪ ﻣﮫﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﻮد‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺠﺎھﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ از دادن ﻣﺎل و ﻧﻔﺲ و ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺸﻘﺖ اﺟﺮی ﻧﺪارد ﭼﺮا‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﻋﻈﻤﺖ و ﻣﺰد ﺟﮫﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﮫﺮت و‬
‫رﯾﺎء و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻏﻨﯿﻤﺖ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﮔﺮاﯾﺶ ﻗﺒﯿﻠﻪ‪ ،‬ﮔﺮوه و وﻃﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﺤﺼﺮ ﮐﻪ از ﺣﺞ ﺑﺎزﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﺎل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫� ُ� ۡم )‪ (۱۹۶‬ﺗﻤﺎم ﮐﻨﯿﺪ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺮای‬ ‫� َّج َوٱ ۡل ُع ۡم َرةَ ِ َّ�ِ فَإ ۡن أ ۡح ِ ۡ‬
‫ۚ‬ ‫﴿ َوأت ُِّموا ْ ٱ ۡ َ‬
‫ِ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� م َِن ٱل ۡ َه ۡدي َو� �ل ِقوا ﺧﺪا و اﮔﺮ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﭘﺲ آﻧﭽﻪ‬ ‫َ� َما ٱ ۡس َت ۡي َ َ‬
‫ِ�‬
‫ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮد از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻣﺘﺮاﺷﯿﺪ‬ ‫َ َّ‬ ‫َُ ۡ‬ ‫ُُ َ ُ‬
‫� َ� ۡبلغ ٱل َه ۡد ُي �ِل ُه ۚۥ﴾‬ ‫� ۡم َح َّ ٰ‬ ‫رءوس‬
‫ﺳﺮھﺎی ﺧﻮد را ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۹۶ :‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد‪.‬‬
‫َ‬
‫ۡ َ َّ‬
‫� َّج َوٱل ُع ۡم َرة ِ�ِۚ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را اﻣﺮ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬وأت ُِّموا ْ ٱ ۡ َ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﯽ در ﭘﯽ اﻋﻤﺎل آن را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﺑﺮای ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﻣﯽﺑﻨﺪد ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺮﻋﯽ ﻗﻄﻊ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٢٠‬‬

‫ﮐﻨﺪ و آن ﺑﻨﺪﺷﺪن اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎری ﺳﺨﺖ‪ ،‬و از اﺗﻤﺎم ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی از ارﮐﺎن و واﺟﺒﺎت آن ﮐﻢ ﻧﺸﻮد و اﺧﻼص ﺑﺮای ﺧﺪا در ھﺮدو ﺿﺮوری اﺳﺖ و‬
‫درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ادای اﯾﻦ دو ﻋﺒﺎدت ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺷﻮد ﭼﻪ‬
‫َ‬
‫ۡ َ َّ‬ ‫اﯾﻦھﺎ از ﻟﻔﻆ اﺗﻤﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪا‪َ ﴿ :‬وأت ُِّموا ْ ٱ ۡ َ‬
‫� َّج َوٱل ُع ۡم َرة ِ�ِۚ﴾‬
‫َ ۡ ُ ۡ ُۡ‬
‫�� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺨﺘﯽ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﻗﻮﻟﻪ ﴿فإِن أح ِ‬
‫ً‬
‫ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه و ﻏﺎﻟﺒﺎ اﺣﺼﺎر ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺎﻧﻊ دﺧﻮل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮه را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ در ﺳﺎل ﺷﺸﻢ از ھﺠﺮت‬
‫ۡ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ُﺻﻠﺢ ﺷﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﴿ َ� َما ٱ ۡس َت ۡي َ َ‬
‫� م َِن ٱل َه ۡد ِي�﴾ ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫آﺳﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ از ھﺪﯾﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ ﮔﺎو ﯾﺎ ﺷﺘﺮ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه در ھﻨﮕﺎم‬
‫اﺣﺼﺎر ھﺪﯾﮥ ﺧﻮد را ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ و از اﺣﺮام ﺣﻼل ﺷﻮد ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﯾﺎراﻧﺶ در‬
‫َ َّ‬ ‫َُ ۡ‬ ‫ََ َۡ ُ ْ ُ ُ َ ُ‬
‫� َ� ۡبلغ ٱل َه ۡد ُي �ِل ُه ۚۥ﴾‬
‫� ۡم َح َّ ٰ‬ ‫ﺳﺎل ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬و� �ل ِقوا رءوس‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻧﮫﯽ ﻧﻤﻮده‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺪﯾﻪﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺳﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺣﻼل ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﺗﻤﺎم ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه در ﺻﻮرﺗﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺮم در‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ در ﺻﻮرت اﺣﺼﺎر در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﺼﺮ ﺷﺪه ھﺪﯾﮥ ﺧﻮد را‬
‫ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد را از اﺣﺮام ﺣﻼل ﺳﺎزد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﯾﺎراﻧﺶ در ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ارﮐﺎن ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام‪ ،‬از ﻣﯿﻘﺎت و ھﻔﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻃﻮاف ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و ھﻔﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه اﺳﺖ و ﯾﮏ واﺟﺐ ھﻢ دارد ﮐﻪ آن‬
‫ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺳﺮ ﯾﺎ ﮐﻮﺗﺎهﻧﻤﻮدن آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮاد از ﻣﺤﻞ ھﻤﺎن ﻣﮑﻪ ﺑﻮده و ﺣﺮم ﺗﻤﺎﻣﺶ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮوع در ﻋﺒﺎدت و ﺑﯿﺮونﺷﺪن از آن ﭘﯿﺶ از اﺗﻤﺎم آن‬
‫ﺣﺮاﻣﺴﺖ ﭼﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ روزه‪ ،‬ﺣﺞ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٢١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﺧﻼص در آﻏﺎز ﻋﺒﺎدت و اﻧﺠﺎم آن واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫َ‬
‫ۡ َ َّ‬ ‫ذﮐﺮ ﺷﺪ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده‪َ ﴿ :‬وأت ُِّموا ْ ٱ ۡ َ‬
‫� َّج َوٱل ُع ۡم َرة ِ�ِۚ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎص ﺑﺮای‬
‫ﺧﺪا ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﯿﺪ ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ در ﺷﺮح ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺮه ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎن اﺳﺖ‬

‫ﺎر ٌة رﺳﻮل اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮه ﺗﺎ ﻋﻤﺮه‬ ‫ا� ج‪ :‬اﻟْ ُﻌ ْﻤ َﺮ ُة إ َﻰﻟ اﻟْ ُﻌ ْﻤ َﺮة َﻛ َّﻔ َ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻗﺎل رﺳﻮل ِ‬
‫ﻪﻟ َﺟ َﺰ ٌ‬‫ور ﻟَيْ َﺲ َ ُ‬ ‫ﺮﺒ ُ‬ ‫َ ََُْ َ َ ْ‬
‫اﺤﻟ َ ُّﺞ ال ْ َﻤ ْ ُ‬
‫اء إِﻻ ﻣﺤﻮﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﺮای آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن‬ ‫لِﻤﺎ ﺑيﻨﻬﻤﺎ ‪،‬و‬
‫ْ َّ ُ‬
‫آنھﺎ از ﮔﻨﺎه اﻧﺠﺎم داده و ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل‬ ‫اﺠﻟَﻨﺔ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎﻓﺎﺗﯽ ﺟﺰ ﺑﮫﺸﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ ْ‬ ‫ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬اﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ُة ِإﻰﻟ اﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِة« ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﺮه ﮐﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪۀ ارﮐﺎن‪،‬‬
‫واﺟﺒﺎت‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت اﺳﺖ ﻋﻤﺮهای ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺰد و‬
‫ﺛﻮاب اﻟﮫﯽ آنھﺎ را وادار ﺑﻪ آن ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﺮه اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﻨﺪه را‬
‫ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ آن ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ زﻣﺎن ﻋﻤﺮۀ اوﻟﯽ و دوﻣﯽ اﻧﺠﺎم داده‪ .‬و ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه در دو ﻋﻤﺮه ﻣﺤﻮ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺑﮥ ﻗﻄﻌﯽ‬
‫دارد ﮐﻪ در وﻗﺖ ﻋﻤﺮه ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗﻄﻌﯽ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه ﺑﺎزﻧﮕﺮدد و ﺑﺮ آﻧﭽﻪ‬
‫ور ﻟَيْ َﺲ َ ُ‬
‫ﻪﻟ َﺟ َﺰ ٌ‬ ‫َ ْ‬
‫اﺤﻟ َ ُّﺞ ال ْ َﻤ ْ ُ‬
‫ﺮﺒ ُ‬
‫اء‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﺪ و ﻗﻮﻟﻪ »و‬
‫ْ ُ‬
‫ِإﻻ اﺠﻟ َ َّﻨﺔ«‪ ،‬در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺸﺎرت ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬
‫در آن ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم داده و از ﮔﻨﺎھﺎن ﭘﺎﮐﯽ ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه آنھﺎﺳﺖ و‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﭼﯿﺰی ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ از ﺑﮫﺸﺖ ﭼﻮن ﮐﻪ ﺳﺮای ﺳﻼﻣﺘﯽ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ و‬
‫در آن ﻧﻌﻤﺖھﺎی داﺋﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪ و ﺣﺼﺮی ﻧﺪارد و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ھﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎ‪ ،‬رﺿﺎی‬
‫ﺧﺪا ﻣﺘﻌﺎل و ﺟﻮار ﮐﺮﯾﻤﺶ ھﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎ ھﻤﻪ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻘﺼﻮد از آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻤﺮه زﯾﺎرت ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ و ﻃﻮاف آن و ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و‬
‫ﻣﺮوه و ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺣﻼلﺷﺪن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺳﺮ ﯾﺎ ﮐﻮﺗﺎهﻧﻤﻮدن‪ ،‬و زن ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﻮھﺎﯾﺶ را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٢٢‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻤﺮه ﮔﺎھﯽ ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﺣﺞ اﺳﺖ و ﮔﺎھﯽ ﻗﺒﻞ از ﺣﺞ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻮن از ﻋﻤﺮه ﻓﺎرغ ﺷﺪ ﺑﺮای ﺣﺞ اﺣﺮام ﺑﻨﺪد و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﺗﻤﺘﻊ ﻋﻤﺮه‬
‫ﺑﺎ ﺣﺞ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺐ آن ذﺑﺢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ در ﮔﺎو و‬
‫ﯾﺎ ﺷﺘﺮی ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮد و اﮔﺮ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ اﯾﻦ را ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺲ ﺳﻪ روز در ﺣﺞ روزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد و ھﻔﺖ روز دﯾﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻗﺴﺎم ﺣﺞ اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ادای ﻋﻤﺮه ﺑﻪ ﺷﮫﺮ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدد ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻮن ﻣﺎه ﺣﺞ داﺧﻞ ﺷﺪ‬
‫ﺑﺮای ﺣﺞ ﻣﻔﺮد اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﮑﻪ ﺷﮫﺮ ﻣﺤﺘﺮم ﺧﺪا اﺳﺖ و ﻣﻌﺼﯿﺖ در آن ﺧﯿﻠﯽ زﺷﺖ‬
‫اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻨﺪه ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺻﻐﯿﺮه ﯾﺎ ﮐﺒﯿﺮه ﺷﻮد و‬
‫ۡ‬
‫ﺣﺘﯽ ارادۀ ﮔﻨﺎه ھﻢ ﻧﮑﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﺠﻪ ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن يُ ِرد �ِيهِ‬
‫ُ ۡ ُّ ۡ ُ ۡ َ َ َ‬
‫اب أ ِ� ٖ�﴾ ]اﻟﺤﺞ‪» .[۲۵ :‬و ھﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از روی‬ ‫ذ‬ ‫ع‬ ‫ِن‬
‫م‬ ‫ه‬ ‫ِق‬
‫ذ‬ ‫ن‬ ‫�‬
‫ٖ‬ ‫ل‬ ‫ظ‬ ‫ب‬ ‫ِۢ‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫�إ ۡ َ‬
‫�‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫ﺳﺘﻤﮑﺎری در آﻧﺠﺎ ﮐﺠﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ ﺑﻪ او ﻣﯽﭼﺸﺎﻧﯿﻢ«‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از ھﺮ ﻃﻮاف ﻣﺸﺮوﻋﺴﺖ اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻃﻮاف را ده ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از ھﺮ ﻃﻮاف دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﭘﺸﺖ ﻣﻘﺎم‬
‫َّ ُ ْ‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ�ِذوا مِن َّم َق ِ‬
‫ام إِبۡ َ� ٰ ِ ۧ‬
‫� َم‬
‫ّٗ‬
‫ُم َص� �﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۱۲۵ :‬ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ از ﺟﺎی ﻗﺪم اﺑﺮاھﯿﻢ ﻧﻤﺎزﮔﺎھﯽ«‪ .‬و اﯾﻦ ﺳﻨﺖ اﯾﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آن را اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺷﮑﺎر در ﺣﺎل اﺣﺮام‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫َ ۡ ُ َ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۹۴‬ای آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده‬ ‫�‬ ‫ِين َء َام ُنوا �بلون‬ ‫�� ُّ� َها ٱ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ُ‬ ‫َ َ ُُ َ‬ ‫َ‬
‫ا� ٓۥ �يۡدِي� ۡم‬ ‫�ء ّم َِن ٱ َّ‬
‫لص ۡي ِد �ن‬
‫اﯾﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﯽآزﻣﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ را ﺧﺪا ﺑﻪ‬
‫�ِ ۡ ٖ‬
‫ﭼﯿﺰی از ﺷﮑﺎری ﮐﻪ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ آن‬ ‫َ َ ُ ُ ۡ ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ ُ ۡ َ ۡ‬
‫دﺳﺖھﺎ و ﻧﯿﺰهھﺎی ﺷﻤﺎ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﺧﺪا‬
‫ب‬ ‫ورِماح�م ِ�َعلم ٱ� من �افهۥ ب ِٱلغي ِ �‬
‫اب‬ ‫ى َ� ۡع َد َ�ٰل َِك فَلَ ُهۥ َع َذ ٌ‬ ‫َ� َمن ٱ ۡ� َت َد ٰ‬
‫آن را ﮐﻪ ﻏﺎﺋﺒﺎﻧﻪ از وی ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ ﭘﺲ‬ ‫ِ‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َ‬
‫ھﺮﮐﻪ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ او را اﺳﺖ‬ ‫أ ِ�م‪] ﴾٩٤‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۹۴ :‬‬
‫ﻋﺬاب دردﻧﺎک‪.‬‬
 ‫‪١٢٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬
‫َ َ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪای ﺳﺒﺤﺎن اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﻨﺪهﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ آن اﻣﺘﺤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا‬
‫ﺟﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ در ﻧﮫﺎن از او ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ از آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫�ء ّم َِن ٱ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َّ ُ‬
‫لص ۡي ِد﴾ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی از ﺷﮑﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫﴿�َبل َون� ُم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ را ﴿� ِ ۡ ٖ‬
‫آھﻮھﺎ و ﺧﺮﮔﻮشھﺎ و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ اﺣﺮاﻣﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺎزم ﻣﮑﻪ اﻧﺪ و ﻗﺼﺪ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را دارﻧﺪ‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُُ ٓ َ‬
‫در ﺣﺎل اﺣﺮام ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ وﻗﻮﻟﻪ‪�﴿ :‬نا�ۥ �يدِي�م﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﮑﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫آﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ آن دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﺎرھﺎی ﮐﻮﭼﮏ و ﺟﻮﺟﻪھﺎی ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن و‬
‫َ َ ُ ُ‬
‫اح� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ آن ﺗﯿﺮھﺎی ﺷﻤﺎ و اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ آھﻮ و‬ ‫ﺗﺨﻢﭘﺮﻧﺪهﮔﺎن ﴿ورِم‬
‫ۡ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ ُ ۡ َ ۡ‬
‫ب﴾ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬‫ﺧﺮان وﺣﺸﯽ و ﮔﺎو وﺣﺸﯽ و ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ�ِ ﴿ :‬علم ٱ� من �افهۥ ب ِٱلغي ِ �‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ ﺧﺪا آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻧﮫﺎن از ﺧﺪا ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ از آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫از ﺧﺪا ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ اﮔﺮ ﻗﺪرت ﺑﺮ ﺷﮑﺎر ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ آن را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﭘﺮدازد ﻧﺘﯿﺠﮥ آن ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ وﻋﺪه ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ او‬
‫ََۡ َۡ َ َ َ ََُ َ َ ٌ َ‬
‫‪ٞ‬‬
‫ى �عد �ٰل ِك فلهۥ عذاب أ ِ�م﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻣﯽرﺳﺪ و ﻗﻮﻟﻪ‪َ �َ ﴿ :‬من ٱ�تد ٰ‬
‫ِ‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﮐﻪ ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﺷﮑﺎر را ﺑﺮ اﺣﺮامدار ﺣﺮام ﮐﺮده ﭘﺲ ﺟﺰای آن ﻋﺬاب‬
‫دردﻧﺎک اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ھﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮﺣﺶ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺟﻤﻠﻪھﺎ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﺷﮑﺎر ﺑﺮای ﻣﺤﺮم و‬
‫در ﺣﺮم اﻣﺘﺤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ھﻤﭽﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﺷﮑﺎر ﻣﺎھﯽ در‬
‫روز ﺷﻨﺒﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮد ﭘﺲ در دﺳﺘﻮر ﭘﺮوردﮔﺎر ﺣﯿﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ أ آنھﺎ را ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻮزﯾﻨﻪھﺎ و ﺧﻮکھﺎ درآﻣﺪﻧﺪ و اﻣﺎ‬
‫اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج از دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺷﮑﺎر ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺸﺎن را‬
‫َ َ‬ ‫ُ ُّ َ َ ّ ٗ َ َ ٓ ۡ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ج َزاء‪ّ ٞ‬مِثل َما � َتل‬ ‫از ﻋﺬاب دردﻧﺎک ﻧﺠﺎت داد‪َ ﴿ .‬و َمن � َتل ُهۥ مِن�م متع ِمدا ف‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َۡ ُ‬
‫م َِن ٱ�َّ َع ِم �� ُم بِهِۦ ذ َوا ع ۡد ٖل ّمِن� ۡم﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۹۵ :‬و ھﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‪-‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٢٤‬‬

‫ﻋﻤﺪ ﺷﮑﺎر را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﮐﻔﺎرهای از ﺟﻨﺲ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﺪھﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ دو ﺷﺨﺺ ﻋﺎدل‪ ،‬ﺑﻪ )ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدن( آن ﺣﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل اﺣﺮام ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺟﺰاء ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺰاﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ دو ﺷﺨﺺ ﻋﺎدل از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﺷﺘﺮ و ﮔﺎو وﺣﺸﯽ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺎو اھﻠﯽ ﻣﺸﺎﺑﮫﺖ دارد و آھﻮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ُﺑﺰ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﭼﯿﺰی از آﻧﭽﻪ‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪ واﺟﺐ ﺷﻮد ﻣﺨﯿﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺒﺮد و ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﯾﺎ ﺑﻪ ﭘﻮل آن ﻃﻌﺎﻣﯽ ﺑﺨﺮد و ﺗﻤﺎم آن را ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻋﻮض ھﺮ‬
‫َ ۡ َ‬ ‫َ‬
‫ﻧﺼﻒ ﺻﺎﻋﯽ ﯾﮏ روز روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ه ۡديَۢ� َ�ٰل ِغ ٱلك ۡع َب ِة‬
‫ٗ‬ ‫َ ۡ َ َّ ٰ َ ‪َ َ ُ ۡ َ َ َ ٰ َ َ ُ َ َ ٞ‬‬
‫ص َياما﴾ ﯾﻌﻨﯽ‪» :‬ھﺪﯾﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﯾﺎ‬ ‫�كِ� أ ۡو عدل �ٰل ِك ِ‬ ‫أو ك�رة طعام م‬
‫ﮐﻔﺎرۀ ﺧﻮراک ﻣﺴﮑﯿﻨﺎن ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ آن روزه«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺸﺘﻦ ﭘﻨﺞ ﺣﯿﻮان در ﺣﺮم ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‬

‫ْ ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ِّ‬ ‫َْ ٌ َُْْ‬
‫اﺤﻟﻞ َواﺤﻟ َ َﺮمِ ‪ :‬اﺤﻟ َ َّﻴﺔ رﺳﻮل اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﭘﻨﺞ ﺗﺎ از‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻤﺧﺲ �ﻘﺘﻠ َﻦ ِﻰﻓ ِ‬
‫ﺐ ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻞ و ﺣﺮم ﮐﺸﺘﻪ‬ ‫اب اﻻﺑﻘﻊ َواﻟْ َﻔﺄ ْ َر ُة‪َ ،‬واﻟْ َﻠﻜ ْ ُ‬ ‫َواﻟْ َﻌ ْﻘ َﺮ ُب‪َ ،‬واﻟْ ُﻐ َﺮ ُ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎر و ﮔﮋدم و زاغ دﺷﺘﯽ )ﮐﻪ‬ ‫َْ ُ ُ َ ْ َ َُ‬
‫اﺤﻟﺪأة‪.‬‬ ‫اﻟﻌﻘﻮر‪ ،‬و ِ‬
‫زﯾﺮ ﺷﮑﻢ او ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ( و ﻣﻮش و‬
‫ﺳﮓ ﮔﺰﻧﺪه و ﺷﯿﻨﮏ«‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪ :‬ﺧﻤﺲ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺞ ﺟﻨﺒﻨﺪه ﯾﺎ ﺣﯿﻮان ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﻮﻟﻪ‪» :‬ﻳ ﹾﻘ ﹶﺘ ﹾﻠﻦ ﹺﰱ ﹾﹺ‬
‫اﳊ ﱢﻞ ﹶو ﹾ ﹶ‬
‫اﳊ ﹶﺮ ﹺم« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺸﺘﻦ آنھﺎ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ھﻢ در زﻣﯿﻦ ﺣﻞ و ﺷﮫﺮھﺎ و‬ ‫ﹸ ﹶ‬
‫ھﻢ در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ ﮐﻪ ﺣﺪود آن ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ و ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﯾﺎد ﺷﺪه » ﹾ ﹶ‬
‫اﳊ ﱠﻴ ﹸﺔ« ﻣﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫آن اﻓﻌﯽ و اژدھﺎ و ﮐﺒﭽﻪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﯽ از ﻣﺎرھﺎ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اﻟﻌﻘﺮب ﮐﮋدم و اﯾﻦ ھﻢ‬
‫ﺟﻨﺒﻨﺪهای ﮐﻪ دارای ﺳﻢﮐﺸﻨﺪه اﺳﺖ » ﹶوا ﹾﻟ ﹸﻐ ﹶﺮ ﹸ‬
‫اب اﻻﺑﻘﻊ« و اﯾﻦ ﯾﮑﻨﻮع زاﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺮھﺎﯾﺶ ﺳﯿﺎه و ﺑﻌﻀﯽ ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ »واﻟﻔﺎرة« ﻣﻮش ﮐﻪ ﻃﺒﻌﺎ ﻣﺆذی اﺳﺖ و ﻃﻌﺎم‬
‫ﺧﺎﻧﻪ را ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺳﺎزد و ﮔﺎھﯽ ﻓﺮش ﺧﺎﻧﻪ را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ )ﯾﺎ ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﮫﺎﯾﺶ آﻧﮫﺎ را ﺳﻮراخ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ( »وا ﹾﻟ ﹶﻜ ﹾﻠﺐ ا ﹾﻟﻌ ﹸﻘﻮر« و اﯾﻦ آن ﺳﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮان را ﻣﯽﮔﺰد »و ﹾﹺ‬
‫اﳊﺪﹶ ﹶأ ﹸة«‬ ‫ﹶ‬ ‫ﹸ ﹶ ﹸ‬ ‫ﹶ‬
‫ﺷﯿﻨﮏ اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪۀ ﻣﻌﺮوﻓﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺪهﮔﺎن و ﻣﺮﻏﺎن را ﻣﯽرﺑﺎﯾﺪ و ﻋﻠﺖ اﺟﺎزۀ اﯾﻦ ﭘﻨﺞ‬
 ‫‪١٢٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﭼﯿﺰ‪ ،‬اﯾﺬا رﺳﺎﻧﺪن آنھﺎ اﺳﺖ ﻟﺬا اﮔﺮ ﺣﯿﻮان دﯾﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦھﺎ ﻣﻮذی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺸﺘﻦ آن در‬
‫ﺣﻞ و ﺣﺮم اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﻣﺤﺮم و ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬

‫ارﺷﺎدات ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﻗﺮاﺋﺖ آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهﮔﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮﺣﺶ را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﮑﻢﺷﺎن اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺤﺮمﮐﺸﺘﻦ آنھﺎ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﮐﺸﺖ ﺟﺰاء ﺑﺮ او‬
‫واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮم آزاد اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺣﺮم ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﺮم‬
‫ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮم ھﻢ ﮐﺸﺘﻦ ﻏﯿﺮ اﯾﻦھﺎ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻦ ﺷﮫﺮ را ﺧﺪا از روز ﭘﯿﺪاﯾﺶ آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﺣﺮام‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﭘﺲ اﯾﻦ ﺷﮫﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ ﺷﮑﺎر آن‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد درﺧﺖ آن ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﮔﯿﺎه آن ﮐﻨﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﻨﺪ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﮔﺎن ﺧﺪا اذﯾﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺣﺮﻣﺖ و‬
‫اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﻧﺪارد ﺧﻮاه اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻟﺬا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺮم ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ ﺑﺎ‬
‫او ﺟﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد و در ﺣﺮم ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ھﯿﭻ ﺣﺮﻣﺘﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﺆال زﯾﺎد ﺳﺒﺐ دﺷﻮاری ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫)‪ (۱۰۱‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﻧﭙﺮﺳﯿﺪ از ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬ ‫�ٔلُوا ْ َ�نۡ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ َ� � َ ۡ َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬‫﴿ ٰٓ‬
‫َ ُ َ ۡ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ ٓ‬
‫أش َيا َء إِن � ۡب َد ل� ۡم � ُسؤ� ۡم �ن‬
‫اﮔﺮ ﻓﺎش ﺷﻮد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺪ آﯾﺪ ﺷﻤﺎ را و‬
‫اﮔﺮ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ از آنھﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮود آﯾﺪ‬ ‫َ ُ َ َّ ُ ۡ ُ ُ ُ‬ ‫َۡ َُ ْ َۡ‬
‫�ل ٱلق ۡر َءان � ۡب َد‬ ‫�ٔلوا �ن َها حِ� �‬ ‫�‬
‫ﻗﺮآن ﻓﺎش ﺷﻮد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ درﮔﺬﺷﺖ ﺧﺪا از‬
‫� َ� ُف ٌ‬ ‫� َ� ۡن َهاۗ َوٱ َّ ُ‬ ‫� ۡم َ� َفا ٱ َّ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫آنھﺎ و ﺧﺪا آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ور‬ ‫ل‬
‫حل ‪ٞ‬‬
‫ِيم‪] ﴾١٠١‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۱۰۱ :‬‬
‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﺎزدارد از ﭘﺮﺳﯿﺪن اﻣﻮر‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺎش ﺷﻮد ﻣﻀﺮ ﺑﺎﺷﺪ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺿﺮرﺷﺎن را ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻣﺮﺑﯽ‬
‫و ﻣﻮﻻیﺷﺎن اﺳﺖ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ ﺷﺎﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٢٦‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﭽﻪ اﻣﺮ ﯾﺎ ﻧﮫﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺸﻘﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ را اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ای ﻣﺮدم‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺞ را ﻓﺮض ﻧﻤﻮده ﭘﺲ ﺣﺞ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺳﺆال ﮐﺮد ای رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا اﯾﺎ در ھﺮﺳﺎل ﺣﺞ ﮐﻨﯿﻢ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬و ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺆال ﮐﺮد آﺧﺮ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آری‪ ،‬ﺣﺞ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ ُ َ َّ ُ‬ ‫َۡ َُ ْ َۡ‬ ‫ُ َ ُ َ ۡ ُ‬ ‫َ َۡ َُ ْ َ َۡ ٓ‬
‫�ل‬ ‫�ٔلوا �ن َها حِ� �‬ ‫�ٔلوا � ۡن أش َيا َء إِن � ۡب َد ل� ۡم � ُسؤ� ۡم �ن �‬‫اﺳﺖ ﴿� �‬
‫ُۡ ُ ُ َ ُ‬
‫ٱلق ۡر َءان � ۡب َد ل� ۡم﴾ اﮔﺮ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮود آﯾﺪ ﻗﺮآن ﻓﺎش ﺷﻮد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺳﺆال ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺎش ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺪا و رﺳﻮل او ﺑﯿﺎن‬
‫َ َ َّ ُ َ ۡ‬
‫� �ن َهاۗ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا ﺳﮑﻮت ﮐﺮد و از آنھﺎ ذﮐﺮ ﻧﮑﺮد و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﴿�فا ٱ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﺣﺴﻨﯽ رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﺴﯿﺎری ﭼﯿﺰھﺎی ﺑﺠﮫﺖ رﺣﻤﺖ‬
‫ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺷﻤﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ و ﻗﻮﻟﻪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ ُ‬
‫�‬
‫َ� ُف ٌ‬
‫ور َحل ‪ٞ‬‬
‫ِيم﴾ ﯾﮑﯽ از ﻣﻈﺎھﺮ ﺣﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ را ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارﺷﺎدات ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و آنھﺎ را راھﻨﻤﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ھﺮﮐﺪام ﯾﮏ آﯾﻪ ﯾﺎ دو آﯾﻪ اﯾﻦ درسھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آنھﺎ را از زﯾﺎدهروی و ﻏﻠﻮ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺘﺮﺳﺎن ﭼﻮﻧﮑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺮای ﻧﮫﯽ از ﺳﺆال و‬
‫ﺑﯿﻢدادن از آن ﻧﺎزل ﺷﺪه ﻟﺬا ﻣﺆﻣﻦ ﺳﺆال ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ از آﻧﭽﯿﺰی ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺶ دارد و ﯾﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮای اﺻﻼح دﯾﻦ و ﯾﺎ دﻧﯿﺎﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﭘﻨﺪ ﺑﺪه ﺑﻪ ﺣﻠﻢ ﺧﺪا و اﻟﻔﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ او ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪا را‬
‫ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ و ﺷﮑﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﻦ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »ﮐﻪ از ﺣﺴﻦ اﺳﻼم ﺷﺨﺺ‪،‬‬
‫ﺗﺮکﻧﻤﻮدن ﭼﯿﺰھﺎی ﺑﯿﮫﻮده اﺳﺖ«‪ .‬ﻟﺬا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﺮک ﮐﺎرھﺎی‬
‫ﺑﯿﮫﻮده از ﻋﻼﻣﺎت ﺣﺴﻦ اﺳﻼم او اﺳﺖ از ﻣﺸﻐﻮلﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺨﻦ و ﻋﻤﻞ ﺑﯿﮫﻮده‬
‫ﻣﯽﭘﺮھﯿﺰد ﭼﻮن ﺳﺨﻦ و ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﻨﺪۀ او ﺳﻌﺎدت ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ‬
‫ﺧﯿﺮی در زﻧﺪﮔﯽ او ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮک آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٢٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ را ﺣﺮام ﮐﺮده‬

‫َ ُ ُ ُ َ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪» :‬إ َّن َّ َ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ‬ ‫ا� َﺣ َّﺮ َم َﻋﻠﻴْ� ْﻢ �ﻘﻮق‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ َّ َ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ آزار ﭘﺪر و ﻣﺎدر و‬ ‫ﺎت‪َ ،‬و� ِﺮ َه‬ ‫َ َ َ‬ ‫ﺎت‪َ ،‬و َوأد َ‬
‫ﺎت ‪ ،‬وﻣﻨﻊ وﻫ ِ‬ ‫اﺒﻟﻨ ِ‬ ‫اﻷمﻬ ِ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮرﮐﺮدن دﺧﺘﺮان و ﻣﻨﻊ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ‬ ‫َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُّ َ‬ ‫ً‬ ‫َ ُ ْ‬
‫ال‪،‬‬ ‫ﻟ�ﻢ ﺛﻼث ِ�ﻴﻞ وﻗﺎل ‪ ،‬و�ﺮﺜة الﺴﺆ ِ‬
‫ﺷﻤﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ و ﻃﻠﺐ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از‬
‫ﺎل«‪.‬‬ ‫َ َ َ َ َْ‬
‫و�ِﺿﺎﻋﺔ الﻤ ِ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺳﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ را ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل و ﮐﺜﺮت ﺳﺆال و‬
‫ﺿﺎﯾﻊﮐﺮدن ﻣﺎل را‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬إﹺ ﱠن اﷲﱠﹶ ﹶﺣ ﱠﺮ ﹶم«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺮام ﻧﻤﻮده ﺧﺪا ﺑﺮ ﺑﻨﺪهﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد و ﺗﺤﺮﯾﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﻊ و ﻋﺪم ارﺗﮑﺎب ﭼﯿﺰ ﺣﺮام اﺳﺖ و در اﯾﻨﺠﺎ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ از ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺳﺨﺖ را ﯾﺎد‬
‫ﻧﻤﻮده ﭼﺮا ﮐﻪ ھﺮﯾﮏ از اﯾﻦھﺎ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ ﭘﺲ اول ﻋﻘﻮق واﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎرﺿﺎﯾﯽ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺎدران را ﺗﻨﮫﺎ ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻪ ﺣﻘﻮقﺷﺎن از ﺣﻘﻮق ﭘﺪران ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﹶﺎت« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺸﺘﻦ‬ ‫اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ در ﺣﺮﻣﺖ ﻋﺎقﺑﻮدن‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﺜﻞ ﻣﺎدر اﺳﺖ‪ .‬دوم »وو ﹾأد ا ﹾﻟﺒﻨ ﹺ‬
‫ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫دﺧﺘﺮان‪ .‬ﭼﻮن ﻋﺮب دﺧﺘﺮ را ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﻨﮓ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻟﺬا روزی ﮐﻪ از ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽﺷﺪ او را زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺮوز ﮐﻪ زﻧﺪه در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﮥ اﺳﻘﺎط ﺟﻨﯿﻦ و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺎدران ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ دﮐﺘﺮان ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﺧﻼق و ﻣﻨﺎﻓﯽ ﻓﺎﺿﺌﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺣﻖ را ﻧﻤﯽدھﺪ و از دﯾﮕﺮان ﭼﯿﺰی ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ » ﹶوﻛ ﹺﹶﺮ ﹶه‬
‫ﺛﻼث« ﮐﺮاھﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ از درﺟﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ وﻟﯽ ﮐﺮاھﺖ آن ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﭼﺮا‬ ‫ﹰ‬ ‫ﹶﻟﻜ ﹾﹸﻢ‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖھﺎ ﺿﺮر و ﻓﺴﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬اول » ﹺﻗ ﹶﻴﻞ ﹶو ﹶﻗ ﹶﺎل«‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮی زﯾﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰھﺎی را ﺧﺒﺮ ﺑﺪھﺪ ﮐﻪ آن را ﻧﻤﯽداﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺪارد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه و آﻧﭽﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻨﻄﻮر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪھﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻓﺴﺎد و زﯾﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوم ﮐﺜﺮة ﺳﺆال زﯾﺎد و اﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺆال ﻣﺎل و ﻣﺘﺎع و‬
‫ﺳﺆالھﺎی ﺑﯿﮫﻮده از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻦ آن ﻧﻔﻌﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻮم »إﹺ ﹶﺿﺎ ﹶﻋ ﹶﺔ اﳌﹾﹶ ﹺ‬
‫ﺎل«‬
‫ﺿﺎﯾﻊﮐﺮدن ﻣﺎل ﺑﻪ اﺳﺮاف و وﯾﻞ ﺧﺮﺟﯽ و اﻧﻔﺎق آن در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٢٨‬‬
‫ارﺷﺎدات ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺑﺮ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﭘﻨﺪ ﺑﺪه ﮐﻪ در اﻧﺠﺎم ﻓﻌﻞ ﺣﺮام ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ اﺳﺖ و در ﺗﺮک ﻣﮑﺮوه ﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﭘﻨﺪ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺎق واﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﻨﺪ و ﺑﺎزﻧﮕﺮدد‬
‫ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ داﺧﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َُۡۡ َُ ُ َ ۡ‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﭘﻨﺪ ﺑﺪه‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﺮوردﮔﺎر﴿�ذا ٱلموءۥدة س�ِلت‪ ٨‬بِأ ِي ذ ٖ‬
‫�ب‬
‫ت‪] ﴾٩‬اﻟﺘﮑﻮﯾﺮ‪» .[۹-۸ :‬آﻧﮕﺎه از دﺧﺘﺮ زﻧﺪه ﺑﮕﻮر ﺷﺪه ﺳﺆال ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ‬ ‫قُتلَ ۡ‬
‫ِ‬
‫ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را ﺧﺒﺮدار ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ از اﻓﺘﺎدن در دروغ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﮐﺜﺮت ﺳﺆال اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺑﻐﺾ و ﺑﯽاﺣﺘﺮاﻣﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﺳﺮاف و‬
‫وﯾﻞ ﺧﺮﺟﯽ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻓﻘﺮ و ﻧﺎداری ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ اوﻟﯿﺎء ﺧﺪاﺗﺮس و اﻧﺪوه ﻧﺪارﻧﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ٓ َّ َ ٓ َّ َ َ ٌ َ َ‬
‫)‪ (۶۲‬آ ﮔﺎه ﺑﺎش ھﻤﺎﻧﺎ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا‬ ‫﴿�� إِن أ ۡو ِ�َا َء ٱ�ِ � خ ۡوف عل ۡي ِه ۡم َو�‬
‫َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫ُ‬
‫ه ۡم � َزنون‪ ٦٢‬ٱ�ِين ءامنوا و�نوا‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﻤﯽ و ﻧﻪ اﯾﺸﺎن‬

‫ى ِ� ٱ ۡ َ‬ ‫ون‪ ٦٣‬ل َ ُه ُم ٱ ۡلبُ ۡ َ‬

‫اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )‪ (۶۳‬آﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ ُ َ‬
‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َيا‬ ‫� ٰ‬ ‫�تق‬
‫اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‬
‫اﯾﺸﺎن راﺳﺖ ﺑﺸﺎرت در زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ و‬ ‫َو ِ� ٱ�خ َِرة ِ�﴾ ]ﯾﻮﻧﺲ‪.[۶۴-۶۲ :‬‬

‫در آﺧﺮت‪.‬‬
‫َ ُ‬ ‫َّ َ َ ٌ َ َ‬ ‫َ ٓ‬‫َ َ ٓ َّ‬
‫أ ۡو ِ�َا َء ٱ�ِ � خ ۡوف عل ۡي ِه ۡم َو� ه ۡم‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ��﴿ :‬إِن‬
‫َۡ ُ َ‬
‫� َزنون‪ ﴾٦٢‬ﺧﺒﺮی از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ ﺧﺒﺮی ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ دو ﺣﺮف ﯾﮑﯽ أﻻ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای اﺳﺘﻔﮫﺎم و ﺗﻨﺒﯿﻪ اﺳﺖ دوم إن ﺗﺄﮐﯿﺪﯾﻪ و اوﻟﯿﺎی ﺧﺪا ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪا از اﯾﺸﺎن‬
‫ﺗﺮس و اﻧﺪوه را ﻧﻔﯽ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺮس و اﻧﺪوھﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﻧﻪ در دﻧﯿﺎ و ﻧﻪ در‬
‫ﺑﺮزخ »ﻗﺒﺮ ﺗﺎ روز ﺣﺸﺮ« و ﻧﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و اﯾﺸﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ‬
 ‫‪١٢٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺧﺪا ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺘﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر دﯾﮕﺮی ﺟﺰ او ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر اﻣﺮ ﻧﻤﻮده‬
‫اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎبھﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ و ﺟﺰا و ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ھﻤﮕﯽ ﯾﻘﯿﻦ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ و از ﺧﺪا ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ و از اواﻣﺮ و ﻣﻨﮫﯿﺎت او از اﻋﺘﻘﺎدت و اﻧﺪﯾﺸﻪ ھﺎ ﮔﻔﺘﺎرھﺎ‬
‫ۡ‬ ‫ى ِ� ٱ ۡ َ‬
‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َيا َو ِ�‬ ‫رﻓﺘﺎرھﺎ ﺻﻔﺖھﺎ ی وی ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﴿ل َ ُه ُم ٱ ۡلبُ ۡ َ‬
‫� ٰ‬

‫ٱ�خ َِرة ِ�﴾ »ﺑﺮاﯾﺸﺎن در زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‪ ،‬ﺑﺸﺎرت اﺳﺖ«‪ .‬ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺸﺎرت د ر‬
‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮب ﻧﯿﮏ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﯾﺎ دﯾﮕﺮی ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺸﺎرت ﻣﯽدھﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫َّ َّ َ َ ُ ْ َ ُّ َ َّ ُ ُ‬
‫� � َّم‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ در )ﺳﻮرۀ »ﻓﺼﻠﺖ« آﯾﮥ‪ (۳۰ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين قالوا ر�نا ٱ‬
‫�وا ْ بٱ ۡ َ‬
‫� َّنةِ ٱ َّل� ُك ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ َ ٰ ُ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ ۡ‬
‫� َزنُوا ْ َو�� ۡ ِ ُ‬
‫نت ۡم‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٱست�موا تت�ل علي ِهم ٱلم��ِكة �� �افوا و�‬
‫ُ َ َ‬
‫توع ُدون‪] ﴾٣٠‬ﻓﺼﻠﺖ‪ » .[۳۰ :‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از آن‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ورزﯾﺪﻧﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﺮﺳﯿﺪ و اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ و‬
‫ﻣﮋده ﺑﺎد ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ وﻋﺪه داده ﺷﺪﯾﺪ«‪.‬‬
‫ارﺷﺎدات ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﻣﻌﻨﺎی آن را واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻧﻔﯽ ﺧﻮف و ﺗﺮس ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ دوﺳﺖ ﺧﺪا ﺗﺮس و اﻧﺪوه دارد اﯾﻦ‬
‫ﺗﺮس و اﻧﺪوه او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮس و اﻧﺪوه دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا و اھﻞ ﺷﺮک و ﮔﻨﺎه ﭼﯿﺰی‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮﻧﮑﻪ دوﺳﺖ ﺧﺪا اﻇﮫﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ دوﺳﺖ ﺧﺪا ﺧﻮش‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد و ﺧﻮش ﮐﻼم اﺳﺖ و ھﻤﯿﺸﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﮐﺎر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺳﺨﻦ ﺣﻖ‬
‫و ﻗﺒﻮل آﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﻨﺪ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﻪ اوﻟﯿﺎء ﺧﺪا ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺑﻠﻨﺪ و ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﺰرﮔﯽ دارﻧﺪ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺣﻖ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺑﺪی ﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﮐﻪ در رواﯾﺖ ﺑﺨﺎری اﺳﺖ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﻣﻦ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ او‬
‫اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻮدم و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ او اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫زﯾﺎن ﮐﺮده«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٣٠‬‬

‫‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﺧﺪا‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ رواﯾﺖ‬ ‫ﻗﻮل الﺮﺳﻮل ج ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺮو�ﻪ ﻋﻦ ر�ﻪ ﻋﺰ‬
‫َ ًّ َ َ ْ َ ْ ُ‬ ‫َ ْ َ َ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﺮﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﻣﻦ دﺷﻤﻨﯽ‬ ‫ﻴﻟﺎ �ﻘﺪ آذ�ﺘُﻪ‬ ‫وﺟﻞ‪» :‬ﻣﻦ ﺎﻋدى ِﻰﻟ و ِ‬
‫ﮐﻨﺪ ﺑﺎ او اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺑﻨﺪهام‬ ‫ﺐ‬‫ﻰﺸ ٍء أَ َﺣ َّ‬
‫ﺑﺎﺤﻟ َ ْﺮب‪َ ،‬و َﻣﺎ َ� َﻘ َّﺮ َب إِ َ َّﻰﻟ َ�ﺒْ ِﺪى � َ ْ‬
‫ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮑﺮده ﺑﮫﺘﺮ از‬ ‫ْ‬ ‫َ َّ َّ ْ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ‬
‫ِإﻰﻟ ِمﻤﺎ ا�ﺮﺘﺿﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ‪ ،‬وﻻ ﻳﺰال �ﺒ ِﺪى‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ او ﻓﺮض ﮐﺮدهام‪ ،‬و ھﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ�ﺘَ َﻘ َّﺮ ُب إ َ َّﻰﻟ ﺑ َّ‬
‫ﺎﻨﻟ َﻮاﻓِ ِﻞ َﺣ َّﻰﺘ أ ِﺣ َّﺒﻪ«‪.‬‬ ‫ِ ِ‬
‫ﺑﻨﺪهام ﺑﻪ ﻋﺒﺎدات ﻧﺎﻓﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ او را دوﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮم‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻓﻴﲈ ﻳﺮوﻳﻪ ﻋﻦ رﺑﻪ« اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎری از اﺑﯽ ھﺮﯾﺮه س از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ ﻗﺮآﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﯾﺎ در ﻗﻠﺒﺶ اﻟﻘﺎء ﺷﺪه و‬
‫آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﻣﻦ ﻋﺎدی ﻟﯽ وﻟﻴ ﹰﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اذﯾﺖ ﮐﻨﺪ دوﺳﺖ ﺧﺪا را و ﺑﺎ او از در ﺳﺘﯿﺰ وارد ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﻐﺾ او را در دل‬
‫َ َ ٓ َّ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاد از وﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ��﴿ :‬إِن‬
‫َّ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َّ ُ َ‬ ‫َ ُ َۡ ُ َ‬ ‫َ ٓ َّ َ َ ٌ َ َ‬
‫ِين َءامنوا َو�نوا �تقون‪] ﴾٦٣‬ﯾﻮﻧﺲ‪:‬‬‫أ ۡو ِ�َا َء ٱ�ِ � خ ۡوف عل ۡي ِه ۡم َو� ه ۡم � َزنون‪ ٦٢‬ٱ�‬
‫‪» .[۶۳-۶۲‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دوﺳﺘﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ھﯿﭻ ﺗﺮس و ھﺮاﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﺎن ﻏﻤﮕﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎری ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫و ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬آذﻧﺘﻪ ﺑﺎﳊﺮب«‪» :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ او اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻣﯽﮐﻨﻢ« وای ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ او ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﯽ زﯾﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬وﻣﺎ ﺗﻘﺮب إﻟﯽ ﻋﺒﺪي«‪ :‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﮑﺮده ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪهام ﺑﻪ ﭼﯿﺰی از اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ و‬
‫اﻋﺘﻘﺎدھﺎ و ﮔﻔﺘﺎرھﺎ و ﮐﺮدارھﺎ از ﻋﺒﺎداﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﮫﺖ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﺸﺮوع و‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬أﺣﺐ‬
‫إﻟﯽ ﳑﺎ اﻓﱰﺿﺘﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ﻧﻤﺎزھﺎی ﻓﺮض‪ ،‬زﮐﺎت‪ ،‬روزه‪ ،‬ﺣﺞ‪ ،‬ﺟﮫﺎد و ﻧﮕﮫﺒﺎﻧﯽ در راه‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬و ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ »ﺣﺘﯽ اﺣﺒﻪ«‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارم و اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎر‬
 ‫‪١٣١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺷﺨﺺ ﻧﻔﻞ ﮔﺬار اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداش اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاﺳﺖ ﭼﻮن‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا او را دوﺳﺖ دارد ﻣﻮرد اﻋﺰاز و اﮐﺮام ﺧﺪا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻤﻠﻪھﺎ و ﮐﻠﻤﻪھﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ اﻋﻼم ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ ﮐﻼم ﺧﺪاﺳﺖ و ﻟﮑﻦ ﺟﺰء ﻗﺮآن ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ‬
‫در ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ و ﻣﺆﻣﻨﺎت )ﻣﺮدان‬
‫ﻣﺆﻣﻦ وزﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ( ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر آزار ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ آزار زﺑﺎﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻏﯿﺒﺖ‪،‬‬
‫ﻋﯿﺐﺟﻮﯾﯽ و دﺷﻨﺎمدادن و ﭼﻪ آزار دﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ زدن و ﻏﯿﺮه آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮی و ﺑﺮﺗﺮی ﻓﺮاﯾﺾ ﺑﺮ ﻧﻮاﻓﻞ ﺧﺒﺮ ده‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮاﯾﺾ را اداء ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻮاﻓﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﺗﻘﺮب ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ھﺪف رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا‬
‫اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا ﺑﻨﺪه را آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺻﺒﺢ از ﺧﻮاب ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ آﻟﻮده ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫لص ۡ� )‪ (۱۵۳‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﻤﮏ ﺟﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ‬ ‫ينوا ْ بٱ َّ‬
‫ِ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا ْ ٱ ۡس َتع ُ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ‬ ‫ل�ٰ� َ‬‫َ َّ َ ٰ َّ َّ َ َ َ َّ‬
‫�ن‪] ﴾١٥٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪:‬‬ ‫وٱلصلوة ِ� إِن ٱ� مع ٱ ِ ِ‬
‫ﺻﺒﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.[۱۵۳‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا﴾‪ :‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺪاﺋﯿﺴﺖ از ﻧﺪاھﺎی ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺧﺪای رﺣﻤﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻧﺪاء ﺗﺸﺮﯾﻒ و اﮐﺮام اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﭼﻮن ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﻧﻌﻤﺖ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺪای‬
‫ﺧﺪای رﺣﻤﺎن رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ھﺮﮔﺎه ﺧﺪا ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻧﺪا ﮐﺮده آنھﺎ را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﯾﺎ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ از ﭼﯿﺰی ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮای اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٣٢‬‬

‫آنھﺎ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ رﺳﯿﺪه و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ ﯾﺎری ﺟﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺻﺒﺮ ﮐﻠﯿﺪ ﭘﯿﺮوزی‬
‫اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ درﺟﺎت ﺑﻠﻨﺪ ﻧﯿﮑﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﺸﺎن را دﺳﺘﻮر ﻧﻤﺎز داده‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﻧﻮر و ﭼﺮاغ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ھﺪاﯾﺖ ﺑﺪون ﻧﻮر ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﻮن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ‬
‫و ﮐﺎر و ﺑﺎر زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ و ﮔﺎھﯽ ﻓﺘﻨﻪ اﻣﻮال و اوﻻد داﻣﻨﮕﯿﺮﺷﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ِندهُ ٓۥ أَ ۡج ٌر َع ِظ ‪ٞ‬‬
‫يم‪] ﴾١٥‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪.[۱۵ :‬‬
‫�ع َ‬ ‫َّ َ ٓ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ۡ َ ٰ ُ ُ‬
‫� ۡم ف ِۡت َنة‪َ ۚ ٞ‬وٱ َّ ُ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِ�ما أم�ل�م وأو�د‬
‫»ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎلھﺎ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻤﺎ ﻓﺘﻨﻪ اﺳﺖ و ﭘﺎداش ﺑﺰرگ ﻧﺰد ﺧﺪا اﺳﺖ«‪ .‬و ھﻤﯿﺸﻪ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮﻣﯽ ﺑﻪ ﯾﺎری ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪای داﻧﺎ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی‬
‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از آن ﮐﻤﮏ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺻﺒﺮ و ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع‬
‫اﺳﺖ‪ -۱ :‬وادارﮐﺮدن ﻧﻔﺲ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﯿﻠﺶ‪ -۲ .‬ﻋﺎدتدادن ﻧﻔﺲ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻃﺎﻋﺎت ﮐﻪ‬
‫ﺗﺮک ﻧﺸﻮد‪ -۳ .‬ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﻧﻔﺲ از ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎھﺎن‪ -۴ .‬ﺻﺒﺮ در ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮐﻪ در وﻗﺖ‬
‫ﻣﺼﯿﺒﺖ از ﺧﻮد ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻧﺸﺎن دھﺪ‪ ،‬داد و ﻓﺮﯾﺎد ﻧﺰﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﻀﺎی ﺧﺪا راﺿﯽ و ﺗﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﭼﻪ ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻧﻔﻞ روح آن ﺧﺸﻮع و ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ھﺮﮔﺎه دﭼﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوھﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬رواﯾﺖ‬
‫ﺷﺪه ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب در ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ﮐﻪ رواﻧﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ھﻤﺴﺮش ﻓﻮت ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ از ﺷﺘﺮ ﺧﻮد ﭘﯿﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ‬
‫َّ َ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داده ﴿ َوم َِن ٱ ۡ� ِل � َت َه َّج ۡد بِهِۦ‬
‫َ َ ٗ َّ َ‬
‫ناف ِلة لك﴾ ]اﻹﺳﺮاء‪» .[۷۹ :‬و ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﺐ را ﭘﺲ ﺑﯿﺪار ﺑﺎش ﮐﻪ ﻋﻤﻞ زﯾﺎده ﺑﺮ واﺟﺐ‪،‬‬
‫وﯾﮋهی ﺗﻮﺳﺖ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﻓﻮق را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺪا‪ ،‬ﺟﺪا ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺮاد ﺷﺮح را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﮥ ﻓﻮق ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار‬
‫داده ﺗﺎ ﻣﺤﺒﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫َّ‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻋﻈﻤﺖ ﺻﺒﺮ و ﭘﺎداش ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِ� َما‬
‫اب‪] ﴾١٠‬اﻟﺰﻣﺮ‪» .[۱۰ :‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد‬ ‫ون أ َ ۡج َر ُهم ب َغ ۡ� ح َ‬
‫ِس‬
‫َّ ٰ ُ َ‬ ‫َّ‬
‫يُ َو� ٱل� ِ�‬
‫ٖ‬ ‫ِ ِ‬
 ‫‪١٣٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺻﺒﻮر و ﺷﮑﯿﺒﺎ‪ ،‬ﭘﺎداش ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل و ﺑﯽﺷﻤﺎر درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﻧﻤﺎز دارای اھﻤﯿﺖ زﯾﺎدی اﺳﺖ و ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ راﺑﻄﻪ اﯾﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽدھﺪ و ﻣﺆﻣﻦ را از ارﺗﮑﺎب ﻣﻨﮑﺮات و زﺷﺘﯽھﺎ‬
‫َۡ َ ٓ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َ� ۡن َ ٰ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارد زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ‬
‫� َع ِن ٱلف ۡحشاءِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ َ‬
‫َوٱل ُمنك ِر�﴾ ]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪» .[۴۵ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﻤﺎز از زﺷﺘﯽھﺎ و ﺑﺪیھﺎ ﺑﺎزﻣﯽدارد«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺎر ﻣﺆﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از رﺳﻮل ﺧﺪا ج رواﯾﺖ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج ﻲﻓ رواﻳﺔ مﺴﻠﻢ ﻲﻓ ﺻﺤﻴﺤﻪ‪:‬‬
‫ﮐﺮده ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺷﮕﻔﺘﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫أم َﺮ ُه ُﻠﻛَّ ُﻪ َ ُﻪﻟ ٌ‬
‫ﺧ�‪،‬‬
‫َّ ْ‬
‫ﺆﻣﻦ‪ ،‬إن‬ ‫ﻷمﺮ ُ‬
‫الﻤ‬
‫َ َ ً ْ‬
‫»ﻋﺠﺒﺎ‬
‫َ‬ ‫ِ َ ِ‬
‫ْ َ َُْ‬ ‫ُْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫وﻟَ َ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ھﻤﻪاش ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ‬ ‫ﺎ�ﺘﻪ‬ ‫لﻠﻤﺆ ِﻣﻦ‪ ،‬إن أﺻ‬ ‫يﺲ ذلِﻚ ﻷ َﺣ ٍﺪ إﻻ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺼﯿﺐ دﯾﮕﺮی‬ ‫ْ َ َُْ‬
‫ﺎ�ﺘﻪ‬ ‫ﻪﻟ‪ ،‬و�ن أﺻ‬ ‫ﺎﻜن َﺧ�ا ً َ ُ‬ ‫َ َّ ُ َ َ َ َ َ‬
‫ﺮﺳاء ﺷﻜﺮ ﻓ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد اﮔﺮ ﺑﻪ وی آﺳﺎﯾﺶ ﺑﺮﺳﺪ ﺷﮑﺮ‬ ‫َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ً َُ‬
‫ﺮﺿاء ﺻﺮﺒ ﻓﺎﻜن ﺧ�ا ﻪﻟ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ‬
‫ﺑﻪ او ﺳﺨﺘﯽ و آزاری ﺑﺮﺳﺪ ﺻﺒﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ھﻢ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ » :‬ﹶﻋ ﹶﺠﺒ ﹰﺎ ﻷ ﹾﻣ ﹺﺮ اﳌﹸ ﹺ‬
‫ﺆﻣﻦ« ﻋﺠﺐ وﺗﻌﺠﺐ ﺑﺮای ﺷﮕﻔﺘﯽ ﮐﺎری‬
‫ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺣﺎل ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺎﻣﻞ اﻻﯾﻤﺎن و ﺻﺎدق ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺎﻗﺺ اﻻﯾﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻤﺎﻻت را ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ وارد ﺷﺪه درﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻗﻮﻟﻪ ج » ﱠ‬
‫إن‬
‫ﺧﲑ« ﻣﺮاد از اﻣﺮ ﻣﺆﻣﻦ ھﻤﺎن ﺣﺎل او اﺳﺖ ھﻤﻪ ﺣﺎﻻت او ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫أ ﹾﻣ ﹶﺮ ﹸه ﹸﻛ ﱠﻠ ﹸﻪ ﹶﻟ ﹸﻪ ﹲ‬
‫َّ ُ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫»وﻟَ َ‬
‫لﻠﻤﺆ ِﻣﻦ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺧﯿﺮﯾﺖ ﺗﻤﺎم اﺣﻮال‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯿﺴﺮ‬ ‫يﺲ ذلِﻚ ﻷ َﺣ ٍﺪ إﻻ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻏﯿﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺮﯾﺘﯽ ﻧﺪارد ﭼﻮن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺧﯿﺮی ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﻨﻊ‬
‫ْ َ َ َُْ‬
‫ﺎ�ﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﺟﺰع و ﻓﺰع ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻗﻮﻟﻪ ج »إن أﺻ‬
‫اء« ﯾﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻧﻌﻤﺘﯽ و آﺳﺎﯾﺸﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﺧﺪا را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫ﺮﺳ ُ‬‫َ َّ‬
‫ﺎ�ﺘْ ُﻪ َ‬
‫ﺮﺿ ُ‬ ‫ْ‬
‫و�ن َ‬
‫أﺻ َ‬
‫اء«‬ ‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﻧﻌﻤﺖ او اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺮای او ﺧﯿﺮ اﺳﺖ وﻗﻮﻟﻪ ج »‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺿﺮری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮض و اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﯾﺎ رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﯾﺎ آزاری ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺪ ﺻﺒﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺟﺰع و ﻓﺰع ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺿﺮر ﻧﯿﺰ ﺑﺮای او ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ُ ،‬ﻣﺰد ﺑﺰرگ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده و درﺟﻪاش در ﻧﺰد ﺧﺪای ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽﮔﺮدد و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٣٤‬‬

‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای او ﮐﻪ در ﺷﻤﺎر ﺻﺎﺑﺮﯾﻦ و ﺷﺎﮐﺮﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ھﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ آراﻣﺶ و ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻓﮫﻢ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻤﺎن و اھﻞ آن ﭘﻨﺪ ده ﭼﻮن رﺳﺘﮕﺎری آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮی ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺷﮑﺮ ﺗﺬﮐﺮ ده و ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ‪ ،‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪا و ﺧﺮجﻧﻤﻮدن‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ در راه رﺿﺎی او ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﻪﮔﺎﻧﮥ ﺻﺒﺮ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ -۱ :‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ‬
‫ﻃﺎﻋﺖ‪ -۲ .‬ﺻﺒﺮ از ﻣﻌﺼﯿﺖ‪ -۳ .‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر‪.‬‬
‫‪ -۱‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ ﭘﺎیﺑﻨﺪی ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪ -۲ .‬ﺻﺒﺮ از ﻣﻌﺼﯿﺖ دوری از آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻗﻀﺎء‪ ،‬ﻋﺪم ﺟﺰع و ﻓﺰع و ﻧﺎراﺣﺘﯽ اﺳﺖ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح ﮐﻨﯿﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫و� ٓوا ْ إ ِ َ� ٱ َّ�ِ )‪ (۸‬ای آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ!‬ ‫ِين َء َام ُنوا ْ تُ ُ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫﴿ ٰٓ‬
‫ُ َ ّ َ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫تَ ۡو َ� ٗة نَّ ُص ً‬
‫� َر ُّ�� ۡم أن ي� ِفر‬ ‫وحا َع َ ٰ‬
‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻮ ﮐﻨﺪ‬
‫� ۡم َج َّ�ٰ‬‫َ ُ ۡ َ َّ ُ ۡ َُۡ َ ُ‬
‫ت‬‫ٖ‬ ‫عن�م س ِ�ٔات ِ�م و�دخِل‬
‫از ﺷﻤﺎ ﺑﺪیھﺎی ﺷﻤﺎ را و درآورد ﺷﻤﺎ‬ ‫َ‬
‫﴾‬ ‫�ت ِ َها ٱ ۡ�نۡ َ� ٰ ُ‬
‫ر‬
‫َۡ‬
‫ِن‬
‫م‬ ‫ي‬ ‫ر‬
‫َۡ‬
‫�‬
‫را ﺑﻪ ﺑﺎغھﺎی ﮐﻪ ﺟﺎری اﺳﺖ از زﯾﺮ آن‬ ‫‪.‬‬ ‫[‬ ‫‪۸‬‬ ‫ﻢ‪:‬‬ ‫ﯾ‬‫]اﻟﺘﺤﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﺟﻮیھﺎ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾ اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﻣﻦ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻌﻨﻮی‬
‫زﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺗﻔﮑﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﻮد را در اﺟﺮای دﺳﺘﻮرات و‬
‫اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪی ﻣﮑﻠﻒ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻼف ﮐﺎﻓﺮ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮده اﺳﺖ ﻧﻤﯽﺷﻨﻮد و‬
‫ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ و ﻋﻘﻞ ﺧﺪاﺋﯽ ﻧﺪارد ﻟﺬا ﺧﺪا او را ﻧﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
 ‫‪١٣٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬
‫ُ ُ ْ َ‬
‫و� ٓوا إِ�‬ ‫اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد و زﻧﺪه ﺷﻮد و ﻗﻮت ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ از ﺗﮑﻠﯿﻒ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ت‬
‫َّ‬
‫ٱ�ِ﴾ اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺟﮫﺖ آن ﻧﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ ھﺪف اﯾﻦ ﻧﺪا آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪه و در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫وحا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﺑﮥ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﺑﻪ آن ﮔﻨﺎه ﺑﺎزﻧﮕﺮدد ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫﴿تَ ۡو َ� ٗة نَّ ُص ً‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻋﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﻮﺷﺒﻮﺋﯽ ﻣﯽزﻧﺪ‬
‫�‬‫ﺳﭙﺲ در ﻟﺠﻨﺰار ﻧﺠﺎﺳﺖ و ﮐﺜﺎﻓﺎت ﻏﻮﻃﻪ ﻣﯽزﻧﺪ و آﻟﻮده ﻣﯽﺷﻮد ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬ع َ ٰ‬
‫َ ُّ ُ ۡ َ ُ َ ّ َ َ ُ ۡ َ ّ َ ُ‬
‫�ات ِ� ۡم﴾ ﻋﺴﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻓﺎﯾﺪۀ ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‬ ‫ر��م أن ي� ِفر عن�م س ِ ٔ‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺤﻮﺳﺎﺧﺘﻦ ﮔﻨﺎھﺎن اﻣﺮ ﻣﺘﺤﻘﻖ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ورود اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ از‬
‫زﯾﺮ درﺧﺖھﺎی آن ﺟﻮیھﺎ ﺟﺎری اﺳﺖ اﻣﺮ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺘﺤﻘﻘﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎداش‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﺧﺎﻟﺺﺷﺎن اﺳﺖ آن ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را از ﮔﻨﺎه ﺷﺴﺘﻪ و اﯾﺸﺎن را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ورود در‬
‫داراﻟﺴﻼم »ﺑﮫﺸﺖ« و ﻧﻌﻤﺖ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﺷﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را آھﺴﺘﻪ و ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺷﺮح ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﺎ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ واﺟﺐﺑﻮدن ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ از ھﺮ ﮔﻨﺎه ﺻﻐﯿﺮه و ﮐﺒﯿﺮه ﺗﻮﺑﮥ ﻓﻮری‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﻪ ﻧﻔﺲ آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﻟﺬا‬
‫ﺳﯿﺌﻪ را ﺳﯿﺌﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺟﻤﻌﺶ ﺳﯿﺌﺎت اﺳﺖ و آﺳﯿﺐ ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﻪ ﻧﻔﺲ آﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را ﺗﺎرﯾﮏ ﮐﺮده و ﭘﻠﯿﺪ ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﻨﺖ و ﻧﮫﺮھﺎی آن ﮐﻪ ﻧﮫﺮھﺎی آب و ﺷﯿﺮ و ﻋﺴﻞ و ﺷﺮاب‬
‫ۡ َّ ُ َ‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ َّ َّ‬
‫�ن ِة ٱل ِ� ُوع َِد ٱل ُمتقونۖ‬ ‫اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬مثل ٱ‬
‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ِيها ٓ َ�نۡ َ�ٰ ‪ٞ‬ر ّمِن َّمآء َ� ۡ� َءاسِن َو َ�نۡ َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّمِن َّل َ� َّل ۡم َ� َت َغ َّ ۡ‬
‫� َط ۡع ُم ُهۥ َو�ن َ� ٰ ‪ٞ‬ر ّم ِۡن � ٖر‬ ‫ٖ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫� َ‬
‫َّ َّ ّ َّ ٰ َ َ َ ۡ َ ٰ ‪ّٗ َ ُّ َ َ ۡ ّ ٞ‬‬
‫�ة ٖ ل ِل� ِر�ِ� و�ن�ر مِن عس ٖل مص � ]ﻣﺤﻤﺪ‪» .[۱۵ :‬ﻣﺜﺎل ﺑﮫﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫﴾‬ ‫�‬
‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران وﻋﺪه داده ﺷﺪه‪) ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ( در آن ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺰه‬
‫و رﻧﮓ آﺑﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﺮده و ﻧﯿﺰ ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎﯾﯽ از ﺷﯿﺮ ﮐﻪ ﻣﺰهاش دﮔﺮﮔﻮن ﻧﺸﺪه و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٣٦‬‬

‫ﻧﮫﺮھﺎ و ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎﯾﯽ از ﻣﯽو ﺷﺮاب ﻟﺬتﺑﺨﺶ ﺑﺮای ﻧﻮﺷﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬در آن وﺟﻮد‬

‫دارد و )ﻧﯿﺰ( ﺟﻮﯾﺒﺎرھﺎﯾﯽ از ﻋﺴﻞ ﻧﺎب«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر در روز ﺻﺪﺑﺎر‬

‫َ‬
‫ﺎس‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج ﻲﻓ رواﻳﺔ مﺴﻠﻢ‪َ �ُّ � :‬ﻬﺎ َّ‬
‫اﻨﻟ ُ‬
‫ﻮب ِإ َﻴﻟْ ِﻪ ِﻲﻓ ای ﻣﺮدم ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر و‬ ‫اﺳﺘَ ْﻐﻔ ُﺮوا ‪،‬ﻓَﺈ ِّ� أَﺗُ ُ‬
‫ا� َو ْ‬ ‫ُ ُ َ َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺗﻮ�ﻮا ِإﻰﻟ ِ‬
‫ََ‬ ‫ْ‬
‫ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ از او در‬ ‫اﻴﻟَ ْﻮمِ ِﻣﺎﺋﺔ َم َّﺮ ٍة‪.‬‬
‫روی ﺻﺪﻣﺮﺗﺒﻪ آﻣﺮزش ﻣﯽﻃﻠﺒﻢ‪.‬‬
‫ﺎس«‪ :‬ﻧﺪای ﻋﻤﻮﻣﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮد و زن را ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪َ �ُّ �َ » :‬ﻬﺎ ا َّﻨﻟ ُ‬

‫ﻃﻮر ﻣﺴﺎوی ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺮاد از ﻧﺎس در اﯾﻦ ﻧﺪا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﻔﺎر ﭘﯿﺶ‬
‫ازﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻤﺎن دﻋﻮت ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﺗُ ُ‬
‫ﻮ�ﻮا«‪ :‬اﯾﻦ‬
‫ھﻤﺎن اﻣﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رﺟﻮع ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎزآﺋﯿﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ اﻧﺠﺎم اواﻣﺮ او ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺗﺮک ﻧﻮاھﯽ آﻧﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪:‬‬
‫َ ْ ْ‬
‫اﺳﺘَﻐ ِﻔ ُﺮوا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎھﺎنﺗﺎن ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻮرد ﻣﺆاﺧﺬه و ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫»و‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬و ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ »اﺳﺘﻐﻔﺮ اﷲ ﻳﺎ ا� اﻏﻔﺮ ﻰﻟ ذﻧﻰﺒ« ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬وﻟﯽ اﺳﺘﻐﻔﺎر و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش زﻣﺎﻧﯽ و در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﺴﺘﻐﻔﺮ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اداﻣﻪ ﻧﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﮔﻨﺎه را ﺗﺮک ﻧﻤﻮده ﺑﻌﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ :‬آن ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﮕﻮﯾﺪ و در ﻋﻤﻞ ﮔﻨﺎه اﻧﺠﺎم دھﺪ اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ را ﻣﺴﺘﻐﻔﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اواﻣﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ و‬
‫ََ‬ ‫ْ‬ ‫َ ِّ َ ُ ُ َ‬
‫ﻮب ِإﻴﻟْ ِﻪ ِﻲﻓ اﻴﻟَ ْﻮمِ ِﻣﺎﺋﺔ َم َّﺮ ٍة« ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬‫اﺳﺘﮫﺰاء ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻓ ِﺈ� أﺗ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺸﺠﯿﻊ اﻣﺖ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻮﺑﻪ و رﺟﻮ ع ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﺻﺪ ﺑﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﯿﺪ و ھﻔﺘﺎد ﺑﺎر اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ س‬
‫رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﯾﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮﻣﯽﺷﻤﺮدﯾﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺻﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫ُ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬رب اﻏﻔﺮ� وﺗﺐ ﻰﻠﻋ أﻧﻚ أﻧﺖ اﺘﻟﻮاب الﺮﺣﻴﻢ«‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺮا ﻣﻐﻔﺮت‬
‫ﮐﻦ و ﺗﻮﺑﻪام را ﺑﭙﺬﯾﺮ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺗﻮﺑﻪﭘﺬﯾﺮ و ﻣﮫﺮﺑﺎن ھﺴﺘﯽ«‪ .‬و اﯾﻦ اﺳﺘﻐﻔﺎر رﺳﻮل ج از‬
‫ﮐﻤﺎل ﻣﻌﺮﻓﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ورﻧﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﻌﺼﻮم‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﺎه ﮔﻨﺎه و ﻟﻐﺰﺷﯽ ﻣﺘﻮﺟﮥ ﺣﺎلﺷﺎن ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﮐﻪ‬
 ‫‪١٣٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﯿﻞ و رﻏﺒﺖ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎرا ﺑﺮاز‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ رﺣﻤﺖ و درود ﺧﺪا ﺑﺮ آل و اﺻﺤﺎبﺷﺎن ﺑﺎد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آن‬
‫را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﺗﻮﺑﻪ دارای ﭼﮫﺎر ﺷﺮط اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون آن ﺗﻮﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﭘﯿﺪا‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اول‪ :‬ﺗﺮکﻧﻤﻮدن ﮔﻨﺎه و ﺧﻮدداری از آن‪ .‬دوم‪ :‬اﺳﺘﻐﻔﺎر و آﻣﺮزش‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﺎت »اﺳﺘﻐﻔﺮ اﷲ ﻳﺎ ا� اﻏﻔﺮ�«‪ .‬ﺳﻮم‪ :‬ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ از ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از زﻣﺎن ﺗﻮﺑﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﺑﻮده‪ .‬ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ‬
‫ﮔﻨﺎه ﺑﺎزﻧﮕﺮدد‪ ،‬و اﮔﺮ ﮔﻨﺎه ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ اﻧﺴﺎن دﯾﮕﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ آن‬
‫را دﺷﻨﺎم ﯾﺎ زده ﺑﻮده ﯾﺎ ﻏﯿﺒﺘﺶ را ﮐﺮده ﺑﻮد و ﯾﺎ ﻣﺎﻟﺶ را ﺧﻮرده ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ از او‬
‫ﻃﻠﺐ ﻋﻔﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﻣﺎﻟﺶ را ﺑﻪ او رد ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر او ﻗﺮار دھﺪ ﺗﺎ او‬
‫ﻗﺼﺎص ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻮﺑﻪ ﻻزم و ﻣﻠﺰوم اﺳﺘﻐﻔﺎر اﺳﺖ ﭼﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻨﺪه ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮدم‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻨﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻐﻔﺮت ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ھﻤﺎﻧﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ در روزی ﺻﺪ ﺑﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻪ در رواﯾﺖ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ج در روزی ﺻﺪ ﺑﺎر اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻟﻔﻆ ﯾﻮم‪ ،‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺐ را ھﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد آﻧﺠﺎ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬روزی ﺻﺪ ﺑﺎر اﺳﺘﻐﻔﺎر‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﯾﮑﺸﺒﺎﻧﻪ روز ﻧﻪ روز ﺗﻨﮫﺎ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﯾﺎریﮐﺮدن ﺑﻪ ﺗﻘﻮی و ﻧﯿﮑﯽ‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺟﻞ ﺷﺎﻧﻪ‪(۲) :‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯿﺪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و‬ ‫َ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ّ َ َّ ۡ َ ٰ َ َ َ َ َ ُ ْ‬
‫� وٱ�قوىۖ و� �عاونوا‬ ‫﴿و�عاونوا � ٱل ِ ِ‬
‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری و ﮐﻤﮏ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺑﺮ ﮔﻨﺎه و‬ ‫� إ َّن ٱ َّ َ‬‫َّ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ۡ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ ُ‬
‫�‬ ‫� ٱ ِ�ث ِم وٱلعد� ٰ ِ �ن وٱ�قوا ٱ ۖ ِ‬
‫ﺳﺘﻢ و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﮐﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ‬ ‫َ ُ ۡ َ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﺳﺨﺖ و ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ‬ ‫اب﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۲ :‬‬
‫شدِيد ٱلعِ ِ‬
‫ق‬
‫ََ َُ ْ‬
‫اونوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ را در ﮐﺎرھﺎی‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬ع‬
‫ً‬
‫ﻧﯿﮏ ﯾﺎری ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ آن ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﯿﺮ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٣٨‬‬

‫ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮ ﺗﻘﻮا ﯾﺎری ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اواﻣﺮ اﻟﮫﯽ ﭼﻪ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدی ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯽ و ﻗﻮﻟﯽ و ھﻤﭽﻨﺎن ﺗﺮک ﮐﻨﯿﺪ ھﻤﻪی آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮل ﻧﮫﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺎون و ﯾﺎریﮐﺮدن ﺑﺮ ﺗﻘﻮا در اﻧﺠﺎم و اﺟﺮاﮐﺮدن اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادرش را ﮐﻪ ﻣﻌﺮوﻓﯽ را ﺗﺮک ﮐﺮده او را وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫آن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮی را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ او را از ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارد ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ او در ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و ﺗﻘﻮا ھﻤﯿﺎری و ھﻤﮑﺎری ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ََ ََ َُ ْ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ او را ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺻﺒﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬و� �عاونوا‬
‫ََ ۡ ۡ ۡ‬
‫� ٱ ِ�ث ِم َوٱل ُع ۡد َ� ٰ ِ �ن﴾‪ :‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از آﯾﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ أ آن ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﯿﺎری ﺑﺮ‬
‫ً‬
‫ﺗﻘﻮا و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری اﻣﺮ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ اﯾﺸﺎن را از ﺗﻌﺎون و ھﻤﯿﺎری در ﮔﻨﺎھﺎن ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻋﻤﻮم ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻﯽ و ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن از ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل‬
‫و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز و ﺳﺘﻤﮑﺎری ﺑﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ھﻤﮑﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ اﺑﺮاز ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ و ﯾﺎ ﺑﻪ اﺷﺎرۀ‬
‫َّ‬
‫و ﯾﺎ ﺑﻪ راﺿﯽﺑﻮدﻧﺶ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ او را ﺑﻪ ﺑﯿﺎن‪﴿ :‬إِن‬
‫َّ َ َ ُ ۡ َ‬
‫اب﴾‪ :‬ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری اﻣﺮ ﻧﻤﻮده و از ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ٱ� شدِيد ٱل ِعق ِ‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻦ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ از ﻣﻌﻨﺎی آﯾﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎد ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﺧﯿﺮ ﺳﺒﺐ رﺿﺎﺋﯿﺖ و ﺧﺸﻨﻮدی ﻣﺮدم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﺗﻘﻮا‪ ،‬رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد و آن ﮐﻪ رﺿﺎی‬
‫ﺧﺪا و رﺿﺎی ﻣﺮدم را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺮ و ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻌﺎون و ھﻤﮑﺎری ﺑﺮ ﺗﻘﻮا ﺿﺪ ھﻤﯿﺎری ﺑﺮ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﻟﺬا ﻓﺮد‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﺮادر ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮﯾﺶ در اﻣﻮر ﺧﯿﺮ و ﻃﺎﻋﺎت ھﻤﯿﺎری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و در‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن و ﻣﺤﺮﻣﺎت و ﻇﻠﻢ ھﻤﯿﺎری ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٣٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﯾﺎریرﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪ‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻋﻨﺪ اﺒﻟﺨﺎري ومﺴﻠﻢ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬آن ﮐﻪ ﺗﺠﮫﯿﺰ‬
‫ا� َ� َﻘ ْﺪ َﻏ َﺰا‪ ،‬ﮐﻨﺪ ﻣﺠﺎھﺪی را در راه ﺧﺪا ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫َّ‬
‫ﻴﻞ ِ‬
‫َ‬ ‫َ ْ َ َّ َ َ ً‬
‫ﻣﻦ ﺟﻬﺰ ﺎﻏ ِز�ﺎ ِﻲﻓ ﺳ َ ِب ِ‬
‫ﺨﺑ ْ� َ� َﻘ ْﺪ َﻏ َﺰا‪ .‬ﺟﮫﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ و آن ﮐﻪ رﺳﯿﺪﮔﯽ و‬ ‫َ‬
‫ﻪ‬ ‫ﻠ‬
‫ْ‬
‫ﻫ‬ ‫أ‬ ‫ﻲﻓ‬ ‫ﺎ‬ ‫َو َﻣ ْﻦ َﺧﻠَ َﻒ َﺎﻏز ً‬
‫�‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﻣﺠﺎھﺪی را ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺖ ﺧﯿﺮ ھﻤﺎﻧﺎ ﺟﮫﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫َََ َُ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻌﺎون و ھﻤﮑﺎرﯾﯽ را ﮐﻪ در آﯾﮥ ﻣﺒﺎرﮐﻪ‪﴿ :‬و�عاونوا‬
‫� َوٱ َّ� ۡق َو ٰ‬ ‫ََ‬
‫� ٱ ۡل ّ‬
‫ىۖ﴾ آﻣﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ و روﺷﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ » :‬ﻣ ْﻦ‬ ‫ِِ‬
‫َ‬
‫َﺟ َّﻬ َﺰ ﺎﻏ ِز�ﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ وﺳﺎﯾﻞ ﺟﮫﺎد و ﻣﺎﯾﺤﺘﺎج او از ﻗﺒﯿﻞ اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﻏﺬا و وﺳﯿﻠﻪ ﺳﻮاری را‬ ‫ً‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ ھﻤﺎﻧﺎ از ﻧﮕﺎه اﺟﺮ و ﺛﻮاب در ﺟﮫﺎد ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﯿﻦ او و آن‬
‫ﻣﺠﺎھﺪ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و اﯾﻦ درﺟﺎت اﺟﺮ و ﺛﻮاب را رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠﻪ‬
‫ﻣﻘﯿﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و اﯾﻦ ﻗﯿﺪ و ﺷﺮﻃﯿﺴﺖ ﮐﻪ روی آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻪ آن ﮐﻪ ﻣﺠﺎھﺪی را‬
‫ﺑﻪ ﻏﯿﺮ راه ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺑﻪ دﺳﺖآوردن ﻣﺎل دﻧﯿﺎ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ رﯾﺎ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ‬
‫ﻋﺼﺒﯿﺖ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﺷﮫﺮ و دﯾﺎر ﺧﻮد ﺗﺠﮫﯿﺰ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺮ و ﻣﺰد ﺟﮫﺎد ﻓﯽ‬
‫ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠﻪ داده ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻨﺎه ﺟﮫﺎد ﻏﯿﺮ راه ﺧﺪا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬اﻟﻌﯿﺎذ‬
‫َْ‬ ‫َ ََ َ‬
‫ﺑﺎﻟﻠﻪ( و ﮔﻔﺘﻪاش‪َ » :‬ﻣ ْﻦ ﺧﻠﻒ ﺎﻏ ِز ً�ﺎ ِﻲﻓ أﻫ ِﻠ ِﻪ« ﯾﻌﻨﯽ آن ﮐﻪ ﺑﻪ اھﻞ و اوﻻد ﻣﺠﺎھﺪ ﻓﯽ‬
‫ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠﻪ در ﻏﯿﺎﺑﺶ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ و ﻧﻔﻘﻪﺷﺎن ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﺖ ﺧﯿﺮ ھﻤﺖ ﮔﻤﺎرد ﺟﺰء ﻣﺠﺎھﺪﯾﻦ اﺳﺖ و ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺧﯿﺮی‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺪ ﺷﺮ اﺳﺖ ﭼﻪ آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ را ﻋﮫﺪهدار ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس آن ﻗﺼﺪ ﺗﺠﺎوز داﺷﺘﻪ ﯾﺎ ﺳﺒﺐ اذﯾﺖ ﻓﺮزﻧﺪان او ﮔﺮدد و ﯾﺎ ﺑﻪ از ﺑﯿﻦﺑﺮدن و‬
‫ََ ْ َ‬
‫ﻧﺎﻗﺺﮐﺮدن ﻣﺎل او اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺷﺮﯾﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج »�ﻘﺪ ﻏ َﺰا«‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺰد ﺟﮫﺎد ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠﻪ داده ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻪ اﺟﺮ و ﻣﺰدی ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ از ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻓﮫﻤﺶ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﺮضﺑﻮدن ﺟﮫﺎد آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮔﺮﭼﻪ اﺷﺘﺮاک در ﺟﮫﺎد ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﯽ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٤٠‬‬

‫اﺳﺖ ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردی ﻓﺮض ﻋﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد و آن در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ‬

‫ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ ﻣﺮدم آن ﺷﮫﺮ و دﯾﺎر واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ و اﮔﺮ رھﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﻓﺮاد ﻣﻌﯿﻨﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﮫﺎد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد ﺑﺮ اوﺷﺎن ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﺎﻧﻄﻮر اﮔﺮ اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻋﻼن و ﭘﯿﺎم ﺟﮫﺎد در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻔﺎر را داد ﺟﮫﺎد ﻓﺮض ﻋﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺷﮫﯿﺪ و ﺷﮫﺎدت در راه ﺧﺪا ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫� ّفِ ۡر )‪ (۳۱‬اﮔﺮ دوری ﮐﻨﯿﺪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرﮔﯽ‬ ‫ََۡ ُ ْ َٓ َ َ َُۡ ۡ َ َ ُۡ ُ َ‬
‫َ‬
‫﴿إِن �تنِبوا كبا�ِر ما �نهون �نه ن‬
‫َ ُ ۡ َ ّ َ ُ ۡ َ ُ ۡ ۡ ُ ُّ ۡ َ ٗ ﮐﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﺷﺪه اﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰﯾﻢ از‬
‫عن�م س ِ�ٔات ِ�م وندخِل�م مدخ�‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﺷﻤﺎ را و درﻣﯽآورﯾﻢ ﺷﻤﺎ‬
‫ِ‬ ‫ﺷﻤﺎ‬ ‫َ ٗ‬
‫ك ِر�ما‪] ﴾٣١‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۳۱ :‬‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ارﺟﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫َۡ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إِن � َتن ِ ُبوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺗﺮک ﮐﻨﯿﺪ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه را و‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ آن ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺒﺎﺋﺮ‪ :‬ﺟﻤﻊ ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ و آن ﺧﻄﺎﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﮐﺒﯿﺮه ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ زﻧﺎ‪ ،‬ﺳﻮدﺧﻮاری و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬دزدی‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ و دﻏﻞﮐﺎری‪،‬‬
‫ﻏﯿﺒﺖ و ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ و دﺷﻨﺎمدادن ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﯾﺎ ﻗﺘﻞ آن و ﺧﻮردن ﻣﺎﻟﺶ ﺑﺪون‬
‫ُ َّۡ َ ُ ۡ َ َّ ُ‬
‫�ٔات ِ� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫رﺿﺎﯾﺘﺶ و دﯾﮕﺮ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪﴿ :‬ن� ِفر عن�م س ِ‬
‫ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه را زﯾﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ج ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه و ﺻﻐﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺮھﯿﺰ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺳﺒﺐ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﺻﻐﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و در ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه اﺧﺘﻼف اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ‬
‫ﺻﻐﯿﺮه ﺑﻪ ﮐﺒﯿﺮه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل‪ :‬زﻧﺎ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺮم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن از ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دﺷﻨﺎمدادن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫زدن و ﮐﺸﺘﻦ آن ﮔﻨﺎه ﺻﻐﯿﺮه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ آﺧﺮ وﻗﺖ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻮت وﻗﺖ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﺻﻐﯿﺮه ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﻇﺎھﺮا ﺗﻌﺮﯾﻒ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ از ﺻﻐﯿﺮه ﺷﺪه ﮐﻪ ﺻﻐﯿﺮه ﮔﻨﺎھﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ وﻋﯿﺪ و ﺣﺪ و ﮐﯿﻔﺮی در ﺑﺎرۀ آن وارد ﻧﺸﺪه و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ :‬ﻏﯿﺮ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه‬
‫َٗ‬ ‫ُ ۡ ُ‬
‫دﯾﮕﺮ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬ون ۡدخِل�م ُّم ۡدخ�‬
‫�ما﴾‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺰا و ﭘﺎداش اﺟﺘﻨﺎب از ﮐﺒﺎﺋﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻪ آن ﮐﻪ از‬ ‫َكر ٗ‬
‫ِ‬
 ‫‪١٤١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬
‫ً‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه دوری ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ اوﻻ ﮔﻨﺎھﺎن و ﺳﯿﺌﺎت او را ﻣﻮرد ﻣﻐﻔﺮت و ﺑﺨﺸﺶ‬
‫ﻗﺮار داده و ﺳﭙﺲ او را وارد ﺟﻨﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺷﺮح ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪه آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪ :‬ﮐﻪ ارﺗﮑﺎب ﮐﺒﺎﺋﺮ ﺳﺒﺐ ﺧﺸﻢ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺳﺒﺐ ﻋﺬاب او‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﺳﺘﻐﻔﺎر از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه آن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اداﻣﻪ ﺑﺮ‬
‫ﮔﻨﺎه ﺻﻐﯿﺮه ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه ﻣﺒﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪﻧﻤﻮدن از ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎھﺎن آﻧﺎ وﻋﺎﺟﻼ واﺟﺐ اﺳﺖ و‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮ آن ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻓﻀﻞ ﺧﺪاوﻧﺪی أ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻪ آن وﻋﺪه‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺮک ﮐﺒﺎﺋﺮ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه را ﻣﯽﺑﺨﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻔﺖ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه‬

‫ﻗﻮﻪﻟ ج ِﻲﻓ ﺣﺪﻳﺚ ِأﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة اﺬﻟي رواه ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺣﺪﯾﺚ اﺑﯽ‬
‫َ‬
‫ا� َ� َﻌﺎﻰﻟ وﻧﺼﻪ‪ :‬ھﺮﯾﺮهس ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ رﺣﻤﮫﻤﺎ‬ ‫ّ‬
‫رﻤﺣ ُﻬ َﻤﺎ‬
‫الﺸﻴﺨﺎن ِ َ‬
‫ﻮل اﻟﻠﻪ‪ :‬ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ از ھﻼکﮐﻨﻨﺪهھﺎی ھﻔﺘﮕﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫َ ُ َ َُ َ‬ ‫َّ ْ َ ْ ُ َ‬ ‫َْ ُ‬
‫ﺎت‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪ :‬ﻳﺎ رﺳ‬ ‫اﺟﺘ ِنﺒﻮا الﺴﺒﻊ الﻤﻮ�ِﻘ ِ‬
‫ﺎ�‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آنھﺎ ﮐﺪاماﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫ِّ ْ ُ‬ ‫َ َ ُ َّ َ َ‬ ‫َّ‬
‫ا�! وﻣﺎ ﻫﻦ؟ ﻗﺎل‪ :‬الﺮﺸك ﺑِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ َ َّ َ َّ ُ َّ ﺷﺮکآوردن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺤﺮﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ‬ ‫َ ِّ ْ ُ َ َ ْ ُ َّ ْ‬
‫اﻨﻟﻔ ِﺲ اﻟ ِﻰﺘ ﺣﺮم ا� إِﻻ‬ ‫والﺴﺤﺮ‪ ،‬و�ﺘﻞ‬
‫ﻧﻔﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺣﺮام ﻗﺮار داده ﻣﮕﺮ‬ ‫َْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫الﺮ َ�ﺎ‪َ ،‬وأ�ﻞ َ‬ ‫ﺎﺤﻟ َ ِّﻖ‪َ ،‬وأَ ْ� ُﻞ ِّ‬
‫ْ‬
‫ﻴﻢ‪،‬‬ ‫ِ ِ‬ ‫ت‬ ‫اﻴﻟ‬ ‫ﺎل‬
‫ِ‬ ‫ﻣ‬ ‫ﺑِ‬
‫آن ﮐﻪ ﺳﺰاوار ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺳﻮدﺧﻮاری‪ ،‬و‬ ‫ْ‬
‫ََْ ُ ُ ْ َ َ‬ ‫ِّ‬
‫َ َّ َ َ ْ َ َّ ْ‬
‫ﺎت‬‫ِ‬ ‫الﺰﺣ ِﻒ‪ ،‬وﻗﺬف الﻤﺤﺼﻨ‬ ‫واﺘﻟﻮ� ﻳﻮم‬
‫ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮار در روز ﺟﻨﮓ‪ ،‬و‬ ‫َْ َ‬ ‫ُْ ْ َ‬
‫دﺷﻨﺎم و اﺗﮫﺎم زﻧﺎن ﻋﻔﯿﻒ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﯽﺧﺒﺮ‪.‬‬ ‫‪.‬‬‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ﻼ‬ ‫ﻓ‬
‫ِ‬ ‫ﺎ‬‫ﻐ‬‫اﻟ‬ ‫ﺎت‬
‫ِ‬ ‫الﻤﺆ ِﻣﻨ‬
‫َّ ْ َ ْ ُ َ‬ ‫َْ ُ‬
‫ﺎت«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ دور ﺷﻮﯾﺪ از ﻣﮫﻠﮑﺎت و‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬اﺟﺘنِﺒﻮا الﺴﺒﻊ الﻤﻮ�ِﻘ ِ‬
‫ً‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ زﯾﺎنھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ درﺑﺮ دارد ﺑﻪ آنھﺎ اﺻﻼ اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻨﻤﺎﺋﯿﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ اﺟﺘﻨﺎب‪ ،‬ﺣﮑﻢ وﺟﻮب را دارد ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺮﺗﮑﺐ ﯾﮑﯽ‬
‫ازﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﮔﺮدد‪ .‬و اﯾﻦھﺎ ﻣﻮﺑﻘﺎت ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ھﻼکﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٤٢‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺒﺎﺋﺮ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ ھﻼک ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺑﺎرۀ اﯾﻦ ﮐﺒﺎﺋﺮ ﻣﻮرد ﺳﺆال‬
‫ِّ ْ ُ َّ‬
‫ﺎ�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻏﯿﺮ او ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬الﺮﺸك ﺑِ ِ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺒﯽ و وﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺑﺘﯽ ﭼﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﺑﺢ ﯾﺎ ﻧﺬر‬
‫الﺴ ْﺤ ُﺮ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﺷﺪه ﯾﺎ از او ھﺮاس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ » َو ِّ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺳﺤﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻠﺶ را زاﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺴﯽ را از ﻗﻠﺒﺶ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﺿﺮر ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ او وارد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪» .‬وﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ«‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻔﺲ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻃﻔﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی ﮐﺎﻓﺮی ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻦ‬
‫آن ﻣﺒﺎح اﺳﺖ‪َ » .‬وأَ ْ� ُﻞ ِّ‬
‫الﺮ َ�ﺎ«‪ :‬ورﺑﺎ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻮلھﺎی را ﺑﻪ ﻗﺮض دھﺪ ﺑﻪ ازدﯾﺎد ﭼﻪ ﮐﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زﯾﺎد و ﯾﺎ از ﯾﮏ ﺟﻨﺲ دو اﻧﺪازه را ﺗﺒﺎدﻟﻪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ازدﯾﺎد ﯾﮑﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫اﯾﻦ زﯾﺎدﺗﯽ در ﮐﻤﯿﺖ و ﻣﻘﺪار ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ در ﺗﻌﺪاد و ﺷﻤﺎره ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻔﺮوﺷﺪ ﭼﮫﺎر ﮐﯿﻠﻮ‬
‫ََ ْ ُ َ ْ‬
‫ﻴﻢ«‪:‬‬ ‫ﺎل اﻴﻟَتِ ِ‬ ‫ﮔﻨﺪم را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﮐﯿﻠﻮ ﮔﻨﺪم و ﯾﺎ ﯾﮏ دﯾﻨﺎر ﻃﻼ را ﺑﻪ ﯾﮏ و ﻧﯿﻢ دﯾﻨﺎر ﻃﻼ‪» .‬وأ�ﻞ ﻣ ِ‬
‫ِّ‬
‫اﺘﻟ َﻮ� ﻳَ ْﻮ َم‬‫ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻨﻊ ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻢ و زﯾﺎد آن ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪َ » .‬و َّ‬
‫َ َ ْ ُ ُْ ْ َ َ‬ ‫َّ ْ‬
‫ﺎت«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ دﺷﻨﺎمدادن زﻧﺎن‬ ‫الﺰﺣ ِﻒ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮار از ﺻﻒھﺎی ﺟﻨﮓ‪» .‬وﻗﺬف الﻤﺤﺼﻨ ِ‬
‫ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺤﻪ و ﺑﺎ ﻋﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺤﺸﺎء ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﺷﺎن ﺧﻄﻮر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن را ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ ﻣﮫﻠﮑﺎت ھﻔﺘﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ از‬
‫ﻗﺒﯿﻞ زﻧﺎ‪ ،‬دزدی‪ ،‬دروغ‪ ،‬ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻔﺎق ﮐﺒﺮ و دﺷﻨﺎمدادن ﻣﺴﻠﻤﺎن و‬
‫ﻏﯿﺮ آنھﺎ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺳﺤﺮ ﺳﺎﺣﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﺣﮑﻢ آن ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ َ ٰ َ ٰ ُ ۡ َّ‬
‫� ظل ًما إِ� َما يَأ�لون‬‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن از آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﮥ‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين يأ�لون أم�ل ٱ��‬
‫��‪] ﴾١٠‬اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۱۰ :‬آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻤﺎن را‬ ‫ار�ۖ َو َس َي ۡصلَ ۡو َن َس ِع ٗ‬
‫� ُ� ُطونِه ۡم نَ ٗ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ھﻤﺎﻧﺎ در ﺷﮑﻢھﺎی ﺧﻮد آﺗﺶ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و زود اﺳﺖ ﮐﻪ درآﯾﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫دوزخ«‪ .‬و ھﻤﯿﻨﻄﻮر ﻗﺎﺗﻞ ﻧﻔﺲ ﻋﻤﺪی ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ اﺑﺪی در ﺟﮫﻨﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٤٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮای ﻓﺮداﯾﺶ ﺑﻨﮕﺮد‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ﺷﺄﻧﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ‬
‫َّ َ َ َ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫نظ ۡر )‪ (۱۸‬ای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ‬ ‫ِين َء َام ُنوا ٱ�قوا ٱ� و�‬
‫�� ُّ� َها ٱ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َ ۡ ‪ َ َّ َّ َ َّ ْ ُ َّ َ َ ۡ َ َّ َ َّ ٞ‬ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪای را و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻨﮕﺮد ھﺮﮐﺲ‬
‫�فس ما قدمت ل ِغدٖ� وٱ�قوا ٱ�ۚ إِن ٱ�‬
‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﺮای ﻓﺮدا‬ ‫َۡ ُ َ‬ ‫َ ُ‬
‫خبِ� ۢ ب ِ َما �ع َملون‪] ﴾١٨‬اﻟﺤﺸﺮ‪.[۱۸ :‬‬
‫و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﮐﻪ ﺧﺪا آ ﮔﺎه اﺳﺖ‬
‫ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪا ﯾﯿﺴﺖ از ﻧﺪاھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺟﻞ ﺷﺄﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ آنھﺎ را اﻣﺮ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻧﮫﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫و ﯾﺎ ﺑﺸﺎرت داده و ﯾﺎ ﺑﯿﻢ دھﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﻣﺮ ﺧﺪای راﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ‬
‫اﯾﻤﺎنﺷﺎن اھﻠﯿﺖ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ﺷﺄﻧﻪ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ روح اﺳﺖ‬
‫و ﻣﺆﻣﻦ زﻧﺪه ﺑﻪ ﺣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻣﻮرد ﻧﺪا ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و اﮔﺮ اﻣﺮ ﺷﻮد‬
‫�﴾‪ :‬اﯾﻦ‬‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ و ﭼﻮن ﻧﮫﯽ ﺷﻮد ﺗﺮک ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫اﻣﺮﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻘﻮا ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را از ﺧﺸﻢ و ﻋﺬاب‬
‫دردﻧﺎک او ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻘﻮا ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اواﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ج و ﺗﺮک ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺧﺪا و‬
‫َ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ ‪َ ۡ َ َّ َ َّ ٞ‬‬
‫ت ل ِغدٖ�﴾ اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫رﺳﻮﻟﺶ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪﴿:‬و�نظر �فس ما قدم‬
‫دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﺪا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻦ ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮده و‬
‫درﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای آﺧﺮﺗﺶ ﭼﻪ ﺻﺎﻟﺤﺎﺗﯽ را ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺻﺎﻟﺤﺎت‬
‫ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ و اﮔﺮ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎم ﻣﺮگ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و ﺑﺮ آن ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و‬
‫ً‬
‫�ۚ﴾‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﮑﺮرا اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا ﺷﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻌﺪ از اﯾﻤﺎن ﺣﻔﻆ ﺗﻘﻮا‬ ‫ﮔﻔﺘﻪاش‪َ ﴿ :‬وٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫ﺷﺮط دوم ﺑﺮای دوﺳﺘﯽ ﺧﺪا ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻪ ﺗﻘﻮا روح را ﺻﻔﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪه و ﻧﻔﺲ را‬
‫َ ُ َ‬ ‫� َخب ُ‬ ‫ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫� ۢ ب ِ َما � ۡع َملون﴾‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ﺷﺄﻧﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﻇﺎھﺮ و ﺑﺎﻃﻦﺷﺎن را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺿﻤﯿﺮﺷﺎن‬
‫ﻣﯽﮔﺬرد آﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﻤﻮاره ﻣﺮاﻗﺒﺖ اﻟﮫﯽ را در ﻧﻔﻮس ﺧﻮد ﺑﭙﺮورﻧﺪ و ھﺮ ﻋﻤﻠﯽ از‬
‫اﻣﺮ و ﯾﺎ ﻧﮫﯽ او را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ اﻟﻠﻪ أ را ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪﺑﯿﻨﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل ج ﻣﺤﺒﺖ و رﺿﺎی او را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٤٤‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻘﻮا ﻋﺒﺎرت از اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاﺳﺖ ﺑﻪ اﺟﺮای اواﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫ﺗﺮک ﻧﻮاھﯽ آن ﮐﻪ ﺛﻤﺮۀ ﺗﻘﻮا درﯾﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان ﮐﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺮای ﺑﻨﺪه ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎریﮐﻨﻨﺪه در ﺣﻔﻆ ﺗﻘﻮا اﺳﺖ‬
‫َ ُ َ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻪ آن دﻻﻟﺖ دارد‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫� َخب ُ‬
‫� ۢ ب ِ َما � ۡع َملون﴾‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻓﻀﻞ ﺧﺪاوﻧﺪی و ﻧﻌﻤﺘﺶ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ و‬
‫ﺗﻘﻮای ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ دوﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬رﺿﺎ و ﺧﺸﻨﻮدی‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺟﻮار او را در ﺑﮫﺸﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺮس از ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ ﻣﺮدم‬

‫الﺴيِّﺌَﺔ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﺑﺘﺮس از ﺧﺪا‬
‫َّ َ‬ ‫َّ َّ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ ْ‬
‫ﺖ َوأﺗ ِﺒ ِﻊ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬اﺗ ِﻖ ا� ﺣﻴﺜﻤﺎ ﻛﻨ‬
‫ﺨﺑﻠﻖ َﺣ َﺴﻦ‪ .‬ھﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻧﻤﺎ ﮔﻨﺎه را ﺑﻪ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ ُ‬ ‫َْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ‬
‫ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎس‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫ﻖ‬
‫اﺤﻟﺴﻨﺔ �ﻤﺤﻬﺎ و ِ‬
‫ﻟ‬
‫ِ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﺧ‬
‫ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﺛﺮ ﮔﻨﺎه را و‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮت ﮐﻦ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﺧﻼق ﻧﯿﮏ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺘﺮﻣﺬی ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﺣﺴﻦ(‬
‫ﺖ«‪ :‬ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ‪ ...‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ا� َﺣﻴْﺜُ َﻤﺎ ُﻛﻨْ َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬اﺗَّﻖ َّ َ‬
‫ِ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ ﺻﻮرت وﺻﯿﺖ ﺑﺮای ﻃﺎﻟﺐ ﭼﻨﯿﻦ وﺻﯿﺘﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ ﺑﯿﺎن‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﯾﮑﯽ از اﺻﺤﺎب ﺧﻮد را ﻣﻮرد ﺗﻔﻘﺪ و ﻗﺪرداﻧﯽ ﻗﺮار داده وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺎھﺪه‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ وﺻﺎﯾﺎی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ وﺻﯿﺖ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺳﻪ اﻣﺮﯾﺴﺖ‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ذﯾﻼ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد و اﺳﺎس اﺻﻼح و ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻤﺎل را در ﺑﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ -۱‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻘﻮا ﻋﺒﺎرت از اﯾﻨﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽ را اﻧﺠﺎم‬
‫ً‬
‫ﻣﯽدھﺪ و ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ را در آن ﮐﺎر ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﺮاﻗﺐ اﻓﻌﺎل ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﺪ ﭼﻪ آن‬
‫ﻋﻤﻞ را در ﺧﻠﻮت اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﯾﺎ در آﺷﮑﺎر و ھﻤﯿﻨﻄﻮر ﻋﻤﻞ ﻓﺎﺳﺪ را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪأ را ﻣﺮاﻗﺐ آن ﻣﯽﭘﻨﺪارد ﻣﺜﻞ اﯾﻨﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ أ‬
‫ﻣﯽﻧﮕﺮد ﭼﻪ در ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ دور از ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻨﺴﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل‬
‫ﺖ«‪ -۲ .‬در ﭘﯽ ﮔﻨﺎه‪ ،‬اﻧﺠﺎمدادن ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺮای ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎه‬ ‫ا� َﺣﻴْﺜُ َﻤﺎ ُﻛﻨْ َ‬
‫اﻟﻠﻪ ج‪» :‬اﺗَّﻖ َّ َ‬
‫ِ‬
 ‫‪١٤٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ھﺮﮔﺎه ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺮاﻗﺐ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪای ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﯿﺰ ﻣﺮاﻗﺐ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در ھﺮ ﻟﻐﺰﺷﯽ ﮐﻪ از او ﺳﺮ زﻧﺪ و ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎھﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺸﻢ ﭘﺮوردﮔﺎرش‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ واﺟﺒﯽ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ ﻓﻮرا ﺑﻪ ﺗﺮﺳﺪ و ﺑﻪ ادای آن ﺗﻼش ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺣﺮاﻣﯽ‬
‫را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮد از ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺣﯿﺎ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آن را ﺗﺮک ﻧﻤﻮده و از آن دور ﺷﻮد‬
‫و ﺑﺮای ﻣﺤﻮ اﺛﺮات آن ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺣﺴﻨﺎت و اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ رو آورد و اﯾﻨﺴﺖ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫َّ َ ْ َ َ‬ ‫َْ‬
‫الﺴيِّﺌَﺔ اﺤﻟ َ َﺴ َﻨﺔ � ْﻤ ُﺤ َﻬﺎ«‪ :‬ﭼﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﻋﻤﻞ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪َ » :‬وأﺗ ِﺒ ِﻊ‬
‫ﺻﺎﻟﺤﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﻪ اذن و ارادۀ ﺧﺪاوﻧﺪی‪ ،‬آن ﻧﯿﮑﯽ اﺛﺮات ﮔﻨﺎه را از ﻧﻔﺲ دور‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ -۳ .‬ﻣﻌﺎﺷﺮتﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﯿﮏ و اﺧﻼق ﺧﻮش‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﭼﻨﺎن‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮت ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارد دﯾﮕﺮان ﺑﺎ او رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻧﺮﻣﯽ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻔﻮ و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی‪ ،‬اﮐﺮام و ﺑﺰرگﺷﻤﺮدن ﻣﺮدم و اﺣﺘﺮامﻧﻤﻮدن ﺑﻪ آنھﺎ و اﯾﻨﺴﺖ‬
‫َّ َ ُ ُ‬ ‫َ‬
‫ﺎس ِﺨﺑﻠ ٍﻖ َﺣ َﺴ ٍﻦ«‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪َ » :‬وﺧﺎ ِﻟ ِﻖ اﻨﻟ‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﻮده و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﻣﺎھﯿﺖ ﺗﻘﻮا را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻘﻮا ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻧﺠﺎم اواﻣﺮ اﻟﮫﯽ و‬
‫ﺗﺮک ﻣﻨﮫﯿﺎت او و ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻧﺎﻇﺮ و ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﺧﻮﯾﺶ داﻧﺴﺘﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻘﻮا از ﻋﻘﺎب رھﺎﯾﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪﮐﺮدن از ﮔﻨﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻮری و ﻋﺎﺟﻞ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق و ﺧﻮﺑﯽھﺎی آن رھﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻦ و آن ﮐﻪ دارای ﻣﮑﺎرم‬
‫اﺧﻼق اﺳﺖ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج اﺳﺖ ﻃﻮری ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ وارد‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٤٦‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎران در ﺑﻬﺸﺘﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ﺷﺄﻧﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ت َو ُ� ُيون‪ (۴۵) ٤٥‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراناﻧﺪ در ﺑﺎغھﺎ و‬ ‫ٰ‬ ‫َ َّ‬
‫�‬ ‫ج‬ ‫�‬ ‫�‬‫﴿إ َّن ٱل ۡ ُم َّتق َ‬
‫ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ ۡ َ َ ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرھﺎ )‪ (۴۶‬درآﺋﯿﺪش ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ‬ ‫وها � َس َ�ٰ� َءا ِمن َ‬ ‫ۡ ُ ُ َ‬
‫ِ�‪ ٤٦‬ونز�نا ما‬ ‫ِ ٍ‬ ‫ٱدخل‬
‫ِ� ُص ُدورهِم ّم ِۡن غ ِّل إ ِ ۡخ َ�ٰنًا َ َ ٰ‬
‫اﯾﻤﻦ ﺷﺪهﮔﺎن )‪ (۴۷‬ﺑﺮاﻓﮕﻨﺪﯾﻢ آﻧﭽﻪ در‬
‫�ر‬ ‫� ُ ُ‬
‫ﺳﯿﻨﻪھﺎی اﯾﺸﺎن اﺳﺖ از ﮐﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺮادراناﻧﺪ‬ ‫ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫َ َ ُّ ُ ۡ َ َ ‪َ َ ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫ُّ َ َ َ‬
‫مت�ٰبِل ِ�‪� � ٤٧‬مسهم �ِيها نصب وما ﺑﺮ ﺗﺨﺖھﺎی روﺑﺮو )‪ (۴۸‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮد‬
‫�‪] ﴾٤٨‬اﻟﺤﺠﺮ‪ -۴۵ :‬ﺑﺪﯾﺸﺎن در آن رﻧﺠﯽ و ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ از آن‬ ‫ُهم ّم ِۡن َها ب ُم ۡخ َرج َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﯿﺮونراﻧﺪﮔﺎن‪.‬‬ ‫‪.[۴۸‬‬

‫ون‪ :﴾٤٥‬اﯾﻦ اﺧﺒﺎر اﻟﮫﯽ‬ ‫� � َج َّ�ٰ َ ُ ُ‬ ‫َّ ۡ ُ َّ َ‬

‫ت و�ي ٍ‬ ‫ٖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إِن ٱلمتقِ ِ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر‪ ،‬ﺑﺸﺎرﺗﯽ ﻣﺴﺮتﺑﺨﺶ را درﺑﺮ دارد‪ ،‬از روزی ﮐﻪ در‬
‫ﺟﻨﺖھﺎ و ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرھﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران آﻧﺎﻧﯽاﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ آن ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار و ﺻﻔﺎت و اﻋﺘﻘﺎداﺗﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫دوﺳﺖ دارد و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد و ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪی ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد آﻣﺎده و ﻣﮫﯿﺎ ﻧﻤﻮده و ﻋﺬابھﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و‬
‫ﻧﺘﯿﺠﮥ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻠﻢ و ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺣﺐ و دوﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺧﻮف و اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺪا را ﺑﻪ ھﻤﺮاه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر را ﻧﻤﻮده و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد اﯾﺸﺎن دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد از آن ﮐﺮاھﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫اواﻣﺮش را اﻧﺠﺎم داده و ﻧﻮاھﯽاش را ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﺒﺘﯽ و اﻃﺎﻋﺘﯽ‬
‫ۡ ُ ُ َ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ٱدخلوها‬
‫ِ�‪ ﴾٤٦‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ ﻓﺮاﻏﺖﺷﺎن از ﺣﺴﺎب و ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺻﺮاط و ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫� َس َ�ٰ� َءا ِمن َ‬
‫ِ ٍ‬
‫درھﺎی ﺟﻨﺖ از ﻃﺮف ﻓﺮﺷﺘﻪھﺎ ﺑﺮایﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪» :‬درآﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺘﯽ و‬
‫ّ‬ ‫َ ۡ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺪون ﺧﻮف و ﺗﺮس«‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ ﴿ :‬ون َز� َنا َما ِ� ُص ُدورِهِم ّم ِۡن غ ٍِل﴾‪:‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از آﯾﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﭼﻮن ﻣﺘﻘﯿﻦ وارد داراﻟﺴﻼم ﮔﺮدﻧﺪ از آﻧﭽﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻗﻠﺐھﺎ را ﻣﮑﺪر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻗﻠﺐھﺎیﺷﺎن را ﺻﻔﺎ و ﭘﺎک ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ‬
‫�ر ُّم َت َ�ٰبل َ‬
‫ِ�﴾‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﮑﺮ و ﺣﺴﺪ و دﺷﻤﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ﴿إ ِ ۡخ َ�ٰنًا َ َ ٰ‬
‫� ُ ُ‬
‫ٖ‬
 ‫‪١٤٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫ﺑﺮادر ﺑﻪ ﺑﺮادرش اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻓﺮﯾﺐ‪ ،‬ﺣﺴﺪ و دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﺒﺮ را ﻧﺪارد ﺑﺮ ﺗﺨﺖھﺎ و ﺗﮑﯿﻪﮔﺎهھﺎ‬
‫در ﺣﺠﻠﻪھﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ و آرﻣﯿﺪهاﻧﺪ و در اوﻗﺎت ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺗﺨﺖھﺎیﺷﺎن ﮐﻪ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی‬
‫ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ ھﻤﺮاه ﺑﺎ آنھﺎ ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ و اﯾﺸﺎن ھﯿﭽﮕﺎه ﭘﺸﺖ ﺑﮫﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رو در‬
‫رو ﺑﮫﻢ ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ دارﻧﺪ و در راﺣﺖ و آﺳﺎﯾﺶ ھﻤﯿﺸﮕﯽ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن رﻧﺞ‬
‫و زﺣﻤﺘﯽ در ﺑﮫﺸﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻓﮫﻤﺶ ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﺎﯾﻞ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮا آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻼک دوﺳﺘﯽ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‬
‫اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ ﯾﺎدآوری ﮐﻦ و آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن از زﯾﺎن و ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا در ﺳﺮای آﺧﺮت‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﺎ را از آن زﯾﺎنھﺎ ﺑﺮھﺎﻧﺪ‪ .‬آﻣﯿﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ در ﺟﻨﺖ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﻬﯿﺎﺳﺖ‪...‬‬

‫الﺸﻴﺨ� ﻋﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ از‬‫ْ‬
‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج ِﻲﻓ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة س ﻗَ َﺎل َّ ُ‬
‫ا� َ� َﻌﺎﻰﻟ‪ :‬أ ْﻋ َﺪ ْد ُت اﺑﯽ ھﺮﯾﺮه س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ ََ ْ َ َ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺎﺤﻟ� ﻣﺎ ﻻ �� رأت‪ ،‬وﻻ أذن اﺳﺖ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﻮد‬ ‫ِﻟ ِﻌﺒﺎ ِدى الﺼ ِ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻻ َﺧ َﻄ َﺮ َﻰﻠﻋ ﻗﻠﺐ � َ َﺮﺸ‪َ ،‬واﻗ َﺮ ُءوا ﭼﯿﺰھﺎی آﻣﺎده ﮐﺮدهام ﮐﻪ ﻧﻪ ﭼﺸﻤﯽ‬ ‫َ َ ْ َ َ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ﺳ ِﻤﻌﺖ‪ ،‬و‬
‫ُ‬
‫ْ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ ٌ َ ْ َ َ ُ ْ ْ آن را دﯾﺪه و ﻧﻪ ﮔﻮﺷﯽ ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ و‬
‫ِإن ِﺷئﺘﻢ )ﻓﻼ �ﻌﻠﻢ �ﻔﺲ ﻣﺎ أﺧ ِﻰﻔ لﻬﻢ ِﻣﻦ‬
‫ﻧﻪ ﺗﺼﻮر آن در دل اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮔﺬر ﮐﺮده‬
‫�(‪.‬‬ ‫ﻗُ َّﺮة أَ ْ� ُ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺮای ﺗﺄﺋﯿﺪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ آﯾﻪ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ :‬آﻧﭽﻪ را‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ »در ﺑﮫﺸﺖ« ﺑﺮای روﺷﻨﯽ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ھﯿﭻ ﻧﻔﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ«‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٤٨‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ از آن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن را ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫و از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬و از ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روح اﻟﻘﺪس ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷‬
‫آن را در ﻗﻠﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽدﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ روح اﻟﻘﺪس در‬
‫دل ﻣﻦ دﻣﯿﺪ ھﯿﭻ ﻧﻔﺴﯽ ﻧﻤﯿﺮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ روزی و ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ«‪ .‬ﯾﺎ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮدش در دل او ﻣﯽاﻓﮕﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻋﺮﺑﯽ آن را ﺑﺎزﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ »اﻋﺪدت« ﯾﻌﻨﯽ آﻣﺎده و ﻣﮫﯿﺎ ﮐﺮدم‬
‫»ﻟﻌﺒﺎدی اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ« ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪام آﻧﺎن ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ادا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و از آن ﭼﯿﺰی ﻧﮑﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﻘﻮق ﺧﻠﻖ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﺟﺎ آوردهاﻧﺪ و در آن زﯾﺎﻧﯽ‬
‫وارد ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ در اﯾﻦ ﮔﺮوه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬اوﻟﯿﺎء‪ ،‬ﺻﺪﯾﻘﯿﻦ و ﺷﮫﺪا داﺧﻞ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن در »ﻟﻌﺒﺎدی« ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺗﺸﺮﯾﻒ اﺳﺖ »ﻣﺎ ﻻ‬
‫ﻋﲔ رأت«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮایﺷﺎن ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﮫﯿﺎ ﮐﺮدهام‪ ،‬و اﯾﻦ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪۀ آﻧﭽﻪ در‬
‫ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ از ﮐﺎخھﺎ و ﺣﻮران ﺑﮫﺸﺘﯽ و ﻧﻌﻤﺖھﺎ از ﺧﻮردﻧﯽ و ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰھﺎ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮای ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﻧﻌﻤﺖھﺎی آﻣﺎده ﮐﺮدهام ﮐﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻧﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﯽ آن را دﯾﺪه و ﻧﻪ ﮔﻮﺷﯽ ﺷﻨﯿﺪه و ﻧﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ آن در ﺧﺎﻃﺮ ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ‬
‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﮔﻔﺘﻪی ﺧﺪاوﻧﺪ را از‬
‫َ َ َ ۡ َ ُ َ ۡ ‪ْ ُ َ َ ۢ َ ٓ َ َ ُ ۡ َ َّ ُ ّ ُ َ ۡ ُ ٓ َّ ٞ‬‬
‫� جزاء بِما �نوا‬ ‫ﺳﻮرۀ ﺳﺠﺪه ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪﴿ :‬ف� �علم �فس ما أخ ِ َ‬
‫� لهم مِن قرة ِ أ� ٖ‬
‫ُ َ‬
‫َ� ۡع َملون‪] ﴾١٧‬اﻟﺴﺠﺪة‪» .[۱۷ :‬ھﯿﭻ ﻧﻔﺴﯽ آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮای روﺷﻨﯽ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳﺖ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬و آن ﺟﺰای ﮐﺮدار دﻧﯿﺎﺋﯽﺷﺎن اﺳﺖ«‪ .‬آری‪،‬‬
‫ﻧﻌﻤﺖھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺑﮫﺸﺖ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺎل زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﺎن ﺳﺒﺐ روﺷﻨﯽ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺗﺸﺮﯾﺤﺎت را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻤﯽ درﻧﮓ ﮐﻦ و آن را ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺧﻮب ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﻼح و ﻣﺮدم ﺻﺎﻟﺢ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﺻﻼح ﻋﺒﺎرت از ﻋﻘﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎدات‪ ،‬آداب و اﺧﻼق اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﯾﻦ ﮐﺮدار ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
 ‫‪١٤٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬
‫َ ۡ ۡ‬
‫آنھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ÷ ﻣﻘﺎمﺷﺎن را ﻃﻠﺐ ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و�� ِق ِ�‬
‫َّ‬
‫ل�ٰلِح َ‬
‫�﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ‪)» .[۱۰۱ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا!(ﻣﺮا ﺑﻪ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮدان«‪ .‬و ﻧﯿﺰ‬ ‫ِ‬ ‫ب ِٱ‬
‫َّ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ‬
‫�‪﴾١٩‬‬ ‫ل�ٰلِح َ‬
‫ِ‬ ‫�تِك ِ� ع َِباد َِك ٱ‬‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪َ ﴿ :‬وأدخِل ِ� بِر‬
‫]اﻟﻨﻤﻞ‪» .[۱۹ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﻪ رﺣﻤﺘﺖ ﻣﺮا در ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮد داﺧﻞ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﯿﺎن دﻟﯿﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺪﻋﺎ ﺑﺮای اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﻔﺲ و اﺛﺒﺎت‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ اﺟﺎزه و ﺳﻼم ﺑﺮ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ً‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۲۷‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن وارد ﻧﺸﻮﯾﺪ ﺧﺎﻧﻪھﺎﺋﯽ‬ ‫ِين َء َام ُنوا � ت ۡدخلوا ُ� ُيوتا‬ ‫�� ُّ� َها ٱ� َ‬‫﴿ ٰٓ‬
‫ۡ‬
‫را ﺟﺰ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﺪ و‬
‫�‬ ‫� � َ ۡس َتأ� ُِسوا ْ َو� ُ َس ّل ُِموا ْ َ َ ٰٓ‬‫ِ� ۡم َح َّ ٰ‬‫َ َۡ ُُ ُ‬
‫�� �يوت‬
‫ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮ اھﻠﺶ اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َۡ‬
‫أهل َِها ۚ �ٰل ِ� ۡم خ ۡ�‪ ٞ‬ل� ۡم ل َعل� ۡم‬
‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﯾﺎدآورﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ‬
‫َ َّ ۡ َ ُ ْ َ ٓ َ ٗ َ َ‬ ‫َ َ َّ ُ َ‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ در آنھﺎ ﮐﺴﯽ را ﭘﺲ درﻧﯿﺎﺋﯿﺪ‬ ‫ِيها أ َحدا ف�‬ ‫�دوا �‬ ‫تذكرون‪ ٢٧‬فإِن لم ِ‬
‫َ‬ ‫َ ۡ ُ ُ َ َ َّ ٰ ۡ َ َ َ ُ‬
‫در آنھﺎ ﺗﺎ اذن داده ﺷﻮد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫� يُؤذن ل� ۡمۖ �ن �ِيل‬ ‫تدخلوها ح‬
‫َ‬
‫َ ُ ُ ۡ ُ ْ َ ۡ ُ ْۖ ُ َ ۡ َ ٰ َ ُ‬
‫)‪ (۲۸‬و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﭘﺲ‬ ‫� ل� ۡ ۚم‬ ‫جعوا هو أز‬ ‫جعوا فٱر ِ‬ ‫ل�م ٱر ِ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ آن ﭘﺎﮐﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ و‬ ‫ون َعل ‪ٞ‬‬ ‫ُ‬
‫َ َّ ُ َ َ ۡ َ َ‬
‫ِيم‪] ﴾٢٨‬اﻟﻨﻮر‪-۲۷ :‬‬ ‫وٱ� بِما �عمل‬
‫ﺧﺪا ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﮐﻨﯿﺪ داﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.[۲۸‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ از اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺗﺎ اﯾﺸﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻒﺗﺮﯾﻦ آداب ﻣﻌﺎﺷﺮت آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ادب ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﭘﺲ‬
‫ُ‬ ‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ �َ ﴿ :‬تَ ۡد ُخلُوا ْ ُ� ُيوتًا َ� ۡ َ‬
‫� ُ� ُيوت ِ� ۡم﴾ ]اﻟﻨﻮر‪ :.[۲۸-۲۷ :‬ﯾﻌﻨﯽ وارد ﻧﺸﻮﯾﺪ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻧﺪارﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﺑﺨﻮاھﯿﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺟﺎزهﺧﻮاﺳﺘﻦ‬
‫اﻧﺲ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ و اﺟﺎزهﺧﻮاﺳﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ واردﺷﻮﻧﺪه ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ آﯾﺎ‬
‫داﺧﻞ ﺷﻮم؟ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺎزه دادﻧﺪ درآﯾﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد‪.‬‬
‫َ ُ َ َّ ُ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِ� ۡم خ ۡ�‪ ٞ‬ل� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﺟﺎزهﺧﻮاﺳﺘﻦ و ﺳﻼمﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ اھﻞ ﺧﺎﻧﻪای‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن داﺧﻞ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮایﺗﺎن در ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﺟﺎزه‬
‫ﺷﻤﺎ را از اﻓﺘﺎدن در ﮔﻨﺎه ﻧﮕﮫﻤﯿﺪارد ﺗﺎ ﻧﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﻋﻮرات ﮐﺴﯽ ﻧﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٥٠‬‬
‫َ‬
‫ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﮥ ﺷﻤﺎ و ﻋﺬاب آﺧﺮت ﻧﮕﺮدد‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪا ﴿فإِن‬
‫َّ ۡ َ ُ ْ َ ٓ َ ٗ‬
‫ِيها أ َحدا﴾ ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ اﺟﺎزۀ ورود و ﯾﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫�دوا �‬
‫لم ِ‬
‫ْ‬ ‫� ُم ٱ ۡر ُ ْ َ ۡ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ج ُع ۖوا﴾ »اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫جعوا فٱر ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺑﺪھﺪ ﭘﺲ داﺧﻞ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﺗﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﻮد‪�﴿ ،‬ن �ِيل ل‬
‫ً‬
‫ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﻐﻠﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﯾﺎ ﻓﻌﻼ آﻣﺎدۀ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺣﻮالﺷﺎن آ ﮔﺎه ﺷﻮﯾﺪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﮫﺮ ﮐﻨﯿﺪ و ﯾﺎ ﻧﺎراﺿﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫َُ ََٰۡ َ ُ‬
‫� ل� ۡ ۚم﴾ »اﯾﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺮای ﻧﻔﺲ ﺷﻤﺎ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﴿هو أز‬
‫ﺑﺪون اﺟﺎزۀ اھﻞ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺧﺎﻧﻪ داﺧﻞ ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اذﯾﺖ آنھﺎ و ﮔﻨﺎه ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬
‫َ َّ ُ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ون َعل ‪ٞ‬‬
‫ِيم﴾ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ داﻧﺎﺳﺖ ﭘﺲ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﮔﺮدد«‪﴿ .‬وٱ� بِما �عمل‬
‫ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎری ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ در ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﮐﻨﺪ دﭼﺎر ﻧﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﻣﻌﻨﯽ و ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺧﻮاﻧﺪه و در ﺗﻔﺴﯿﺮ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ھﺪاﯾﺎت و اﺣﮑﺎم‬
‫آنھﺎ را واﺿﺢ ﺳﺎز ﺗﺎ ھﻤﻪﮔﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﺟﺎزهﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺳﺒﺐ اﻧﺲﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫اﺟﺎزهﺧﻮاﺳﺘﻦ از وﯾﮋهﮔﯽھﺎی اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﺪون اﺟﺎزه واردﺷﺪن وﯾﮋۀ‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت وﺣﺸﯽ و ﻏﯿﺮ اھﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺟﺎزهﮔﯿﺮﻧﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺘﯽ؟ ﻧﮕﻮ‪ :‬ﻣﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫اﺳﻢ ﻣﺸﮫﻮر ﺧﻮد را ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺳﻼم ﻧﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺎزه واردﺷﺪن را ﻧﺪھﻨﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮری آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٥١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﻣﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ‬

‫ﺑﺨﺎری از ﺑﺮاء ﭘﺴﺮ ﻋﺎزب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم ِﻲﻓ رواﻳﺔ اﺒﻟﺨﺎري ﻋﻦ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺑﻪ ھﻔﺖ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﺑﺮاء ﺑﻦ ﺎﻋزب س ﻗﺎل‪ :‬أ َم َﺮﻧﺎ � ِ َﺴﺒْ ٍﻊ‪ :‬ﺑِ ِﻌﻴَﺎد ِة‬
‫اﻣﺮ ﮐﺮدﻧﺪ دﯾﺪار از ﺑﯿﻤﺎرھﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺮوی از‬ ‫َْ‬ ‫َْ‬ ‫َ ِّ َ ِ ْ َ‬ ‫َْ‬
‫ﺎﻃ ِﺲ‪،‬‬ ‫ﻴﺖ اﻟﻌ ِ‬ ‫ﺎع اﺠﻟَﻨﺎﺋِ ِﺰ‪َ ،‬و�ﺸ ِﻤ ِ‬ ‫�ﺾ‪ ،‬وا�ﺒ‬ ‫الﻤ ِﺮ ِ‬
‫ﺟﻨﺎزهھﺎ ﺟﻮابﮔﻔﺘﻦ ﻋﻄﺴﻪزﻧﻨﺪه‪،‬‬ ‫ْ َ‬ ‫ْ ْ ُ‬ ‫ََ ْ‬
‫ﺮﺼ ال َﻤﻈﻠﻮمِ ‪َ ،‬و�ﻓﺸﺎء‬ ‫وﻋﻮن الﻀﻌﻴﻒ‪ ،‬وﻧ ِ‬
‫َ‬
‫ھﻤﮑﺎری ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺿﻌﯿﻒ و ﯾﺎریدادن‬ ‫َّ َ َ ْ َ ْ ْ‬
‫ار ال ُﻤﻘ ِﺴ ِﻢ‪.‬‬
‫الﺴﻼمِ ‪ ،‬و�ِﺑﺮ ِ‬
‫ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬ﺳﻼمﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن و‬
‫ﺧﻼصﮐﺮدن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرﻧﺪه‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ََََ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ »أمﺮﻧﺎ رﺳﻮل ا� –ج‪ِ� -‬ﺴﺒ ٍﻊ«‪ :‬ﺳﺨﻦ ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب س ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ را‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺑﻪ ھﻔﺖ ﭼﯿﺰ اﻣﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ھﻔﺖ ﺧﺼﻠﺖ اﻣﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آنھﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ -۱ :‬ﻋﯿﺎدت ﻣﺮﯾﺾ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﺮﯾﺾ در روزھﺎی ﺑﯿﻤﺎریاش‪،‬‬
‫ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دﯾﺪار در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫َْ‬ ‫از ﺳﻪ روز ﺑﯿﻤﺎری اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﺮای او دﻋﺎ ﮐﻨﺪ‪» :‬الﻠَّ ُﻬ َّﻢ َر َّب َّ‬
‫ﺐ‬‫ﺎس أ ِ‬
‫ﻫ‬
‫ِ‬ ‫ذ‬ ‫اﻨﻟ ِ‬
‫َ‬ ‫َ ً َ َُ‬ ‫َ َ َ َّ َ ُ‬ ‫َ َ ْ َ َّ‬ ‫ْ‬ ‫َْ‬
‫اﺒﻟ َ‬
‫ﺎء ﻻ �ﻐﺎ ِد ُر َﺳﻘ ًﻤﺎ« »ای ﺧﺪا و ای‬ ‫ﺎء ِإﻻ ِﺷﻔﺎؤ َك‪ِ ،‬ﺷﻔ‬ ‫ﺖ الﺸ ِﺎﻰﻓ‪ ،‬ﻻ ِﺷﻔ‬ ‫ﺎس‪ ،‬اﺷ ِﻔ ِﻪ وأﻧ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺮدم‪ ،‬دور ﮔﺮدان ﺳﺨﺘﯽ را و ﺷﻔﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺷﻔﺎدﻫﻨﺪه ﺗﻮﺋﯽ ﺷﻔﺎی ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ از ﻃﺮف ﺗﻮ‪،‬‬
‫ﺷﻔﺎی ﺑﺪه ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه آن ﺑﯿﻤﺎری ﻧﻤﺎﻧﺪ« ﯾﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﯿﻤﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ھﻔﺖ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫َْ َْ َ‬
‫ﻴﻢ أن �ﺸ ِﻔﻴَﻚ«‪» :‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‬ ‫ﻈ‬ ‫ﻴﻢ َر َّب اﻟْ َﻌ ْﺮش اﻟْ َ‬
‫ﻌ‬ ‫َ‬ ‫ﻈ‬ ‫ﻌ‬ ‫اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪» :‬أَ ْﺳﺄَ ُل َّ َ‬
‫ا� اﻟْ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َْ‬ ‫َِّ‬
‫ﺎع اﺠﻟﻨﺎﺋِ ِﺰ«‪ :‬ﭘﯿﺮوی از ﺟﻨﺎزهھﺎ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﭘﺮورﮔﺎر ﻋﺮش ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮاﺳﺘﺎرم ﺗﺎ ﺗﻮ را ﺷﻔﺎ دﻫﺪ«‪» -۲ .‬ا�ﺒ ِ‬
‫َْ‬
‫ﻴﺖ‬
‫ھﻤﺮاه ﻣﺮده ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺮود و در ھﻨﮕﺎم دﻓﻦ ﺑﺮاﯾﺶ آﻣﺮزش ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪�» -۳ .‬ﺸ ِﻤ ِ‬
‫ﺎﻃ ِﺲ«‪» :‬ﺟﻮاب ﻋﻄﺴﻪزﻧﻨﺪه را ﮔﻔﺘﻦ« ﯾﻌﻨﯽ دورﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺪی از وی ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ‪:‬‬ ‫َْ‬
‫اﻟﻌ ِ‬
‫ّ‬ ‫َ‬
‫»ﻳَ ْﺮﻤﺣﻚ ا�« »ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ« و ﺑﺎز ﻋﻄﺴﻪﮐﻨﻨﺪه اﯾﻨﻄﻮر ﺟﻮاب دھﺪ‪» :‬ﻳﻐﻔﺮ اﷲ‬
‫َْ َ‬
‫ﻳﻚ َّ ُ‬
‫ا�‬ ‫ﻲﻟ ولﻚ« »ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺮدوی ﻣﺎ را ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ« ﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت دﻋﺎ ﮐﻨﺪ‪�» :‬ﻬ ِﺪ‬
‫َ َ‬
‫َو ُ� ْﺼ ِﻠ ُﺢ ﺑَﺎلﻚ« »ﺧﺪا ﺗﻮ را ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﺣﺎﻟﺖ را اﺻﻼح ﮐﻨﺪ« ‪» -۴‬ﻋﻮن الﻀﻌﻴﻒ«‪:‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺳﺘﻢ را از وی دور ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺣﻘﯽ ازو ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ وی‬
‫ََ ْ ْ ْ ُ‬
‫ﺮﺼ ال َﻤﻈﻠﻮمِ «‪ :‬ﯾﺎریدادن ﺳﺘﻢ دﯾﺪه‪ ،‬ﺗﺎ از ﺳﺘﻢ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺣﻖ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪» -۵ .‬وﻧ ِ‬
‫َّ َ‬ ‫ْ َ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ‪َ » -۶ .‬و�ﻓﺸﺎء الﺴﻼمِ «‪) :‬ﺑﺮ ھﻤﻪ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺳﻼم ﮐﻨﺪ‪،‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٥٢‬‬

‫و ھﺮﮐﻪ از ﮐﻨﺎرش رد ﻣﯽﺷﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ‪ ،‬ﺳﻮاره ﺑﺮ ﭘﯿﺎده و اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺳﻼم ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﮑﻢ‬
‫َ َْ ْ ْ‬
‫ار ال ُﻤﻘ ِﺴ ِﻢ«‪) :‬ﺧﻼصﮐﺮدن‬
‫ورﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ وﺑﺮﮐﺎﺗﻪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﺑﺮ زن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺳﻼم ﻧﮕﻮﯾﺪ‪» -۷ .‬و�ِﺑﺮ ِ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮرﻧﺪه( ﯾﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻓﻼن ﮐﺎر را‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺑﺮادر واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ او را راﺳﺖ ﮐﻨﺪ و او را ﺣﺎﻧﺚ و‬
‫ﮔﻨﮫﮑﺎر ﻧﺴﺎزد‪ ،‬زﯾﺮا در ﺻﻮرت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ ،‬اذﯾﺖ و ﺿﺮر ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺴﻢ وارد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺧﺼﻠﺖھﺎی ھﻔﺘﮕﺎﻧﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ھﺮ ﺧﺼﻠﺖ را‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦھﺎ ﺻﻔﺖھﺎی ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎ‬
‫آورﻧﺪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﺮادری در ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﭘﺎﯾﺪار ﺷﺪه و ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﮔﺮدد و ھﻤﻪﺷﺎن را‬
‫ﯾﮏ ﻣﻠﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﮑﺮ واﺣﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اھﻤﯿﺖ ﯾﺎریدادن ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬ﻧﺼﺮت ﺳﺘﻢ دﯾﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺳﻼم ﺑﺮ ھﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻔﺘﻦ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬و ﺑﻔﮫﻤﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺎت و اﺧﻼق ﺳﺘﻮنھﺎی ﯾﮏ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ھﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦھﺎ ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد دﯾﮕﺮ‬
‫اﻣﯿﺪی ﺑﺮای ﺑﻘﺎء ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ دﻋﺎ و اﺟﺎﺑﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬
‫َ َ َ َ ُّ ُ ُ ۡ ُ ٓ ۡ َ ۡ َ ُ‬
‫)‪ (۶۰‬و ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻣﻦ ﺳﺆال ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ب ل� ۡ ۚم‬ ‫ج‬‫و� أست ِ‬ ‫﴿وقال ر��م ٱدع ِ‬
‫َ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ َ‬
‫�ون � ۡن ع َِباد ِ�‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻤﺎ را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫إِن ٱ�ِين �ستك ِ‬
‫از ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻦ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﺑﻪ زودی ذﻟﯿﻞ و‬ ‫ََۡ ُُ َ‬
‫ون َج َه َّن َم َداخِر َ‬
‫�ن‪] ﴾٦٠‬ﻏﺎﻓﺮ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫سيدخل‬
‫زار در ﺟﮫﻨﻢ وارد ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪.[۶۰‬‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وقال َر ُّ�� ُم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر‪ ،‬روزیدھﻨﺪه‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر و‬
‫ﻣﻌﺒﻮد ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺟﺰ وی دﯾﮕﺮی ﺳﺰاوار ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪیھﺎی ﺧﻮد را از ﻣﻦ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪی ﺷﻤﺎ را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ و ﺣﺎﺟﺖﺗﺎن را‬
 ‫‪١٥٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫� َ‬ ‫َّ َّ‬
‫ين‬ ‫ﺑﺮﻣﯽآورم‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻦ ﻣﺮﺑﯽ و ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ھﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬إِن ٱ ِ‬
‫ُ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َ ۡ ُ َ َ‬
‫�ون � ۡن ع َِباد ِ� َس َي ۡدخلون﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﺒﺮ آنھﺎ را‬ ‫�ستك ِ‬
‫واﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺧﺪای را ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻋﺒﺎدت ﻣﺸﺮوﻋﻪی ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺰﮐﯿﮥ ﻧﻔﺲ و ﮐﻤﺎل‬
‫ُ ُ َ‬
‫ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﯾﺸﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﴿ َس َي ۡدخلون﴾ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ‬
‫در آﺗﺶ دوزخ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ذﻟﯿﻞ و ﺧﻮار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺳﺰای‬
‫ﺗﮑﺒﺮﺷﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آنھﺎ را از دﻋﺎ‪ ،‬ﺗﻀﺮع و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ روح و ﻧﻔﺲﺷﺎن را‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪای را ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻔﺲﺷﺎن ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﭘﻠﯿﺪ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ آنھﺎ ﺑﻪ‪ :‬دوزخ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ در آن درآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻤﻠﻪھﺎ را ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ دﻋﺎ از ﻧﮕﺎه ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬دﻋﺎ‬
‫ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺧﺪا ﺣﺎﺟﺘﺶ را ﻧﺨﻮاھﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او‬
‫ﺧﺸﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‪ ،‬آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪای را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ھﻤﻪ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪیھﺎی دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﻮد را از وی ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫»ھﺮﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺟﺎت ﺧﻮد را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﻔﺶ او‬
‫ﺑﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺖ آن را ھﻢ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ وﻗﺖھﺎی ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‬
‫اوﻗﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎی ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺠﺪه ﺳﺎﻋﺖ‬
‫وﯾﮋه روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﻣﯿﺎن اذان و اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬در ھﻨﮕﺎم روزهداﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺳﻔﺮ و زﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎری‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ دﻋﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ و درﺧﻮاﺳﺖ ﮔﻨﺎه ﻧﺒﺎﺷﺪ و‬
‫ﻟﺒﺎس و ﺧﻮراک ھﻢ از وﺟﻪ ﺣﻼل ﺗﮫﯿﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﺣﺎﺟﺘﺶ را ﺑﺮﻣﯽآورد‪ ،‬و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻼﯾﯽ را از او در دﻧﯿﺎ دﻓﻊ ﻣﯽﺳﺎزد و ﯾﺎ‬
‫درﺟﻪاش را در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٥٤‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻮﻟﯽ دﻋﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫َ َ‬ ‫ّ‬
‫ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ روی‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل ا� ج‪َ :‬ﻣﺎ َﻰﻠﻋ اﻷ ْر ِض ُم ْﺴ ِﻠ ٌﻢ‬
‫زﻣﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی‬ ‫َ ْ ُ َ ْ َ َّ َ ُ َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ‬
‫ﺮﺻف‬ ‫ﻳﺪﻋﻮ ﺑِﺪﻋﻮ ٍة إِﻻ آﺗﺎه ا� ِإﻳﺎﻫﺎ أو‬
‫را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ او‬ ‫ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َْ‬ ‫َ�ﻨْ ُﻪ ﻣ َﻦ ُّ‬
‫الﺴﻮ ِء ِﻣﺜﻠﻬﺎ ﻣﺎ لﻢ ﻳﺪع ﺑِﻤﺄﺛ ٍﻢ أو‬ ‫ِ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﺎﺟﺘﺶ را ﺑﺮآورد ﯾﺎ از وی ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ََ َ َ ُ ٌ ً ُ ْ َ َ َ‬ ‫ﻗَﻄ َ‬
‫ﻴﻌ ِﺔ َر ِﺣ ٍﻢ‪� .‬ﻘﺎل رﺟﻞ‪ِ :‬إذا ﻧ� ِﺮﺜ‪ .‬ﻗﺎل‪:‬‬ ‫ِ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاش زﯾﺎﻧﯽ را دور ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫َ ْ َْ‬ ‫َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َُ‬
‫ﺪﺧﺮ ﻪﻟ ِﻣﻦ اﻷﺟ ِﺮ ﻣﺜﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫ا� أ�ﺮﺜ‪ ،‬أو ﻳ ِ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﯾﺎ ﺑﺮﯾﺪن ﺻﻠﮥ رﺣﻢ‬
‫دﻋﺎ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدی از ﯾﺎران ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺲ ازﯾﻦ دﻋﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻄﺎ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ در دﻧﯿﺎ دﻋﻮﺗﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش را ﺧﺪاوﻧﺪ در‬
‫آﺧﺮت ﭘﺎداش ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫ﹺ‬
‫اﻟﱰﻣﺬي ﺑﺴﻨﺪ ﺻﺤﻴﺢ إﻟﯽ ﲨﻠﺔ‪ :‬أو ﻳﺪﺧﺮ‪ ،‬ﻓﻘﺪ رواﻫﺎ اﳊﺎﻛﻢ(‬ ‫)رواه‬
‫َْ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣﺎ َﻰﻠﻋ اﻷر ِض« اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد و ھﻤﮥ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺮاد از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻨﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﻤﺎن‬
‫آورده و ﺗﻤﺎم وﺟﻮد و اﻋﻀﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻣﺮ ﺧﺪا را‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎ آورده و از ﻧﻮاھﯽ آن ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﻪی ﮐﺮدار و زﻧﺪﮔﺎﻧﯽاش ﺑﺮای ﺧﺪا اﺳﺖ‪،‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ھﯿﭻ ﮐﺎر وی ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻳَﺪ ُﻋﻮ ﺑِ َﺪﻋ َﻮ ٍة« ﯾﻌﻨﯽ از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻦ آن را ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺎزه داده ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﻠﺐ آن ﻣﻤﻨﻮع‬
‫َْ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش را ﻣﯽدھﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬أَ ْو َ َ‬
‫ﺮﺻ َف َ�ﻨْ ُﻪ ﻣ َﻦ ُّ‬
‫الﺴﻮ ِء ِﻣﺜﻠ َﻬﺎ«‪:‬‬ ‫ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪ ،‬در دﯾﻦ ﯾﺎ دﻧﯿﺎ ﺧﯿﺮی ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺪاﺷﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ او‬
‫را ﻧﻤﯽدھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ آن ﺑﺪی و ﺿﺮری را از وی دور ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪َ » :‬ﻣﺎ‬
‫ع ﺑ َﻤﺄْﺛَﻢ أَ ْو ﻗَﻄ َ‬
‫ﻴﻌ ِﺔ َر ِﺣ ٍﻢ«‪ :‬ﻣﺮاد از ﮔﻨﺎه ﮐﺮدارﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫َْ َْ ُ‬
‫ِ‬ ‫لﻢ ﻳﺪ ِ ٍ‬
‫ﻣﺮاد از ﻗﻄﻊ رﺣﻢ ﺗﺮکﮔﻔﺘﻦ واﺑﺴﺘﮕﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان اﺳﺖ ﮐﻪ از آنھﺎ ﺧﯿﺮ و اﺣﺴﺎن‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎزدارد‪ ،‬و ھﻤﯿﻦ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ را ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬وﻗﺎل‬
 ‫‪١٥٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻻول‬

‫� َ‬‫ً ُ ْ‬
‫ﺮﺜ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ دﻋﺎ ﺑﺴﯿﺎر‬‫رﺟﻞ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﻣﺮدی ﮔﻔﺖ‪» :‬إِذا ﻧ ِ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺸﺶ و ﻋﻄﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را درﺧﻮر ﻓﮫﻢ ﺣﺎﺿﺮان ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﺣﺮام ﻏﺎﻟﺒﺎ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ را ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮراک و ﭘﻮﺷﺎک ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﺐ‬
‫ﺧﻮد را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪ ﺗﺎ دﻋﺎی ﺷﻤﺎ اﺟﺎﺑﺖ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ۡ ْ‬
‫آداب دﻋﺎ را ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ارﺷﺎد آﯾﺖ ‪ ۵۵‬ﺳﻮرۀ اﻋﺮاف ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪﴿ :‬ٱد ُعوا َر َّ�� ۡم‬
‫ِين‪] ﴾٥٥‬اﻷﻋﺮاف‪» .[۵۵ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ زاری و‬ ‫� ٗ� َو ُخ ۡف َي ًة ۚ إنَّ ُهۥ َ� ُ� ُّ‬
‫ِب ٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬ ‫تَ َ ُّ‬
‫ِ‬
‫ﻧﮫﺎن ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺠﺎوزﮐﺎران را در دﻋﺎ دوﺳﺖ ﻧﺪارد«‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻨﺪه ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻀﺮع‪ ،‬زاری و ﻓﺮوﺗﻨﯽ دﻋﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ دﻋﺎﯾﺶ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آن را‬
‫آﺷﮑﺎر ﻧﮕﺮداﻧﺪ و در در ﺧﻮاﺳﺘﺶ از ﺣﺪ ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ و از ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺰی ﻧﺨﻮاھﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﭼﯿﺰھﺎی را ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﺗﻌﻠﻖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺠﺎت از ﻣﺮگ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ واﻟﻔﺠﺮ وﻟﯿﺎل ﻋﺸﺮ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫لش ۡفعِ )‪ (۱‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﺒﺤﮕﺎه )‪ (۲‬و ﺷﺐھﺎی‬ ‫َ َّ‬
‫�‪ ٢‬وٱ‬
‫َ ۡ‬
‫ع‬ ‫ال‬ ‫﴿ َوٱ ۡل َف ۡجر‪َ ١‬و�َ‬
‫َ‬
‫ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫َ ٰ َ دهﮔﺎﻧﻪ )‪ (۳‬و ﺟﻔﺖ و ﺗﮏ )‪ (۴‬و ﺷﺐ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫َ ۡ‬ ‫َ َۡۡ‬
‫�‪ ٤‬هل ِ� �ل ِك‬ ‫وٱلوت ِر‪ ٣‬وٱ� ِل إِذا � ِ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮود )‪ (۵‬آﯾﺎ ھﺴﺖ در اﯾﻦ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ّ‬
‫قس ‪ٞ‬م ِ�ِي حِج ٍر‪] ﴾٥‬اﻟﻔﺠﺮ‪.[۵-۱ :‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪی ﺑﺮای ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫َۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﴿ َوٱلف ۡجرِ‪ ﴾١‬اﯾﻦ آﻏﺎز ﻗﺴﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬او ﺑﻪ ﻓﺠﺮ ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﭙﯿﺪۀ ﺻﺒﺢ ﻣﻈﮫﺮی از ﻣﻈﺎھﺮ ﻗﺪرت‪،‬‬
‫ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﺎﺷﻨﺪﮔﺎن روی زﻣﯿﻦ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯽ‬
‫ﺷﺐ را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮده و روﺷﻨﺎﯾﯽ روز را ﭘﺪﯾﺪ آورﻧﺪ ھﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪:‬‬
‫َ ََ َ ۡ‬
‫�‪» ﴾٢‬و ﺷﺐھﺎی دهﮔﺎﻧﻪ« اﯾﻦ ﺟﺰء ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﻣﺮاد ازﯾﻦ ده ﺷﺐ ده ﺷﺐ‬ ‫ال ع ٖ‬ ‫﴿ و� ٍ‬
‫اول ذﯾﺤﺠﻪ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺮاد دھﮥ اول ﻣﺤﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮای ھﺮﮐﺪام از اﯾﻦھﺎ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻪ آن آ ﮔﺎه ﮐﻨﺪ ﺗﺎ در اﯾﻦ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ و‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ رو آورﻧﺪ زﯾﺮا ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراﻧﯽ ﭘﺎداش و ﻣﺰدی ﺑﺰرگ آﻣﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ۡ ۡ‬ ‫َّ ۡ‬
‫﴿ َوٱلشفعِ َوٱل َوت ِر‪ ﴾٣‬اﯾﻦ ھﻢ اداﻣﮥ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫آنھﺎ ﺟﻔﺖ ھﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻃﺎق‪ ،‬در ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آنھﺎ‪ ،‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد و ﺧﻠﻖ‪،‬‬
‫اداره و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺎﺋﻨﺎت اﺳﺖ‪ ،‬و اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻪ وﺗﺮ روز ﻋﺮﻓﻪ و ﺷﻔﻊ روز ﻋﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫روز ﻧﮫﻢ ﻃﺎق اﺳﺖ و روز دھﻢ ﺟﻔﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ ۡ� ِل إِذا‬
‫�‪» ﴾٤‬ﺷﺐ ﭼﻮن ﺑﻪ روز ﻣﺒﺪل ﺷﻮد« اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﺟﺰء ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺷﺐ ﻣﺜﻞ‬ ‫َۡ‬
‫� ِ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺑﻪ روز اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎدآوری از ﻗﺪرت‪ ،‬و ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٥٨‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻏﯿﺮ او‪ ،‬ﺟﻮاب اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﺰرگ ﻣﺤﺬوف اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻘﺪﯾﺮ آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮآﯾﻨﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه و از ﮐﺮدار ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺆال‬
‫ﺧﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ‪ :‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪهﺷﺪن ﭘﺲ از ﻣﺮگ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﯾﺪ و ھﻢ ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ‬
‫َ َ ۡ‬ ‫َّ‬
‫ﺟﻮاب ﻗﺴﻢ‪ ،‬ﺟﻤﻠﮥ‪﴿ :‬إِن َر َّ�ك � ِٱل ِم ۡر َصا ِد‪ ﴾١٤‬ﺑﺎﺷﺪ »ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت در ﮐﻤﯿﻨﮕﺎه‬
‫اﺳﺖ« ﭼﻮن اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت از ﻗﺴﻢ ﻣﺆﺧﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﻣﻘﺪر ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﮫﺘﺮ و ﺑﺮای‬
‫َ َ‬ ‫َۡ‬
‫درﺳﺘﯽ ﮐﻼم ﺑﺪان ﻣﺤﺘﺎجﺗﺮﯾﻢ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬هل ِ� �ٰل ِك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن از‬
‫�‪ ﴾٤‬آﯾﺎ در اﯾﻦھﺎ ﻗﺴﻢ‬ ‫ﺳﭙﯿﺪی ﺑﺎﻣﺪاد ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﴿ َوٱ َّ ۡ�ل إ َذا � َ ۡ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب‪ :‬آری ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﺪام ﻗﺴﻢ و ﺑﺮای ﭼﻪ ﮐﺴﯽ؟ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻓﺎﺋﺪه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد و آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد را از ﮐﻔﺮ و ﮔﻨﺎه‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﻪ آنھﺎ را ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺑﺘﺄﻧﯽ و آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮﯾﮏ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ زﯾﺮا‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ھﺮﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮک‬
‫آورده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﺎق اﺳﺖ و ﻃﺎق را‬
‫دوﺳﺖ دارد« ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ آن را در اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل وﺿﻮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻓﻄﺎر ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻘﻞ را ﺣﺠﺮ )ﻣﻨﻊ( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را‬
‫از اﻓﺘﺎدن در ھﻼﮐﺖ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ھﻼﮐﺖ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک و‬
‫ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ دارای ﻋﻘﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٥٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻤﻞ در ده روز ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﻗﻮﻪﻟ ج ِﻲﻓ رواﻳﺔ اﺒﻟﺨﺎري ﻋﻦ اﺑﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ :‬اﻣﺎم ﺑﺨﺎری از اﺑﻦ‬
‫َ‬
‫ﻋﺒﺎس ب‪ :‬أ َّن رﺳﻮل اﷲ ج ﻗﺎل‪َ :‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل‬
‫ا� ِ� ِﻴ ِﻬ َّﻦ ِﻣ ْﻦ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﯿﭻ روزی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫َ َّ ْ َ َ ُ َّ ُ َ َ ُّ َ َّ‬
‫�ﻳﺎمٍ اﻟﻌﻤﻞ الﺼﺎ ِﻟﺢ أﺣﺐ إِﻰﻟ ِ‬
‫اﺤﻟ َ َﺠﺔ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ در آن ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺰد‬ ‫ْ‬ ‫َ َّ َ ْ َ َّ َ ْ َ ْ‬ ‫َ‬
‫ﺮﺸ ذي‬ ‫ﻫ ِﺬ ِه اﻷﻳﺎمِ �ﻌ ِ� �ﻳﺎم اﻟﻌ ِ‬
‫َّ َ َ َ َ َ ﺧﺪا ازﯾﻦ روزھﺎ ﯾﻌﻨﯽ ده روز ذﯾﺤﺠﻪ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ ُ َ َ َْ ُ‬
‫ا�‪ .‬وﻗﺎل‪ :‬وﻻ‬ ‫ﻴﻞ ِ‬ ‫اﺠﻟﻬﺎد ِﻰﻓ ﺳ ِب ِ‬ ‫ﻗﺎلﻮا‪ :‬وﻻ ِ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ؟‬ ‫َْ‬ ‫ٌ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َْ ُ‬
‫ا� ِإﻻ َر ُﺟﻞ ﺧ َﺮ َج ﺑِﻨﻔ ِﺴ ِﻪ‬ ‫ﻴﻞ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ب‬ ‫ﺎد ﻰﻓ َ‬
‫ﺳ‬ ‫ِ‬ ‫اﺠﻟﻬ‬
‫ِ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ھﻢ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﻰﺸ ٍء‪.‬‬ ‫ﺎﻪﻟ �ﻢ لﻢ ﻳﺮ ِﺟﻊ ِﻣﻦ ذلِﻚ � ْ‬
‫ِ‬ ‫َوﻣ ِ ِ‬
‫ﻣﺜﻞ آن ﺛﻮاب ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ و ﻣﺎل ﺧﻮد در راه ﺧﺪا ﺑﯿﺮون‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻪ ﭼﯿﺰی از آن ﺑﺎزﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫َ ْ َ َّ ْ َ َ ُ َّ ُ َ َ ُّ َ َّ‬
‫ا� ِ� ِﻴ ِﻬ َّﻦ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ھﯿﭻ روزی از‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ﻣﺎ ِﻣﻦ �ﻳﺎمٍ اﻟﻌﻤﻞ الﺼﺎ ِﻟﺢ أﺣﺐ إِﻰﻟ ِ‬
‫روزھﺎی ﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﮐﻪ در آن اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﯽ ﺑﺮای ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﺻﻼح ﻧﻔﺲ آدﻣﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه‪ ،‬ﺻﺪﻗﺎت‪ ،‬ﺣﺞ‪ ،‬ﺟﮫﺎد و دﯾﮕﺮ ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ ﻧﺰد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از اﯾﻦ روزھﺎ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﺗﺎ ﮐﻪ اﻣﺘﺶ را ﺑﻪ ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻋﺒﺎدت‬
‫در اﯾﻦ روزھﺎ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻨﺪ و آن روزھﺎ از اول ذﯾﺤﺠﻪ ﺗﺎ روز دھﻢ آﻧﺴﺖ‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ آﯾﺎ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ھﻢ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻗﺪر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﻧﯿﺴﺖ؟ و آﯾﺎ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ در‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ْ َ ُ‬
‫ﻴﻞ ِ‬
‫ا�«‪:‬‬ ‫اﺠﻟﻬﺎد ِﻰﻓ ﺳ ِب ِ‬
‫اﯾﻦ ده روز ﺑﺮ ﺟﮫﺎد ھﻢ ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد؟ در ﭘﺎﺳﺦﺷﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻻ ِ‬
‫آری از ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ھﻢ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ازﯾﻦ ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﺮدی را اﺳﺘﺜﻨﺎ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﻣﺎل و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮد او ﺷﮫﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎﻟﺶ‬
‫را ھﻢ ﻏﺎرت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد ﺑﻪ داراﯾﯽ و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﯿﺰی از آنھﺎ ﺑﺎزﻧﮕﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻮدش ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و داراﺋﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺮدار‬
‫اﯾﻦ ﺷﺨﺺ از ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در دھﮥ ذﯾﺤﺠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﺮﺗﺮی دارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﻋﺒﺎرت ﺣﺪﯾﺚ را ھﻤﻪ ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺟﻤﻼت آن را ﺟﺪا ﺟﺪا ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﺮاد آن را‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٦٠‬‬

‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮدار ﻧﯿﮑﻮ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را دوﺳﺖ دارد و‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه روز ﻋﺮﻓﻪ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ روزه ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن ﺳﺎل‬
‫آﯾﻨﺪه و ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻋﺮﻓﺎت اﻋﻤﺎل ﺣﺞ را ادا ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﮫﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﻧﮕﯿﺮد زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در آن روز روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و روزه روز‬
‫ﻋﯿﺪ ﺣﺮاﻣﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺷﮫﺎدت در راه ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ اﻧﺎ اﻋﻄﯿﻨﺎک اﻟﮑﻮﺛﺮ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫َ َ ّ َّ َ‬ ‫َ ۡ َ َ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ‬
‫ك )‪ (۱‬ھﻤﺎﻧﺎ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻮﺛﺮ‬ ‫﴿إِ�ا أ� َط ۡي َ�ٰك ٱلك ۡوث َر‪ ١‬فص ِل ل ِر ِ�‬
‫َّ َ َ َ ُ ۡ َ‬
‫� ۡ� َ ُ‬ ‫ۡ‬
‫َوٱ�َ ۡر‪ ٢‬إِن شان ِئك ه َو ٱ‬
‫)‪ (۲‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﮔﺬار ﺑﺮای ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫�‪] ﴾٣‬اﻟﮑﻮﺛﺮ‪:‬‬
‫ﺧﻮﯾﺶ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻦ )‪ (۳‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺪﺧﻮاه‬ ‫‪.[۳-۱‬‬
‫ﺗﻮ اﺳﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺑﺮﯾﺪه‪.‬‬
‫َ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ۡ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِ�ا أ�طي�ك ٱلكوثر‪ :﴾١‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج‬
‫ﺧﻄﺎب ﮐﺮده و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻮﺛﺮ )ﺟﻮی در ﺑﮫﺸﺖ( دادﯾﻢ در ﺑﺨﺎری رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﭼﻮن وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺷﺪم ﺟﻮﯾﯽ را دﯾﺪم ﮐﻪ در دو ﮐﻨﺎرش ﭼﺎدرھﺎی‬
‫ﻣﺮوارﯾﺪ ﻗﺮار دارد دﺳﺖ ﺧﻮد را در آب ﻓﺮو ﺑﺮدم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﮏ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺑﻮد از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻋﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ‬
‫َ ۡ‬ ‫َ ّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ف َص ِل ل َِر ّ�ِك َوٱ�َ ۡر‪ :﴾٢‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺎش و ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎس اﻧﻌﺎم ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﮐﻮﺛﺮ و ﻣﻮھﺒﺖ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺷﺘﺮ را‬
‫َّ َ َ َ ُ ۡ َ‬
‫� ۡ� َ ُ‬
‫�‪ ﴾٣‬ھﻤﺎﻧﺎ دﺷﻤﻦ ﺗﻮ دم ﺑﺮﯾﺪه‬ ‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن شان ِئك ه َو ٱ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻣﯿﺮد و ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ از وی ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺮاد ﺑﻪ آن ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﺳﮫﻤﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﭘﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺘﺮ و ﺑﯽﻧﺎم و ﻧﺸﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ وی رد ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ھﻤﺎﻧﺎ دﺷﻤﻦ ﺗﻮ دم ﺑﺮﯾﺪه اﺳﺖ« و ھﻤﺎﻧﻄﻮر ھﻢ ﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻋﺎص ُﻣﺮد ﮐﺴﯽ از وی ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻤﺶ را ﺑﮕﯿﺮد اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ ،‬ﺳﺎدات ھﻤﻪ از‬
‫اوﻻد ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻧﺪ و ﻧﺴﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﻄﻊﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٦١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ ّ‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ از وﺟﻮب اﺧﻼص در ﻋﺒﺎدات آ ﮔﺎه ﮐﻦ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ف َص ِل‬
‫� ۡر‪ ﴾٢‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎص ﺑﺮای ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻦ‪.‬‬‫ك َوٱ ۡ َ‬
‫َّ َ‬
‫ل ِر� ِ‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ از ﺟﻮی ﮐﻮﺛﺮ دو ﻧﺎودان آب در ﻋﺮﺻﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽرﯾﺰد ﮐﻪ از‬
‫آن ﺣﻀﻮر ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻇﺮفھﺎی آن ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺳﺘﺎرﮔﺎن آﺳﻤﺎن‬
‫اﺳﺖ و ﺗﻨﮫﺎ اﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج از آن ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ اﻓﺮاد اﯾﻦ اﻣﺖ ﮐﻪ‬
‫دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ از ﻧﻮﺷﯿﺪن آن ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺮاد از اﻣﺖ ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻐﺾ داﺷﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻔﺮ اﺳﺖ و دﺷﻤﻦ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻮﺛﺮ ﺣﻮﺿﯽ اﺳﺖ در ﺟﻨﺖ‬

‫َّ‬ ‫ْ َّ‬ ‫ْ َ َ َْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻮﺛﺮ ﻧﮫﺮی اﺳﺖ در‬ ‫َﺣﺎ�ﺘَ ُﺎه ِﻣ ْﻦ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬اﻟﻜ ْﻮﺛ ُﺮ �ﻬ ٌﺮ ِﻰﻓ اﺠﻟَﻨ ِﺔ‬
‫ُ َ َ ُّ‬ ‫َ ُّ ْ ُ‬ ‫َ َْ ُ َْ‬ ‫َ َ‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻨﺎرهھﺎی آن از ﻃﻼ و آﺑﺶ ﺑﺮ‬ ‫َو َﻣﺎؤ ُه أﺷﺪ‬ ‫ﺎء � ِﺮي َﻰﻠﻋ الﻠﺆل ِﺆ‬ ‫ﺐ والﻤ‬‫ذﻫ ٍ‬
‫ْ‬ ‫َ َ ً َ َّ َ َ ْ َ‬
‫روی ﻣﺮوارﯾﺪ روان ﻣﯽﺷﻮد و آﺑﺶ از‬ ‫ﻦﺒ َوأﺣ� ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﺴ ِﻞ‪.‬‬ ‫�ﻴﺎﺿﺎ ِﻣﻦ الﻠ ِ‬
‫ﺷﯿﺮ ﺳﻔﯿﺪﺗﺮ و از ﻋﺴﻞ ﺷﯿﺮﯾﻦﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه ﻏﲑ واﺣﺪ وﻗﺎل ﻓﻴﻪ اﻟﱰﻣﺬی‪ :‬ﺣﺴﻦ ﺻﺤﻴﺢ(‬
‫ْ‬ ‫ْ َ َ َْ‬
‫ﺷﺮح‪» :‬اﻟﻜ ْﻮﺛ ُﺮ �ﻬ ٌﺮ ِﻰﻓ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ« »ﮐﻮﺛﺮ ﺟﻮﺋﯽ اﺳﺖ در ﺑﮫﺸﺖ« اﯾﻦ ﮐﻼم اﺧﺒﺎر از ﻃﺮف‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮج اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮی داده و او را ﺑﻪ آن ﺑﺨﺸﺶ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و آن‬
‫َ‬ ‫َّ ٓ َ ۡ‬
‫ﺟﻮی ﮐﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺑﺎرهاش در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِ�ا أ� َط ۡي َ�ٰك‬
‫َ َّ َ ُ ْ َ َ‬ ‫ۡ َ ََۡ‬
‫ﺐ« »ھﺮدو‬ ‫ٱلكوثر‪» ﴾١‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﺗﻮ ﮐﻮﺛﺮ را ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ« و اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺶ‪» :‬ﺣﺎ�ﺘﺎه ِﻣﻦ ذﻫ ٍ‬
‫ﮐﻨﺎرهاش از ﻃﻼ اﺳﺖ« اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﮐﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج در ﮐﻨﺎرش‬
‫َ‬ ‫َ َْ ُ َْ‬ ‫َّ‬
‫ﺎء � ِﺮى َﻰﻠﻋ‬ ‫اﯾﺴﺘﺎده‪ .‬ﻣﺮاد از » َﺣﺎ�ﺘَ ُﺎه« ھﺮدو ﮐﻨﺎرهای آن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهاش »والﻤ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٦٢‬‬
‫َ َ ُ ُ َ َ ُّ‬ ‫ُّ ْ ُ‬
‫الﻠﺆل ِﺆ« ﯾﻌﻨﯽ آب آن ﺟﻮی ﺑﺮ روی ﻣﺮوارﯾﺪ روان اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ وی‪» :‬وﻣﺎؤه أﺷﺪ‬
‫ْ‬ ‫َ َ ً َ َّ َ َ ْ َ‬
‫ﻦﺒ َوأﺣ� ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﺴ ِﻞ« »آﺑﺶ از ﺷﯿﺮ ﺳﻔﯿﺪﺗﺮ و از ﻋﺴﻞ ﺷﯿﺮﯾﻦﺗﺮ اﺳﺖ« اﯾﻦ‬
‫�ﻴﺎﺿﺎ ِﻣﻦ الﻠ ِ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ دارد زﯾﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﮐﻨﺎر آن اﯾﺴﺘﺎده و آن را ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬رواﯾﺖ‬
‫ﺷﺪه‪ :‬ﮐﻪ در ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ از آن ﺟﻮی ﺑﻪ ﺣﻮض ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽرﯾﺰد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و‬
‫اﻣﺘﺶ از آن آب ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ اﯾﺸﺎن ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ از آن ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‪ .‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫دﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ وارد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ آب ﻣﺤﺮوماﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آنھﺎ را از ﺣﻮض دور‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦھﺎ از اﻣﺘﺎن ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺗﻮ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦھﺎ ﭘﺲ از ﺗﻮ ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻞ در دﯾﻦ ﺧﺪا وارد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮح داده ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪی را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﻤﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻮی ﮐﻮﺛﺮ را ﻋﻄﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ در دﯾﻦ ﺧﺪا اﯾﺠﺎد ﺑﺪﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﺮ آن ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ و ﯾﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﺗﻐﯿﯿﺮ وارد ﮐﻨﺪ از ﺣﻮض و ھﻢ از ﮐﻮﺛﺮ ﻣﺤﺮوم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﯾﮏ ﺑﺎر از ﺣﻮض ﺑﻨﻮﺷﺪ ھﺮﮔﺰ ﺗﺸﻨﻪ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ را رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج ھﻤﯿﻦ اﻣﺖ اﺟﺎﺑﺖ ھﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ اﻣﺖ دﻋﻮت‪ .‬و‬
‫اﻣﺖ اﺟﺎﺑﺖ‪ :‬ﻋﺒﺎرت از ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﯾﻤﺎن آورده و اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮل را ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺖ دﻋﻮت‪ :‬ھﻤﯿﻦ اﻣﺖھﺎی ﮐﻪ دﻋﻮت ﺧﺪا و رﺳﻮل ج ﺑﻪ آنھﺎ رﺳﯿﺪه وﻟﯽ‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻧﯿﺎوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﻧﮕﺮوﯾﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٦٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران در ﻋﻠﯿﯿﻦ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﺑﺮﺗﺮ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ٓ )‪ (۱۸‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﺎﻣﮥ ﻧﯿﮑﺎن‬ ‫�بۡ َرار َل� ع ِّل ِّي َ‬‫َ َّ ٓ َّ َ َ ۡ َ‬
‫�‪ ١٨‬وما‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫﴿� إِن كِ�ٰب ٱ‬
‫در ﻋﻠﯿﯿﻦ اﺳﺖ )‪ (۱۹‬و ﭼﻪ داﻧﺴﺘﺖ‬
‫ب َّم ۡرقُوم‪ٞ‬‬ ‫ون‪ ١٩‬ك َِ�ٰ ‪ٞ‬‬‫ّ ُّ َ‬ ‫ك َ‬ ‫ََۡ ٰ َ‬
‫ﭼﯿﺴﺖ ﻋﻠﯿﻮن )‪ (۲۰‬ﻧﺎﻣﮥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫ِي‬ ‫ِل‬
‫ع‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫أدرٮ‬
‫َ ۡ َ ُ ُ ۡ ُ َ َّ ُ َ‬
‫�شهده ٱلمقر�ون‪] ﴾٢١‬اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪ .[۲۱-۱۸ :‬ﮔﻮاھﯽاش دھﻨﺪ ﻧﺰدﯾﮑﺎن )‪(۲۱‬‬
‫ب﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﻣﮥ اﻋﻤﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬إ َّن ك َِ�ٰ َ‬
‫ِ‬
‫ۡ َۡ‬
‫ﺣﻔﻈﻪ آن را در دﻧﯿﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪﴿ .‬ٱ�ب َرارِ﴾‪ :‬آنھﺎ اھﻞ ﺗﻘﻮی و اﯾﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻋﻤﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺮار واﺣﺪ آن‪ ،‬ﺑﺎر ﻣﯽﺷﻮد و آن ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮدار و راﺳﺘﮕﻮی اﺳﺖ در اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺮار‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﮥ اﻋﻤﺎلﺷﺎن در ﻋﻠﯿﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ و آن ﻣﻘﺎم ﺑﻠﻨﺪی در ﺟﻨﺖ اﺳﺖ و ارواح آنھﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﻣﺮگ در ھﻤﺎﻧﺠﺎ ﻗﺮار‬
‫دارد و ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺟﺴﺎمﺷﺎن را از ﻧﻮ ﭘﺪﯾﺪ‬
‫آورده و ارواحﺷﺎن را در آن داﺧﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﺮای ﺣﺴﺎب ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در‬
‫ٓ َۡ َ‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه داﺋﻤﯽﺷﺎن اﺳﺖ درﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و َما أد َرٮٰك َما‬
‫ّ َ‬
‫عِل ُِّيون‪) :﴾١٩‬ﮐﺪام ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را آ ﮔﺎه ﮐﺮد ﻋﻠﯿﻮن ﭼﯿﺴﺖ( اﯾﻦ اﺳﺘﻔﮫﺎم ﺑﺮای ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺷﺄن‬
‫ُ‬ ‫ﻋﻠﯿﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ك َِ�ٰ ‪ٞ‬‬
‫ب َّم ۡرقوم‪ ﴾٢٠ٞ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﻣﻪ اﺑﺮار در ﻋﻠﯿﯿﻦ اﺳﺖ و‬
‫آن اﻣﺎنﻧﺎﻣﻪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ آن از آﺗﺶ دوزخ‬
‫ۡ‬
‫اﯾﻤﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﺧﻮل ﺑﮫﺸﺖ رﺳﺘﮕﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ�﴿ :‬ش َه ُد ُه‬
‫َ‬ ‫ۡ َ‬
‫ٱل ُمق َّر ُ�ون‪ :﴾٢١‬ﯾﻌﻨﯽ از اھﻞ ھﺮ آﺳﻤﺎن ﻣﻘﺮﺑﺎن در آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و آن را ﻣﺸﺎھﺪه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آن از دوزخ ﻧﺠﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺟﻨﺖ راه ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‬
‫ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﻃﻮری ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻋﻠﯿﯿﻦ در آﺳﻤﺎن ھﻔﺘﻢ زﯾﺮ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٦٤‬‬

‫ﻋﺮش ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اﺑﺮار ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬اﯾﻤﺎن و اﺣﺴﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻨﺎی دﯾﻦ اﺳﻼم ﺑﺮ ھﻤﯿﻦ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫اﺳﺖ و ﻧﺠﺎت از آﺗﺶ دوزخ ﺑﺪون اﯾﻦ اﻣﻮر اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺞ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه را ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اﺑﺮار ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺪام ﮐﺮدار از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺰد ﺧﺪا ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﭼﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ و ﺑﻪ ﮐﺮدار‬
‫ﻧﯿﮏ و ﺗﺮک اﻋﻤﺎل زﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از دوﺳﺘﺎن و‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ و ﻋﺎﻟﯽﺗﺮﯾﻦ درﺟﻪ در ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ‬
‫ْ َ َّ َ ْ َ ً‬ ‫َّ َ ْ َ َ ْ‬
‫� ﻟﺔ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إِن أد َ� أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ َﻣ ِ‬
‫ْ‬ ‫ََُْ ُ ُ ْ َ َْ َْْ َ‬
‫اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻠﮏ‬ ‫ﻰﻔ َﺳﻨ ٍﺔ ﻳَ َﺮى أﻗ َﺼ ُﺎه‬ ‫ﻜ ِﻪ م ِﺴ�ة أﻟ‬ ‫ﻴﻟﻨﻈﺮ ِﻰﻓ مﻠ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺧﻮد از ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ دو ھﺰار ﺳﺎل‬ ‫َ َ‬
‫اﺟ ِﻪ َوﺧﺪ ِﻣ ِﻪ‬ ‫َﻛ َﻤﺎ ﻳَ َﺮى أ ْدﻧَ ُﺎه َ�ﻨْ ُﻈ ُﺮ إﻰﻟ أ ْز َ‬
‫و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫راه ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﮫﺎی آن در‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ً َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ‬
‫ا�‬‫�ﻟﺔ ﻴﻟﻨﻈﺮ ِإﻰﻟ وﺟ ِﻪ ِ‬ ‫و�ِن أﻓﻀﻠﻬﻢ ﻣ ِ‬
‫دﯾﺪن ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ھﻤﺴﺮان و‬ ‫َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َّ َ ْ‬
‫�‪.‬‬
‫�ﻌﺎﻰﻟ ﻞﻛ ﻳﻮمٍ مﺮ� ِ‬
‫ﺧﺪﻣﻪاش ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫آنھﺎ در درﺟﻪ‪ ،‬روزی دوﺑﺎر وﺟﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺘﺮﻣﺬی واﺣﻤﺪ(‬
‫َّ َ ْ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ِ » :‬إن أد�«‪ :‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ از ﺣﺎل ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و‬
‫دوری از ﺷﺮک و ﮔﻨﺎه ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ أدﻧﯽ‪ :‬ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪،‬‬
‫َ َْ َْ‬ ‫ُ ْ‬ ‫َ ُْ‬
‫ﻰﻔ َﺳﻨَ ٍﺔ« ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ‬ ‫�ة أﻟ َ ْ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻴﻟَﻨﻈ ُﺮ ِﻰﻓ مﻠ ِ‬
‫ﻜ ِﻪ م ِﺴ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در درﺟﻪ آﻧﻘﺪر از ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺮاﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ وﺳﻌﺖ‬
‫آن دو ھﺰار ﺳﺎل راه اﺳﺖ‪ .‬و او آﺧﺮ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮد را ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﺘﺪای آن ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ‬
‫ََْ‬ ‫َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻛ َﻤﺎ ﻳَ َﺮى أدﻧ ُﺎه«‪» :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آﺧﺮش را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ« ﮐﻪ اﯾﻦ ھﻢ ﺗﺰﯾﯿﺪ در ﻧﻌﻤﺖ و‬
 ‫‪١٦٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ َ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ َُْ َ َ‬
‫اﺟ ِﻪ وﺧﺪ ِﻣ ِﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ﺗﮑﺮﯾﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮی اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻛﻤﺎ �ﻨﻈﺮ إِﻰﻟ أزو ِ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻠﮏ وﺳﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﻃﻮری ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی زﻧﺎن و‬
‫َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ً‬
‫�ﻟﺔ« ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر‬ ‫ﺧﺪﻣﻪاش ﻣﯽﻧﮕﺮد‪» .‬و�ِن أﻓﻀﻠﻬﻢ ﻣ ِ‬
‫َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َّ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َّ َ ْ‬
‫�«‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ اھﻞ ﺟﻨﺖ‬ ‫ا� �ﻌﺎﻰﻟ ﻞﻛ ﻳﻮمٍ مﺮ� ِ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪» .‬ﻴﻟﻨﻈﺮ ِإﻰﻟ وﺟ ِﻪ ِ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ رﺿﺎﯾﺖ او از ﺑﻨﺪه دارد‪ ،‬و رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﻓﻮق آن ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺳﻮرۀ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ ﴿ :‬و ُجوه ‪ ٞ‬يَ ۡو َم� ِ ٖذ‬
‫َ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫نَّ ِ َ‬
‫ا�ةٌ‪ ٢٢‬إ ِ ٰ� َر ّ� ِ َها ناظ َِرة‪] ﴾٢٣‬اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ‪» .[۲۳-۲۲ :‬در آن روزﭼﮫﺮهھﺎ ﺗﺎزه و ﺗﺎﺑﺎن اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮا آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺟﺪا ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن در ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﻘﺎم ﺧﻮد ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺰل ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن از ﺑﺎﻻ ﭼﻨﺎن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺘﺎره ﮔﺬرﻧﺪه در‬
‫آﺳﻤﺎن اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻓﺮق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺷﺎن در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ در آﺧﺮت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و اﻧﮑﺎر از آن ﮔﻤﺮاھﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻮرﻋﯿﻦ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ آﻣﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫َ َ َّ ۡ َ ُ ُ‬
‫ِ�﴾ ]اﻟﻄﻮر‪» .[۲۰ :‬و»ﺣﻮر اﻟﻌﯿﻦ« را ﺑﻪ ھﻤﺴﺮی آﻧﮫﺎ در‬ ‫ور � ٖ‬‫﴿وزوج�ٰهم ِ� ٍ‬
‫ُ‬
‫ﻣﯽآورﯾﻢ!« و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺧﺪﻣﻪ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ �َ ﴿ :‬طوف‬
‫َّ‬ ‫ّ‬ ‫ََ َ َۡ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َ َ ۡ ۡ ۡ َ ‪َ ُ َّ َ ُّ ٞ‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫�‪] ﴾١٨‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪-۱۷ :‬‬ ‫علي ِهم وِل�ٰن ��ون‪ ١٧‬بِأ�و ٖ‬
‫اب و�بارِ�ق و�أ ٖس مِن معِ ٖ‬
‫‪» .[۱۸‬وﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﺟﺎودان ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاری ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮداﮔﺮد آﻧﺎن ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻗﺪﺣﮫﺎ و ﮐﻮزهھﺎ و ﺟﺎﻣﮫﺎﯾﯽ از ﻧﮫﺮھﺎی ﺟﺎری ﺑﮫﺸﺘﯽ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٦٦‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﻋﺬاب ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﺎل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۱‬وای ﺑﺮ ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن )‪ (۲‬آﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫َۡ ُ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫﴿ َو ۡ� ‪ٞ‬ل ّل ِۡل ُم َط ّفف َ‬
‫ِين إِذا ٱ�تالوا‬ ‫�‪ ١‬ٱ�‬ ‫ِِ‬
‫َ َ ُ ُ ۡ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ََ‬
‫اس � َ ۡس َت ۡوفون‪� ٢‬ذا �لوهم أو‬ ‫� ٱ�َّ ِ‬
‫ھﺮﮔﺎه ﻣﯽﺳﺘﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ از ﻣﺮدم‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺳﺘﺎﻧﻨﺪ )‪ (۳‬و ﭼﻮن ﻣﺮدم را‬ ‫َّ َ ُ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ‬
‫�ون‪�َ �� ٣‬ظ ُّن أ ْو ٰٓ��ِك �� ُهم‬ ‫وزنوهم � ِ‬
‫ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ دھﻨﺪ ﯾﺎ وزن ﮐﻨﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﮐﻢ‬
‫ون‪ۡ َ�ِ ٤‬و� َعظي�‪ ٥‬يَ ۡو َم َ� ُق ُ‬ ‫َّ ۡ ُ ُ َ‬
‫دھﻨﺪ )‪ (۴‬آﯾﺎ ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ آﻧﺎن ﮐﻪ‬ ‫وم‬ ‫ِ ٖ‬ ‫ٍ‬ ‫مبعوث‬
‫ب ٱل�ٰل ِم�‪] ﴾٦‬اﻟﻤﻄﻔﻔﯿﻦ‪-۱ :‬‬
‫اس ل َِر ّ ۡ َ َ َ‬ ‫ٱ�َّ ُ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮای روز ﺑﺰرگ‬ ‫ِ‬
‫)‪ (۵‬روزی ﮐﻪ ﺑﭙﺎ ﺧﯿﺰﻧﺪ ﻣﺮدم ﺑﺮای‬ ‫‪.[۶‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬
‫�‪ :﴾١‬اﯾﻦ وﻋﯿﺪﯾﺴﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن و‬ ‫ﺷﺮح‪َ ﴿ :‬و ۡ� ‪ٞ‬ل ّل ِۡل ُم َط ّفف َ‬
‫ِِ‬
‫َ‬ ‫ۡ ُ ْ َ‬ ‫َّ َ َ‬
‫اس﴾ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﺮدم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ« ﻋﻠﯽ‬ ‫ِين إِذا ٱ� َتالوا � ٱ�َّ ِ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ٱ�‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ » ِﻣﻦ« آﻣﺪه ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺮدم ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ ﴿� َ ۡس َت ۡوفون﴾ »ﺗﻤﺎم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ« ﴿�ذا‬
‫ُۡ ُ َ‬ ‫َ ُ ُ‬
‫�ون﴾ )ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫�لوه ۡم﴾ »وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺑﺪھﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ وزن ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ﴿� ِ‬
‫ﮐﻢ ﻣﯽدھﻨﺪ( و ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم را ادا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﮔﻮره ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫آنھﺎ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﯾﻞ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺬاب و ﯾﺎ ﭼﺎھﯽ اﺳﺖ در دوزخ‬
‫ُ َ‬ ‫َ َ ُ ُ َ َ َ َّ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ وﯾﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪�َ ��﴿ :‬ظ ُّن أ ْو ٰٓ��ِك �� ُهم َّم ۡب ُعوثون‪ۡ َ�ِ ٤‬و ٍ�‬
‫�‪ ﴾٦‬اﯾﻦ اﺳﺘﻔﮫﺎم ﺗﻮﺑﯿﺨﯽ ﺑﺮای ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن در‬ ‫اس ل َِر ّب ٱ ۡل َ�ٰلَم َ‬
‫وم ٱ�َّ ُ‬ ‫َعظي�‪ ٥‬يَ ۡو َم َ� ُق ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٖ‬
‫ﮐﯿﻞ و وزن اﺳﺖ‪» .‬ﯾﻮم ﻋﻈﯿﻢ«‪ :‬روز ﺣﺸﺮ ﺑﺮای ﺣﺴﺎب و ﺟﺰا اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﺎن ﻧﺰول اﯾﻦ‬
‫ً‬
‫ﺷﺶ آﯾﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺒﻼ ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم در ﮐﯿﻞ و وزن ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن‬
‫اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ ارﺷﺎد آن ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم و درﺳﺘﮑﺎرﺗﺮﯾﻦﺷﺎن در‬
‫ﻓﺮوش ﺑﻪ ﮐﯿﻞ و وزن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ رواﯾﺖ را ﻓﺮاء رﺣﻤﺔ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮا آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٦٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫‪ -۳‬آنھﺎ را ازﯾﻦ وﻋﯿﺪ آﮔﺎه ﮐﺮده و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﮐﻢﻓﺮوﺷﯽ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از وﺻﺎﯾﺎی دهﮔﺎﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرۀ اﻧﻌﺎم آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫ََۡ ُ ْ ۡ َ َۡ َ ۡ َ َ‬
‫�ان‬ ‫وﺻﯿﺖھﺎی دهﮔﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪﴿ :‬وأوفوا ٱلكيل وٱل ِم‬
‫ۡ‬
‫ب ِٱل ِق ۡس ِ �‬
‫ط﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۱۵۲ :‬ﮐﯿﻞ و وزن را ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺪھﯿﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ زﺷﺖﺗﺮﯾﻦ ﮐﻢﻓﺮوﺷﺎن و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ دزدان آﻧﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫از ﻧﻤﺎزھﺎی ﺧﻮد ﻣﯽدزدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮاﺋﺖ را ُدرﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻧﺪه و رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را ﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و در آنھﺎ آرام ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﺣﺸﺮ و ﺣﺴﺎب روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ آنھﺎ آ ﮔﺎھﯽ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎدن ﻣﺮدم در ﻋﺮﺻﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از ھﺰار ﺳﺎل ھﻢ ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﻃﻮری ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺮق ﮐﻨﺪ و در ﻋﺮق ﺧﻮد ﻏﺮق ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻓﺮورﻓﺘﻦ‬
‫در ﻋﺮق ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد ﺣﺎل ﺷﺨﺺ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺮق ﺗﺎ ﮐﻌﺐ ﭘﺎ‬
‫و ﮐﺴﯽ ﺗﺎ زاﻧﻮھﺎ و ﮐﺴﯽ ﺗﺎ ﮐﻤﺮ و ﮐﺴﯽ ﺗﺎ ﺷﺎﻧﻪ و ﮐﺴﯽ ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻋﺮق‬
‫ﺧﻮد ﻟﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد در روزی ﮐﻪ ﭘﻨﺠﺎه ھﺰار ﺳﺎل ﻃﻮل دارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﻨﺞ ﻣﺠﺎزات در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻨﺞ ﮔﻨﺎه‬

‫ﻗﻮﻪﻟ ج ِﻲﻓ رواﻳﺔ ﻣﺎلﻚ واﻟﺰﺒار ﻋﻦ اﺑﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ و‬
‫ﻋﺒﺎس ب‪ :‬ﻤﺧﺲ ﺨﺑﻤﺲ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﻘﺾ ﻗﻮم ﺑﺰار از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻌﻬﺪ إﻻ ﺳﻠﻂ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻋﺪوﻫﻢ وﻻ ﭘﻨﺞ ﻋﺬاب در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻨﺞ ﮔﻨﺎه ﻗﺮار دارد‪،‬‬
‫ھﯿﭻ ﻗﻮﻣﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد ﻧﺸﮑﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ‬
‫ﺣﻜﻤﻮا ﺑﻐ� ﻣﺎ أﻧﺰل اﷲ اﻻﻓﺸﺎ ﻓﻴﻬﻢ اﻟﻔﻘﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺷﻤﻦ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫وﻣﺎ ﻇﻬﺮت اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻴﻬﻢ اﻻﻇﻬﺮ ﻓﻴﻬﻢ‬
‫ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﺣﮑﺎم ﻣﻨﺰﻟﮥ‬ ‫ُّ‬
‫اﻟﻄﺎﻋﻮن وﻣﺎ ﻃﻔﻔﻮا الﻜﻴﻞ إﻻ ﻣﻨﻌﻮا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در‬
‫اﻨﻟﺒﺎت وأﺧﺬوا ﺑﺎلﺴن�‪ ،‬وﻻ ﻣﻨﻌﻮا الﺰ�ة اﻻ ﻣﯿﺎن آنھﺎ ﻓﻘﺮ و ﻧﺎداری ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ ،‬و در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻓﺤﺸﺎء ﻇﺎھﺮ ﻧﮕﺸﺘﻪ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺣبﺲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ اﻤﻟﻄﺮ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮض ﻃﺎﻋﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮔﺸﺘﻨﺪ‪،،‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٦٨‬‬

‫و ﮐﻢﻓﺮوﺷﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬

‫روﺋﯿﺪن ﮔﯿﺎھﺎن از اﯾﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻗﺤﻄﯽ دﭼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و زﮐﺎت را ﻣﻨﻊ‬
‫ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎران را از‬
‫آنھﺎ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻤﺧﺲ ﺨﺑﻤﺲ« ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺞ ﺧﺼﻠﺖ از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﭘﻨﺞ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن را‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و آنھﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬اول‪» :‬ﻣﺎ ﻧﻘﺾ ﻗﻮم اﻟﻌﻬﺪ اﻻ ﺳﻠﻂ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻋﺪوﻫﻢ« »ﻗﻮﻣﯽ ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺸﮑﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺷﻤﻦﺷﺎن را ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮداﻧﺪ« و ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﯽ ﻋﺎم اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﻋﮫﺪھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد و ﻣﻠﺖھﺎ‬
‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﻮد ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬و ﺳﺰای ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﮐﺎﻓﺮﺷﺎن را ﺑﺮ‬
‫آنھﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ﺣﺘﯽ دﺷﻤﻨﺎن ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آنھﺎ ﻣﯽﮔﻤﺎرد ﺗﺎ ﮔﻤﺮاه و‬
‫ﻓﺎﺳﺪﺷﺎن ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬دوم‪» :‬وﻻ ﺣﻜﻤﻮا ﺑﻐ� ﻣﺎ اﻧﺰل اﷲ« ﺣﮑﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻗﺎﻧﻮنھﺎی ﻋﺮﻓﯽ و ﯾﺎ اروﭘﺎﯾﯽ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰای ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﺮداری اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی و ﻓﻘﺮ در ﻣﯿﺎن آنھﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﻓﺘﺎر دروﯾﺸﯽ و‬
‫ﻧﺎداری ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻣﻤﺎﻟﮑﯽ ﮐﻪ ﻋﻮض ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم از ﻗﻮاﻧﯿﻦ اروﭘﺎﯾﯽ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮم‪» :‬وﻣﺎ ﻇﻬﺮت اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻴﻬﻢ« در‬
‫ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﻓﺤﺸﺎ آﺷﮑﺎر ﻧﮕﺸﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮض ﻃﺎﻋﻮن در اﯾﺸﺎن ﭘﺪﯾﺪار ﺷﻮد‪ .‬ﭼﮫﺎرم‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻃﻔﻔﻮا الﻜﻴﻞ« ﯾﻌﻨﯽ از ﺣﻖ ﺧﺮﯾﺪار در وزن و ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻧﮑﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ از‬
‫روﺋﯿﺪن ﮔﯿﺎھﺎن ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻗﺤﻂ و ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻨﺠﻢ‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻨﻌﻮا‬
‫الﺰ�ة« ﯾﻌﻨﯽ زﮐﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ داراﯾﯽﺷﺎن ﺑﻮد ادا ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎران را از‬
‫اﯾﺸﺎن درﯾﻎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ آنھﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ھﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ آن را ﻓﮫﯿﻤﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٦٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻋﻮاﻗﺐ و ﺧﯿﻢ ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬آﺷﮑﺎرﺷﺪن‬

‫ﻓﺤﺸﺎء ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻮاط و زﻧﺎ و اﺧﺘﻼط ﻣﺮد و زن‪ ،‬ﺑﯿﺮونﺷﺪن زﻧﺎن ﺑﺪون ﺣﺠﺎب‪،‬‬
‫ﮐﻢﻓﺮوﺷﯽ و ﮔﺮانﻓﺮوﺷﯽ‪ ،‬ﻧﺪادن زﮐﺎت آ ﮔﺎه ﮐﻦ اﯾﻦھﺎ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮهاﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫دوﻣﯽ و ﭘﻨﺠﻤﯽ از ﻣﻮارد ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺷﺮق ﯾﺎ ﻏﺮب را در ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ و از ﺣﮑﻤﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ اﻋﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﺎن رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ و ﭘﺴﺘﯽ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از آﻏﺎز ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﻓﺤﺸﺎء ﮐﻪ اﺧﺘﻼط زﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدان و ﻣﺴﺎﻓﺮتھﺎی‬
‫دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ ﮐﻪ از ﻋﺎدات ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﯾﺎ أﯾﺘﻬﺎ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻤﻄﻤﺌﻨﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﺎل ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ ٓ َٰ‬ ‫ُ ۡ َ َّ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۲۷‬ای ﻧﻔﺲ آرامﮔﯿﺮﻧﺪه )‪ (۲۸‬ﺑﻪ‬ ‫ج ِ� إِ�‬ ‫﴿ َ ٰٓ َّ ُ َ َّ ۡ ُ‬
‫���تها ٱ�فس ٱلمطم�ِنة‪ ٢٧‬ٱر ِ‬
‫َ ۡ ُ‬ ‫َ َ ٗ َّ ۡ ٗ‬ ‫ّ‬
‫ض َّية‪ ٢٨‬فٱدخ ِ� ِ�‬ ‫َر� ِ ِ‬
‫ﺟﻮار ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺎزﮔﺮد ﺧﻮﺷﻨﻮد و‬
‫اضية مر ِ‬ ‫ك ر ِ‬
‫ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺷﺪه )‪ (۲۹‬ﭘﺲ درآی در‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ‬
‫عِ�ٰدِي‪َ ٢٩‬وٱدخ ِ� جن ِ�‪] ﴾٣٠‬اﻟﻔﺠﺮ‪-۲۷ :‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ و درآی در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﻦ‪.‬‬
‫‪.[۳۰‬‬
‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ‬
‫�� َّ� ُت َها ٱ�َّف ُس ٱل ُم ۡط َم� ِ َّنة‪ ﴾٢٧‬اﯾﻦ ﻧﺪا از ﻃﺮف‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن رﺣﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻗﺒﺾ ارواح ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮای ﻧﻔﺴﯽ ﮐﻪ آرامﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻗﺒﺾ روح ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫و او را ﺑﻪ وﻋﺪۀ راﺳﺖ اﻟﮫﯽ ﻣﮋده ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ‪﴿ :‬ٱ ۡرج ٓ َ ّ‬
‫ك﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﻮار‬ ‫� إ ِ ٰ� َر� ِ ِ‬‫ِ ِ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ارواح ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﻓﺮﺗﻪ در ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎرۀ ﮐﻪ در رﺣﻢ ﻗﺮار داد‬
‫ﺑﺪﻣﺪ‪ ،‬در ﺟﻮار ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺟﺎی داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺑﺸﺎرت اﺳﺖ ﮐﻪ ارواح ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺸﺎرت ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ارواح از ﺟﻮار ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﻧﺰول ﮐﻨﻨﺪ و در ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮھﺎی ﺟﺪﯾﺪﺷﺎن داﺧﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬
‫ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﻪ ای ﻧﻔﺲ‪ :‬آرامﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺎزﮔﺮد ﺗﺎ ﺑﺮای‬
‫َ َ ٗ َّ ۡ ٗ‬
‫ض َّية﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اضية مر ِ‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ در ﺟﻮار ﮐﺮﯾﻢ او ﺟﺎی ﮔﯿﺮی‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ر ِ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮار ﺧﺪاوﻧﺪت در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺖ از ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪه و آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٧٠‬‬

‫ﺧﻮﺷﻨﻮد ھﺴﺘﯽ‪ ،‬و او ﻧﯿﺰ از ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهات راﺿﯽ و ﺧﻮﺷﻨﻮد اﺳﺖ ﭘﺲ ﻏﻤﮕﯿﻦ‬
‫َ ۡ ُ‬
‫ﻣﺒﺎش و ﺑﯿﻢ ﻣﮑﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬فٱدخ ِ� ِ� ع َِ�ٰدِي‪ ﴾٢٩‬ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﯿﺎن‬
‫ۡ ُ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪام درآی ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯽ ﴿ َوٱدخ ِ� َج َّن ِ�‪ ﴾٣٠‬ﺑﻪ ﺟﻨﺘﻢ داﺧﻞ‬
‫ﺷﻮ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪ و ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮﯾﮏ را واﺿﺢ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺸﺎرت ﺑﺰرگ ﺛﻤﺮۀ اﯾﻤﺎن ﺻﺎدق و ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬
‫اﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮک و ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم را ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ در‬
‫اﯾﻤﺎن و ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪۀ ﺧﻮد ﻃﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮد را از ﺷﺮک ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﯾﺎ آﺷﮑﺎر دور ﮔﺮداﻧﯿﺪه و از اﻋﻤﺎل زﺷﺖ و ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﺮده از‬
‫ﺑﺮﭘﺎیداﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در اﯾﻦ راه ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﯾﻦ دﻋﺎ را‬
‫َ َ َ َ َ َ َ‬ ‫َّ ً ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ِّ َ َ ُ َ َ ْ‬ ‫َّ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪» :‬الﻠ ُﻬ َّﻢ إِ� أ ْﺳﺄلﻚ �ﻔ ًﺴﺎ ﺑِﻚ ُﻣ ْﻄ َﻤﺌِﻨﺔ‪ ،‬ﺗﺆ ِﻣ ُﻦ ﺑِ ِﻠﻘﺎﺋِﻚ‪َ ،‬وﺗ ْﺮﻰﺿ ﺑِﻘﻀﺎﺋِﻚ‪،‬‬
‫َ‬ ‫ََْ‬
‫َو�ﻘﻨ ُﻊ ﺑِ َﻌ َﻄﺎﺋِﻚ«‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! از ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻔﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ آرام ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻗﻀﺎی ﺗﻮ راﺿﯽ و ﺑﻪ ﺑﺨﺸﺶ ﺗﻮ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ دﻋﺎ‬

‫ِّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﻣﺎ ُروي ﻋﻨﻪ ج أﻧﻪ ﻗَﺎل ل ِ َﺮ ُﺟ ٍﻞ‪ :‬ﻗُ ِﻞ الﻠ ُﻬ َّﻢ إِ� از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﻚ‪ ،‬ﻣﺮدی از ﯾﺎراﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﻦ‬ ‫َ ُ ْ َ َّ ً ُ ْ ُ َ َ‬ ‫َ ْ َُ َ َ ْ ً‬
‫أﺳﺄلﻚ �ﻔﺴﺎ ﺑِﻚ ﻣﻄﻤﺌِﻨﺔ‪ ،‬ﺗﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِﻠﻘﺎﺋِ‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ ََْ‬
‫ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻢ از ﺗﻮ ﻧﻔﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ‬ ‫َوﺗ ْﺮﻰﺿ ﺑِﻘﻀﺎﺋِﻚ‪َ ،‬و�ﻘﻨ ُﻊ ﺑِ َﻌ َﻄﺎﺋِﻚ‪.‬‬
‫آرام ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬و از ﻗﻀﺎی ﺗﻮ ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪهای ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﳊﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﻋﺴﺎﻛﺮ وﻋﻨﻪ اﺑﻦ ﻛﺜﲑ(‬
‫َّ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬الﻠ ُﻬ َّﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﯾﺎ اﻟﻠﻪ »ای ﺧﺪا« اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﺪا اﯾﺴﺖ ﺑﺮای‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪأ از ﻃﺮف ﺑﻨﺪۀ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﯿﺪوار و از ﻋﺬاﺑﺶ ﺗﺮﺳﺎن‬
 ‫‪١٧١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻠﻤﻪ »اﻟﻠﮫﻢ« ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯿﻢ ﺑﻪ وی ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد ﯾﺎ اﻟﻠﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﻣﯿﻢ ﺑﻪ اﺳﻢ ذات ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﯾﺎأ‪ ،‬ﺣﺬف ﺷﺪه و اﻟﻠﮫﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ً‬ ‫َ‬ ‫َْ‬ ‫ِّ َ َ ُ َ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪ِ » :‬إ� أ ْﺳﺄلﻚ« از ﺗﻮ ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﺒﺨﺸﯽ »�ﻔ ًﺴﺎ ﺑِﻚ ُﻣ ْﻄ َﻤﺌِ َّﻨﺔ«‬
‫ﻧﻔﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ آرام ﮔﯿﺮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ او را از ﻋﺬاب اﯾﻤﻦ ﮔﺮداﻧﯽ‪ ،‬و وﻋﺪهات را ﺑﻪ وی‬
‫َ َ‬ ‫ُْ‬
‫وﻓﺎ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ در ﺟﻮارت آرام ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﺗﺆ ِﻣ ُﻦ ﺑِ ِﻠﻘﺎﺋِﻚ« ﺑﻤﻼﻗﺎت ﺗﻮ اﯾﻤﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮﻧﺪ و ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در ﻋﻠﯿﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫َ َ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻧﺠﺎت از ﻋﺬاب در ﺟﻮار ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »ﺗ ْﺮﻰﺿ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺑِﻘ َﻀﺎﺋِﻚ« ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮت ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﭽﻪ از داراﯾﯽ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﯾﺎ ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎری رﻧﺞ و راﺣﺖ در اﯾﻦ ﺟﮫﺎن ﺑﺮاﯾﺶ دادی ﯾﺎ از وی ﺑﺎزﮔﺮﻓﺘﯽ ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َْ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و�ﻘﻨَ ُﻊ ﺑِ َﻌ َﻄﺎﺋِﻚ« ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﺶ ﺗﻮ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪاﻧﭽﻪ در‬
‫اﯾﻦ دﻧﯿﺎ از ﮐﻢ و ﯾﺎ ﺑﯿﺶ‪ ،‬ﺧﯿﺮ ﯾﺎ ﺷﺮ ﻗﻤﺴﺘﺶ ﮐﺮدی ﻗﺎﻧﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺟﮫﺎن ﺳﺮای‬
‫اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﻮن اﺳﺖ و ﻧﺎﻣﮥ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫آن ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰاﯾﺶ ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﮫﯽ ﻧﺎراﺿﯽ‬
‫اﺳﺖ از رﺿﺎی ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺤﺮوم ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺎﺿﺮان آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﺒﮫﻢ و ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده ﮐﻪ دﻋﺎ ھﻤﺎن ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﻧﺪای ﺧﺪا در ﺣﺎل دﻋﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﮥ‬
‫»اﻟﻠﮫﻢ« ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻋﻘﯿﺪۀ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ در ﻗﯿﺎﻣﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺷﺨﺺ را ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﯾﺎری ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﺻﺎﺣﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪهای از ﮐﺎر و‬
‫ﮐﻮﺷﺶ ﻧﺎﺗﻮان ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻧﺎاﻣﯿﺪی را ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽدھﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﮐﺮدارش‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬اﯾﺸﺎن را از ﺻﻔﺖ ﻗﻨﺎﻋﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬زﯾﺮا ﻗﻨﺎﻋﺖ از اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﯽرود و آن رﺿﺎﯾﺖ اﺳﺖ و ﮐﻢرﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺎل زﯾﺎد‪ ،‬و ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻓﺎرغ ﺷﺪه‬
‫و ﻧﻔﺲ آرام ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺧﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎری را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٧٢‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﻮال زﻧﺎن از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫وه َّن مِن )‪ (۵۳‬ھﺮﮔﺎه از زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬ ‫َ َ َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ َ ٰ ٗ َ ۡ َ ُ‬
‫ُ‬
‫﴿�ذا س��موهن م�عا ف�ٔل‬
‫ُ ۡ ﮐﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﭘﺲ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ از ﭘﺲ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬
‫اب �ٰل ِ� ۡم أ ۡط َه ُر ل ِقلو�ِ�م‬
‫َو َراءِ حِج ٖ �‬
‫ﭘﺮده‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای‬ ‫ُُ‬
‫َوقلو� ِ ِه َّنۚ﴾ ]اﻷﺣﺰاب‪.[۵۳ :‬‬
‫دلھﺎی ﺷﻤﺎ و دلھﺎی آﻧﺎن‪.‬‬
‫َ َۡ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪�﴿ :‬ذا َس��ُ ُموه َّن﴾ ای اھﻞ اﯾﻤﺎن ﭼﻮن از زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫َ ۡ َُ ُ‬
‫�ٔلوه َّن﴾ از آنھﺎ ﺑﺨﻮاھﯿﺪ از ﭘﺲ‬ ‫ﭼﯿﺰی از اﺛﺎث و ﻇﺮوف ﮐﺎرآﻣﺪ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺨﻮاھﯿﺪ ﴿ف‬
‫ﺣﺠﺎب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮده ﯾﺎ دری‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ روی اﯾﺸﺎن ﻧﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ‬
‫ﻣﺮدان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺮدان ﻣﺤﺮم ﺑﺪون ﺣﺠﺎب ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﺘﺎﻋﯽ را روﺑﺮو‬
‫ُ ُُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ُ َ‬
‫ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِ� ۡم أ ۡط َه ُر ل ِقلو�ِ� ۡم َوقلو� ِ ِه َّنۚ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻠﺐ ﺷﻤﺎ‬
‫اﺛﺎث ﮐﺎرآﻣﺪ را از ﭘﺸﺖ ﺣﺠﺎب ﻣﺎﻧﻨﺪ در و ﻏﯿﺮه ﺑﺮای دلھﺎی ﺷﻤﺎ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈﺮ‪ ،‬دلھﺎی ﺷﻤﺎ را آﻟﻮده ﻧﮑﻨﺪ و ﺻﻔﺎی آن را ﺗﯿﺮه ﻧﮕﺮداﻧﺪ و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﻮاﻗﺒﯽ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫ﻓﻄﺮﺗﺎ ﻣﯿﻞ ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺳﻮی زﻧﺎن اﺳﺖ ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای دلھﺎی ﺷﻤﺎ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮای دلھﺎی زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ھﻢ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮھﺎ از‬
‫ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﭼﮫﺮه زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﺑﺮ ھﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮای اﺑﺪ ﺣﺮام ھﺴﺘﻨﺪ وﺟﻮد دارد و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از آن ﺑﺎزﻣﯽدارد ﺗﺎ ارواحﺷﺎن ﭘﺎک و ﻗﻠﻮبﺷﺎن ﺻﻔﺎﺋﯿﺖ ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ ﻧﺪھﺪ آﯾﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮھﺎ از ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭼﮫﺮۀ دﯾﮕﺮ زﻧﺎن ﻣﺘﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ؟ آری‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮھﺎ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮوی ﮔﺸﺎدن زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن رأی ﻣﯽدھﻨﺪ و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭼﮫﺮهھﺎیﺷﺎن را ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و‬
‫ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮال از ﭘﺮده و ﭘﻮﺷﯿﺪن روی وﯾﮋهی زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺧﻮب واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﻧﮑﺎت‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه را واﺿﺢ ﮔﺮدان‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ رﺳﺘﮕﺎری و ﻧﺠﺎت در ﭘﺎﮐﯽ ﻧﻔﺲ ھﻤﺮاه اﺳﺖ و‬
‫زﯾﺎﻧﺶ در آﻟﻮدﮔﯽ آن و ﻧﮕﺎه ﻋﻤﺪی ﺑﻪ ﺳﻮی زن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ در ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن آﻟﻮدﮔﯽ‬
 ‫‪١٧٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫و ﮐﺪورﺗﯽ را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش و ﺗﻮﺑﻪ از آن ﭘﺎﮐﯽ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻣﮑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮتھﺎی دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ و‬
‫اﺧﺘﻼط ﻣﺮدان ﺑﺎ زﻧﺎن دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﺸﺪار ﺑﺪه‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦھﺎ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ را ﻓﺎﺳﺪ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه و آنھﺎ را‬
‫ﺧﻮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از اﺧﻼق و روﯾﮥ اﺳﻼﻣﯽ دورﺷﺎن ﮐﺮده اﺳﯿﺮ و ﺑﺮدۀ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻣﻠﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و اﯾﺸﺎن را از ﭼﺸﻤﮥ ﻗﺪرتﺷﺎن‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ دور ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ رﻓﺖ و آﻣﺪ اﻗﻮام ﺷﻮﻫﺮ‬

‫ﻗﻮل رﺳﻮل اﷲ ج ِﻲﻓ ﺣﺪﻳﺚ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎری و‬
‫ﻰﻠﻋ ﻣﺴﻠﻢ آن را رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ََ‬ ‫َّ ُ ْ َ ُّ ُ َ‬
‫اﺪﻟﺧﻮل‬ ‫الﺼﺤﻴﺤ�‪ِ :‬إﻳﺎ�ﻢ و‬
‫ﺖ ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ از واردﺷﺪن ﺑﺮ زﻧﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اﻟنِّ َﺴﺎ ِء‪َ �َ .‬ﻘ َﺎل َر ُﺟ ٌﻞ ﻣ َﻦ اﻷﻧ ْ َﺼﺎر‪ :‬أ َرأﻳ ْ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ ُ‬ ‫َ َ ْ‬ ‫ْ‬
‫اﺤﻟ َ ْﻤ َﻮ؟ ﻗﺎل‪ :‬اﺤﻟ َ ْﻤ ُﻮ ال َﻤ ْﻮت‪.‬‬
‫ﻣﺮدی از اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮای ﻣﺎ ﺣﮑﻢ اﻗﻮام‬
‫ﺷﻮھﺮ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺖ‪ :‬آنھﺎ‬
‫ﻣﺮگ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫َّ ُ ْ َ ُّ ُ َ َ ِّ‬
‫اﺪﻟﺧﻮل َﻰﻠﻋ اﻟن َﺴﺎ ِء«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺣﺬر ﮐﻨﯿﺪ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ِ » :‬إﻳﺎ�ﻢ و‬
‫از درآﻣﺪن ﺑﻪ ﻧﺰد زﻧﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و آنھﺎ زﻧﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدران‪ ،‬دﺧﺘﺮان‪ ،‬ﺧﻮاھﺮان‪،‬‬
‫ﻋﻤﻪھﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪھﺎ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﺧﻮاھﺮ و دﺧﺘﺮان ﺑﺮادر ﺑﺮ وی ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از‬
‫واردﺷﺪن ﺑﺮ اﯾﻦ زﻧﺎن ﻣﺤﺮﻣﻪ و ﺻﺤﺒﺖﮐﺮدن ﺑﺎ اﯾﻦھﺎ ﺑﺪون ﺣﺠﺎب ﻣﻨﻊ ﻧﮕﺸﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻧﮑﺎحﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر اﺑﺪی ﺑﺮ آنھﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﻘﺎل‬
‫رﺟﻞ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدی اﻧﺼﺎری از ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ ،‬اﻧﺼﺎر اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ را در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺟﺎی دادﻧﺪ و ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن آن ﻣﺮد اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ج را ﮐﻪ واردﺷﺪن ﺑﺮ زﻧﺎن ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮم را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﮫﺎم‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اﻓﺮأﯾﺖ اﻟﺤﻤﻮ؟ ای رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺎ را از ﺣﮑﻢ ﺣﻤﻮ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻓﺮاد ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺷﻮھﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮادر‪ ،‬ﺑﺮادرزاده و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﺷﻮھﺮ‪ ،‬از اﯾﻦھﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ زن‬
‫داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﻮاب او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺤﻤﻮ اﻟﻤﻮت‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﻣﺮگ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪاش وارد ﺷﻮد و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی ﺧﻮدش و اھﻠﺶ ﺑﺪھﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻠﻤﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٧٤‬‬

‫ﻣﺮگ را ﺑﺮ ﻣﺮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ داﺧﻞﺷﺪن ﻣﺮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮ‬
‫زﻧﺎن ﺳﺒﺐ زﻧﺎ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ زﻧﺎ ﺳﺒﺐ ﻗﺘﻞ و رﺟﻢ زاﻧﯽ و زاﻧﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻟﻔﻆ زﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮگ ھﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ از ﻗﺒﯿﻞ ذﮐﺮ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ ارادۀ‬
‫ﻣﺴﺒﺐ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ از ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺳﮫﻞاﻧﮕﺎری در ﺑﺮھﻨﻪﮐﺮدن روی دﺧﺘﺮان و زﻧﺎنﺷﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﺮدان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮﺣﺬر دار‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮادر‪ ،‬ﺑﺮادرزاده و ﭘﺴﺮان ﻋﻤﻮی ﺷﻮھﺮ‪ ،‬ﺑﺮای زن ﻣﺤﺮم‬
‫ﺷﻤﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻋﻮاﻗﺐ و ﺧﯿﻢ اﺧﺘﻼط ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﻓﺮوﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺣﺠﺎب‬
‫ﺑﺘﺮﺳﺎن‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺳﺒﺐ ﺧﺮاﺑﯽ و ھﻼﮐﺖ اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺴﺮان دﻧﯿﺎ و‬
‫آﺧﺮت ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮادر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ون إ ۡخ َوة ‪ ٞ‬فَأ ۡصل ُِحوا َ� ۡ َ‬‫َّ َ ۡ ُ ۡ ُ َ‬
‫)‪ (۱۰‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎھﻢ ﺑﺮادرﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫﴿إِ�ما ٱلمؤمِن‬
‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َوٱ َّ� ُقوا ٱ َّ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫� ل َعل� ۡم‬ ‫أخ َو ۡ�� ۡ ۚم‬
‫ﻣﯿﺎن ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺻﻠﺢ را ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﯾﺪ‬
‫و از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ رﺣﻢ ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ُ َُ َ‬
‫ت ۡر�ون‪] ﴾١٠‬اﻟﺤﺠﺮات‪.[۱۰ :‬‬
‫َ ۡ ‪ٞ‬‬ ‫َّ ۡ ۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬إِ� َما ٱل ُمؤم ُِنون إِخ َوة﴾‪ :‬اﯾﻦ ﺷﻌﺎرﯾﺴﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪای‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻻزم اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺮادری را ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و ھﺮﮔﺎه ﻧﺰاﻋﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادری اﯾﻤﺎﻧﯽ زﯾﺎن وارد ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﮑﻠﻒ‬
‫ُ‬
‫ﺷﺪه ﮐﻪ آﻧﭽﻪ رواﺑﻂ و رﺷﺘﻪھﺎی اﺧﻮت و ﺑﺮادری را ﺧﺮاب ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻼح ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫روﺣﯿﮥ ﺗﻌﺎون ﺑﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و ﺗﻘﻮی در ﺑﯿﻦﺷﺎن ﺟﺎری ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ وﻇﯿﻔﮥ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف‬
‫و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺰاع ﺑﯿﻦ دو ﻓﺮد اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‬
 ‫‪١٧٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﻦ دو ﮔﺮوه ﯾﺎ دو ﮐﺸﻮر‪ .‬و ھﺮﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ادای اﯾﻦ واﺟﺐ اﺻﻼح ذات‬
‫اﻟﺒﯿﻦ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻧﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ از ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر ﺳﺮ ﭘﯿﭽﯿﺪه و از اﻃﺎﻋﺘﺶ ﺧﺎرج ﺷﺪه و‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را در ﻣﻌﺮض ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ أ‪:‬‬
‫َ َّ ُ ْ َّ َ َ َ َّ ُ ۡ ُ ۡ َ ُ َ‬
‫�ون﴾ »وﺗﻘﻮای اﻟﮫﯽ ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎزﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﻤﻮل رﺣﻤﺖ ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬ ‫﴿وٱ�قوا ٱ� لعل�م تر‬
‫ﻣﺆﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﻧﺘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و از آﺷﺘﯽدادن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﯾﺠﺎد ﺻﻠﺢ در ﻣﯿﺎن ﺟﻨﮓﺟﻮﯾﺎن‪ ،‬ﺧﻮدداری ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آنھﺎ ﻋﺬاب‬
‫ﻧﺎزل ﮐﺮده زﯾﺮا اوﺷﺎن اھﻞ رﺣﻤﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺗﻘﻮای ﺧﻮد را‬
‫ﮐﻪ ﺻﻠﺢ در ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﯿﺪن رﺣﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ در ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه واﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮده‬
‫َ َ َّ ُ ۡ ُ ۡ َ ُ َ‬
‫�ون﴾‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽﮔﺮی و اﺻﻼح‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬لعل�م تر‬
‫ﻣﻮرد رﺣﻤﺖ ﺷﺎﻣﻠﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ از ﺷﺮح را ﺟﺪا ﺟﺪا ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده و ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﻧﮑﺘﻪھﺎی ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن واﺿﺢ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ھﺸﺪار ﺑﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادرﮐﺸﯽ و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺮوﮔﺬاﺷﺘﻦ آﺷﺘﯽ و ﺗﺮک ﺻﻼح در‬
‫ﻣﯿﺎنﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻋﻮاﻗﺐ و ﺧﯿﻢ ﺗﻔﺮﻗﻪ و اﺧﺘﻼف در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺣﺬر ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺮ وی ﺳﺘﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮارش ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ وی دروغ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ و او را ﺑﻪ دﺷﻤﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺳﭙﺎرد‪ ،‬ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻮن‪ ،‬آﺑﺮو و ﻣﺎل او«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٧٦‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﻊ از ﺑﻐﺾ‪ ،‬ﺣﺴﺪ و دﺷﻤﻨﯽ‬

‫َ‬
‫ﺎﺳ ُﺪوا‪َ ،‬وﻻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎھﻢ ﮐﯿﻦ‬ ‫ﻻ َﺤﺗَ َ‬
‫َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻻ �ﺒَﺎﻏ ُﻀﻮا ‪ ،‬و‬
‫� ُّﻞ ﻧﻮرزﯾﺪ و ﺣﺴﺪ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ُﭘﺸﺖ‬‫َ َ‬ ‫َ َ َّ ْ ً‬ ‫َُ ُ‬ ‫ََ َُ‬
‫ا� ِإﺧ َﻮاﻧﺎ‪َ ،‬وﻻ ِ‬
‫ﺗﺪاﺑﺮوا‪ ،‬و�ﻮﻧﻮا ِﻋﺒﺎد ِ‬
‫ُ ْ َْ َْ ُ َ َ َ َ َ َ َ‬
‫ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﺮادری را ﻣﺒﺮﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺠ َﺮ أﺧ ُﺎه ﻓ ْﻮق ﺛﻼث‪.‬‬ ‫لِﻤﺴ ِﻠ ٍﻢ أن �ﻬ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا و ﺑﺎ ھﻢ ﺑﺮادر ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﺮای‬
‫ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺮادر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را زﯾﺎدﺗﺮ از ﺳﻪ روز ﺗﺮک ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
‫َ َ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﻻ �ﺒَﺎﻏ ُﻀﻮا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ ھﻤﺮاه ﺑﻌﺾ دﯾﮕﺮ ﮐﯿﻨﻪ‬
‫ﻧﻮرزد زﯾﺮا ﺑﻐﺾ و ﮐﯿﻨﻪ ﺿﺪ ُﺣ ّﺐ و دوﺳﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮫﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﺑﻐﺾ در ﻣﯿﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و‬
‫ھﻤﺮاھﺶ ﮐﯿﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﻣﺴﻠﻤﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ھﺮﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﺛﺮوت‪،‬‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی‪ ،‬ﻗﺪرت و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ و زﺷﺘﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺪ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ او را دوﺳﺖ‬
‫ﺑﺪارد زﯾﺮا وی ﺑﺮادر اوﺳﺖ و ﺑﺮای ﭘﺎﯾﺪارﻣﺎﻧﺪن ﻋﻼﻗﮥ ﺑﺮادری اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻻ َﺤﺗَ َ‬
‫ﺎﺳ ُﺪوا«‬
‫َ َ‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﯽاش را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﺎ او دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬و‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی ﺣﺴﺪ ﻧﻮرزد ﺣﺴﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ آرزوی زوال ﻧﻌﻤﺖ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﺳﺖ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﻤﻞ اﻋﺘﺮاض ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا‬
‫ﻧﻌﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﺎھﯽ‬
‫ﺣﺴﺪ ﺷﺨﺺ را وادار ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ و ﺑﺪﺑﺮدن و رﺳﺎﻧﯿﺪن زﯾﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫َ َ‬
‫» َوﻻ ﺗ َﺪاﺑَ ُﺮوا« ُ)ﭘﺸﺖ ﺑﮫﻢ ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫﻢ دﺷﻤﻨﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ زﯾﺮا ُﭘﺸﺖﮐﺮدن ﮐﻨﺎﯾﻪ از‬
‫دﺷﻤﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ روی دﯾﮕﺮی را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »وﻻ ﺗﻘﺎﻃﻌﻮ« ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺧﻮد را از ﺑﺮادرش ﻗﻄﻊ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد رﻓﺖ و آﻣﺪ ﮐﺮده و از ھﻢ دﯾﺪار ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮدار ﻧﯿﮑﻮ و‬
‫َ َ َّ ْ ً‬ ‫َُ ُ‬
‫ا� ِإﺧ َﻮاﻧﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای‬
‫ﺗﻘﻮا ﺑﺎھﻢ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬و�ﻮﻧﻮا ِﻋﺒﺎد ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ! ﮔﺮوھﯽ ﺑﺎ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮی ﺑﺮادراﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﺮادری را ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و دوریﺟﺴﺘﻦ از‬
 ‫‪١٧٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺠ َﺮ أَ َﺧﺎهُ‬
‫ﻻ َ� ُّﻞ ل ُﻤ ْﺴﻠﻢ أَ ْن َ� ْﻬ ُ‬
‫َ‬
‫ﺑﻐﺾ‪ ،‬ﺣﺴﺪ‪ ،‬و ﺟﺪاﺋﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ٍ ِ ِ ِ » :‬‬
‫َ َ َ َ َ‬
‫ﻓ ْﻮق ﺛﻼث« ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن زﯾﺎدﺗﺮ از ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آری‪،‬‬
‫اﯾﻨﻄﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺟﺪاﯾﯽ و ﺗﺮک ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﺮک دﯾﺪار‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﮔﺮ اﯾﻦ ھﺠﺮان و‬
‫ﺟﺪاﯾﯽ زﯾﺎدﺗﺮ از ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻮد ﮔﻨﮫﮑﺎر اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ از ﮐﺮدۀ ﺧﻮد ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﻮد و از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺤﺒﺖ و ﺳﺨﻦزدن ھﻤﺮای ﺑﺮادرش ﺑﺎزﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و آن را ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻣﮋده ﺑﺪه‪ :‬ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﭼﻪ اﺳﻼم دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﺑﺰرگ و‬
‫ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬آزاد و ﺑﻨﺪه ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ ،‬زﯾﺮا ھﻤﻪیﺷﺎن ﺑﺮادران ﻓﯽ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻧﺘﺎﯾﺞ ُﭘﺸﺖ ﺑﮫﻢ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺟﺪاﯾﯽ‪ ،‬دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺣﺴﺪ ﺑﺮدن‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از‬
‫آن در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺮدار ﺳﺒﺐ ھﻼﮐﺖ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮدی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از آﺛﺎر ﻧﯿﮏ اﺧﻮت اﯾﻤﺎﻧﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﺮادری در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ اﺟﺮا ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﻧﺮدﺑﺎن ﺗﺮﻗﯽ و ﺳﻌﺎدت در دﯾﻦ و دﻧﯿﺎی‬
‫اﯾﺸﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ از ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬
‫ُ ّ ۡ ُ ۡ َ َ ُ ُّ ْ ۡ ۡ َ ٰ ۡ )‪ (۳۰‬ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﻪ ﻓﺮو ﮔﯿﺮﻧﺪ‬
‫﴿قل ل ِلمؤ ِمن ِ� �غضوا مِن �ب�رِهِم‬
‫َ‬
‫وج ُه ۡ ۚم َ�ٰل َِك أ ۡز َ ٰ‬
‫َو َ� ۡح َف ُظوا ْ فُ ُر َ‬
‫َّ َّ ﭼﺸﻢھﺎی ﺧﻮدﺷﺎن را و ﻧﮕﮫﺪارﻧﺪ‬
‫� ل َ ُه ۡم إن ٱ َ‬
‫�‬
‫ﺷﺮﻣﮕﺎهھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬
‫َ ۡ َُ َ‬ ‫َ ُ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮای آنھﺎ‪ ،‬ﺑﯿﮕﻤﺎن ﺧﺪا ﺑﺎﺧﺒﺮ‬ ‫خبِ� ۢ ب ِ َما يصنعون‪] ﴾٣٠‬اﻟﻨﻮر‪.[۳۰ :‬‬
‫اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫ُ ّ ۡ ُ ۡ َ ُ ُّ ْ‬
‫ِ� َ�غضوا م ِۡن �بۡ� ٰ ِره ِۡم﴾‪ :‬ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬قل ل ِلمؤ ِمن‬
‫رﺳﻮﻟﺶ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج را اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ اﯾﻦ اﻣﺖ‪ ،‬آنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ أ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٧٨‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺒﯽ و رﺳﻮل‬
‫اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﺸﻤﺎنﺗﺎن را از ﻧﻈﺮﮐﺮدن ﺑﻪ زﻧﺎن‬
‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا از ﻧﻈﺮﮐﺮدن ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﻧﺎﻣﺤﺮم ﺑﺮای ﺷﻤﺎ زﯾﺎن وارد ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﭼﻮن ﻧﻈﺮ ﺣﺮام ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ روح را آﻟﻮده ﻧﻤﻮده و ﻧﻔﺲ را ﭘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﺰﮐﯿﮥ ﻧﻔﺲ و ﭘﺎﮐﯽ آن ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﺘﮕﺎری آﺧﺮت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺰﮐﯿﮥ‬
‫َّ‬ ‫َ ََۡ‬
‫ﻧﻔﺲ اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬ق ۡد أفل َح َمن َز�ٮ ٰ َها‪] ﴾٩‬اﻟﺸﻤﺲ‪ ..[۹ :‬ﺗﺎ آﺧﺮ‬
‫ً‬
‫آﯾﺖ »ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را از آﻻﯾﺶ ﻧﮕﮫﺪاﺷﺖ«‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬
‫﴿ َو َ� ۡح َف ُظوا ْ فُ ُر َ‬
‫وج ُه ۡم﴾‪ :‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻮرت ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و از زﻧﺎ و‬
‫ﻓﺤﺸﺎ ﻧﮕﮫﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ارﺗﮑﺎب زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎء ﻃﮫﺎرت و ﭘﺎﮐﯽ روح اﻧﺴﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫َٰ َ َ ۡ َ ٰ َ‬
‫� ل ُه ۡ ۚم﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻃﻮری ﺷﺮک آن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪�﴿ :‬ل ِك أز‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ از ﻧﻈﺮھﺎی ﻧﺎﻣﺸﺮوع و ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﮫﺪاﺷﺖ ﻋﻮرت از ﻓﺤﺸﺎء‪ ،‬ﺑﺮای ﻃﮫﺎرت‬
‫و ﭘﺎﮐﯽ روح اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺛﺮﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪای ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را‬
‫َّ‬
‫ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎک ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ »اﻓﻌﺎل و ﻋﺒﺎدات ﻣﺴﺘﺤﺒﻪ«‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬إِن‬
‫َ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫� َخب ُ‬
‫� ۢ ب ِ َما يَ ۡص َن ُعون﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آنھﺎ از‬ ‫ِ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ و ﻧﮕﮫﺪاﺷﺘﻦ ﺷﺮﻣﮕﺎه اﻣﺮ ﮐﺮده ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﻨﺪ و از آﻧﭽﻪ از ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫زﻧﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ارﺗﮑﺎب ﻓﺤﺸﺎ ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎزدارﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻓﮫﻤﺶ دﺷﻮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اول ﺑﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ اﻣﺮ ﮐﺮده ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ و‬
‫ﻧﮕﮫﺪاری ﻓﺮج‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻈﺮ و ﻧﮕﺎه آﻟﻮده‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪ و آﻏﺎزﮔﺮ زﻧﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ را در ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ از ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺤﺮم ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ از وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺮدان زن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮدم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮد را در اﻣﺮ ازدواج ﮐﻤﮏ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﮫﺮﯾﮥ‬
‫زﯾﺎد ﭘﺮھﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و زﯾﺎده از ﻗﺪر ﺿﺮورت ﭼﯿﺰی ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٧٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﺮاﻗﺐ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ اﻟﮫﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ اﻟﮫﯽ را ﺣﻔﻆ و ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮده و‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل را ﻧﻤﻮده رﺳﺘﮕﺎر و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﻊ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ راهﻫﺎ‬

‫ُّ َ‬ ‫َّ ُ ْ َ ْ ُ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﻧﺸﺴﺘﻦ در راهھﺎ‬ ‫ﺎت‪،‬‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬إِﻳﺎ�ﻢ واﺠﻟُﻠﻮس ِﻰﻓ اﻟﻄ ُﺮﻗ ِ‬
‫َ َ َ ٌّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ ُ َ َّ‬
‫ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا!‬ ‫ا�! َﻣﺎ ﻨﻟَﺎ ِﻣ ْﻦ �ﺎل ِ ِﺴﻨﺎ ﺑُﺪ‬ ‫ﻗﺎلﻮا‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ﻣﺎ را از ﻧﺸﺴﺘﻦ در آنھﺎ ﭼﺎره ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ ُ َ َّ‬ ‫َ َ َ َّ ُ‬
‫ا� ج‪ :‬ﻓ ِﺈذا‬ ‫�ﺘﺤﺪث ِ�ﻴﻬﺎ‪� .‬ﻘﺎل رﺳﻮل ِ‬
‫ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎھﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﻢ‪.‬‬ ‫َّ ُ‬
‫�ﻖ َﺣﻘﻪ‬ ‫اﻟﻄﺮ َ‬ ‫ﺠﻠ َﺲ ﻓَﺄَ ْ� ُﻄﻮا َّ‬ ‫َ َ ْ ُ ْ َّ ْ َ ْ‬
‫أﺑيﺘﻢ إِﻻ الﻤ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﭼﺎره‬
‫�ﻖ ﻗﺎل‪:‬‬
‫َ َ‬ ‫ﻗَ َﺎل�ُوا ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل َّ َ َ ُّ َّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ا� �ﻤﺎ َ ﺣﻖ اﻟﻄ ِﺮ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻖ راه را ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﯾﺎران‬ ‫َ َ ُّ َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َْ َ‬ ‫َ ُّ‬
‫ﺮﺼ َو�ﻒ اﻷذى ورد الﺴﻼمِ‬ ‫ﺾ اﺒﻟ ِ‬ ‫ﻏ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﻖ راه ﭼﯿﺴﺖ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬ ‫ْ َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫� َﻋ ِﻦ ال ُﻤﻨﻜ ِﺮ‪.‬‬ ‫اﻨﻟ ْ ُ‬
‫وف َو َّ‬ ‫َْ‬ ‫ْ‬
‫َواﻷم ُﺮ ﺑِﺎلﻤﻌ ُﺮ ِ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ‪ ،‬و دورداﺷﺘﻦ‬
‫آزار از ﻣﺮدم و ﮔﻔﺘﻦ ﺟﻮاب ﺳﻼم‪ ،‬و اﻣﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
‫ُّ َ‬ ‫َّ ُ ْ َ ْ ُ َ‬
‫ﺎت«‪ :‬آن ﺣﻀﺮت ج ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ِ » :‬إﻳﺎ�ﻢ واﺠﻟُﻠﻮس ِﻰﻓ اﻟﻄ ُﺮﻗ ِ‬
‫را از ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﺧﯿﺎﺑﺎنھﺎ ﮐﻮﭼﻪھﺎ و ﮔﺬرﮔﺎهھﺎ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای رھﮕﺬرھﺎ‬
‫َ َ َ ْ َ َ َ ُ ٌّ َ َ َ َّ ُ‬
‫ﺤﺪث‬ ‫و ﻋﺎﺑﺮﯾﻦ اذﯾﺖ و آزار ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﯾﺎران‪» :‬ﻣﺎ ﻨﻟﺎ ِﻣﻦ �ﺎل ِ ِﺴﻨﺎ ﺑﺪ �ﺘ‬
‫ﻴﻬﺎ«‪ :‬ﯾﺎران ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﺬرتﺧﻮاھﯽ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺧﻮد از ﻧﺸﺴﺘﻦ‬ ‫� َ‬
‫ِ‬
‫در راهھﺎ ﭼﺎره ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺬرﺧﻮاھﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و اﻇﮫﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در‬
‫آﻧﺠﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﺎر دﻧﯿﺎی ﺧﻮد ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﻣﺸﻮره ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺎ ﺟﺎی ﻧﺸﺴﺖ دﯾﮕﺮی‬
‫َّ‬ ‫َ َ َ ْ‬
‫ﻏﯿﺮ از ﺳﺮﮔﺬرھﺎ ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ج در ﺟﻮابﺷﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓ ِﺈذا أﺑَيﺘُ ْﻢ ِإﻻ‬
‫َّ َ َّ‬ ‫ََ ْ‬ ‫ْ ْ‬
‫�ﻖ َﺣﻘ ُﻪ« »اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺘﯿﺪ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ ﭘﺲ ﺣﻖ راه را‬ ‫ال َﻤﺠ ِﻠ َﺲ ﻓﺄ� ُﻄﻮا اﻟﻄ ِﺮ‬
‫�ﻖ ﻳَﺎ‬ ‫َ َ َ ُّ َّ‬
‫ﺑﺪھﯿﺪ« ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﮐﺪام ﭼﯿﺰ ﺑﺮاﯾﺸﺎن واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬وﻣﺎ ﺣﻖ اﻟﻄ ِﺮ ِ‬
‫َ ُ َ َّ‬
‫ا�؟« »ای رﺳﻮل ﺧﺪا ﺣﻖ راه ﭼﯿﺴﺖ؟« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﻮابﺷﺎن ﺣﻖ راه را ﺑﯿﺎن‬ ‫رﺳﻮل‬
‫ﻓﺮﻣﻮد و آن ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ اول‪ -‬ﻏﺾ اﻟﺒﺼﺮ »ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ اﺳﺖ« اﮔﺮ زﻧﯽ از راه ﻋﺒﻮر‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫َ ُّ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ از درب ﯾﺎ ﭘﻨﺠﺮه ﺧﺎﻧﻪاش آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد ﭼﺸﻢ ﺧﻮد را ﻓﺮو ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬دوم‪» :‬ﻛﻒ‬
‫ُّ‬ ‫ََ‬
‫اﻷذى« »ﻣﻨﻊ اذﯾﺖ« ﮐﻪ ھﯿﭻ رھﮕﺬری را از دﺳﺖ و زﺑﺎن ﺧﻮد اذﯾﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮم‪َ » :‬رد‬
‫َّ َ‬
‫الﺴﻼمِ « »ﮔﻔﺘﻦ ﺟﻮاب ﺳﻼم« ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺳﻼم ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‬
‫وﻋﻠﯿﮑﻢ اﻟﺴﻼم ورﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ وﺑﺮﮐﺎﺗﻪ »ﺳﻼﻣﺘﯽ و رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﮐﺎت ﺧﺪا ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد« ﭼﮫﺎرم‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ ْ ُ َْ ْ‬
‫وف« »ﻓﺮﻣﻮدن ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ« وﻗﺘﯽ دﯾﺪﻧﺪ ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و‬ ‫ِ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻌ‬ ‫»اﻷمﺮ ﺑِﺎلﻤ‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﯽ را ﮐﺴﯽ ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وی را ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن اﻣﺮ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ْ ْ َ‬ ‫اﻨﻟ ْ ُ‬
‫� َﻋ ِﻦ ال ُﻤﻨﻜ ِﺮ« »ﻣﻨﻊ و ﺑﺎزداﺷﺖ از‬ ‫دﺳﺘﻮر دھﻨﺪ ﺗﺎ آن را ﺑﻪ ﺟﺎ آورد‪ .‬ﭘﻨﺠﻢ‪َّ » :‬‬
‫ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ« ﭼﻮن ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ رھﮕﺬری ﮐﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و زﺷﺘﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫وی را از آن ﺑﺎزدارﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬ﻋﺒﺎرت ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮا آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﻮب ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ازﯾﻦ واﺟﺒﺎت ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ آ ﮔﺎه ﮐﺮده و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ راهھﺎ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦھﺎ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ واﺟﺒﺎت ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﭼﻪ در ﺳﺮ راه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ در دﯾﮕﺮ ﺟﺎی‪ ،‬آری ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ‪ ،‬دورداﺷﺘﻦ آزار‪ ،‬رد ﺳﻼم‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ھﻤﮥ اﯾﻦھﺎ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ در ھﺮﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ اﺳﺘﻐﻔﺎر در وﻗﺖ ﮔﻨﺎﻫﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﺒﺎرک و ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َّ َ َ َ َ ُ ْ َ ٰ َ ً ۡ َ َ ُ ٓ ْ ُ َ ُ ۡ )‪ (۱۳۵‬آﻧﺎن ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻓﺤﺸﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫حشة أو ظلموا أنفسهم‬ ‫﴿وٱ�ِين إِذا �علوا � ِ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫�نُو�ه ۡم َو َمن َ� ۡغفِ ُ‬‫َ َ ُ ْ َّ َ َ ۡ َ ۡ َ ُ ْ ُ‬
‫آﻣﺮزش ﮔﻨﺎه ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ‪ ،‬و ﮐﯿﺴﺖ‬ ‫ر‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ذكروا ٱ� فٱستغفروا ِ‬
‫ُّ ُ َ َّ َّ ُ َ َ ۡ ُ ُّ ْ َ َ ٰ َ َ َ ُ ْ‬
‫�وا � ما �علوا ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﮔﻨﺎھﺎن را ﺟﺰ ﺧﺪا و اﺻﺮار‬ ‫ٱ�نوب إِ� ٱ� ولم ي ِ‬
‫ُ ََۡ َ‬
‫ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫َوه ۡم �عل ُمون‪] ﴾١٣٥‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۳۵ :‬‬
‫َ َ َ ُ ْ َٰ َ ً َ َ َ ْ َ ُ‬
‫حشة أ ۡو ظل ُم ٓوا أنف َس ُه ۡم﴾در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬إِذا �علوا � ِ‬
‫ﺑﺰرگ از ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮایﺷﺎن ﺟﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﯽ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‬
 ‫‪١٨١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ھﻢ از ﺻﻔﺎت ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎران ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺻﻔﺎت دﯾﮕﺮی‬
‫ً‬
‫ﻧﯿﺰ از اﯾﺸﺎن ﻗﺒﻼ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن از‬
‫ً‬
‫اﯾﺸﺎن ﻋﻤﻞ ﻓﺎﺣﺸﮥ ﺑﻪ وﺳﻮﺳﮥ ﺷﯿﻄﺎن ﺳﺮ زﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ زﻧﺎ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﯽ دﯾﮕﺮی‬
‫از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﮕﺮدد ﯾﺎ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺮک واﺟﺒﯽ ﯾﺎ ﻓﻌﻞ ﺣﺮاﻣﯽ ﺳﺘﻢ روا دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺒﺎﺣﺖ ﻓﺤﺸﺎ ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺧﺪای را ﯾﺎدآورده و از او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺸﺮﻣﺪ و از ﮔﻨﺎه ﺧﻮد ﻃﻠﺐ‬
‫آﻣﺮزش ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ و اﺛﺮ ﻇﻠﻤﺖ آن را از ﻧﻔﺲ او دور ﮔﺮداﻧﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ‬
‫ۡ‬
‫ﻣﺆﻣﻦ اھﻠﯿﺖ درآﻣﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن َ�غ ِف ُر‬
‫�﴾ اﯾﻦ اﺳﺘﻔﮫﺎم ﺑﺮای ﻧﻔﯽ و اﻧﮑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮔﻨﺎه را ﻧﻤﯽآﻣﺮزد‬ ‫وب إ َّ� ٱ َّ ُ‬
‫ٱ ُّ�نُ َ‬
‫ِ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن را‬
‫َ ُ ْ‬
‫� َما � َعلوا﴾‬ ‫�وا ْ َ َ ٰ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽآﻣﺮزد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬ول َ ۡم يُ ِ ُّ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه و ﮐﺒﯿﺮه اﺻﺮار ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ اﺻﺮار ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﭼﻨﺪ‬
‫َ َ‬ ‫ُ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﻋﺪم ﺗﻮﺑﻪ از آن‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬وه ۡم َ� ۡعل ُمون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻨﺎھﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﭽﻪ ﺗﺮک ﮐﺮدﻧﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻼف ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺮام و واﺟﺐ را ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ آنھﺎ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﮥ آن ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن و ﻗﻠﺐ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺧﺪا‬
‫ﺣﺼﺎر ﻣﺤﮑﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن از واردﺷﺪن ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪای را ﯾﺎد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺘﻐﻔﺎر آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﺪ اﮔﺮ روزی ھﻔﺘﺎد ﺑﺎر ﻋﻮد ﮐﻨﺪ اﺻﺮار‬
‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن آ ﮔﺎھﯽ ده‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﺻﻐﯿﺮه ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﺻﺮار ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮهای ﺑﺎ اﺳﺘﻐﻔﺎر و ﮔﻨﺎه ﺻﻐﯿﺮهای‬
‫ھﻤﺮاه اﺻﺮار وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٨٢‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺸﺶ ﮔﻨﺎﻫﺎن‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ َ‬
‫ا� ﻳَﺎ ْا� َﻦ آد َم ِإﻧﻚ َﻣﺎ د َﻋ ْﻮﺗ ِ�‬‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻗَ َﺎل َّ ُ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ ُ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ای ﭘﺴﺮ آدم! ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬ ‫َو َر َﺟ ْﻮﺗ ِ� �ﻔ ْﺮت لﻚ َﻰﻠﻋ َﻣﺎ ﺎﻛن ِﻣﻨﻚ ﻻ‬
‫َ ْ َ َ َ َْ َََ ْ ُُ ُ َ َ َ َ‬ ‫ُ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ را ﺑﺨﻮاﻧﯽ و اﻣﯿﺪت ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻮ�ﻚ �ﻨﺎن‬ ‫أﺑَ ِﺎﻰﻟ‪ .‬ﻳﺎ ا�ﻦ آدم لﻮ ﺑﻠﻐﺖ ذﻧ‬
‫َّ َ ُ َّ ْ ْ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ‬
‫اﺳﺘَﻐﻔ ْﺮﺗ ِ� �ﻔ ْﺮت لﻚ َوﻻ أﺑَ ِﺎﻰﻟ‪.‬‬
‫ھﺮ ﻋﻤﻞ زﺷﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادهﺋﯽ ﺗﻮ را‬
‫الﺴﻤﺎ ِء �ﻢ‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ و از آن ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪارم‪ ،‬ای ﭘﺴﺮ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ْ َ َ َ َْ ََْ‬
‫َ‬
‫اب اﻷ ْر ِض ﺧ َﻄﺎﻳَﺎ‬ ‫َُ‬
‫ﻳﺎ ا�ﻦ آدم لﻮ أﺗيﺘ ِ� ﺑِﻘﺮ ِ‬
‫آدم! اﮔﺮ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز آﺳﻤﺎن‬ ‫َ ْ ََْ َ ُ‬ ‫َ ُْ‬ ‫ُ َّ َ َ‬
‫ﺮﺸ ُك ِﻰﺑ ﺷيﺌًﺎ ﻷﺗيﺘُﻚ ﺑِﻘ َﺮاﺑِ َﻬﺎ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ﻻ‬ ‫�‬‫�ﻢ ﻟ ِﻘﻴت ِ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ و از ﻣﻦ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﯽ ﺗﻮ را‬
‫ْ ً‬
‫ﻣﯽآﻣﺮزم و از آن ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪارم‪ ،‬ای ﭘﺴﺮ‬ ‫َﻣﻐ ِﻔ َﺮة‪.‬‬
‫آدم اﮔﺮ در ﻣﺤﺸﺮ آﻣﺪی و ﮔﻨﺎھﺎﻧﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازۀ ﭘﮫﻨﺎی زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﺰدم‬
‫ﺑﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ‬
‫ﻧﯿﺎوردهای‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﭘﮫﻨﺎی زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﻐﻔﺮت ﺧﻮد را ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﱰﻣﺬي وﺣﺴﻨﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ از اﺣﺎدﯾﺚ‬
‫ﻗﺪﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻟﻔﻆ آن در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺴﺒﺘﺶ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ :‬ای ﭘﺴﺮ آدم! ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬
‫َ َ َ ُ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ َ‬
‫ھﺮ ﻓﺮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ِ » :‬إﻧﻚ َﻣﺎ د َﻋ ْﻮﺗ ِ� َو َر َﺟ ْﻮﺗ ِ� �ﻔ ْﺮت لﻚ‬
‫َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫َﻰﻠﻋ َﻣﺎ ﺎﻛن ِﻣﻨﻚ َوﻻ أﺑَ ِﺎﻰﻟ« در اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﯿﺎن اﮐﺮام ﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬
‫وی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﺆﻣﻦ ھﺮﮔﺎه ﮔﻨﺎه ﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻨﺎھﺶ را ﺑﯿﺎﻣﺮزد و ﭼﻨﯿﻦ اﻣﯿﺪی از او ﺗﻌﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را آﻣﺮزﯾﺪه و از‬
‫ﺗﻘﺼﯿﺮاﺗﺶ درﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮده و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﮐﻨﺪ و‬
‫از او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ او را ﻣﻮرد ﻣﻐﻔﺮت و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار دھﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ ْ َ َ َ َْ َََ ْ ُُ ُ َ َ َ َ‬
‫الﺴ َﻤﺎ ِء« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﮔﻨﺎھﺎن ﺗﻮ از ﺑﺴﯿﺎری ﺑﻪ‬ ‫ﺎن َّ‬ ‫ﺑﺰرگ »ﻳﺎ ا�ﻦ آدم لﻮ ﺑﻠﻐﺖ ذﻧﻮ�ﻚ �ﻨ‬
‫ُ َّ ْ ْ َ َ‬
‫اﺳﺘَﻐﻔ ْﺮﺗ ِ�« ﺑﻌﺪ از آن از ﻣﻦ ﺑﺨﻮاھﯽ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺒﺨﺸﻢ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪی آﺳﻤﺎن ﺑﺮﺳﺪ »�ﻢ‬
 ‫‪١٨٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ َ َ ُ‬ ‫ََ‬
‫»�ﻔ ْﺮ ُت لﻚ َوﻻ أﺑَ ِﺎﻰﻟ« آنھﺎ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ از ﺑﺴﯿﺎری و از ﮐﻤﯽ آن ﺑﺎک ﻧﺪارم ﺗﺎ آن‬
‫َ ََْ‬
‫ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ از ﻣﻦ ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺨﻮاھﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻳَﺎ ْا� َﻦ َآد َم ل ْﻮ أﺗيﺘَ ِ�« ﯾﻌﻨﯽ ای‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ آدم اﮔﺮ ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﮫﻨﺎی زﻣﯿﻦ از آن ﮔﻨﺎه و ﻟﻐﺰش ُﭘﺮ‬
‫َ ُْ‬ ‫ُ َّ َ َ‬
‫ﺮﺸ ُك‬
‫ﺷﻮد »�ﻢ ﻟ ِﻘﻴت ِ�« »ﺑﺎز ﻣﺮا ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﯽ« در ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ و در ﻣﻘﺎم ﺣﺴﺎب »ﻻ � ِ‬
‫َ ْ‬
‫ِﻰﺑ ﺷيﺌًﺎ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ در دﻧﯿﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﯾﺎ ﺷﺮﯾﮏھﺎی ﻋﻘﯿﺪه ﻧﮑﻨﯽ ﻣﺰد ﺗﻮ را ﻣﯽدھﻢ‬
‫ََْ َ ُ‬
‫»ﻷﺗيﺘُﻚ ﺑِﻘ َﺮاﺑِ َﻬﺎ« ﻣﯽدھﻢ ﺗﻮ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﮫﻨﺎی زﻣﯿﻦ را ﭘﺮ ﮔﺮداﻧﺪ از‬
‫آﻣﺮزش و ﻣﻐﻔﺮت ﮔﻨﺎھﺎﻧﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺧﻮب ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﻤﺎم ﻣﻌﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺎﻣﻞ آﻧﺴﺖ ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ دﻋﺎ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ دﻋﺎ ﺧﻮدش ﻋﺒﺎدت ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و ﺑﺮایﺷﺎن آداب دﻋﺎ را ﺑﯿﺎﻣﻮز و آنھﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬ﭘﻮﺷﯿﺪه دﻋﺎﮐﺮدن و در‬
‫ﻣﯿﺎن دﻋﺎ ﺗﻀﺮع و زاریﻧﻤﻮدن و اﻣﯿﺪوارﺑﻮدن و ﯾﻘﯿﻦداﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ دﻋﺎﯾﺶ‬
‫اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد و اﺻﺮار و دوامﮐﺮدن ﺑﻪ دﻋﺎ و از ﺣﺪ دﻋﺎ ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﺮدن ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻦ آﻧﭽﻪ ﺳﻨﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن ﺟﺎری ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺮﺳﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮی ﺑﺎز ﺟﻮان ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت از ﻗﻮیﺗﺮﯾﻦ اﺳﺒﺎب‬
‫ﮔﺸﺎﯾﺶ و وﺳﯿﻠﻪاﯾﺴﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از ﺛﺮوت و ﻓﺮزﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰھﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮک ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻤﯿﺮد ھﻤﭽﻨﺎن ﻣﺸﺮک در‬
‫َّ‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ُهۥ‬
‫ۡ َ َّ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ ُ َ َ َّ‬
‫ِل�ٰلِم َ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ َّ َ َّ ُ َ َ‬ ‫َ ُۡ ۡ‬
‫� مِنۡ‬ ‫ِ‬ ‫� عل ۡيهِ ٱ�نة ومأوٮه ٱ�ار ۖ وما ل‬ ‫�ك ب ِٱ�ِ �قد حرم ٱ‬‫من � ِ‬
‫نصارٖ﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۷۲ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﻘﺮر ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ‬ ‫أَ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺸﮫﺖ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ د وزخ اﺳﺖ و ﺑﺮای‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺎران ﯾﺎریدھﻨﺪۀ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٨٤‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻋﺪم ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۸۴‬ﺑﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﺨﻮان و ﺑﺮ‬ ‫َ ٗ َ‬ ‫ۡ‬
‫� أ َح ٖد ّمِن ُهم َّمات �بَدا َو�‬ ‫﴿ َو َ� تُ َص ّل َ َ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫ﺳﺮ ﮔﻮرش ﻣﺎﯾﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ ۡ َ َٰ ۡ‬
‫َ‬
‫�ه ِۖ ٓۦ إِ� ُه ۡم �ف ُروا ب ِٱ�ِ‬ ‫�قم � � ِ‬
‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ (۵۴) .‬و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‬ ‫َ‬
‫ﻧﻤﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺳﺴﺘﯽ و ﺗﻨﺒﻠﯽ و‬ ‫و�ِۦ َو�‬ ‫و�ِۦ﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪َ ﴿ .[۸۴ :‬و� ِ َر ُس ِ‬ ‫َو َر ُس ِ‬
‫َ ۡ ُ َ َّ َ ٰ َ َّ َ ُ ۡ ُ َ َ ٰ َ َ ُ ُ َ‬
‫اﻧﻔﺎق ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﺟﺰ از روی ﻧﺎﭼﺎری‪.‬‬ ‫ي�تون ٱلصلوة إِ� وهم كسا� و� ينفِقون‬
‫َ ُ َ‬ ‫َّ ُ‬
‫إِ� َوه ۡم � ٰ ِرهون‪] ﴾٥٤‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۵۴ :‬‬
‫َ َ ٗ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ ُ َ ّ ََ َ‬
‫� أ َح ٖد ّمِن ُهم َّمات �بَدا﴾‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﺮ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬و� تصل ٰٓ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ۡ ٰ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫�ه ِۖۦٓ﴾‪ :‬و ﺑﺮ ﮔﻮر او ﻣﺎﯾﺴﺖ‬
‫ھﯿﭽﯿﮏ از ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ اﮔﺮ ﺑﻤﯿﺮد ﻧﻤﺎز ﻣﺨﻮان ﴿و� �قم � � ِ‬
‫ﮐﻪ وی را در ﻟﺤﺪ ﺑﮕﺬاری و ﺑﺮاﯾﺶ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺛﺒﺎت اﯾﻤﺎن او دﻋﺎ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫َ َ ْ َّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻧﮫﯽ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪) :‬اﻧﮫﻢ(‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﴿�ف ُروا ب ِٱ�ِ‬
‫و�ِۦ﴾ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺎﻃﻦﺷﺎن ﮐﺎﻓﺮ ھﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﭼﻪ در ﻇﺎھﺮ‬ ‫َو َر ُس ِ‬
‫اﻇﮫﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﮫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ دوم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫َ َ َ ۡ ُ َ َّ َ َ‬
‫لصل ٰوة﴾‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺘﯽ و‬ ‫﴿و� ي�تون ٱ‬
‫ﮐﺴﺎﻟﺖ و از ﺑﯿﻢ ﮐﺸﺘﻪﺷﺪن ﺑﺮای ﺗﻈﺎھﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ اﻣﺎ در‬
‫ﺑﺎﻃﻦ از ﻧﻤﺎز ﺑﺪ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ زﯾﺮا اﯾﻦھﺎ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ آﺧﺮت و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎداش ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ‬
‫ﻋﻘﯿﺪه ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬و ﻋﻠﺖ ﺳﻮم اﯾﻦ اﺳﺖ ھﺮﮔﺎه از ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ از ﻣﺎل ﺧﻮد در‬
‫راه ﺟﮫﺎد ﯾﺎ رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﻓﻘﺮا و ﯾﺎ واﺟﺒﯽ دﯾﮕﺮ ﺧﺮج ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺮاھﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺼﺮت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده‬
‫و ﺷﺮک ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدد ﻟﺬا از روی ﺗﻘﯿﻪ اﯾﻦ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﻣﺎﻟﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮای اﯾﻤﺎن و‬
‫اﻣﯿﺪ ﺛﻮاب ﻧﺰد ﺧﺪا ‪ ،‬ﻟﺬا وﻗﺘﯽ از ﻃﺮف ﺷﺎرع ﺑﺮایﺷﺎن دﺳﺘﻮر داده ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺗﺎ از‬
‫َ ُ َ‬ ‫ُ َ َّ ُ‬ ‫َ‬
‫ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻨﺪ‪َ ﴿ :‬و� يُنفِقون إِ� َوه ۡم � ٰ ِرهون﴾‪ :‬ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﺮاھﯿﺖ‬
‫و ﺗﻨﻔﺮ زﯾﺮا در ﻧﮕﺎه اﯾﺸﺎن ﺑﺮ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﻧﻔﺎقھﺎ ﮐﺪام ﻓﺎﯾﺪۀ ﻣﺮﺗﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن را ﺑﺮای‬
‫ﺧﻮد زﯾﺎن ﺗﺼﻮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎ آن‪ ،‬دﯾﻦ ﺧﺪا ﻧﺼﺮت ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ دﭼﺎر‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٨٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ھﻤﮕﺎن ﻣﻔﮫﻮم آﯾﺖ‬
‫را داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ ﻣﺮدۀ ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮام‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﺮدۀ ﮐﺎﻓﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮدۀ ﮐﺎﻓﺮ ﻏﺴﻞ داده و ﮐﻔﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮد و او را ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ دﻓﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ وی ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺴﺘﯽﮐﺮدن در ادای ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﻋﻼﻣﮥ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آن ھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺑﻪ ﮐﺮاھﺖ اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺛﻮاب ﻧﺪارد‪ ،‬و‬
‫ﺻﺪﻗﻪدھﻨﺪه ﻣﺴﺘﺤﻖ ُﻣﺰد و ﺛﻮاب ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺿﺎ و ﺧﻠﻮص در راه‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺮج و اﻧﻔﺎق ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫ﺎز َة ﺑﺨﺎری از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج ﻲﻓ رواﻳﺔ اﺒﻟﺨﺎري‪َ :‬ﻣﻦ َّا�ﺒَ َﻊ َﺟﻨَ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ً َ ْ َ ً ََ‬
‫ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ ِإﻳﻤﺎﻧﺎ واﺣتِﺴﺎﺑﺎ‪ ،‬و�ن ﻣﻌﻪ ﺣﻰﺘ آﻧﺤﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫غ ِﻣ ْﻦ َدﻓْ ِﻨ َﻬﺎ‪ ،‬ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ ﻳَ ْﺮ ِﺟ ُﻊ اﯾﻤﺎن و اﺧﻼص ﺑﻪ ﺟﻨﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ُ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ‬
‫ِ‬ ‫ﻳﺼ� ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬و�ﻔﺮ‬
‫�اط ﻣﺜﻞ أ ُﺣﺪ‪ ،‬ﺑﺮود و ھﻤﺮاھﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ وی ﻧﻤﺎز‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ْ‬ ‫َ َ ْ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫ﻞﻛ‬ ‫‪،‬‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫اﻃ‬ ‫�‬ ‫ﻘ‬
‫ِﻣﻦ اﻷ ِ ِ ِ‬
‫ﺑ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﺟ‬
‫َ‬
‫َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َّ ُ ﺧﻮاﻧﺪه و دﻓﻦ ﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ‬
‫وﻣﻦ ﺻ� ﻋﻠﻴﻬﺎ �ﻢ رﺟﻊ �ﺒﻞ أن ﺗﺪ�ﻦ ﻓ ِﺈﻧﻪ‬
‫ﺑﺎ دو ﻗﯿﺮاط ﻣﺰد ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ھﺮ‬ ‫ﻳَ ْﺮﺟ ُﻊ ﺑﻘ َ‬
‫اط‪.‬‬‫� ٍ‬ ‫ِ ِِ‬
‫ﻗﯿﺮاﻃﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﮐﻮه اﺣﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدد ﭘﯿﺶ از دﻓﻦ ﻣﯿﺖ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺎز َة ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ھﻤﺮاه ﺟﻨﺎزه از ﺟﺎی‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣﻦ َّا�ﺒَ َﻊ َﺟﻨَ َ‬
‫ِ‬
‫وﻓﺎﺗﺶ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد و در ﻋﻘﺐ و اﻃﺮاف آن ﺑﺮود ﺗﺎ آن را ﺗﺸﯿﯿﻊ ﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪:‬‬
‫ْ‬ ‫َ ً‬
‫ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣتِ َﺴﺎﺑًﺎ«‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﻃﯿﺴﺖ در ﺣﺼﻮل اﺟﺮ و ﺛﻮاب‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺗﺼﺪﯾﻖ‬ ‫»إِ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ وﻋﺪۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دادن ﻣﺰد و اﺣﺘﺴﺎب‪ :‬ﻃﻠﺐ ﺛﻮاب ﺧﺎص از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٨٦‬‬
‫َ َ‬
‫ﺗﺸﮑﺮ و ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﯾﯽ ﻣﺮدم ﻧﻈﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و�ن َﻣ َﻌ ُﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫َّ َ‬
‫ھﻤﺮاه ﺟﻨﺎزۀ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و از وی ﺟﺪا ﻧﺸﻮد » َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ َﺼ� َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ«‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺮ وی ﻧﻤﺎز‬
‫َ َ ْ‬ ‫َ َّ ُ َ ْ ُ َ َ ْ‬ ‫َْ َ ْ َْ َ‬
‫�‪،‬‬
‫ِ‬ ‫اﻃ‬‫�‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد » َو�ﻔ ُﺮغ ِﻣﻦ دﻓ ِﻨﻬﺎ« و از دﻓﻨﺶ ﻓﺎرغ ﺷﻮد »ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻳﺮ ِﺟﻊ ِﻣﻦ اﻷ ِ ِ ِ‬
‫ﻘ‬ ‫ﺑ‬ ‫ﺮ‬‫ﺟ‬
‫ُْ ُ‬ ‫ُ ُّ‬
‫اط ِﻣﺜﻞ أ ُﺣ ٍﺪ« ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد ﺑﺎ دو ﻗﯿﺮاط ھﺮ ﻗﯿﺮاﻃﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ اﺣﺪ اﺳﺖ ﻣﺮاد ﮐﻮه‬ ‫ﻞﻛ ِ� َ‬
‫� ٍ‬
‫َّ َ ُ‬
‫اﺣﺪ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻃﯿﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ َﺻ� َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ � َّﻢ َر َﺟ َﻊ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫َ َ َْ ُْ َ‬
‫ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺳﺮ ﮐﺎرش ﺑﺎزﮔﺮدد‪�» ،‬ﺒْﻞ أن ﺗﺪ� َﻦ«‪ :‬ﭘﯿﺶ‬
‫اط«‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط ﻣﺰد‬ ‫ازﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮده دﻓﻦ ﺷﻮد‪» ،‬ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ ﻳَ ْﺮﺟ ُﻊ ﺑﻘ َ‬
‫� ٍ‬ ‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا او ﺗﺎ ﻓﺮاﻏﺖ از دﻓﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﺎداش و ﻣﺰد ھﻤﻮاره ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازۀ ﻋﻤﻞ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﺸﯿﯿﻊ و ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺪار ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻗﺼﺪ‬
‫ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و اﻣﯿﺪ ﺛﻮاب او را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ دﻓﻦ ﻣﺮده واﺟﺐ ﮐﻔﺎﯾﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺪان ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺷﺪه و ﺑﺮای ﻓﺎﻋﻠﺶ اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﺑﻪ ھﻤﺮاه دارد‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺮک‬
‫ﮐﻨﺪ ﻋﺬاب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﺮایﺷﺎن ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﺟﻨﺎزه ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﮫﺎده ﺷﻮد‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﺖ و اﮔﺮ زن ﺑﺎﺷﺪ در وﺳﻂ آن اﯾﺴﺘﺎده ﺷﻮد‪،‬‬
‫ً‬
‫ﺑﻌﺪا ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ و دﺳﺖھﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﺪ و ﺳﻮرۀ ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫درود اﺑﺮاھﯿﻤﯽ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺳﻮم را ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﺮای ﻣﺮده دﻋﺎ ﮐﻨﺪ و از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ رﺣﻤﺖ و ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﺗﮑﺒﯿﺮ ﭼﮫﺎرم را ﺑﮕﻮﯾﺪ اﮔﺮ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺳﻼم ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮای زﻧﺎن در ﻋﻘﺐ ﺟﻨﺎزه رﻓﺘﻦ ﮐﺮاھﯿﺖ دارد ﻃﻮری ﮐﻪ از‬
 ‫‪١٨٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر ﻣﻨﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻃﺒﻖ ﻣﺬھﺐ ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻃﺒﻖ ﻣﺬھﺐ‬
‫اﺣﻨﺎف ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ اﻗﺴﺎم ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ وﺣﯽ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬
‫� إ ِ َّ� َو ۡح ًيا )‪ (۵۱‬ھﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻧﺴﺰد ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ او‬ ‫� ّل َِم ُه ٱ َّ ُ‬‫ُ َ‬
‫� أن ي‬
‫ََ َ َ َ َ‬
‫﴿وما �ن ل ِب ٍ‬
‫َ ۡ ُ ۡ َ َ ُ ٗ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از ﻃﺮﯾﻖ وﺣﯽ ﯾﺎ از‬ ‫أَ ۡو مِن َو َرآي ح َ‬
‫اب أو يرسِل رسو�‬ ‫ٍ‬ ‫ِج‬ ‫ِٕ‬
‫َ ﭘﺲ ﭘﺮدهای‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ رﺳﻮﻟﯽ‬ ‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ� ُي ِ َ‬
‫ِ ٌّ‬
‫�‬ ‫و� �ِإِذنِهِۦ َما �َشا ُء ۚ إِن ُهۥ‬
‫»ﻓﺮﺷﺘﻪ« و او وﺣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫ِيم‪] ﴾٥١‬اﻟﺸﻮری‪.[۵۱ :‬‬ ‫َحك ‪ٞ‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ھﻤﺎﻧﺎ او‬
‫اﺳﺖ ﻓﺮازﻧﺪه ﺣﮑﯿﻢ‪.‬‬
‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ّ َ ُ َّ ُ َّ‬
‫� إِ� َو ۡح ًيا أ ۡو مِن َو َرا ِٕي‬ ‫� أن ي�ل ِمه ٱ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬وما �ن ل ِب ٍ‬
‫َ ٓ‬ ‫َۡ ُۡ َ َ ُ ٗ َُ َ ۡ‬
‫و� �ِإِذنِهِۦ َما �َشا ُء ۚ﴾ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻪ رد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه‬ ‫اب أو يرسِل رسو� �ي ِ‬ ‫َ‬
‫حِج ٍ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﭼﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ‬
‫ﻧﮕﻮﺋﯽ و ﺑﻪ او ﻧﻈﺮ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﯾﻢ‪ .‬اﻣﮑﺎن‬
‫دارد ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﯾﮫﻮد اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺗﻌﻠﯿﻢ داده ﮐﻪ آنھﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ردﺷﺎن ﭼﻨﯿﻦ آﯾﺘﯽ را ﻧﺎزل ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﺮایﺷﺎن ﺧﺒﺮ‬
‫داد‪ :‬ﮐﻪ در ﺗﻮان ھﯿﭻ ﺑﺸﺮی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وی‬
‫وﺣﯽ ﮐﻨﺪ و وﺣﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪ :‬اول آ ﮔﺎهﮐﺮدن ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻔﯽ در‬
‫ﺧﻮاب ﯾﺎ ﺑﯿﺪاری و ﺻﻮرت دوم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش از ﭘﺲ ﺣﺠﺎب ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ÷ در ﮐﻮه ﻃﻮر ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﺳﺨﻦ ﺧﺪا را‬
‫ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﻤﯽدﯾﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﺳﻮم اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻠﮏ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ و او ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ وی ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ج ﻧﺎزل ﻣﯽﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِنَّ ُهۥ َ ِ ٌّ‬
‫� َحك ‪ٞ‬‬
‫ِيم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ھﻤﮥ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﻮد ﻓﻮﻗﯿﺖ دارد‪ .‬و ﺑﺎ‬
‫ﺣﮑﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ اﻣﻮر ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٨٨‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬آﯾﺖھﺎﺋﯽ را ﮐﻪ درس ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺣﻔﻆ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ آنھﺎ را در ﻧﻤﺎزھﺎی ﻧﻔﻞ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺮاد ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫را از آﯾﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و آدﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ را اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﺣﮑﺎم او را ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻌﺎدت ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺸﺮی ﻇﺎھﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ھﺮﮐﺲ او را‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ اﻟﮑﻠﺒﯽ س‬
‫دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻧﯿﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و در آﺧﺮت ﺣﻖ اﺳﺖ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ آﯾﺖ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و آن ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ اﺳﺖ‪ُ ﴿ :‬و ُجوه ‪ٞ‬‬
‫َ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫يَ ۡو َم� ٖذ نَّ ِ َ‬
‫ا�ةٌ‪ ٢٢‬إ ِ ٰ� َر ّ� ِ َها ناظ َِرة‪] ﴾٢٣‬اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ‪» .[۲۳-۲۲ :‬در آن روزﭼﮫﺮهھﺎی از‬ ‫ِ‬
‫آدﻣﯿﺎن روﺷﻦ و ﺗﺎزه‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻧﻈﺎرهﮐﻨﻨﺪه ھﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ وﺣﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻟﺠﺮس‬

‫َ ْ َ ً َْ‬
‫ﺑﺨﺎری رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬ ‫ي�‬ ‫اﺒﻟﺨﺎري‪ :‬أﺣﻴﺎﻧﺎ ﻳﺄ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺗ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج ِﻲﻓ رواﻳﺔ‬
‫َ‬
‫ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ ُّ ُ َ َ َّ َ ْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮔﺎھﯽ وﺣﯽ اﻟﮫﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻰﻠﻋ �ﻴُﻔ َﺼ ُﻢ‬ ‫ِﻣﺜﻞ ﺻﻠﺼﻠ ِﺔ اﺠﻟﺮ ِس وﻫﻮ أﺷﺪه‬
‫ْ ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ِّ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ُ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آواز ﺟﺮس ﻣﯽآﯾﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﺖ �ﻨﻪ َﻣﺎ ﻗﺎل ‪َ ،‬وأﺣﻴَﺎﻧﺎ‬ ‫�� وﻗﺪ و�ﻴ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ ْ َ‬
‫ﻰﻟ ال َﻤﻠﻚ َر ُﺟﻼ �ﻴُﻠﻜ ُﻤ ِ� ﻓﺄ ِﻰﻋ َﻣﺎ‬
‫ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ‪،‬‬
‫�ﺘﻤﺜﻞ ِ‬
‫ﭼﻮن وﺣﯽ از ﻣﻦ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ََ ْ‬ ‫َ ُ‬ ‫ﻮل‪ .‬ﻗَﺎﻟَ ْ‬‫َُ ُ‬
‫ﺖ َﺎﻋ�ِﺸﺔ رﻰﺿ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‪َ :‬وﻟﻘﺪ‬ ‫�ﻘ‬
‫اﺳﺖ از وی ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪام‪ .‬و ﮔﺎھﯽ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻳﺪ‬
‫َّ‬ ‫ْ‬
‫ﻰﺣ ِﻰﻓ اﻴﻟَﻮمِ الﺸ ِﺪ ِ‬ ‫َرأ�ﺘُ ُﻪ َ� ْ�ل َﻋﻠﻴْ ِﻪ ال َﻮ ْ ُ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮدی ﺑﺮ ﻣﻦ ﻇﺎھﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﺮﺒد‪�َ ،‬ﻴَ ْﻔﺼ ُﻢ َ�ﻨْ ُﻪ َو� َّن َﺟﺒيﻨَ ُﻪ َﻴﻟَﺘَ َﻔ َّﺼﺪُ‬ ‫َْْ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟ ِ‬
‫ً‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﯽداﻧﻢ و ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫َﻋ َﺮﻗﺎ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را در‬
‫روزی ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮد ﺑﻮد دﯾﺪم ﮐﻪ‬
 ‫‪١٨٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫وﺣﯽ ﺑﺮ وی ﻓﺮود ﻣﯽآﻣﺪ ﭼﻮن ﺣﺎﻟﺖ‬

‫وﺣﯽ از وی ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮔﺸﺖ ﺑﺮ ﺟﺒﯿﻦ‬
‫ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﻋﺮق ﺟﺎری ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫َْ‬ ‫َ ْ َ ً َْ‬
‫ي�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺎھﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ وﺣﯽ ﻣﯽآﯾﺪ » ِﻣﺜﻞ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬أﺣﻴﺎﻧﺎ ﻳﺄ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺗ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻰﻠﻋ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻣﺪن وﺣﯽ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ از‬ ‫َﺻﻠ َﺼﻠَ ِﺔ اﺠﻟ َ َﺮ ِس«‪ :‬ﻣﺜﻞ آواز زﻧﮓ » َو ُﻫ َﻮ أ َﺷ ُّﺪ ُه َ َ َّ‬
‫َ ْ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺣﺎﻻت ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪�» :‬ﻴُﻔ َﺼ ُﻢ َ� ِّ�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ََْ َ َْ ُ ْ‬
‫ﺖ َ�ﻨ ُﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ داﻧﺴﺘﻪام و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهام‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫وﺣﯽ از ﻣﻦ »وﻗﺪ و�ﻴ‬
‫َ َ ْ َ ً َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ُ َ ُ ً‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬وأﺣﻴﺎﻧﺎ �ﺘﻤﺜﻞ ِﻰﻟ الﻤﻠﻚ رﺟﻼ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺎھﯽ ﻓﺮﺷﺘﮥ وﺣﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮدی ﺑﺮ‬
‫َ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ ُ ُ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽآﯾﺪ »�ﻴﻠﻜﻤ ِ� ﻓﺄ ِﻰﻋ ﻣﺎ �ﻘﻮل« ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬داﻧﺴﺘﻪ و ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻗﺎﻟﺖ‬
‫ْ‬ ‫َْْ َ ْ‬ ‫َّ‬ ‫ﻰﺣ ﻰﻓ ْاﻴﻟَ ْ‬ ‫َ ََ ْ ََْ ُ ُ َ ْ ُ َ َْ َْ ْ‬
‫ﺮﺒ ِد‪� ،‬ﻴَﻔ ِﺼ ُﻢ َ�ﻨ ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻳﺪ اﻟ‬
‫ِ ِ‬‫ﺪ‬ ‫الﺸ‬ ‫مِ‬ ‫ﻮ‬ ‫ُ‬
‫�ل ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻮ ِ‬ ‫ﻋﺎﺋﺸﻪ ل‪» :‬وﻟﻘﺪ رأ�ﺘﻪ � ِ‬
‫ً‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬
‫وﺣﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮔﺸﺖ » َو�ِن َﺟ ِﺒيﻨَ ُﻪ ﻴﻟَﺘَﻔ َّﺼ ُﺪ َﻋ َﺮﻗﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮن از ﻣﺤﻞ‬
‫رگزدن ﺟﺎری ﺷﻮد‪ ،‬از ﺟﺒﯿﻦ ﻣﺒﺎرک ﻋﺮق ﺳﯿﻼن ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﺷﺪت ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ وﺣﯽ را از ﻏﯿﺮ ﺟﻨﺲ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻠﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮا ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﻨﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻔﺎھﻢ ﻣﯿﺎن دو ھﻢ ﺟﻨﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎن از اﻧﺴﺎن ﯾﺎ ﺣﯿﻮان از ﺣﯿﻮان ﯾﺎ ﺟﻦ از ﺟﻦ‬
‫ً‬
‫آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺴﯿﺖ اﺧﺘﻼف ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺘﻤﺎ دﺷﻮار اﺳﺖ ﻣﮕﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک ﺑﺨﻮاھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻔﺎھﻢ در ﻣﯿﺎن دو ھﻤﺠﻨﺲ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﻏﯿﺮ ھﻤﺠﻨﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﮑﯽ ﻣﯽآﻣﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آن ھﻤﻪ ﺳﺨﺘﯽ را ﺑﺮداﺷﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻋﺎﻟﻢ روﺣﺎﻧﯽ و ﻧﻮر ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫÷ در آن ﺑﻮد وارد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﺨﻨﺶ را ﺑﻔﮫﻤﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ اﻟﮑﻠﺒﯽ‬
‫ﻣﯽآﻣﺪ و ﯾﺎران او را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮐﻪ در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‬
‫رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﺨﺺ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٩٠‬‬

‫دارای ﺟﺎﻣﻪای ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻔﯿﺪ ﻣﻮی ﺧﻮب ﺳﯿﺎه و ﺑﺮ وی اﺛﺮ ﺳﻔﺮ دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ و‬
‫ﮐﺴﯽ از ﻣﺎ ﻧﯿﺰ وی را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺸﺴﺖ و زاﻧﻮھﺎﯾﺶ را ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫زاﻧﻮھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻗﺮار داد و دﺳﺖھﺎﯾﺶ را ﺑﺮ روی رانھﺎی ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬از‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﻮال ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ وی ﺟﻮاب ﻣﯽداد و او ﻣﯽﮔﻔﺖ‬
‫راﺳﺖ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬اﺻﺤﺎب از ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ در ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ اﻗﺮأ ﺑﺎﺳﻢ رﺑﮏ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ك ٱ َّ�ِي َخلَ َق‪َ ١‬خلَ َق )‪ (۱‬ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت آن ﮐﻪ‬ ‫َۡۡ ۡ َّ َ‬
‫﴿ٱقرأ ب ِٱس ِم ر� ِ‬
‫َ َ ُّ َ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ )‪ (۲‬آﻓﺮﯾﺪ اﻧﺴﺎن را از‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ‬ ‫ۡ‬
‫�� َن م ِۡن عل ٍق‪ ٢‬ٱق َرأ ور�ك‬ ‫ٱ ِ� َ ٰ‬
‫َ َّ ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ )‪ (۳‬ﺑﺨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ‬
‫� َر ُم‪ ٣‬ٱ َّ�ِي َع َّل َم بٱ ۡل َقلَ ِم‪ ٤‬علمَ‬ ‫َۡ ۡ‬
‫ِ‬ ‫ٱ�‬
‫ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ اﺳﺖ )‪ (۴‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ۡ َ ٰ َ َ َ ۡ َ ۡ َۡ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﻗﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ )‪ (۵‬آﻣﻮﺧﺖ اﻧﺴﺎن‬ ‫���ن ما لم �علم‪] ﴾٥‬اﻟﻌﻠﻖ‪.[۵-۱ :‬‬ ‫ٱ ِ‬
‫را آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬ٱق َرأ ب ِٱ ۡس ِم َر ّ�ِك ٱ�ِي خل َق‪ :﴾١‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت آﻏﺎز ﮐﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ و ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫َ َ‬ ‫َّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬ٱ�ِي خل َق﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ھﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را و آدم‬
‫ََ‬ ‫ۡ‬
‫�� َن﴾‪ :‬آﻓﺮﯾﺪ اﻧﺴﺎن ﻓﺮزﻧﺪ آدم را ﴿م ِۡن عل ٍق﴾‪ :‬ﻋﻠﻖ ﺟﻤﻊ‬ ‫را از ِﮔﻞ آﻓﺮﯾﺪ ﴿ َخلَ َق ٱ ِ� َ ٰ‬
‫ﻋﻠﻘﻪ اﺳﺖ و آن ﭘﺎرۀ ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ او را ﻋﻠﻘﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺗﺮی ﮐﻪ دارد‬
‫ﺑﻪ ھﺮﭼﻪ ﺑﺪان ﺗﻤﺎس ﮐﻨﺪ ﻣﯽﭼﺴﺒﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﮫﻞ روز ﻣﻨﯽ ﻣﺮد‪ ،‬ﻋﻠﻘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﺑﺎز ﭘﺲ‬
‫ً‬
‫از ﭼﮫﻞ روز دﯾﮕﺮ ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎرۀ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻌﺪا اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ و ﺧﻠﻘﺖ او اﻣﺮ دھﺪ‪،‬‬
‫روح در وی دﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﺮﻧﻪ رﺣﻢ‪ ،‬آن را ﻓﺮو ﻣﯽﮔﺬارد و ﺳﻘﻂ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده‬
‫َ َّ ۡ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َۡ ۡ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﴿ٱق َرأ َو َر ُّ�ك ٱ�� َر ُم‪ ٣‬ٱ�ِي عل َم ب ِٱلقل ِم‪ :﴾٤‬ﺑﺎر دوم اﻣﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﻣﺮ اول ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ دﺷﻮاری ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ وﺣﯽ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﻧﺰول ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ اوﻟﯿﻦ وﺣﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻋﺎرض ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ از ھﺮ ﺑﺰرﮔﻮارﯾﺴﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎنﺗﺮ اﺳﺖ از ھﺮ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ھﺮﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ و داﻧﺶ ﺑﺴﯿﺎری را آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﻣﻌﺎرف اﻟﮫﯽ‬
 ‫‪١٩١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬
‫َ‬ ‫را ﺗﻌﻠﯿﻢ داده اﺳﺖ‪َ ﴿ .‬ع َّل َم ٱ ِ� َ ٰ‬
‫�� َن َما ل ۡم َ� ۡعل ۡم‪ :﴾٥‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ از ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ ﺷﺮﯾﻒ اﺳﺖ‬
‫زﯾﺮا ھﺮﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻏﺎﯾﻪ و ﻣﺮام ﺧﻮد ﺷﺮاﻓﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻗﻠﻢ وﺳﯿﻠﻪ ﻋﻠﻮم و‬
‫ﻣﻌﺎرف اﺳﺖ و ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از ﻋﺮش و آب ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﻗﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اول ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻓﺮﯾﺪ ﻗﻠﻢ ﺑﻮد ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻨﻮﯾﺲ! ﭘﺲ ﻗﻠﻢ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن اﮐﺜﺮا ﺧﻮب ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﻣﺴﺘﺤﺐﺑﻮدن آﻏﺎز ﮐﺎرھﺎ ﺑﻪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ ﭘﻨﺞ آﯾﺖ اوﻟﯿﻦ آﯾﺎﺗﯿﺴﺖ از ﻗﺮآن ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺑﺨﺸﺶ و اﻧﻌﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺰول ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺮ آن‬
‫ﺳﭙﺎسﮔﺬار و ﺷﺎﮐﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ج در ﻏﺎر ﺣﺮا ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از‬
‫ﮐﻮهھﺎی ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ اﺳﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﻮه و ﻏﺎر از زﻣﺎن ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﺗﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﻪ ھﻤﺎن وﺿﻊ وﺟﻮد دارد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮی از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و ﮐﺮدار‬
‫ّ‬
‫ﻓﺎﺳﺪ و ﺑﺎﻃﻞﺷﺎن‪ ،‬در اﯾﻦ ﻏﺎر ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه آﯾﺎت ﺣﻘﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ‬
‫وی ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش در ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺷﺪت‬
‫وﺣﯽ وﺟﻮدش ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺑﺨﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٩٢‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺰول وﺣﯽ در ﻏﺎر ﺣﺮا‬

‫ﻣﺎ روى اﺒﻟﺨﺎري ﻋﻦ ﺎﻋ�ﺸﺔ ل أﻧﻬﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺨﺎری رواﯾﺖ ﮐﺮده ﺣﺪﯾﺜﯽ‬
‫َ َّ َ َ ُ ْ‬
‫اﺤﻟ َ ُّﻖ َو ُﻫ َﻮ ِﻰﻓ َﺎﻏر ِﺣ َﺮاءٍ‪ ،‬اﺳﺖ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮐﻪ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬ﺣﻰﺘ ﺟﺎءه‬
‫َ ِ‬ ‫ْ‬
‫ﻚ َ� َﻘﺎل اﻗْ َﺮأ‪ .‬ﻗَﺎل‪َ :‬ﻣﺎ أﻧَﺎ ﺑ َﻘﺎرئ‪» .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻏﺎر ﺣﺮا ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮد« ﺗﺎ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َُ َْ َ ُ‬
‫ِ ِ ٍ‬ ‫ﻓﺠﺎءه الﻤﻠ‬
‫َ َّ َ َ َ ِّ ْ َ ْ َ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻖ )وﺣﯽ اﻟﮫﯽ( ﺑﺮ وی ﻓﺮود‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ََ َ َ‬
‫ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺄﺧﺬ ِ� �ﻐ َّﻄ ِ� ﺣﻰﺘ ﺑﻠﻎ ِﻣ� اﺠﻟﻬﺪ‪،‬‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬و او در ھﻤﺎن ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎه‬ ‫ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ ُ َ َ َ َ‬
‫ئ‪.‬‬‫ٍ‬ ‫ﺎر‬ ‫ﻘ‬ ‫�ﻢ أرﺳﻠ ِ� �ﻘﺎل اﻗﺮأ‪ .‬ﻗﻠﺖ ﻣﺎ أﻧﺎ ﺑ‬
‫َّ َ َ َ َّ َ َ َ ِّ ِ ْ ِ ْ َ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺮ وی ﻇﺎھﺮ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان!‬ ‫ََ َ َ َ َ‬
‫ﻓﺄﺧﺬ ِ� �ﻐ َّﻄ ِ� اﺜﻟﺎ ِ�ﻴﺔ ﺣﻰﺘ ﺑﻠﻎ ِﻣ� اﺠﻟَﻬﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه‬
‫ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ‬
‫ئ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﺎر ٍ‬ ‫�ﻢ َ أرﺳﻠ ِ� �ﻘﺎل اﻗﺮأ‪� .‬ﻘﻠﺖ ﻣﺎ أﻧﺎ ﺑِﻘ ِ‬
‫َّ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ‬ ‫َ َ َ َ َ َّ‬
‫‪.‬ﻓﺄﺧﺬ ِ� �ﻐﻄ ِ� اﺜﻟ ِﺎﺜﻟﺔ‪� ،‬ﻢ أرﺳﻠ ِ� �ﻘﺎل‪ :‬آﻏﻮش ﺧﻮد ﻓﺸﺎر داد ﮐﻪ اﺣﺴﺎس رﻧﺞ و‬
‫ْ َ‬ ‫ﻚ َّاﺬﻟى َﺧﻠَ َﻖ * َﺧﻠَ َ‬ ‫ْ َ ْ ْ َ ِّ َ‬
‫اﻹ� َﺴﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدم ﺳﭙﺲ ﻣﺮا رھﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ﻖ‬ ‫ِ‬ ‫)اﻗﺮأ ﺑِﺎﺳ ِﻢ ر�‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻚ اﻷ� َﺮ ُم(‪ .‬ﻓَ َﺮ َﺟ َﻊ ﺑِ َﻬﺎ ﺑﺨﻮان! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎز‬ ‫َ َ َ ُّ َ‬
‫ِﻣ ْﻦ َﻋﻠ ٍﻖ * اﻗﺮأ ور�‬
‫ﻰﻠﻋ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮای ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﻓﺸﺎر داد ﺗﺎ‬ ‫َْ ُ ُ َُ ُُ َ َ َ َ ََ‬ ‫َ ُ ُ َّ‬
‫ا� ‪ -‬ج ‪ -‬ﻳﺮﺟﻒ ﻓﺆاده ‪،‬ﻓﺪﺧﻞ‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫� رﻰﺿ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ َ� َﻘ َﺎل‪ :‬اﺣﺴﺎس رﻧﺞ و ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮا‬ ‫ُ ْ‬
‫ﺖ ﺧ َﻮ� ِ ٍ‬
‫َ ََ ْ‬
‫ﺧ ِﺪ�ﺔ ﺑِﻨ ِ‬
‫َ َ َّ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ رھﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫َ ِّ ُ‬ ‫َ ِّ ُ‬
‫ﻮ�‪ .‬ﻓﺰﻣﻠﻮه ﺣﻰﺘ ذﻫﺐ �ﻨﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﻣ‬ ‫ز‬ ‫ﻮ�‬
‫زﻣﻠ ِ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎر ﺳﻮم ﻣﺮا در‬ ‫َّ ُ‬
‫الﺮ ْوع‪.‬‬
‫آﻏﻮش ﻓﺸﺮد و ﺑﺎز رھﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫﴿ٱق َرأ ب ِٱ ۡس ِم َر ّ� ِك ٱ�ِي خل َق ‪ ١‬خل َق‬
‫َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫ََ‬ ‫ۡ‬
‫�� َن م ِۡن عل ٍق ‪ ٢‬ٱق َرأ َو َر ُّ�ك‬ ‫ٱ ِ� َ ٰ‬
‫َۡ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ ۡ‬
‫ٱ�� َر ُم ‪ ٣‬ٱ�ِي عل َم ب ِٱلقل ِم ‪﴾٤‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﺎت ﮐﻪ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ‬
‫ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻦ ﺧﻮﯾﻠﺪ داﺧﻞ‬
‫ﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻪﭘﯿﭽﯿﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻪﭘﯿﭽﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ وی ﺟﺎﻣﻪ‬
‫اﻓﮕﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮف از وی دور ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٩٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ‬ ‫َ َّ َ َ ْ‬
‫ﺎء ُه اﺤﻟ َ ُّﻖ َو ُﻫ َﻮ ِﻰﻓ ﺎﻏ ِر ِﺣ َﺮا ٍء«‪ :‬روش ﮐﻼم در اﯾﻨﺠﺎ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺨﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‪» :‬ﺣﻰﺘ ﺟ‬
‫دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎراﺗﯽ از ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و آن ﻋﺒﺎرات ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮی را دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺖ و ﺑﺎرھﺎ ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز در ﻏﺎر ﺣﺮا ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ و در ھﻤﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ وی ﭘﺪﯾﺪار ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﮐﻠﻤﮥ ﺣﻖ را‬
‫َ َ َ ْ َ ُ‬
‫ﺎء ُه ال َﻤﻠﻚ«‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺮ وی‬‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاش ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﻓﺠ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺟﻮاﺑﺶ را ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﯿﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫َ َ ََ َ‬
‫ئ«‪ :‬ﻗﻮل‬ ‫ﺎر ٍ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻢ؟ »وﻣﺎ أﻧﺎ ﺑِ ِ‬
‫ﻘ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ََ‬ ‫ََ َ َ َ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﻮاب ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا وی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺄﺧﺬ ِ� �ﻐ َّﻄ ِ� َﺣ َّﻰﺘ ﺑَﻠﻎ ِﻣ ِّ� اﺠﻟَﻬ َﺪ«‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﺮا در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﯿﻔﺸﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ زﺣﻤﺘﻢ اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺎز رھﺎﯾﻢ ﮐﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎدر‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش را از روی ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﻘﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪاش ﻓﺸﺎر ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮا در آﻏﻮش ﺧﻮد‬
‫ﻓﺸﺎر داد‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ ﺟﮫﺪ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ و رﻧﺞ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ او را در آﻏﻮش ﻣﯽﻓﺸﺮد و رھﺎ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺑﺨﻮان‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ َ ۡ ۡ َ ّ َ َّ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﻮم ﺑﻪ وی ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬ٱقرأ ب ِٱس ِم ر�ِك ٱ�ِي خلق‪» ﴾١‬ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﮥ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ و آدم ÷ را از ﺧﺎک آﻓﺮﯾﺪه و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‬
‫را از ﺧﻼﺻﮥ آب ﭘﺴﺖ ﻣﻨﯽ »ﭘﺎﮐﯿﺴﺖ ﺧﺪای را آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر داﻧﺎ« ﺑﺎز اﻣﺮ ﻗﺮاﺋﺖ را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫َ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ ُّ َ ۡ َ ۡ‬
‫ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬ٱقرأ ور�ك ٱ��رم‪ ٣‬ٱ�ِي علم ب ِٱلقل ِم‪ ﴾٤‬ﯾﻌﻨﯽ از ﮐﺮم و ﻟﻄﻒ‬
‫واﺳﻊ ﺧﻮد ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﻌﺎرف و داﻧﺶ ﺑﺴﯿﺎری را‬
‫َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ا� ج«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ھﻤﺮاه اﯾﻦ آﯾﺎت‬ ‫آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل »ﻓﺮﺟﻊ ﺑِﻬﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫َْ ُ ُ َُ ُ‬
‫اد ُه«‪ :‬ﮐﻪ از ﺷﺪت ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ ﻧﺰول وﺣﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ »ﻳﺮﺟﻒ ﻓﺆ‬
‫دﻟﺶ ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻧﺰد ھﻤﺴﺮش ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻨﺖ ﺧﻮﯾﻠﺪب ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ و‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﭙﯿﭽﯿﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻪﭘﯿﭽﯿﺪ ﮔﻮﯾﯽ وی را از ﺗﺮس ﻓﺮودآﻣﺪن‬
‫َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ ُ‬
‫الﺮ ْوع«‪ :‬ﺗﺎ ﺧﻮﻓﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ وﺣﯽ ﺗﺐ ﻟﺮزه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬او را ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪» ،‬ﺣﻰﺘ ذﻫﺐ �ﻨﻪ‬
‫ﻓﺮودآﻣﺪن ﻋﺠﯿﺐ وﺣﯽ ﺑﺮ وی ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دور ﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﺎ آراﻣﺶ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه و دﺷﻮار آن را ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٩٤‬‬

‫‪ -۳‬آنھﺎ را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺳﯿﻠﮥ داﻧﺶ و ﻣﻌﺎرف دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﺎی‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ آﻏﺎز و اﻃﻮار آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﺒﺮ ده ﺗﺎ دو ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮایﺷﺎن روﺷﻦ ﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﯾﮑﯽ ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬و دﯾﮕﺮی آﻓﺮﯾﺪن اﻧﺴﺎن از ﺧﺎک و‬
‫ﺳﭙﺲ از آب ﭘﺴﺖ ﻣﻨﯽ ﺗﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ اﻧﺴﺎن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﯾﺎدﮐﺮدن ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ در آﻏﺎز ھﺮ ﮐﺎری ﻣﺴﺘﺤﺐ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﮔﻔﺘﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﺻﻔﺎت ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺨﻠﺺ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫ِن� ۡم )‪ (۵۴‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ از دﯾﻦ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ‬
‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا من يرتد م‬
‫َّ ُ َ ۡ ُ ُّ ُ ۡ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ زودی ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮوھﯽ‬ ‫َ َ َ َۡ‬ ‫َ‬
‫عن دِينِهِۦ فس ۡوف يأ ِ� ٱ� بِقو ٖ� �ِبهم‬
‫َ َ را ﺧﻮاھﺪ آورد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺳﺖﺷﺎن‬
‫ِ� أَع َّ‬ ‫� ٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫َ ُ ُّ َ ُ ٓ َ َّ َ َ‬
‫ﻣﯽدارد و آﻧﺎن ھﻢ ﺧﺪا را دوﺳﺖ‬ ‫�‬ ‫�‬
‫ٍ‬ ‫ِز‬ ‫حبونهۥ أذِل ٍة‬ ‫و� ِ‬
‫َّ َ َ‬ ‫ون � َ‬ ‫ۡ َٰ َ ُ َٰ ُ َ‬
‫يل ٱ�ِ و� ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﺮم و‬ ‫ِ ِ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ِ‬ ‫ٱل�فِ ِر�ن ي� ِهد‬
‫َٓ‬ ‫ََ ُ َ َ‬
‫ون ل ۡو َم َة �� ِ ٖ �� َ�ٰل َِك فَ ۡض ُل ٱ َّ�ِ يُ ۡؤ�ِيهِ ﻓﺮوﺗﻦ ﺑﻮده و در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺳﺨﺖ و‬ ‫�اف‬
‫ِيم‪] ﴾٥٤‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ :‬ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪﻧﺪ در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫� َ�ٰس ٌِع َعل ٌ‬ ‫َمن � َ َشا ٓ ُء َوٱ َّ ُ‬
‫ۚ‬
‫از ﺳﺮزﻧﺶ ھﯿﭻ ﺳﺮزﻧﺶﮐﻨﻨﺪهای‬ ‫‪.[۵۴‬‬
‫ھﺮاس ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ھﻢ ﻓﻀﻞ ﺧﺪا اﺳﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ھﺮﮐﺲ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﻄﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﻓﻀﻞ ﻓﺮاوان‬
‫و آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا﴾ اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺪاﺋﯽ اﺳﺖ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ اﯾﺸﺎن را و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪َ ﴿ :‬من يَ ۡرت َّد مِن� ۡم عن‬
‫دِينِهِۦ﴾‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪ از آن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده و ﺑﻪ اﺳﻼم داﺧﻞ ﺷﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ‬
‫َ‬ ‫َّ ُ َ ُ‬ ‫َ َ ۡ‬
‫ح ُّبون ُه ٓۥ﴾‪ :‬ﺑﻪ زودی‬
‫� بِق ۡو ٖ� � ُِّب ُه ۡم َو ُ� ِ‬ ‫ﺳﻮی ﮐﻔﺮ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮد ﴿ف َس ۡوف يَأ ِ� ٱ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮدﻣﯽ از ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ را ﭘﺪﯾﺪ آورد ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮا و ﺻﻼحﺷﺎن‬
‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪ ،‬و اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ و آﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﮐﻤﺎل ذات ﺧﺪاوﻧﺪ أ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
 ‫‪١٩٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ َّ َ َ‬
‫ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪیاش او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬أذِل ٍة �‬
‫ۡ ُ ۡ َ َ َّ َ َ ۡ َ‬
‫�ٰفِر َ‬
‫�ن﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﺮم و ﻣﮫﺮﺑﺎن و ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ و‬ ‫ِ‬ ‫ٱلمؤ ِمن ِ� أعِز ٍ� � ٱل‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ َٰ ُ َ‬ ‫ُ‬
‫يل ٱ�ِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬ ‫درﺷﺖ ﺧﻮی ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ي� ِهدون ِ� سب ِ ِ‬
‫ﺧﻮد را در ﭘﯿﮑﺎر ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺻﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮف اﺳﻼم ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ اﺳﻼمﺷﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻓﺎﯾﺰ ﮔﺮدﻧﺪ و از ﻋﺬاب آﺧﺮت و‬
‫َ ََ ُ َ َ َ َٓ‬
‫رﺳﻮاﯾﯽ دﻧﯿﺎ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬و� �افون ل ۡو َمة �� ِ ٖ ��﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫آنھﺎ ﺣﻖ را ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻋﺪاﻟﺖ را ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﺮده ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از‬
‫ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎزﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ ﺑﺪﮔﻮﯾﺎن در اﯾﺸﺎن اﺛﺮی ﻧﺪارد و در اﯾﻦ راه از ﺳﺮزﻧﺶ‬
‫و ﻋﻘﺎب‪ ،‬و ﺣﺘﯽ از ﺟﻨﮓ ﮐﺴﯽ ﺑﺎک ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺮﺋﺖ از ﺳﺒﺐ ﮐﻤﺎل اﯾﻤﺎن و ﻗﻮت‬
‫َ ٓ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ َّ ۡ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِك فضل ٱ�ِ يُؤ�ِيهِ َمن �َشا ُء ۚ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﺳﺘﻮده ﺷﺪه و ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدهای ﮐﻪ ﺳﯿﺪﻧﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ و ﻋﻤﺮ ﻓﺎروقب‬
‫و ﯾﺎران دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ آن رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪه و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺖ دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ و دوﺳﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺮﻣﯽ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺷﺪت و ُدرﺷﺘﯽ ﺑﺮ‬
‫ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﻓﻀﻞ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮﮐﺲ ﺧﻮاھﺪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫دارای ﻓﻀﻞ و ﺑﺨﺸﺶ ﻓﺮاوان اﺳﺖ و از ﻣﺆﻣﻨﺎن آن ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻓﻀﻠﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وی‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و آن ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺗﮏ ﺗﮏ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و آﻧﭽﻪ ﻻزم ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﻪﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ آﯾﺖ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ اﺧﺒﺎر ﻏﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺻﺪق‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻪ ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج وﻓﺎت‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﺪۀ اﻋﺮاب از دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺪۀ از دادن زﮐﺎت ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﺮده‬
‫و دﯾﮕﺮ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﯾﻌﺖ را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻋﺪۀ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ و ﯾﺎراﻧﺶ ش ﺑﺎ آنھﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ آنھﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫دﯾﻦ اﻟﮫﯽ وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب ﮐﺎﻓﺮی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٩٦‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﮐﺸﻮرھﺎی ﻓﺎرس و روم‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم روی آورده و ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﻼم و اھﻞ‬
‫آن را ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﻣﮑﺮم ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺳﺨﻦ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب در ﺑﺎرۀ رﺣﻤﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و درﺷﺘﯽ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮیﺷﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻔﺎر آ ﮔﺎه ﮐﻦ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آنھﺎ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪ و ﻣﻮﻟﯽ ﺑﺮای ﺑﻨﺪه‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﮐﻔﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ درﻧﺪۀ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﺎرش ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻼوت اﯾﻤﺎن‬

‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ٌ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﻪ‬ ‫ﻗﻮل الﺮﺳﻮل ج‪ :‬ﺛﻼث َﻣ ْﻦ � َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ َو َﺟﺪ‬
‫ﺻﻔﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در ھﺮﮐﺲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ا� َو َر ُﺳ ُ ُ‬
‫ﻮن َّ ُ‬ ‫َْ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َََ‬
‫ﻮﻪﻟ‬ ‫ﺎن أن ﻳ�‬ ‫اﻹﻳﻤ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ة‬ ‫ﺣﻼو‬
‫ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺣﻼوت اﯾﻤﺎن را درﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫َ َ َّ َ ْ َّ َ ُ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ ْ َ َ‬
‫�ﺐ الﻤﺮء ﻻ‬ ‫أﺣﺐ ِإﻴﻟ ِﻪ ِمﻤﺎ ِﺳﻮاﻫﻤﺎ‪ ،‬وأن ِ‬
‫ْ ُ ْ‬ ‫ُ ُّ ُ َّ َّ َ ْ ْ َ ْ َ َ‬
‫�‪َ ،‬وأن ﻳَ� َﺮ َه أن � ُﻌﻮد ِﻰﻓ اﻟ�ﻔ ِﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و رﺳﻮﻟﺶ از دﯾﮕﺮان در‬
‫�ﺒﻪ ِإﻻ ِ ِ‬
‫ِ‬
‫ﻗﻠﺒﺶ ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬ ‫َ‬
‫َ َ َ ْ َُ ْ ُْ َ َ‬
‫ﺎر‪.‬‬ ‫َّ‬
‫را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳ�ﺮه أن �ﻘﺬف ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﻣﺘﻨﻔﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ از اﻓﺘﺎدن در آﺗﺶ‬
‫ﻣﺘﻨﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ َ ٌ َ ْ ُ‬
‫� َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪ ﺧﺼﻠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﺛﻼث ﻣﻦ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺪ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺣﻼوت اﯾﻤﺎن را درﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و آنھﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪-۱ :‬‬
‫َ ُ َ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ َ َ َّ َ ْ َّ َ ُ‬
‫اﻫ َﻤﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت دﯾﮕﺮ وﻟﻮ‬ ‫»ﻳ�ﻮن ا� ورﺳﻮﻪﻟ أﺣﺐ إِﻴﻟ ِﻪ ِمﻤﺎ ِﺳﻮ‬
‫َْ‬
‫ﮐﻪ ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻼﻗﻪ و ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ اﯾﺸﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﺰدش ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» -۲ .‬أن‬
‫َ ُ ُّ ُ َّ َّ‬ ‫ُ َّ ْ َ‬
‫�«‪ :‬ﺑﺮای ﺧﺸﻨﻮدی و‬ ‫�ﺒﻪ إِﻻ ِ ِ‬ ‫�ﺐ الﻤ ْﺮ َء«‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ را ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪» ،‬ﻻ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ ْ‬ ‫َ‬
‫رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ‪» -۳ .‬أن ﻳَ� َﺮ َه أن � ُﻌﻮد ِﻰﻓ‬
‫ْ ُ ْ‬
‫�ﻔ ِﺮ«‪ :‬ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﮐﻔﺮ و ﺿﻼﻟﺖ ﻧﺠﺎت داد ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ را ﺑﺪ‬ ‫اﻟ‬
‫َ‬
‫َ َ َ ْ َُ ْ ُْ َ َ‬
‫ﺎر«‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺪ ﻣﯽﺑﺮد از اﯾﻦ ﮐﻪ وی را در آﺗﺶ‬ ‫َّ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ‪» .‬ﻛﻤﺎ ﻳ�ﺮه أن �ﻘﺬف ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬
 ‫‪١٩٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﺻﻔﺖ اﮔﺮﭼﻪ از ﻋﻄﺎء و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ھﺮﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮای آن اﺳﺒﺎﺑﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﻦ‬
‫ﻣﻘﺎم را ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ھﻤﺎن اﺳﺒﺎب ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ و آنھﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ -۱ :‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫داﻧﺎﺑﻮدن ﺑﻪ آن ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ آنھﺎ را دوﺳﺖ دارد و ﯾﺎ از آنھﺎ ﺑﺪ ﻣﯽﺑﺮد و‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی در روز آﺧﺮت ﺑﺮای دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد و ﭼﻪ ﻋﺬابھﺎ ﺑﺮای‬
‫دﺷﻤﻨﺎن آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ -۲‬ﻗﺪرت اﯾﻤﺎن و ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﮐﺜﺮت اﻋﻤﺎل‬
‫ﺻﺎﻟﺤﻪ وادار ﻣﯽﺳﺎزد‪ -۳ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ آﺛﺎر ﺷﻮم ﮐﻔﺮ از ﻗﺒﯿﻞ ﺟﮫﻞ‪ ،‬ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد در دﻧﯿﺎ و‬
‫ﺧﺴﺮان آﺧﺮت ﮐﻪ در ھﺮﭼﯿﺰ زﯾﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺣﺘﯽ در وﺟﻮد ﺧﻮدش ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‬
‫َ َ ۡ َ‬ ‫َ َّ َ َ ُ ْ َ ُ َ ُ َ ۡ‬ ‫ُ ۡ َّ ۡ َ‬
‫� ٓوا أنفسه ۡم َوأهل ِي ِه ۡم ي ۡوم ٱلقِ�ٰ َمةِ�﴾ ]اﻟﺰﻣﺮ‪:‬‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قل إِن ٱل�ٰ ِِ‬
‫��ن ٱ�ِين خ ِ‬
‫‪» .[۱۵‬ای ﻣﺤﻤﺪ! ﺑﮕﻮی اﻟﺒﺘﻪ زﯾﺎنﮐﺎران ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻔﺲھﺎ و اھﻞ ﺧﻮد در روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ زﯾﺎن و ﺧﺴﺎره وارد ﮐﺮدهاﻧﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آن را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن دارای ﺣﻼوت و ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را درک ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﻔﺎت ﺳﻪﮔﺎﻧﮥ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ أ را ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‬
‫ﺑﺪاﻧﯽ و ﺑﻪ ﺟﺰ او ﭘﺮوردﮔﺎر و ﻣﻌﺒﻮدی ﻗﺮار ﻧﺪھﯽ و ﺑﻪ ھﺮﭼﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ ﮐﺮده‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻼﺋﮑﻪ و ﮐﺘﺎبھﺎ و رﺳﻮﻻن و زﻧﺪهﺷﺪن در ﻗﯿﺎﻣﺖ و آﻧﭽﻪ در‬
‫آﻧﺠﺎ از ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺻﺮاط‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﮫﺸﺖ و ﻋﺬابھﺎی دوزخ وﺟﻮد دارد‬
‫ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﯽ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ذرهای ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﺎل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ ُ‬ ‫َۡ َ َ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ‬
‫)‪ (۴۰‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫� � َ�ظل ُِم مِثقال ذ َّر�ٖ� �ن تك‬ ‫﴿إِن ٱ‬
‫اﻧﺪازۀ ذرۀ و اﮔﺮ ﮐﺮدار ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫َّ ُ ۡ ُ َۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َٗ َ ۡ‬
‫ت مِن �نه أج ًرا‬ ‫ح َسنة يُ�ٰعِف َها َو ُ�ؤ ِ‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻔﺶ ﮐﻨﺪ و ﺑﯿﺎرد از ﻧﺰد ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ُّ ُ‬ ‫ك ۡي َف إ َذا ۡ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َع ِظ ٗ‬
‫ﭘﺎداش ﺑﺰرگ )‪ (۴۱‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‬ ‫� أ َّم ِۢة‬ ‫جئنا مِن ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫يما‪ ٤٠‬ف‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪١٩٨‬‬

‫� ُؤ َ�ٓءِ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎرﯾﻢ از ھﺮ اﻣﺘﯽ ﮔﻮاھﯽ و‬ ‫� َ ٰٓ‬ ‫ك َ َٰ‬ ‫َ‬

‫ج ئ نا ب ِ‬
‫� َشهيد َو ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ ٖ‬
‫َ َ ُ ْ ﺑﯿﺎرﯾﻢ ﺗﻮ را ﺑﺮ اﯾﻨﺎن ﮔﻮاه‪ (۴۲) ،‬در آن‬ ‫َّ‬
‫يدا‪ ٤١‬يَ ۡو َم�ذ يَ َو ُّد ٱ� َ‬ ‫َ ٗ‬
‫ِين �فروا‬ ‫ِٖ‬ ‫ش ِه‬
‫ۡ َ ُ روز دوﺳﺖ دارﻧﺪ آﻧﺎن ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪﻧﺪ‬ ‫َ َ َ ُ ْ َّ ُ َ‬
‫ى ب ِ ِه ُم ٱ��ض‬‫ول ل َ ۡو � ُ َس َّو ٰ‬ ‫وعصوا ٱلرس‬
‫و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را‪ ،‬ﮐﺎش‬
‫َ َ َ ۡ ُ ُ َ َّ َ َ ٗ‬
‫و� ي�تمون ٱ� حدِيثا‪] ﴾٤٢‬اﻟﻨﺴﺎء‪ :‬ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ زﻣﯿﻦ و ﻧﮫﺎن‬
‫ﻧﻤﯽدارﻧﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ داﺳﺘﺎﻧﯽ را‪.‬‬ ‫‪.[۴۲-۴۰‬‬
‫َّ َّ َ َ ۡ‬
‫� � َ�ظل ُِم﴾‪:‬‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻋﺪاﻟﺖ و رﺣﻤﺘﺶ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺑﻨﺪهاش اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺟﻨﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ذرۀ ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎزھﻢ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﺎﻣﻞ اﮔﺮ ﺑﻨﺪهاش ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﻤﺮاه ﯾﮏ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش آن ﺣﺴﻨﻪ را زﯾﺎده ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺛﻮاب ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺎزھﻢ ﺑﺮﺗﺮ ازﯾﻦ از ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﺮاﯾﺶ ﭘﺎداش ﺑﺰرگ ﻋﻨﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺪازۀ ﺑﺰرﮔﯽ و ﮐﯿﻔﯿﺖ آن را ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﭘﺎک اﺳﺖ ﺧﺪای دادﮔﺮ‪،‬‬
‫ج ۡئ َنا‬ ‫� أُ َّمة ِۢ � َشهيد َ‬
‫و‬
‫ُّ‬ ‫َ َ‬
‫ك ۡي َف إ َذا ۡ َ‬
‫ِ ِ ٖ ِ‬ ‫جئنا مِن ِ‬‫ِ ِ‬ ‫ﻣﮫﺮﺑﺎن و ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ف‬
‫َ َ َ ٰ َ ٰٓ ُ َ ٓ َ ٗ‬
‫�ؤ�ءِ ش ِهيدا‪ :﴾٤١‬و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎل آن روز و ﮐﺪام ﮐﺲ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ‬ ‫بِك �‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ آن را ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ھﺮ اﻣﺘﯽ ﮔﻮاھﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ‬
‫ﮐﺮدار اﯾﺸﺎن از اﯾﻤﺎن و ﮐﻔﺮ‪ ،‬ﺻﻼح و ﯾﺎ ﻓﺴﺎد ﮔﻮاھﯽ دھﺪ و ﺗﻮ را ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ اﻣﺖ ﺗﻮ ﮔﻮاه ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ھﺴﺖ و ﺣﺎﻟﺖ آن‬
‫رﺳﻮاﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ دﺷﻮاری و رﺳﻮاﺋﯽ ﻣﻮﻗﻒ ﻗﯿﺎﻣﺖ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ آﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﻧﺼﺎری‪ ،‬آﺗﺶﭘﺮﺳﺘﺎن و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و‬
‫از رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺤﻤﺪ ج اﻃﺎﻋﺖ ﻧﮑﺮده و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﮔﺮوهھﺎ دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ درﯾﻦ روز ﺑﺎ ﺧﺎک ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎک ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ دﻓﻦ ﺷﺪه در ﺧﺎک ﺗﺎ از اﯾﺸﺎن‬
‫اﺛﺮی ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﺴﺎب ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ٗ‬ ‫ََ َ ُُۡ َ‬
‫ون ٱ َّ َ‬
‫� َحدِيثا﴾ »و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ھﯿﭻ ﺳﺨﻨﯽ را از اﻟﻠﻪ ﭘﻨﮫﺎن ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﴿و� ي�تم‬
‫ﭼﻮن آنھﺎ در اﯾﻦ روز ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺪرﺗﯽ را ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ زﯾﺮا اﻋﻀﺎیﺷﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬
‫و ﺑﺮ ﮐﺮدار ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ آنھﺎ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٩٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ روزی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﯿﺰی از آﯾﺎت‬
‫ﻗﺮآن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد از ﺳﻮرۀ ﻧﺴﺎء ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫َ ۡ َ َ َ َ ٰ َ ٰٓ ُ َ ٓ‬ ‫ُ ّ ُ َّ َ‬ ‫َ َ‬
‫ك ۡي َف إ َذا ۡ َ‬
‫جئنا بِك � �ؤ� ِء‬ ‫� أمة ِۢ �ِش ِهي ٖد و ِ‬
‫جئنا مِن ِ‬‫ِ ِ‬ ‫آﯾﺎت رﺳﯿﺪ‪﴿ ،‬ف‬
‫َ ٗ‬
‫ش ِهيدا﴾ »ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد آنﮔﺎه ﮐﻪ از ھﺮ اﻣﺘﯽ ﮔﻮاھﯽ ﺑﯿﺎورﯾﻢ و ﺗﻮ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮔﻮاھﯽ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ«‪ .‬ﻧﺎﮔﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ و ﺳﺒﺐ ﮔﺮﯾﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اوﻻ آﮔﺎهﺷﺪن‬
‫ً‬
‫از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ وی ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺛﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ رﺣﻤﺖ و‬
‫دﻟﺴﻮزی ﺑﺮ اﻣﺖ و ﺗﺮس ازﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﺮض ﮐﺮدار ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺣﺴﺎب و ﺟﺰاء ﺑﺮ آن ﮐﺮدار را ﺑﮕﻮ‪ :‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎزﭘﺮﺳﯽ اﻋﻤﺎل دﻻﻟﺖ دارد ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن در راه ﺧﺪا ﮔﺎم‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و از ﻋﺬاب وی ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻨﺪ و از ﺑﺨﺸﺶ و اﻧﻌﺎم او ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ذرهای از اﯾﻤﺎن ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت‬

‫َ‬ ‫َ ْ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ َّ ْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اھﻞ ﺟﻨﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺎر‬ ‫اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ‪َ ،‬وأ ْﻫ ُﻞ َّ‬
‫اﻨﻟ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻳﺪﺧﻞ أﻫﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫َ َ‬ ‫َّ َ ُ َّ َ ُ ُ َّ ُ َ َ ْ‬
‫ﺟﻨﺖ و اھﻞ آﺗﺶ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ داﺧﻞ‬ ‫ا� � َﻌﺎﻰﻟ أﺧ ِﺮ ُﺟﻮا َﻣ ْﻦ ﺎﻛن‬ ‫اﻨﻟﺎر‪� ،‬ﻢ �ﻘﻮل‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺑﺮای‬ ‫ْ َ‬ ‫ْ َ ُ َ َّ ْ َ ْ َ‬ ‫َْ‬
‫ﺎن ‪.‬‬ ‫ِﻰﻓ ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ ِﻣﺜﻘﺎل ﺣﺒ ٍﺔ ِﻣﻦ ﺧﺮد ٍل ِﻣﻦ ِإﻳﻤ ٍ‬
‫َ‬ ‫َ ُ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُّ َ ْ َ َ‬
‫اﺳ َﻮدوا �ﻴُﻠﻘ ْﻮن ِﻰﻓ � َﻬ ِﺮ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺶ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ‬
‫�ﻴﺨﺮﺟﻮن ِﻣﻨﻬﺎ ﻗ ِﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازۀ داﻧﮥ ﺧﺮدﻟﯽ در دﻟﺶ اﯾﻤﺎن‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ َ َ َُُْ َ َ َ َُْ ُ‬
‫ﺐ‬ ‫اﺤﻟﺒﺔ ِﻰﻓ ﺟﺎﻧِ ِ‬ ‫اﺤﻟَﻴﺎ ِة �ﻴنﺒﺘﻮن ﻛﻤﺎ ﺗنﺒﺖ ِ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ از آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬ ‫َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ ْ ً‬
‫اء ُمﻠﺘَ ِﻮ َ�ﺔ‪.‬‬ ‫الﺴﻴ ِﻞ‪ ،‬ألﻢ ﺗﺮ ��ﻬﺎ ﺨﺗﺮج ﺻﻔﺮ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آنھﺎ را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ‬
‫و ﺳﯿﺎه ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻧﮫﺮ ﺣﯿﺎت اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭘﺲ ﮔﻮﺷﺖ ﺗﺎزه در‬
‫ﺑﺪنھﺎیﺷﺎن روﺋﯿﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫داﻧﻪ درﮔﺬر ﺳﯿﻞ ﻣﯽروﯾﺪ ﻣﮕﺮ ﻧﺪﯾﺪهای‬
‫ﮐﻪ داﻧﻪھﺎ در ﺟﺎی ﺳﯿﻞ زدهﮔﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫زرد و درھﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽروﯾﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٠٠‬‬

‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ْ َ‬ ‫ْ ُُ َُْ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‪» :‬ﻳَﺪﺧﻞ أﻫﻞ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ اﺠﻟ َ َّﻨﺔ« اھﻞ ﺟﻨﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اھﻠﯿﺖ ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪۀ ﺧﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎک ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﺟﻨﺖ ﻋﺒﺎرت از دار ﺳﻼم و ﺳﺮای ﺳﻼﻣﺘﯽ‬
‫َُْ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺎﻻی ھﻔﺖ آﺳﻤﺎن ﺑﻮده و ﺳﻘﻒ آن ﻋﺮش اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪َ » :‬وأﻫﻞ‬
‫ﺎر«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ در آﺗﺶ دوزخ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اھﻞ ﺷﺮک و ﮔﻨﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﻨﻟ َ‬
‫اﻨﻟﺎر َّ‬
‫َّ‬
‫ِ‬
‫ﻇﻠﻢ و ﮔﻨﺎه ﻧﻔﺲھﺎی آﻧﺎن را آﻟﻮده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و دوزخ ﺳﺮای ھﻼﮐﺖ و ﻧﺎﺑﻮدﯾﺴﺖ و‬
‫دارای درﮐﺎت اﺳﺖ و در ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﮥ ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻗﺮار دارد‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﺻﺤﺮای رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮداری ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‬
‫ُ َّ َ ُ ُ‬
‫ﻮل َّ ُ‬
‫ا�‬ ‫ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر و ارادۀ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪�» :‬ﻢ �ﻘ‬
‫ْ َ‬ ‫ْ َ ُ َ َّ ْ َ ْ َ‬ ‫ََ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َْ‬
‫ﺎن«‪ ،‬ﻣﺮاد از ﻣﺜﻘﺎل ﺣﺒﺔ‪ ،‬وزن‬
‫�ﻌﺎﻰﻟ أﺧ ِﺮﺟﻮا ﻣﻦ ﺎﻛن ِﻰﻓ ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ ِﻣﺜﻘﺎل ﺣﺒ ٍﺔ ِﻣﻦ ﺧﺮد ٍل ِﻣﻦ إِﻳﻤ ٍ‬
‫داﻧﮥ ﺳﭙﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﺳﺒﮏ وزن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاد از اﯾﻤﺎن ﮐﺮدار‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮی آﻣﺪه اﺳﺖ »ﮐﺴﯽ را از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﮥ‬
‫ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ و ﮐﺎر ﺧﯿﺮی ﺑﻪ وزن ذرۀ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ«‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪:‬‬
‫َ ْ ُّ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ ْ‬
‫اﺳ َﻮدوا«‬ ‫»�ﻴُﺨ َﺮ ُﺟﻮن ِﻣﻨ َﻬﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آنھﺎ را از آﺗﺶ دوزخ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورﻧﺪ »ﻗ ِﺪ‬
‫ﮐﻪ از ﺣﺮارت آﺗﺶ دوزخ ﺳﯿﺎه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪�» :‬ﻴﻠﻘﻮن ِﻰﻓ �ﻬ ِﺮ اﺤﻟﻴﺎ ِة«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺟﻮﺋﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن‪،‬‬
‫َ َُُْ َ َ َ َُْ ُ ْ ُ‬
‫اﺤﻟ َّﺒﺔ‬
‫ﺟﻮی ﺣﯿﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ ھﻢ ﻧﮫﺮ ﺣﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪�» .‬ﻴنﺒﺘﻮن ﻛﻤﺎ ﺗنﺒﺖ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫الﺴﻴْﻞ«‪ ،‬ﺣﺒﺔ‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﮔﯿﺎھﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »أل َ ْﻢ ﺗَ َﺮ � َّ� َﻬﺎ َﺨﺗْ ُﺮ ُج َﺻ ْﻔ َﺮ َ‬
‫اء‬ ‫ﻰﻓ َﺟﺎﻧﺐ َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ َْ ًَ‬
‫مﻠﺘ ِﻮ�ﺔ« اﯾﻦ اﺳﺘﻔﮫﺎم ﺗﻘﺮﯾﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺒﯽ را ﮐﻪ از آن اﺳﺘﻔﮫﺎم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آری واﻗﻌﺎ اﯾﻦ ﺣﺒﺔ‪ ،‬زردرﻧﮓ‪ ،‬درھﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه از زﻣﯿﻦ ﻣﯽروﯾﺪ‪.‬‬
‫ُ‬
‫آری‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺮونﺷﺪن از دوزخ در ﺟﻮی ﺣﯿﺎت ﻏﺴﻞ‬
‫داده ﺷﺪه و ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ دﺷﻮار آن را‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﻮب داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٠١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺮای آﺧﺮت ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺑﮫﺸﺖ و ﯾﺎ دوزخ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﻨﺎه و ﺷﺮک‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر دوزخ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺴﺎب ﮐﺮدار اﺷﺨﺎص ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﯾﮏ ذره ھﻢ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺳﺘﻢ روا ﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن از دﻧﯿﺎ ﺑﺮود و از ﮐﺮدار ﺻﺎﻟﺢ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ وزن ذره اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﮐﺮم ﺧﻮﯾﺶ وی را از‬
‫آﺗﺶ ﺑﯿﺮون ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﺟﺎوﯾﺪان داﺧﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ اﺳﻼم‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َّ َ ٰ َ َ َ َ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫َ ُ ْ َ َ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۱۱‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎ‬ ‫اموا ٱلصلوة وءاتوا‬ ‫﴿فإِن تابوا وأق‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز را و دادﻧﺪ زﮐﺎت را ﭘﺲ‬ ‫َُ ُ‬
‫ِين َو�ف ّ ِصل‬ ‫ّ‬ ‫َّ َ َ َ ۡ َ ُ ُ ۡ‬
‫ٱلزك ٰوة فإِخ�ٰن�م ِ� ٱ� ِ �‬
‫ﺑﺮادراﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ را در دﯾﻦ و ﺗﻔﺼﯿﻞ دھﯿﻢ‬ ‫َ ََۡ َ‬ ‫َ‬
‫ت ل ِق ۡو ٖ� �عل ُمون‪] ﴾١١‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱ :‬‬
‫ٱ�� ٰ ِ‬
‫آﯾﺖھﺎ را ﺑﺮای ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫َ َ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬فإِن تابُوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ‬
‫َ َ َ ُ ْ َّ َ َ‬
‫لصل ٰوة﴾ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ و آداﺑﺶ ﮐﻪ‬‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از آن ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﴿وأقاموا ٱ‬
‫ﻃﮫﺎرت‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت‪ ،‬رویآوردن ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎ ارﮐﺎن و ﺳﻨﺖھﺎی آﻧﺴﺖ در اوﻗﺎﺗﺶ ﺑﻪ‬
‫َ ْ َ َ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ادا ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﴿ َو َءات ُوا ٱ َّلزك ٰوة﴾‪ :‬و زﮐﺎت ﻣﺎلھﺎیﺷﺎن را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻧﺼﺎب رﺳﯿﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه‪ ،‬اﻣﻮال ﺗﺠﺎرﺗﯽ و ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎل ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ّ‬ ‫َ َۡ ُ ُ ۡ‬
‫ِين﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦھﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺑﻪﺷﺎن ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﯾﻤﺎﻧﺴﺖ و ﻧﻤﺎز را‬‫﴿فإِخ�ٰن�م ِ� ٱ� ِ �‬
‫ادا ﮐﺮدﻧﺪ و زﮐﺎت ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد را دادﻧﺪ ﭘﺲ اﯾﺸﺎن ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ در دﯾﻦ ھﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ در‬
‫ﻧﺴﺐ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮادری دﯾﻨﯽ در اﺳﻼم از ﺑﺮادری ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮادر ﻧﺴﺒﯽ‬
‫ﻧﻌﻮذﺑﺎ اﻟﻠﻪ ﻣﻨﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮد ﺻﻠﮥ ﺑﺮادرﯾﺶ ﺑﺮﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﯿﮕﺎﻧﮥ اﺳﻼم آورد ﺑﺮای ھﻤﻪی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮادر ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫َ‬ ‫َُ ّ ُ‬
‫ت﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﮑﻢ آﯾﺎت را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬و�ف ِصل ٱ�� ٰ ِ‬
‫آﯾﺎت ﻗﺮآن را ﺑﻪ آﯾﺎت دﯾﮕﺮی از ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا ھﯿﭻ ﻋﺒﺎرﺗﯽ آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻗﺮآن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ل ِق ۡو ٖ� َ� ۡعل ُمون﴾‪ :‬ﺑﺮای ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٠٢‬‬

‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ زﯾﺮا آنھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ از ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ آﯾﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺎدان و ﻧﺎآﮔﺎه ﺣﻖ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺟﮫﻞ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و راھﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻖ دﯾﻨﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ در اﯾﻦ آﯾﺎت ﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ آﯾﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻋﺎﻟﻢ و داﻧﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎھﻞ و ﻧﺎدان ﺑﺎﺷﻨﺪ و داﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ راه ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﻠﻢ از دو ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮل او و دﯾﮕﺮی ﭘﺮﺳﺶ از ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺶ آنھﺎ را از روی ﻋﻘﯿﺪه و ﻋﻤﻞ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ از ھﺮ ﮔﻨﺎھﯽ ھﻤﺎﻧﺎ ﻗﻄﻊ ﮔﻨﺎه و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش و‬
‫ً‬
‫ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ آن ﮔﻨﺎه ﺑﺎزﻧﮕﺮدد و اﮔﺮ ﮔﻨﺎه ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آن را ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ ﯾﺎ از اﯾﺸﺎن ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از دو اﺳﺎس اﺳﻼم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ھﺮﮐﻪ اﯾﻦ دو‬
‫اﺳﺎس را وﯾﺮان ﮐﻨﺪ از اﺳﻼم ﺧﺎرج اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادری ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﺎل و آﺑﺮوی‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﺮ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﺣﺮام ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﻬﺎد ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‬

‫ُ ْ ُ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪم ﮐﻪ‬ ‫ﺎس َﺣ َّﻰﺘ‬ ‫ت أ ْن أُﻗَﺎﺗِ َﻞ َّ‬
‫اﻨﻟ َ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أ ِمﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﮔﻮاھﯽ دھﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ‬
‫�ﺸﻬﺪوا أن ﻻ ِإﻪﻟ إِﻻ ا� وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل‬
‫َّ َ َ َ َ‬ ‫ُْ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ا�‪َ ،‬و ُ�ﻘ ُ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ و اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫الﺰﺎﻛة‪ ،‬ﻓ ِﺈذا‬ ‫الﺼﻼة‪َ ،‬و ُ�ﺆﺗﻮا‬ ‫ﻴﻤﻮا‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِّ َ َ ُ َ ْ َ‬ ‫َ ُ َ َ‬
‫ﺎءﻫ ْﻢ َوأم َﻮال ُﻬ ْﻢ‬ ‫� َﻌﻠﻮا ذلِﻚ َﻋ َﺼ ُﻤﻮا ِﻣ� ِدﻣ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎی دارﻧﺪ و زﮐﺎت را ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ‬ ‫ْ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬ ‫ﻻ ﺤﺑَ ِّ‬ ‫َّ‬
‫اﻹﺳﻼمِ ‪ ،‬و ِﺣﺴﺎ�ﻬﻢ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ا�‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ﻖ‬ ‫ِ‬ ‫إِ‬
‫اﻋﻤﺎل را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﺧﻮنھﺎ و اﻣﻮال‬
‫ﺧﻮد را از ﺗﻌﺮض ﻣﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻖ اﺳﻼم و ﺣﺴﺎب ﮐﺮدارﺷﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫‪٢٠٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ ْ ُ َ ْ َُ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬أ ِمﺮت أن أﻗﺎﺗِﻞ اﻨﻟﺎس«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﻢ و ﺻﺎﺣﺐ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﮏ و ﻣﻌﺒﻮد ﻣﻦ ﮐﻪ ﺟﺰ وی ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﺪارم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ دﻋﻮت ﮐﻨﻢ اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻢ‪َ » :‬ﺣ َّﻰﺘ‬
‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ‬
‫ا�« ﺗﺎ ﮔﻮاھﯽ دھﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﻪ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ‬ ‫�ﺸﻬﺪوا أن ﻻ إِﻪﻟ ِإﻻ ا� وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ‬
‫َّ َ‬
‫الﺼﻼ َة«‪ ،‬ﻧﻤﺎز را‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﮥ اول و ﺑﻌﺪ » َو ُ�ﻘ ُ‬
‫ﻴﻤﻮا‬ ‫ِ‬
‫َّ َ َ‬ ‫ُْ‬ ‫ً‬
‫ﻓﻮرا ﺑﻌﺪ از اﻗﺮار ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮫﺎدت ﺑﻪ ﭘﺎی دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ » َو ُ�ﺆﺗﻮا الﺰﺎﻛة« ﯾﻌﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺮوط وﺟﻮب زﮐﺎت ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﺼﺎب و ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺳﺎل ﯾﺎ ﭘﺨﺘﻪﺷﺪن ﻣﯿﻮهھﺎ و ﮐﻮﺑﯿﺪن‬
‫َ َ ُ َ َ‬
‫ﺧﺮﻣﻦھﺎ اﺳﺖ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﻮد‪ ،‬زﮐﺎت را ادا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ِ » :‬إذا � َﻌﻠﻮا ذلِﻚ« ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﭼﻮن ﮐﻠﻤﮥ ﺷﮫﺎدت را ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ و زﮐﺎت را دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ِّ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ َّ‬
‫اﻹ ْﺳﻼمِ « از ﻣﻦ ﺧﻮنھﺎ و اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ‬ ‫ِ‬ ‫ﻖ‬ ‫ﻻ ﺤﺑَ ِّ‬ ‫َ َ ُ‬
‫»ﻋﺼﻤﻮا ِﻣ� ِدﻣﺎءﻫﻢ وأمﻮالﻬﻢ ِإ ِ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ اﺳﻼم ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﮑﺸﺪ ﺗﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﯾﺎ دزدی ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫دﺳﺖ وی را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺎل ﻣﺮدﻣﺎن را ﺗﻠﻒ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از وی ﺗﺎوان آن را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎز‬
‫َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬
‫ا�« ﯾﻌﻨﯽ در آﻧﭽﻪ از ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﮐﺮدار و ﮔﻔﺘﺎری ﮐﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و ِﺣﺴﺎ�ﻬﻢ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ﭘﻨﮫﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ آنھﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ زﯾﺮا ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ‪ ،‬ﺟﺎری‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﻮر ﭘﻮﺷﯿﺪه آﮔﺎھﺴﺖ و از آنھﺎ ﺑﺎزرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ اﮐﺜﺮا آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﺎزﮔﻮ و ﺷﺮح ده‬
‫ﺗﺎ ﻣﻌﻨﯽ آن ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ رھﺒﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺟﻨﮕﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ زﯾﺮا اﯾﺸﺎن ﺧﻠﯿﻔﻪ و‬
‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺮک ﻧﻤﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺪادن زﮐﺎت ﮐﻔﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮدی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﻧﮑﺮدی‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮن و ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ‬
‫از وی ﺳﺮ زﻧﺪ ﺗﺎ رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن و ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﺶ واﺟﺐ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ و ﺣﻖ ﻧﺪارد ﮐﻪ از ﺑﺎﻃﻦ‬
‫و اﺳﺮار ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ واﮔﺬارد ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻏﯿﺐ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اب َء َام َّناۖ قُل َّل ۡم تُ ۡؤم ُِنوا ْ َو َ�ٰ�ن قُول ُ ٓوا ْ أَ ۡسلَ ۡم َنا َول َ َّما يَ ۡد ُخل ٱ ۡ� َ‬
‫ي� ٰ ُن ِ�‬ ‫ت ٱ ۡ�َ ۡع َر ُ‬ ‫َ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿قال ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٠٤‬‬
‫� َ� ُفور‪ٞ‬‬
‫�ٔا ۚ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ُ ُ ْ َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ۡ ُ ّ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ‬
‫ِ� ۡم َش ۡ ً‬ ‫ُ‬ ‫ُُ‬
‫ِ‬ ‫قلو�ِ� ۡمۖ �ن ت ِطيعوا ٱ� ورسو�ۥ � يل ِت�م مِن أع�ل‬
‫ِيم‪] ﴾١٤‬اﻟﺤﺠﺮات‪ .[۱۴ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺄﻣﻮرم ﺗﺎ ﺑﻈﺎھﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﺮاﻧﻢ و ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫َّرح ٌ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﻮر ﭘﻨﮫﺎن ﻋﻠﻢ دارد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ اﯾﻤﺎن ﻇﺎﻫﺮی ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ أ‪:‬‬ ‫اب‬ ‫ت ٱ ۡ�َ ۡع َر ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬قال ِ‬
‫ُ ُ ْ َ َ‬ ‫َ َّ ُ َّ ُ ۡ ُ ْ َ‬
‫)‪ (۱۴‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻨﺎن اﯾﻤﺎن‬ ‫�ن قول ٓوا أ ۡسل ۡم َنا‬ ‫َءامناۖ قل ل ۡم تؤمِنوا َو� ٰ ِ‬
‫آوردﯾﻢ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردﯾﺪ و ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ُ‬
‫ي� ٰ ُن ِ� قلو�ِ� ۡمۖ �ن‬
‫ُُ‬ ‫َول َ َّما يَ ۡد ُخل ٱ ۡ� َ‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺪ اﺳﻼم آوردﯾﻢ و ھﻨﻮز درﻧﯿﺎﻣﺪه‬ ‫ِ ِ‬
‫ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يعوا ْ ٱ َّ َ‬
‫تُط ُ‬
‫اﯾﻤﺎن در دلھﺎی ﺷﻤﺎ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫و�ۥ � يَل ِت�م ّم ِۡن‬ ‫� َو َر ُس ُ‬ ‫ِ‬
‫ٌ‬ ‫َّ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ ۡ َ ٰ ُ ۡ َ ۡ ً َّ َّ َ ُ‬
‫َ‬
‫ﺑﺮﯾﺪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﻧﮑﺎھﺪ ﺷﻤﺎ را از‬ ‫أع�ل ِ�م ش�ٔا ۚ إِن ٱ� �فور رحِيم‪﴾١٤‬‬
‫ﮐﺎرھﺎی ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ‬
‫آﻣﺮزﻧﺪۀ ﻣﮫﺮﺑﺎن‪.‬‬
‫ت ٱ ۡ�َ ۡع َر ُ‬
‫اب َء َام َّناۖ﴾ اﻋﺮاب ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻤﺎن آوردﯾﻢ‬
‫َ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬قال ِ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﻪ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬آنھﺎ اﯾﻦ اﻗﺮار زﺑﺎﻧﯽ را ﮔﻔﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ دلھﺎیﺷﺎن ﺑﺪان اﯾﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﻋﺮاب از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺒﯿﻠﻪھﺎی‬
‫ﺳﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻏﻔﺎر‪ ،‬ﺟﮫﻨﯿﻪ و ﻣﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ و راﺳﺘﯽ ﺑﻪ اﺳﻼم درآﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﯿﺰی ﮐﻪ آنھﺎ‬
‫را وادار ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﮐﺮد اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﺷﺎن ﺧﺸﮏﺳﺎﻟﯽ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﻗﺤﻄﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼمج آﻣﺪه و اﻇﮫﺎر اﺳﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺎدی داده ﺷﻮد ادﻋﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آنھﺎ ﻣﺆﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ و اﻣﯿﺪار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ُ َّ ۡ ُ ۡ ُ ْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮایﺷﺎن ﭼﯿﺰی ﺧﻮراﮐﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬قل لم تؤمِنوا‬
‫ُ ُ ْ َ َ‬ ‫َ‬
‫�ن قول ٓوا أ ۡسل ۡم َنا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫َو� ٰ ِ‬
‫ﺷﻤﺎ ھﻨﻮز ﺑﻪ دوﻟﺖ اﯾﻤﺎن ﻣﺸﺮف ﻧﮕﺸﺘﻪ اﯾﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ :‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫َ‬
‫اﺳﻼم ﮔﺮدن ﻧﮫﺎدﯾﻢ و اﯾﻦ اﺳﻼم ﻇﺎھﺮﯾﺴﺖ ﻧﻪ اﯾﻤﺎن ﻗﻠﺒﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿:‬ول َّما‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٠٦‬‬
‫ُ‬ ‫ُُ‬
‫ي� ٰ ُن ِ� قلو�ِ� ۡمۖ﴾ اﯾﻦ اﺧﺒﺎر از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ھﻨﻮز ﺑﻪ دلھﺎی اﯾﻦ‬ ‫يَ ۡد ُخل ٱ ۡ� َ‬
‫ِ ِ‬
‫ﮔﺮوه ﺑﻨﯽ اﺳﺪ داﺧﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ آنھﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﯾﻤﺎن ﻣﺸﺮف‬
‫ُ ُ ْ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و ﺑﻪ ﺣﻖ در ﺷﻤﺎر ﻣﺆﻣﻨﺎن درآﯾﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬ن ت ِطيعوا‬
‫َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ۡ ُ ّ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ‬
‫ِ� ۡم َش ۡ ً‬
‫�ٔا ۚ﴾‪ :‬و اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداری ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪا و‬ ‫ٱ� ورسو�ۥ � يل ِت�م مِن أع�ل‬
‫رﺳﻮﻟﺶ را ﭼﯿﺰی از ﭘﺎداش اﻋﻤﺎلﺗﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻣﺰد ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪۀ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و رﺳﻮل اوﺳﺖ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش ﮐﺎﻣﻞ‬
‫� َ� ُفور‪َّ ٞ‬رح ٌ‬
‫ِيم﴾ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫آن را ﺑﺮایﺗﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﴿إ َّن ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ھﻤﮕﺎن آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را واﺿﺢ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻋﻤﻞ ﻗﻠﺒﯽ و اﻣﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ و اﺳﻼم‬
‫اﻋﻤﺎل اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح و اﻣﺮ آﺷﮑﺎر و ﻇﺎھﺮی اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ و راﺳﺘﯽ‬
‫اﯾﻤﺎن آورده در اﺳﻼم داﺧﻞ ﺷﺪه و اﺳﻼﻣﺶ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﺳﻼم ﺑﺪون اﯾﻤﺎن ﻗﻠﺒﯽ داﺧﻞ ﺷﻮد‪ ،‬او ﻣﻨﺎﻓﻖ و ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮده و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ آﺗﺶ‬
‫دوزخ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ اﺳﻼم آورد ﻣﺆﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ اﯾﻤﺎن آورد ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ ﻟﻔﻆ‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻢ و ﻟﻔﻆ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻦ اﻃﻼق و ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻤﺎن و اﺳﻼم ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺳﺖ و ﺻﺤﯿﺢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ھﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺪق و راﺳﺘﯽ ﺑﻪ اﺳﻼم درآﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﻧﻔﺎق داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺰد اﻃﺎﻋﺘﺶ از ﺧﺪا و رﺳﻮل‬
‫را ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم او ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮدار‪ ،‬ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٠٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﺪﯾﻪدادن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﻓﺮاد‬

‫ﻣﺎ رواه اﺒﻟﺨﺎري ﻋﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ أﻲﺑ وﻗﺎص س ﺑﺨﺎری از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س رواﯾﺖ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻗﺎل‪ :‬أ َّن َر ُﺳﻮل اﷲ ج أ ْ� َﻄﻰ َر ْﻫ ًﻄﺎ َو َﺳ ْﻌ ٌﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﻪ‬
‫ﻼ ُﻫ َﻮ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدم ﭼﯿﺰی ﻣﺎل را ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫َ ُ ً‬ ‫ُ‬ ‫َﺟﺎل ِ ٌﺲ‪َ َ �َ ،‬‬
‫ﺮﺘ َك َر ُﺳﻮل اﷲ ج رﺟ‬
‫ﻚ َ� ْﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ در آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‬ ‫َ ْ َ ُ ُ ْ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫ا� ﻣﺎ ل‬‫أﻋﺠﺒﻬﻢ ِإﻰﻟ �ﻘﻠﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ُ َ َ َ َّ ِّ َ َ ُ ُ ْ ً َ َ َ َ ْ ﻣﺮدی را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﯾﺸﺎن‬
‫ا� إِ� ﻷراه مﺆ ِﻣﻨﺎ‪� .‬ﻘﺎل‪ :‬أو‬ ‫ﻓﻼ ٍن ﻓﻮ ِ‬
‫ُ ْ ً َ َ َ ُّ َ ً ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ﺑﻮد ﺗﺮک ﮐﺮد و ﺑﻪ وی ﭼﯿﺰی ﻧﺪاد‪،‬‬
‫مﺴ ِﻠﻤﺎ‪ .‬ﻓﺴﻜﺖ ﻗ ِﻠﻴﻼ ‪�،‬ﻢ ﻏﻠﺒ� ﻣﺎ أﻋﻠﻢ‬
‫ْ ُ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ِ َ ُ َ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻈﺮﯾﻪات در ﺑﺎرۀ‬
‫ِﻣﻨﻪ �ﻌﺪت لِﻤﻘﺎﻟ ِﻰﺘ �ﻘﻠﺖ ﻣﺎ لﻚ � ْﻦ ﻓﻼ ٍن‬
‫ﻓﻼﻧﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‬
‫ﻢ‬‫ﻷ َر ُاه ُم ْﺆ ِﻣﻨًﺎ َ� َﻘ َﺎل‪ :‬أَ ْو ُم ْﺴﻠ ًﻤﺎ‪َّ �ُ .‬‬‫َ َ َّ ِّ َ‬
‫ا� إِ�‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ وی را ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬آن‬ ‫ِ‬ ‫ﻓﻮ ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ َ ْ ُ ُْ ُ ْ ُ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻏﻠﺒ ِ� ﻣﺎ أﻋﻠﻢ ِﻣﻨﻪ �ﻌﺪت لِﻤﻘﺎﻟ ِﻰﺘ وﺎﻋد ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ‬
‫ْ ُ ِّ ُ ْ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫ُ‬
‫َر ُﺳﻮل اﷲ ج � َّﻢ ﻗﺎل‪ :‬ﻳَﺎ َﺳﻌﺪ‪ِ ،‬إ� ﻷﻋ ِﻄﻰ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪم ﺑﺎز آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرۀ آن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُْ َ‬
‫� ُه أ َﺣ ُّﺐ إِ َّﻰﻟ ِﻣﻨْ ُﻪ‪َ ،‬ﺧ ْﺸﻴَ َﺔ أ ْن ﺷﺨﺺ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﻣﺮا ﺑﺮ اﯾﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ‬ ‫الﺮ ُﺟﻞ َو�‬
‫َّ َ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻧﻈﺮﯾﻪات در ﺑﺎرۀ ﻓﻼﻧﯽ ﭼﯿﺴﺖ‬ ‫ﺎر‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫َ ُ َّ ُ َّ ُ‬
‫ﻳ�ﺒﻪ ا� ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ او را‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎر ﺳﻮم ھﻢ ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﮑﺮار‬
‫ﮐﺮدم‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﺴﻠﻢ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﺳﻌﺪ! ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺮدی‬
‫ﭼﯿﺰی ﻣﯽدھﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ او ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰدم ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻓﻘﺮ و ﻧﺎدارﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ‬
‫ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه ﺷﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ وی را در آﺗﺶ‬
‫دوزخ ﺑﯿﻨﺪازد‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮاﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮت‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺎﻟﯽ را در ﻣﯿﺎن رھﻄﯽ »ﮔﺮوھﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺗﺎ‬
‫ُ‬
‫ﻧﻪ ﻧﻔﺮ« ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد از آن ﮔﺮوه ﭼﯿﺰی ﻧﺪاد ﻣﻦ ﻧﻈﺎره ﻣﯽﮐﺮدم و ھﻤﺎن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٠٨‬‬

‫ﻣﺮدی ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﺰی ﻧﺪاد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان در ﻧﻈﺮم ﺧﻮبﺗﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﺪ‪،‬‬
‫ُ َ‬ ‫َ َ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! » َﻣﺎ لﻚ َ� ْﻦ ﻓﻼ ٍن«‪ :‬ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻓﻼﻧﯽ ﭼﯿﺰی ﻧﺪادی ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ او را ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ او را ﺗﺮدﯾﺪ‬
‫َ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﻣﺴﻠﻢ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫﺘﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ ،‬ﭼﻮن اﺳﻼم اﻣﺮ ﻇﺎھﺮی و‬
‫اﯾﻤﺎن اﻣﺮ ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻮ از آن آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪاری‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﻣﺪت ﮐﻤﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺎز آﻧﭽﻪ‬
‫در ﺑﺎرۀ آن ﻣﺮد ﻣﯽداﻧﺴﺖ او را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺳﺨﻨﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮ‬
‫در ﺑﺎرۀ ﻓﻼﻧﯽ ﭼﻪ ﻧﻈﺮ داری ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ او را ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ‪ .‬ﺑﺎزھﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬
‫َ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺳﻌﺪ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪی »أ ْو ُم ْﺴ ِﻠ ًﻤﺎ« )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن( ﺗﺮدﯾﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻌﺪ‬
‫َّ َ‬ ‫ِّ ُ ْ‬ ‫ْ‬
‫الﺮ ُﺟﻞ‬ ‫ﺳﺨﻨﺶ را ﺑﺎر ﺳﻮم ﺗﮑﺮار ﮐﺮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻳَﺎ َﺳﻌ ُﺪ‪ِ ،‬إ� ﻷﻋ ِﻄﻰ‬
‫َ َ ْ ُ ُ َ َ ُّ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ‬
‫� َّﺒ ُﻪ َّ ُ‬
‫ا� ﻰﻓ َّ‬
‫ﺎر« »ای ﺳﻌﺪ ﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﭼﯿﺰی‬ ‫ِ‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫ِ‬ ‫و��ه أﺣﺐ إِﻰﻟ ِﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺸﻴﺔ أن ﻳ‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ او در ﻧﻈﺮم ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ از ﺗﺮس اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﻘﺮ و اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ وی را‬
‫َ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﻧﮑﺸﺎﻧﺪ« ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬أ ْو ُم ْﺴ ِﻠ ًﻤﺎ« اﻇﮫﺎر ﻋﺪم رﺿﺎﯾﺖ او از ﺳﺨﻦ‬
‫ﺳﻌﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮرد او ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺤﻞ اﯾﻤﺎن ﻗﻠﺐ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ از ﻗﻠﺐ‬
‫َ‬
‫دﯾﮕﺮی آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪارد ﭘﺲ ﺳﺨﻦ ﺳﻌﺪ را ﺑﻪ ﮐﻠﻤﮥ »أ ْو ُم ْﺴ ِﻠ ًﻤﺎ« ﺗﺮدﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﻦ او را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽداﻧﻢ ﻧﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ زﯾﺮا اﺳﻼم او‬
‫ﻇﺎھﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻤﺎﻧﺶ از اﻣﻮر ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻪ آن ﺣﮑﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰی از ﻣﺎل ﻣﯽدھﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ وی‬
‫ﻧﻤﯽدھﻢ در ﻧﻈﺮم ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺿﻌﯿﻒ اﻻﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺑﯽادﺑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ھﻼک ﺷﺪه و ﯾﺎ از اﺳﻼم ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮد و از اھﻞ دوزخ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن‬
‫را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪﮐﺮدن ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺧﻄﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﻧﺮﻣﯽ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺧﻄﺎی ﺳﻌﺪ س را ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﻧﺮﻣﯽ ﺑﺮاﯾﺶ اﻋﻼن ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ ادب و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺪﺑﺮاﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪی ج آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎ‪ :‬آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ‬
‫ﺿﻌﯿﻒ اﻻﯾﻤﺎن ﻣﯽدھﺪ از ﺧﻮف اﯾﻦ ﮐﻪ ﺿﻌﻒ اﯾﻤﺎن‪ ،‬او را ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﻧﮑﺸﺎﻧﺪ و‬
 ‫‪٢٠٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﺷﺨﺺ ﻗﻮی اﻻﯾﻤﺎن را ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽدھﺪ زﯾﺮا از ﻟﻐﺰش ﻗﻠﺐ وی اﯾﻤﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن اﻣﺮ ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ و اﺳﻼم اﻣﺮ ﻇﺎھﺮی اﺳﺖ از اﯾﻦ ﺟﮫﺖ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن ﺻﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﺑﺮود و اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺻﻔﺖ ﮐﻨﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج زﻧﺎن ﻋﺎدی ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� كأ َح ٖد ّم َِن )‪ (۳۲‬ای زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫� ل ۡس ُ َّ‬ ‫﴿ َ�ٰن ِ َسا ٓ َء ٱ�َّ ّ‬
‫ِِ‬
‫َّ َ ۡ ُ َّ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ۡ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﭘﺲ ﻧﺮﻣﯽ‬ ‫ّ ٓ‬
‫ٱلن ِ َساءِ إ ِ ِن ٱ�قي�ۚ ف� �ضعن ب ِٱلقو ِل‬
‫َ ‪ ۡ ُ َ ٞ‬ﻧﺸﺎن ﻧﺪھﯿﺪ در ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺗﺎ اﻣﯿﺪ ﺑﻨﺪد آن ﮐﻪ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫� َي ۡط َم َع ٱ�ِي ِ� قلبِهِۦ م َرض وقل َن‬
‫َ در دﻟﺶ ﺑﯿﻤﺎری اﺳﺖ و ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﯿﮑﻮ‬
‫ُ ُ ُ َّ َ‬ ‫ََۡ َ‬ ‫َ ۡ ٗ َّ ۡ ُ ٗ‬
‫قو� معروفا‪ ٣٢‬وقرن ِ� �يوت ِ�ن و� )‪ (۳۳‬و ﺑﯿﺎرﻣﯿﺪ در ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ و‬
‫َ َ َّ ۡ َ َ َ ُّ َ ۡ َ َّ ۡ ُ َ َ‬
‫و�� َوأق ِۡم َن ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ ﺟﺎھﻠﯿﺖ‬ ‫��جن ��ج ٱل�ٰ ِهل ِي ِة ٱ� ٰ‬
‫� ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ و ﺑﻪ ﭘﺎ دارﯾﺪ ﻧﻤﺎز را و ﺑﺪھﯿﺪ‬ ‫ِ� ٱ َّلز َك ٰوةَ َوأَط ِۡع َن ٱ َّ َ‬ ‫لصلَ ٰوةَ َو َءا� َ‬ ‫ٱ َّ‬
‫زﮐﺎت را و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﮐﻨﯿﺪ از ﺧﺪا و‬
‫و� ۚ ٓۥ﴾ ]اﻷﺣﺰاب‪.[۳۳-۳۲ :‬‬ ‫َو َر ُس َ ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‪.‬‬
‫َ ٰ َ ٓ َ َّ ّ َ ۡ ُ َّ َ َ َ ّ َ ّ َ ٓ‬
‫� لس� كأح ٖد مِن ٱلنِساءِ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬نِساء ٱ� ِ ِ‬
‫در اﯾﻦ آﯾﺖ زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﮐﻪ ﻧﻪ زن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻠﻨﺪی ﻣﻨﺰﻟﺖ و رﻓﻌﺖ ﻣﻘﺎمﺷﺎن آ ﮔﺎه ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ آنھﺎ اﻣﮫﺎت‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ »ﻣﺎدران ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ« وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﻠﻨﺪی و رﻓﻌﺖ ﻣﻘﺎم ﻣﻘﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا و‬
‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎریﺷﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اواﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎ آورﻧﺪ و ﻧﻮاھﯽ او را ﺗﺮک ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا و اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ او اﻃﺎﻋﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﻤﻠﮥ‬
‫�ۚ﴾ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺮاﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺷﺮﻃﯿﻪ در ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إن ٱ َّ� َق ۡي ُ َّ‬
‫ِِ‬
‫ﺑﺮای زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻋﻼن ﮐﺮده اﺳﺖ در ﺿﻤﻦ از اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری در اﻣﻮر ذﯾﻞ را‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۱‬در ﺳﺨﻦزدن ﻧﺮﻣﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ھﻤﺮاه ﻣﺮدان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ ادا ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎنﺷﺎن در دل ﻣﺮدم‬
‫ﺷﮫﻮتﭘﺮﺳﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬ﻃﻤﻊ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢١٠‬‬

‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در ﺳﺨﻦ ﻧﺮﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﺒﺶ ﺑﯿﻤﺎرﯾﺴﺖ در ﺷﻤﺎ ﻃﻤﻊ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد را ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺪون ﺿﺮورت از آن ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮﻧﺪ زﯾﺮا‬
‫ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وق ۡرن ِ� ُ� ُيوت ِ� َّن﴾ »در ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﻮد ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ -۳‬اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ و ﺑﺮآﻣﺪن از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دورۀ ﺟﺎھﻠﯿﺖ اوﻟﯽ ﭘﺮھﯿﺰ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن دوران‬
‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ در ﮐﻮﭼﻪ و ﺑﺎزارھﺎ ﺑﻪ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار ﻧﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ آداب و ﺷﺮاﯾﻂ و ارﮐﺎن آن ادا ﮐﻨﻨﺪ و زﮐﺎت اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫آﺧﺮ ﻧﯿﺰ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖھﺎ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن‬
‫آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮب ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮاﻓﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺑﻠﻨﺪی ﻣﻘﺎم روﺣﯽ و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻘﻮای ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ در ھﻨﮕﺎم ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ‬
‫ھﻤﺮاه ﻣﺮدان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻋﺒﺎرت ﺧﻮد ﻧﺮﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻏﯿﺮ ﺿﺮوری ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫زﺑﺎن آورﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ از اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﻮھﺮت ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬در‬
‫ﺑﺎزار اﺳﺖ ﯾﺎ در ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻗﺪر ﺿﺮورت ﺑﺲ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ درازا ﻧﮑﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻤﺎن دارم در ﻓﻼن ﺟﺎ و ﻓﻼن ﺟﺎ ھﻢ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭼﮫﺮه و زﯾﺒﺎﯾﯽھﺎی ﺧﻮد‬
‫را در ھﻨﮕﺎم ﺑﯿﺮونﺷﺪن از ﻣﻨﺰل ﺑﺮھﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﺣﺮام اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ آن ﮔﻨﮫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را از ﻣﺸﺎﺑﻪﻧﻤﻮدن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻏﯿﺮ اھﻞ ﺻﻼح ﺑﯿﻢ ﺑﺪه زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ أ در‬
‫ُۡ َ‬ ‫� َج ٱ ۡل َ‬ ‫ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮده‪َ ﴿ :‬و َ� َ� َ َّ‬
‫� ۡج َن َ� َ ُّ‬
‫�ٰ ِهل َِّيةِ ٱ� ٰ‬
‫و��﴾‪.‬‬
 ‫‪٢١١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﺣﺴﺎن ﺑﻪ زﯾﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ﻣﺎ رواه اﺒﻟﺨﺎري ﻋﻦ أﻲﺑ ذر رﻲﺿ اﷲ ﻗﺎل‪ :‬در ﺣﺪﻳﻰﺜ ﺨﺑﺎری از اﻰﺑ ذر س رواﻳﺖ‬
‫َ َ ْ ُ َ ُ ً َ َ َّ ْ ُ‬
‫ﻰﺒ �ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻰﺑ ذر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ مﺮدی را‬ ‫اﻨﻟ ُّ‬ ‫ﻰﻟ َّ‬ ‫�ﺗُ ُﻪ ﺑﺄ ِّﻣ ِﻪ‪َ �َ ،‬ﻘ َﺎل ِ َ‬ ‫ﺳﺎ�ﺒﺖ رﺟﻼ‪� ،‬ﻌ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫َ َ َ َ ٍّ َ َ َّ ْ َ ُ ِّ َّ َ ْ ٌ‬
‫�ﺗﻪ ﺑِﺄﻣ ِﻪ إِﻧﻚ ام ُﺮؤ ِ�ﻴﻚ دﺷﻨﺎم دادم و ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﻋﻴﻰﺒ �ﺴﺒﺖ‬ ‫ج‪ :‬ﻳﺎ أﺑﺎ ذر! أ�‬
‫َ‬
‫� ْﻢ‪َ ،‬ﺟ َﻌﻠ ُﻬ ُﻢ َّ ُ‬ ‫ُ‬
‫َ َّ ٌ ْ َ ُ ُ ْ َ َ ُ‬
‫ا� ﻛﺮدم‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺮﺒ ﺧﺪا ج ﺑﺮاﻳﻢ ﻓﺮمﻮد‪ :‬ای‬ ‫ﺟﺎ ِﻫ ِﻠﻴﺔ‪ِ ،‬إﺧﻮاﻧ�ﻢ ﺧﻮﻟ‬
‫ﻮه َﺤﺗْ َ‬ ‫َ‬
‫ﻳ� ْﻢ‪َ �َ ،‬ﻤ ْﻦ َﺎﻛ َن أ ُﺧ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َْ َ َ‬
‫ﺖ ﻳَ ِﺪهِ اﺑﺎذر آﻳﺎ وی را ﺑﻪ ﻣﺎدرش دﺷﻨﺎم دادی؟‬ ‫ﺖ أﻳ ْ ِﺪ‬ ‫ﺤﺗ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻓﻠﻴُ ْﻄ ِﻌ ْﻤﻪ ِم َّﻤﺎ ﻳَﺄ�ﻞ‪َ ،‬وﻴﻟُﻠ ِب ْﺴﻪ ِم َّﻤﺎ ﻳَﻠبَ ُﺲ‪ ،‬اﺒﻟﺘﻪ ﺗﻮ ﺷﺨﻰﺼ �ﺑﺎﻰﺷ ﻛﻪ در ﺗﻮ‬
‫َ ْ َ َّ ْ ُ‬ ‫َْ‬ ‫َ ُ َ ِّ ُ ُ‬
‫َوﻻ ﺗ�ﻠﻔﻮﻫ ْﻢ َﻣﺎ �ﻐ ِﻠﺒُ ُﻬ ْﻢ ‪ ،‬ﻓﺈِن ﻠﻛﻔﺘُ ُﻤﻮﻫ ْﻢ ﺧﺼﻠﺖ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮادران‬
‫ُ‬ ‫ََ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮدﺎﮔن ﺷﻤﺎ ﻫﺴتﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ا�ﺸﺎن‬ ‫ﻓﺄ ِ�ﻴﻨُﻮﻫ ْﻢ‪.‬‬
‫را ز�ﺮ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻰﺴ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮادرش ز�ﺮ دﺳتﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫ﻃﻌﺎ� ﻛﻪ �ﺧﻮرد او را ﺨﺑﻮراﻧﺪ و از‬
‫ﺒﻟﺎﻰﺳ ﻛﻪ �ﭘﻮﺷﺪ او را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ا�ﺸﺎن‬
‫را ﺗ�ﻠﻴﻰﻔ ﻧﺪﻫﻴﺪ ﻛﻪ در ﺗﻮان آنﻫﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨ� ﺗ�ﻠﻴﻰﻔ دادﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫آنﻫﺎ ﻳﺎری ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ﺳﺎﺑﺒﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدی را دﺷﻨﺎم دادم و ﺑﻪ ﻣﺎدرش‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺨﻦ اﺑﯽ ذرس ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻋﯿﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺮدم و ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای ﭘﺴﺮ زن ﺳﯿﺎه‪ ،‬آن ﻣﺮد ﺑﻼل س ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ٌ‬ ‫َ َ َ َ ٍّ َ َ َّ ْ َ ُ َّ َ ْ ٌ َ‬
‫�ﺗ ُﻪ ﺑِﺄ ِّﻣ ِﻪ ِإﻧﻚ ام ُﺮؤ ِ�ﻴﻚ َﺟﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴﺔ« او را دﺷﻨﺎم ﻣﺎدر دادی؟ ﺗﻮ‬ ‫ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ أﺑﺎ ذر أ�‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ در ﺗﻮ ﺟﺎھﻠﯿﺖ وﺟﻮد دارد ﯾﻌﻨﯽ در ﺗﻮ ﺧﺼﻠﺘﯽ از ﺧﺼﻠﺖھﺎی‬
‫ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻋﯿﺐﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﺎﯾﺺ ﻣﺮدم اﺳﺖ ﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر از ﻋﺮف و‬
‫ﻋﺎدات ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺧﻼق و ﻋﺎدات اھﻞ ﺟﺎھﻠﯿﺖ‬
‫َْ ُ ُ ْ َ َُ ُ‬
‫� ْﻢ«‪ :‬ﺑﻨﺪﮔﺎنﺗﺎن ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﭙﺮھﯿﺰد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ِ » :‬إﺧﻮاﻧ�ﻢ ﺧﻮﻟ‬
‫َ‬
‫ﻳ� ْﻢ« ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻣﺎﻟﮏ آنھﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪َ �َ » ،‬ﻤ ْﻦ َﺎﻛ َن أ ُﺧ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ ْ َ َ‬
‫ﻮه‬ ‫ﺖ أﻳ ْ ِﺪ‬ ‫»ﺟﻌﻠﻬﻢ ا� ﺤﺗ‬
‫ﺖ ﻳَ ِﺪهِ« ﭘﺲ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادرش زﯾﺮ دﺳﺖ وی ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺮادر ﺧﻮد ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫َﺤﺗْ َ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢١٢‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ ُ ْ ْ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ ْ ْ ُ َّ َ ْ‬
‫»ﻓﻠﻴﻄ ِﻌﻤﻪ ِمﻤﺎ ﻳﺄ�ﻞ‪ ،‬وﻴﻟﻠ ِبﺴﻪ ِمﻤﺎ ﻳﻠبﺲ« ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﯿﺎن او و ﺧﻮد ﻣﺴﺎوات را‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و در ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮ وی ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﺪھﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده‬
‫َْ‬ ‫َ َ ُ َ ِّ ُ ُ‬
‫ﻮﻫ ْﻢ َﻣﺎ �ﻐ ِﻠﺒُ ُﻬ ْﻢ« ﺑﯿﺶ از ﻗﺪرت آنھﺎ را ﮐﺎر ﻧﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎری‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬وﻻ ﺗ�ﻠﻔ‬
‫ُُ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻮﻫ ْﻢ« و اﮔﺮ ﮐﺎر دﺷﻮار و ﺳﺨﺘﯽ را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﮕﻮﺋﯿﺪ ﮐﻪ از اﻧﺠﺎم آن ﻧﺎﺗﻮان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» ،‬ﻓ ِﺈن ﻠﻛﻔﺘﻤ‬
‫ََ ُ ُ‬
‫ﻮﻫ ْﻢ« آنھﺎ را ﯾﺎری دھﯿﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر ﺑﺮاﯾﺸﺎن آﺳﺎن ﺷﻮد و‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮدﯾﺪ »ﻓﺄ ِ�ﻴﻨ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ اﻧﺠﺎمدادن آن را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺧﻮب ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را واﺿﺢ ﮔﺮدان ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﯿﺐﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﺎﯾﺺ ﻣﺮدم از ﻋﺎدات ﺟﺎھﻠﯿﺖ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻣﺮاﻋﺎت ﺑﺮاﺑﺮی در ﺧﻮردن‪ ،‬آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﭘﻮﺷﺎک ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪه و ﻣﻮﻻ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر ﺑﻪ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺗﻮان آن را ﻧﺪارد ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ‬
‫داده ﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺮاھﺶ ﮐﻤﮏ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺧﻮﺑﯽھﺎی دﯾﻦ اﺳﻼم را ﮐﻪ در ﻣﺴﺎوات ﻣﯿﺎن ارﺑﺎب و ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ را ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺳﭙﺎس ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎﻫﻢ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ وﻋﻈﻢ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫ت َ� ۡع ُض ُهم ّ ِم ۢن )‪ (۶۷‬ﻣﺮدان دوروی و زﻧﺎن دوروی‬ ‫ون َوٱل ۡ ُم َ�ٰ ِف َ�ٰ ُ‬ ‫ُۡ َٰ ُ َ‬
‫﴿ٱلم�فِق‬
‫ۡ ُ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ﺑﺮﺧﯽﺷﺎن از آن ﺑﺮﺧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬
‫ض يَأ ُم ُرون ب ِٱلمنك ِر و�نهون ع ِن‬ ‫�ع ٖ �‬
‫ون َ�يۡد َِ� ُه ۡم � َ ُسوا ْ ٱ َّ َ‬
‫دھﻨﺪ ﺑﻪ زﺷﺘﯽ و ﺑﺎزدارﻧﺪ از ﻧﯿﮑﯽ و‬
‫�‬ ‫ۚ‬
‫ََۡ ُ َ‬
‫ض‬ ‫ب‬ ‫ق‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫وف‬
‫ِ‬ ‫ٱل ۡ َم ۡع ُ‬
‫ر‬
‫ﺑﺴﺘﻪ دارﻧﺪ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد را‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ ُ ۡ َّ ۡ ُ َ ٰ َ ُ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬
‫سقون‪ ﴾٦٧‬ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﺪای را‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮاﻣﻮشﺷﺎن‬ ‫فنسِيه ۚم إِن ٱلم�فِقِ� هم ٱل� ِ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ دوروﯾﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۶۷ :‬‬
‫ُۡ َ ُ َ َ َُۡ َ ُ َۡ ُ ُ ّ َۡ‬
‫ض﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ٱلم�ٰفِقون وٱلم�ٰ ِف�ٰت �عضهم ِم ۢن �ع ٖ �‬
‫ﺑﺮای ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﻨﺎﻓﻖ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ادﻋﺎی اﯾﻤﺎن‬
 ‫‪٢١٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﺑﺎﻃﻦ ﮐﻔﺮ ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﺳﺨﻦ و ﮐﺎر ﺑﺎھﻢ ﺷﺒﺎھﺖ دارﻧﺪ‬
‫ۡ َ‬ ‫َ ۡ َ‬ ‫ۡ‬
‫ﭘﺲ آنھﺎ از ﯾﮏ ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬يَأ ُم ُرون ب ِٱل ُمنك ِر َو َ�ن َه ۡون‬
‫َ ۡ ۡ‬
‫وف﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦھﺎ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﮐﻪ از ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﮑﺮات اﺳﺖ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از‬ ‫ع ِن ٱل َمع ُر ِ‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﮐﻪ از ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺮوفھﺎ اﺳﺖ ﺑﺎزﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ را از‬
‫ﺟﮫﺖ ﻓﺴﺎد ﻓﻄﺮت و واژﮔﻮنﺑﻮدن دلھﺎیﺷﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬از ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ ُ َ َ‬
‫ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬و�قبِضون �يدِ�ه ۚم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺼﺮف‬
‫در راه ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻔﺎق در ﺟﮫﺎد ﯾﺎ ﺑﺮای ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ دﺳﺖھﺎی ﺧﻮد را ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫َ ُ ْ َّ َ َ َ‬
‫� فنس َِي ُه ۡ ۚم﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﻓﺮاﻣﻮش‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬سوا ٱ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و از ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪﻧﺪ و از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و رﺳﻮل اﻋﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن را از ﯾﺎدﺷﺎن ﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻤﺎن و ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻧﯿﺎورﻧﺪ و ﻋﻤﻞ‬
‫ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را از ﻋﺬاب ﺧﻮد رھﺎﯾﯽ داده و در ﺟﻮار او و ﺑﻪ رﺿﺎی او ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫َّ ۡ ُ َ ٰ َ ُ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬
‫سقون﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن ٱلم� ِف ِق� هم ٱل� ِ‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻓﺎﺳﻘﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻓﺴﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﯿﺮونﺷﺪن از‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و رﺳﻮل اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را‬
‫ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻪ و از آن ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ و از ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﺮﻋﯽ ﭼﯿﺰی را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﯿﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻈﺎھﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦھﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫اﯾﻦھﺎ ﻣﻨﺎﻓﻖ و از ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺪﺗﺮ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ آﺗﺶ دوزخ و ﻋﺬابھﺎی اﺑﺪی آن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و دﯾﮕﺮان ھﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﮐﺜﺮﺷﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻇﮫﺎر اﯾﻤﺎن ﮐﺮده و ﮐﻔﺮ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﯽﭘﻮﺷﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺷﺮ او از ﮐﺎﻓﺮ زﯾﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ھﻢ در‬
‫َّ‬
‫ﻃﺒﻘﮥ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ در آﺗﺶ دوزخ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن‬
‫� � ٱ َّ� ۡركِ ٱ ۡ�َ ۡس َفل م َِن ٱ�َّار َولَن َ� َد ل َ ُه ۡم نَ ِ ً‬‫َ‬ ‫َُۡ‬
‫ص�ا‪] ﴾١٤٥‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۴۵ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٱلم�ٰ ِف ِق ِ‬
‫»ﺑﻪراﺳﺘﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن در ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ردهی دوزخ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ھﯿﭻ ﯾﺎوری ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ﻧﺨﻮاھﯽ ﯾﺎﻓﺖ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢١٤‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻣﻨﺎﻓﻖ اﻣﺮ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻧﮫﯽ از ﮐﺎر‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل وی دﻋﻮت‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻇﻠﻢ و ﺷﺮ واﻣﯽدارد ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ُ :‬ﺑﺨﻠﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ را ﺑﻪ ﺗﺮک اﻧﻔﺎق در راه ﺧﺪا وادار ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫از ﺻﻔﺎت ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻟﻌﻨﺖ و ﻏﻀﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻬﺎر ﺧﺼﻠﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ‬

‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭼﮫﺎر‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أ ْر َ� ٌﻊ َﻣ ْﻦ � َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ ﺎﻛن‬
‫ﺖ ِ�ﻴ ِﻪ َﺧ ْﺼﻠَ ٌﺔ ِﻣﻨْ ُﻬ َّﻦ ﺻﻔﺖ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ھﻤﺔ آنھﺎ را دارد‬ ‫ُﻣﻨَﺎﻓ ًﻘﺎ َﺧﺎل ًﺼﺎ‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ َﺎﻛﻧَ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫ﺖ ِ�ﻴﻪ َﺧ ْﺼﻠﺔ ِﻣ َﻦ اﻨﻟِّﻔﺎق َﺣ َّﻰﺘ ﻳَ َﺪ َ� َﻬﺎ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َﺎﻛﻧَ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ اﯾﻦ ﺻﻔﺎت در وی وﺟﻮد دارد دارای‬
‫ِإذا اؤﺗ ِﻤﻦ ﺧﺎن و�ِذا ﺣﺪث ﻛﺬب و�ِذا ﺎﻋﻫﺪ‬
‫ﺧﺼﻠﺘﯽ از ﻧﻔﺎق اﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﻪ آن را ﺗﺮک‬
‫ﺠ َﺮ‪.‬‬‫ﺎﺻ َﻢ ﻓَ َ‬‫َﻏ َﺪ َر‪َ ،‬و� َذا َﺧ َ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻣﯿﻦ ﮔﺮدد ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ھﺮﮔﺎه ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ دروغ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﻨﺪد وﻓﺎ ﻧﮑﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﮐﻨﺪ از ﺣﺪ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ ْ ُ‬ ‫َ‬
‫� َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬أ ْر َ� ٌﻊ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﮫﺎر ﺻﻔﺖ اﺳﺖ »ﻣﻦ‬
‫ً َ‬ ‫َ َ‬
‫اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﺻﻔﺖ در وی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ »ﺎﻛن ُﻣﻨَﺎﻓِﻘﺎ ﺧﺎل ِ ًﺼﺎ« ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫َ ْ ٌَ‬ ‫ﻧﻔﺎق او ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻤﺎن در وﺟﻮدش اﺛﺮی ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ » َو َﻣ ْﻦ َﺎﻛﻧَ ْ‬
‫ﺖ ِ�ﻴ ِﻪ ﺧﺼﻠﺔ‬
‫َ ْ َ ٌ َ ِّ َ‬ ‫ْ ُ َّ َ َ ْ‬
‫ﺎق َﺣ َّﻰﺘ ﻳَ َﺪ َ� َﻬﺎ«‪ :‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در وی ﺻﻔﺘﯽ از اﯾﻦھﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ِﻣﻨﻬﻦ ﺎﻛﻧﺖ ِ�ﻴ ِﻪ ﺧﺼﻠﺔ ِﻣﻦ اﻨﻟﻔ ِ‬
‫در وﺟﻮدش ﺻﻔﺘﯽ از ﻧﻔﺎق اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ‪ ،‬و رﺳﻮل ﺧﺪا اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﺻﻔﺖ‬
‫را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮﮔﺎه اﻣﯿﻦ ﺷﻮد ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ وی را ﺑﺮ ﻣﺎل ﯾﺎ آﺑﺮو ﯾﺎ اﺳﺮار‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺧﻮد اﻣﯿﻦ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﭼﻮن ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ و در ﺳﺨﻨﺶ راﺳﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ھﺮﮔﺎه ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻋﮫﺪی ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن را ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﺑﻪ آن وﻓﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ دﻋﻮا و ﺧﺼﻮﻣﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ادب و راﺳﺘﯽ و‬
 ‫‪٢١٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﯿﺮون ﮔﺮدد‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻧﻔﺲ اوﺳﺖ ﮐﻪ از ھﺪاﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه و اﺧﻼق ﻧﯿﮑﻮ را ﮐﺴﺐ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک را ﺑﻪ ﻟﺤﻦ واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و دﯾﮕﺮان ھﻢ آھﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺑﮑﻮش ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﻔﮫﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺧﻄﺮ اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﺻﻔﺖ زﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺧﯿﺎﻧﺖ در اﻣﺎﻧﺖ‪،‬‬
‫دروغﮔﻔﺘﻦ در ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺑﯽوﻓﺎﯾﯽ در ﻋﮫﺪ و ﺗﺠﺎوز در ﺧﺼﻮﻣﺖ اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ ﮐﻪ ﻧﻔﺎق دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺎق ﻋﻤﻠﯽ و دﯾﮕﺮی ﻧﻔﺎق‬
‫اﻋﺘﻘﺎدی‪ ،‬ﻧﻔﺎق ﻋﻤﻠﯽ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن‬
‫دارد‪ ،‬ﻓﺮاﯾﺾ دﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽآورد و از ﻧﻮاھﯽ ﺧﻮدداری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﭼﮫﺎر‬
‫ﺻﻔﺘﯽ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه ھﻤﻪ ﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻧﻔﺎق اﻋﺘﻘﺎدی آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻇﺎھﺮا ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﯾﻤﺎن آورده و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻧﮕﮫﺪاری ﻣﺎل و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻌﻀﯽ ﻋﺒﺎدات را اﻧﺠﺎم داده و ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻮاھﯽ را ﺗﺮک ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ در ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل و روز آﺧﺮت اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺣﻠﻮل ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺳﺒﺐ روزه اﺳﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۱۸۵‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را درﯾﺎﺑﺪ‪،‬‬ ‫﴿� َمن ش ِه َد مِن� ُم ٱلش ۡه َر فل َي ُص ۡم ُهۖ َو َمن‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ً َ ۡ َ َٰ َ َ ‪ٞ‬‬
‫� َسف ٖر فعِ َّدة ّم ِۡن �يَّا ٍ�‬
‫ﺑﺎﯾﺪ آن ﻣﺎه را روزه ﺑﮕﯿﺮد و ھﺮﮐﺲ‬
‫�ن م ِر�ضا أو‬
‫ﻣﺮﯾﺾ ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫�د‬‫� َو َ� يُر ُ‬ ‫� ُم ٱ ۡليُ ۡ َ‬ ‫ُ‬
‫ب‬ ‫أُ َخ َر ۗ يُر ُ‬
‫�د ٱ َّ ُ‬
‫�‬
‫روزھﺎی ﻓﻮت ﺷﺪه در ﺳﺎﯾﺮ اﯾﺎم روزه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ ُ ۡ ُ ۡ َ َ ُ ۡ ُ ْ ۡ َّ َ َ ُ َ ّ ُ ْ‬
‫ﺑﺪارد‪ .‬اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪،‬‬ ‫بِ�م ٱلع� و�ِ ك ِملوا ٱل ِعدة و�ِ ك ِ�وا‬
‫ﻧﻪ ﺳﺨﺘﯽ و دﺷﻮاری‪ .‬و )رﻣﻀﺎن را‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫ُ‬
‫� َما ه َدٮٰ� ۡم َول َعل� ۡم‬
‫َ‬ ‫� َ َٰ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫َۡ ُ َ‬
‫ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮده( ﺗﺎ روزهی ﻣﺎه‬ ‫�شك ُرون﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۵ :‬‬
‫رﻣﻀﺎن را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ و اﻟﻠﻪ را ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ھﺪاﯾﺘﺘﺎن ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ و‬
‫ﺳﭙﺎسﮔﺰاری ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢١٦‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ �﴿ :‬من ش ِه َد مِن� ُم ٱلش ۡه َر﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺎه ﺣﺎﺿﺮ‬
‫َۡ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و دﺧﻮل ﻣﺎه را ﺑﺪاﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬فل َي ُص ۡم ُهۖ﴾ ﺑﺮ وی واﺟﺒﺴﺖ ﮐﻪ روزه ﺑﺪارد‬
‫ً‬ ‫َ َ‬
‫زﯾﺮا روزه ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬و َمن �ن َم ِر�ضا﴾‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻮری ﻣﺮﯾﺾ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان روزه را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺨﺖ و‬
‫َ ۡ َ َٰ َ َ‬
‫دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﴿أو � سف ٖر﴾او ﻋﻠﯽ ﺳﻔﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را درﯾﺎﺑﺪ‬
‫و او ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ در ﺳﻔﺮی ﮐﻪ ﻧﻤﺎز در آن ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ روزه را ﺑﺨﻮرد و ﺑﺮ‬
‫وی واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد روزھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرده روزھﺎی دﯾﮕﺮی را روزه ﺑﺪارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ُ ُ َّ ُ ُ ُ ۡ ُ ۡ َ َ َ ُ ُ ُ‬
‫� ُم ٱ ۡل ُع ۡ َ‬
‫�﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ آﺳﺎﻧﯽ را‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬ي ِر�د ٱ� بِ�م ٱلي� و� ي ِر�د ب ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻧﻪ ﺳﺨﺘﯽ را ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﺮای ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺎﻓﺮ رﺧﺼﺖ داده اﺳﺖ ﺗﺎ روزه را‬
‫ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﻃﺮفﺷﺪن ﻋﺬر ﻣﺮض ﯾﺎ ﺳﻔﺮ آن روزھﺎ را ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ۡ ُ ْ ۡ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و�ِ ُك ِملوا ٱل ِع َّدة﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﻀﺎ ﺑﺮای ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ واﺟﺐ ﺷﺪه‬
‫�وا ْ ٱ َّ َ‬
‫�‬
‫َ ُ َ‬
‫كُّ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺎرۀ رﻣﻀﺎن را ﮐﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ ﯾﺎ ﺳﯽ روز اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪﴿ ،‬و�ِ ِ‬
‫ُ‬
‫� َما ه َدٮٰ� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﮑﺒﯿﺮات ﻋﯿﺪ را در ھﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﭘﯿﺶ از ادای ﻧﻤﺎز‬
‫َ‬ ‫َ َٰ‬
‫در راه و در ﻋﯿﺪﮔﺎه و در ﺣﯿﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﺼﻠﯽ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮات و ادای ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‬
‫ﺷﮑﺮاﻧﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻃﺮف اﺳﻼم ھﺪاﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ َّ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫﴿ َول َعل� ۡم �شك ُرون﴾‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﻋﺒﺎدات ﺷﻤﺎ را آﻣﺎده ﺷﮑﺮﮔﺬاری ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﻣﺒﺎرﮐﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن دﺷﻮار اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ روزه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺨﻮرد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫روزه او را از ﮐﺎرھﺎی ﺿﺮورﯾﺶ ﺑﺎزدارد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ دﯾﻦ ﺑﺨﺸﺶ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺎﻓﺮ‬
‫رﺧﺼﺖ داده اﺳﺖ ﺗﺎ در ﺳﻔﺮ و ﻣﺮﯾﻀﯽ روزه را ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺑﺎز در ھﻨﮕﺎﻣﯽ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺷﮑﺮﮔﺬاری ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان ﮐﻪ رأس ﺷﮑﺮھﺎ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ »اﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻪ« اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم ﻋﺒﺎدات ﺷﮑﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢١٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ دﯾﻦ آﺳﺎن اﺳﺖ‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ رواﻳﺔ اﺒﻟﺨﺎري‪ِ :‬إ َّن ﺑﺨﺎری از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن‬
‫َّ‬ ‫ِّ َ ُ ْ ٌ َ ْ ُ َ َّ ِّ َ َ‬
‫ﻳﻦ أ َﺣ ٌﺪ ِإﻻ ﺣﻀﺮتج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ‬ ‫اﺪﻟﻳﻦ �ﺮﺴ‪َ ،‬وﻟﻦ �ﺸﺎد اﺪﻟ‬
‫ﺮﺸوا‪ ،‬ﺑﻨﺎی دﯾﻦ ﺑﺮ آﺳﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ‬ ‫َﻏﻠَﺒَ ُﻪ ‪ ،‬ﻓَ َﺴ ِّﺪ ُدوا َوﻗَﺎر ُ�ﻮا َوأَ� ْ ِ ُ‬
‫ِ‬
‫ْ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ‬
‫ﻰﺷ ٍء ﻣ َﻦ ﺧﻮد در اﻣﻮر دﯾﻨﺶ ﺳﺨﺖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫اﺳﺘَ ِﻌﻴﻨُﻮا ﺑِﺎﻟﻐﺪو ِة والﺮوﺣ ِﺔ و‬‫َو ْ‬
‫ﻣﮕﺮ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ‬ ‫ُّ ْ‬
‫اﺪﻟﺠﻟ َ ِﺔ‪.‬‬
‫راﺳﺘﯽ ﮔﺮاﺋﯿﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻤﺎل ﺑﺮوﯾﺪ ﻣﮋده‬
‫ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ و ﺑﺮای ادای ﻋﺒﺎدت از ﺻﺒﺤﮕﺎه و‬
‫ﺷﺎﻣﮕﺎه و ﭼﯿﺰی از ﺳﯿﺎھﯽ ﺷﺐ ﯾﺎری‬
‫ﺑﺠﻮﺋﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺮﺴ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ دﯾﻨﯽ اﺳﻼم از‬ ‫ﻳﻦ � ُ ْ ٌ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬إ َّن ِّ‬
‫اﺪﻟ َ‬
‫ِ‬
‫دﺷﻮاری و ﺷﺪت و ﻣﺸﻘﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﺮﯾﺾ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ روزه را‬
‫ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﻣﺮده ﺑﺮای ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫َ َ ْ ُ َ َّ ِّ َ َ ٌ َّ‬
‫ﻳﻦ أ َﺣﺪ إِﻻ‬ ‫اﺿﻄﺮار اﺳﺖ ﺗﺎ از ھﻼﮐﺖ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬وﻟﻦ �ﺸﺎد اﺪﻟ‬
‫ََ‬
‫ﻏﻠﺒَ ُﻪ« ھﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ دﯾﻦ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺑﺮ وی ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﺧﺒﺮ از ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ واﻗﻊﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻓﺮاﯾﺾ‪ ،‬واﺟﺒﺎت و‬
‫ﻓﻀﺎﯾﻞ دﯾﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم آنھﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﻧﺎﺗﻮان و ﻣﻐﻠﻮب‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ از ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد را ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﺎل ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮔﺮاﺋﯿﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻤﺎل ﺑﺮوﯾﺪ ﭼﻮن‬
‫داﻧﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ دﯾﻦ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﺑﮕﯿﺮد دﯾﻦ ﺑﺮ وی ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺲ ﺑﺮ ﺧﻮد‬
‫ﺗﺴﺪﯾﺪ را ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و آن ﻃﻠﺐ ﺛﻮاب اﺳﺖ و ﻣﻘﺎرﺑﺖ را ﮐﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﮐﻤﺎل ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺮﺸوا« ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺛﻮاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﺒﺎدﺗﯽ‬ ‫ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬أَ� ْ ِ ُ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪون ﻏﻠﻮ‪ ،‬اﻓﺮاط و زﯾﺎدهروی و ﯾﺎ ﺗﻔﺮﯾﻂ‪ ،‬ﺗﻘﺼﯿﺮ و ﺳﺴﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده‬
‫َ ُّ ْ‬ ‫اﺳﺘَﻌﻴﻨُﻮا ﺑﺎﻟْ َﻐ ْﺪ َو ِة َو َّ‬
‫الﺮ ْو َﺣ ِﺔ َو َ ْ‬ ‫ْ‬
‫اﺪﻟﺠﻟ َ ِﺔ«‪ .‬ﻏﺪوه‪ ،‬رﻓﺘﻦ در اول روز و‬ ‫ﻰﺷ ٍء ِﻣﻦ‬ ‫ِ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و ِ‬
‫روﺣﻪ‪ ،‬رﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪ از زوال و دﻟﺠﻪ‪ :‬ﺳﯿﺮ در آﺧﺮ ﺷﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اوﻗﺎت اول روز ﯾﺎ اول‬
‫ﺷﺐ و ﯾﺎ آﺧﺮ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻧﯿﮑﻮ ﭼﻮن ﻧﻤﺎز و ﻏﯿﺮه ﺳﭙﺮی ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢١٨‬‬

‫اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ﺳﺒﺐ رﻓﻊ درﺟﺎت و ﻧﺎﺑﻮدی ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﮕﺮدد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﻼم و ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺣﺮامﺑﻮدن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ دﯾﻨﯽ و ارﺗﮑﺎب ﺑﺪﻋﺖ در دﯾﻦ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ در ھﻤﻪ اﻣﻮر دﯾﻨﯽ ﺣﺪ وﺳﻂ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ زﯾﺮا اﻓﺮاط‪،‬‬
‫زﯾﺎدهروی و ﺗﻔﺮﯾﻂ‪ ،‬ﺗﻘﺼﯿﺮ و ﺳﺴﺘﯽ ھﺮدو ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را از ﺑﺴﯿﺎری ﺛﻮاب ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در روز ﯾﺎ ﺷﺐ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز و ﯾﺎ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ رﻓﺖ و آﻣﺪ دارﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺣﻼل را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺣﺮام ﮐﺮد‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ (۸۷) :‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن!‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫� َ� ُّ� َها ٱ َّ� َ َ ُ‬ ‫﴿ َ ٰٓ‬
‫ت ﺣﺮام ﻧﮑﻨﯿﺪ ﭘﺎکھﺎی آﻧﭽﻪ را ﺣﻼل‬ ‫ِين َءامنوا � � ّ ِرموا َط ّيِ�ٰ ِ‬
‫َ ٓ َ َ َّ َّ ُ َ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ ٓ ْ َّ َّ َ َ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﺮای ﺷﻤﺎ و ﺗﺠﺎوز‬
‫ما أحل ٱ� ل�م و� �عتد ۚوا إِن ٱ� �‬
‫َّ ُ ﻧﮑﻨﯿﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا دوﺳﺖ ﻧﺪارد‬ ‫َ ُ‬ ‫ُُ ْ‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬‫ُ� ُّ‬
‫ِين‪َ ٨٧‬و�وا م َِّما َر َزق� ُم ٱ�‬
‫ﺗﺠﺎوزﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را )‪ (۸۸‬و ﺑﺨﻮرﯾﺪ از‬
‫ۦ‬ ‫ِ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫ِي أَ ُ‬
‫نت‬ ‫� ٱ َّ� ٓ‬
‫َح َ� ٰ ٗ� َط ّي ٗبا ۚ َوٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫ِ آﻧﭽﻪ روزی داد ﺷﻤﺎ را ﺧﺪا ﺣﻼل‬ ‫ِ‬
‫ُۡ ُ َ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪو‬ ‫مؤمِنون‪] ﴾٨٨‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۸۸-۸۷ :‬‬
‫اﯾﻤﺎن آورﻧﺪﮔﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ُ َ ّ ُ ْ َ ّ َ ٰ َ ٓ َ َ َّ َّ ُ َ ُ‬
‫� ل� ۡم﴾‬ ‫ت ما أحل ٱ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪���﴿:‬ها ٱ�ِين ءامنوا � � ِرموا طيِ� ِ‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺆﻣﻦ‬
‫دارای ﺣﯿﺎت روﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﺎﻓﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﺣﯿﺎت‬
‫روﺣﯽ ﺑﻮده ﻟﺬا ﺗﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ ﺷﺮﻋﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﺮای اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺷﺄن ﻧﺰوﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪهای از ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ب در ﺟﻠﺴﮥ از ﻣﻮﻋﻈﻪھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺣﻀﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ در اﺛﺮ آن رﻏﺒﺖﺷﺎن از دﻧﯿﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف آﺧﺮت ﻣﯿﻞ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﺮده و ﻋﺰم ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از دﻧﯿﺎ ﻗﻄﻊ ﻋﻼﻗﻪ و ﻋﺰﻟﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﺳﯿﺪۀ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬
 ‫‪٢١٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫رﻓﺘﻨﺪ از وی روزه و ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ آنھﺎ را اﻧﺪک ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از‬
‫اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ھﯿﭽﮕﺎه ﺑﺎ زﻧﺎن ﺗﻤﺎس ﻧﺨﻮاھﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﺳﺎل‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ھﯿﭻ روزی را اﻓﻄﺎر ﻧﺨﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻇﮫﺎر ﮐﺮد ﻣﻦ ھﻤﻪ‬
‫ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻗﯿﺎم ﮐﺮده ھﯿﭽﮕﺎه ﻧﻤﯽﺧﻮاﺑﻢ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن آنھﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫رﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺷﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ و‬
‫ﭼﻨﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ھﺴﺘﻢ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺮھﯿﺰ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﮔﺎھﯽ‬
‫روزه دارم و ﮔﺎھﯽ ﻧﺪارم و ﺑﺎ زﻧﺎن ھﻢ ازدواج ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از روش و ﺳﻨﺖ ﻣﻦ‬
‫اﻋﺮاض ﮐﻨﺪ از ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻧﺎزل ﮔﺸﺖ ﮐﻪ آنھﺎ و ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را‬
‫از ﺣﺮامﺳﺎﺧﺘﻦ ﻃﯿﺒﺎت ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮایﺷﺎن ﺣﻼل ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻏﺬاھﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎک‪ ،‬ﺧﻮاب‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن را از ﺗﺠﺎوز‬
‫َّ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن‬
‫ِين﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺠﺎوزﮐﺎران را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎز اﯾﺸﺎن را اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫� َ� ُ� ُّ‬
‫ِب ٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫ﮐﻪ از آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺣﻼل ﺑﻪ اﯾﺸﺎن روزی ﻣﻘﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ آنھﺎ را‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ِي أَ ُ‬
‫نتم بِهِۦ ُمؤم ُِنون﴾‬ ‫� ٱ َّ� ٓ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ارﺷﺎد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن ﯾﺎ اﮐﺜﺮﯾﺖﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را آھﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﺄﻧﯽ ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺑﺮای‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺮامﮐﻨﻨﺪه و ﺣﻼلﮐﻨﻨﺪه ﺗﻨﮫﺎ ذات ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮای ھﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺣﻼل ﯾﺎ ﺣﺮام ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬
‫ﺣﺮامﮔﺮداﻧﯿﺪن اﺷﯿﺎء ﻋﻠﺘﯽ دارد و اﻧﺴﺎن آن را ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻏﯿﺐ را‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ و ﺑﺴﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺮام ھﯿﭽﮕﺎه ﭘﺎک ﻧﻤﯽﺷﻮد اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰی ﺑﺪزدد و ﺑﺨﻮرد‬
‫ﭘﺎک ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻣﻌﻨﺎی ﺗﻘﻮا ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮل او در ﺑﻪ ﺟﺎآوردن اواﻣﺮ و ﺗﺮک‬
‫ﻧﻮاھﯽﺷﺎن اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٢٠‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻼل و ﺣﺮام واﺿﺢ اﺳﺖ‬

‫ﺑﺨﺎری از ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ب رواﯾﺖ‬ ‫�ب‬ ‫ُّ ْ َ َ ْ َ َ‬
‫ﻣﺎ رواه اﺒﻟﺨﺎري ﻋﻦ اﻨﻟﻌﻤﺎن �ﻦ � ِﺸ ٍ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‬ ‫َُ ُ‬ ‫َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ‬
‫ا� ‪ -‬ج – �ﻘﻮل‪:‬‬ ‫ﻗﺎل‪ :‬ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ‬
‫َْ‬ ‫ام َ� ِّ ٌ‬ ‫ْ َ َ ُ َ ِّ ٌ َ ْ‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺣﻼل واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر‬ ‫�‪َ ،‬و َ�يﻨ ُﻬ َﻤﺎ أمﻮر‬ ‫اﺤﻟ َ َﺮ ُ‬ ‫اﺤﻟﻼل �� و‬
‫اﺳﺖ و ﺣﺮام ھﻢ واﺿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن‬ ‫ََ‬ ‫� ِﻣ َﻦ َّ‬ ‫َ‬
‫ﻻ َ� ْﻌﻠ ُﻤ َﻬﺎ ﻛﺜ ٌ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َّ َ ٌ َ‬
‫ﺎس‪� ،‬ﻤ ِﻦ‬ ‫اﻨﻟ ِ‬ ‫ِ‬ ‫مﺸﺒﻬﺎت‬
‫اﯾﻦھﺎ ﭼﯿﺰھﺎی ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬ ‫َ‬ ‫اﺳتَ ْ َ‬ ‫َّا� َﻰﻘ ال َﺸ َّﺒ َﻬﺎت َ� َﻘﺪ ْ‬
‫ﺮﺒأ ِﻟ ِﻌ ْﺮ ِﺿ ِﻪ َو ِدﻳِ ِﻨ ِﻪ‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم آنھﺎ را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬ ‫َْ َ َ َْ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ََ ْ َََ‬
‫اع ﻳﺮﻰﻋ ﺣﻮل‬ ‫ﺎت ﻛﺮ ٍ‬ ‫ُ‬
‫ﮐﻪ از ﺷﺒﮫﻪ ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﺪ آﺑﺮو و دﯾﻦ ﺧﻮد‬ ‫وﻣﻦ و�ﻊ ِﻰﻓ الﺸﺒﻬ ِ‬
‫ْ َ ُ ُ َ ْ َُ َُ‬
‫را ﭘﺎک ﻧﮕﮫﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﻮﺷﻚ أن ﻳﻮاﻗِﻌﻪ‪.‬‬ ‫اﺤﻟ�‪ ،‬ﻳ ِ‬‫ِ‬
‫ﺷﺒﮫﻪ ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ُ‬
‫در اﻃﺮاف ﻗﺮق »ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ«‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪش را ﻣﯽﭼﺮاﻧﺪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ُ‬
‫داﺧﻞ ﻗﺮق ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ در ﺣﺮام ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫ام َ� ِّ ٌ‬ ‫ْ َ َ ُ َ ِّ ٌ َ ْ‬
‫اﺤﻟ َ َﺮ ُ‬
‫�« »ﺣﻼل و ﺣﺮام واﺿﺢ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﺑﺨﺎری‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬اﺤﻟﻼل �� و‬
‫اﺳﺖ« ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺰد ﻣﺮدم آ ﮔﺎه ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻦھﺎ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا دﻻﯾﻞ ﻗﻮی و‬
‫آﺷﮑﺎر در ﺑﺎرۀ ﺣﻼل و ﺣﺮام وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺜﺎل ﺣﻼل واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر در ﺧﻮردﻧﯽھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺣﺒﻮﺑﺎت‪ ،‬ﻣﯿﻮهھﺎ و ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺣﻼل‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻋﺴﻞ و آب در ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ‪،‬‬
‫ﺣﺮام ﻧﯿﺰ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﻣﺮده‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ و اوﻟﯿﺎء ذﺑﺢ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎن اﺷﯿﺎء دزدی و ﻏﺼﺒﯽ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺳﻮد و ﺷﺮاب و ھﺮ ﻣﺴﮑﺮ دﯾﮕﺮی‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ :‬وﺑﯿﻨﮫﻤﺎ اﻣﻮر ﻣﺸﺒﮫﺎت ﻻ ﯾﻌﻠﻤﮫﺎ ﮐﺜﯿﺮ‬
‫ﻣﻦ اﻟﻨﺎس »در ﻣﯿﺎن اﯾﻦھﺎ ﭼﯿﺰھﺎی ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم آنھﺎ را‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ« ازﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﮐﻪ در اﺷﯿﺎء ﻣﺸﺎﺑﮫﻪ ھﻢ دﻟﯿﻞ ﺣﻼلﺑﻮدن و ھﻢ دﻟﯿﻞ ﺣﺮامﺑﻮدن‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺧﻮاھﺶ ﺣﻠﯿﺖ و دﯾﮕﺮی ﺧﻮاھﺶ ﺣﺮﻣﺖ آنھﺎ را ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫َ َ ْ َََْ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫ﺮﺒأ ِﻟ ِﻌ ْﺮ ِﺿ ِﻪ َو ِدﻳِ ِﻨ ِﻪ«‪» .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﺒﮫﻪھﺎ ﭘﺮھﯿﺰ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ �» :‬ﻤ ِﻦ ا�ﻰﻘ الﺸ َّﺒ َﻬﺎ ِت �ﻘﺪ اﺳت‬
‫ﮐﻨﺪ دﯾﻦ و آﺑﺮوی ﺧﻮد را ﭘﺎک ﻧﮕﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ« ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺮھﯿﺰ از ﺷﺒﮫﺎت ﺗﺮک اﻣﻮر‬
‫ﻣﺸﺎﺑﮫﻪ و دوریﮔﺰﯾﺪن از آن اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر آﺑﺮو و دﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻔﻆ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫َ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﻼﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ َو� َﻊ ِﻰﻓ‬
 ‫‪٢٢١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُّ ُ َ‬
‫ﺎت َو� َﻊ ِﻰﻓ اﺤﻟ َ َّﺮامِ « »ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺷﺒﮫﻪ اﻓﺘﺎد در ﺣﺮام ﻣﯽاﻓﺘﺪ« زﯾﺮا در ﺷﺒﮫﻪھﺎ ﺣﺮام‬
‫الﺸﺒﻬ ِ‬
‫وﺟﻮد دارد و ﭼﻮن زﯾﺎد در ﺷﺒﮫﻪھﺎ درآﯾﺪ ﻧﺎﭼﺎر در ﺣﺮاﻣﯽ ﮐﻪ در آنھﺎ وﺟﻮد دارد ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ُ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺜﺎل آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮاف زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ آن را ﻗﺮق ﮐﺮده‬
‫ً‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ را ﻣﯽﭼﺮاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ از ﮐﻨﺎرۀ آن دور ﻧﺸﻮد ﺣﺘﻤﺎ داﺧﻞ ﻗﺮق ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ و ﯾﺎ ھﻤﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻦ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻼل و ﺣﺮام را ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ و ﯾﺎ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺎﻣﻞ در ﺗﺮک ﭼﯿﺰھﺎی ﺷﺒﮫﻪﻧﺎک ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺷﺖ‬
‫اﺳﭗ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺪۀ از ﻣﺮدم آن را ﺣﻼل و ﻋﺪۀ ھﻢ ﺣﺮام ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﺮای ﺑﯿﺮونﺷﺪن از اﺧﺘﻼف و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﯿﺎﻣﺪن در ﺣﺮام‪ ،‬ﺗﺮک ﺧﻮردن آن ﺑﮫﺘﺮ و‬
‫ﻃﺮف اﺣﺘﯿﺎط اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎط ﮐﻨﺪ ﺗﺎ آﺑﺮو و دﯾﻦ ﺧﻮد‬
‫را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫ۡ َ ُ ُّ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ َ ‪ۡ َ ۡ ّ ٞ‬‬
‫﴿ود كثِ� مِن أه ِل ٱلكِ�ٰ ِ‬
‫�م )‪ (۱۰۹‬ﺑﺴﺎری از اھﻞ ﮐﺘﺎب دوﺳﺖ دارﻧﺪ‬ ‫ب لو يردون‬
‫ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻌﺪ از اﯾﻤﺎنﺗﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻔﺮ‬ ‫ٗ‬
‫ارا َح َسدا ّم ِۡن عِن ِد‬ ‫ِ� ۡم ُك َّف ً‬ ‫َٰ ُ‬
‫ّ ِم ۢن َ� ۡع ِد إِي�ن‬
‫ّ َ ۡ َ َ َ َّ َ َ ُ ۡ ُّ َ ۡ ُ ْ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺮایﺷﺎن‬
‫سهم ِم ۢن �ع ِد ما تب� له ُم ٱ َ‬ ‫َ ُ‬
‫�ق ۖفٱ�فوا‬ ‫أنف ِِ‬
‫آﺷﮑﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺴﺪی ﮐﻪ از‬ ‫ۡ َ ُ ْ َ َّ َ ۡ‬
‫�‬ ‫� بأَ ۡمره ِۦٓ إ َّن ٱ َّ َ‬‫� ٱ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َوٱصفحوا ح ٰ‬
‫ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ درﮔﺬرﯾﺪ و‬ ‫ِ ِۗ ِ‬ ‫� يأ ِ‬
‫� َ ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َٰ ُ ّ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ ﺧﻮد را ﭘﯿﺎده‬ ‫�ءٖ قدِير‪] ﴾١٠٩‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۰۹ :‬‬ ‫� ِ‬
‫ﮐﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ٰ‬ ‫َ َّ َ ‪َ ۡ ۡ َ ۡ ّ ٞ‬‬
‫ب﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎری از اھﻞ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬ود كثِ� مِن أه ِل ٱلكِ� ِ‬
‫ﮐﺘﺎب از ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ آﯾﺖ در ﺑﺎرۀ ﯾﮫﻮد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه وﻟﯽ‬
‫ً‬
‫آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ‪ ،‬دارای ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺜﻼ از ﻧﺼﺎری ھﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارد‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٢٢‬‬

‫ﮐﻪ اﯾﻦ آرزو را دارﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﮫﻮدھﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ِ� ۡم ُك َّف ً‬
‫َٰ ُ‬ ‫َ ُّ َ ُ‬
‫ارا﴾‬ ‫اﯾﻦھﺎ ھﻢ دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬ل ۡو يَ ُردون�م ّ ِم ۢن َ� ۡع ِد إِي�ن‬
‫ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻌﺪ از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری اھﻞ ﮐﺘﺎب ﯾﮫﻮد و‬
‫ﻧﺼﺎری آن را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬آنھﺎ ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻌﺪ از اﯾﻤﺎنﺷﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﮐﻔﺮ ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در دﻧﯿﺎ ﺑﺎ آنھﺎ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻔﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺬاب آﺗﺶ دوزخ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫َُ‬ ‫ٗ ّ‬
‫س ِهم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ آرزوی‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬ح َسدا م ِۡن عِن ِد أنف ِ‬
‫ﮐﻔﺮ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ ھﻤﺎن ﺣﺴﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﻧﻔﺲﺷﺎن ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫� ُّق ۖ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم دﯾﻦ‬ ‫� ل َ ُه ُم ٱ ۡ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪ِ ّ ﴿ :‬م ۢن َ� ۡع ِد َما تَبَ َّ َ‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ و ھﺮﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺻﺪق و اﺧﻼص ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت رﺳﺘﮕﺎر ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﮔﺮوھﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺴﺪ ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻔﺮ ﺗﻤﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َّ ُ َ‬ ‫َ ۡ ُ ْ ۡ َ ُ ْ َ َّ ۡ‬
‫� بِأ ۡم ِره ِۗ ٓۦ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن!‬ ‫� يَأ ِ َ‬
‫�ٱ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬فٱ�فوا َوٱصفحوا ح ٰ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ آرزوی ﮐﻔﺮ ﺷﻤﺎ را دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﮐﻨﯿﺪ و آنھﺎ را ﻣﺆاﺧﺬه‬
‫ﻧﮑﺮده و ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﮑﻨﯿﺪ و ﺻﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﻣﺮ ﭘﯿﮑﺎر ﺑﺎ اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎزل ﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﻪ وﻋﺪۀ ﺧﺪا‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﻄﻤﺌﯿﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮرا ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮا آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﯽﺷﺎن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﺴﯿﺎری از ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻪ ﻓﺴﺎدﮐﺸﺎﻧﯿﺪن ﻋﻘﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را از اﺳﻼم ﮐﻪ ﻣﺼﺪر ﻗﺪرت و ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و‬
‫آﺧﺮتﺷﺎن اﺳﺖ دور ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ آﺗﺶ‬
‫ﺣﺴﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﻨﻪھﺎیﺷﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از اھﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم دﯾﻦ ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﮐﻤﺎل ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎن در ﻏﯿﺮ اﺳﻼم ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻋﺪم‬
‫ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ ﺗﻨﮫﺎ و ﺗﻨﮫﺎ اﺧﺘﯿﺎر دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﻧﻌﯿﻢ آﺧﺮت اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٢٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ از ﺧﻄﺎی دﯾﮕﺮان آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺧﻮی‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻢﭼﺸﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ در دو ﭼﯿﺰ‬

‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺑﺨﺎری از رﺳﻮل ﺧﺪا ج رواﯾﺖ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ ﺻﺤﻴﺢ اﺒﻟﺨﺎري‪ :‬ﻻ َﺣ َﺴﺪ‬
‫ﻰﻠﻋ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ْ َ َ ْ َ ُ ٌ َ ُ َّ ُ َ ً َ ُ ِّ َ َ َ‬ ‫َّ‬
‫� رﺟﻞ آﺗﺎه ا� ﻣﺎﻻ ﻓﺴﻠﻂ‬ ‫ِإﻻ ِﻰﻓ اﺛنﺘ ِ‬
‫ﻜ َﻤ َﺔ‪ ،‬ھﻤﭽﺸﻤﯽ و رﻗﺎﺑﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ دو ﮐﺲ‬ ‫ْ َ ِّ َ َ ُ ٌ َ ُ َّ ُ ْ ْ‬ ‫َ َ َ‬
‫اﺤﻟ‬
‫ﻫﻠﻜ ِﺘ ِﻪ ِﻰﻓ اﺤﻟﻖ‪ ،‬ورﺟﻞ آﺗﺎه ا� ِ‬
‫ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه‬ ‫ِّ‬ ‫َْ َْ‬
‫�ﻬ َﻮ �ﻘ ِﻰﻀ ﺑِ َﻬﺎ َو ُ� َﻌﻠ ُﻤ َﻬﺎ‪.‬‬
‫و او را ﺗﻮاﻧﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ آن ﻣﺎل را در‬
‫راه ﺣﻖ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻣﺮدی ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وی ﺣﮑﻤﺖ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ و‬
‫او ﺑﻪ واﺳﻄﺔ آن در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم داوری‬
‫و ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ و داﻧﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫ََْْ‬ ‫َ َ َ َ َّ‬
‫�« »ﺣﺴﺪ ﺑﺮده ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ دو ﮐﺲ«‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﻻ ﺣﺴﺪ ِإﻻ ِﻰﻓ اﺛنﺘ ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در اﯾﻦﺟﺎ ﺣﺴﺪ ﺣﺮام را ﮐﻪ آن ﺗﻤﻨﺎی زوال ﻧﻌﻤﺖ ﻏﯿﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺧﻮدش‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬و ﯾﺎ ﺗﻤﻨﺎی زوال ﻧﻌﻤﺖ ﻏﯿﺮ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮد اراده ﻧﺪارد‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺷﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا از آن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺟﻮﺋﯿﻢ و ﺻﺎﺣﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺴﺪی‬ ‫دو ﻧﻮع ﺣﺴﺪ ھﺮدو ّ‬
‫رﺳﺘﮕﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺳﻮدی ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬اﺤﻟﺴﻮد‬
‫ﻻ �ﺴﻮد« »ﺣﺴﻮد ﺑﻪ ﺳﺮوری و رﯾﺎﺳﺖ ﻧﻤﯽرﺳﺪ« وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر‬
‫ََْْ‬ ‫َ َ َ َ َّ‬
‫�« اراده دارد‪ ،‬ﻏﺒﻄﻪ اﺳﺖ و آن آرزوی ﺷﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫»ﻻ ﺣﺴﺪ إِﻻ ِﻰﻓ اﺛنﺘ ِ‬
‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻪ وی ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و آن‬
‫ﻧﻌﻤﺖ را از ﺧﺪاوﻧﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ آرزوی ﺳﻠﺐ ﻧﻌﻤﺖ را از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫َ َ َ‬ ‫ً َ ِّ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ر ُﺟ ٌﻞ آﺗَ ُﺎه َّ ُ‬
‫ا� َﻣﺎﻻ ﻓ ُﺴﻠ َﻂ َﻰﻠﻋ َﻫﻠﻜ ِﺘ ِﻪ« »ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ وی ﻣﺎﻟﯽ داده‬
‫اﺳﺖ و او را ﺑﻪ ﺧﺮجﮐﺮدن آن ﻣﺎل در راه ﺧﺪا ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺒﻄﻪ ﺑﻪ آن رواﺳﺖ ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وی ﺗﻮﻓﯿﻖ داده ﺗﺎ ﻣﺎل ﺧﻮد‬
‫را در راه ﺣﻖ و ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﻤﻨﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٢٤‬‬

‫ﻣﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ آن را در راه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺮج ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ را از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ً‬
‫ﺑﺪﻋﺎ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺣﺎﺳﺪ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺑﺎﻃﻦ و ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ‬
‫ﻏﺒﻄﻪﺧﻮرﻧﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﻣﯿﺪ دارد ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادرش داده ﺷﺪه ﺑﺮای او ھﻢ داده‬
‫ٌ‬
‫ﺷﻮد ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ آرزوی ﺳﻠﺐ ﻧﻌﻤﺖ آن ﺑﺮادر را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪َ » :‬ر ُﺟﻞ‬
‫َ ُ َّ ُ ْ ْ َ‬
‫اﺤﻟﻜ َﻤﺔ« ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﮑﻤﺖ و داﻧﺶ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫آﺗﺎه ا� ِ‬
‫دوﻣﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ آرزو ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺜﻞ او ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن‬
‫را ﻏﺒﻄﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮاد از ﺣﮑﻤﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﺖ و ﻋﻠﻢ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ اراده‬
‫َْ َْ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ ھﻢ »آﺗﺎه اﷲ ﻋﻠﻤﺎ« آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪�» :‬ﻬ َﻮ �ﻘ ِﻰﻀ‬
‫ِّ‬
‫ﺑِ َﻬﺎ َو ُ� َﻌﻠ ُﻤ َﻬﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آن ﻋﻠﻢ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم داوری ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن را ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﯽآﻣﻮزد و‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺧﻮد ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن ﺣﮑﻤﺖ را ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮدی ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺶ ﻏﺒﻄﻪﺧﻮردن ﺟﻮاز دارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ھﺸﺪار ده ﮐﻪ ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺣﺴﻨﺎت را ﻣﯽﺧﻮرد ﻣﺎﻧﻨﺪی ﮐﻪ آﺗﺶ ھﯿﺰم را‬
‫ﻣﯽﺳﻮزد و ھﯿﭻ ﻣﺮﺿﯽ از ﺣﺴﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎکﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی در ﭼﺸﻢ ﮐﺴﯽ ﺧﻮب آﻣﺪ ﻣﺎ ﺷﺎ اﻟﻠﻪ و ﺑﺎرک اﻟﻠﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ از زﺧﻢ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ آن آﺳﯿﺒﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻏﺒﻄﻪ ﻏﯿﺮ از ﺣﺴﺪ اﺳﺖ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از ﺣﺴﺪ ﺑﺪان‬
‫ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرۀ ﻗﻞ اﻋﻮذ ﺑﺮب اﻟﻔﻠﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﮐﺎﻓﺮان اﻧﺘﻈﺎر ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ ُ َ َّ‬
‫اع َة أن تَأ� َِي ُهم )‪ (۱۸‬آﯾﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﺟﺰ ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﮐﻪ‬ ‫َّ َ‬
‫﴿� َهل يَنظ ُرون إِ� ٱلس‬
‫� ل َ ُه ۡم إ َذا ﺑﯿﺎﯾﺪﺷﺎن ﻧﺎﮔﺎه ﭘﺲ ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﯿﺎﻣﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی‬ ‫َ َّ‬ ‫َ‬
‫َ� ۡغ َت ٗة ۖ َ� َق ۡد َجا ٓ َء أ ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫� ُاط َها ۚ فَ� ٰ‬
‫آن ﭘﺲ ﮐﺠﺎ ﺑﺮای اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ ﮔﺎھﯽ ﮐﻪ‬ ‫ۡ ُ‬
‫جا َء�ه ۡم ذِك َرٮٰه ۡم‪] ﴾١٨‬ﻣﺤﻤﺪ‪.[۱۸ :‬‬
‫َٓ ُۡ‬
‫ﺑﯿﺎﯾﺪﺷﺎن ﯾﺎدآوریﺷﺎن‪.‬‬
‫َّ َ َ‬ ‫ُ َ َّ‬ ‫َ ۡ‬
‫لساعة﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪َ �﴿ :‬هل يَنظ ُرون إِ� ٱ‬
 ‫‪٢٢٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫اﯾﻤﺎنﻧﯿﺎوردن اھﻞ ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﺑﺎورﻧﺪاﺷﺘﻦﺷﺎن ﺑﻪ دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ و آﻧﭽﻪ‬

‫را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﻮد از ھﺪاﯾﺖ و ﻧﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﻧﮑﻮھﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮔﻮﯾﺎ اھﻞ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ۡ ٗ‬ ‫َ َۡ‬
‫روﮔﺮداﻧﯿﺪن از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﴿أن تأ� َِي ُهم َ�غ َتة ۖ﴾ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ‬
‫َ‬
‫ﭘﺪﯾﺪار ﺷﻮد و آنھﺎ آ ﮔﺎه ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ �َ ﴿ :‬ق ۡد َجا ٓ َء أ ۡ َ‬
‫� ُاط َها ۚ﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻗﯿﺎﻣﺖ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻇﺎھﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و آنھﺎ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ از‬
‫آنھﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج اﺳﺖ زﯾﺮا آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮدم‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ دو اﻧﮕﺸﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارم و اﺷﺎره ﺑﻪ دو اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ‬
‫و وﺳﻄﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬و ازﯾﻦ ﻋﻼﻣﺎت ﺷﻖﺷﺪن ﻣﺎه ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻮه اﺑﻮﻗﺒﯿﺲ دو ﻟﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ از ﻣﺤﻤﺪ ج ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺠﺰۀ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او از ﺧﺪاوﻧﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎﯾﺶ را اﺟﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﺎه را دو ﺷﻖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آن را اھﻞ ﻣﮑﻪ و ﻏﯿﺮﺷﺎن دﯾﺪﻧﺪ‬
‫و اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن ﺗﻮﻓﯿﻖ داد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬
‫َّ َ ُ َ ۡ َ‬ ‫﴿ٱ ۡ� َ َ‬
‫اعة َوٱ�ش َّق ٱلق َم ُر‪] ﴾١‬اﻟﻘﻤﺮ‪» .[۱ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ و ﻣﺎه دوﭘﺎره ﮔﺸﺖ« و‬ ‫ت ٱلس‬ ‫� َ� ِ‬
‫ۡ‬ ‫َ َ َّ ٰ َ َ ٓ ۡ‬
‫� ل ُه ۡم إِذا َجا َء� ُه ۡم ذِك َرٮ ٰ ُه ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ از ﻧﺼﺎﯾﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن داده ﺷﺪ‬‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ف�‬
‫ھﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪهای ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﭼﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ دﻋﻮت ﺷﺪﻧﺪ از آن رو ﮔﺮداﻧﯿﺪه‬
‫ﺗﮑﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ھﻤﺎﻧﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و آنھﺎ در ﻣﯿﺪان ﺣﺴﺎب اﻋﻤﺎل ﺣﺎﺿﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬در‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ ُ ۡ َ َ َ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ُ ُ ۡ َ ۡ ُ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ون ٱ�ِ‬ ‫حيم ل ِلغاوِ�ن‪ ٩١‬و�ِيل لهم ��ن ما كنتم �عبدون‪ ٩٢‬مِن د ِ‬ ‫ت ٱ� ِ‬‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﴿ َو ُ� ّ ِرز ِ‬
‫َۡ َ ُ ُ َ ُ ۡ َۡ َ َ ُ َ‬
‫�ون‪] ﴾٩٣‬اﻟﺸﻌﺮاء‪» .[۹۳-۹۱ :‬دوزخ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﺸﺎن آﺷﮑﺎر ﺷﺪ و‬ ‫هل ين�ون�م أو ينت ِ‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﻣﻌﺒﻮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﯾﺎری ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺬاب را از ﺧﻮد دور ﮐﻨﻨﺪ؟«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آھﺴﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ھﻤﻪ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﺑﻌﺜﺖ در آﺧﺮت و ﺣﺴﺎب روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از ارﮐﺎن‬
‫اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻗﻠﺒﯽ از اﯾﻤﺎن ﺗﮫﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﻣﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا وی ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﮐﺮدارش ﺑﺎور ﻧﺪارد و ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫وی را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﭼﯿﺰی اﻣﯿﻦ ﺷﻤﺮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٢٦‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آنھﺎ را ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻼﻣﺎت ﺻﻐﺮی )ﮐﻮﭼﮏ( و ﮐﺒﺮی )ﺑﺰرگ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﻼﻣﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﻇﺎھﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از ﻋﻼﻣﺎت ﺑﺰرگ ھﻨﻮز ﭼﯿﺰی‬
‫آﺷﮑﺎر ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻋﻼﻣﺎت ﮐﺒﺮی ده ﻋﻼﻣﻪ اﺳﺖ اول آنھﺎ ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از‬
‫ﻣﻐﺮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب ﺑﺮآﯾﺪ دروازۀ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬درﯾﻦ‬
‫ھﻨﮕﺎم ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﻟﺢ اﺳﺖ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﺳﻖ اﺳﺖ ﻓﺎﺳﻖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ي� ٰ ُن َها لَمۡ‬ ‫َ ۡ َ َۡ َ ۡ ُ َ َٰ َ ّ َ َ َ َ‬
‫نف ُع َ� ۡف ًسا إ َ‬
‫ِ‬ ‫ت ر�ِك � ي‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬يوم يأ ِ� �عض ءا� ِ‬
‫ي�ٰن َِها َخ ۡ ٗ‬
‫�إ َ‬ ‫َُۡ َۡ َ َ َ ۡ‬ ‫َ ُ ۡ َ ََ ۡ‬
‫��ۗ﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۱۵۸ :‬روزی ﮐﻪ‬ ‫ت�ن ءامنت مِن �بل أو كسبت ِ ٓ ِ‬
‫ً‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرت ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ ﺑﺮای ھﯿﭽﮑﺲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اﯾﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﯾﺎ‬
‫در اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻤﺎن وی ﻓﺎﯾﺪه ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ‬

‫اﻧﺲ س از رﺳﻮل ﺧﺪا ج رواﯾﺖ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ﻋﻠﻴﻪ الﺼﻼة والﺴﻼم ﻲﻓ رواﻳﺔ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫أ�ﺲ س إذ ﻗﺎل‪ :‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ج‪ :‬إن ﻣﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ اﯾﻦ‬ ‫أﺮﺷاط الﺴﺎﻋﺔ أن ﻳﻘﻞ اﻟﻌﻠﻢ و�ﻈﻬﺮ اﺠﻟﻬﻞ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﮐﻢ ﺷﻮد و ﺟﮫﻞ ﭘﺪﯾﺪار ﺷﻮد و‬
‫و�ﻈﻬﺮ الﺰﻧﺎ‪ ،‬وﺗ�ﺮﺜ اﻟنﺴﺎء‪ ،‬ﺣﻰﺘ ﻳ�ﻮن‬
‫زﻧﺎ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪ .‬زنھﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺨﻟﻤﺴ� امﺮأة اﻟﻘﻴﻢ الﻮاﺣﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﻨﺠﺎه زن ﯾﮏ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬إن ﻣﻦ اﺮﺷاط الﺴﺎﻋﺔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن ﻧﺸﺎﻧﮫﺎ آﺷﮑﺎر ﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺎت را ﺷﺮوط ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ آﺷﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻋﻼﻣﺎت آن آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮاد از ﻗﯿﺎﻣﺖ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ‬
‫اﻋﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬أن ﻳﻘﻞ اﻟﻌﻠﻢ« ﯾﻌﻨﯽ اھﻞ ﻋﻠﻢ ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻢ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد از ﻋﻠﻢ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ ھﻤﻪ‬
‫ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻋﻘﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدات‪ ،‬اﺣﮑﺎم‪ ،‬آداب و اﺧﻼق اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬و�ﻈﻬﺮ‬
‫اﺠﻟﻬﻞ« ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎھﻼن ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ وﻗﺘﯽ ﻇﮫﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
 ‫‪٢٢٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﻋﻠﻤﺎ اﻧﺪک ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ و از ﮐﺮداری ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫آن ﺧﺸﻨﻮد ﯾﺎ ﻧﺎراﺿﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺟﺰ ﮔﺮوھﯽ اﻧﺪک آﮔﺎه ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬و�ﻈﻬﺮ‬
‫الﺰﻧﺎ« وزﻧﺎ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﭼﮫﺎرم اﺳﺖ‪ ،‬ﻇﮫﻮر زﻧﺎ و ﺷﯿﻮع آن ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺟﮫﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺮدم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺳﺖ دارد ﯾﺎ از آن ﺧﺸﻨﻮد ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ﻋﺪم اﻃﻼع از ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﯾﺎ ﻋﺬابھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ در آﺧﺮت ﺑﺮای دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﺧﻮد آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻇﮫﻮر زﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن و ﺑﺴﯿﺎرﺷﺪن آن در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬وﺗ�ﺮﺜ اﻟنﺴﺎء‪ ،‬ﺣﻰﺘ ﻳ�ﻮن ﺨﻟﻤﺴ� امﺮ�ة اﻟﻘﻴﻢ الﻮاﺣﺪ«‪ :‬زنھﺎ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﭘﻨﺠﺎه زن ﯾﮏ ﻣﺮد ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻗﯿﻢ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﻮال ﻏﯿﺮ‬
‫ﺧﻮد ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻮھﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺜﺮت زنھﺎ و ﻗﻠﺖ ﻣﺮدان داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﺎ ھﻨﻮز آﺷﮑﺎر ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺎت دﯾﮕﺮ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ آھﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻮب آن را ﺷﺮح ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﻪ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ دارد ﮐﻪ ﭼﻮن ھﻤﮥ آنھﺎ ﻇﺎھﺮ ﺷﻮد ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﻢ‬
‫ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺧﻄﺮ ﻧﺎداﻧﯽ و ﻗﻠﺖ ﻋﻠﻢ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﻪ آﻣﻮزش ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ و‬
‫ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺧﻄﺮ ﺑﺮوز زﻧﺎ و اﻧﺘﺸﺎر آن در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آ ﮔﺎه ﮐﻦ زﯾﺮا ﺳﺒﺐ آن‬
‫ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪا و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ ﮐﺮداری ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺸﻨﻮدی و ﯾﺎ ﻗﮫﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﻏﻔﻠﺖ از ﻧﻌﻤﺖھﺎ و ﻋﺬابھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺟﮫﺎن آﺧﺮت ﺑﺮای‬
‫دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻣﺎدران ﺷﯿﺮده‬

‫� ۡم ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬‫َ َ َۡ ُ‬ ‫ٓ‬ ‫ٰ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ َّ َ ٰ ُ ُ‬
‫أ�ضعن‬ ‫ٱ� ِ�‬ ‫﴿وأم�ت�م‬
‫)‪ (۲۳‬و ﻣﺎدران ﺷﻤﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺷﯿﺮ دادﻧﺪ‬ ‫�م ّم َِن ٱ َّ َ َ‬‫َ َ َ َُٰ ُ‬
‫لر�ٰع ِة﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۲۳ :‬‬ ‫وأخ�ت‬
‫ﺷﻤﺎ را و ﺧﻮاھﺮان ﺷﻤﺎ در ﺷﯿﺮ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٢٨‬‬
‫ُ‬ ‫َ ُ َّ َ ٰ ُ ُ ُ َّ ٰ ٓ َ َ‬
‫� أ�ض ۡع َن� ۡم﴾ اﻣﮫﺎت ﺟﻤﻊ ام اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬وأم�ت�م ٱ� ِ‬
‫ُ‬ ‫َّ ٰ ٓ َ َ‬
‫� أ�ض ۡع َن� ۡم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎدران رﺿﺎﻋﯽ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎدراﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را زاﺋﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﮑﻢ‬ ‫﴿ٱ� ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َُّ ۡ ََ ُ‬
‫ت عل ۡي� ۡم أ َّم َ� ٰ ُت� ۡم‬ ‫ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﯽ در اول آﯾﺖ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬ح ِرم‬
‫َ َ َ ُ ُ ۡ َ َ َ َ ُ ُ ۡ َ َ َّ ُ ُ ۡ َ َ َ ُ ُ ۡ َ َ َ ُ ۡ َ َ َ َ ُ ۡ ُۡ‬
‫ت﴾ »ﻣﺎدران‪،‬‬ ‫و�نات�م وأخ�ٰت�م وع�ٰت�م و�ٰ�ٰت�م و�نات ٱ� ِخ و�نات ٱ�خ ِ‬
‫دﺧﺘﺮان‪ ،‬ﺧﻮاھﺮان‪ ،‬ﻋﻤﻪھﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪھﺎ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﺑﺮادر و دﺧﺘﺮان ﺧﻮاھﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َ ُ َّ َ ٰ ُ ُ ُ َّ ٰ ٓ َ َ‬
‫� أ�ض ۡع َن� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ از ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﮑﺎح‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وأم�ت�م ٱ� ِ‬
‫آنھﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﺑﻮده ﻣﺎدران رﺿﺎﻋﯽ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وأخ َ�ٰت�م ّم َِن ٱ َّلر� ٰ َعةِ﴾ »وﺧﻮاھﺮان رﺿﺎﻋﯽ ﺷﻤﺎ« و آنھﺎ‬
‫دﺧﺘﺮاﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر رﺿﺎﻋﯽﺗﺎن ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻓﺮق ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از‬
‫ﺷﯿﺮﺧﻮاری ﺷﻤﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ دﺧﺘﺮان ﺷﻮھﺮ ﻣﺎدر رﺿﺎﻋﯽ ﮐﻪ از زن‬
‫دﯾﮕﺮ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﻪ ﺧﻮاھﺮان رﺿﺎﻋﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫ﻓﻘﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﯿﺮ زن از ﺷﻮھﺮ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ زنھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﮑﺎحﺷﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫ﻧﺴﺐ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎن زنھﺎ ﻧﮑﺎحﺷﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﮥ رﺿﺎع ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ دﺧﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاھﺮ رﺿﺎﻋﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎدر ﭘﺪر رﺿﺎﻋﯽ ھﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدر ﭘﺪر ﻧﺴﺒﯽﺗﺎن‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن او ﺟﺪهی ﺷﻤﺎﺳﺖ ﺧﻮاھﺮان ﭘﺪر و ﻣﺎدر رﺿﺎﻋﯽ ﭼﻮن ﺧﺎﻟﻪ و ﻋﻤﮥ ﺷﻤﺎ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮایﺗﺎن ﺣﻼل ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ھﻤﻪ اﯾﻦ اﺣﮑﺎم ازﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮج ﮐﻪ‬
‫ﺐ« »آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺐ ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻮد از‬ ‫الﺮ َﺿ ِ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ ْ�َ » :‬ﺮ ُم ِﻣ َﻦ َّ‬
‫ﺎع‪ ،‬ﻣﺎ �ﺮم ِﻣﻦ اﻟنﺴ ِ‬
‫رﺿﺎع ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻮد« ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ھﻤﭽﻨﺎن ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺘﻪھﺎی ﻓﻘﮫﯽ آن را ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﺎ ھﻤﻪ زنھﺎی ﻣﺤﺮﻣﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪهی ﮔﺮوھﯽ از ﻓﻘﮫﺎ« رﺿﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺣﺮامﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﯾﺎ زﯾﺎدﺗﺮ ﺷﯿﺮ داده ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺬھﺐ ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ و اﺣﺘﯿﺎط در اﻣﻮر‬
‫دﯾﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﻮدﮐﯽ از ﭘﺴﺘﺎن زﻧﯽ ﺷﯿﺮ ﺧﻮرد و ﺳﯿﺮ ﺷﻮد ﮔﺮﭼﻪ ﯾﮏ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻮدک ﻓﺮزﻧﺪ رﺿﺎﻋﯽ آن زن ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﮑﯿﺪن ﯾﺎ دو‬
‫ﻣﮑﯿﺪن ﻃﻮری ﮐﻪ اﺟﻤﺎع ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺮﻣﺖ رﺿﺎع ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺎن«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺮﻣﺖ رﺿﺎع ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻻ ُﺤﺗَ ِّﺮ ُم اﻹ ْم َ‬
‫ﻼﺟ ُﺔ ‪َ ،‬وﻻ ْ َ َ‬
‫اﻹمﻼﺟﺘ ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪٢٢٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﭼﻮﺷﯿﺪن و ﯾﺎ دو ﭼﻮﺷﯿﺪن ﮐﻮدک ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺬھﺐ ﺣﻨﻔﯽ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ داده ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮیﺷﺪن دو ﺳﺎل ﮐﻪ ﻣﺪت‬
‫رﺿﺎع اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ رﺿﺎع در ھﻤﺎن دو ﺳﺎل ﮐﻪ ﻣﻮﻋﺪ ﺷﯿﺮﺧﻮاری‬
‫ﻃﻔﻞ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﻣﺖ رﺿﺎع ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮑﻠﻒ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ را در رﺿﺎع ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺻﻠﺔ رﺣﻢ در ﻧﺴﺐ ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﻨﺪ و از دوﺳﺘﯽ و اﺣﺴﺎن و ﺟﻮاﻧﻤﺮدی ﺑﺎ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﺎن رﺿﺎﻋﯽ ﺧﻮد درﯾﻎ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﮕﻮﻧﻪ آن زن را ﻧﮕﻪ ﻣﯽداری‬

‫ََْ ََْ َ ََ ََ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﮥ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺮﺒ ج ﺑﺮای‬‫ﺎر� َﻬﺎ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻛﻴﻒ وﻗﺪ ِ�ﻴﻞ؟ �ﻔ‬
‫� ُه‪ ،‬ل َﻬ َﺬا اﻟﻘﻮل َﺳﺒَ ٌ‬ ‫َ َ َ ْ َ ً َْ‬
‫ﻋﻘﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ زن را در ﻧﮑﺎﺣﺖ‬‫ﺐ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫َوﻧ�ﺤﺖ ز ْوﺟﺎ � َ ِ‬
‫ًَ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫وﻫﻮ أن ُ� ْﻘﺒَ َﺔ ﺑ ْ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﯽداری و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺎ وی‬ ‫ﺎر ِث س ﺗ َﺰ َّو َج ْا�ﻨﺔ‬ ‫ِ‬
‫اﺤﻟ َ‬ ‫ﻦ‬
‫ِ‬
‫ﺷﯿﺮﺧﻮارﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪،‬‬ ‫َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ٌ َ َ َ ْ ِّ‬ ‫ﻷﻰﺑ إ َﻫﺎب ﺑْﻦ َ‬ ‫َ‬
‫�ﺰ‪ ،‬ﻓﺄ�ﺘﻪ امﺮأة �ﻘﺎﻟﺖ ِإ�‬ ‫ﺰ‬ ‫ﻋ‬
‫َ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ‬
‫آن زن از ﻋﻘﺒﻪ ﺟﺪا ﺷﺪ و ﺷﻮھﺮ دﯾﮕﺮی‬ ‫ﺖ ُ� ْﻘﺒَ َﺔ َواﻟَّﻰﺘ ﺗَ َﺰ َّو َج ﺑ َﻬﺎ‪َ �َ .‬ﻘ َﺎل لَﻬﺎَ‬ ‫أ ْر َﺿ ْﻌ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ داﺳﺘﺎﻧﯽ دارد و‬
‫ﺮﺒﺗِ ِ�‪.‬‬ ‫ﻻ أَ ْﺧ َ ْ‬
‫َ َ‬ ‫َ ْ َ َ َّ َ َ ْ‬
‫�ﻘﺒَﺔ‪َ :‬ﻣﺎ أﻋﻠ ُﻢ �ﻧ ِﻚ أ ْرﺿﻌ ِﺘ ِ� و‬
‫ُ ْ ُ‬
‫ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ آن ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث س ﺑﺎ‬
‫ﻰﺒ ج ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻓﺴﺄﻪﻟ ‪�،‬ﻘﺎل‬ ‫ﺐ إ َﻰﻟ َّ‬
‫اﻨﻟ ِّ‬ ‫ﻓَ َﺮ� َ‬
‫ِ‬
‫دﺧﺘﺮ اﺑﯽ اھﺎب ﺑﻦ ﻋﺰﯾﺰ ازدواج ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ََْ ََْ َ‬ ‫َ ُ ُ َّ‬
‫زﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺰدش آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻋﻘﺒﻪ و‬ ‫ا�ج‪ :‬ﻛﻴﻒ وﻗﺪ ِ�ﻴﻞ‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وی ازدواج ﮐﺮده اﺳﺖ از‬
‫ﭘﺴﺘﺎن ﺧﻮد ﺷﯿﺮ دادهام‪ .‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﻣﺮا از ﭘﺴﺘﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺷﯿﺮ داده ﺑﺎﺷﯽ و ﺗﺎﮐﻨﻮن ازﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﺒﺮ ﻧﺪادی‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻋﻘﺒﻪ‬
‫رواﻧﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ و ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ج آﻣﺪ‬
‫و در اﯾﻦ ﺑﺎره از او ﺳﻮال ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ زن را ﻧﮕﻪ ﻣﯽداری در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٣٠‬‬

‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻛﻴﻒ وﻗﺪ ﻗﻴﻞ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ زن را ﺑﻪ ﻧﮑﺎﺣﺖ ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﯽداری و ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ وی ﺧﻮاھﺮ رﺿﺎﻋﯽ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﺷﺮﯾﻒ ﻗﺎﻋﺪۀ اﺳﺎﺳﯿﺴﺖ در ﺗﺮک اﺷﯿﺎی ﺷﺒﮫﻪآﻣﯿﺰ و رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺗﺎ آﺑﺮو و دﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﻪ آن ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﺠﺮدی ﮐﻪ آن زن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻋﻘﺒﻪ و زﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺷﯿﺮ دادهام‪ ،‬و ﻋﻘﺒﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ او را‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﯽداری‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮﻓﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ .‬آری‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻋﻘﺒﻪ ﻧﻔﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮو و آن زن را ﻗﺴﻢ ﺑﺪه ﯾﺎ از وی ﺷﺎھﺪی ﻃﻠﺐ ﮐﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ زﻧﺖ را ﺷﯿﺮ داده اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻗﻮل آن زن ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻘﺒﻪ و زﻧﺶ را ﺷﯿﺮ داده اﺳﺖ اﮐﺘﻔﺎء ﮐﺮد‪ .‬و‬
‫ام َ� ِّ ٌ‬ ‫ْ َ َ َ َ ِّ ٌ َ َّ ْ‬
‫اﺤﻟ َ َﺮ َ‬
‫�‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﺤﻟﻼل �� و�ِن‬
‫َُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ َََْ‬ ‫ُّ ُ َ‬ ‫َ َ َّ َ‬ ‫ُ ْ َ ٌ َ‬
‫ﻻ َ� ْﻌﻠَ ُﻤ ُﻬﺎ َﻛﺜ ٌ‬ ‫َْ‬
‫ﺮﺒأ ِﻟ ِﻌ ْﺮ ِﺿ ِﻪ َو ِد�ﻨﻪ‬ ‫ﺎت اﺳت‬
‫ﺎس �ﻤ ِﻦ ا�ﻰﻘ الﺸﺒﻬ ِ‬
‫� ِﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻨﻟ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َو َ�يﻨ ُﻬ َﻤﺎ أمﻮر مﺸ ِﺒﻬﺎت‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُّ ُ َ‬ ‫ََ ْ َََ‬
‫ﺎت َو� َﻊ ِﻰﻓ اﺤﻟ َ َﺮامِ «‪» :‬ﺣﻼل آﺷﮑﺎر اﺳﺖ و ﺣﺮام آﺷﮑﺎر اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن‬ ‫وﻣﻦ و�ﻊ ِﻰﻓ الﺸﺒﻬ ِ‬
‫آنھﺎ ﭼﯿﺰھﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم آن را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﺷﺒﮫﻪ ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ آﺑﺮوی و دﯾﻦ ﺧﻮد را ﭘﺎک ﻧﮕﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺷﺒﮫﻪ اﻓﺘﺎد در ﺣﺮام ﻣﯽاﻓﺘﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺟﻤﻠﻪھﺎی ﺷﺮح را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺻﺎﻟﺢ در ﮐﺎری ﻣﺸﺘﺒﻪ واﻗﻊ ﺷﻮد و ﺟﮫﺖ ﺣﻖ‬
‫را ﻧﺪاﻧﺪ ﺗﻘﻮا و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری اﯾﺠﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﯿﻪ را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ‬
‫وارد ﮔﻨﺎه ﻧﮕﺮدﯾﺪه و از ﻣﺮﺗﺒﻪاش ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد و رأی‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد اﻋﺘﺒﺎری ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﺴﻦ ﻇﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺮک ﺷﺒﮫﺎت در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺮ دارد و ﺻﺎﺣﺒﺶ دارای‬
‫ﺣﺴﻦ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﺮای ﺧﺪا‬
‫ﺗﺮک ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻮض ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٢٣١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮای ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫� ۡم َو َج َّن ٍة )‪ (۲۱‬ﭘﯿﺸﯽ ﺟﻮﺋﯿﺪ ﺑﺮ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫َ ُ ٓ ْ َ ٰ َ ۡ َ ّ َّ ّ ُ‬
‫﴿سابِقوا إِ� مغفِر� ٖ مِن ر� ِ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬
‫لس َماءِ َوٱ� ِ‬ ‫ع ۡرض َها ك َع ۡر ِض ٱ‬
‫آﻣﺮزﺷﯽ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ و ﺑﮫﺸﺘﯽ‬
‫�ض‬
‫ﮐﻪ ﭘﮫﻨﺎﯾﺶ ﭼﻮن ﭘﮫﻨﺎی آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َّ ۡ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫أعِدت ل ِ�ِين ءامنوا ب ِٱ�ِ ورسلِهِۦ‬
‫ۚ اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﺮای آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬
‫َ�ٰل َِك فَ ۡض ُل ٱ َّ�ِ يُ ۡؤ�ِيهِ َمن � َ َشا ٓ ُء َوٱ َّ ُ‬
‫�‬
‫آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ‪ ،‬اﯾﻨﺴﺖ‬ ‫ۚ‬
‫ﻓﻀﻞ ﺧﺪا دھﺪش ﺑﮫﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاھﺪ و‬ ‫ُ َۡ ۡ َۡ‬
‫ذو ٱلفض ِل ٱلع ِظي ِم‪] ﴾٢١‬اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۲۱ :‬‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ دارای ﻓﻀﻞ ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ ْ َ ۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ أ‪َ ﴿ :‬سابِق ٓوا إ ِ ٰ� َمغفِ َر� ٖ ّمِن َّر ّ�ِ� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ اوﻻ‪ ً:‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ھﺮﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎھﻢ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ در ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﮑﻮﺷﯿﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺗﻮﺑﮥ ﻧﺼﻮح ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺮک ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه و‬
‫ً‬
‫ﺻﻐﯿﺮه و ﺻﺒﺮﮐﺮدن ﺑﺮ آنھﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﺟﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﮫﻨﺎی آن ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﭘﮫﻨﺎی آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﮥ ﻧﺼﻮح ﮐﻨﺪ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ ﻣﺤﻮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺎک و ﺑﯽآﻻﯾﺶ ﮔﺮدﯾﺪه و ھﻤﺎﻧﺎ اھﻠﯿﺖ ورود ﺑﻪ داراﻟﺴﻼم‬
‫ٓ َۡ‬ ‫َ‬
‫�ض﴾ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﮫﺸﺖ را ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬ع ۡر ُض َها ك َع ۡر ِض ٱل َّس َماءِ َوٱ� ِ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﺮای ذھﻦﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻠﯽ ﮐﻪ در ﺳﻮرۀ آل‬
‫َ َ َّ َ ۡ ُ َ َّ َ ٰ َ ٰ ُ ۡ َ ُ‬
‫ت َوٱ��ض﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪» .[۱۳۳ :‬ﭘﮫﻨﺎی ﺟﻨﺖ‬ ‫ﻋﻤﺮان آﻣﺪه اﺳﺖ‪﴿ :‬وجن ٍة عرضها ٱلس��‬
‫ﺑﻪ ﭘﮫﻨﺎی آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ« ورﻧﻪ ﻋﺮض و ﻃﻮل ﺟﻨﺖ را ﻏﯿﺮ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎرش ﮐﺴﯽ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ و ﻋﻘﻞ ﺑﺸﺮی اﯾﻦ را درک ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫دﻻﻟﺖ دارد‪» :‬إن اﻤﻟﺆﻣﻦ ﻳﻌﻄﻰ ﻰﻓ اﺠﻟﻨﺔ ﻣﺜﻞ اﺪﻟﻧﻴﺎ ﻋﺮﺸ مﺮات« »ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻦ در ﺟﻨﺖ‬
‫ُ َّ ۡ َّ َ َ َ ُ ْ َّ‬
‫ِ�ين ءامنوا ب ِٱ�ِ‬
‫ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻧﯿﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد« و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬أعِدت ل ِ‬
‫َو ُر ُسلِهِۚۦ﴾ ]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪ .[۲۱ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺸﺖ را ﻣﮫﯿﺎ و آﻣﺎده ﻧﻤﻮده ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪای را ﭘﺮوردﮔﺎر و آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ او را ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮده و ﺑﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺑﻪ ھﯿﭽﯿﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﻔﺮ ﻧﻮرزﯾﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ و اﯾﻤﺎن‬
‫از اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ روﯾﻪ ﺟﮫﺎن را وداع ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻨﺘﯽ را‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٣٢‬‬
‫َ َ‬
‫ﺑﺮایﺷﺎن ﺣﺎﺿﺮ و آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ٰ�﴿ :‬ل ِك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ از‬
‫ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و دﺧﻮل ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻀﻞ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪاوﻧﺪﯾﺴﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﻓﻀﻞ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻄﻠﻮب و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ روز زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ روزھﺎی ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ و‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬روزھﺎی ﺑﯿﮫﻮدهﮔﺬاری و ﺑﺎﻃﻞ و راﺣﺖﻃﻠﺒﯽ و ﮐﺴﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮدن ﺑﺮای ﺳﺮای آﺧﺮت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺠﺎتدھﻨﺪه و ﻣﺴﺎﻋﺪﮐﻨﻨﺪۀ ﺟﻨﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻤﺎن‬
‫ﺻﺤﯿﺢ و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﻧﻤﻮده و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺷﺮط در آن ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬اول‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ از اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻣﺸﺮوع ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و دوم‪ :‬ﺗﻨﮫﺎ و ﺗﻨﮫﺎ‬
‫رﺿﺎی ﺧﺪا ﺑﻪ آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮم‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻧﮕﺎه ﮐﻤﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ و‬
‫زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﮫﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﻣﻌﺎذ‬

‫َ‬ ‫َ ُ ٌ َ ُ ُ ََ‬ ‫َ‬
‫الﺮ ْﺣ ِﻞ ﻗَﺎل‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺮای ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ‬ ‫ﻰﻠﻋ َّ‬ ‫ﻲﺒ ج وﻣﻌﺎذ ر ِدﻳﻔﻪ‬ ‫اﻨﻟ َّ‬
‫ِ‬
‫أ َّن َّ‬
‫َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ َ‬
‫ﻳﺎ ﻣﻌﺎذ �ﻦ ﺟﺒ ٍﻞ! ﻗﺎل‪ :‬ﺒﻟﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ﺟﺒﻞس در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫ﻚ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺳﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻌﺎذ! ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﺒﯿﻚ‬ ‫َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َّ ْ َ‬
‫ا� وﺳﻌﺪﻳﻚ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻳﺎ ﻣﻌﺎذ! ﻗﺎل‪ :‬ﺒﻟﻴ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫ﻚ ﺛَﻼﺛًﺎ‪ ،‬ﻗَﺎل‪َ :‬ﻣﺎ ﻣ ْﻦ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﺳﻌﺪﯾﻚ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﯾﺎ ﻣﻌﺎذ! ﻣﻌﺎذ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ْ َ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َُ‬
‫ِ‬ ‫ا� وﺳﻌﺪﻳ‬ ‫ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﺒﯿﻚ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وﺳﻌﺪﯾﻚ ﺳﻪ ﺑﺎر‪،‬‬
‫أﺣ ٍﺪ �ﺸﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وأن �ﻤﺪا‬
‫ْ ً ْ َ ْ َّ َ َّ َ ُ َّ ُ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺻﺪق دل ﺑﻪ‬ ‫َ ُ ُ َّ‬
‫ا� ِﺻﺪﻗﺎ ِﻣﻦ ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ ِإﻻ ﺣﺮﻣﻪ ا�‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ أ و رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل‬
‫ا�! أﻓﻼ أﺧ ِﺮﺒ‬ ‫ﺎر‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬ ‫ﻰﻠﻋ اﻨﻟ ِ‬
‫َ َ ً َ َّ ُ اﻟﻠﻪ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او آﺗﺶ دوزخ را‬ ‫َ‬
‫ﺎس ﻓيَ ْﺴﺘَبْ ِ ُ‬ ‫اﻨﻟ َ‬ ‫ﺑ ِﻪ َّ‬
‫ﺮﺸوا؟ ﻗﺎل‪ :‬إِذا �ﺘ ِﻠﻜﻮا‬ ‫ِ‬
‫ﺣﺮام ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﯾﺎ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ ُ َ ٌ ْ َ َ ْ َ َ ًُّ‬
‫ﻣﺮدم را آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﻢ ﺗﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻮﻧﺪ؟‬ ‫وأﺧﺮﺒ ﺑِﻬﺎ ﻣﻌﺎذ ِﻋﻨﺪ مﻮﺗِ ِﻪ ﺗ��ﻤﺎ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﻧﮕﺎه اﺗﮑﺎء ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﺎذ از ﺗﺮس‬

‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻠﻢ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را در ھﻨﮕﺎم ﻣﺮگ‬
‫ﺧﻮد ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪.‬‬
‫]ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ[‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‪ :‬ﯾﺎ ﻣﻌﺎذ! او را ﺑﻪ اﺳﻤﺶ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ و‬
‫ﻗﻠﺐ او را ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻌﺎذ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد ﺟﻮاب داد‪» :‬ﺒﻟﻴﻚ‬
‫ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ وﺳﻌﺪﻳﻚ«‪ ،‬ﺑﺎز رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج او را ﯾﺎد ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﯾﺎ ﻣﻌﺎذ! ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺒﻟﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ وﺳﻌﺪﻳﻚ« و اﯾﻦ ﺟﻮاب ﺧﻮد را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻦ اﺣﺪ �ﺸﻬﺪ أن ﻻ � إﻻ اﷲ وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل اﷲ ﺻﺪﻗﺎ ﻣﻦ ﻗﻠﺒﻪ اﻻ‬
‫ﺣﺮﻣﻪ اﷲ ﻲﻠﻋ اﻨﻟﺎر« آﻧﭽﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش ﺳﻪ ﺑﺎر ﻧﺪا ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺎن اﻣﺮ‬
‫ﺑﺰرﮔﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ از ﺻﺪق دل ﺷﮫﺎدت دھﺪ ﺑﻪ »ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ وﳏﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ« و ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫آﻧﭽﻪ ﺷﮫﺎدت داده ﯾﻘﯿﻦ و اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﺗﺶ را ﺑﺮ او ﺣﺮام ﮐﺮده ﮐﻪ اﺻﻼ‬
‫داﺧﻞ آﺗﺶ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ در آﺗﺶ ﺟﺎوﯾﺪ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و ﯾﻘﯿﻨﺶ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻪ آﺗﺶ داﺧﻞ ﮐﻨﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻧﺪرﺗﺎ ﮔﻨﺎھﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮد‬
‫از آن ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج آﺗﺶ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﺣﺮام‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻓﻼ اﺧﺮﺒ اﻨﻟﺎس ﻓيﺴﺘبﺮﺸون؟« آﯾﺎ ﻣﺮدم را آ ﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﻢ ﺗﺎ‬
‫َ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻮﻧﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اذا ﻳﺘﻠﻜﻮا«‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ وﻋﺪه ﺗﮑﯿﻪ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻓﺮاﺋﺾ را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﺤﺮﻣﺎت ﮔﺮدﯾﺪه و ھﻼک ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ‬
‫وﻋﺪه را ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ درک ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر دﺷﻮارﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ھﺮ‬
‫ً‬
‫ﻓﺮد ﻋﺎﻟﻢ و آﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﻣﻌﺎذ س ﭘﺲ از وﻓﺎت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺠﺎت از ﮔﻨﺎه ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻠﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺮای ﻓﮫﻢ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ‬
‫ﺑﯿﺎن و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ!‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺘﺮم و ﺑﺎ ﻓﻀﯿﻠﺘﯽ ﺻﺪا زﻧﺪ در ﺟﻮاﺑﺶ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻟﺒﯿﮏ وﺳﻌﺪﯾﮏ ﺟﻮاز دارد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٣٤‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮبداﻧﺴﺘﻦ ﺳﺨﻦ ﺗﮑﺮار ﮐﻼم ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﻠﻤﻪ ﺷﮫﺎدﺗﯿﻦ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻨﺪه از روی ﯾﻘﯿﻦ‬
‫آنھﺎ را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺟﺎوﯾﺪﻣﺎﻧﺪن در آﺗﺶ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ از دﺧﻮل در آﺗﺶ ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬از اﺣﺘﯿﺎط در اﻣﻮر ﻣﮫﻢ آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج اﺣﺘﯿﺎط‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و رﺳﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻻزم ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺗﮑﯿﻪ ﻧﻤﻮده و‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ھﻼک ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۷‬آنھﺎ را ﺑﻪ وﺟﻮب ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻋﻠﻢ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﺴﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ را ﺗﺒﻠﯿﻎ‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ آﻣﺪن دﺧﺘﺮ ﺷﻌﯿﺐ ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ÷‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ )‪ (۲۵‬ﭘﺲ ﺑﯿﺎﻣﺪش ﯾﮑﯽ از آن دو زن ﮐﻪ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ٓ ۡ‬
‫جا َءت ُه إ ِ ۡح َدٮ ٰ ُه َما � ۡم ِ� �‬ ‫﴿ف‬
‫ۡ ُ َ ﻣﯽآﻣﺪ ﺑﺮ ﺣﯿﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺪرم ﺗﻮ را‬ ‫َ‬
‫ت إ َّن أ� يَ‬ ‫ٱ ۡست ۡح َيآء قَالَ ۡ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﭙﺮدازدت ﻣﺰد آﻧﭽﻪ را آب‬ ‫وك‬ ‫ع‬‫د‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٖ‬
‫ۡ َ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ‬
‫ِ�ج ِز�ك أجر ما سقيت �ا ۚ فلما دادی ﺑﺮای ﻣﺎ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ آﻣﺪ ﻧﺰد وی و‬
‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬
‫َجا َءهُۥ َوقَ َّص َعل ۡيهِ ٱل َق َص َص قَال � ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺮ او داﺳﺘﺎنھﺎ را‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﯿﻢ ﻣﺪار‬
‫�‪ ﴾٢٥‬رھﺎ ﺷﺪی از ﮔﺮوه ﺳﺘﻤﮑﺎران‪.‬‬ ‫َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ِ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫ِ‬ ‫�فۖ �وت مِن ٱلقوم ٱ‬
‫]اﻟﻘﺼﺺ‪.[۲۵ :‬‬
‫َ َ ٓ ۡ‬
‫جا َءت ُه﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ دﺧﺘﺮ ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ÷ آﻣﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ او‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ف‬
‫ٓ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬
‫را در اﻃﺮاف ﭼﺎه ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪ۡ �﴿ :‬م ِ� � ٱ ۡست ِ ۡح َيا ٖء﴾‪ :‬از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺪرش‬
‫ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ÷ آﻣﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎم او را ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺎده ﻣﯽآﻣﺪ ﻣﮕﺮ از ﺑﺴﯿﺎری ﺷﺮم و‬
‫ﺣﯿﺎء‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ از ﺣﯿﺎ ﻣﺮﮐﺒﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ و در راھﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽآﻣﺪ ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آن دﺧﺘﺮ ﺳﺒﮏ ﺳﺮ و زﯾﺎد ﺑﯿﺮن ﺷﻮﻧﺪه و‬
‫وك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻀﻮر ﺗﻮ‬‫ت إ َّن أَ� يَ ۡد ُع َ‬
‫َ َ ۡ‬
‫داﺧﻞﺷﻮﻧﺪه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬قال ِ ِ‬
‫را ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﺗﺎ ﻣﺰد آﺑﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ دادی ﺑﭙﺮدازدت ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد را ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﻤﻮد ﻃﻮری ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﮥ ﻻ و ﻧﻌﻢ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد زﯾﺎد ﻧﻨﻤﻮده‬
 ‫‪٢٣٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا زﯾﺎدﻧﻤﻮدن ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺮای زﻧﺎن ﺑﺪون ﺣﺎﺟﺖ ﺟﮫﺖ ﺧﻮف ﻓﺘﻨﻪ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ُ ۡ َ ٗ َّ ۡ ٗ‬
‫ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮای زﻧﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وقل َن ق ۡو� مع ُروفا﴾ ]اﻷﺣﺰاب‪.[۳۲ :‬‬
‫»وﺳﺨﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻪی را ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺷﻤﺎ را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺪون زﯾﺎدت‪.‬‬
‫ٓ‬ ‫ََ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬فل َّما َجا َءهُۥ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺰد ﺷﻌﯿﺐ ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم آﻣﺪ و‬
‫داﺳﺘﺎن ﻓﺮار ﺧﻮد از ﻣﺼﺮ را از ﺗﺮس اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮن او را ﺑﮑﺸﺪ و اﺳﺒﺎب اﯾﻦ واﻗﻌﻪ را‬
‫ﺑﺮای ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد و ﺷﻌﯿﺐ ÷ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را از ﻣﻮﺳﯽ ﺷﻨﯿﺪ او را ﻣﮋده‬
‫َ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ِ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾‬ ‫ِ‬ ‫داده و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪� �﴿ :‬فۖ �وت مِن ٱلقوم ٱ‬
‫»ﻣﺘﺮس ﮐﻪ از ﮔﺮوه ﺳﺘﻤﮑﺎران رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﯽ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻧﺎﻣﻔﮫﻮم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﺧﻄﺮ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺪﻣﺖ زن ﺟﻮاز دارد‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﻖ زنھﺎ ﺣﯿﺎ اﺳﺖ و زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﻖ ﻣﺮدان‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﺑﺪﮔﻔﺘﻦ ﻋﻤﺮ س زﻧﺎن ﺧﺮاﺟﻪ و وﻻﺟﻪ را ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه و آن زﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪھﺎ در رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺷﻌﯿﺐ ﻣﻮﺳﯽ ÷ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻨﺎھﻨﺪه ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫داﻧﺴﺖ و او را اﻃﻤﯿﻨﺎن داد ﮐﻪ ﻧﺘﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺗﻌﻠﯿﻢﺷﺎن ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮک ﻇﻠﻢ اﺳﺖ و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻇﺎﻟﻢاﻧﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﺑﺮای‬
‫َ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ ِ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾‪ :‬و ﻓﺮﻋﻮن و ﻗﻮﻣﺶ ﻣﺸﺮک‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﮔﻔﺖ‪�﴿ :‬وت مِن ٱلقوم ٱ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٣٦‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺎیﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺣﻠﻘﻪ درس‬

‫َ‬
‫ﻰﺜ از اﺑﯽ واﻗﺪ ﻟﯿﺜﯽ در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ ﺣﺪﻳﺚ أﻰﺑ َوا ِﻗ ٍﺪ الﻠَّﻴْ ِّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ا� ‪ -‬ج ‪ -‬ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ ﻫ َﻮ ﺟﺎل ِ ٌﺲ ِﻰﻓ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج رواﯾﺖ ﮐﺮده آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َّ َ ُ َ َّ‬
‫أن رﺳﻮل ِ‬
‫ﻼﺛَ ُﺔ َ� َﻔﺮ‪ ،‬ﮐﻪ روزی رﺳﻮل ﺧﺪا ج در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ‬ ‫َ َّ ُ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ‬ ‫ال ْ َﻤ ْ‬
‫ٍ‬ ‫ﺛ‬ ‫ﻞ‬ ‫ﺒ‬ ‫�‬ ‫أ‬ ‫ذ‬‫إ‬
‫ِ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻣ‬ ‫ﺎس‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫و‬ ‫ﺪ‬‫ِ‬ ‫ﺠ‬
‫ِ‬ ‫ﺴ‬
‫َ َ َ َ ﻣﺮدم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدم در‬
‫ا� ‪ -‬ج ‪ -‬وذﻫﺐ‬
‫َّ‬
‫ﻮل‬ ‫ﺳ‬ ‫ﻓَﺄَ ْ�ﺒَ َﻞ ْا�ﻨَﺎن إ َﻰﻟ َر ُ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫اﻃﺮافﺷﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ در آن ھﻨﮕﺎم‬ ‫َّ‬ ‫َ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َو ِ ٌ َ َ َ َ‬
‫ا� ‪ -‬ج ‪-‬‬ ‫ﻮل ِ‬ ‫اﺣﺪ‪ ،‬ﻗﺎل ﻓﻮ�ﻔﺎ ﻰﻠﻋ رﺳ ِ‬
‫ْ ْ َ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ از آنھﺎ‬ ‫َ َ ُ ً‬ ‫َ َ َّ َ ُ‬
‫ﻓﺄﻣﺎ أ َﺣ ُﺪﻫ َﻤﺎ ﻓ َﺮأى ﻓ ْﺮ َﺟﺔ ِﻰﻓ اﺤﻟَﻠﻘ ِﺔ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪه و ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ‬
‫ﺠﻠَ َ‬
‫اﻵﺧ ُﺮ ﻓَ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫ﺠﻠَ َﺲ � َ‬ ‫ﻓَ َ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬اﺑﯽ واﻗﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از آن دو‬ ‫ﺲ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻣ‬ ‫أ‬‫و‬ ‫ﺎ‪،‬‬ ‫ﻴﻬ‬ ‫ِ‬
‫ﺎ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺚ ﻓَﺄَ ْدﺑَ َﺮ َذاﻫﺒًﺎ ‪ ،‬ﻓَﻠَ َّ‬ ‫َ ْ َ ُ ْ َ َ َّ َّ ُ‬
‫ﺧﻠﻔﻬﻢ‪ ،‬وأﻣﺎ اﺜﻟﺎ ِﻟ‬
‫َ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ا� ‪ -‬ج – ﻗﺎل‪ :‬أﻻ ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﮔﺸﺎدهﮔﯽ را در ﺣﻠﻘﺔ‬ ‫ِ‬ ‫ﻓﺮغ رﺳﻮل‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫ُ ْ ُ ُ‬
‫اﻨﻟﻔ ِﺮ اﺜﻟَّﻼﺛ ِﺔ أ َّﻣﺎ أ َﺣ ُﺪ ُﻫ ْﻢ ﻣﺠﻠﺲ دﯾﺪ و در آن ﻧﺸﺴﺖ و ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺮﺒ� ْﻢ َﻋ ِﻦ‬ ‫أﺧ ِ‬
‫ََّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ا�‪َ ،‬وأﻣﺎ اﻵﺧ ُﺮ دوﻣﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺣﻠﻘﻪ ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻔﺮ‬ ‫َ‬ ‫ﺂو ُاه َّ ُ‬ ‫ا�‪ ،‬ﻓ َ‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﻰﻟ‬ ‫إ‬ ‫ى‬ ‫ﻓَﺄ َ‬
‫و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َّ ُ ْ ُ َ‬
‫ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﺎ ‪،‬ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﺎ ا� ِﻣﻨﻪ‪َ ،‬وأﻣﺎ اﻵﺧ ُﺮ ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت ﺧﻮد ﻓﺎرغ ﺷﺪ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ ُ‬
‫ا� �ﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﻓﺄﻋﺮض ‪،‬ﻓﺄﻋﺮض‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را از ﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻧﺪھﻢ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﭘﻨﺎه‬
‫ﺑﺮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ وی را ﺟﺎی داد‪ ،‬ﻧﻔﺮ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺣﯿﺎ ﮐﺮد از اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺣﻠﻘﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺷﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﮐﻪ او را از ﺛﻮاب‬
‫ﺣﻠﻘﺔ ﻋﻠﻢ ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﺪ ﺣﯿﺎء ﮐﺮد و ﻧﻔﺮ‬
‫آﺧﺮ از ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻠﻢ رو ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ھﻢ او را از آن ﺛﻮاب ﺑﮫﺮة ﻧﺪاد‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎري(‬
‫ْ‬ ‫َْ ُ‬ ‫َ َّ َ ُ َ َّ‬
‫ا� ‪ -‬ج ‪ -‬ﺑَيﻨ َﻤﺎ ﻫ َﻮ َﺟﺎل ِ ٌﺲ ِﻰﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ اﺑﯽ واﻗﺪ ﻟﯿﺜﯽ‪» :‬أن رﺳﻮل ِ‬
‫ﺎس ﺣﻮﻪﻟ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدم در اﻃﺮاف رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺮاد از ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫اﻨﻟ ُ‬
‫َو َّ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻌﺮوف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ و آن ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر ﺳﻔﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪،‬‬
 ‫‪٢٣٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﻮی آنھﺎ و ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ھﺰار ﻧﻤﺎزﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﻏﯿﺮ آن ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﮐﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز در آن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﺑﯽ واﻗﺪ‬
‫ْ َْ َ َ ََُ ََ‬
‫»إِذ أ�ﺒَﻞ ﺛﻼﺛﺔ �ﻔ ٍﺮ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪ ﻣﺮد ﮐﻪ دو ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮجآﻣﺪه و ﯾﮑﯽ از آن ﺳﻪ‬
‫َّ‬ ‫ََََ ََ َُ‬
‫ﻮل ِ‬
‫ا� ج«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آن دو ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﺑﯽ واﻗﺪ‪» :‬ﻓﻮ�ﻔﺎ ﻰﻠﻋ رﺳ ِ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻻی ﺳﺮﺷﺎن اﯾﺴﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﯾﮑﯽ از آنھﺎ در ﺣﻠﻘﮥ ﻣﺠﻠﺲ ﮔﺸﺎدﮔﯽ‬
‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻧﻤﻮد و در آن ﻧﺸﺴﺖ و ﻧﻔﺮ دوﻣﯽ در ُﭘﺸﺖ ﺣﻠﻘﻪ ﻧﺸﺴﺖ و ﻧﻔﺮ ﺳﻮم ﺑﺎزﮔﺸﺖ و‬
‫رﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﺗﻌﻠﯿﻢ ﯾﺎراﻧﺶ ﻓﺮاﻏﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ازﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺮد آ ﮔﺎه‬
‫ﻧﮑﻨﻢ؟ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ُﺑﺮد ﺧﺪا ھﻢ او را ﺟﺎی داد‪ ،‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ ﺣﯿﺎ ﮐﺮد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻧﯿﺰ از وی ﺣﯿﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ او را از ﺛﻮاب ﺣﻠﻘﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻧﻔﺮ آﺧﺮی ﮐﻪ از ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻠﻢ‬
‫اﻋﺮاض ﮐﺮد ﺧﺪا ھﻢ از او اﻋﺮاض ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ ﺛﻮاب ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻠﻢ را ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮا آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﻠﻘﻪای ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ﻣﻼزﻣﺖ‬
‫ﺣﻠﻘﻪھﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﻮده و از ﺗﺮک آن ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﯿﺎ ﺧﺒﺮدار ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﯿﺎ ھﻤﻪاش ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﺎ‬
‫ً‬
‫ﻧﺪارد در آن ﺧﯿﺮی ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺼﻮﺻﺎ در زﻧﺎن ﮐﻪ ﺣﯿﺎ در اﯾﺸﺎن ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از‬
‫دو ﻧﻔﺮی ﮐﻪ در ﺣﻠﻘﮥ درس ﻋﻠﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ و آن را ﺗﺮک ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ اﯾﺠﺎد ﺗﻔﺮﻗﻪ در دﯾﻦ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫)‪ (۱۵۹‬ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ت‬ ‫ِين ُه ۡم َو َ�نُوا ْ ش َِي ٗعا َّل ۡس َ‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ� َ‬
‫ِين فَ َّرقُوا ْ د َ‬
‫ِ‬
‫دﯾﻨﺸﺎن ﺗﻔﺮﻗﻪ ورزﯾﺪﻧﺪ و دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ‬ ‫َّ َُّ‬ ‫َّ َ ٓ َ ۡ ُ ُ ۡ َ‬ ‫َ‬
‫م ِۡن ُه ۡم ِ� ۡ‬
‫� ٍء � إِ�ما أمرهم إِ� ٱ�ِ �م‬
‫ﮐﺎر آﻧﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﭘﯿﻮﻧﺪی ﻧﺪاری‪ِ .‬‬ ‫ٓ‬ ‫َ ُ ْ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و آنﮔﺎه آﻧﺎن را از‬ ‫يُن ّب ِ ُئ ُهم ب ِ َما �نوا َ�ف َعلون‪َ ١٥٩‬من َجا َء‬
‫ٓ‬ ‫َۡ َ َ َ َ ُ َ ۡ ُ َ َ‬
‫ﮐﺮدارﺷﺎن آ ﮔﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ (۱۶۰).‬ھﺮ‬ ‫� أ ۡمثال َِهاۖ َو َمن َجا َء‬ ‫ب ِٱ�سنةِ فلهۥ ع‬
‫ََۡ َُ ۡ َ‬ ‫َّ ّ َ َ َ ُ ۡ َ ٰٓ َّ‬
‫ﮐﺲ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬ده ﺑﺮاﺑﺮش‬ ‫ب ِٱلسيِئ ِة ف� �زى إِ� مِثلها وهم �‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٣٨‬‬
‫ُۡ َ َ‬
‫ﭘﺎداش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ھﺮ ﮐﺲ ﮐﺎر ﺑﺪی‬ ‫�ظل ُمون‪] ﴾١٦٠‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۶۰-۱۵۹ :‬‬
‫ﮐﺎر ﺑﺪش‬
‫اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهی ِ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﺳﺘﻤﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاھﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫َ ُ ْ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ� َ‬
‫ِين فَ َّرقُوا ْ د َ‬
‫ِين ُه ۡم َو�نوا ش َِي ٗعا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮫﻮدان و‬ ‫ِ‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮔﺮوهھﺎ و ﺣﺰبھﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ھﻔﺘﺎد و ﯾﮏ ﻓﺮﻗﻪ و ﻧﺼﺎری ﺑﻪ‬
‫ھﻔﺘﺎد و دو ﻓﺮﻗﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ زودی ﻣﻠﺖ اﺳﻼم ﺑﻪ ھﻔﺘﺎد و ﺳﻪ ﻓﺮﻗﻪ از ھﻢ ﺟﺪا‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﮥﺷﺎن در آﺗﺶ ﻣﯽروﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﮏ ﻓﺮﻗﻪ ﮐﻪ در ﺟﻨﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺳﺆال ﺷﺪ ﮐﻪ آنھﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آنھﺎ ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻘﮥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﻦ و‬
‫ﯾﺎراﻧﻢ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻃﺮﯾﻘﻪ اﯾﻢ‪ .‬ﻣﺮاد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻓﺮﻗﮥ ﻧﺎﺟﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﺗﺶ دوزخ‬
‫ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و اﯾﺸﺎن ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻦ ﺣﻖ و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﯾﺎراﻧﺶ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و آن را ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺪاده و ﺑﻪ ﻓﺮﻗﻪھﺎ و ﺣﺰبھﺎ و ﻃﺎﯾﻔﻪھﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﺸﺪن‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪َّ ﴿ :‬ل ۡس َ‬
‫ت م ِۡن ُه ۡم ِ� َ ۡ‬
‫� ٍء �﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮ از اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺰاری‪ .‬ﮐﺎر آنھﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ واﮔﺬار ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ھﻼﮐﺖﺷﺎن در دﻧﯿﺎ و ﻋﺬابﺷﺎن در آﺧﺮت اﺟﺮا‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬آری‪ ،‬در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﮐﺮدارﺷﺎن آ ﮔﺎه ﮐﺮده ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل آنھﺎ ﺟﺰا‬
‫َ َ ٓ َ َۡ َ َ َ َ ُ َ ۡ ُ َ َ‬
‫� أ ۡمثال َِهاۖ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺴﻨﻪای اﻧﺠﺎم دھﺪ‬ ‫ﻣﯽدھﺪ‪﴿ .‬من جاء ب ِٱ�سن ِة فلهۥ ع‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از رﺣﻤﺖ ﺧﻮد وی را ﻣﻮرد اﮐﺮام ﻗﺮار داده و ﭘﺎداش وی را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اﻗﺪام ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻋﺪاﻟﺖ و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫ُ َ ۡ َ َ‬
‫آن ﺟﺰا ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وه ۡم � ُ�ظل ُمون﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﮐﺮدارﺷﺎن ﺟﺰا ﻣﯽدھﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺣﺴﻨﻪ و ﯾﺎ‬
‫زﯾﺎدت ﺳﯿﺌﻪ ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ھﻤﻪ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺣﺮﻣﺖ ﺗﻔﺮق در دﯾﻦ آ ﮔﺎه ﮐﻦ زﯾﺮا ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ھﻼﮐﺖ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻔﺮﻗﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب را در دﯾﻦﺷﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اھﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓﺮﻗﻪھﺎی دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﻣﺖ در‬
‫ھﻼﮐﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ رﺟﻮع ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ راھﯽ‬
‫ﺑﺮوﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﯾﻦ اﻣﺖ از ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬داوری‪ ،‬ادب و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺼﺪ ﮔﻨﺎه‬

‫َْ‬ ‫َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‬ ‫ا� إِذا أ َراد �ﺒْ ِﺪى أن‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪� :‬ﻘﻮل‬
‫َ‬ ‫ِّ ً َ َ َ ْ َ‬ ‫َْ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﭼﻮن ﺑﻨﺪهام ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﺎری‬ ‫�ﻌ َﻤﻞ َﺳيﺌَﺔ ﻓﻼ ﺗ�ﺘُﺒُﻮﻫﺎ َﻋﻠﻴْ ِﻪ َﺣ َّﻰﺘ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ْ َ‬ ‫َ ْ‬ ‫َْ َ‬
‫زﺷﺖ اﻧﺠﺎم دھﺪ آن را ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﻋﻤﺎﻟﺶ‬ ‫�ﻌ َﻤﻠ َﻬﺎ‪ ،‬ﻓ ِﺈن َﻋ ِﻤﻠ َﻬﺎ ﻓﺎﻛﺘُﺒُﻮﻫﺎ ﺑِ ِﻤﺜ ِﻠ َﻬﺎ َو�ِن‬
‫ًَ َ َ َ‬ ‫َََ َ ْ َ ْ َ ُُْ َ‬
‫ﻮﻫﺎ َ ُ‬
‫ﻪﻟ َﺣ َﺴﻨﺔ َو�ِذا أ َراد‬
‫ﻧﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﺗﺎ آن را اﻧﺠﺎم دھﺪ و اﮔﺮ آن را‬
‫ﺗﺮ�ﻬﺎ ِﻣﻦ أﺟ ِ� ﻓﺎﻛﺘﺒ‬
‫اﻧﺠﺎم داد ﺟﺰاﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ و‬ ‫َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ً َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َُ‬
‫أن �ﻌﻤﻞ ﺣﺴﻨﺔ ﻓﻠﻢ �ﻌﻤﻠﻬﺎ ﻓﺎﻛﺘﺒﻮﻫﺎ ﻪﻟ‬
‫اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻣﻦ ﺗﺮک ﮐﺮد آن را‬ ‫َ َ ًَ َ ْ َ ََ َ ْ ُُ َ َُ َ ْ‬
‫ﺮﺸ‬
‫َﺣﺴﻨﺔ‪ ،‬ﻓ ِﺈن ﻋ ِﻤﻠﻬﺎ ﻓﺎﻛﺘﺒﻮﻫﺎ ﻪﻟ ﺑِﻌ ِ‬
‫ھﻢ ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺴﻨﮥ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ و اﮔﺮ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫َْ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﺣﺴﻨﮥ اﻧﺠﺎم دھﺪ و‬ ‫أﻣﺜﺎل ِ َﻬﺎ إِﻰﻟ َﺳﺒْ ِﻌ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد آن را ھﻢ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺣﺴﻨﮥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﺮده و اﮔﺮ اﻧﺠﺎم داد آن‬
‫را ﺑﺮاﯾﺶ از ده ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ھﻔﺘﺼﺪ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻗﺪﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آن را از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫ً‬ ‫َْ َ َ‬ ‫َ ََ َ‬
‫اد َ�ﺒْ ِﺪى أن � ْﻌ َﻤﻞ َﺳيِّﺌَﺔ« ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮔﺎه ﺑﻨﺪهام ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﻤﻞ زﺷﺘﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ‬ ‫» ِإذا أر‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﯾﺎ ﮐﺎری ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺛﺮ ﺳﻮﺋﯽ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ وی ﺑﮕﺬارد و او را ﺑﻪ ﭘﻠﯿﺪی و ﻇﻠﻤﺖ‬
‫ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺎر زﺷﺖ از اﻣﻮری ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ آن را ﺣﺮام ﮐﺮدهاﻧﺪ و آﻧﭽﻪ را‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺣﺮام ﮐﺮدهاﻧﺪ اﻧﺠﺎم آن اﺛﺮی زﺷﺖ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﯽﮔﺬارد‬
‫َ َ‬
‫ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ از روی ﻗﺼﺪ و اراده اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪» :‬ﻓﻼ‬
‫َ َ‬ ‫َ ْ ُُ َ َ‬
‫ﻮﻫﺎ َﻋﻠﻴْ ِﻪ َﺣ َّﻰﺘ � ْﻌ َﻤﻠ َﻬﺎ« »آن را ﻧﻨﻮﯾﺴﺪ ﺗﺎ اﻧﺠﺎم دھﺪ« زﯾﺮا ﮔﻨﺎه ﺗﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺗ�ﺘﺒ‬
‫َ َ‬ ‫َ َ َ ْ ُُ َ َ‬
‫ﻮﻫﺎ َﻋﻠﻴْ ِﻪ َﺣ َّﻰﺘ � ْﻌ َﻤﻠ َﻬﺎ« »آن را ﻧﻨﻮﯾﺴﺪ ﺗﺎ اﻧﺠﺎم دھﺪ«‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪» :‬ﻓﻼ ﺗ�ﺘﺒ‬
‫َ ْ‬
‫زﯾﺮا ﮔﻨﺎه ﺗﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﯿﺮد در ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪»:‬ﻓ ِﺈن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٤٠‬‬
‫َ ََ َ ُُْ َ ْ‬
‫ﻮﻫﺎ ﺑِ ِﻤﺜ ِﻠ َﻬﺎ« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ آن ﮔﻨﺎه را اﻧﺠﺎم داد ﺟﺰاﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﺑﺪون‬ ‫ﻋ ِﻤﻠﻬﺎ ﻓﺎﻛﺘﺒ‬
‫زﯾﺎدت ﺗﺎ ﻋﺪل و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻟﺶ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ْ َ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ » :‬و�ِن ﺗ َﺮ� َﻬﺎ« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮف و ﯾﺎ ﺣﯿﺎ از ﻣﻦ ﺧﻮد را از ﮔﻨﺎه‬
‫ً‬ ‫َ ُُْ َ َ‬
‫ﻮﻫﺎ ُﻪﻟ َﺣ َﺴﻨَﺔ« »آن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ« زﯾﺮا ﺗﺮک ﮐﺮدار‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖ‪» :‬ﻓﺎﻛﺘﺒ‬
‫ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮف و ﯾﺎ ﺣﯿﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮراﻧﯿﺘﯽ را در ﻧﻔﺲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫َ َ َ‬
‫ﻣﻘﺪار اﺛﺮی ﻧﯿﮏ آن در ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺴﻨﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ » :‬و ِ�ذا أ َراد‬
‫ً ََ َ ْ‬ ‫َْ َ َ‬
‫أن � ْﻌ َﻤﻞ َﺣ َﺴﻨَﺔ ﻓﻠ ْﻢ � ْﻌ َﻤﻠ َﻬﺎ« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ را اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺘﯽ از‬
‫ً‬ ‫َ ُُْ َ َ‬
‫ﻮﻫﺎ ُﻪﻟ َﺣ َﺴﻨَﺔ« »آن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ« ﭼﻪ در ارادۀ او‬ ‫اﻧﺠﺎم آن ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ‪» .‬ﻓﺎﻛﺘﺒ‬
‫ﻣﯿﻞ و رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﯿﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﻞ و رﻏﺒﺘﯽ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺣﺴﻨﮥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻼف اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺮاھﯿﺖ از ﺣﺴﻨﻪ آن را ﺗﺮک‬
‫َ ْ‬
‫ﮐﻨﺪ درﯾﻦ ﺻﻮرت ھﯿﭽﮕﺎه ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺴﻨﮥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪» :‬ﻓ ِﺈن‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ َ ْ ُُ َ َُ َ ْ َ ْ َ‬
‫ﺮﺸ أﻣﺜﺎل ِ َﻬﺎ ِإﻰﻟ َﺳﺒْ ِﻌ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ« »اﮔﺮ ﺣﺴﻨﻪ را ﺟﺎﻣﮥ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪ از ده‬‫ﻋ ِﻤﻠﻬﺎ ﻓﺎﻛﺘﺒﻮﻫﺎ ﻪﻟ ﺑِﻌ ِ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ھﻔﺘﺼﺪ ﭼﻨﺪ ﺟﺰای آن را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪ .‬ﻣﻀﺎﻋﻒﺷﺪن ده ﺣﺴﻨﻪ در ﻋﻤﻮم‬
‫ﺣﺴﻨﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻀﺎﻋﻒﺷﺪن دوم ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺻﺪف و‬
‫اﺧﻼص ﻣﺆﻣﻦ ﺗﻔﺎوت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ اﺛﺮی ﮐﻪ آن ﺣﺴﻨﻪ دارد زﯾﺮا‬
‫درھﻤﯽ ﮐﻪ در راه ﺟﮫﺎد ﺻﺮف ﺷﻮد ﺗﺎ ھﻔﺘﺼﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان‪ ،‬و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ آن را آھﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ اﮐﺜﺮا آن را‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬اﻋﻤﺎل ﺣﺴﻨﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﮐﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ‬
‫را ﻣﺸﺮوع ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ آنھﺎ اﻣﺮ ﮐﺮده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﮐﺮدار‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺳﯿﺌﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در آﻧﭽﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل آن را ﺣﺮام ﻗﺮار داده و ﻣﻨﻊ‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﯿﺖ در ﮐﺎر ﺧﯿﺮ ﺛﻮاب داده ﻣﯽﺷﻮد ﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﺎر ﺷﺮ اﮔﺮ آن را از ﺧﻮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺮک ﻧﮑﻨﺪ ﮔﺎھﯽ در ھﻤﯿﻦ دﻧﯿﺎ ﺟﺰا‬
‫داده ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﻧﯿﺖ ﺑﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﻓﺮاھﻢ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫‪٢٤١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ َ ۡ ُ ۡ ُ ۡ ٗ ُّ َ َ ّ ٗ َ َ َ ٓ ُ ُ َ َ َّ ُ )‪ (۹۳‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﮑﺸﺪ ﻣﺆﻣﻨﯽ را داﻧﺴﺘﻪ‬
‫﴿ومن �قتل مؤمِنا متع ِمدا فجزاؤهۥ جهنم‬
‫َ َ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﭘﺲ ﮐﯿﻔﺮش دوزخ اﺳﺖ‬
‫ۥ‬ ‫� َعلَ ۡيهِ َول َعن ُ‬
‫ه‬ ‫ب ٱ َّ ُ‬ ‫ض َ‬ ‫َ َ َ‬
‫غ‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ِيه‬ ‫�‬ ‫ا‬ ‫�‬‫َ� ٰ ِ ٗ‬
‫ﺟﺎودان در آن و ﺧﺸﻢ آورد ﺧﺪا ﺑﺮ او‬ ‫ِ‬
‫‪.‬‬‫[‬ ‫‪۹۳‬‬ ‫]اﻟﻨﺴﺎء‪:‬‬ ‫﴾‬ ‫‪٩٣‬‬ ‫ا‬ ‫َوأَ َع َّد َ ُ�ۥ َع َذابًا َع ِظ ٗ‬
‫يم‬
‫دورش ﮐﻨﺪ و آﻣﺎده ﮐﻨﺪ ﺑﺮای او ﻋﺬاﺑﯽ‬
‫ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫ٗ‬ ‫ۡ ۡ ۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬و َمن َ�ق ُتل ُمؤم ِٗنا ُّم َت َع ّ ِمدا﴾‪ :‬ﻟﻔﻆ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻤﻮم‬
‫را ﻣﯽدھﺪ و ﺑﺮ ﻣﺮد و زن اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد و در اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮد ﺑﺮ ﺑﻨﺪه و آزاد‪ ،‬ﺑﺰرگ و‬
‫ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﻓﻘﯿﺮ و ﻏﻨﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ آن ﺑﻪ ﺟﺰ اﺷﺨﺎص ﻏﯿﺮ ﻣﮑﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ۡ‬
‫ﮐﻮدک و دﯾﻮاﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ُ ﴿ :‬مؤم ِٗنا﴾ ﯾﻌﻨﯽ آن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬
‫دارد ﮐﻪ اﻟﻠﻪ أ ﭘﺮوردﮔﺎر اوﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ‬
‫ٗ‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﺣﺴﺎب اﻋﻤﺎل و ﭘﺎداش آن روز ﯾﻘﯿﻦ دارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ُّ ﴿ :‬م َت َع ّ ِمدا﴾‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺎوز و ﺳﺘﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻃﺮف را از روی ﻇﻠﻢ و ﻗﺼﺪ اراده ﮐﻨﺪ و‬
‫ً‬
‫اﯾﻦ ﻗﺘﻞ را در ﺟﺎﯾﺶ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺷﺨﺺ ﻣﻘﺘﻮل ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ و ﯾﺎ ارﺗﺪاد‬
‫ﻧﺸﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ آن ﺟﺮم ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد و ﯾﺎ اراده ﮐﺸﺘﻦ ﻗﺎﺗﻞ را ﻧﮑﺮده ﺗﺎ او را ﺟﮫﺖ‬
‫دﻓﺎع از ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮآن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﮑﺸﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ِيها﴾ ﮐﻪ از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون‬ ‫دﺳﺘﻮرات ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺰا داده ﻣﯽﺷﻮد ﴿فَ َج َزا ٓ ُؤهُۥ َج َه َّن ُم َ� ٰ ِ ٗ�ا � َ‬
‫َ َ َ َّ ُ َ َ‬
‫� عل ۡيهِ﴾‪ :‬و ﺑﺮ ھﺮﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮد ھﯿﭽﮕﺎه رﺳﺘﮕﺎر‬ ‫ضب ٱ‬
‫آورده ﻧﺸﻮد ﴿وغ ِ‬
‫َ َ َ َّ َُ‬ ‫َ‬
‫ﻧﺸﻮد ﴿ َول َع َن ُهۥ﴾ و او را از ﺳﺎﺣﮥ رﺣﻤﺘﺶ دور ﮔﺮداﻧﺪ ﴿وأعد �ۥ﴾‪ :‬و ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺎﺿﺮ و‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮد ﴿ َع َذابًا َع ِظ ٗ‬
‫يما﴾ ﻋﺬاب را در ﻗﺒﺮ و ھﻢ ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح‬
‫»ﺑﺪون ﺑﺎزﮔﺸﺖ« ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ وی ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ و ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد او را از آﺗﺶ‬
‫دوزخ ﺑﯿﺮون ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٤٢‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺆﻣﻨﯽ را ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز و ﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‬
‫زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺆﻣﻨﯽ را ﺑﮑﺸﺪ ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻄﺎ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ھﺸﺪار ده ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ از ﺻﺮاط ﻣﯽﮔﺬرد و ﺑﺪر ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽرﺳﺪ و‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ درآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دﺳﺘﮫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫از ﺳﺘﻢ و ﺗﺠﺎوز رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ آﻟﻮده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ از در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮﯾﮏآوردن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻘﺎم دوم و زﻧﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﮥ ﺳﻮم ﺑﻌﺪ از ﺷﺮک اﺳﺖ ﭼﻮن از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‬
‫ﺷﺮک و ﮐﻔﺮ و زﻧﺎ را ﻧﺎم ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ رﯾﺎﮐﺎری‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ اﺒﻟﺨﺎري‪َ :‬ﻣ ْﻦ َﺳ َّﻤ َﻊ َﺳ َّﻤ َﻊ ﺑﺨﺎری ﺣﺪﯾﺜﯽ از رﺳﻮل ﺧﺪا ج رواﯾﺖ‬
‫ا� ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺎﻣﺔ َو َﻣ ْﻦ � ُ َﺸﺎﻗ ْﻖ � َ ْﺸ ُﻘﻖ َّ ُ‬ ‫ا� ﺑﻪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫ﺎﻣﺔ‪َ �َ .‬ﻘﺎلُﻮا أَ ْوﺻﻨَﺎ‪َ �َ .‬ﻘ َﺎل إ َّن ﻋﻤﻠﯽ را ﺑﺮای ﺳﻤﻌﻪ »رﯾﺎ و اﺷﺘﮫﺎر« اﻧﺠﺎم‬ ‫َ َْ َْ َ ْ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ ِ‬
‫َ ْ ُ ُ َ َ دھﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ رﺳﻮا‬
‫ﺎن �ﻄﻨﻪ ‪� ،‬ﻤ ِﻦ‬ ‫ﺴ‬‫ﻦﺘ ﻣ َﻦ اﻹ� ْ َ‬ ‫أَ َّو َل َﻣﺎ ﻳُنْ ُ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ َ ِّ ً َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا را ﺑﮑﻨﺪ‬
‫اﺳﺘﻄﺎع أن ﻻ ﻳﺄ�ﻞ إِﻻ ﻃﻴﺒﺎ ﻓﻠﻴﻔﻌﻞ ‪،‬وﻣﻦ‬
‫ْ ِ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ از رﺣﻤﺖ ﺧﻮد‬ ‫ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َّ‬
‫� اﺠﻟَﻨ ِﺔ ﺑِ ِﻤﻞ ِء‬ ‫اﺳﺘﻄﺎع أن ﻻ �ﺎل ﺑيﻨﻪ و�‬
‫دور ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮای ﻣﺎ‬ ‫َ ِّ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ‬
‫وﺻﯿﺘﯽ ﮐﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اول ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻞ‬ ‫ﻛﻔ ِﻪ ِﻣﻦ دمٍ أﻫﺮاﻗﻪ ﻓﻠﻴﻔﻌ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻮی ﺑﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺷﮑﻢ اوﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺣﻼل ﻧﺨﻮرد‪ ،‬آن ﮐﺎر را‬
‫ﺑﮑﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ دارد ﺗﺎ ﻣﯿﺎن او و‬
‫ﺟﻨﺖ دﺳﺖھﺎی ﭘﺮﺧﻮﻧﺶ ﮐﻪ ﺧﻮن ﻧﺎﺣﻖ‬
‫رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺸﻮد آن ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯽ را ﺑﺮای‬‫ا� ﺑﻪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺳ َّﻤ َﻊ َﺳ َّﻤ َﻊ َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫رﯾﺎ و اﺷﺘﮫﺎر اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ رﺳﻮا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﻣﯿﺎن‬
‫اﻧﺒﻮه ﻣﺮدم در ﻣﺤﺸﺮ ﻓﻀﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ زﯾﺮا او در دﻧﯿﺎ ﮐﺎر دﯾﻨﯽ را ﺑﺮای اﯾﻦ اﻧﺠﺎم داده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و اﯾﺸﺎن وی را ﺑﺮای آن ﮐﺎر ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن از اﻋﻤﺎل‬
 ‫‪٢٤٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻗﺼﺪی ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش او را ھﻢ در آﺧﺮت از ھﻤﯿﻦ‬
‫ﺳﻤﻌﻪ ﻣﯽدھﺪ و اھﻞ ﻋﺮﺻﺎت را از ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﻧﯿﺖ زﺷﺖ او ﺧﺒﺮدار ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ از ﻋﺒﺎداﺗﺶ اﺟﺮی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ داﺧﻞ ﺟﻨﺖ ﺷﻮد ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ دوزخ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ �ُﺸﺎﻗِ ْﻖ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﻔﺮ و ﻓﺴﻖ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪ :‬ﭘﺲ وی را از ﺳﺎﺣﺖ رﺣﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ا� َﻋﻠَﻴْﻪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﺪ‪ْ َ �» .‬ﺸ ُﻘﻖ َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دور ﺳﺎﺧﺘﻪ و ھﻤﺮاه دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ داﺧﻞ‬
‫� َو َر ُس َ ُ‬
‫و� ۚۥ َو َمن � ُ َشاق ِق ٱ َّ َ‬ ‫َ ٰ َ َ َّ ُ ۡ َ ُّ‬
‫آقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪�﴿ :‬ل ِك بِ��هم ش‬
‫َ َ ُ َ ُ َ َّ َّ َ َ ُ ۡ َ‬
‫اب‪] ﴾١٣‬اﻷﻧﻔﺎل‪» .[۱۳ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬ ‫ورسو�ۥ فإِن ٱ� شدِيد ٱلعِق ِ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آنھﺎ را ﻋﺼﯿﺎن و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺳﺨﺖ اﺳﺖ«‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﺟﻨﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻓﺮاﻏﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ وی ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ را وﺻﯿﺘﯽ ﮐﻦ‪،‬‬
‫ﺎن َ� ْﻄﻨُ ُﻪ« »ﻧﺨﺴﺖ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از اﻧﺴﺎن‬‫ﺴ‬ ‫آﻧﺤﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أَ َّو َل َﻣﺎ ﻳُنْ ُ‬
‫ﻦﺘ ﻣ َﻦ اﻹ� ْ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ََ ََْ َ َْ َ‬
‫ﺑﺪﺑﻮی ﺷﻮد ﺷﮑﻢ او اﺳﺖ و در واﻗﻊ ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮده‪�» :‬ﻤ ِﻦ اﺳﺘﻄﺎع أن ﻻ‬
‫َْ ْ ْ‬ ‫ْ ُ َ َّ‬
‫ﻳَﺄ�ﻞ إِﻻ َﻃﻴِّﺒًﺎ ﻓﻠﻴَﻔ َﻌﻞ« »ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺎک ﻧﺨﻮرد آن را ﺑﮑﻨﺪ« ﭼﻮن‬
‫ﺧﻮردن ﺣﺮام ﺳﺒﺐ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا و آﺗﺶ دوزخ ﻣﯽﺷﻮد و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻨﺪ اوﻟﯽ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺑﺪﺑﻮ ﻣﯽﺷﻮد ﺷﮑﻢ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺣﺮامﺧﻮردن ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪:‬‬
‫َْ َ َْ ْ ْ‬ ‫ْ َ ِّ‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َُ َ ََُْ ََْ َ ْ‬
‫� اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ ﺑِ ِﻤﻞ ِء ﻛﻔ ِﻪ ِﻣ ْﻦ َدمٍ أﻫ َﺮاﻗ ُﻪ ﻓﻠﻴَﻔ َﻌﻞ«‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬‫»وﻣ ِﻦ اﺳﺘﻄﺎع أن ﻻ �ﺎل ﺑيﻨﻪ و�‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از دو ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ ھﺸﺪار ﻣﯽدھﺪ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮردن ﺣﺮام و دﯾﮕﺮی از ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺨﻮان ﺗﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ آن را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺳﻤﻌﻪ و رﯾﺎ ﺑﯿﻢ ده‪ .‬ﺳﻤﻌﻪ آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﻌﻠﯽ را ﺑﺮای ﺷﻨﯿﺪن‬
‫ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺗﺎ وی را ﺑﻪ واﺳﻄﮥ آن ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺳﭙﺎس ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ اﻧﺠﺎم دھﺪ و‬
‫رﯾﺎء آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺎر دﯾﻦ را ﺑﺮای دﯾﺪن ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺗﺎ وی را ﺛﻨﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺸﻘﺘﯽ را از وی دﻓﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ »ﻣﺸﺎﻗﻪ« ﻋﺒﺎرت از دﺷﻤﻨﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل اوﺳﺖ و ﭘﺎداش ﺑﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ اﺳﺖ و آن دﺷﻤﻨﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل او در ﻋﻘﺐ دارد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ وی‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ وی ﻏﻀﺐ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﻮد و ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺰرگ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٤٤‬‬

‫‪ -۵‬آنھﺎ را از دو ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ ﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﻣﺮدم اﺳﺖ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎلﺷﺎن و‬

‫رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮنﺷﺎن ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا‪ ،‬رﺳﻮل و اوﻟﯿﺎء اﻣﻮر‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ِيعوا ْ )‪ (۵۹‬ای آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ!‬ ‫� َوأط ُ‬ ‫ِيعوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ أط ُ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ُ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ ۡ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﯾﺪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺧﺪا را و اوﻟﯿﺎء‬ ‫َۡ‬ ‫َ ُ‬
‫ٱ َّلر ُسول َوأ ْو ِ� ٱ� ۡم ِر مِن�مۖ فإِن ت�ٰز�تم‬
‫اﻣﺮ را »ﮐﺎرداران« از ﺷﻤﺎ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ در‬
‫م‬ ‫�ء فَ ُر ُّدوهُ إ َ� ٱ َّ�ِ َوٱ َّلر ُسول إن ُك ُ‬
‫نت ۡ‬ ‫ِ� َ ۡ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﺎھﻢ ﺳﺘﯿﺰه ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪش‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬
‫َ َ َۡ‪ٞ‬‬ ‫َّ َ ۡ ۡ‬ ‫ُۡ ُ َ‬
‫تؤمِنون ب ِٱ�ِ وٱ�َو ِم ٱ�خ ِِر� �ٰل ِك خ� ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ‪ ،‬اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ‬
‫َ ۡ َ َۡ ً‬
‫اﯾﻤﺎنآورﻧﺪه ﺑﻪ ﺧﺪا و روز آﺧﺮ اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫َوأحس ُن تأوِ��‪] ﴾٥٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۵۹ :‬‬
‫اﺳﺖ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ در ﻓﺮﺟﺎم‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾ اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﻤﺎن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ زﯾﺮا ﺑﻨﺪۀ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻒ زﻧﺪﮔﯽ روﺣﯽ ﺧﻮد ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج روﺣﺎﻧﯿﺖ ارﺗﻘﺎء ﯾﺎﺑﺪ اﻣﺎ‬
‫ً‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﭼﻮن روﺣﺎ ﻣﺮده اﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن آوردن ﮐﻠﻤﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ را ﻧﺪارد ﺗﺎ‬
‫ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﺮﻋﯽ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬زﮐﺎت و ﺟﮫﺎد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬أَط ُ‬
‫ِيعوا ْ ٱ َّ َ‬
‫�‬
‫َ‬ ‫ََ ُ ْ‬
‫ِيعوا ٱ َّلر ُسول﴾‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮل را ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﯾﺪ« اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﻋﺒﺎرت از ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺴﺘﻦ‬
‫وأط‬
‫اﻣﺮ و ﺗﺮک ﻧﮫﯽ اﺳﺖ در اﻣﻮری ﮐﻪ واﺟﺐ ﯾﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﯾﺎ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری در آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﻧﮑﺮد در آن ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ‬
‫ُ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬وأ ْو ِ�‬
‫ُ‬ ‫َۡ‬
‫ٱ� ۡم ِر مِن� ۡمۖ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف اﻣﺮ ﮐﺮده و از اﻣﻮر ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎزدارﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺒﺎﺣﯽ اﻣﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﯾﺎ از ﻣﻨﮑﺮی ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﻃﺎﻋﺖ از‬
‫اﯾﺸﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺗﺮک واﺟﺐ ﯾﺎ ﻓﻌﻞ ﺣﺮام از اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﻧﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری در ﮐﺎر ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ« و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ‬
‫ْ‬ ‫َ ََ َ ْ ُ‬
‫ﻮق ِﻲﻓ َﻣ ْﻌ ِﺼﻴَ ِﺔ اﺨﻟَﺎ ِﻟ ِﻖ«‪ :‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﻣﺨﻠﻮق ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‬
‫ﻃﺎﻋﺔ لِﻤﺨﻠ ٍ‬
 ‫‪٢٤٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫�ءٖ﴾ »اﮔﺮ در ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ«‬ ‫ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬فَإن تَ َ�ٰ َز ۡ� ُت ۡم ِ� َ ۡ‬
‫ِ‬
‫ول﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آن را ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﯿﺶ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در‬ ‫َ ُ ُّ ُ َ َّ َ َّ ُ‬
‫﴿فردوه إِ� ٱ�ِ وٱلرس ِ‬
‫ُ ُ ُ ۡ َ َّ ۡ‬
‫نت ۡم تؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر�﴾‪:‬‬‫اﯾﻦھﺎ اﺧﺘﻼف ﺣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن ك‬
‫زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارد ﻣﺴﺘﻌﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﻣﺮ ﺧﺪا و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫َ َ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِك خ ۡ�‪ :﴾ٞ‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ََ ۡ َ ُ َۡ ً‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪﴿ .‬وأحسن تأوِ��﴾‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و رﺳﻮل در ﻓﺮﺟﺎم ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎز ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ آن ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺷﺮح ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ وﺟﻮب اﻃﺎﻋﺖ از دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و رﺳﻮل در ﺣﺎﻟﺖ آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﺨﺘﯽ‬
‫آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﻃﺎﻋﺖ از ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن در آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﻌﯽ از ﻃﺮف ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺣﮑﻢ ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﺮاﺟﻌﻪﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﺣﮑﻢ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﺑﺪان‬
‫ﮔﺮدن ﻧﮫﺎده ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ زﯾﺮا اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دارﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه و ﺑﺮ آن وادار ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬و ﻋﺎﻗﺒﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ﺧﯿﺮ اﺳﺖ ﭼﻪ در دﻧﯿﺎ در ﺻﻒ واﺣﺪی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و وﺣﺪت ﮐﻠﻤﮥﺷﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و در اﻣﺮ آﺧﺮت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺛﻮاب ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﯿﺮ‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ ﺻﺤﻴﺢ اﺒﻟﺨﺎري‪ْ :‬‬
‫اﺳ َﻤ ُﻌﻮا در ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎری از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫� ْﻢ ِﻋﺒْ ُﺪ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت‬ ‫ْ ُْ َ َ ْ ُ‬
‫ﻴﻌﻮا‪َ ،‬و�ِ ِن اﺳﺘﻌ ِﻤﻞ ﻋ ِﻠﻴ‬ ‫َوأَﻃ ُ‬
‫ِ‬
‫ٌ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َ ٌّ َّ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﯾﺪ اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﻰﺸ ﻛﺄن َرأ َﺳﻪ َز�ِيﺒَﺔ‪.‬‬ ‫ﺣب ِ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻏﻼم ﺣﺒﺸﯽ ﻣﻘﺮر ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﻤﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٤٦‬‬

‫اﺳ َﻤ ُﻌﻮا« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎنﺗﺎن در ﺑﺎرۀ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﯾﺎ‬ ‫ﺷﺮح‪ْ » :‬‬

‫ﻴﻌﻮا« ﯾﻌﻨﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن‬ ‫اﺧﺒﺎر و ھﺸﺪاری‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪» .‬أَﻃ ُ‬
‫ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد در آﻧﭽﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﺣﺪﯾﺚھﺎی ﺻﺤﯿﺢ دﯾﮕﺮی ﻣﺤﺪود و ﺧﺎص ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺗﻨﮫﺎ در ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ھﯿﭽﮕﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﻣﺨﻠﻮق در‬
‫ﮐﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺎم ﺧﻮد‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﺎرھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ ﺑﻪ ﺗﺮک واﺟﺒﯽ ﯾﺎ ﮐﺎر ﺣﺮاﻣﯽ دﺳﺘﻮر دھﺪ از وی اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ْ ُْ َ َ ْ ُ‬
‫� ْﻢ ِﻋﺒْ ُﺪ َﺣبَ ِ ٌّ‬
‫ﻰﺸ« اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻏﻼم ﺣﺒﺸﯽ ﻣﻘﺮر ﺷﻮد‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪َ » .‬و ِ� ِن اﺳﺘﻌ ِﻤﻞ ﻋ ِﻠﻴ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ رھﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮداری ﻣﻘﺮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﮋاد ﻋﺮب ﯾﺎ ﺑﺰرگزاده‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ او ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری‬
‫ٌ‬ ‫َ َ َّ ْ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻏﻼم زﻧﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬ﻛﺄن َرأ َﺳ ُﻪ َز�ِيﺒَﺔ« ﮐﻪ ﺳﺮ او ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪ‬
‫ﮐﺸﻤﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮی ﺳﺮش ﺳﯿﺎه و درھﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ھﺪف از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد در ھﺮ ﺣﺎل اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺮ وی ﻋﺼﯿﺎن‬
‫ﻧﻮرزﯾﺪه و ﻧﺸﻮرﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ و ﺳﻼﻣﺘﯽ از ﻓﺘﻨﻪھﺎ و‬
‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰیھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ دﯾﮕﺮان ھﻤﺮاھﺘﺎن آھﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و آن را ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده و ﻣﻌﻨﯽ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ از اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن ھﺸﺪار ده ﮐﻪ ﺗﺮک اﯾﻦ واﺟﺐ و ﺑﻐﯽ ﺑﺮ اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ را‬
‫ﺑﻪ ھﻢ رﯾﺨﺘﻪ و ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﻪ و ھﻼﮐﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از اﻣﯿﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺼﯿﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺳﺖ زﯾﺮا اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ اﻣﯿﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﻃﺎﻋﺖ واﻟﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻘﺪم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﻔﺎﺧﺮ ﺑﻪ آﺑﺎء و اﺟﺪاد و ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم در اﺳﻼم اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫‪٢٤٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﻟﺪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬
‫� َز� قَ ۡد َج َع َل )‪ (۲۴۴)(۲‬آنﮔﺎه از ﻓﺮودﺳﺘﺶ ﻧﺪاﯾﺶ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫﴿� َنادٮ ٰ َها مِن �ت ِ َها ��‬
‫َ َ‬
‫ِ‬
‫ۡ داد ﮐﻪ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﺒﺎش‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرت‬ ‫َُّ ٓ َ‬ ‫َ ٗ‬ ‫�َ‬‫َۡ‬
‫�ذ ِع‬‫ك ِِ‬‫ي إ ِ ۡ� ِ‬ ‫� ّ�ا‪ ٢٤‬وه ِز‬ ‫ِ‬ ‫ك‬
‫ِ‬ ‫ت‬ ‫ك‬ ‫ُّ‬
‫َر� ِ‬
‫َ ُ زﯾﺮ ﭘﺎﯾﺖ ﭼﺸﻤﻪی آﺑﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورده‬ ‫ٗ‬ ‫َّ ۡ َ ُ َ ٰ ۡ َ َ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫ك ُر َط ٗبا َجن ِّيا‪ ٢٥‬ف‬ ‫�قِط عل ۡي ِ‬ ‫ٱ�خلةِ �‬
‫اﺳﺖ‪ (۲۵) .‬و ﺗﻨﻪی ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫� ِ�﴾ ]ﻣﺮﯾﻢ‪.[۲۶-۲۴ :‬‬ ‫َوٱ ۡ َ‬
‫ﺧﻮدت ﺗﮑﺎن ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﺖ ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه‬
‫ﺑﺮﯾﺰد‪ (۲۶).‬و ﺑﺨﻮر و ﺑﻨﻮش و‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ روﺷﻦ ﺑﺎد‪.‬‬

‫ُّ َ َ َ َ‬ ‫َ َ ۡ َ َ َ‬
‫ِت � ۡبل �ٰذا﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ از اﺣﻮال ﻣﺮﯾﻢ دوﺷﯿﺰۀ ﺑﺎﮐﺮه در‬ ‫ت �ٰل ۡيت ِ� م‬ ‫ﺷﺮح‪﴿ :‬قال‬
‫ھﻨﮕﺎم زادن ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ و ﺣﺴﺮت آرزوی‬
‫ﻣﺮگ را ﭘﯿﺶ از ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﭼﻨﯿﻦ واﻗﻌﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ زادن ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﺪون ﭘﺪر اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ﺧﻮد ﮐﺮد‪ .‬زﯾﺮا وی از ﺧﺒﺮدارﺷﺪن و ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﺮدم ﻗﺮﯾﮥ ﺧﻮد )ﺑﯿﺖ اﻟﻠﺤﻢ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ( ﮐﻪ‬
‫ٗ‬ ‫َُ ُ َ‬
‫نت � ۡس ٗيا َّمنسِ ّيا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰ‬‫در آن ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺖ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ و ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬و�‬
‫ﺣﻘﯿﺮی ﻣﯽﺑﻮدم ﮐﻠﻤﻪ ﻧﺴﯽ از ﻧﺴﯿﺎن و ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ اﮔﺮ از‬
‫روی ﻋﺎدت ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ و از ﮔﻢﺷﺪن آن اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﯾﺴﻤﺎن‪ ،‬ﻣﯿﺦ و‬
‫ﻏﯿﺮه و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺴﺊ ﭘﺎرﭼﮥ ﺣﯿﺾ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭘﻠﯿﺪی را از ﺧﻮد دور ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و‬
‫آرزوی ﻣﺮگ ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺮای راﺣﺖﻃﻠﺒﯽ و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﻔﺲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ آرزوی‬
‫ً‬
‫ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاھﺶ ﺑﺮای ﺿﺮری ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﻦ او ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد ﻣﺜﻼ‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺪﯾﻦ او ﺑﺪﮔﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و در ﻓﺘﻨﻪ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪،‬‬
‫و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ وی ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎ ﺑﺪھﻨﺪ و اﯾﻦ ﮔﻤﺎن ﻧﺎروا ﺳﺒﺐ ھﻼﮐﺖ اﯾﺸﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫َ َّ‬ ‫َۡ ٓ‬ ‫َ َ‬
‫﴿� َنادٮ ٰ َها مِن �ت ِ َها﴾ ﭘﺲ آواز داد او را ﻋﯿﺴﯽ ÷ از زﯾﺮش و ﺑﺮای وی ﮔﻔﺖ‪��﴿ :‬‬
‫َ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ ُّ َ ۡ َ َ ٗ‬
‫� ّ�ا﴾ اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﺒﺎش ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺮ ﭘﺎی ﺗﻮ ﺟﻮﺋﯽ‬ ‫ك ِ‬‫ك �ت ِ‬‫�ز ِ� قد جعل ر� ِ‬
‫ۡ‬ ‫َُّ ٓ َ‬
‫�ذ ِع‬ ‫ي إ ِ ۡ� ِ‬
‫ك ِِ‬ ‫آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻮی آﺑﯽ ﮐﻪ آن را )ﺳﺮی( ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬وه ِز‬
‫ۡ َ‬
‫ٱ�َّخلةِ﴾ و ﺷﺎﺧﮥ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺎن ﻣﺮاد ھﻤﺎن ﺗﻨﮥ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد آن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٤٨‬‬
‫َ‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺗﻮﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺧﺮﻣﺎی رﻃﺐ ﺗﺎزه ﭼﯿﺪه ﺑﺮﯾﺰد ﴿فَ ُ� َوٱ ۡ َ‬
‫� ِ� َوق ّ ِري‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫� ۡي ٗناۖ﴾ ﺑﺨﻮر و ﺑﯿﺎﺷﺎم و ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪی ﭼﻮن ﻋﯿﺴﯽ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻦ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻤﻠﻪھﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻠﻘﺖ ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ آدم ÷‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ وی را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﺎن داد ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎش‬
‫ً‬
‫ﻓﻮرا ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻤﻨﺎی ﻣﺮگ اﮔﺮ ﺑﺮای اﻣﺮ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻮاز دارد و اﮔﺮ‬
‫ﺑﺮای ﺧﻼﺻﯽ از درد و ﻏﻢ دﻧﯿﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ وﻻدت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﺪون ﭘﺪر و ﺳﺨﻦزدن او در ﮔﮫﻮاره از آﯾﺎت‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮای ﭘﻨﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ آرزوی ﻣﺮگ را ﻧﮑﻨﯿﺪ‬

‫ْ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ َ َّ َ َّ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﯿﭽﮕﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‬ ‫ال َﻤ ْﻮت‬ ‫� أ َﺣ ُﺪ� ُﻢ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻻ �ﺘﻤﻨ‬
‫َ َ َّ ُ‬ ‫َ َ َّ ُ َ ُ َّ‬ ‫َّ ُ ْ‬
‫ﻣﺮگ را آرزو ﻧﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻓﻠ َﻌﻠﻪ‬ ‫ِإﻣﺎ � ِﺴ ٌﻦ ﻓﻠ َﻌﻠﻪ‪ ،‬ﻳَ ْﺰداد َو�ِﻣﺎ ُم ِﻰﺴ ٌء‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﮐﺮدار ﻧﯿﮑﻮﯾﺶ زﯾﺎد ﺷﻮد و ﯾﺎ‬ ‫ﺐ‪.‬‬‫� َ ْﺴﺘَ ْﻌﺘ ُ‬
‫ِ‬
‫ﺑﺪﮐﺎر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﮔﻨﺎه را‬
‫ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ َ َ َ َّ َ َّ َ َ ُ ُ ْ‬
‫� ُﻢ ال َﻤ ْﻮ َت« در اﯾﻦ ﻧﮫﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دﻻﻟﺖ واﺿﺤﯿﺴﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬‫ﺷﺮح‪» :‬ﻻ �ﺘﻤﻨ� أﺣﺪ‬
‫ﻃﻠﺐ ﻣﺮگ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮگ را آرزو ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ای‬
‫ﮐﺎش ﻣﯽ ُﻣﺮدم و ﯾﺎ ﺑﻤﯿﺮم و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻣﺮا در ﺣﺎل ﺑﻤﯿﺮان ﮔﺮﭼﻪ ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﺮﯾﻢ »واﻟﺪهی ﻋﯿﺴﯽ ÷« ﻣﺮگ را آرزو ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﮑﺎش ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﻣﯽ ُﻣﺮدم اﯾﻦ آرزو‬
‫َّ ُ ْ‬
‫ﺑﺮای راﺣﺖ ﻧﻔﺲ ﺧﻮدش ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﺑﺮای ﺧﺪا و دﯾﻨﺶ ﺑﻮد‪ِ » .‬إﻣﺎ � ِﺴ ٌﻦ‬
‫َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ‬
‫اد« اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻧﮫﯽ از درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮگ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻓﻠﻌﻠﻪ‪ ،‬ﻳﺰد‬
‫ھﺮﻗﺪر زﻧﺪﮔﯿﺶ دراز ﺷﻮد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری و ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاش زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺲ درﺧﻮاﺳﺖ‬
 ‫‪٢٤٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﻣﺮگ ﻃﻠﺐ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدار ﻧﯿﮑﻮ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اوﺳﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪای ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺐ« ﯾﻌﻨﯽ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد رﺟﻮع از ﮔﻨﺎه را‬‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و� َّﻣﺎ ُمﻰﺴ ٌء ﻓَﻠَ َﻌﻠَّ ُﻪ � َ ْﺴﺘَ ْﻌﺘ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺑﻪ و آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﺪ و ﮐﺮدارھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه و ﺻﺪﻗﺎت اﻧﺠﺎم‬
‫دھﺪ ﺗﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر از وی راﺿﯽ ﺷﻮد و ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ را ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ ﭼﻪ اﯾﻦ اﻋﻤﺎل دارای ﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺮگ را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ و ﺑﻤﯿﺮد ازﯾﻦ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن در روزﮔﺎران ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ دﯾﻨﺶ آرزوی‬
‫ﻣﺮگ را ﮐﻨﺪ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ دﯾﻦ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮای آراﻣﺶ‬
‫ﺑﺪن ﭼﻮن در ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺸﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻗﺒﺮ ﺑﺮادر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﺑﮕﺬرد ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ دﯾﻨﺶ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﮐﺎش ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﺎی او ﻣﯽ ُﻣﺮدم‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺑﺪی آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﻨﺎت و ﻧﯿﮑﯽھﺎﯾﺶ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺑﺪﮐﺎر از ﮐﺮدار ﺑﺪش ﺑﺎز اﯾﺴﺘﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﯿﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ از وی راﺿﯽ ﺷﺪه و ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ را ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﻣﯿﺪ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺒﺎدت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و ﻧﺎاﻣﯿﺪی و ﯾﺄس از آن ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﮐﻔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺣﺪود و ﻣﺮزﻫﺎی اﻟﻬﯽ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫)‪ (۱۳‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺮزھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬ ‫و�ۥ‬‫� َو َر ُس َ ُ‬ ‫ود ٱ َّ�ِ َو َمن يُطِعِ ٱ َّ َ‬ ‫ۡ َ ُ ُ ُ‬
‫﴿ت ِلك حد‬
‫ۚ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ ۡ ُ َ َّ‬
‫ت � ِري مِن �ت ِ َها ٱ�ن َ�ٰ ُر‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺳﺘﺎدهاش را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫يدخِله ج�ٰ ٖ‬
‫درآورد او را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎری‬
‫يم‪َ ١٣‬و َمن‬ ‫ِيها ۚ َو َ�ٰل َِك ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫َ� ٰ ِ� َ‬
‫ِين � َ‬
‫اﺳﺖ از زﯾﺮ آن ﺟﻮﯾﯽھﺎ ﺟﺎودان در آن‪،‬‬
‫َ‬
‫و�ۥ َو َ� َت َع َّد ُح ُدودهُۥ‬ ‫� َو َر ُس َ ُ‬ ‫َ� ۡع ِص ٱ َّ َ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺰرگ )‪ (۱۴‬و ھﺮﮐﺲ‬
‫َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ‬ ‫ارا َ� ٰ ِ ٗ�ا � َ‬ ‫يُ ۡدخ ِۡل ُه نَ ً‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را و از‬ ‫ِيها َو ُ�ۥ عذاب‬
‫ﻣﺮزھﺎی او ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ ﻓﺮو ﺑﺮد او را در‬ ‫م ِه�‪] ﴾١٤‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۴-۱۳ :‬‬
‫ُّ ‪ٞ‬‬
‫آﺗﺶ ﮐﻪ ﺟﺎوﯾﺪان اﺳﺖ در آن و ﺑﺮای او‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٥٠‬‬

‫ﻋﺬاب ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ُ َّ‬ ‫ۡ َ‬
‫ﺷﺮح‪﴿ :‬ت ِلك ُح ُدود ٱ�ِۚ﴾ اﯾﻦ آﯾﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺘﺮوﮐﺎت و وﺻﺎﯾﺎ اﺳﺖ و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﺣﺪود و ﻣﺮزھﺎی ﺧﻮد ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آنھﺎ را ﻣﺤﺪود و‬
‫ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﺗﺎ از آن ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن‬
‫ِين � َ‬
‫ِيها ۚ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ از وﻋﺪۀ‬ ‫�ت ِ َها ٱ ۡ�َنۡ َ�ٰ ُر َ� ٰ ِ� َ‬
‫َۡ‬ ‫َّ َ َ َ ُ َ ُ ُ ۡ ۡ ُ َ َّ ٰ َ ۡ‬
‫ت � ِري مِن‬ ‫ُ‬
‫يطِعِ ٱ� ورسو�ۥ يدخِله ج� ٖ‬
‫ﺻﺎدق ﺧﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ و آن ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺲ از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﺑﺎغھﺎﺋﯽ درآورد ﮐﻪ دارای ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻔﺘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻮیھﺎی آب از زﯾﺮ درﺧﺘﺎن و ﮐﺎخھﺎی آنھﺎ روان اﺳﺖ و ھﻤﯿﺸﻪ در آن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﻤﺖ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﻪ اﻧﺠﺎم واﺟﺒﺎت و‬
‫ﮐﺮدارھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﻔﺲ را ﭘﺎک و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﮔﻨﺎھﺎن و ﻣﻌﺎﺻﯽ ﺑﺎزﻣﯽدارد و ﺑﺎ‬
‫ﻃﮫﺎرت و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻤﯿﺮد و دارای ﻧﻔﺴﯽ ﭘﺎک ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦ ﺣﺎل‬
‫ﺳﺰاوار ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ ُ َ ُ ُ ۡ ۡ ُ َ ً َ‬
‫ِيها َو ُ�ۥ عذاب‬ ‫ارا � ٰ ِ ٗ�ا �‬ ‫﴿ َو َمن َ� ۡع ِص ٱ� ورسو�ۥ و�تعد حدودهۥ يدخِله ن‬
‫�‪ ﴾١٤‬اﯾﻦ وﻋﺪه ﺑﻪ ﻋﺬاب اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ او و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﮐﺮده و از‬ ‫ُّمه ‪ٞ‬‬
‫ِ‬
‫ﻣﺮزھﺎی ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه او ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﻧﻔﺲ او ﭘﻠﯿﺪ و ﻧﺎﭘﺎک ﺷﺪه و ﺷﺒﺎھﺖ ﺑﻪ ارواح‬
‫ﮐﺎﻓﺮان و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ آﻧﮕﺎه ﺳﺰاوار ورود ﺑﻪ آﺗﺶ و ﻋﺬاب ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‬
‫و ﻋﻠﺖ آن ھﻢ ﭘﻠﯿﺪی ﻧﻔﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺧﻮدداری از ﺣﺮام ﭘﺎک‬
‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﺟﻤﻠﻪھﺎی‬
‫دﺷﻮار آن را ﺷﺮح ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺪود و ﻣﺮزھﺎی ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺗﺠﺎوز‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ و ﻓﺮضھﺎﺋﯽ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮده ﮐﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ آنھﺎ را اﻧﺠﺎم‬
‫دھﯿﻢ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦھﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽدھﺪ و‬
‫او را در ﺑﮫﺸﺖ ﮐﻪ دارای ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪاﻧﯽ اﺳﺖ درﻣﯽآورد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
 ‫‪٢٥١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻻول‬

‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﮐﺮده و از ﺣﺪودش ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ وی را در آﺗﺶ‬

‫درﻣﯽآورد ﺗﺎ ﻋﺬاب ﺧﻮارﮐﻨﻨﺪه را ﺑﭽﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬از اﯾﺸﺎن ﺳﺆال ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﺪود ﺧﺪا و ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش دوﺳﺖ ﻣﯽدارد ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد؟‬
‫آﯾﺎ ﺑﺮای ﺟﺎھﻞ اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻪ ﺣﺪود ﺧﺪا و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا را‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ؟ ﭘﺲ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻃﻠﺐ داﻧﺶ دﯾﻨﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ و درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن در‬
‫ﺑﺎرۀ اﻣﻮر دﯾﻦ ﺧﻮد ﺟﺎھﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ دﺧﻮل ﺑﻬﺸﺖ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ‪...‬‬

‫ْ ُ ُ َ ْ َّ َ َّ‬ ‫ُ ُّ ُ َّ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻞﻛ أﻣ ِﻰﺘ ﻳَﺪﺧﻠﻮن اﺠﻟَﻨﺔ‪ ،‬إِﻻ‬
‫َْ َ َ‬ ‫َ ْ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ‬
‫ﺗﻤﺎم ﭘﯿﺮواﻧﻢ در ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽروﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ‬ ‫ا� َو َﻣ ْﻦ ﻳَﺄﻰﺑ؟ ﻗﺎل‪:‬‬
‫ﻣﻦ أﻰﺑ‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ََ ْ‬ ‫َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َّ َ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ‪) .‬ﯾﺎران( ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای‬ ‫ﺎﻋ ِ� دﺧﻞ اﺠﻟَﻨﺔ‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ َﻋ َﺼ ِﺎ� �ﻘﺪ‬ ‫ﻣﻦ أﻃ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزﻧﺪ‬ ‫ََ‬
‫أﻰﺑ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﺮﮐﻪ ﻣﺮا ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮد ﺑﻪ ﺟﻨﺖ‬
‫ﻣﯽرود و ھﺮﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ از ﻣﻦ ﮐﺮد‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﺳﺮﺑﺎز زده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ‬ ‫ْ ُ ُ َ ْ َ َّ‬ ‫ُ ُّ ُ‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ﻞﻛ أ َّﻣ ِﻰﺘ ﻳَﺪﺧﻠﻮن اﺠﻟ َ َّﻨﺔ‪ِ ،‬إﻻ َﻣ ْﻦ أ َﻰﺑ« در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد از اﻣﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ وی از ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﻋﺒﺎدات و اﺣﮑﺎم اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و دﺧﻮل در‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ و ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬زﯾﺮا ارواح ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﺑﮫﺸﺖ و ارواح‬
‫ﮐﺎﻓﺮان در آﺗﺶ اﺳﺖ و در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ارواح ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮھﺎیﺷﺎن ﺟﺎی ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اھﻞ‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎ ارواح و ﭘﯿﮑﺮھﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽروﻧﺪ و اھﻞ دوزخ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﭘﯿﮑﺮھﺎ و‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ارواح ﺧﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج » ِإﻻ َﻣ ْﻦ أ َﻰﺑ« ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ از ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ََ ْ َ‬ ‫َ َ ْ َ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز زﻧﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪َ » :‬ﻣ ْﻦ أَ َﻃ َ‬
‫ﺎﻋ ِ� َدﺧﻞ اﺠﻟ َ َّﻨﺔ‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ َﻋ َﺼ ِﺎ� �ﻘﺪ أ َﻰﺑ«‪ ،‬ھﺮﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮد ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ درآﯾﺪ و ھﺮﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮد ﻣﺮا ھﻤﺎﻧﺎ از واردﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ﺳﺮﺑﺎز زده اﺳﺖ و ﺣﮑﻤﺘﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری و اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم و اﯾﻤﺎن و اﺧﻼص اﺳﺖ و اﯾﻦ اﺧﻼص ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮی را ﭘﺎک و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و او را‬
‫َ ََۡ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ق ۡد أفل َح َمن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٥٢‬‬
‫َّ‬
‫َز�ٮ ٰ َها‪] ﴾٩‬اﻟﺸﻤﺲ‪» .[۹ :‬ھﻤﺎﻧﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را ﭘﺎک ﮐﺮده اﺳﺖ«‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ و دﻋﻮت او را ﺑﻪ ﺳﻮی اﯾﻤﺎن و اﺳﻼم و ﮐﺮدار‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﭙﺬﯾﺮد و ﺑﺮ ﮔﻨﺎه و ﮐﻔﺮ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻔﺲ وی ﻣﺎﻧﻨﺪ ارواح‬
‫ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﭘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮدد و در ھﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺰاوار دﺧﻮل دوزخ ﮐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و‬
‫َ ۡ َ َ َ َ َّ َ‬
‫زﯾﺎن اﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وقد خاب من دسٮٰها‪] ﴾١٠‬اﻟﺸﻤﺲ‪.[۱۰ :‬‬
‫»اﻟﺒﺘﻪ زﯾﺎﻧﮑﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را ﺑﻪ ﮐﻔﺮ و ﮔﻨﺎه آﻟﻮده ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻔﮫﻮم آن را واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ دﺧﻮل ﺟﻨﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ و آن ﻋﺒﺎرت‬
‫اﺳﺖ از ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ و اﺣﮑﺎم آن از روی ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﮐﺮدار‪ ،‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﻗﻀﺎوت‪،‬‬
‫اﺧﻼق و آداب‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َّ ُ َ َ َ ۡ َ َ َ‬
‫اع ٱ َّ َ‬
‫�ۖ﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۸۰ :‬ھﺮﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮده در‬ ‫﴿ َّمن يُطِعِ ٱلرسول �قد أط‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﻔﺲ را ﭘﺎک و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫َ ََۡ‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽﺷﺎن آن را آﻟﻮده و ﭘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ق ۡد أفل َح َمن‬
‫َ‬ ‫َز َّ�ٮ ٰ َها‪َ ٩‬وقَ ۡد َخ َ‬
‫اب َمن د َّسٮ ٰ َها‪] ﴾١٠‬اﻟﺸﻤﺲ‪» .[۱۰-۹ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﺮد و زﯾﺎﻧﮑﺎر ﮔﺸﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را آﻟﻮده ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ازدواج زﻧﺎن ﺑﯽﺷﻮﻫﺮ و ﻣﺮدان ﺑﯽﻫﻤﺴﺮ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ ۡ َ َّ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ْ‬ ‫َ‬
‫� )‪ (۳۲‬و ھﻤﺴﺮ دھﯿﺪ زﻧﺎن ﺑﯽﺷﻮھﺮ را‬ ‫ل�ٰلِح َ‬
‫ِ‬ ‫� مِن�م وٱ‬ ‫حوا ٱ� َ� ٰ َ ٰ‬ ‫�‬‫﴿ َوأن ِ‬
‫َ ُ ُ ْ از ﺷﻤﺎ و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﺎن را از ﺑﻨﺪﮔﺎن و‬ ‫َٓ ُ‬ ‫ُ‬
‫�ما�ِ� ۡ ۚم إِن ي�ونوا‬ ‫م ِۡن ع َِبادِ� ۡم‬
‫َ َّ ُ َ ٌ ﮐﻨﯿﺰان ﺧﻮﯾﺶ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن‬ ‫َ ۡ‬
‫� مِن فضلِهِۗۦ وٱ� �ٰسِع‬ ‫ُ� َق َرا ٓ َء ُ� ۡغنِه ُم ٱ َّ ُ‬
‫ﺑﯽﻧﯿﺎزﺷﺎن ﺳﺎزد ﺧﺪا از ﻓﻀﻞ ﺧﻮد و‬ ‫ِ‬
‫ِيم‪] ﴾٣٢‬اﻟﻨﻮر‪.[۳۲ :‬‬ ‫َعل ‪ٞ‬‬
‫ﺧﺪا اﺳﺖ ﮔﺸﺎﯾﺸﻤﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺎ‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ٰ‬ ‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫ُ ْ ۡ ََ‬ ‫ََ‬
‫�حوا ٱ��� مِن�م﴾ اﯾﻦ ارﺷﺎد ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬وأن ِ‬
‫ﺑﺮای ﻗﺎﻃﺒﮥ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در ﺷﮫﺮھﺎ و ﻗﺮﯾﻪھﺎیﺷﺎن و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺻﻼح‪ ،‬وﺣﺪت و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ اﯾﺸﺎن را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﻣﺮدان و زﻧﺎنﺷﺎن ھﻤﺴﺮی ﻧﺪارﻧﺪ ھﻤﺴﺮ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد و زﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮان ھﻤﺴﺮﮔﺮﻓﺘﻦ را دارد ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﺑﺪون ھﻤﺴﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻟﻔﻆ اﯾﺎﻣﯽ ﺷﺎﻣﻞ دوﺷﯿﺰه و ﺑﯿﻮه‬
‫ھﺮدو را ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻪ »اﯾﻢ« زن ﯾﺎ ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺴﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫َ ۡ َ ُ ۡ َٓ ُ‬ ‫َّ‬
‫�ما�ِ� ۡ ۚم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﭽﻨﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﮐﻨﯿﺰان را ھﻤﺴﺮ‬ ‫ح� مِن عِبادِ�م‬ ‫﴿ َوٱل�ٰل ِ ِ‬
‫ﺑﺪھﯿﺪ و آﻧﺎن را ﺑﺪون ھﻤﺴﺮ رھﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻄﺮ ﺑﺮوز ﻓﺤﺸﺎء در ﺷﮫﺮھﺎ و‬
‫ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﮐﺸﯿﺪهﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮕﺎه ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫َ ۡ‬
‫� مِن فضلِهِۗۦ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺣﺮج و‬ ‫�ونُوا ْ ُ� َق َرا ٓ َء ُ� ۡغنِه ُم ٱ َّ ُ‬‫َ ُ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن ي‬
‫ِ‬
‫دﺷﻮاری ﻧﺴﺎزﯾﺪ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺑﮫﺎﻧﮥ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ ھﺴﺘﻨﺪ ھﻤﺴﺮ ﻧﺪھﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪیﺷﺎن را رﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫ِيم﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺣﻮال‬ ‫� َ�ٰس ٌِع َعل ‪ٞ‬‬ ‫ﮐﻪ﴿ َوٱ َّ ُ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٥٤‬‬

‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪی و ﻧﺎداری و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری و ﺳﺮﮐﺸﯽ آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی از‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ‪ ،‬و آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ را درک ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﮑﺎح ﺑﺪون وﻟﯽ زن درﺳﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫ُ ْ َۡ‬ ‫َ‬
‫ُ‬
‫� مِن� ۡم﴾ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬اوﻟﯿﺎی زﻧﺎناﻧﺪ و اﮔﺮ وﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬‫حوا ٱ� َ� ٰ َ ٰ‬ ‫﴿ َوأن ِ‬
‫�‬
‫اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ وﻟﯽ و ﻧﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻮد ﺷﺨﺼﯽ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ رأی از ﻗﺒﯿﻠﮥ زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻄﺮ و زﯾﺎن ﻓﺤﺸﺎء زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺳﺒﺐ ﺧﺮاﺑﯽ و وﯾﺮاﻧﯽ‬
‫ً‬
‫ﺷﮫﺮھﺎ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ازدواج ﺑﻪ ﺻﻮرت ھﻤﮕﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﺮود ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻓﺤﺸﺎء‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖ زﻧﺎ در ﻣﯿﺎن آزاد و ﺑﻨﺪه ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ اﮔﺮﭼﻪ در‬
‫ﺣﮑﻢ ﺟﺰا اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﭘﻨﺠﺎه ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق زده ﻣﯽﺷﻮد و آزاد‬
‫ﺛﯿﺐ رﺟﻢ ﻣﯽﮔﺮدد و آزاد ﺑﮑﺮ ﺑﮏ ﺻﺪ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ زده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻨﺪه ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﮑﺎری ﻣﯿﺎن اھﻞ ﻗﺮﯾﻪ و ﻗﺒﯿﻠﻪ در ﺷﮫﺮھﺎ در اﻣﻮر ازدواج ﻧﻈﺮ‬
‫ُ ْ َۡ‬ ‫َ‬
‫ُ‬
‫� مِن� ۡم﴾ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫حوا ٱ� َ� ٰ َ ٰ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‪َ ﴿ :‬وأن ِ‬
‫�‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﻮاﻧﺎن ازدواج ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ‪...‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ای ﮔﺮوه ﺟﻮاﻧﺎن!‬ ‫َﻣ ْﻌ َ َ‬
‫ﺮﺸ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪ :‬ﻳَﺎ‬
‫َْ َ َ‬ ‫َ ْ ُ‬ ‫الﺸﺒَﺎب! َﻣﻦ ْ‬ ‫َّ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‬ ‫ﺎءة‬ ‫اﺒﻟ‬ ‫اﺳﺘَ َﻄﺎع ِﻣﻨ� ُﻢ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ْ‬ ‫ﺰﺘ َّو ْج‪ ،‬ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ أَ َﻏ ُّﺾ لﻠْﺒَ َ‬ ‫ﻓَﻠْﻴَ َ َ‬
‫ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ازدواج را دارد ﺑﺎﯾﺪ ازدواج ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺮﺼ َوأﺣ َﺼ ُﻦ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ َْ‬ ‫َْ‬
‫لِﻠﻔ ْﺮ ِج‪َ ،‬وﻣ ْﻦ ل ْﻢ � ْﺴﺘ ِﻄﻊ � َﻌﻠﻴ ِﻪ ﺑِﺎلﺼ ْﻮمِ‬
‫زﯾﺮا ازدواج ﺑﺎزدارﻧﺪةﺗﺮ اﺳﺖ ﭼﺸﻢ را و‬
‫ﺣﻔﻆﮐﻨﻨﺪهﺗﺮ اﺳﺖ ﺷﺮﻣﮕﺎه را و ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻪﻟ و َﺟ ٌ‬
‫ﺎء‪.‬‬ ‫ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ َ ُ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮ وی‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫روزهﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬زﯾﺮا روزه ﺑﺮاﯾﺶ‬

‫ﻗﻄﻊﮐﻨﻨﺪة ﺷﮫﻮت اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻮداود(‬
 ‫‪٢٥٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺎب«‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار ج ﺟﻮاﻧﺎن اﻣﺖ‬ ‫َ َ ْ َ َ َّ َ‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬ﻳﺎ ﻣﻌﺮﺸ الﺸﺒ ِ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ را در ھﺮ ﻣﮑﺎن و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬
‫ﺎء َة« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ‬ ‫� ُﻢ ْ َ‬
‫اﺒﻟ َ‬ ‫َ ْ ََ َ ْ ُ‬
‫اﻧﺪرزدھﻨﺪه و راھﻨﻤﺎ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣ ِﻦ اﺳﺘﻄﺎع ِﻣﻨ‬
‫َََ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺰﺘ َّوج«‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ازدواج از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﮫﺮ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻣﺴﮑﻦ را دارد »ﻓﻠﻴ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ازدواج ﮐﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺎ دوﺷﯿﺰۀ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﻮه‪ ،‬ﺻﻐﯿﺮه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﺒﯿﺮه ﺳﭙﺲ ﻋﻠﺖ اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﺮﺼ« زﯾﺮا ﺷﺨﺺ ﻣﺘﺄھﻞ ﻋﺎدﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف‬ ‫ازدواج را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ أَ َﻏ ُّﺾ لﻠْﺒَ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻏﯿﺮ ھﻤﺴﺮش ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﭼﻪ ھﻤﺴﺮش او را ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﭘﻮﺷﯿﺪن ﭼﺸﻢ از‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺮم واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﮐﺎری ﮐﻪ اﯾﻦ واﺟﺐ را ﯾﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ ازدواج اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده‬
‫ْ‬ ‫ََ ْ َ ُ َْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬وأﺣﺼﻦ لِﻠﻔﺮ ِج« ﯾﻌﻨﯽ ازدواج از ذﮐﺮ و ﻧﻤﺎز و ﺻﺒﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮی از‬
‫َ‬
‫ارﺗﮑﺎب ﻓﺤﺸﺎء دارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ ل ْﻢ � َ ْﺴﺘَ ِﻄ ْﻊ« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ازدواج را‬
‫ﺎلﺼ ْﻮمِ « ﭘﺲ ﺑﺮ وی روزه ﻻزم اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف و ھﺰﯾﻨﻪ آن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ » َ� َﻌﻠَﻴْﻪ ﺑ َّ‬
‫ِ ِ‬
‫و آن اﻣﺘﻨﺎع از ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﺷﮫﻮﺗﺴﺖ از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ﺎء« زﯾﺮا ھﻤﯿﻦ روزه ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﺧﺼﯽﮐﺮدن اﺳﺖ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ َ ُ‬
‫ﻪﻟ و َﺟ ٌ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﺼﯽﮐﺮدن ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ را در ﺣﯿﻮان ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎدۀ ﺷﮫﻮت را از ﺑﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد ﭘﺲ ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺠﺮد ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﺑﺪارﻧﺪ و ﺑﺪون ﻋﺬر ﺳﻔﺮ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎری آن‬
‫را ﺗﺮک ﻧﮑﻨﻨﺪ زﯾﺮا روزه رﻏﺒﺖ ﺟﻨﺴﯽ را ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آری ﺷﺨﺺ روزهدار در ﮐﻤﺎﻻت‬
‫روﺣﯽ ﺳﯿﺮ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻮاﻗﺺ ﺑﺪﻧﯽ اﻟﺘﻔﺎﺗﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد را ﺑﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از اﺷﺨﺎص‬
‫ﻣﯿﺎن ﺳﺎل و ﭘﯿﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮﻧﺪ زﯾﺮا ﻗﺪرت و ﻓﺴﺎد ﺟﻨﺴﯽ در ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺎﻧﺴﺎﻻن و ﭘﯿﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻃﺎﻋﺖ و‬
‫ﻋﺒﺎدت زﯾﺎدهﺗﺮ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ و ﺧﻄﺮ ﺷﮫﻮت در اﯾﺸﺎن ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺟﻮاﻧﺎن‬
‫ھﻨﻮز ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت و ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮﻋﺎدتاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺎﯾﺪه ازدواج را ﮔﻮﺷﺰد ﮐﻦ ﮐﻪ ازدواج ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫اﺣﺼﺎن و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت وی را آﻣﺎده ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬از‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٥٦‬‬

‫وی اوﻻد ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻋﺒﺎدتﺷﺎن ﺛﻮاب داده‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻮاﯾﺪ روﺣﯽ و ﺑﺪﻧﯽ روزه آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻔﺎد روزه‬
‫وﺟﻮد ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﻣﻄﻠﻮب در ﺟﻮان ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻣﻄﻠﻘﻪ را از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺎزﻧﺪارﯾﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬
‫لن ِ َسا ٓ َء َ� َبلَ ۡغ َن أ َجلَ ُه َّن فَ َ� )‪ (۲۳۲‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن را ﻃﻼق‬ ‫َ َ َّ ۡ ُ ُ ّ‬
‫﴿�ذا طلقتم ٱ‬
‫َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ُ َّ َ دادﯾﺪ و ﻋﺪهی آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ ُ‬
‫� ۡعضلوه َّن أن ينكِحن أز�جهن إِذا‬
‫ﺳﺎزش ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهای ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ و‬ ‫َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ َ ْ ۡ‬
‫وف �ٰل ِك يُو�ظ بِهِۦ‬ ‫�‬ ‫ت َ�ٰض ۡوا بَي َن ُهم ب ِٱل َمع ُر ِ‬
‫ﺷﻮھﺮاﻧﺸﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ِر‬ ‫خ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫م‬ ‫ِ‬ ‫ِن� ۡم يُ ۡؤم ُِن بٱ َّ�ِ َوٱ ۡ�َ ۡ‬
‫و‬
‫ُ‬
‫م‬
‫َ َ َ‬
‫ن‬ ‫من �‬
‫ِ ازدواﺟﺸﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ .‬آن دﺳﺘﻪ‬ ‫�‬ ‫ِ‬
‫َ ٰ ُ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ َ َّ ُ َ ۡ َُ‬
‫�ل ِ�م أز� ل�م وأطهر ۚ وٱ� �علم از ﺷﻤﺎ از اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﭘﻨﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫َ ُ َ ََۡ َ‬
‫اﻟﻠﻪ و رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮای‬ ‫َوأنت ۡم � �عل ُمون‪] ﴾٢٣٢‬اﻟﺒﻘﺮۀ‪.[۲۳۲ :‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺘﺮ و ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬و اﻟﻠﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ّ ٓ‬ ‫َ َّ ۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪�﴿ :‬ذا َطلق ُت ُم ٱلن ِ َسا َء﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻘﺪ و ﮔﺮوه ﻧﮑﺎح را ﺑﺎز‬
‫ﮐﺮدﯾﺪ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻋﺼﻤﺖ آن را ﺑﺮداﺷﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﻟﻔﻆ اﻧﺖ ﻃﺎﻟﻖ )ﺗﻮ ﻃﻼق ھﺴﺘﯽ( و ﯾﺎ ﻃﻠﻘﺘﮏ‬
‫َ َۡ َ َ‬
‫)ﺗﻮ را ﻃﻼق دادم( را ﺑﻪ زﺑﺎن آوردﯾﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﴿� َبلغ َن أ َجل ُه َّن﴾ ﯾﻌﻨﯽ زﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻃﻼق ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻧﺘﮫﺎی ﻋﺪۀ ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﻋﺪه‪ ،‬ﺷﻮھﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫َ َ َ ْ‬ ‫َ َ َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ َ ۡ َ‬
‫ِح َن أ ۡز َ� ٰ َج ُه َّن إِذا ت َ�ٰض ۡوا بَ ۡي َن ُهم‬
‫ﺳﻮی او رﺟﻮع ﮐﻨﺪ ﴿ف� �عضلوهن أن ينك‬
‫ۡ ۡ‬
‫وف﴾ ﯾﻌﻨﯽ زن ﻃﻼقﺷﺪۀ ﮐﻪ ﻋﺪهاش را ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ ﻣﻨﻊ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ‬ ‫ب ِٱل َمع ُر ِ‬
‫ﺳﺎﺑﻖ را ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﺑﮕﯿﺮد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ھﺮدو ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎزه را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ زن ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺗﺎ ازﯾﻦ ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮد ﭼﻪ‬
‫َ َ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺮاﺿﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِك﴾ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ ﻣﻨﻊﮐﺮدن‬
‫زن ﻃﻼق ﺷﺪه ﮐﻪ ﻋﺪۀ را ﮔﺬراﻧﯿﺪه و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﻋﺪه‪ ،‬ﻧﮑﺎح او ﺑﺎ ﺷﻮھﺮش ﻗﻄﻊ‬
‫َ ُ‬
‫ﺷﺪه و ﺷﻮھﺮش ﺣﻖ رﺟﻮع را از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪﴿ .‬يُو�ظ﴾ ﭘﻨﺪ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و از‬
 ‫‪٢٥٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َّ ۡ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪َ ﴿ :‬من �ن مِن� ۡم يُؤم ُِن ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر�﴾ زﯾﺮا‬
‫َٰ ُ ۡ َ ۡ َ ٰ َ ُ‬
‫� ل� ۡم‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را اﻃﺎﻋﺖ و آن را ﻗﺒﻮل دارد ﴿�ل ِ�م أز‬
‫َ‬
‫َوأ ۡط َه ُر ۚ﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪم ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ زن ﻃﻼق ﺷﺪه در ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﮑﺎح ﺟﺪﯾﺪ ﺳﺒﺐ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺒﺐ ﺗﺰﮐﯿﻪ‬
‫ﻧﻔﺲھﺎی ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺷﻤﺎ را ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﮐﯽ و راﺳﺘﮑﺎری رھﻨﻤﻮن‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬زﯾﺮا اﻣﮑﺎن دارد اﮔﺮ از ازدواج ﭼﻨﯿﻦ زن و ﺷﻮھﺮی ﮐﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ را دوﺳﺖ‬
‫ﻣﯽدارﻧﺪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺷﻮد ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺑﯿﺎن و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺷﺮح‬
‫اﺳﺖ ﺷﺮح ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻼق ﺷﺪ ﭼﻮن ﻋﺪهاش ﺑﮕﺬرد ﺷﻮھﺮش ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫وی رﺟﻮع ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ زن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫آنھﺎ را از ﻧﮑﺎح ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎآوردن اواﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﮫﺎرت و ﭘﺎﮐﯽ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺪﯾﺪ‬
‫ﻣﯽآورد و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ دلھﺎ را ﻓﺎﺳﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻧﺎﭘﺎﮐﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و روز آﺧﺮت ﺑﻨﺪه را آﻣﺎده ﺑﺮای اﻃﺎﻋﺖ از‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﻌﻘﻞ‬

‫َ َّ ْ ُ ُ ْ‬
‫از ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺖ أﺧﺘًﺎ ِﻰﻟ‬ ‫ﻗﻮل ﻣﻌﻘﻞ اﺑﻦ �ﺴﺎر س‪ :‬زوﺟ‬
‫ﺧﻮاھﺮم را ﺑﻪ ازدواج ﻣﺮدی درآوردم ﮐﻪ‬ ‫ﺖ‬ ‫ﻣ ْﻦ َر ُﺟﻞ َ� َﻄﻠَّ َﻘ َﻬﺎ ‪َ ،‬ﺣ َّﻰﺘ إ َذا ْا� َﻘ َﻀ ْ‬
‫ً‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺎء � ُﻄﺒُ َﻬﺎ ‪ُ � ،‬ﻘﻠ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ِﻋ َّﺪ ُ� َﻬﺎ َﺟ َ‬
‫ﺑﻌﺪا او را ﻃﻼق داد ﭼﻮن ﻋﺪهاش ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫ﻪﻟ َز َّوﺟﺘُﻚ‬ ‫ﺖ ُ‬
‫ﻧﺰدم آﻣﺪ و از وی ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﻣﯽﮐﺮد‬ ‫ﻚ ‪َ �َ ،‬ﻄﻠَّ ْﻘﺘَ َﻬﺎ ‪َّ �ُ ،‬ﻢ ﺟﺌْ َ‬ ‫َ ََ ْ ُ َ ََ ْ َ ْ ُ َ‬
‫ﺖ‬ ‫ِ‬ ‫وﻓﺮﺷﺘﻚ وأ�ﺮﻣﺘ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬او را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﮑﺎح دادم و ﺑﻪ‬ ‫َ ً َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ ُ ُ َ َ َ َّ‬
‫ا� ﻻ � ُﻌﻮد إِﻴﻟْﻚ أﺑَﺪا‪َ ،‬و�ن‬ ‫ﺨﺗﻄﺒﻬﺎ ‪،‬ﻻ و ِ‬
‫ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺗﻮ ﻗﺮار دادم و ﺗﻮ را ﺑﻪ آن اﮐﺮام‬ ‫ْ َ ْ َ ُ ُ ُ َ َّ‬
‫�ﺪ أن‬ ‫ﺖ الﻤﺮأة ﺗ ِﺮ‬
‫ََ َ‬
‫ﻧ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ﻪ‬ ‫ﺑ‬ ‫س‬ ‫ﻻ ﺑَﺄ ْ َ‬‫َ ُ ً َ‬
‫رﺟﻼ‬
‫ﻧﻤﻮدم و ﺗﻮ او را ﻃﻼق دادی ﺑﺎز ﻧﺰدم آﻣﺪه‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫َ ََ‬ ‫َ‬
‫ﺗَ ْﺮﺟ َﻊ إ َﻴﻟْﻪ ﻓَﺄﻧ ْ َﺰ َل َّ ُ‬
‫از وی ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﻣﯽﮐﻨﯽ ﻧﻪ ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ا� َﻫ ِﺬ ِه اﻵﻳَﺔ‪﴿ :‬ف�‬ ‫ِ ِ ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٥٨‬‬
‫َ ََُْ َ َُ َ‬
‫ﻮل ﻗﺴﻢ ﺧﻮاھﺮم ھﯿﭽﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺖ ﺑﺎز ﻧﺨﻮاھﺪ‬ ‫وه َّن﴾ َ� ُﻘﻠْ ُ‬ ‫َۡ ُ ُ ُ‬
‫ﺖ اﻵن أ�ﻌﻞ ﻳﺎ رﺳ‬ ‫�عضل‬
‫َ‬
‫َّ َ َ‬
‫ا�‪ .‬ﻗﺎل ﻓ َﺰ َّو َﺟ َﻬﺎ إِﻳَّ ُﺎه‪.‬‬
‫ﮔﺸﺖ او ﻣﺮد ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻮد و زن ھﻢ ﺑﻪ وی‬
‫ِ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﻞ داﺷﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎره اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺎزل‬
‫ََ َ ُ ُ ُ‬
‫ﺷﺪ ﴿ف� � ۡعضلوه َّن﴾ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! اﻵن ﮐﻪ ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داده ﭘﺲ‬
‫دﺳﺘﻮر را اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺧﻮاھﺮ ﺧﻮد را‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او ﻧﮑﺎح داد‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ َّ ْ ُ ُ ْ‬
‫ﺖ أﺧﺘًﺎ ِﻰﻟ« ﺧﻮاھﺮم را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح دادم ﻣﺮاد در‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر‪» :‬زوﺟ‬
‫ً‬ ‫َّ‬
‫َ َ‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﺧﻮاھﺮ ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺖ » ِﻣ ْﻦ َر ُﺟ ٍﻞ � َﻄﻠﻘ َﻬﺎ« ﺑﺮای ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻌﺪا وی را ﻃﻼق داد و‬
‫رﺟﻮع ﻧﮑﺮد ﺗﺎ ﻋﺪهاش ﺳﭙﺮی ﺷﺪ و ﻋﺪه در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺮء ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫َ َ َْ‬
‫ﺎء � ُﻄﺒُ َﻬﺎ« و آﻣﺪ او را‬ ‫ﻣﺮاد از آن ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﺬاھﺐ ﺳﻪ ﻃﮫﺮ ﯾﺎ ﺳﻪ ﺣﯿﺾ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬ﺟ‬
‫َُ ْ ُ َ‬
‫ﺖ ُﻪﻟ« ﭘﺲ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﻣﺪﻋﺎ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری از ﻣﻌﻘﻞ ﮐﺮد زﯾﺮا وی وﻟﯽ ﺧﻮاھﺮش ﺑﻮد »�ﻘﻠ‬
‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺖ ﺨﺗ ُﻄﺒُ َ‬ ‫ﻚ ‪َ �َ ،‬ﻄﻠَّ ْﻘﺘَ َﻬﺎ ‪َّ �ُ ،‬ﻢ ﺟﺌْ َ‬‫َ َّ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ‬
‫ا� ﻻ � ُﻌﻮد‬
‫ِ‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻬ‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬زوﺟﺘﻚ وﻓﺮﺷﺘﻚ وأ�ﺮﻣﺘ‬
‫َ َ َ‬
‫ِإﻴﻟْﻚ أﺑَ ًﺪا« او را ھﻤﺴﺮ ﺗﻮ و ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ درآوردم و ﺗﻮ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻣﻮرد‬
‫اﮐﺮام ﻗﺮار دادم ﺗﻮ او را ﻃﻼق دادی ﺳﭙﺲ ﻧﺰدم آﻣﺪه از وی ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﻧﻪ‬
‫ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺧﻮاھﺮم ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺖ ﺑﺎزﻧﻤﯽﮔﺮدد ﺳﺨﻨﺶ را ﺑﻪ ﮐﻠﻤﮥ ﻻ‬
‫ً‬
‫وﺳﻮﮔﻨﺪ و ﻟﻔﻆ اﺑﺪا ﻣﺆﮐﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺰم ﺟﺪی داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاھﺮش را ﺑﻪ وی‬
‫ً َ‬ ‫َ َ‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮداﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯽﺣﺮﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او و ﺧﻮاھﺮش ﺷﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻪاش‪َ » :‬و�ن َر ُﺟﻼ ﻻ‬
‫ْ‬
‫ﺑَﺄ َس ﺑِ ِﻪ« و آن ﻣﺮد ﻋﯿﺒﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺮاد از آن ﻣﺮد ﺷﻮھﺮ ﺧﻮاھﺮ ﻣﻌﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ او را‬
‫َ‬ ‫ْ َ ْ َ ُ ُ ُ َ َّ َ‬ ‫َ َ‬
‫�ﺪ أن ﺗ ْﺮ ِﺟ َﻊ ِإﻴﻟْ ِﻪ« وآن زن‬ ‫ﺖ الﻤﺮأة ﺗ ِﺮ‬ ‫ﻃﻼق داده و ﺳﭙﺲ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﻣﯽﮐﺮد » َو�ﻧ ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻮھﺮش ﺑﺎزﮔﺮدد و ﺑﺮای رﺟﻮع ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ اوﻟﯽ دو ﺷﺮط ﻻزم‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮد‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮده دوم اﯾﻦ ﮐﻪ زن ﺑﻪ او رﻏﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ‬
‫َ َ َْ ُ ُ ُ‬
‫ﻮﻫ َّﻦ« ﯾﻌﻨﯽ زنھﺎ را ﺑﺎزﻧﺪارﯾﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﻼ �ﻌﻀﻠ‬
‫ﺷﻮھﺮ اوﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﻵن ﮐﻪ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺧﻮاھﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﺷﻮھﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ او درآورد‪.‬‬
 ‫‪٢٥٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎر ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ و ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺟﺎی ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد واﺿﺢ‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﮔﺮ ﻋﺪهاش ﺑﻪ ﻣﺎه ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﯿﺾ ﯾﺎ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺳﭙﺮی‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﮑﺎح ﺑﻪ ﺷﻮھﺮش ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ارﮐﺎن‬
‫ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻧﮑﺎح ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از وﻟﯽ‪ ،‬ﻣﮫﺮ‪ ،‬ﺷﮫﻮد و ﺻﯿﻐﮥ ﻋﻘﺪ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‬
‫ﺻﯿﻐﮥ ﻋﻘﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﮐﺢ ﺑﺮای وﻟﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﻪ را ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻪ ھﻤﺴﺮی ﺑﺪه‪،‬‬
‫وﻟﯽ در ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬او را ﺑﺮای ﺗﻮ ﺑﻪ ﻓﻼن اﻧﺪازه ﻣﮫﺮ ﺑﻪ زﻧﯽ دادم و ﺑﺮای‬
‫ﺷﺎھﺪان ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﻪ را ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای وﻟﯽ‪ ،‬زن ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺮادر ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪ را از‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮش ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﻌﻘﻞ ﺧﻮاھﺮش را از ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ وی‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬در ﺑﺎرهاش اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ زن ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ در‬
‫ﺻﻮرت ﻋﻼﻗﮥ زن و ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺷﻮھﺮ ﺣﺮام ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺮدان‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﺎل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫ۡ ۡ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ۡ ُ َّ‬ ‫َُ‬
‫﴿ َوله َّن مِثل ٱ�ِي علي ِه َّن ب ِٱل َمع ُر ِ �‬
‫)‪ (۲۲۸‬ﺑﺮای زﻧﺎن اﺳﺖ ﻣﺜﻞ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن‬ ‫وف‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﻌﺎرف و ﻣﺮدان را اﺳﺖ ﺑﺮ زﻧﺎن‬ ‫� َعز ٌ‬
‫�ز‬ ‫ِلر َجال َعلَ ۡيه َّن َد َر َجة‪َ ۗ ٞ‬وٱ َّ ُ‬‫َ ّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ول ِ ِ‬
‫درﺟﮥ و ﺧﺪا اﺳﺖ ﻋﺰﺗﻤﻨﺪ و ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ‪.‬‬
‫ِيم﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۲۸ :‬‬ ‫َحك ٌ‬
‫ۡ ۡ‬ ‫َ َۡ‬ ‫ۡ ُ َّ‬ ‫َُ‬
‫وف﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬وله َّن مِثل ٱ�ِي علي ِه َّن ب ِٱل َمع ُر ِ �‬
‫زﻧﺎن ﺑﺮ ﺷﻮھﺮان ﺣﻘﻮق و واﺟﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﺮ ﺷﻮھﺮان ﺣﻘﻮق و‬
‫ۡ ۡ‬
‫وف﴾ ﻣﻌﺮوف ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ آن را ﺑﻪ‬ ‫واﺟﺒﺎﺗﯽ دارﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ب ِٱل َمع ُر ِ �‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﻖ در ﻣﯿﺎن زن و ﺷﻮھﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﭽﻪ را ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻨﮑﺮ ﻗﺮار داده و‬
‫ﺣﻖ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در آن ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺧﯿﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻧﻪ در آﯾﻨﺪه و ﻧﻪ در ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫َ ‪ٞ‬‬ ‫ََ‬
‫ِلر َجا ِل عل ۡي ِه َّن د َر َجة ۗ﴾ ﻣﺮدان را ﺑﺮ زﻧﺎن ﺑﺮﺗﺮی‬ ‫َ ّ‬
‫ھﻤﮥ آن ﺳﺒﺐ اذﯾﺖ و ﺷﺮ اﺳﺖ ﴿ول ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٦٠‬‬

‫اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮی درﺟﮥ ﻗﯿﻢﺑﻮدن ﻣﺮدان در ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ زﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻮھﺮان از آب و ﻏﺬا ﻟﺒﺎس و ﻣﺴﮑﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ وﺳﯿﻠﮥ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺗﺪاوی زﻧﺎنﺷﺎن را‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاھﻢ ﮐﻨﻨﺪ و آنھﺎ را از ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﮔﺰﻧﺪ و آﺳﯿﺒﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖھﺎ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ درﺟﮥ ﻣﺮدان را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا زن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬و ﻣﺮد‬
‫ﻓﻮق آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرۀ زن ﻧﻮح و زن ﻟﻮط ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم‬
‫ۡ َ َ َ َۡ‬ ‫َ ََ َۡ َ َ ۡ َ ۡ‬
‫�﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ‪» .[۱۰ :‬اﯾﻦ دو زن ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪��﴿ :‬تا �ت �بدي ِن مِن عِبادِنا �ٰل ِح ِ‬
‫دو ﺗﻦ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار د اﺷﺘﻨﺪ«‪ ،‬از اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﻢ‪ :‬ادﻋﺎی ﻣﺴﺎوات‬
‫ﻣﺮد و زن ﺧﻄﺎی ﻓﺎﺣﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﻋﺪۀ از ﻣﺮدم ﻧﺎدان ﻏﺮبزده‬
‫� َعز ٌ‬
‫�ز َحك ‪ٞ‬‬
‫ِيم﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﺎ‬ ‫ﺑﯽدﯾﻦ و ﺑﯽﺗﻘﻮی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ ُ‬
‫ِ‬
‫ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﮐﺎرھﺎ ﻣﺴﻠﻂ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺗﺴﻠﻂ دارد و در اﻣﻮر‬
‫ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ ﺧﻮد دارای ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی را ﺣﻼل و ﯾﺎ ﺣﺮام ﮐﺮده و ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯽ را‬
‫واﺟﺐ و ﯾﺎ ﻧﮫﯽ ﻧﻤﻮده ھﻤﺎﻧﺎ در آن ﺣﮑﻤﺖ ﻋﺎﻟﯿﮥ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪه و ھﻤﻪ ﮐﺎرھﺎ را ﺑﻪ وی ﻣﻔﻮض ﮐﻨﯿﻢ و در‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪاوﻧﺪی و دﺳﺘﻮرات و ﻣﻨﮫﯿﺎت او ﻧﺰاع ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬آﯾﺖ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ زﻧﺎن را ﺑﺮ ﻣﺮدان ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮدان ﺑﺮ اﯾﺸﺎن‬
‫ﺣﻘﻮﻗﯽ دارﻧﺪ و واﺟﺐ اﺳﺖ ھﺮﯾﮏ از زن و ﻣﺮد ﺑﺪﯾﻦ ﺣﻘﻮق اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻨﺪ و آن‬
‫را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺪون ﻧﻘﺺ ﺑﺮای ﻃﺮق ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد اداء ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﮔﻨﮫﮑﺎراﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬و ﻧﯿﺰ آنھﺎ را ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻘﻮق زن ﺑﺮ ﻣﺮد ﻋﺒﺎرت از ﻧﻔﻘﮥ زن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺬا‪،‬‬
‫آب‪ ،‬ﻣﺴﮑﻦ و ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و راﯾﺞ در ﻋﺮف و ﺣﺪ اﻗﻞ در ﻣﺪت ﭼﮫﺎر‬
‫ﻣﺎه ﯾﮏ آﻣﯿﺰش و از ھﺮ ﭼﮫﺎر ﺷﺐ ﯾﮏ ﺷﺐ در ﻧﺰد او ﺷﺐ ﺳﭙﺮیﮐﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺮد ﺑﺮ زن ﻋﺒﺎرت از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺷﻮھﺮ در ﮐﺎر‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺣﻔﻆ ﻣﺎل و آﺑﺮوی او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزۀ وی ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮد و وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ ﻣﯿﻞ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ وی ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٦١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﺣﺘﺮام ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮ زن ﻻزم اﺳﺖ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻨﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺖ آ ِم ًﺮا‬‫ﻼ َ� ْﻔ َﻌﻠُﻮا ﻓَﺈ ِّ� ل َ ْﻮ ُﻛﻨْ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻓ‬
‫ِ‬
‫َ َ ً َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َّ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َْ‬
‫اﮔﺮ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ‬ ‫ا� ﻷمﺮت الﻤﺮأة أن‬ ‫� ِ‬ ‫أﺣﺪا أن �ﺴﺠﺪ ِﻟﻐ ِ‬
‫َ‬ ‫َُ‬ ‫َْ‬ ‫َ َّ‬ ‫َْ ُ َ‬
‫ﺧﺪا ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ زن را اﻣﺮ‬ ‫اﺬﻟى �ﻔ ُﺲ � َّﻤ ٍﺪ ِ�ﻴَ ِﺪهِ ﻻ‬ ‫�ﺴﺠﺪ ل ِ َﺰ ْو ِﺟﻬﺎ َو ِ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻮھﺮش ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ُ َ ِّ‬ ‫ْ َُ‬ ‫ُ َ ِّ‬
‫ﺗﺆدى ال َﻤ ْﺮأة َﺣ َّﻖ َر ِّ� َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﺗﺆد َى َﺣ َّﻖ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ذات ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫َ ْ َ َ َْ َ َََ َ ْ َ َ َ َ ََ َ َ َ‬
‫ﺐ ل ْﻢ‬ ‫زو ِﺟﻬﺎ ولﻮ ﺳﺄلﻬﺎ �ﻔﺴﻬﺎ و ِ� ﻰﻠﻋ �ﺘ ٍ‬
‫او اﺳﺖ زن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻖ ﭘﺮوردﮔﺎرش‬ ‫َ َُْ‬
‫� ْﻤﻨﻌﻪ‪.‬‬
‫ادا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺷﻮھﺮش را‬
‫ادا ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻮھﺮ او را ﻃﻠﺐ‬
‫ﮐﺮده و او ﺑﺮ ﺷﺘﺮی ﺳﻮار ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ وی‬
‫را از ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ َ َْ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺟﻤﻠﮥ »ﻓﻼ �ﻔ َﻌﻠﻮا« اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﺑﺮای ﯾﺎراﻧﺶ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﺳﻢ ﻣﺮدم ﻋﺠﻢ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﻮد ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮش ﺳﺠﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫َ ً‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺠﺪه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا را اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻘﺎل‪» :‬ل َ ْﻮ ُﻛﻨْ ُ‬
‫ﺖ آ ِم ًﺮا أ َﺣﺪا‬
‫ْ َ َْ َ‬ ‫َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َّ َ‬
‫ا� ﻷ َم ْﺮ ُت ال َﻤ ْﺮأ َة أن � ْﺴ ُﺠ َﺪ ل ِ َﺰ ْو ِﺟ َﻬﺎ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ‬
‫� ِ‬‫أن �ﺴﺠﺪ ِﻟﻐ ِ‬
‫ﺳﺠﺪه ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا اﻣﺮ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ زن اﻣﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻮھﺮش ﺳﺠﺪه‬
‫َْ‬ ‫َّ‬
‫اﺬﻟى �ﻔ ُﺲ‬ ‫ﮐﻨﺪ«‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻌﻈﯿﻢ و اﺣﺘﺮام ﺷﻮھﺮ ﺑﺮ زن ﻻزم اﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و ِ‬
‫َُ‬
‫� َّﻤ ٍﺪ ِ�ﻴَ ِﺪهِ« اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺻﺤﺖ و درﺳﺘﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﺧﻮد ﯾﺎد ﮐﺮده و‬
‫ﻻزم داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورﻧﺪ و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ آن‬
‫ُ َ ِّ‬ ‫ْ َُ‬ ‫َ ُ َ ِّ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻻ ﺗﺆدى ال َﻤ ْﺮأة َﺣ َّﻖ َر ِّ� َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﺗﺆد َى َﺣ َّﻖ‬
‫َز ْو ِﺟ َﻬﺎ« زن ﺣﻖ ﭘﺮوردﮔﺎرش را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اداء ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻖ ﺷﻮھﺮش را اداء ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺣﻘﻮق اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از‪ :‬روزه ﻧﺎﻓﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز و ﺻﺪﻗﺎت ﻧﺎﻓﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺤﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺷﻮھﺮش را اداء ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺑﺪون اﺟﺎزۀ ﺷﻮھﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ روزه ﻧﺎﻓﻠﻪ‬
‫َ ََ َ ْ‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج » َول ْﻮ َﺳﺄل َﻬﺎ �ﻔ َﺴ َﻬﺎ« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻮھﺮ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﺟﻨﺴﯽ ﻧﻔﺲ‬
‫ﺐ« و زن ﺳﻮار ﺷﺘﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﻟﻢ ﺗﻤﻨﻌﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای زن ﺟﺎﯾﺰ‬ ‫َ َ ََ ََ‬
‫زن را ﺑﺨﻮاھﺪ »و ِ� ﻰﻠﻋ �ﺘ ٍ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٦٢‬‬

‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ را در ھﻤﯿﻦ ﺻﻮرت ھﻢ از ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﺮای ﺗﻤﺜﯿﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای زن ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﺻﻮرت ﺷﻮھﺮش را از ﺧﻮد ﻣﻨﻊ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﯾﻀﯽ و ﻋﻠﺖ دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﻮان و ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ آنھﺎ را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ زﯾﺮا رﮐﻮع و‬
‫ﺳﺠﺪه ﯾﮏ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﭘﻨﺪ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻘﻮق زن ﺑﺮ ﺷﻮھﺮ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ھﺸﺪار ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺰاع و ﮐﺸﯿﺪﮔﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن زن و ﺷﻮھﺮ ﭘﯿﺪا‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﻋﻠﺖ آن ﻋﺪم ﺗﺴﻠﯿﻢ زن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاھﺶ ﺟﻨﺴﯽ ﻣﺮد اﺳﺖ و از ھﻤﯿﻦ‬
‫َ َ ََ ََ َ َ‬
‫ﺐ ل ْﻢ � ْﻤﻨَ ْﻌ ُﻪ« اﮔﺮ زن‬‫ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل »و ِ� ﻰﻠﻋ �ﺘ ٍ‬
‫ﺳﻮار ﺷﺘﺮ ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺷﻮھﺮ را از ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ ْ ُ ُ َ َّ‬ ‫َّ‬
‫ﻴﺪهِ« ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﺗﺎ‬ ‫اﺬﻟى �ﻔﺲ �ﻤ ٍﺪ ِ� ِ‬ ‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‪َ » :‬و ِ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻋﺎدت ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ازدواج ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﺑﺎ دﺧﺘﺮان ﺷﻌﯿﺐ ÷‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫َ َ ّٓ ُ ُ ۡ‬
‫� )‪ (۲۷‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﮐﻪ ھﻤﺴﺮ‬ ‫ك إ ِ ۡح َدى ٱبۡنَ َ َّ‬ ‫َ َ‬
‫�ح‬ ‫� أرِ�د أن أن ِ‬ ‫﴿قال إ ِ ِ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬
‫َ َ ۡ ﺗﻮ ﮔﺮداﻧﻢ ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮاﻧﻢ را اﯾﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫� حِججٖ� فإِن‬ ‫� أن تَأ ُج َر ِ� ثَ َ� ٰ ِ َ‬ ‫� َ َ ٰٓ‬ ‫َ َۡ‬
‫�ٰت ِ‬
‫َ ۡ آن ﮐﻪ ﻣﺰدورم ﺑﺎﺷﯽ ھﺸﺖ ﺳﺎل و اﮔﺮ‬
‫ن‬ ‫أ‬ ‫�� فَم ۡن عِند َِكۖ َو َما ٓ أُر ُ‬
‫�د‬ ‫ِ‬ ‫ت َع ۡ ٗ‬ ‫َ� ۡ� َم ۡم َ‬
‫ده ﺳﺎل را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن آوردی ﭘﺲ از ﻧﺰد‬ ‫ِ‬
‫� مَ‬ ‫� إن َشا ٓ َء ٱ َّ ُ‬ ‫ٓ‬ ‫ك َس َتج ُ‬ ‫َ ُ َّ َ َ ۡ َ‬
‫ﺗﻮ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ آرم‬ ‫ِن‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫د‬ ‫أشق علي ۚ‬
‫ل�ٰل ِ َ‬ ‫َّ‬
‫زود اﺳﺖ ﺑﯿﺎﺑﯽ ﻣﺮا اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ از‬ ‫ح�‪] ﴾٢٧‬اﻟﻘﺼﺺ‪.[۲۷ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ٱ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﺎن‪.‬‬
‫ۡ َ َ َّ َ ٰ َ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫ك إ ۡح َ‬ ‫ّ ُ ُ َۡ ُ‬
‫�﴾‪ :‬اﯾﻦ‬‫ِ‬ ‫ت‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫ب‬‫ٱ‬ ‫ى‬‫د‬ ‫ِ‬ ‫ح‬ ‫�‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬إ ِ ِ ٓ‬
‫� أرِ�د أن أ ِ‬
‫ن‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از زﺑﺎن ﺑﻨﺪۀ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ‬
 ‫‪٢٦٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺷﻌﯿﺐ ÷ دﺧﺘﺮش را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ :‬ﺗﺎ او را ﺑﯿﺎورد وﻗﺘﯽ آﻣﺪ‬
‫ﺑﺮای ﭘﺪر ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺪر او را اﺟﯿﺮ ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮاه ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﺟﯿﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارای ﻗﻮت و‬
‫اﻣﺎﻧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮادش ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا دﺧﺘﺮ ﺷﻌﯿﺐ ÷ اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ را در ﺿﻤﻦ‬
‫آبﮐﺸﯿﺪن و آبدادن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و در ﻣﺴﯿﺮ راه ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن در‬
‫ﻣﺴﯿﺮ راه ﺑﺎد‪ ،‬ﺟﺎﻣﮥ دﺧﺘﺮ را از ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ÷ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ‬
‫در ﻋﻘﺒﻢ ﺑﯿﺎ و راه را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﺑﺪه زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻧﯿﮏ ﻣﻮﺳﯽ را ﺑﺮای‬
‫ّ ُ ُ َۡ ُ‬
‫ك إ ِ ۡح َدى ٱبۡنَ َ َّ‬
‫�‬
‫َ َ‬
‫�ح‬ ‫� أرِ�د أن أن ِ‬ ‫ﭘﺪرش ﻗﺼﻪ ﮐﺮد ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬إ ِ ِ ٓ‬
‫َ َۡ ََ َ ۡ‬
‫ِججٖ�﴾ »ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮاﻧﻢ را ھﻤﺴﺮ ﺗﻮ‬ ‫� أن تَأ ُج َر ِ� ثَ َ�ٰ ِ َ‬
‫�ح َ‬ ‫� ٰٓ‬ ‫�ٰت ِ‬
‫ﮔﺮداﻧﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺸﺖ ﺳﺎل ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﻢ را ﺑﭽﺮاﻧﯽ« و اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﮫﺮ دﺧﺘﺮ ﺟﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫��﴾ اﮔﺮ ده ﺳﺎل را ﺗﻤﺎم‬ ‫ت َع ۡ ٗ‬‫آن را ھﻤﺴﺮت ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺷﻌﯿﺐ÷‪َ ﴿ :‬فإ ۡن َ� ۡ� َم ۡم َ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫ﮐﺮدی ﴿ف ِم ۡن عِند َِك ۖ﴾ ﭘﺲ از ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺗﻮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ واﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ََُٓ ُ َۡ َُ ََ َ‬
‫�د أن أش َّق عل ۡيكۚ﴾ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ ﺗﻮ‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ آن را اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﯽ و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪﴿ :‬وما أرِ‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺸﻘﺖ ﺑﯿﻔﮑﻨﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﮐﺎری ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﻣﺸﻘﺖ ﺑﯿﻔﺘﯽ ﭘﺲ ﺑﺮای‬
‫َ ٓ َ َّ ُ َ َّ‬
‫ل�ٰلِح َ‬ ‫ج ُد ِ ٓ‬ ‫َ َ‬
‫�﴾ زود ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬ ‫� إِن شاء ٱ� مِن ٱ‬ ‫آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ و اﻃﻤﯿﻨﺎن او ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬ست ِ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا در اﯾﻦ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی از ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﯿﺎﺑﯽ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آنھﺎ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻀﻮر وﻟﯽ ﺷﺮط ﺻﺤﺖ ﻧﮑﺎح اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ‬
‫ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﻣﺘﻮﻟﯽ ﻧﮑﺎح دﺧﺘﺮش ﺑﻮد و در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻻ‬
‫� َ‬‫َ‬
‫ﺎح ِإﻻ ﺑِ َﻮ ِ ٍّ�« ﻧﮑﺎح ﺻﺤﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر وﻟﯽ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺬھﺐ‬ ‫ﻧِ‬
‫اﺣﻨﺎف ﺣﻀﻮر وﻟﯽ در ﻧﮑﺎح ﺷﺮط ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ اﻣﺮی ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ وﺟﻮد ﻣﮫﺮ ﻧﯿﺰ ﺷﺮط ﺻﺤﺖ ﻧﮑﺎح اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﻌﯿﺐ ÷‬
‫ََ َ ۡ‬
‫ِججٖ�﴾ »ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻣﮫﺮ‪ ،‬ھﺸﺖ ﺳﺎل ﺑﺮاﯾﻢ‬ ‫� أن تَأ ُج َر ِ� ثَ َ� ٰ ِ َ‬
‫�ح َ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻣﺰدور ﺑﺎﺷﯽ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٦٤‬‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺧﺪا و ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺪون ﻧﻘﺼﺎن ادا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻮﺳﻒ ÷ در دﻋﺎی ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ٰ‬ ‫َّ‬ ‫ََ ۡ ۡ‬
‫ح�﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ‪» .[۱۰۱ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺧﻮد‬ ‫﴿و�� ِق ِ� ب ِٱل�ل ِ ِ‬
‫ََۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫�تِك ِ� ع َِباد َِك‬ ‫ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮدان«‪ .‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وأدخِل ِ� بِر‬
‫ل�ٰلِح َ‬ ‫َّ‬
‫�﴾ ]اﻟﻨﻤﻞ‪» .[۱۹ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺮا ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد در ﺟﻤﻠﮥ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ِ‬ ‫ٱ‬
‫َّ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ داﺧﻞ ﮔﺮدان«‪ .‬و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬الﻠ ُﻬ َّﻢ ﺗَ َﻮ َّ�ﻨَﺎ ُم ْﺴﻠﻤ َ‬
‫�‬ ‫ِِ‬
‫ﺎلﺼﺎﺤﻟ َ‬ ‫ﺤﻟ ْﻘﻨَﺎ ﺑ َّ‬ ‫ََ ْ‬
‫�« »ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﺎ را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻤﯿﺮان و ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮدان ﺑﻪ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وأ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران«‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﺟﺎزه وﻟﯽ در ﻧﮑﺎح زن‬

‫َ ُّ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ْ ْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﺮ زﻧﯽ را ﮐﻪ او را‬ ‫ﻜﺤ َﻬﺎ ال َﻮ ِ ُّ�‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪�� :‬ﻤﺎ امﺮأ ٍة لﻢ �ﻨ ِ‬
‫وﻟﯽ وی ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ ﻧﮑﺎﺣﺶ‬ ‫َ َ ُ َ َ ٌ َ َ ُ َ َ ٌ َ َ ُ َ َ ٌ‬
‫ﺎﻃﻞ‬ ‫ﺎﻃﻞ ﻓ ِﻨﺎﻜﺣﻬﺎ ﺑ ِ‬ ‫ﺎﻃﻞ ﻓ ِﻨﺎﻜﺣﻬﺎ ﺑ ِ‬
‫ﻓ ِﻨﺎﻜﺣﻬﺎ ﺑ ِ‬
‫َ ْ َ َ ََ َََ َُْ َ َ َ َ ْ َ‬
‫َ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮑﺎﺣﺶ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﺎب ِﻣﻨ َﻬﺎ ﻓ ِﺈ ِن‬ ‫ﻓ ِﺈن أﺻﺎ�ﻬﺎ ﻓﻠﻬﺎ مﻬﺮﻫﺎ ﺑِﻤﺎ أﺻ‬
‫ﻧﮑﺎﺣﺶ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺮد در اﯾﻦ‬ ‫ْ َ َ ُ َ ُّ ْ َ ُ َ ُّ َ ْ َ َ َّ َُ‬
‫اﺷﺘﺠﺮوا ﻓﺎلﺴﻠﻄﺎن و ِ� ﻣﻦ ﻻ و ِ� ﻪﻟ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺎح ﺑﺎﻃﻞ از وی ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺮﺳﺪ ﭘﺲ‬
‫ﺑﺮای زن ﻣﮫﺮ او اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ از‬
‫وی ﺑﮫﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﺧﺘﻼﻓﯽ‬
‫ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﭘﺲ وﻟﯽ اﻣﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ وﻟﯽ‬
‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ وﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ُّ ْ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪َ ��» :‬ﻤﺎ ام َﺮأ ٍة« ھﺮ زﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ از ﮐﻠﻤﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ھﺮ زﻧﯽ ﺧﻮاه از ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ از ﻃﺒﻘﮥ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺧﻮاه ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻓﻘﯿﺮ‬
‫ْ‬ ‫َْ ُْ‬
‫ﻜ ْﺤ َﻬﺎ ال َﻮ ِ ُّ�« ﮐﻪ وی را‬
‫ﺧﻮاه ﺗﻨﺪرﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﺧﻮاه ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻋﺠﻤﯽ »لﻢ �ﻨ ِ‬
‫َ َ ُ َ َ ٌ‬
‫ﺎﻃﻞ« ﭘﺲ ﻧﮑﺎﺣﺶ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺮار اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ »ﻓ ِﻨﺎﻜﺣﻬﺎ ﺑ ِ‬
‫ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﻃﻞ ﻋﺪم ﺻﺤﺖ ﻧﮑﺎح اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﯾﮏ رﮐﻦ ﻧﮑﺎح ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫َ ْ َ‬
‫وﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻓ ِﺈن أ َﺻ َﺎ� َﻬﺎ« اﮔﺮ ﻣﺮد ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻋﻘﺪ‬
‫ْ‬ ‫ََ‬
‫ﻓﺎﺳﺪ ﺑﺎ زن ﺟﻤﺎع ﮐﺮد‪» ،‬ﻓﻠ َﻬﺎ َمﻬ ُﺮ َﻫﺎ« ﺑﺮای زن ﻣﮫﺮ اوﺳﺖ و ﺑﺮای ﻣﺮد ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
 ‫‪٢٦٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﻣﮫﺮ را از زن ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﮫﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ از وی ﺑﻪ‬
‫ﺟﻤﺎع و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺎن اﺷﺘﺠﺮوا اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ در ﮐﺎر ازدواج‬
‫اﺧﺘﻼف و ﻧﺰاع ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ وﻟﯽ اﻣﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ زن را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﺑﺪھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُّ ْ ُ‬
‫الﺴﻠ َﻄﺎن َو ِ ُّ� َﻣ ْﻦ ﻻ َو ِ َّ� ُﻪﻟ« ﯾﻌﻨﯽ اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ وﻟﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬‬
‫ﮐﻪ وﻟﯽ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻧﺪارد‪ .‬و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻮاردی اﻣﺮ ﻧﮑﺎح ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ‬
‫زن وﻟﯽ ﻧﺪارد و ﯾﺎ اوﻟﯿﺎء زن‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ و ﯾﺎ زن را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﻧﻤﯽدھﻨﺪ‬
‫ﭘﺲ ﻗﺎﺿﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪۀ اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ازدواوج زن را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ زن‬
‫ﺑﺪون ﺗﮑﻠﯿﻒ و ﺑﯽﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮارا ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد واﺿﺢ ﺳﺎز‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﮑﺎح ﺷﺮﮐﺖ وﻟﯽ واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﮑﺎح ﺑﺪون ﺷﺮﮐﺖ وﻟﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آن ﻧﮑﺎح از ﻧﮕﺎه ﺷﺮﯾﻌﺖ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ھﺸﺪار ده‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ در ﻧﮑﺎح ﻓﺎﺳﺪ ﺟﻤﺎع ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﮫﺮ زن‬
‫واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﺎﺿﯽ ﻧﮑﺎح را ﻓﺴﺦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻧﮑﺎح ﻓﺎﺳﺪ اﺳﺖ زﯾﺮا ﯾﮑﯽ از‬
‫ارﮐﺎن آن ﮐﻪ ﺣﻀﻮر وﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ اوﻟﯿﺎء زن در اﻣﺮ ازدواج وی اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺪم‬
‫ازدواج زن اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ زن ﺣﻖ دارد ﺗﺎ ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﻗﺎﺿﯽ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﻻﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺎﻣﮥ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ دارد وی را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﮐﺴﯽ درآورد‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻬﺮ زﻧﺎن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ َ ُ ْ ّ َ ٓ َ َ ُ َ ٰ َّ ِ ۡ‬
‫�لَ ٗة ۚ فَإن )‪ (۴‬و ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﮫﺮھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺪھﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ِ‬ ‫﴿وءاتوا ٱلنِساء صد�ت ِ ِهن‬
‫ۡ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ّ ۡ ُ َ ۡ ٗ َ ُ ُ ُ ﻋﻄﯿﮥ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ و اﮔﺮ آنھﺎ ﺑﻪ رﻏﺒﺖ ﺧﻮد‬
‫طِ� ل�م عن � ٖء مِنه �فسا ف�وه‬
‫ﭼﯿﺰی از آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ ﭘﺲ آن را‬
‫َ ٓ ٗ َّ ٓ ٗ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮاراﯾﯽ و ﺳﺎزﮔﺎری ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪.‬‬ ‫هن ِ�ٔا م ِر�ٔا‪] ﴾٤‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۴ :‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٦٦‬‬
‫َۡٗ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ ّ ٓ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬و َءاتوا ٱلن ِ َسا َء َص ُد�ٰت ِ ِه َّن ِ�لة ۚ﴾ ﺻﺪﻗﺎت ﺟﻤﻊ ﺻﺪﻗﻪ‬
‫َۡٗ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺻﺎد و ﺿﻢ آن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﮫﺮ زن اﺳﺖ ﴿ ِ�لة ۚ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮫﺮ ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪا‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ زﻧﺎن ﮐﻪ آن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺑﺮ ذﻣﮥ ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺒﺨﺸﺪ ﺟﻮاز‬
‫ﻧﺪارد ﮐﺴﯽ آن را ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ در ادای آن ُﺳﺴﺘﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دھﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َۡ‬ ‫َۡ َ ُ‬
‫� ۡم َعن َ ۡ‬ ‫َ‬
‫� ٖء ّم ِۡن ُه �ف ٗسا﴾‪ :‬اﮔﺮ زن ﺑﻪ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰی را از ﻣﮫﺮ‬ ‫ﺑﺰرگ‪﴿ :‬فإ ِن طِ� ل‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮای ﺷﻮھﺮش ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺷﻮھﺮ ﮐﻪ آن را ﺑﮕﯿﺮد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺿﺎی زن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬فَ ُ�ُ ُ‬
‫وه﴾‬
‫ﻓﮑﻠﻮه ﭘﺲ ﺑﺨﻮرﯾﺪ آن را ﺳﺎزﮔﺎر و ﺧﻮﺷﮕﻮار اﮔﺮ زوﺟﻪ آن را ﺑﻪ ﺧﻮﺷﯽ ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ً‬
‫و از اﺳﺘﻔﺎدۀ ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ اﮐﻞ ﺷﺪه زﯾﺮا ﮐﻪ اﻣﻮال ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻃﻌﺎم و ﺧﻮراﮐﯽ ﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و در ﻣﺤﺎورۀ ﻋﺮب از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل و ﺗﺼﺮف در آن ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎل ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻟﻔﻆ )ﮐﻠﻮه( ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬آن را ذﮐﺮ ﮐﺮده ﻟﺬا ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﮐﻞ‬
‫ٓٗ‬ ‫َ ٓٗ‬
‫ِ�ا َّم ِر�ٔا﴾ ﮔﻮارا و ﺳﺎزﮔﺎر آورده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﮥ ﺧﻮردن ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ داﺷﺘﻪ‬ ‫اﻟﻔﺎظ ﴿هن ٔ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا »ھﻨﯿﺊ« آن را ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻠﻮﮔﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و »ﻣﺮئ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻮارا آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﮫﺮ ھﻢﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮫﻮد و وﻟﯽ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﻧﮑﺎح اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫َۡٗ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ ّ ٓ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َءاتوا ٱلن ِ َسا َء َص ُد�ٰت ِ ِه َّن ِ�لة ۚ﴾‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﮫﺮ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪ ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ ادای ھﻤﮥ‬
‫آن ﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ آن را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﯿﺎﻧﺪازﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﺑﺮای زن ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﯿﻢﺷﺪن ﻣﮫﺮ ﺧﻮد ﻗﺴﻤﺘﯽ از‬
‫آن را ﺑﻪ ﺷﻮھﺮش ﺑﺒﺨﺸﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺼﺮف در ﻣﻠﮏ ﺧﻮدش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫�ءٖ ّم ِۡن ُه َ� ۡف ٗسا فَ ُ�ُوهُ‬
‫� ۡم َعن َ ۡ‬‫َۡ َ ُ‬ ‫َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فإِن طِ� ل‬
‫ٓٗ‬ ‫َ ٓٗ‬
‫هن ِ�ٔا َّم ِر�ٔا‪» ﴾٤‬اﮔﺮ ﺑﻪ رﺿﺎی ﻧﻔﺲ ﺧﻮد از آن ﭼﯿﺰی ﮐﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ آن را‬
‫ﮔﻮارا و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺨﻮرﯾﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٢٦٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﺮﯾﻪ‬

‫ﻳﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺑﺮای ﯾﮑﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ‬ ‫َ ْ َ ََْ َ َ‬
‫ﺎ� ًﻤﺎ ﻣ ْﻦ َ‬
‫ﺪ‬
‫ِ ٍ‬ ‫ﺣ‬ ‫ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أﻋ ِﻄﻬﺎ ولﻮ ﺧ‬
‫َ َ َ ْ َ َّ ْ ُ َ َ َ َ‬
‫ﻰﻠﻋ َﻣﺎ ﮐﻪ ارادة ازدواج داﺷﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮای‬ ‫ََ َ َْ‬
‫�ﻘﺎل ﻟي َﺲ َﻣ ِﻰﻌ‪ .‬ﻗﺎل ﻗﺪ زوﺟﺘﻜﻬﺎ‬
‫ھﻤﺴﺮت ﻣﮫﺮ ﺑﺪه اﮔﺮﭼﻪ اﻧﮕﺸﺘﺮ آھﻨﯽ‬ ‫آن‪.‬‬ ‫َ َ َ َ ُْ ْ‬
‫ﻣﻌﻚ ِﻣﻦ اﻟﻘﺮ ِ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰدم آﻧﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وی را ﺑﺮای ﺗﻮ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ از ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺣﻔﻆ داری ﺑﻪ‬
‫ﻧﮑﺎح دادم‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ْ َ َْ َ َ ً ْ َ‬
‫ﻳﺪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﻧﺪاری ﮐﻪ ﻣﮫﺮ ﺑﺪھﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪» :‬أﻋ ِﻄﻬﺎ َولﻮ ﺧﺎ�ﻤﺎ ِﻣﻦ ﺣ ِﺪ ٍ‬
‫َْ‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ اﻧﮕﺸﺘﺮ آھﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮫﺮ ﺑﺪه‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟي َﺲ َﻣ ِﻰﻌ« ﯾﻌﻨﯽ از دادن اﻧﮕﺸﺘﺮ‬
‫َْ‬
‫آھﻨﯽ ھﻢ ﻋﺎﺟﺰم وﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﻮره از ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ را ﺣﻔﻆ دارم‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺪ‬
‫آن« او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺣﻔﻆ داری ﻧﮑﺎح‬ ‫َ َّ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ‬
‫زوﺟﺘﻜﻬﺎ ﻰﻠﻋ ﻣﺎ ﻣﻌﻚ ِﻣﻦ اﻟﻘﺮ ِ‬
‫دادم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﺳﻮرهھﺎ را ﺑﻪ زن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﺪه‪ :‬ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﺣﻤﺖ ﺗﻮ در اﯾﻦ راه ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﮥ ادای ﻣﮫﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﻌﯿﺐ ÷ َﻣﮫﺮ دﺧﺘﺮش را ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﭼﺮاﻧﯿﺪن‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﻪ ﻣﺪت ھﺸﺖ ﺳﺎل ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا در ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺗﺤﻤﻞ‬
‫زﺣﻤﺖ و ﺻﺮف ﻧﯿﺮو اﺳﺖ و ﻟﺬا ﭼﻮﭘﺎن ﻣﺴﺘﺤﻖ اﺟﺮة و ﻣﺰد ﻣﯽﮔﺮدد ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ در‬
‫ﺣﻔﻆ ﮔﺮداﻧﯿﺪن آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﻧﺪارد ﺗﮑﻠﯿﻒ و زﺣﻤﺘﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺮ آن ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﺎداش ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ھﻤﮥ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺑﺨﻮان و ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﯿﺎز دارد ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ اﺣﮑﺎم ذﯾﻞ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬وﺟﻮب ﻣﮫﺮ زن ﺑﺮ ﻣﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﺣﺎل ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻧﮑﺎح ﺑﺪون آن‬
‫ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﮫﺮ ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﻧﺪارد ﭼﻪ ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ ﻣﮫﺮ زن ﺑﺎغ ﯾﺎ ﻣﻨﺰل و‬
‫ﯾﺎ رﻣﮥ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ ﻣﻘﺪاری از ﻃﻼ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﮫﺮ ﯾﮏ ﭼﮫﺎرم دﯾﻨﺎر‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٦٨‬‬

‫)ﺳﮑﮥ ﻃﻼ اﺳﺖ( ﯾﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل آن ﺑﺎﺷﺪ از اﻧﮕﺸﺘﺮ و ﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎری ﮐﻪ‬

‫ﺻﺎﺣﺐ آن ﻣﺴﺘﺤﻖ ُﻣﺰدی ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻟﺰوم ﺣﻀﻮر وﻟﯽ در ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﮑﺎح ﺑﺪون ﺣﻀﻮر وﻟﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد و ھﺮ‬
‫زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺣﻀﻮر وﻟﯽ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح دھﺪ زﻧﺎﮐﺎر ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪،‬‬
‫زﯾﺮا اﯾﻨﻄﻮر از ﺣﺪﯾﺚ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﺬھﺐ ﻣﺎﻟﮏ ﺷﺎﻓﻌﯽ و اﺣﻤﺪ‪.‬‬
‫»ﺣﻀﻮر وﻟﯽ در ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف ﺑﺮای ﻧﮑﺎح ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﺮط«‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ و اﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﻪ از وی داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﻃﻼق و ﻋﺪه آن‬

‫ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ َّ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۱‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ھﺮﮔﺎه زﻧﺎن را ﻃﻼق دادﯾﺪ‪،‬‬ ‫لن ِ َسآءَ‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫���ها ٱ� ِ� إِذا طلقتم ٱ‬ ‫ُّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ﭘﺲ ﻃﻼقﺷﺎن ﮔﻮﺋﯿﺪ ﺑﺮای ﻋﺪۀ آﻧﺎن و‬ ‫َ َ ّ ُ ُ َّ َّ َّ َ َ ۡ ُ ْ ۡ َّ َ َ َّ ُ ْ‬
‫�طل ِقوهن لِعِدت ِ ِهن وأحصوا ٱلعِدة ۖ وٱ�قوا‬
‫ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ ﻋﺪه را و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ُۡ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫� َر َّ�� ۡمۖ � � ِر ُجوه َّن ِم ۢن ُ� ُيوت ِ ِه َّن َو�‬
‫ﺧﻮد و ﺑﯿﺮونﺷﺎن ﻧﺮاﻧﯿﺪ از ﺧﺎﻧﻪھﺎی‬
‫َ ۡ ُ ۡ َ َّ ٓ َ َ ۡ َ َ ٰ َ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ و ﺑﯿﺮون ﻧﺮوﻧﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑﯿﺎرﻧﺪ‬ ‫حشةٖ ُّم َب ّي ِ َن ٖة�‬ ‫�رجن إِ� أن يأ�ِ� بِ� ِ‬
‫َ َّ‬ ‫ُ َّ‬ ‫ۡ َ‬
‫ﻓﺤﺸﺎء آﺷﮑﺎر و اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺮزھﺎی ﺧﺪا و‬ ‫َوت ِلك ُح ُدود ٱ�ِۚ َو َمن َ� َت َع َّد ُح ُدود ٱ�ِ‬
‫آن ﮐﻪ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ از ﻣﺮزھﺎی ﺧﺪا ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫�‬ ‫َ� َق ۡد َظلَ َم َ� ۡف َس ُه ۚۥ َ� تَ ۡدري لَ َع َّل ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ﺳﺘﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺎﯾﺪ‬ ‫ِث َ� ۡع َد َ�ٰل َِك أَ ۡم ٗر�‪ ١‬فإذا بَل ۡغنَ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ ُ‬
‫�د‬
‫ِ‬
‫ﺧﺪا ﭘﺪﯾﺪ آورد ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺎری را‪.‬‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ‬ ‫أَ َجل ُه َّن فَأ ۡم ِ ُ َّ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۲‬و ﭼﻮن ّ‬
‫ﻋﺪه آﻧﮫﺎ ﺳﺮ آﻣﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ‬
‫وف أو‬ ‫سكوهن بِمع ُر ٍ‬
‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ُ ُ َّ َ ۡ‬
‫ﻃﺮز ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز‬ ‫وف َوأش ِه ُدوا ذ َو ۡي ع ۡد ٖل‬ ‫فارِقوهن بِمع ُر ٖ‬
‫ّ ُ ۡ َ َ ُ ْ َّ َ َّ َ ُ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای از آﻧﺎن ﺟﺪا ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬و )ھﻨﮕﺎم‬ ‫ِيموا ٱلش َ� ٰ َدة ِ�ِۚ �ٰل ِ� ۡم‬ ‫مِن�م وأ�‬
‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ۡ‬ ‫َ ُ‬
‫ﻃﻼق و ﺟﺪاﺋﯽ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ رﺟﻮع از‬ ‫يُو�ظ بِهِۦ َمن �ن يُؤم ُِن ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم‬
‫َّ‬ ‫َّ َ َ ۡ‬
‫� � َعل ُ�ۥ‬ ‫ٱ�خ ِِر� َو َمن َ� َّت ِق ٱ‬
‫ﻃﻼق( دو ﻣﺮد ﻋﺎدل از ﺧﻮدﺗﺎن را ﮔﻮاه‬
‫ﮔﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬و ﺷﮫﺎدت را ﺑﺮای ﺧﺪا ﺑﺮﭘﺎ دارﯾﺪ‪،‬‬ ‫َۡ ٗ‬
‫� َرجا‪] ﴾٢‬اﻟﻄﻼق‪.[۲-۱ :‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ آن اﻧﺪرز داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ھﺮﮐﺲ از ﺧﺪا ﺑﭙﺮھﯿﺰد و ﺗﺮک ﮔﻨﺎه ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای او راه ﻧﺠﺎﺗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٦٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫َ َ‬
‫�﴾ اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﮐﻪ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ�َّ ُّ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ِ‬
‫وی را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺷﺮاﻓﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ او و ﭘﯿﺮواﻧﺶ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻃﻼق ﻧﯿﮑﻮ ﻓﺮﺟﺎم را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ و آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺰم دارد زﻧﺶ را‬
‫ﻃﻼق دھﺪ ﺑﺎﯾﺪ آن را در ﻃﮫﺮ »اﯾﺎم ﭘﺎﮐﯽ« ﮐﻪ در آن ﺑﺎ زن ﺟﻤﺎع ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻼق‬
‫دھﺪ و ﻃﻼق را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻟﻔﻆ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﻃﻼق ھﺴﺘﯽ و دو ﺷﺎھﺪ‬
‫ﻋﺎدل را ﺑﺮ آن ﮔﻮاه ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺮ ﻣﺮد ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﻋﺪه را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻦ آن ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺸﻮد و زن ﻣﻄﻠﻘﻪاش را ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﮑﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ زن‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮐﺎر زﺷﺖ ﯾﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪی ﮔﺮدد و اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮوط ﻃﻼق ﺣﺪود‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻟﺬا ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ از آن ﺗﺠﺎوز ﺷﻮد و آن ﮐﻪ ﺗﺠﺎوز‬
‫ﮐﻨﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮده و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را در ﻣﻌﺮض ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺪه و ﻧﮕﮫﺪاری زن در‬ ‫ِث َ� ۡع َد َ�ٰل َِك أَ ۡم ٗر�﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻠﺖ ّ‬‫َ َ َّ َّ َ ُ ۡ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬لعل ٱ� �د‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻃﻼقدھﻨﺪه ﭘﺸﯿﻤﺎن ﮔﺮدد و ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺎ رﺟﻮع ﻣﺠﺪد اﯾﻦ‬
‫َ َ َۡ َ َ‬
‫ﭘﯿﻮﻧﺪ را ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در ﺷﻤﺎرش ﻋﺪه ﺧﯿﺮ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﴿فإِذا بَلغ َن أ َجل ُه َّن﴾‬
‫ُ‬
‫ﭼﻮن زﻧﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﮫﺎی ﻋﺪه ﺧﻮد ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﮫﺮ و ﯾﺎ ﺳﻪ ﺣﯿﺾ اﺳﺖ ﺑﺮﺳﻨﺪ اﮔﺮ ﺷﻮھﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاھﺪ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ و زن را ﻧﮕﻪ دارد و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ رھﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻮادۀ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺷﻮھﺮی دﯾﮕﺮ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﻨﺪ و او ﻣﮫﺮﺑﺎن و آ ﮔﺎه ھﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﮑﺮار ﮐﺮده و آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻃﻼﻗﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﻃﻼق ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﻏﯿﺮ آن ﻃﻼق ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻼق ﺳﻨﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ زن در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﮐﯽ ﮐﻪ در آن‬
‫ﺟﻤﺎع ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻼق ﺷﻮد و ﯾﮏ ﻃﻼق ﺑﮕﻮﯾﺪ و زن در ﻣﻨﺰﻟﺶ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﮫﺎی ﻋﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﻋﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺪ اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮ آن دو ﺷﺎھﺪ ﺑﮕﯿﺮد و ﯾﺎ او را رھﺎ ﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٧٠‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻃﻼق در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ‬

‫اﺟ ْﻌ َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻋﻤﺮ س ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪت‬ ‫ُ ُْ َ َُْ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻟﻌﻤﺮ س‪ :‬مﺮه ﻓﻠ� ِ‬
‫ﺎء َﻃﻠَّ َﻘ َﻬﺎ را اﻣﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ زﻧﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺎک‬
‫ﻴﺾ ُ� َّﻢ َ� ْﻄ ُﻬ َﺮ ُ� َّﻢ إ ْن َﺷ َ‬ ‫َ ْ ُ َ ُ َّ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ﺤﺗ‬
‫�ﻄﻬﺮ �ﻢ ِ‬
‫ﻜ َﻬﺎ ﻓَﺈ َّ� َﻬﺎ ﺷﻮد ﺑﺎز ﺣﯿﺾ ﺷﻮد و ﺑﺎز ﭘﺎک ﺷﻮد ﺑﻌﺪ‬‫ََْ َ ْ َُ ََ َ ْ َ َ ْ َ َ‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫�ﺒﻞ أن �ﺎ ِﻣﻌﻬﺎ و�ِن ﺷﺎء أمﺴ‬
‫از آن اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق دھﺪ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ا� ﺑِ َﻬﺎ‪.‬‬‫اﻟْﻌ َّﺪ ُة اﻟَّﻰﺘ أَ َم َﺮ َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ وی ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﮐﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ او را ﻧﮕﻪ دارد زﯾﺮا اﯾﻦ‬
‫ھﻤﺎن ﻋﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن اﻣﺮ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و ﻏﯿﺮه(‬

‫اﺟ ْﻌ َﻬﺎ« اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای‬ ‫ُ ُْ َ َُْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻋﻤﺮ س‪» :‬مﺮه ﻓﻠ� ِ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﺴﺮش را در ﺣﺎﻟﺖ ﺣﯿﺾ ﻃﻼق داده ﺑﻮد و‬
‫ﻋﻤﺮس اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ اﻃﻼع ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رﺳﺎﻧﯿﺪه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ُ » :‬م ْﺮ ُه«‬
‫َ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺴﺮت ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ را اﻣﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ زﻧﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ » َﺣ َّﻰﺘ � ْﻄ ُﻬ َﺮ« ﺗﺎ از ﺣﯿﺾ ﺧﻮد ﭘﺎک‬
‫ً‬ ‫ُ َّ َ َ‬
‫ﻴﺾ« ﺳﭙﺲ ﺣﯿﺾ ﺷﻮد و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﭘﺎک ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪا اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق‬ ‫ﺤﺗ‬
‫ﺷﻮد »�ﻢ ِ‬
‫دھﺪ ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﺑﺎ او آﻣﯿﺰش ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﻃﻼق ﻧﺪھﺪ و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻋﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫َ َ‬
‫� إ َذا َط َّل ۡق ُتمُ‬
‫ُّ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ�َّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪاش ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ِ ِ‬
‫ّ ٓ َ ُّ ُ‬
‫ٱلن ِ َسا َء � َطل ِقوه َّن لِعِ َّدت ِ ِه َّن﴾ »ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﻃﻼق ﮔﻔﺘﯿﺪ زﻧﺎن را ﭘﺲ ﻃﻼقﺷﺎن‬
‫ﮔﻮﺋﯿﺪ ﺑﺮای ﻋﺪۀ آﻧﺎن« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺪهﺷﺎن درﺳﺖ ﺣﺴﺎب ﺷﻮد و در ﻃﮫﺮی ﮐﻪ‬
‫َ َّ ْ َّ ُ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻼق دھﯿﺪ ﻧﻪ در ﺣﯿﺾ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﻓ ِﺈ� َﻬﺎ اﻟ ِﻌﺪة‬
‫ا� ﺑِ َﻬﺎ« زﯾﺮا آن ﻋﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا آن را دﺳﺘﻮر داده‪ :‬ﮐﻪ آن را در دورۀ ﭘﺎﮐﯽ‬ ‫اﻟَّﻰﺘ أَ َم َﺮ َّ ُ‬
‫ِ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺣﯿﺾ ﮐﻪ ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﺟﻨﺴﯽ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻼق ﮔﻮﯾﺪ و ﺑﺮ آن دو ﺷﺎھﺪ ﻋﺎدل ﺑﮕﯿﺮد و‬
‫ﭼﻮن ﻃﻼق داد از وی در ھﻤﺎن ﻣﻨﺰل ﻧﮕﮫﺪاری ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﺪهاش ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺪ‬
‫ﺳﭙﺲ اﮔﺮ رﺟﻮع ﮐﺮد ﺧﻮب و اﮔﺮ رﺟﻮع ﻧﮑﺮد زن ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﭘﺎﯾﺎنرﺳﯿﺪن ﻋﺪه ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﺧﺎﻧﻮادۀ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ھﺮﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ازدواج ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺠﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻼق ﺷﺮﻋﯽ ھﻤﺎن ﻃﻼق ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫داده اﺳﺖ و ﻃﻼق ﺑﺪﻋﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ زن را در ھﻨﮕﺎم ﺣﯿﺾ ﯾﺎ ﻃﮫﺮی ﮐﻪ ﺑﺎ وی‬
‫آﻣﯿﺰش ﮐﺮده اﺳﺖ ﻃﻼق دھﺪ و ﯾﺎ ﺳﻪ ﻃﻼق را ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻼق ﺑﺪﻋﺖ را ﻋﺪۀ از اھﻞ ﻋﻠﻢ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻧﺪ و ﺷﻮھﺮ را‬
‫ﺑﺪان ﻣﻠﺰم ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺷﻮھﺮ را ﻣﻠﺰم ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻣﻨﺸﺄ‬
‫ﺧﻼف ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﺑﺮای ﻋﻤﺮ س اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﭘﺴﺮت ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫زﻧﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻼق واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ و ﻣﺠﺪدا او را ﺑﻪ‬
‫ﻋﺼﻤﺖ ﻧﮑﺎح ﺧﻮد درآورده و ﺑﺮ آن ﺷﺎھﺪ ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ ﻣﺮاد از رﺟﻌﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫زن را دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش آورده و ﻃﻼق را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪازد ﺗﺎ ﭘﺎک ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ‬
‫ﺣﯿﺾ ﮔﺮدد و ﺑﺎز ﭘﺎک ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ وی را ﻃﻼق دھﺪ و اﮔﺮ ﻃﻼق اول واﻗﻊ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ ﭼﺮا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﭙﺲ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼﻗﺶ دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن دارد ﻃﻼقھﺎی ﺑﺪﻋﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺟﮫﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ و اﻋﺮاض از ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮﻋﯽ اﺳﺖ و ھﻤﺎﻧﺎ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ ﺗﺎ از ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﻋﺪه زن ﺣﺎﻣﻠﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ اﺳﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫َ‬
‫�ال أ َجلُ ُه َّن أن يَ َض ۡعنَ‬ ‫َ‬ ‫�َۡ‬ ‫ََُْ ُ ۡ َ‬
‫)‪ (۴‬و زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻋﺪۀﺷﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬ ‫﴿وأو�ٰت ٱ‬
‫َ‬ ‫َّ َ َ ۡ َّ‬ ‫ََۡ‬
‫� � َعل ُ�ۥ م ِۡن أ ۡم ِره ِۦ‬ ‫�ل ُه َّنۚ َو َمن َ� َّت ِق ٱ‬
‫ﺑﻨﮫﻨﺪ ﺑﺎر ﺧﻮد را و ھﺮﮐﻪ ﺑﺘﺮﺳﺪ ﺧﺪا را‬
‫ﻗﺮار دھﺪ ﺧﺪا ﺑﺮای او از ﮐﺎر ﮔﺸﺎﯾﺸﯽ‬ ‫َ ٰ َ َ ۡ ُ َّ َ َ َ َ ُ‬ ‫�ُ ۡ ٗ‬
‫نز ُ� ٓۥ إ ِ ۡ�� ۡ ۚم َو َمن‬ ‫��‪� ٤‬ل ِك أمر ٱ�ِ أ‬
‫)‪ (۶‬و اﮔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎرداران ﭘﺲ ﻧﻔﻘﻪ‬ ‫َ‬ ‫� ّ ِف ۡر َ� ۡن ُه َس ّ َ‬
‫�ٔاتِهِۦ َو ُ� ۡع ِظ ۡم ُ� ٓۥ‬
‫َّ َ ُ َ‬
‫َ� َّت ِق ٱ� ي‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺎ ﺑﻨﮫﻨﺪ ﺑﺎر ﺧﻮد را ﭘﺲ‬ ‫ِ‬
‫َ ۡ ُ ُ َّ ۡ َ ۡ ُ َ َ‬ ‫َ‬
‫اﮔﺮ ﺷﯿﺮ دادﻧﺪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺮدازﯾﺪ‬ ‫نتم ّمِن‬ ‫ك ُ‬ ‫أ ۡج ًرا‪ ٥‬أسكِنوهن مِن حيث س‬
‫ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﺰدھﺎی اﯾﺸﺎن را و ﺑﺴﺎزﯾﺪ ﺑﺎ‬ ‫ُ ۡ ُ ۡ َ َ ُ َ ُّ ُ َّ ُ َ ّ ُ ْ َ َ ۡ َّ‬
‫وجدِ�م و� تضآروهن �ِ ضيِقوا علي ِهنۚ‬
‫ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﯽ و اﮔﺮ ﺳﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫�ل فَأَنفِ ُقوا ْ َعلَ ۡيهنَّ‬ ‫َۡ‬
‫ت‬ ‫ٰ‬ ‫ُ َّ ُ ْ َ‬
‫�ن �ن أو� ِ‬
‫ِ‬ ‫ٖ‬
‫ﺷﻤﺎ را زود اﺳﺖ ﺷﯿﺮ دھﺪ او را‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٧٢‬‬
‫َ ُ‬ ‫َ ۡ َ َ‬ ‫ََۡ‬ ‫َ َّ ٰ َ‬
‫دﯾﮕﺮی‪ (۷) .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻔﻘﻪ ﮐﻨﺪ ﮔﺸﺎﯾﺸﻤﻨﺪ‬ ‫� يَض ۡع َن �ل ُه َّنۚ فإِن أ�ض ۡع َن ل� ۡم‬ ‫ح‬
‫ُ‬ ‫َ ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َُ‬ ‫ُ‬ ‫ََ ُ ُ‬
‫وره َّن َو�ت ِم ُروا بَ ۡي َن�م‬ ‫�ٔاتوه َّن أج‬
‫از ﮔﺸﺎﯾﺶ ﺧﻮﯾﺶ و آن ﮐﻪ ﺗﻨﮓ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ او روزی ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪھﺪ از آﻧﭽﻪ‬ ‫َ‬ ‫ا� ُ� ۡم فَ َس ُ ۡ‬‫ب َم ۡع ُروف �ن َ� َع َ ۡ‬
‫ض ُع ُ� ٓۥ‬ ‫� ِ‬ ‫ٖ�‬ ‫ِ‬
‫ﺧﺪا داده اﺳﺖ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻧﮑﻨﺪ ﺧﺪا ﮐﺴﯽ‬ ‫ُ‬
‫ُ‬ ‫أ ۡخ َر ٰ‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ داده اﺳﺖ او را زود اﺳﺖ‬ ‫ى‪ُ�ِ ٦‬ن ِف ۡق ذو َس َع ٖة ّمِن َس َعتِهِۖۦ َو َمن‬
‫ُ َ َ َ ۡ ۡ ُ ُ َ ۡ ُ ۡ َّ ٓ َ َ ٰ ُ َّ ُ َ‬
‫ﻧﮫﺪ ﺧﺪا ﭘﺲ از ﺗﻨﮕﯽ ﮔﺸﺎﯾﺶ‪.‬‬ ‫�ۚ �‬ ‫قدِر عليهِ رِزقهۥ فلينفِق مِما ءاتٮه ٱ‬
‫ُ‬ ‫َّ ٓ َ‬ ‫َّ ُ َ ۡ‬ ‫َ ُّ‬
‫� �ف ًسا إِ� َما َءاتٮ ٰ َها ۚ َس َي ۡج َعل‬ ‫يُ�ل ِف ٱ‬
‫��‪] ﴾٧‬اﻟﻄﻼق‪.[۷-۴ :‬‬ ‫� َ� ۡع َد ُع ۡ� � ُ ۡ ٗ‬ ‫ٱ َّ ُ‬
‫ٖ‬
‫ََۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ َٰ ُ ۡ َ ۡ َ َ ُ‬
‫�ا ِل أ َجل ُه َّن أن يَض ۡع َن �ل ُه َّنۚ﴾ در اﯾﻨﺠﺎ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬وأو�ت ٱ�‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺪۀ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻋﺪۀ زن ﺑﺎردار ﻧﮫﺎدن ﺑﺎر اوﺳﺖ و ﭼﻮن‬
‫زن ﻣﻄﻠﻘﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﻋﺪهاش ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮش ﻓﻮت‬
‫َّ َ َ ۡ َّ‬
‫� � َعل ُ�ۥ م ِۡن‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻤﻞ ﺧﻮد را ﺑﮕﺬارد ﻋﺪهاش ﺗﻤﺎم اﺳﺖ ﴿ َو َمن َ� َّت ِق ٱ‬
‫��‪ ﴾٤‬اﯾﻦ وﻋﺪهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ وﻋﺪه ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫أَ ۡمره ِۦ � ُ ۡ ٗ‬
‫ِ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﺮﮐﻪ در ﻃﻼق‪ ،‬ﻋﺪه ﯾﺎ رﺟﻮع ﺗﻘﻮای ﺧﺪاوﻧﺪ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎرھﺎ را ﺑﺮ‬
‫ُ َّ ُ ْ َ ٰ َ ۡ‬
‫ت � ٖل﴾‬ ‫وی آﺳﺎن ﮐﺮده و در ﻃﻼق و ﯾﺎ رﺟﻮع ﺧﻮد زﯾﺎن ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ ﴿�ن �ن أو� ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ زﻧﺎن در ﻋﺪۀ ﻃﻼق و ﯾﺎ ﻋﺪۀ وﻓﺎت ﺑﺎردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ آنھﺎ ﻧﻔﻘﻪ ﺑﺪھﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎر ﺧﻮد را ﺑﻨﮫﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا زﻧﺎن ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﺸﻘﺖ و رﻧﺞ ﺑﺎرداری ھﺴﺘﻨﺪ‬
‫ۡ‬ ‫َ ۡ َ َ ۡ َ َ ُ‬
‫و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺷﺪ و ﮐﻮدک از ﺷﯿﺮ ﻣﺎدر ﻧﻮﺷﯿﺪ ﴿فإِن أ�ضعن ل�م﴾ اﮔﺮ‬
‫َ َ ُ ُ َّ ُ ُ َ ُ‬
‫وره َّن﴾ ﭘﺲ ﻣﺰدﺷﺎن را ﺑﭙﺮدازﯾﺪ و اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺎدرھﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺷﯿﺮ دادﻧﺪ‪ٔ�﴿ ،‬اتوهن أج‬
‫در ﻣﻮرد اﺟﺮة ﺷﯿﺮدادن ﺑﺎھﻢ اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﯿﺮدھﯽ دﯾﮕﺮی ﺑﮕﯿﺮد‪،‬‬
‫ُ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺪر در ﭘﺮداﺧﺖ اﺟﺮة ﺷﯿﺮده ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ‪ُ�ِ ﴿ .‬نفِ ۡق ذو َس َع ٖة ّمِن َس َعتِهِۖۦ﴾ ﺗﺎ آن ﮐﻪ‬
‫ََ‬ ‫ُ‬
‫ﮔﺸﺎﯾﺶ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺎﻟﯽ دارد ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﻧﻔﻘﻪ ﺑﭙﺮدازد ﴿ َو َمن قد َِر عل ۡيهِ‬
‫�ۚ﴾‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮان ﺧﻮد ﺧﺮج‬ ‫ر ۡزقُ ُهۥ﴾ وآن ﮐﻪ ﺗﻨﮓ دﺳﺖ اﺳﺖ ﴿فَ ۡل ُين ِف ۡق م َِّما ٓ َءاتَٮ ٰ ُه ٱ َّ ُ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ ۡ‬ ‫َ ُ‬‫ّ‬ ‫َ‬
‫� �ف ًسا إِ� َما َءاتٮ ٰ َها ۚ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ را ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ وی داده‬ ‫ﮐﻨﺪ ﴿� يُ�ل ِف ٱ‬
‫از وﺳﻌﺖ ﯾﺎ ﺗﻨﮕﯽ رزق ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫‪٢٧٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آنھﺎ را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪۀ زن ﺑﺎردار وﺿﻊ ﺣﻤﻞ او اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎر ﻧﮫﺎد ﻋﺪه ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻔﻘﮥ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎم وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺷﻮھﺮ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﯿﺮدادن ﮐﻮدک ﺑﺮ ذﻣﮥ ﭘﺪر اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺮۀ ﺷﯿﺮده را ﺑﺪھﺪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ اﺟﺮۀ ﺷﯿﺮ دھﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺮده ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮان ﭘﺪر اﺳﺖ دارا و ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮان‬ ‫ُ‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺰد ِ‬
‫ﺧﻮد اﺟﺮۀ را ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎن ﻋﺪه زن زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮامس‬

‫َ ََ ْ َ ُ َ َُ‬
‫ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺎب أ َﺟﻠﻪ‬ ‫ﻜﺘ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﺳﺒﻖ اﻟ ِ‬
‫لﻠﺰ َ� ْ� ﺑْﻦ ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺘﺎب »ﻋﺪه« ﮔﺬﺷﺖ او را از‬ ‫اﺧ ُﻄﺒْ َﻬﺎ إ َﻰﻟ َ� ْﻔﺴ َﻬﺎ ﻗَ َﺎل َﻫ َﺬا ُّ‬ ‫ْ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺖ ﻧﺰد ﺧﻮدش ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﮐﻦ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‬ ‫اﻟْ َﻌ َّﻮامِ ل َ َّﻤﺎ ﻗَﺎﻟَﺖ امﺮأﺗﻪ أُ ُّم ُﻠﻛْﺜُﻮمٍ ﺑﻨْ ُ‬
‫ِ‬
‫َ ْ َ زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﻮام اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺶ ام ﮐﻠﺜﻮم ﺑﻨﺖ‬ ‫ُ ْ َ َ َ َ َ ٌ َ ِّ ْ َ ْ‬
‫ﺐ �ﻔ ِﻰﺴ ﺑِﺘﻄ ِﻠﻴﻘ ٍﺔ‬ ‫�ﻘﺒﺔ و ِ� ﺣﺎ ِمﻞ ﻃﻴ‬
‫َّ َ ﻋﻘﺒﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﻪ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ ً ُ َ‬
‫� َﻄﻠﻘ َﻬﺎ � ْﻄ ِﻠﻴﻘﺔ � َّﻢ ﺧ َﺮ َج ِإﻰﻟ الﺼﻼ ِة‬
‫َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ﯾﮏ ﻃﻼق از ﺧﻮد ﺧﻮﺷﺤﺎل ﮐﻦ زﺑﯿﺮ وی‬
‫َو َرﺟ َﻊ َوﻗﺪ َوﺿﻌﺖ‪� .‬ﻘﺎل ﻣﺎلﻬﺎ ﺧﺪ�ﺘ ِ�‬
‫َ َ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﻼق ﻣﻄﻠﻘﻪ ﮐﺮد و ﺑﺮای ﻧﻤﺎز از‬ ‫َ‬
‫ﻰﺒ ‪-‬ج‪َ �َ -‬ﻘﺎل ُ‬
‫ﻪﻟ‬ ‫اﻨﻟ َّ‬‫ا� ُ� َّﻢ أ َﻰﺗ َّ‬
‫َﺧ َﺪ َ� َﻬﺎ َّ ُ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﺎزآﻣﺪ زﻧﺶ وﺿﻊ‬ ‫ِ‬
‫ﺣﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬زﺑﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻘﺪر اﯾﻦ زن‬ ‫ﻰﺒ –ج‪َ -‬ﺳﺒَ َﻖ اﻟﺦ‬ ‫َّ‬
‫اﻨﻟ َّ‬
‫ِ‬
‫ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر اﺳﺖ و ﻣﺮا ﻓﺮﯾﺐ داد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺳﺰای ﻓﺮﯾﺒﺶ را ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫آﻣﺪ ﺣﮑﺎﯾﺖ را ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺟﻮاﺑﺶ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻦ ﻋﺪه ﺳﭙﺮی ﺷﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ََ ْ َ ُ َ َ‬
‫ﺎب أ َﺟﻠ ُﻪ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺪت ﻋﺪۀ زن‬ ‫ﻜﺘ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﺳﺒﻖ اﻟ ِ‬
‫َ ُ ْ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ ُ ُ َّ َ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺳﭙﺮی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬وأو�ٰت ٱ��ا ِل أجلهن أن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٧٤‬‬
‫ََۡ‬ ‫َ‬
‫يَض ۡع َن �ل ُه َّنۚ﴾ زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻋﺪهﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻤﻞ ﺧﻮد را ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﻟﺬا ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻖ‬
‫َ َْ‬ ‫َ ْ‬
‫رﺟﻌﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه زﯾﺮا وﻗﺖ ﻋﺪه ﺑﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ »ﻓﺎﺧ ُﻄﺒْ َﻬﺎ إِﻰﻟ �ﻔ ِﺴ َﻬﺎ«‬
‫وی را از ﺧﻮدش ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﮐﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ ازدواج ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ او را ﺑﻪ‬
‫َ ْ‬
‫ﻧﮑﺎﺣﺖ درآوری و اﮔﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ‪» .‬ﺧ َﺪ َ�ﺘ ِ�« اﯾﻦ ﺳﺨﻦ زﺑﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ زن ﻣﺮا ﻓﺮﯾﺐ داد‪ ،‬ﭼﻮن زن ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زودی وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﺷﻮھﺮش را اﻏﻔﺎل ﮐﺮده و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﻼق راﺣﺖ ﮐﻦ و زﺑﯿﺮس ﺑﺮای ﺧﻮﺷﯽ او‬
‫ﯾﮏ ﻃﻼق داد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز رﻓﺖ ﭼﻮن از ادای ﻧﻤﺎز ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ زن‬
‫وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻋﺪهاش ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و زن ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﻼل ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ‬
‫ﺗﺎزه و آﻧﮫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ زن ﺑﯿﻮه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ازدواج ﻣﻮاﻓﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ﻋﻘﺪ‬
‫ا�« ﻧﻔﺮﯾﻦ اﺳﺖ‬‫ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺪون رﺿﺎی زن ﺻﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽﮔﺮدد و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ زﺑﯿﺮس » َﺧ َﺪ َ� َﻬﺎ َّ ُ‬
‫ﺑﺮ زن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻓﺮﯾﺒﯽ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮش را داده ﺳﺰا دھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﻧﻈﺮ او اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮد اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﺻﻠﺢ ﮐﻨﺪ ﭘﺎداش وی ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را درک ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪۀ زن ﺑﺎردار وﺿﻊ ﺣﻤﻞ او اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﯿﻦ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‬
‫و ﻃﻼﻗﺶ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﺮای زن زﺑﯿﺮ س ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﻢ و در ﺑﺮاﺑﺮش ﺗﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﺷﻮﯾﻢ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زﺑﯿﺮ س ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻈﻠﻮم ﺣﻖ دارد ﺑﺮ ﻇﺎﻟﻢ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺻﺒﺮ ﮐﺮده و دﻋﺎی‬
‫ﺑﺪ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻋﺪه وﻓﺎت‬

‫ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ‬ ‫﴿ َوٱ َّ� َ‬
‫)‪ (۲۳۴‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ و‬ ‫ِين ُ� َت َوف ۡون مِن� ۡم َو َ�ذ ُرون أ ۡز َ� ٰ ٗجا‬
‫ھﻤﺴﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه‬ ‫سه َّن أَ ۡر َ� َع َة أَ ۡش ُهر َو َع ۡ��ۖٗ‬ ‫َ َ َ َّ ۡ َ َ ُ‬
‫ٖ‬ ‫���صن بِأنف ِ ِ‬
‫و ده روز اﻧﺘﻈﺎر ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َۡ َ َ‬
‫اح عل ۡي� ۡم‬ ‫فإِذا بَلغ َن أ َجل ُه َّن ف� جن‬
‫ﻣﺪت ﺧﻮﯾﺶ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬
 ‫‪٢٧٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫وف َوٱ َّ ُ‬ ‫نف َّ ۡ َ ۡ‬ ‫َ َََۡ ٓ َ ُ‬

‫� ﻧﯿﺴﺖ در آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ و ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ‬ ‫س ِهن ب ِٱلمع ُر ِ �‬
‫� أ ِ‬ ‫�ِيما �علن ِ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫َۡ ُ َ َ ‪ٞ‬‬
‫ب ِ َما �ع َملون خبِ�‪] ﴾٢٣٤‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۳۴ :‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ� َ‬
‫ِين ُ� َت َوف ۡون مِن� ۡم َو َ�ذ ُرون أ ۡز َ� ٰ ٗجا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮداﻧﯽ از‬
‫ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﻣﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ و ھﻤﺴﺮاﻧﯽ در ﻋﻘﺐ ﺧﻮد‬
‫َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ زﻧﺎن ﺗﺎ اﻧﺘﮫﺎی ﻋﺪه اﻧﺘﻈﺎر ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﻋﺪهﺷﺎن ﴿ َ� َ َ ۡ‬
‫س ِه َّن أ ۡر َ� َعة‬
‫� َّ�ص َن بِأنف ِ‬
‫َ َ َۡ‬
‫��ۖ﴾ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه و ده روز اﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﺐھﺎی آن و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬فإِذا بَلغ َن‬ ‫أَ ۡش ُهر َو َع ۡ ٗ‬
‫ٖ‬
‫َ َ ُ َ َ َ َ ۡ ُۡ‬ ‫َ َ‬
‫أ َجل ُه َّن﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﻋﺪه را ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ ﴿ف� جناح علي�م﴾ ﭘﺲ ﮔﻨﺎھﯽ و‬
‫َ َََۡ ٓ َ ُ‬
‫س ِه َّن﴾ در آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ از ﺗﺠﻤﻼت و‬ ‫� أنف ِ‬ ‫ﺣﺮﺟﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ِ�﴿ ،‬يما �علن ِ‬
‫َۡ ۡ‬
‫وف﴾ ﻣﻌﺮوف آﻧﺴﺖ‪:‬‬ ‫آراﯾﺶ و ﺳﺮﻣﻪﮐﺸﯿﺪن و آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر ﴿ب ِٱلمع ُر ِ �‬
‫ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ آن را ﻣﺠﺎز ﺷﻤﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻨﮑﺮ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ در آن ﺣﺮج و‬
‫َ ُ َ َ‬ ‫ﮔﻨﺎه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ ُ‬
‫� ب ِ َما � ۡع َملون خبِ�‪ ،﴾ٞ‬ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﯿﺪ‬
‫آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ ﮐﻪ اﺣﻮالﺗﺎن ﺑﺮ وی ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﻋﺬاﺑﺶ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪۀ وﻓﺎت اﮔﺮ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ده روز اﺳﺖ و اﮔﺮ‬
‫ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺪهاش وﺿﻊ ﺣﻤﻠﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﺪۀ ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ را‬
‫ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺮک زﯾﻨﺖ ﺑﺮای زﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در وﻓﺎت ﺷﻮھﺮ ﻋﺪه ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﻮاع زﯾﻨﺖ از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻋﻄﺮ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮ و اﺑﺮﯾﺸﻢ را ﺗﺮک‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ زن در‬
‫ﻋﺪه ﺳﺮﻣﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﺸﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ ﻧﮑﺸﺪ و از دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﯾﺎد ﮐﺮده‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬زن در ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪھﺎ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﺮد و ﭼﻮن ﯾﮏ ﺳﺎل‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٧٦‬‬

‫ﺳﭙﺮی ﻣﯽﺷﺪ ﭘﺲ ﺳﮕﯽ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ زن ﺳﺮﮔﯿﻨﯽ ﻣﯿﺎﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ‬

‫اﻧﻘﻀﺎی ﻋﺪهاش ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﺳﭙﺮی ﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻘﺎء زن ﻣﻌﺘﺪه در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮﻫﺮ‬

‫اﺬﻟى َﺟ َ‬ ‫َّ‬ ‫َْ‬ ‫ْ ُ‬
‫ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﺑﺮای زن ﻣﻌﺘﺪه‬ ‫ﺎء‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬اﻣﻜ ِﻰﺜ ِﻰﻓ ﺑي ِﺘ ِﻚ ِ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬در ھﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ وﻓﺎت‬‫ﺎب‬‫ﻰﻌ َز ْوﺟﻚ َﺣ َّﻰﺘ َ�ﺒْﻠُ َﻎ اﻟْﻜﺘَ ُ‬ ‫ِ�ﻴ ِﻪ َ� ْ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ َ‬ ‫َ َ َُ ََ َ ْ َ ْ َ ْ ُ‬
‫ﺷﻮھﺮت ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻦ ﺗﺎ‬‫ﺖ ﻓﺎ�ﺘَﺪدت ِ�ﻴ ِﻪ أ ْر َ� َﻌﺔ‬ ‫أﺟﻠﻪ‪� .‬ﻘﺎﻟ‬
‫ﻣﺪت ﻋﺪه ﺳﭙﺮی ﺷﻮد‪ ،‬آن زن ﮔﻔﺖ‪ :‬در آن‬ ‫أَ ْﺷ ُﻬﺮ َو َﻋ ْ ً‬
‫ﺮﺸا‪.‬‬ ‫ٍ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه و ده روز ﻋﺪه ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدم‪.‬‬
‫ﺖ َﻓﺎﻃ َﻤ ُﺔ ﺑﻨْﺖُ‬ ‫َوﻗَ ْﻮل َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل‪ :‬ﻗَﺎﻟَ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِّ َ َ ُ َ ْ و از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ‬ ‫َ َ ُ َ َّ‬ ‫َْ‬
‫ا�! ِإ� أﺧﺎف أن‬ ‫ﻗي ٍﺲ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ﺑﻨﺖ ﻗﯿﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ای‬ ‫ُ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ‬
‫ﺤ َّﻮل‪.‬‬ ‫�ﻘﺘﺤﻢ ﻰﻠﻋ‪ .‬ﻓﺄمﺮﻫﺎ أن �ﺘ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪام‬
‫ﮐﺴﯽ داﺧﻞ ﺷﻮد و ﻣﻦ در آن ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎﺷﻢ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮاﯾﺶ اﻣﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﯽ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺟﺎی ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ وﻏﯿﺮه(‬
‫َّ‬ ‫ْ ُ‬
‫ﻰﻌ َز ْو ِﺟﻚ« اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺎء ِ�ﻴ ِﻪ َ� ْ ُ‬
‫اﺬﻟى َﺟ َ‬ ‫َْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬اﻣﻜ ِﻰﺜ ِﻰﻓ ﺑي ِﺘ ِﻚ ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ ﺑﺮای زﻧﯽ ﮐﻪ در ﻋﺪۀ وﻓﺎت ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در ھﻤﺎن ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻪ‬
‫َ َّ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ‬
‫ﺎب أ َﺟﻠ ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﻜﺘ‬
‫ﺷﻮھﺮت وﻓﺎت ﮐﺮده اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻦ و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪» :‬ﺣﻰﺘ �ﺒﻠﻎ اﻟ ِ‬
‫ﻋﺪۀ ﺗﻮ ﺑﮕﺬرد و آن ﭼﮫﺎر ﻣﺎه و ده روز اﺳﺖ‪ .‬زﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎرۀ ﻋﺪه ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺮﺸا« ﭼﮫﺎر ﻣﺎه و ده روز ﻋﺪه ﺷﻤﺮدم و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫ت ِ�ﻴ ِﻪ أَ ْر َ� َﻌ َﺔ أَ ْﺷ ُﻬﺮ َو َﻋ ْ ً‬ ‫َ ََْ ْ ُ‬
‫»ﻓﺎ�ﺘﺪد‬
‫ٍ‬
‫َ َ ُ َ َّ ِّ‬
‫ﻧﺸﺪم و از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻗﯿﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ا�! ِإ�‬
‫ﻰﻠﻋ« ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﺴﯽ در ﻣﻨﺰﻟﻢ داﺧﻞ ﺷﻮد و ﻣﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎﺷﻢ و‬ ‫ﺤ َﻢ َ َ َّ‬ ‫ﺎف أَ ْن ُ� ْﻘﺘَ َ‬
‫َ َ ُ‬
‫أﺧ‬
‫ﻣﻮرد اذﯾﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮم‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻣﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ اﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدد‬
‫و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ھﺮﮔﺎه ﻣﻌﺘﺪه ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﯾﺎ ﻣﺎﻟﺶ ﺗﺮس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻮاز دارد ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﮥ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ اﯾﻤﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮده و ﻋﺪه ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮش وﻓﺎت ﮐﺮده واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ او ﮐﻪ ﻋﺪهاش را در‬
‫آن ﺧﺎﻧﻪ ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺷﻮھﺮ را در آن ﺷﻨﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﮫﺘﺮ آﻧﺴﺖ در آن‬
‫ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ ﺷﻮھﺮش ﻓﻮت ﮐﺮده ﻋﺪه را ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪۀ وﻓﺎت ﭼﮫﺎر ﻣﺎه و ده روز اﺳﺖ و اﮔﺮ زن ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻋﺪهاش ﺑﻪ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﻣﺎهھﺎ ﻋﺪه ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﺑﮫﺘﺮ و‬
‫ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ زن در ھﻨﮕﺎم ﻋﺪه ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺧﻮﺷﺒﻮﺋﯽ‪ُ ،‬ﺳﺮﻣﻪ آراﯾﺶ و‬
‫زﯾﻮرات اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﺪت ﻋﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎران را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﻃﻼق ﻗﺒﻞ از آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﯽ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫� ۡح ُت ُم )‪ (۴۹‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﮑﺎح‬ ‫َ َ َ‬ ‫ْ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا إِذا ن‬‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬‫﴿ ٰٓ‬
‫َ ۡ َ ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ را‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬ ‫َّ ۡ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ ۡ َ‬
‫ت � َّم َطلق ُت ُموه َّن مِن �ب ِل أن‬ ‫ٱل ُمؤمِ�ٰ ِ‬
‫ﻃﻼقﺷﺎن دادﯾﺪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ة‬ ‫� ۡم َعلَ ۡيه َّن م ِۡن ع َّ‬
‫ِد‬
‫َ َ ُّ ُ َّ َ َ َ ُ‬
‫�مسوهن �ما ل‬
‫ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﺷﻤﺎ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫وه َّن َو َ ّ ُ ُ َّ َ َ ٗ‬ ‫َ ۡ َ ُّ َ َ اۖ َ َ ّ ُ ُ‬
‫�حوهن �احا را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻋﺪهای ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎرش‬ ‫ِ‬ ‫�عتدو�ه �متِع‬
‫َ ٗ‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ ﭘﺲ ﻣﺘﻌﻪ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺑﺪھﯿﺪ و‬ ‫�ِي�‪] ﴾٤٩‬اﻷﺣﺰاب‪.[۴۹ :‬‬
‫رھﺎﺋﯿﺸﺎن ﮐﻨﯿﺪ رھﺎﺋﯽ ﻧﯿﮑﻮ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ َ َ َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا إِذا ن� ۡح ُت ُم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮔﺎه زﻧﺎن‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻣﺆﻣﻨﻪ را ﻧﮑﺎح ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﻪ ﻗﯿﺪ ﺷﺪه زﯾﺮا ﻧﮑﺎح زﻧﺎن ﮐﺎﻓﺮه ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َّ ۡ ُ‬ ‫ُ‬
‫ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َّ �﴿ :‬م َطلق ُت ُموه َّن مِن � ۡب ِل أن � َم ُّسوه َّن﴾ ﯾﻌﻨﯽ آنھﺎ را ﻗﺒﻞ‬
‫از ﺟﻤﺎع ﻃﻼق ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻋﺪه واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺪه از ﺟﮫﺖ ﭘﺎﮐﯽ رﺣﻢ‬
‫اﺳﺖ و رﺣﻢ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او آﻣﯿﺰش ﯾﺎ ﺧﻠﻮت ﻧﺸﺪه ﭘﺎک اﺳﺖ و دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻋﺪه ﺑﺎﻗﯽ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ََ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �﴿ :‬ما ل� ۡم عل ۡي ِه َّن م ِۡن ع َِّدة ٖ � ۡع َت ُّدو� َهاۖ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ زﻧﺎن ﺣﻖ ﻋﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٧٨‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫﴿� َم ّت ِ ُعوه َّن﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻄﻠﻘﻪھﺎی ﭘﯿﺶ از ﺧﻠﻮت و ﺟﻤﺎع ﻣﺘﻌﻪ ﺑﺪھﯿﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای زن داده ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﭘﻮل ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ و ﯾﺎ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ و‬
‫دادن اﯾﻦ ﻣﺘﻌﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ زﻧﺎن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﮫﺮ ﻧﺪارﻧﺪ و در ھﻨﮕﺎم ﻋﻘﺪ ﻣﮫﺮ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﮫﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺼﻒ آن ﺑﺮای زن‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ زن ﺑﺒﺨﺸﺪ و از ﺣﻖ ﺧﻮد ﺑﻪ رﺿﺎ و رﻏﺒﺖ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫َ َ ّ ُ ُ َّ َ َ ٗ َ ٗ‬
‫احا �ِي�﴾ ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺎن را ﺑﻌﺪ از ﻃﻼق ﺑﺒﺪی ﯾﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن و ﻧﻪ‬ ‫�حوهن �‬ ‫﴿و ِ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺿﺮری ﻧﺮﺳﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ آھﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻔﻆ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ آن داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای زن ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻮت ﻣﮫﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﭘﯿﺶ از ﺧﻠﻮت‬
‫اﮔﺮ ﻣﮫﺮی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺼﻒ ﻣﮫﺮ و اﮔﺮ ﻣﮫﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺘﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ از ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن آﻧﺴﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮی را ﺑﻪ ﺑﺪی ﯾﺎد ﻧﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ او ﺑﺪی ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرۀ زﻧﺎن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َ َ ّ ُ ُ َّ َ َ ٗ َ ٗ‬
‫احا �ِي�﴾ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه رھﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺸﺎن را‬ ‫�حوهن �‬ ‫﴿و ِ‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﺧﻮد ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ و ھﯿﭻ ﺿﺮر و زﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﺮﺳﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﻗﺪام ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻃﻼق ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮان‬

‫َ َ َ َ‬ ‫ََ ْ ْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﺰرگ ﭘﻨﺎه‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻟﻘﺪ ُﻋﺬ ِت ﺑِ َﻤ َﻌﺎ ٍذ ‪،‬ﻗﺎل ﻫﺬا‬
‫ُﺑﺮدی‪ ،‬اﯾﻦ )ﺳﺨﻦ را( ﺑﺮای ھﻤﺴﺮش ﻋﻤﺮه‬ ‫َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ ْ‬
‫لﻤﺎ � َﻌ َّﻮذت ِﻣ ْﻦ‬ ‫وﺟ ِﻪ �ﻤﺮة ﺑِﻨﺖ اﺠﻟﻮ ِن‬ ‫لِﺰ ِ‬
‫َ‬
‫َ ُْ َ ْ َ ََ َ‬
‫ﺑﻨﺖ ﺟﻮن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او را در ﺷﺐ ﻋﺮوﺳﯽ ﻧﺰد‬ ‫ﺖ َﻋﻠﻴْ ِﻪ �ﻘﺎل‬ ‫َر ُﺳﻮل اﷲ ج ِﺣ� أد ِﺧﻠ‬
‫ل َ َﻬﺎ‪ :‬ﻟَ َﻘ ْﺪ ُﻋ ْﺬت ﺑ ُﻤ َﻌﺎذ َ� َﻄﻠَّ َﻘ َﻬﺎ َوأَ َم َﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آوردﻧﺪ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه‬
‫ِ ِ ٍ‬
‫ُ َ ً َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ﻣﯽﺑﺮم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﺰرگ‬
‫�‬ ‫أﺳﻴﺪا أن �ﻬﺰﻫﺎ و��ﺴﻮﻫﺎ ﺛﻮ� ِ‬
‫ﭘﻨﺎه ﺑﺮدی‪ ،‬ﺑﻌﺪ او را ﻃﻼق داد و ﺑﺮای اﺳﯿﺪ‬ ‫ْ َ ََْ‬
‫َو ُ�ﻠ ِﺤﻘ َﻬﺎ أﻫﻠ َﻬﺎ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎ دو ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺪھﺪ و آﻣﺎدۀ‬
‫ﺳﻔﺮ ﮐﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
 ‫‪٢٧٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬
‫ََ ْ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻟﻘﺪ ُﻋﺬ ِت ﺑِ َﻤ َﻌﺎ ٍذ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ ﺑﺰرگ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدی ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮاد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺮای زوﺟﻪاش ﻋﻤﺮة ﺑﻨﺖ ﺟﻮن ﮔﻔﺖ‪ ،‬زﯾﺮا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او‬
‫را در ﺷﺐ ﻋﺮوﺳﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آوردﻧﺪ ﺑﺮ زﺑﺎن آورد »اﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻨﻚ« از ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯽﺑﺮم‪ ،‬و ﻋﻠﺘﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻔﺴﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ ھﺒﻪ ﮐﻦ‪ ،‬او‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻠﮑﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺷﺨﺺ ﺑﺎزاری ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫دﺳﺘﺶ او را ﻧﻮازش ﮐﺮده و آرام ﮐﻨﺪ‪ ،‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم از ﺗﻮ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ وی رﺳﺪ ﻃﻼﻗﺶ داد و ﭼﻮن ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﮫﺮی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮای وی ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﮫﺮﯾﻪ ﻧﺪاد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﻌﻪ داد و ﺑﺮای اﺳﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ او را ﺑﺮای‬
‫ﺳﻔﺮ آﻣﺎده ﮐﻦ و دو ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ وی ﺑﭙﻮﺷﺎن ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺮﺳﺎﻧﯽ اﺳﯿﺪ س ھﻢ دﺳﺘﻮر‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را اﺟﺮا ﮐﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻤﺮاھﺘﺎن ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﻟﻐﺎت ﻣﻔﺮد را ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻦ و اﺟﻤﺎل آن را ﺗﻔﺼﯿﻞ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﻨﺎهﮔﺮﻓﺘﻦ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯽﺑﺮد ﺑﺎﯾﺪ از وی ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺣﮑﻢ ﺳﺆال ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ را دارد‬
‫ﮐﻪ درﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳﺘﮥ او داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن ﭼﯿﺰ در ﻗﺪرﺗﺶ‬
‫ﻧﺒﻮده ﯾﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ دادن ﻣﺘﻌﻪ ﺑﺮای ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺪﺧﻮﻟﻪ ﯾﻌﻨﯽ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او‬
‫ھﻢﺧﻮاﺑﯽ ﻧﺸﺪه واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮای ﻣﻄﻠﻘﮥ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﮫﺮی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻪدادن ﺑﺮای زن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺪﺧﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮای زﻧﺎن ﻣﻄﻠﻘﻪ دادن ﻣﺘﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دادن ﻣﺘﻌﻪ ﺑﻪ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻏﻔﻠﺖ دارﻧﺪ‬
‫ًّ‬
‫وف َحقا‬ ‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﺪان ﺣﮑﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪َ ﴿ .‬ول ِۡل ُم َط َّل َ�ٰ َ َ ُ ۡ َ ۡ‬
‫ت م�ٰع ۢ ب ِٱلمع ُر ِ �‬
‫ِ‬
‫ََ‬
‫� ٱل ۡ ُم َّتق َ‬
‫�‪] ﴾٢٤١‬اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۲۴۱ :‬و ﺑﺮای زﻧﺎن ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ ،‬ﺑﮫﺮهی ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺮ ﻋﮫﺪهی ﻣﺮدان ﭘﺮھﯿﺰﮐﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٨٠‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان اﺳﺖ‬

‫ﺳﺨﻦ ﺧﺪای ﭘﺎک و ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬
‫� َ� ۡف ًسا إِ� ُو ۡس َع َها ۚ ل َها )‪ (۲۸۶‬ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزد ﺧﺪا ھﯿﭽﮑﺲ‬ ‫َّ‬ ‫� ّل ُِف ٱ َّ ُ‬‫َ ُ َ‬
‫﴿� ي‬
‫ُ‬
‫را ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮاﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﻮد او اﺳﺖ‬
‫ت﴾‬ ‫�تَ َس َب ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ََ‬
‫ت َوعل ۡي َها َما ٱ‬ ‫َما َك َس َب ۡ‬
‫آﻧﭽﻪ از ﻧﯿﮑﯽھﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﺑﻪ‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۸۶ :‬‬
‫زﯾﺎن اوﺳﺖ ھﺮﭼﻪ از ﺑﺪیھﺎ ﮐﺴﺐ‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻣﮕﯿﺮ ﺑﺮ ﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﯾﻢ ﯾﺎ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ ۡ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ‬
‫� �ف ًسا إِ� ُو ۡس َع َها ۚ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ �﴿ :‬يُ�ل ِف ٱ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدی را ﮐﻪ ﻧﻔﺲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ »ﻣﺮاد اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ« ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮاﻧﺶ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ آن ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻗﻮﻟﯽ و ﻋﻤﻠﯽ و اﯾﻦ ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ‪ .‬ﻣﺮاد از )وﺳﻊ( در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و ﻗﺪرت ﺑﺮداﺷﺘﻦ‬
‫ﺗﮑﻠﯿﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎسب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آﯾﺖ‪�﴿ :‬ن ُ� ۡب ُدوا ْ َما ِ ٓ‬
‫�‬
‫�م بهِ ٱ َّ ُ‬ ‫ُ ۡ َۡ ُُۡ ُ َُ ۡ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫�ۖ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪ .[۲۸۴ :‬ﻧﺎزل ﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ »اﮔﺮ آﻧﭽﻪ در‬ ‫ِ‬ ‫ِب‬
‫س‬ ‫ا‬ ‫�‬ ‫وه‬ ‫ف‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫م‬ ‫�‬ ‫س‬
‫ِ‬ ‫نف‬ ‫أ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ و ﯾﺎ آﺷﮑﺎر ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدھﺪ« اﺻﺤﺎب از ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ اﺣﺴﺎس دﺷﻮاری ﮐﺮده و ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺷﮑﺎﯾﺖ‬
‫َ َ ُ ْ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ َ َّ َ َ ۡ َ‬
‫��ك‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪﴿ :‬وقالوا س ِمعنا وأطعناۖ �فرانك ر�نا‬
‫ٱل ۡ َم ِص ُ‬
‫�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۲۸۵ :‬ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺎ‬
‫ﺧﻮاھﺎن آﻣﺮزﺷﺖ ھﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮﺳﺖ«‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ ۡ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ‬
‫� �ف ًسا إِ� ُو ۡس َع َها ۚ﴾ ﯾﻌﻨﯽ آن ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ و‬ ‫آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ �﴿ :‬يُ�ل ِف ٱ‬
‫ﮐﺎری ﻧﯿﮑﻮ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺑﺮ آن ﻋﻤﻞ ﭘﺎداش و ﺛﻮاب داده ﻣﯽﺷﻮد و آن ﮐﻪ ﮐﺎری ﺷﺮ و ﮔﻨﺎه‬
‫اﻧﺠﺎم دھﺪ ﻣﻮرد ﺑﺎزﭘﺮس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺟﺰا داده ﻣﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ وی ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‬
‫و او ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫َ َّ َ َ ُ َ ۡ َ ٓ َّ َ ٓ َ ۡ َ ۡ َ ۡ َ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﴿ر�نا � تؤاخِذنا إِن �سِ ينا أو أخط�نا﴾‪ :‬و ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت را از روی ﯾﻘﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﺑﺮآوردم و‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ از ﺳﮫﻮ و ﻧﺴﯿﺎن را از دوش ﺷﻤﺎ ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٨١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﮔﺬﺷﺖ و ﻋﻔﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﺎری ﮐﻪ اﻧﺠﺎﻣﺶ از ﺗﻮان و ﻗﺪرت ﺑﻨﺪه‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ ۡ‬ ‫َ ُّ‬ ‫َ‬
‫� �ف ًسا إِ� ُو ۡس َع َها﴾‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ �﴿ :‬يُ�ل ِف ٱ‬
‫»ﺧﺪا ﻧﻔﺴﯽ را ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮاﻧﺶ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻧﻤﯽدھﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ از ﮐﺎری را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ و ﺧﻄﺎ‬
‫َّ َ ٓ َ َ ۡ ۡ َ‬ ‫َ َُ َۡٓ‬
‫ِينا أ ۡو أخ َط�نا﴾ ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‪َ ﴿ :‬ر َّ� َنا � تؤاخِذنا إِن �س‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﺧﻄﺎ آن ﮐﻪ ﺗﯿﺮی ﺑﻪ ﺳﻮی آھﻮی ﭘﺮﺗﺎب ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺼﺎدف‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺜﺎل ﻧﺴﯿﺎن آن ﮐﻪ روزهداری ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺧﻮرد ﯾﺎ ﻣﯽآﺷﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺮدار ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ و اواﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل آﻣﺎده‬
‫ﮐﻨﺪ ﭼﻪ آن ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﯾﺎ زﺑﺎﻧﯽ ﺳﭙﺲ اﮔﺮ ﻗﺪرت ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﺮد ﭼﻪ ﺧﻮب و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ او ﺣﺮﺟﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻄﺎء و ﻧﺴﯿﺎن ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﺪارد‬

‫َ ُ َّ‬ ‫ا� َﺠﺗَ َ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إ َّن َّ َ‬
‫ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺎو َز ِﻰﻟ � ْﻦ أﻣ ِﻰﺘ‬ ‫ِ‬
‫َْ‬ ‫َُْ َ َ َ َْ َ ْ َ ْ‬ ‫َ� َّﻤﺎ َﺣ َّﺪﺛَ ْ‬
‫ﺟﮫﺖ اﺣﺴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دارد از اﻣﺘﻢ ﺑﺪاﻧﭽﻪ‬ ‫ﺖ ﺑِ ِﻪ أ�ﻔﺴﻬﺎ ﻣﺎ لﻢ �ﻌﻤﻞ ﺑِ ِﻪ أو‬
‫َّ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﺪ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﺮده‬ ‫ﺎو َز � ْﻦ أﻣ ِﻰﺘ‬ ‫ﺗ�ﻠ ْﻢ‪َ .‬وﻗ ْﻮﻪﻟ‪ِ :‬إن ا� ﺠﺗ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺒﻨﺪﻧﺪ و ﯾﺎ ﻧﺰد‬ ‫َ‬ ‫ْ َ َ َ َ ِّ ْ َ َ َ َ ْ ْ ُ‬
‫اﺳﺘُﻜ ِﺮﻫﻮا َﻋﻠﻴْ ِﻪ‬ ‫اﺨﻟﻄﺄ واﻟنﺴﻴﺎن وﻣﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬از ﮐﺎری ﮐﻪ‬
‫اﻨﻟﺎﺋِ ِﻢ‬ ‫َوﻗَ ْﻮﻪﻟ‪ُ :‬ر ِﻓ َﻊ اﻟْ َﻘﻠَ ُﻢ َ� ْﻦ ﺛﻼﺛ ٍﺔ َﻋﻦ َّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اﻣﺘﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ و ﯾﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ و ﯾﺎ‬ ‫ِ‬
‫ً‬ ‫ﺮﺒَ‬ ‫ْ‬
‫الﺼﻐ� َﺣ َّﻰﺘ ﻳ� َ‬
‫َ‬ ‫َﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴتَﻴْﻘ َﻆ َو َﻋﻦ َّ‬
‫ﮐﺴﯽ آنھﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎری ﺟﺒﺮا وادار ﮐﻨﺪ‬ ‫ِ َِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺠﻨُﻮن َﺣ َّﻰﺘ َ� ْﻌﻘ َﻞ أ ْو ﻳُﻔ َ‬ ‫َ َ َْ ْ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻗﻠﻢ‬ ‫ﻴﻖ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬وﻋ ِﻦ الﻤ‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ از ﺳﻪ ﮐﺲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫از ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺗﺎ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد‪ ،‬از ﮐﻮدک ﺗﺎ ﺑﺰرگ‬
‫ﺷﻮد و از دﯾﻮاﻧﻪ ﺗﺎ ﻋﺎﻗﻞ ﺷﻮد و ﺑﻪ ھﻮش آﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٨٢‬‬
‫َ ْ ُ َّ َ َّ َ َّ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ‬ ‫ا� َﺠﺗَ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬إ َّن َّ َ‬
‫ﺎو َز ِﻰﻟ �ﻦ أﻣ ِﻰﺘ �ﻤﺎ ﺣﺪﺛﺖ ﺑِ ِﻪ أ�ﻔﺴﻬﺎ ﻣﺎ لﻢ �ﻌﻤﻞ‬ ‫ِ‬
‫َ ْ َ َ َّ‬
‫�ﻠ ْﻢ« اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺒﺮ از اﺣﺴﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج ﮐﺮده اﺳﺖ‬ ‫ﺑِ ِﻪ أو ﺗ‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ وﺳﻮﺳﮥ ﮐﻪ در ﻧﻔﺴﺶ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻮﺳﮥ ﻧﻔﺲ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ و ﯾﺎ آن را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﯿﺎورد‪ ،‬وﻟﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮد و ﯾﺎ آن را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد و ﯾﺎ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬درﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﭼﻪ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﻋﻤﻠﯽ ﻧﮑﻨﺪ و ﯾﺎ آن را ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻧﯿﺎورد و ﭼﻮن آن را ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺮده ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺠﺎزات در ﺣﺎل و ﯾﺎ آﯾﻨﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫َ‬ ‫ْ َ َ َ َ ِّ ْ َ َ َ َ ْ ْ‬ ‫َّ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ‬
‫اﺳ ُﺘﻜ ِﺮ ُﻫﻮا َﻋﻠﻴْ ِﻪ« اﯾﻦ‬ ‫ﺎو َز � ْﻦ أﻣ ِﻰﺘ اﺨﻟﻄﺄ واﻟنﺴﻴﺎن وﻣﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ِ » :‬إن ا� ﺠﺗ‬
‫اﻟﻄﺎف و اﻧﻌﺎم دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را در ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺑﺮ ﺧﻄﺎء‪ -۲ .‬ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‪ -۳ .‬ﺣﺎﻟﺖ اﮐﺮاه و اﮐﺮاه آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻇﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را‬
‫َْ َ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺣﺮام ﯾﺎ ﮐﺎر ﺣﺮام و ﯾﺎ ﺗﺮک واﺟﺒﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ُ » :‬رﻓِ َﻊ اﻟﻘﻠ ُﻢ‬
‫َ َ‬
‫ﻮن َﺣ َّﻰﺘ � ْﻌ ِﻘﻞ«‪.‬‬ ‫الﺼﻐ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ‬ ‫اﻨﻟﺎﺋﻢ َﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴتَﻴْﻘ َﻆ َو َﻋﻦ َّ‬
‫َّ‬ ‫َ ْ َ ََ َ‬
‫� ﺣﻰﺘ ﻳ�ﺮﺒ ‪ -‬وﻋ ِﻦ الﻤﺠﻨ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�ﻦ ﺛﻼﺛ ٍﺔ ﻋ ِﻦ ِ ِ‬
‫ﻗﻠﻢ از ﺳﻪ ﮐﺲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺗﺎ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد‪ ،‬از ﮐﻮدک ﺗﺎ ﺑﺰرگ ﮔﺮدد‪ ،‬از‬
‫ً‬
‫دﯾﻮاﻧﻪ ﺗﺎ ﻋﺎﻗﻞ ﺷﻮد ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻧﺶ را ﺟﺒﺮا ﻃﻼق دھﺪ ﻃﻼﻗﺶ واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و آن‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﺟﺒﺮا وادار ﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﮑﺸﺪ ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ آن را ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده و ﻣﻌﻨﺎی آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ داده و ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﺧﻮب ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬از ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪی ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در ﺧﻮر ﺷﮑﺮﮔﺬاری‬
‫اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﺎ ﻻزم اﺳﺖ از ﺷﮑﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻮرزﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻮﺳﻪ ﻃﻼق ﻧﻤﯽﺷﻮد ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﻼق ﻣﮑﺮه واﻗﻊ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﯾﻦ اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪﯾﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ از اﻃﻔﺎل ﻗﻠﻢ ﻣﺆاﺧﺬه ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه در ھﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫اﻣﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ده ﺳﺎﻟﮕﯽ و ﺳﺎلھﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﺑﺮای ﻧﻤﺎز زده ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﺰرگ‬
‫ﺷﺪ و ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺑﺮ وی ﺣﺪ ﺗﺎرک اﻟﺼﻠﻮة ﺟﺎری ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٨٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻟﻐﻮ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫� )‪ (۸۹‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی‬ ‫� ب ِٱ َّلل ۡغو ِ ٓ‬‫� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫َ َُ ُ ُ‬
‫ِ‬ ‫﴿� يؤاخِذ‬
‫َ ﺑﯿﮫﻮدۀﺗﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫َ ُ ُ‬ ‫َۡ َٰ ُ ۡ َ َ‬
‫�ن يُؤاخِذ�م بِما‬ ‫ٰ‬
‫�ي�ن ِ�م و ِ‬‫�‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪل ﺑﺴﺘﻪ اﯾﺪ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ ُّ ۡ َ‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫�قد� ُم ٱ�ي�نۖ﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۸۹ :‬‬ ‫ٰ‬
‫َ‬ ‫َ َُ ُ ُ‬
‫ُ‬
‫� �يۡ َ�ٰن ِ� ۡم﴾‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻟﻐﻮ‬‫� ب ِٱ َّلل ۡغو ِ ٓ‬
‫� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪ �﴿ :‬يؤاخِذ‬
‫ِ‬
‫دوﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﯿﺰی ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد و ﻋﻘﯿﺪه دارد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ً‬
‫ﻋﮑﺲ ﮔﻤﺎن و ﺳﻮﮔﻨﺪش آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ از ﺗﻮ ﭼﯿﺰی ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﺋﯽ‬
‫ﻧﺪارم و او ﺳﺆاﻟﺶ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﻮ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮری ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪات ﻣﯽآﺋﯽ و ﯾﺎ ﺟﯿﺒﺖ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬آن را ﻣﯽﯾﺎﺑﯽ اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ را ﻟﻐﻮ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻪ ﮐﻔﺎره دارد و ﻧﻪ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ آن ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬دوم اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﺋﯽ‪:‬‬
‫آری ﺑﻪ ﺧﺪا و ﯾﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ارادۀ ﺳﻮﮔﻨﺪ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ وﻟﯽ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﻪ زﺑﺎﻧﺖ ﺟﺎری‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ھﻢ ﻟﻐﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را‬
‫َ ُ ُ‬ ‫َ‬
‫�ن يُؤاخِذ�م‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی ﻟﻐﻮﺗﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و� ٰ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َّ ُّ ۡ َ‬
‫بِما �قد� ُم ٱ�ي�نۖ﴾ ﯾﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮدﯾﺪ و ﺑﺪل ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ٰ‬
‫ﮐﺎری ﯾﺎ ﺗﺮک آن را داﺷﺘﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﺎﻧﺚ ﺷﺪﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﻣﯽزﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻗﺪرت ﻧﺪھﺪ‬
‫ﮐﺎری اﻧﺠﺎم داده ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ و اﮔﺮ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ‬
‫وﻟﯽ ﺷﯿﻄﺎن ﺷﻤﺎ را از ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﮥ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺎزداﺷﺖ ﮐﻪ آن را ﻧﮕﻔﺘﯿﺪ‪ :‬ﻟﺬا ﺣﺎﻧﺚ ﺷﺪﯾﺪ و‬
‫ﻣﺆاﺧﺬه و ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻻزم ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﺆاﺧﺬه ﺟﺰ ﺑﺎ ادای ﮐﻔﺎره و ﺗﻮﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ً‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﺳﻮﮔﻨﺪی ﮐﻪ ﮐﻔﺎره دارد دو ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ اول ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪا ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ً‬
‫واﻟﻠﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﯾﺎ ﺗﺎ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺑﻌﺪا آن ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺣﺎﻧﺚ‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺻﻮرت دوم اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺼﺪا ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬واﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺎﻟﻠﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﻌﺪا‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺣﺎﻧﺚ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٨٤‬‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻗﺴﻢ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻏﻤﻮس‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و آن ﺳﻮﮔﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ آن در ﮔﻨﺎه ﻏﻮﻃﻪ ﻣﯽﺧﻮرد و در آﺗﺶ‬
‫دوزخ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮد و آن ﺳﻮﮔﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دروغ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫وﺳﯿﻠﮥ آن ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺗﺎﺟﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎل را ﺑﻪ ﻓﻼن ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪام و ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻔﺘﻪاش را ﺗﺼﺪﯾﻖ‬
‫ﮐﺮده و ﺑﻪ آن ﻗﯿﻤﺖ دروﻏﯽ از وی ﺧﺮﯾﺪاری ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮای ﻃﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﻣﺮا ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪای و در ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد دروﻏﮕﻮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﯿﻦ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪۀ از اھﻞ ﻋﻠﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺟﺒﺮان و ﮐﻔﺎره‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻖ ﻃﺮف را اداء ﮐﻨﺪ و ﻋﺪهای ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎ ﺑﻪ ﮐﻔﺎره ﺳﺎﻗﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺖﻫﺎ‬

‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣ ْﻦ َﺣﻠ َﻒ َ� َﻘﺎل ِﻰﻓ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و در ﻗﺴﻢ ﺧﻮد ﻧﺎم ﻻت و ﻋﺰی را‬ ‫َّ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َّ‬
‫ﻻ َّ ُ‬
‫ا�‪.‬‬ ‫ﺑِﺎلﻼ ِت واﻟﻌﺰى ﻓﻠﻴﻘﻞ ﻻ ِإﻪﻟ ِإ‬
‫ﺑﯿﺎورد ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ََ ََ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺣﻠﻒ �ﻘﺎل ِﻰﻓ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ﺑِﺎلﻼ ِت َواﻟ ُﻌ َّﺰى« اﯾﻦ در اﺑﺘﺪای‬
‫اﺳﻼم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم روزﮔﺎر درازی در ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺳﭙﺮی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻻت و ﻋﺰی و‬
‫ﻣﻨﺎت ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺖھﺎ را ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺮای ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﻈﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﺎﻃﻞ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﺑﻮد و ھﺮﮔﺎه ﺷﺨﺼﯽ اﺳﻼم آورده و ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا‬
‫داﺧﻞ ﻣﯽﺷﺪ و در ﻣﻮردی ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر ﻧﺎم ﻻت و ﻋﺰی و ﯾﺎ ﯾﮑﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ از ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺮ زﺑﺎﻧﺶ ﺟﺎری ﻣﯽﺷﺪ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻟﻐﺰشھﺎی زﺑﺎﻧﯽ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺸﺎھﺪه ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای ﺟﺒﺮان و ﺣﻞ آن راه ﺳﺎﻟﻢ و آﺳﺎﻧﯽ‬
‫را ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از ُﺑﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻤﮥ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ را ﺑﺮ‬
‫زﺑﺎن آورد ﺗﺎ ﮐﻠﻤﮥ ﺑﺮﺣﻖ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺟﻤﻠﮥ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺮک را ﮐﻔﺎره ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٨٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫و در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻗﺎل ﻷﺧﻴﻪ ﺗﻌﺎل أﻗﺎمﺮک ﻓﻠﻴﺘﺼﺪق«‪:‬‬
‫»ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮادرش ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺎ ﺗﺎ ﺑﺎھﻢ ﻗﻤﺎرﺑﺎزی ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪھﺪ«‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬روزﮔﺎری از ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﻤﺎرﺑﺎزی ﺳﭙﺮی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ زﺑﺎن آنھﺎ‬
‫ﺑﺪون ﻗﺼﺪ ﺟﺎری ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎھﻢ ﻗﻤﺎرﺑﺎزی ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻟﺬا آن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﭼﻪ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ اﻧﺪک و اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻔﺎرۀ ﺳﺨﻨﺶ ﮐﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ‬
‫ﻗﻤﺎرﺑﺎزی ﺣﺮام اﺳﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ارﺷﺎدات ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺷﺮک ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺮﻣﺬی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رواﯾﺖ ﮐﺮده‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺷﺮک آورده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺴﺮ ﺗﻮ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﻼﻧﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد و در آن ﺣﺎل ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﻠﻤﮥ‬
‫ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد ﺗﺎ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺟﺒﺮان‬
‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻏﻤﻮس ﺑﺘﺮﺳﺎن‪ ،‬زﯾﺮا ﺻﺎﺣﺐ آن ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻧﻔﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺣﻤﺖ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ و آنھﺎ را ﭘﺎک‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺮایﺷﺎن ﻏﺬاب دردﻧﺎک اﺳﺖ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻏﻤﻮس ﺳﻮﮔﻨﺪ »ﻓﺎﺟﺮ«‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﺣﻖ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﮐﻔﺎره ﺳﻮﮔﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ ٰ َ َ َّ ٰ َ ُ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ُ ٓ ْ‬
‫)‪ (۸۹‬اﯾﻦ ﮐﻔﺎره ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی ﺷﻤﺎ‬ ‫﴿�ل ِك ك�رة �ي�ٰن ِ�م إِذا حلفت ۚم وٱحفظوا‬
‫َ‬ ‫َ ۡ َ ٰ َ ُ ۡ َ َ ٰ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ‬
‫� ل� ۡم َءا�ٰتِهِۦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﯾﺪ و‬
‫�ي�ن� ۚم ك�ل ِك يب ِ� ٱ‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪان ﺧﻮﯾﺶ را‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ ۡ ُ َ‬
‫لعل�م �شك ُرون﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۸۹ :‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ آﯾﺎت‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارﯾﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٨٦‬‬
‫ُ‬ ‫َ َ َ َّ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ٰ�﴿ :‬ل ِك ك�ٰ َرةُ �يۡ َ�ٰن ِ� ۡم﴾ اﺷﺎره ﺑﻪ آﯾﺎت ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫در آن ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪا ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﻣﯽﮐﻨﻢ ﯾﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺣﺎﻧﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺎن ﺷﺪ و ﮐﻔﺎرۀ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﯾﺎت ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ﻗﺮار ذﯾﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻃﻌﺎمدادن ﺑﺮای ده ﻣﺴﮑﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﯾﮏ ُﻣ ّﺪ از ﻃﻌﺎم راﯾﺞ‬
‫ﺷﮫﺮش را ﺑﺪھﺪ و ﻣﺎ آن را درﯾﻦ روزھﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮام ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن ده ﻧﻔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮﯾﮏ از اﯾﺸﺎن ﺟﺎﻣﻪای ﺑﺪھﺪ و اﮔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ‬
‫زﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﯿﺮاھﻦ و ﭼﺎدری ﺑﻪ وی داده ﮐﻪ ﺳﺮش را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آزادی ﺑﻨﺪۀ اﮔﺮ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ و ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺻﻐﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﺒﯿﺮ ﻏﻼم ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬روزهﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻪ روز‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻃﻌﺎم‪ ،‬ﻟﺒﺎس و آزادﺳﺎزی‬
‫ﺑﻨﺪه ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ روزه را ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﯾﺎ ﺟﺪا ﺟﺪا ﺑﮕﯿﺮد و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای‬
‫ُ‬ ‫َ ُ ْ َ‬
‫ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬وٱ ۡحفظ ٓوا �يۡ َ� ٰ َن� ۡ ۚم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد را از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﮕﮫﺪاری ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺪون ﺿﺮورت‬
‫آن را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﯿﺎورﯾﺪ و ﻧﯿﺰ از ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی ﻟﻐﻮ و ﺑﺎﻃﻞ ﺧﻮدداری ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ﻗﺴﻢ ﯾﺎد‬
‫ﮐﺮدﯾﺪ و ﺣﺎﻧﺚ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﻔﺎره را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻔﺎره‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﺣﺎﻧﺚﺷﺪن را ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫َ ُ ُ‬ ‫َ‬
‫�ن يُؤاخِذ�م ب ِ َما‬ ‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺖ ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و� ٰ ِ‬
‫َ َّ ُّ ۡ َ‬
‫�قد� ُم ٱ�يۡ َ�ٰ َنۖ﴾ وﻟﯿﮑﻦ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی ﮐﻪ دل ﺑﺴﺘﻪ اﯾﺪ‪.‬‬
‫ارﺷﺎدات ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺳﻔﺎرش ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪای را ﺷﮑﺮﮔﺬاری ﮐﺮده ﺣﻤﺪ و‬
‫ﺛﻨﺎﯾﺶ را ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و از اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ وی اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﺳﻼم ﻣﺎ را ﺑﻪ راه و‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﺮده ﮐﻪ در آن ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻔﺎرات ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﮥ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫‪٢٨٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا أ‬

‫ُ‬ ‫َ َْ ُ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‪ :‬ﺑﻪ ﭘﺪران ﺧﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻻ ﺤﺗ ِﻠﻔﻮا ﺑِﺂﺑَﺎﺋِ� ْﻢ َﻣ ْﻦ‬
‫َ َ‬ ‫َّ َ ْ ْ ْ‬ ‫َ ََ‬
‫ﯾﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫ﺎ� ﻓﻠﻴَﺼ ُﺪق َو َﻣ ْﻦ ُﺣ ِﻠﻒ ُﻪﻟ‬ ‫ﺣﻠﻒ ﺑِ ِ‬
‫َّ َ َ ْ‬ ‫َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد ﺑﺎﯾﺪ راﺳﺖ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺎ� ﻓﻠي َﺲ‬ ‫ﺎ� ﻓﻠ�ض وﻣﻦ لﻢ ﻳﺮض ﺑِ ِ‬ ‫ﺑِ ِ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫َ َّ‬
‫ِﻣﻦ ِ‬
‫ا�‪.‬‬
‫ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ راﺿﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ اﯾﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫درﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ُ‬ ‫َ َْ ُ‬
‫� ْﻢ« درﯾﻨﺠﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﭘﺪران ذﮐﺮ ﺷﺪه ﭼﻮن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻻ ﺤﺗ ِﻠﻔﻮا ﺑِﺂﺑﺎﺋِ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺪر در ﻣﯿﺎن اﻋﺮاب ﺷﺎﯾﻊ ﺑﻮد و ﮔﺮﻧﻪ ھﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﯾﺎد ﺷﻮد‬
‫ﺣﺮام و ﺷﺮک ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻧﺎم ﺧﺪا‬
‫ًّ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮﯾﮏ آورده اﺳﺖ( اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﺮﻣﺬی در ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‬
‫ْ‬ ‫َّ َ ْ‬ ‫َ ْ َ ََ‬
‫ﺎ� ﻓﻠﻴَ ْﺼ ُﺪق« ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺧﻮد رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪» :‬ﻣﻦ ﺣﻠﻒ ﺑِ ِ‬
‫ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ دروغ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺴﻢ دروﻏﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﯾﺎﻧﻤﻨﺪ و ﻣﺘﺄذی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫َ َ ْ ُ َ َ ُ َّ َ ْ َ ْ َ‬
‫�ض« ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮔﺎه ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﮐﺎری‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬وﻣﻦ ﺣ ِﻠﻒ ﻪﻟ ﺑِ ِ‬
‫ﺎ� ﻓﻠ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان راﺿﯽ ﺷﺪه و ﺳﻮﮔﻨﺪ دﯾﮕﺮی را ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮ‬
‫َ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﯾﻤﺎن دارد واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ ل ْﻢ‬
‫َّ‬ ‫َْ َ‬
‫ﺎ�« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد راﺿﯽ ﻧﺸﻮد و‬ ‫ﻳﺮض ﺑِ ِ‬
‫َ َ ْ َ َ َّ‬
‫ا�« ﯾﻌﻨﯽ در ھﯿﭻ ﻣﺮﺗﺒﻪ از اﯾﻤﺎن‬‫ﺳﻮﮔﻨﺪ دﯾﮕﺮی ﻏﯿﺮ ﻧﺎم ﺧﺪا را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ »ﻓﻠيﺲ ِﻣﻦ ِ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ و ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺪارد و ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻄﺎﻟﺐ آن را ﺷﺮح ده و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٨٨‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺴﻢ ﯾﺎدﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک اﺳﺖ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺪون ﻗﺼﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان‬
‫راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﮔﻨﺎه آن ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرﻧﺪ و او راﺿﯽ‬
‫ﻧﮕﺮدﯾﺪه و ﻃﺎﻟﺐ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﺮدم ﺟﺎھﻞ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺗﻮ ﯾﺎ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯿﺖ ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ در ﮐﺎرﻫﺎ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫﴿ َو َ� َ� ُقولَ َّن ل َِشا ْ ۡي ٍء إ ِ ِّ� فَاع ‪ِٞ‬ل َ�ٰل َِك )‪ (۲۳‬و ﻧﮕﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﻨﻢ اﻧﺠﺎم‬
‫ً‬
‫َّ ٓ َ َ َ ٓ َ َّ ُ َ ۡ ُ َّ َّ َ َ دھﻨﺪۀ آن ﻓﻮرا ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺧﺪا‬ ‫َ‬
‫غ ًدا‪ ٢٣‬إِ� أن �شاء ٱ�ۚ وٱذكر ر�ك إِذا‬
‫)‪ (۲۴‬و ﯾﺎد ﮐﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ را آﻧﮕﺎه‬ ‫َ َ‬
‫�سِيت﴾ ]اﻟﮑﮫﻒ‪.[۲۴-۲۳ :‬‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدی‪.‬‬
‫َ ٓ‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ‬ ‫ّ َ ‪َ َ َ ٞ‬‬ ‫َ َُ َ َ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪َ ﴿ :‬و� �قول َّن ل ِشا ۡي ٍء إ ِ ِ� فاعِل �ٰل ِك غ ًدا‪ ٢٣‬إِ� أن �َشا َء‬
‫�ۚ﴾ ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺎرۀ ﭼﯿﺰی ﯾﺎ ﺑﺮای ﮐﺎری ﮐﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم آن را درآﯾﻨﺪه دارﯾﺪ ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬ ‫ٱ َّ ُ‬
‫آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ان ﺷﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ راھﻨﻤﺎﺋﯽ اﺳﺖ از ﻃﺮف‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻋﻠﺖ آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﯾﮫﻮد ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ‪ ،‬روح‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﮐﮫﻒ‪ ،‬و ذی اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ را ﺳﺆال‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺟﻮاب ﺷﺨﺺ ﺳﺎﺋﻞ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻓﺮدا ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﻢ و‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ وﺣﯽ اﻟﮫﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺪود ﻧﺼﻒ ﻣﺎه وﺣﯽ ﻧﺎزل ﻧﮕﺸﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ‬
‫ۡ ُ‬
‫و ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﻠﯿﻢ داد‪ :‬ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱذكر‬
‫َ َ َ‬
‫يت﴾‪ ،‬اﯾﻦ ارﺷﺎد دﯾﮕﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻠﻤﮥ اﺳﺘﺜﻨﺎء‬ ‫َّر َّ�ك إِذا � ِ‬
‫س َ‬
‫ً‬
‫»اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ« را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎدش آن را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮدا ﺑﻪ‬
‫ﺳﻔﺮ ﻣﯽروم و اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﯾﺎدش‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد و ﺑﻌﺪ از ﻗﻄﻊ ﮐﻼم و ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﺮ زﺑﺎن آورد درﯾﻦ ﺻﻮرت‬
 ‫‪٢٨٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻔﺎره ﺑﭙﺮدازد زﯾﺮا اﺳﺘﺜﻨﺎء را ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ادا ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن و ﯾﺎ اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن‬
‫را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎدش آﻣﺪ ﺑﺎزھﻢ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺎﻧﺚ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻓﺮق ﻧﺪارد ﮐﻪ آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﯾﺎ ﻧﺪھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎ ﻗﺴﻢ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﮥ‬
‫اﻧﺪک ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺬری اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺮری ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻄﺴﻪ زﻧﺪ و ﯾﺎ ﺳﺮﻓﻪ و ﺧﻤﯿﺎزه ﺑﺮ وی ﻋﺎرض ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از آن اﻧﺸﺎء‬
‫اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻌﺬور ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ انﺷﺎء اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺷﺨﺺ ﺣﺎﻧﺚ ﻧﻤﯽﺷﻮد‬

‫ََ‬ ‫َ ْ َ ََ َ ْ َْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫اﺳتﺜ َ� ﻓﻠ ْﻢ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﻦ ﺣﻠﻒ و‬
‫ﯾﺎد ﮐﺮد و اﺳﺘﺜﻨﺎء آورد ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ‬ ‫ََْ ْ‬
‫�ﻨﺚ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬ھﯿﭽﮕﺎه ﺣﺎﻧﺚ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺎء َر َﺟ َﻊ‬ ‫َوﻗَ ْﻮﻪﻟ ج‪َ :‬ﻣ ْﻦ َﺣﻠَ َﻒ َو ْ‬
‫اﺳتَﺜْ َ� إ ْن َﺷ َ‬
‫ِ‬
‫و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدهاش ج‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ ‫َو� ْن َﺷ َ َ َ َ ْ ُ َ‬
‫ﺚ‪.‬‬‫ﺎء ﺗ َﺮك �� ﺣﺎﻧِ ٍ‬ ‫ِ‬
‫ﯾﺎد ﮐﺮد و اﺳﺘﻨﺜﺎء ﮐﺮد اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ آن‬
‫را اﻧﺠﺎم دھﺪ و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺮﮐﺶ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﺎﻧﺚ ﺷﻮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ََ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺣﻠﻒ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و اﺳﺘﻨﺜﺎء آورد ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬درﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺎﻧﺚ ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﺑﺮ‬
‫وی ﮐﻔﺎره ﻻزم ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎری را ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺎورد‬
‫ﯾﺎ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده ﮐﻪ ﻧﮑﻨﺪ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا وی درﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٩٠‬‬

‫واﮔﺬار ﮐﺮده و ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن او ﺑﻨﺪۀ ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﮥ ﮐﺎرھﺎ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ دارد و ھﯿﭻ ﮐﺎری ﺑﺪون ﻓﺮﻣﺎن وی ﺑﻪ‬
‫ََ‬
‫وﺟﻮد ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺣﻠﻒ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻟﻠﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء و‬
‫ً‬
‫ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ او اﺳﺖ‬
‫ﯾﺎ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن را ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ‪ .‬و‬
‫ً‬
‫اﺳﺘﺜﻨﯽ )اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ( ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ‬
‫ﺎء ﺗ َﺮ َك« ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﺑﻨﺪه ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ِ » :‬إن ﺷﺎء رﺟﻊ و�ِن ﺷ‬
‫در آن ﺻﻮرت اﺧﺘﯿﺎر دارد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ آن را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ و ﺣﺎﻧﺚ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻮﻧﺪﻧﮕﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و آنھﺎ را ﺷﺮح ده ﺗﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ در ﻗﺴﻢھﺎ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪۀ‬
‫آن ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی دروغ ﺑﺘﺮﺳﺎن و آن ﺳﻮﮔﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪه در آﻧﭽﻪ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده راﺳﺘﮕﻮﯾﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮرﯾﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ دو ﻣﻌﻨﯽ دارد ﺟﻮاز دارد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺒﮫﻢ از دروغ ﺑﺮﮐﻨﺎر اﺳﺖ‪ .‬رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫واﺋﻞ ﺑﻦ ﺣﺠﺮ در ﮔﺮوھﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻨﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ و ﺑﺮ ﻣﺮدم دﺷﻮار ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ واﺋﻞ ﺑﺮادرش‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ دﺷﻤﻨﺎن وی را رھﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬
‫آﻣﺪم ﻋﺮض ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺳﻮﮔﻨﺪ را دﺷﻮار ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻦ ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﮐﺮدم ﮐﻪ‬
‫واﺋﻞ ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٢٩١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪان ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫لس َعةِ )‪ (۲۲‬و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﺨﻮرﻧﺪ ﺗﻮاﻧﮕﺮان و‬ ‫ُ‬ ‫ُ ْ َۡ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َۡ‬
‫ِن� ۡم َوٱ َّ‬ ‫﴿ َو� يَ�ت ِل أ ْولوا ٱلفض ِل م‬
‫ۡ ُ ۡ َ ٰ َ ۡ َ َ ٰ َ دارﻧﺪﮔﺎن ﮔﺸﺎﯾﺶ ﮐﻪ ﻧﺪھﻨﺪ‬ ‫ُۡ ْ ُ‬ ‫َ‬
‫أن يُؤت ٓوا أ ْو ِ� ٱلقر� وٱلم�كِ�‬
‫َ ۡ ۡ ُ ْ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن و ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ را‬
‫يل ٱ�ِۖ و�َعفوا‬
‫َّ‬
‫ب‬ ‫س‬‫�ن � َ‬ ‫َوٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬
‫در راه ﺧﺪا و ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪ و درﮔﺬرﻧﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ‬
‫َ ۡ َ َّ ُ ُ‬
‫�ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُّ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َو ۡ�َ ۡص َف ُ‬
‫م‬
‫ۚ‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ر‬ ‫ف‬
‫ِ‬ ‫غ‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫ون‬ ‫ِب‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ا‬‫ۗ‬
‫و‬‫حٓ‬
‫آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﺧﺪا ﺑﺮای‬
‫ﺷﻤﺎ‪.‬‬ ‫﴾ ]اﻟﻨﻮر‪.[۲۲ :‬‬
‫ُ ُ ْ َۡ ۡ‬ ‫َ َۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬و� يَ�ت ِل﴾ )ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻧﮑﻨﻨﺪ( ﴿أ ْولوا ٱلفض ِل‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫لس َعةِ﴾ و ﻓﺮاﺧﯽ رزق ﴿أن‬ ‫ِن� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﮐﻤﺎل ﻓﻀﯿﻠﺖ ھﺴﺘﻨﺪ ﴿ َوٱ َّ‬ ‫م‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫�﴾ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺪھﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ در راه‬ ‫يُ ۡؤتُ ٓوا أ ْو ِ� ٱل ُق ۡر َ ٰ‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﺖ در ﺷﺄن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان در‬
‫ﺣﺎدﺛﮥ اﻓﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﻣﺴﻄﺢ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﮥ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ س ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد‬
‫ً‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺴﻄﺢ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻤﮏ ﻧﮑﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﯿﺰی ﻧﺪھﺪ ﭘﺲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺖ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ََۡۡ ُ ْ ََۡ ۡ َ ُ ْ‬
‫ح ٓۗوا﴾ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ و ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ آﯾﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ س را ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫﴿و�عفوا و�صف‬
‫ً‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و ﮔﺬﺷﺖ دﻋﻮت ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﻪاش ﮐﻤﮏ‬
‫ََ‬
‫ﻣﯽﮐﺮده از وی ﺑﺎزﻧﺪارد ﭼﻮن اﺑﻮﺑﮑﺮ اﯾﻦ آﯾﺖ را ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﺷﺄن وی اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﴿��‬
‫ۡ‬ ‫ُ ُّ َ َ َ ۡ َ َّ ُ َ ُ‬
‫�ِبون أن �غ ِفر ٱ� ل� ۚم﴾ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ دوﺳﺖ دارم‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮزد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺴﻄﺢ را ﻋﻔﻮ ﻧﻤﻮد و ﺑﺨﺸﯿﺪ و از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺆال‬
‫ً‬
‫ﮐﺮد آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮای ﻗﺴﻢ ﺧﻮد ﮐﻔﺎره ﺑﺪه و آﻧﭽﻪ را ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻣﺴﻄﺢ ﻣﯽدادی‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﭙﺮداز‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮس ﻧﯿﺰ آن را اﻧﺠﺎم داد و ﺟﺎﺋﺰه ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺪان‬
‫ﻣﺸﺮف ﻣﯽﮔﺮدد ﻧﺎﺋﻞ ﺷﺪ )ﮐﻪ آن وﻋﺪۀ ﻏﻔﺮان و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ( اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺷﺄن ﻧﺰول آن ﺧﺎص اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻔﮫﻮم آن ﻋﺎم اﺳﺖ و اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬ھﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻟﻔﻆ‬
‫اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳﺒﺐ ﻧﺰول‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺧﯿﺮی از وی‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻧﺴﺒﯽ و ﯾﺎ اﺳﻼﻣﯽاش ﻣﯽرﺳﯿﺪ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد‪ ،‬آن را ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ ﮔﺮﭼﻪ از ﻃﺮﻓﺶ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٩٢‬‬

‫اذﯾﺖ و آزاری دﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ وی را ﻋﻔﻮ ﮐﺮده و ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرده ﺑﻮد‬
‫ﮐﻔﺎره دھﺪ و ﺧﯿﺮ و اﺣﺴﺎن ﺧﻮد را از آن ﺑﺎزﻧﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺷﺮح ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﻨﻊ ﮐﺎر ﺧﯿﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺶ اﺟﺮا‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ ﻗﺴﻢ ﺑﺨﻮرد و اﮔﺮ ﻓﺮﺿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪی ﯾﺎد ﮐﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻔﺎرۀ آن را‬
‫ﺑﭙﺮدازد و ﺧﯿﺮی را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداده اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻣﺎ را اﯾﻨﻄﻮر‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ س در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﻘﺾ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫َ‬ ‫َ ْ َ ََ ََ َ‬
‫� ﻓَ َﺮأى ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﻦ ﺣﻠﻒ ﻰﻠﻋ ﻳ ِﻤ ٍ‬
‫َّ‬ ‫َْ َ َْْ‬
‫�‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﯿﺰی ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ‬ ‫اﺬﻟي ُﻫ َﻮ َﺧ ْ ٌ‬ ‫�ا ِﻣﻨﻬﺎ ﻓﻠﻴﺄ ِت ِ‬ ‫َ� ْ َ‬
‫� َﻫﺎ َﺧ ْ ً‬
‫ْ َ ِّ َ‬
‫َوﻴﻟُ�ﻔ ْﺮ � ْﻦ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ آن ﮐﺎر‬
‫ﺑﮫﺘﺮ را اﻧﺠﺎم دھﺪ و از ﻗﺴﻢ ﺧﻮد ﮐﻔﺎره‬
‫ﺑﺪھﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫�« ﯾﻌﻨﯽ ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن! اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از‬ ‫َ ْ َ ََ ََ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻣﻦ ﺣﻠﻒ ﻰﻠﻋ ﻳ ِﻤ ٍ‬
‫َ َْ َ َ ًْ ْ‬
‫�ا ِﻣﻨ َﻬﺎ« ﻏﯿﺮ آن ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﮐﺎری ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻗﺴﻢ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ »��ﻫﺎ ﺧ‬
‫اﺳﺖ از آن ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺴﻤﺶ او را از اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻧﯿﮏ ﺑﺎزﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻔﺎرۀ ﻗﺴﻢ‬
‫اﺬﻟي ُﻫ َﻮ َﺧ ْ ٌ‬ ‫ْ ْ َّ‬
‫�« و آن ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﭙﺮدازد » َواﻴﻟَﺄ ِت ِ‬
‫ﺻﺪﯾﻖ س ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻔﻘﮥ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻦ أﺛﺎﺛﻪ ﺑﭽﻪ ﺧﺎﻟﻪاش را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﻧﻈﺮ‬
‫ً‬
‫ﺑﺎرﺷﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻔﺎرۀ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ را ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺮد و آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮای ﭘﺴﺮ‬
‫ً‬
‫ﺧﺎﻟﻪاش ﻣﯽداد ﻣﺠﺪدا ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮد ﻟﺬا ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ‬
‫َ ْ ُ َ ِّ‬
‫�ﻔ ْﺮ َ� ْﻦ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ« از‬ ‫ﯾﺎ ﻣﻨﻊ ﻣﻌﺮوﻓﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداده و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ »أن ﻳ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮد ﮐﻔﺎره داده و آن ﮐﺎر ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه را اﻧﺠﺎم دھﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﺳﻮﮔﻨﺪ از‬
 ‫‪٢٩٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و اداﻣﻪ ﺛﻮاب آن ﺑﺎزﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و در ھﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﻣﻌﻨﺎی ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﺪ و ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻏﯿﺮ آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد ﮐﻔﺎره ﺑﺪھﺪ و آن ﮐﺎر ﺑﮫﺘﺮ را اﻧﺠﺎم دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻟﻐﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺎرۀ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ از وﺟﻮب ﮐﻔﺎرۀ ﯾﻤﯿﻦ ﺗﺬﮐﺮ ده و آن ﻃﻌﺎمدادن ده ﻣﺴﮑﯿﻦ و ﯾﺎ‬
‫ﻟﺒﺎسﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪن آنھﺎ و ﯾﺎ آزادﮐﺮدن ﯾﮏ ﺑﺮده اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ازﯾﻦ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺲ ﺑﺮ وی ﺳﻪ روز روزه ﻻزم اﺳﺖ ﻓﺮق ﻧﺪارد ﮐﻪ روز ﭘﯿﮫﻢ‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺟﺪا ﺟﺪا‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ وﻓﺎء ﺑﻪ ﻧﺬر‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﺤﻖ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ‬
‫)‪ (۷‬آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد وﻓﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و از‬ ‫﴿يُوفون ب ِٱ�َّذرِ َو َ�خافون يَ ۡو ٗما �ن‬
‫روزی ﮐﻪ ﺷﺮ و ﻋﺬاﺑﺶ ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ‬ ‫لط َع َ‬
‫ام‬
‫َُۡ ُ َ‬
‫ون ٱ َّ‬ ‫��‪ ٧‬و�طعِم‬ ‫َ ُّ‬
‫�هُۥ ُم ۡس َت ِط ٗ‬
‫ﺑﯿﻤﻨﺎﮐﻨﺪ‪ (۸) .‬و ﻣﯽﺧﻮراﻧﻨﺪ ﻃﻌﺎم را ﺑﺎ‬ ‫يما َوأَس ً‬ ‫� ُح ّبهِۦ م ِۡسك ٗ‬
‫ِينا َو َ�ت ِ ٗ‬ ‫ََ‬
‫دوﺳﺖداﺷﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻮاﺋﯽ و ﯾﺘﯿﻤﯽ و‬
‫ِ�ا‪٨‬‬ ‫ٰ ِ‬
‫� ۡم ل َِو ۡجهِ ٱ َّ�ِ َ� نُر ُ‬
‫�د‬
‫َّ َ ُ ۡ ُ ُ‬
‫إِ�ما �طعِم‬
‫ﺑﺮدهای )‪ (۹‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮراﻧﯿﻢ‬ ‫ِ‬
‫ك ً‬ ‫ُ ۡ َ َٓٗ َ َ ُ ُ‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا و ﻧﺨﻮاھﯿﻢ از ﺷﻤﺎ‬ ‫ورا‪] ﴾٩‬اﻹﻧﺴﺎن‪:‬‬ ‫مِن�م جزاء و� ش‬
‫ﭘﺎداش و ﻧﻪ ﺳﭙﺎﺳﯽ‪.‬‬ ‫‪.[۹-۷‬‬
‫ۡ‬ ‫ُ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬يُوفون ب ِٱ�َّذرِ﴾‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﻌﻤﺖ ﺟﻨﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ذﮐﺮ آنھﺎ در آﯾﺎت ﺳﺎﺑﻖ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﭘﺎﯾﺪاری‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﻧﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺎه روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ روزه ﻣﯽﮔﯿﺮد و‬
‫اﮔﺮ ﻧﺬر ﮐﺮد ﻓﻼن ﻣﺒﻠﻎ را در راه ﺧﺪا ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪھﺪ آن را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺪﻗﻪ‬
‫��﴾ ﯾﻌﻨﯽ از روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬ ‫ون يَ ۡو ٗما َ� َن َ ُّ‬
‫� ُهۥ ُم ۡس َت ِط ٗ‬ ‫ََ َ ُ َ‬
‫ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬و�خاف‬
‫َ‬
‫ام َ ٰ‬
‫لط َع َ‬ ‫َُۡ ُ َ‬
‫� ُح ّبِهِ﴾ ﺑﺎ‬ ‫ون ٱ َّ‬ ‫ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺮ و ﺑﺪی روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﺮاﮔﻨﺪه اﺳﺖ ﴿و�طعِم‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻌﺎم ﻣﯿﻞ و ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻘﯿﺮی ﮐﻪ او را ﻓﻘﺮ ﻧﺎﺗﻮان ﮐﺮده و ﯾﺘﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﺪر و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٩٤‬‬

‫ﻣﺎدرش را از دﺳﺖ داده اﺳﺖ و اﺳﯿﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ٓ‬ ‫ُ‬ ‫� ۡم ل َِو ۡجهِ ٱ َّ�ِ َ� نُر ُ‬
‫�د مِن� ۡم َج َزا ٗء‬
‫َّ َ ُ ۡ ُ ُ‬
‫از ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻓﺪﯾﻪ دھﺪ ﻣﯽﺧﻮراﻧﻨﺪ ﴿إِ�ما �طعِم‬
‫ِ‬
‫ك ً‬‫ََ ُ ُ‬
‫ورا‪ ﴾٩‬اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در دار ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫و� ش‬
‫ھﻤﯿﻦ ﺻﻔﺎت ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺳﺰاوار دﺧﻮل ﺑﮫﺸﺖ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا آنھﺎ ﺑﺮای‬
‫ﻓﻘﯿﺮان و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻃﻌﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮای اﯾﻦ ﻃﻌﺎم ﻧﺪادﯾﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ُﻣﺰدی و ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﺪھﯿﺪ و ﯾﺎ از ﻣﺎ ﺳﭙﺴﺎﺳﮕﺰاری ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای ﺗﻘﺮب ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ھﺮ ﺟﻤﻠﮥ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻦ و ﻣﻌﺎﻧﯽ آن را ﺷﺮح ده‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺻﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬اول وﻓﺎ ﺑﻪ ﻧﺬر‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺗﺮس روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ .‬ﺳﻮم‪ :‬ﻃﻌﺎمدادن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺛﺮوت و داراﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪﻗﻪدادن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ دارای ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫� ُح ّبِهِ﴾ ﺑﺎ وﺻﻒ دوﺳﺖداﺷﺘﻦ ﻃﻌﺎم و ﻧﯿﺎز‬ ‫ام َ َ ٰ‬
‫لط َع َ‬ ‫َُۡ ُ َ‬
‫ون ٱ َّ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�طعِم‬
‫ﺑﻪ آن‪ ،‬آن را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻧﺬرﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺬر ﺑﻪ ﮔﻨﺎه‬

‫َ ْ‬ ‫َ ْ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻻ ﻧَﺬ َر ِﻰﻓ َﻣ ْﻌ ِﺼﻴَ ٍﺔ َوﻻ ﻧَﺬ َر رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬در ﮔﻨﺎه و‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ُ‬
‫در آﻧﭽﻪ ﻓﺮزﻧﺪ آدم ﻣﺎﻟﮑﺶ ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺬر‬ ‫ﻴﻤﺎ ﻻ � ْﻤ ِﻠﻚ ْا� ُﻦ آد َم‪.‬‬ ‫ِ�‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺎرﺗُ ُﻪ ﻛﻔ َ‬
‫ﺎر ُة ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َوﻗﺎل‪ :‬ﻻ ﻧَﺬ َر ﻰﻓ َﻣ ْﻌﺼﻴَﺔ َو�ﻔ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ ٍ‬ ‫ِ‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در ﮔﻨﺎه ﻧﺬر درﺳﺖ‬ ‫َ‬
‫�‪.‬‬
‫ﻳ ِﻤ ٍ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﻔﺎرۀ آن ﮐﻔﺎرۀ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ‬
‫ا� ﻓﻼ �ﻌ ِﺼ ِﻪ‪.‬‬ ‫وﻗﺎل‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺬر أن �ﻌ ِﻰﺼ‬
‫ْ َ ْ َ ُّ َ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫َْ َ َ‬ ‫َ َ َ ِّ‬
‫َوﻗﺎل لِ�ي ﻧﺬ َر أ ْى � ْﻤ ِﻰﺸ ارﻛﺐ ��ﻬﺎ‬
‫در آن ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺧﺪای را‬ ‫َّ ْ ُ َ َّ َّ َ َ ٌّ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا‬ ‫� �ﻨﻚ َو� ْﻦ ﻧﺬ ِر َك‪.‬‬ ‫الﺸﻴﺦ ﻓ ِﺈن ا� ﻏ ِ‬
‫ﻧﺬر ﮐﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
 ‫‪٢٩٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎده‬

‫ﺑﺮود‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده‪:‬ای ﺷﯿﺦ ﺳﻮار ﺷﻮ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺗﻮ و ﻧﺬرت ﺑﯽﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ْ َ َ َ َْ َ َ َ َ ُ‬ ‫َ َْ‬
‫ﻴﻤﺎ ﻻ � ْﻤ ِﻠﻚ ْا� ُﻦ َآد َم« آن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻻ ﻧﺬ َر ِﻰﻓ ﻣﻌ ِﺼﻴ ٍﺔ وﻻ ﻧﺬر ِ�‬
‫ﺣﻀﺮت ج ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻧﺬر در ﮔﻨﺎه ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻌﻞ ﺣﺮام اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﯾﺎ واﺟﺐ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺬر او درﺳﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺬر را اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻔﺎره دھﺪ و ﮐﻔﺎرۀ اﯾﻦ ﻧﺬر ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ ﻓﻘﮫﺎء‬
‫َ َ َْ َ َ َ َ ُ‬
‫ﻴﻤﺎ ﻻ � ْﻤ ِﻠﻚ ْا� ُﻦ َآد َم« ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻔﺎرۀ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬وﻻ ﻧﺬر ِ�‬
‫ً‬
‫ﻧﺬر ﺟﻮاز ﻧﺪارد در ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺎﻟﮏ آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﮐﺴﯽ ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ و‬
‫ﯾﺎ ﺑﺎغ ﻓﻼﻧﯽ را ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﻣﺎﻟﮏ آن ﺑﺎغ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺬر ﺻﺤﺖ‬
‫ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﺮ وی ﮐﻔﺎره ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻗﺒﻞ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪،‬‬
‫َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ‬
‫ا� ﻓﻼ � ْﻌ ِﺼ ِﻪ« در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬ ‫ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »ﻣﻦ ﻧﺬر أن �ﻌ ِﻰﺼ‬
‫ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺬر ﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ و در ﻧﺬر ﮔﻨﺎه‪ ،‬وﻓﺎء ﺑﻪ آن واﺟﺐ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ھﯿﭻ ﺣﺎل ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺬری درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫روزه ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ آن را اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا ﻧﺬر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻼن ﻋﺎﻟﻢ را دﺷﻨﺎم دھﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ آن را اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﺮود ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ای ﺷﯿﺦ ﺳﻮار ﺷﻮ! زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺗﻮ و از ﻧﺬر ﺗﻮ ﺑﯽﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﯾﮑﯽ ﺑﻌﺪ از دﯾﮕﺮی ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را‬
‫ﻓﮫﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺬر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ﻻزم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻨﺪه ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را در ﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺬر ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه روزه ﺑﮕﯿﺮم ﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ از ﻃﺮف ﺧﺪا‬
‫ﻧﺬر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۱‬اﻃﻌﺎم ﻣﺴﮑﯿﻨﺎن‪ ،‬ﯾﺘﯿﻤﺎن و اﺳﯿﺮان‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ُح ّبِهِۦ )‪ (۸‬و ﻣﯽﺧﻮراﻧﻨﺪ ﻃﻌﺎم را ﺑﺎ دوﺳﺖ‬ ‫َ‬
‫ام َ ٰ‬ ‫لط َع َ‬ ‫ون ٱ َّ‬ ‫َُۡ ُ َ‬
‫﴿و�ط ِعم‬
‫َّ َ داﺷﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻮاﺋﯽ و ﯾﺘﯿﻤﯽ و‬ ‫َ‬
‫يما َوأس ً‬ ‫ِينا َو َ�ت ِ ٗ‬ ‫م ِۡسك ٗ‬
‫ِ�ا‪ ٨‬إِ�ما‬
‫َّ َ ُ ُ ﺑﺮدهای‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫� ۡط ِع ُم� ۡم ل َِو ۡجهِ ٱ�ِ � ن ِر�د‬
‫)‪ (۹‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮراﻧﯿﻢ ﺷﻤﺎ‬
‫َّ‬ ‫ُ ۡ َ َٓٗ َ َ ُ ُ ً‬
‫مِن�م جزاء و� شكورا‪ ٩‬إِنا را ﺑﺮای رﺿﺎی ﺧﺪا ﻧﺨﻮاھﯿﻢ از ﺷﻤﺎ‬
‫اف مِن َّر ّ� َنا يَ ۡو ًما َ� ُب ٗ‬ ‫ََ ُ‬
‫وسا ﭘﺎداش و ﻧﻪ ﺳﭙﺎﺳﯽ‪ (۱۰) .‬ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫� َ�ٰل َِك ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ روز ﺗﺮش‬ ‫� َ َّ‬ ‫�ر�‪ ١٠‬فَ َوقَٮ ٰ ُه ُم ٱ َّ ُ‬ ‫َ� ۡم َطر ٗ‬
‫ِ‬
‫و آﺷﻔﺘﻪ را‪ (۱۱) .‬ﭘﺲ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ‬
‫�ور�‪١١‬‬ ‫ٗ‬ ‫ُ‬
‫�ة و ُ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ٱ ۡ�َ ۡو ِم ولقٮٰهم ن َ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َّ ٗ اﯾﺸﺎن را ﺧﺪا از ﺑﻼی آن روز و ارزاﻧﯽ‬ ‫َ َُ ْ‬
‫�وا جنة‬ ‫َو َج َزٮ ٰ ُهم ب ِ َما ص‬
‫داﺷﺖ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﺧﺮﻣﯽ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫�ر�‪] ﴾١٢‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۱۲-۸ :‬‬ ‫َو َحر ٗ‬
‫)‪ (۱۲‬و ﭘﺎداشﺷﺎن داد ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺻﺒﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﮫﺸﺘﯽ و ﺣﺮﯾﺮی‪.‬‬
‫لط َع َ‬ ‫ون ٱ َّ‬ ‫َُۡ ُ َ‬
‫ام﴾ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺻﻔﺎت ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﺳﺖ و‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬و�ط ِعم‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ آﯾﻪ از ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ ﺧﺒﺮ داده و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َۡ َ َ َ ُ َ َ ُ‬ ‫َّ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ‬
‫� ُ�ون مِن كأ ٖس �ن مِزاجها �فورا‪] ﴾٥‬اﻹﻧﺴﺎن‪» .[۵ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران‬
‫ً‬ ‫﴿إِن ٱ�برار �‬
‫از ﺟﺎﻣﯽ ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﯿﺰش آن ﮐﺎﻓﻮر اﺳﺖ«‪ .‬و ﺑﻪ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻃﻌﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪاﻧﺪ ﭼﻮن از ﺛﺮوت زﯾﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﻓﺮادی را ﮐﻪ ﻃﻌﺎم‬
‫ﻣﯽدھﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﻣﺴﮑﯿﻦ و آن ﻓﻘﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﺮ او را ﺑﺨﻮاری‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٢٩٨‬‬

‫ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی وی را زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﯾﺘﯿﻢ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪر ﯾﺎ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ھﺮدو را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ و اﺳﯿﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه‬
‫و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﮐﻪ دارﻧﺪ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﯾﺘﯿﻤﺎن و اﺳﯿﺮان را ﻃﻌﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ و‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ُ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿:‬إِ� َما � ۡطعِ ُم� ۡم ل َِو ۡجهِ ٱ�ِ﴾ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ رﺿﺎی‬
‫ُ ۡ َ َٓٗ َ َ ُ ُ‬
‫ك ً‬ ‫ﺧﺪا ﻃﻌﺎم ﻣﯽدھﯿﻢ‪ �َ ﴿ :‬نُر ُ‬
‫ورا﴾ از ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﺑﺮ اﻃﻌﺎم ﺧﻮد‬ ‫�د مِن�م جزاء و� ش‬ ‫ِ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﻢ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻃﻌﺎمﺷﺎن ﮐﻪ رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت اﺷﺎرت ﮐﺮده‬
‫وسا َ� ۡم َطر ٗ‬ ‫َّ َ َ ُ‬
‫اف مِن َّر ّ� َنا يَ ۡو ًما َ� ُب ٗ‬
‫�ر�‪ ﴾١٠‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد روز‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿إِنا �‬
‫ﺗﺮش و ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ را و آن روزی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮدم را ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار داده و‬
‫َ َ َ ٰ ُ ُ َّ ُ َ َّ َ َ ۡ‬
‫� �ٰل ِك ٱ�َ ۡو ِم﴾ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﻨﺪه‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﮥﺷﺎن را اﺟﺎﺑﺖ‬ ‫ﺟﺰا ﻣﯽدھﺪ ﴿فوقٮهم ٱ�‬
‫َ َ َ ُٰ َ َ َُ ْ‬
‫�وا﴾ و اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺮده و اﯾﺸﺎن را از ﺷﺮ و ﺧﻮف آن روز ﺣﻔﻆ ﮐﺮد ﴿وجزٮهم بِما ص‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و رﺳﻮل ج و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻓﻘﺮ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﺻﺒﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺎداش داد و در‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎودان وارد ﺷﺪه و ﭘﺎرﭼﮥ ﺣﺮﯾﺮ در آن ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ و در ﺳﺮای ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران در ﺟﻮار‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻃﻌﺎم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه و آﻧﭽﻪ‬
‫اﻃﻌﺎم از ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺧﻼص در اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺧﯿﺮ و ارادۀ رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و‬
‫از ﻧﺘﯿﺠﮥ آن ﮐﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮﺗﺴﺖ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﻧﻌﻤﺖھﺎی آﺧﺮت ﺗﻮﺿﯿﺢ ده و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ‬
‫روی آورده و ﺑﺪان رﻏﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٩٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ اوﻟﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم س ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬

‫ﻗﺎل ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺳﻼم‪ :‬ﻗﺪم اﻨﻟﻲﺒ ج رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم س‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ‬ ‫ﻓﺎ�ﻔﻞ اﻨﻟﺎس ﻗﺒﻠﻪ وﻗﻴﻞ ﻗﺪم رﺳﻮل‬
‫آوردﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻃﺮفﺷﺎن ھﺠﻮم آوردﻧﺪ‬ ‫ً‬
‫اﷲج ﺛﻼﺛﺎ ﻓﺠﺌﺖ ﻲﻓ اﻨﻟﺎس ﻷﻧﻈﺮ ﻓﻠﻤﺎ‬
‫در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﮐﺴﯽ ﺑﺮای ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺗبﻴﻨﺖ وﺟﻬﻪ ﻋﺮﻓﺖ أن وﺟﻬﻪ ﻟيﺲ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﺸﺮﯾﻒ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ھﻢ در‬
‫ﺑﻮﺟﻪ ﻛﺬاب ﻓﺎﻜن أول ﻲﺷء ﺳﻤﻌﺘﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم آﻣﺪم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﺮفﺷﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺗ�ﻠﻢ ﺑﻪ إذ ﻗﺎل‪ :‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻨﻟﺎس‪ ،‬أﻓﺸﻮا‬
‫ﭼﻮن روی ﻣﺒﺎرک را دﯾﺪم ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫الﺴﻼم وأﻃﻌﻤﻮا اﻟﻄﻌﺎم وﺻﻠﻮا اﻷرﺣﺎم‬
‫ﺳﯿﻤﺎی وی ﺳﯿﻤﺎی ﺷﺨﺺ دروﻏﮕﻮی‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از وی‬ ‫وﺻﻠﻮا ﺑﺎلﻠﻴﻞ واﻨﻟﺎس ﻧﻴﺎم ﺗﺪﺧﻠﻮا اﺠﻟﻨﺔ‬
‫ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺮدم! ﺑﺮ‬ ‫�ﺴﻼم‪.‬‬
‫ھﻤﻪ ﮐﺲ ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻃﻌﺎم‬
‫دھﯿﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﺻﻠﮥ رﺣﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎ آورﯾﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ در ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدم در ﺧﻮاباﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺘﯽ در ﺑﮫﺸﺖ‬
‫وارد ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم س ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﯾﮫﻮد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻃﻮری‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم ﻧﯿﺎورده ﺑﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وی‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﺮای ھﺠﺮت از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آوردﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪» :‬ا�ﻔﻞ‬
‫اﻨﻟﺎس ﻗﺒﻠﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﺮفﺷﺎن ﻣﺮدم ھﺠﻮم آوردﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮای ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ج ﺗﺸﺮﯾﻒ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم آﻣﺪم ﺗﺎ آن ﺣﻀﺮت را ﺑﻪ دﻗﺖ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﻢ و ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺷﻤﺎﺋﻞ او ﮐﻪ در ﺗﻮرات آﻣﺪه وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن‬
‫روی ﻣﺒﺎرک را دﯾﺪم داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﻤﺎ ﺳﯿﻤﺎی ﺷﺨﺺ دروﻏﮕﻮی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﮑﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺮدم ﺑﺮ ھﻤﻪ‬
‫ﮐﺲ ﺳﻼم ﮔﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻃﻌﺎم ﺑﺪھﯿﺪ و ﺻﻠﮥ رﺣﻢ را ﺑﻪ ﺟﺎ آرﯾﺪ و ﺷﺐھﺎ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺧﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ در ﺟﻨﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺘﯽ وارد ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٠٠‬‬

‫ﭘﺲ ﺣﻀﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﺧﺼﻠﺖ‪ ،‬راه اھﻞ ﺟﻨﺖ را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻓﺮﻣﻮد و ﻗﻮاﻋﺪ‬
‫ﺑﺮادری و ھﻤﮑﺎری را در ﻣﯿﺎن ھﻢوﻃﻨﺎن وﺿﻊ ﻓﺮﻣﻮد و آﻧﭽﻪ از ﻃﮫﺎرت و ﺻﻔﺎ ﺑﻪ آن‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد واﺿﺢ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﺮ وی ﺳﻼم و درود ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫ً‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﮑﺮرا ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺻﻔﺎت ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﮥ ﻣﺬﮐﻮر‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ذﮐﺎوت ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ھﺮﮐﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺘﻘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ زﮐﺎوت و ﻓﺮاﺳﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ اﻣﺘﯿﺎز اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﻪ آ ﮔﺎھﯽ ده‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ اوﻟﯿﻦ‬
‫ارﺷﺎدﯾﺴﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ج در ھﻨﮕﺎم ھﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺮﯾﻒ اﯾﺮاد ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ و آن اﻓﺸﺎء ﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاد از آن اﻇﮫﺎر و ﺗﻌﻤﯿﻢ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آﺷﻨﺎ و‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎس ﺳﻼم ﺑﮕﻮﺋﯽ‪ ،‬دوم اﻃﻌﺎم ﻓﻘﺮاء و ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﺑﺮادری ﻣﺤﺒﺖ و ھﻤﮑﺎری در ﻣﯿﺎن ھﻤﻮﻃﻨﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﺧﻮردن از ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ذﺑﺢ ﺷﻮد‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫ۡ‬
‫َ َ َ ُ ۡ َ َّ َ ُ ُ ْ‬
‫�لوا م َِّما ُذك َِر ٱ ۡس ُم )‪ (۱۱۹‬و ﭼﻪ ﺷﺪه ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﻧﺨﻮرﯾﺪ از‬ ‫﴿وما ل�م �� تأ‬
‫�م َّما َح َّر َم آﻧﭽﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮ آن ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ َ ۡ َ َّ َ َ ُ‬
‫ٱ�ِ عليهِ وقد فصل ل‬
‫َّ ﮐﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ داده اﺳﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﻧﭽﻪ را‬ ‫ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُ َّ‬
‫عل ۡي� ۡم إِ� َما ٱض ُط ِر ۡر� ۡم إ ِ ۡ�هِ� �ن‬
‫ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺷﻮﯾﺪ‬
‫َ ۡ ۡ َّ‬ ‫َ ٗ َّ ُ ُّ َ َ ۡ َ ٓ‬
‫ﺑﺪان و ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺴﯿﺎری ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ن‬ ‫ِ‬ ‫إ‬ ‫�‬
‫�‬ ‫ٍ‬ ‫ِل‬
‫ع‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫غ‬‫ِ‬ ‫ب‬ ‫م‬‫ه‬‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ضلون بِأهوا‬ ‫كثِ�� � ِ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ك ُه َو أ ۡعل ُم بٱل ُم ۡع َتد َ‬ ‫َ َّ َ‬
‫ِين‪] ﴾١١٩‬اﻷﻧﻌﺎم‪ :‬ھﻮسھﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ و ھﺮآﯾﻨﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ر�‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوزﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫‪.[۱۱۹‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ آﯾﺖ ﺷﺄن ﻧﺰوﻟﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ آن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ﮔﻮﺷﺖ آن را ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪای ﻣﯽﮐﺸﺪ ﻧﻤﯽﺧﻮرﯾﺪ ﻣﺮادﺷﺎن ﺧﻮد‬
‫ﻣﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺖ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬فَ ُ�ُوا ْ م َِّما ُذك َِر ٱ ۡس ُم ٱ َّ�ِ َعلَ ۡيهِ إن ُك ُ‬
‫نتم‬ ‫ِ‬
 ‫‪٣٠١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫� َ�ٰتهِۦ ُم ۡؤ ِمن َ‬
‫ِ�‪] ﴾١١٨‬اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۱۱۸ :‬ﭘﺲ ﺑﺨﻮرﯾﺪ از آﻧﭽﻪ ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺑﺮ آن‬ ‫ِ‬
‫اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ« و ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ از ﺳﺨﻦ‬
‫َ َ َ ُ ۡ َ َّ َ ۡ ُ ُ ْ َّ ُ َ ۡ ُ َّ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﻨﻨﺪ و ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬وما ل�م �� تأ�لوا مِما ذكِر ٱسم ٱ�ِ‬
‫ََ‬
‫عل ۡيهِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺷﻤﺎ را از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ذﺑﺢ ﺷﺪه ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫ََ ُ‬ ‫َ َ َ َ ُ‬
‫﴿ َوق ۡد ف َّصل ل�م َّما َح َّر َم عل ۡي� ۡم﴾ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ داده اﺳﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ و آن ﺧﻮد ُﻣﺮده‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ذﺑﺢ ﺷﺪه‬
‫ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﴿إِ� َما ٱض ُط ِر ۡر� ۡم إ ِ ۡ�هِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﺿﺮورت‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮردن آن وادار ﮐﻨﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫ً‬
‫ﺗﺮس ھﻼﮐﺖ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪای ﺧﻮد ﺑﺪون ﻋﻠﻢ ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آن ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﻮرد وﻋﯿﺪ ﻗﺮار‬
‫ك ُه َو أَ ۡعلَ ُم بٱل ۡ ُم ۡع َتد َ‬
‫ِين﴾ ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﺗﺠﺎوزﮐﺎران‬
‫َّ َ َّ َ‬
‫داده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ر�‬
‫ِ‬
‫داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ و ﻧﺘﯿﺠﻪاش اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زودی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان را ﺑﺪون ﻋﻠﻢ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺟﺰا ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی از ﺧﻮاھﺶ ﺧﻮد و آﻧﭽﻪ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‬
‫ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﺰﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫ً‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﮐﺜﺮا آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ھﻤﺮاه آﻧﭽﻪ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ در ھﻨﮕﺎم ﮐﺸﺘﺎر ﺣﯿﻮان واﺟﺐ اﺳﺖ و‬
‫ھﯿﭻ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺣﻼل ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در ھﻨﮕﺎم ذﺑﺢ ﯾﺎ ﻧﺤﺮ آن ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ و‬
‫اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻦ در آﻏﺎز ﻃﻌﺎم ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﻗﺘﯽ ﺗﺮک ﺷﻮد‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮری ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺳﻮارﺷﺪن‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن‪،‬‬
‫واردﺷﺪن و ﺑﯿﺮونﺷﺪن از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺸﺮوع و ﻣﺴﻨﻮن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺣﻼلﮔﻔﺘﻦ و ﯾﺎ ﺣﺮامﮔﻔﺘﻦ ﭼﯿﺰی ﺑﺪون اﺻﻞ ﺷﺮﻋﯽ از ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪،‬‬
‫ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﯾﺎ اﺟﻤﺎع اﻣﺖ ﺑﯿﻢ ده و آنھﺎ را ﮔﻮﺷﺰد ﮐﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺪون اﺻﻞ ﺷﺮﻋﯽ و ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاھﺶ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﭼﯿﺰی را ﺣﻼل و ﺣﺮام‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪی در اﻧﺘﻈﺎر او ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٠٢‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ در اﺑﺘﺪای ﻏﺬا ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ھﻤﺮاه ﺷﺶ ﻧﻔﺮ از ﯾﺎراﻧﺶ‬ ‫َّ َ َ‬
‫ﺎﻣﺎ ِﻰﻓ ِﺳﺘ ِﺔ �ﻔ ٍﺮ ِﻣ ْﻦ‬ ‫ﺎﻛن اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻳَﺄ ْ ُ� ُﻞ َﻃ َﻌ ً‬
‫ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺎه اﻋﺮاﺑﯽ وارد ﺷﺪ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ ٌّ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ‬ ‫أَ ْﺻ َ‬
‫� �ﻘﺎل‬ ‫ِ‬ ‫ﺘ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻘ‬ ‫ﻠ‬‫ِ‬ ‫ﺑ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻠ‬ ‫�‬ ‫ﺄ‬ ‫ﻓ‬ ‫اﻰﺑ‬ ‫ِ‬ ‫ﺮ‬‫ﻋ‬ ‫أ‬ ‫ﺎء‬ ‫ﺠ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻪ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎﺑ‬ ‫ﺤ‬
‫و آن ﻏﺬا را ﺑﻪ دو ﻟﻘﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﻮرد‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ‬ ‫َ ُ ُ َّ‬
‫ا� ج‪ :‬أﻣﺎ �ﻧﻪ لﻮ ﺎﻛن ﻗﺎل � ِ‬
‫ا�‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ھﻤﺎﻧﺎ اﮔﺮ وی‬ ‫َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ً َ َُْ ْ‬
‫ﻟﻜﻔﺎ�ﻢ ﻓ ِﺈذا أ�ﻞ أﺣﺪ�ﻢ ﻃﻌﺎﻣﺎ ﻓﻠﻴﻘﻞ‬
‫در اﺑﺘﺪای ﻃﻌﺎم ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ‬
‫ا� ِﻰﻓ أ َّو ِ ِﻪﻟ‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫ﻮل‬ ‫ا� ﻓ ِﺈن � ِﻰﺴ أن �ﻘ‬ ‫� ِ‬
‫ﻏﺬا ھﻤﮥ ﺷﻤﺎ را ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ََّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َُْ ْ‬
‫ا� ِﻰﻓ أو ِ ِﻪﻟ َو ِ‬
‫آﺧ ِﺮهِ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﻴﻘﻞ � ِ‬
‫ھﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫در آﻏﺎز ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺴﻢ‬
‫اﻟﻠﻪ ﻓﯽ اوﻟﻪ وآﺧﺮه‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ََ َ َُ ُْ ََْ‬
‫�« ﯾﻌﻨﯽ در دو ﻟﻘﻤﻪ آن ﻏﺬا را ﺗﻤﺎم ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪:‬‬ ‫ﺷﺮح‪» :‬ﻓﺄ�ﻠﻪ ﺑِﻠﻘﻤﺘ ِ‬
‫َ ََ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َْ َ َ َ َ‬
‫ﺎ� ْﻢ« آن ﻏﺬا‬ ‫ا�« ﯾﻌﻨﯽ در اﺑﺘﺪای ﻏﺬا اﮔﺮ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟﻜﻔ‬ ‫»لﻮ ﺎﻛن ﻗﺎل � ِ‬
‫ُ‬ ‫َ َ َ ََ َ‬
‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ھﻤﮥ ﺷﻤﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻓ ِﺈذا أ�ﻞ أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ‬
‫َّ‬ ‫َ َُْ ْ‬ ‫َ َ ً‬
‫ا�« ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻃﻌﺎﻣﺎ« ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻃﻌﺎﻣﯽ ﺑﺨﻮرد »ﻓﻠﻴﻘﻞ � ِ‬
‫ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮردن آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ روش ﻣﺴﻨﻮﻧﻪ در ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َ ْ َ ُ ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ ْ َ َ َْ َُ َ‬
‫ا� ِﻰﻓ أ َّو ِ ِﻪﻟ‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫ﻞ‬ ‫ﻘ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻪﻟ‬
‫ِِ‬ ‫و‬‫أ‬ ‫ﻰﻓ‬
‫ِ ِ‬‫ا�‬ ‫�‬ ‫ﻮل‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻓ ِﺈن � ِﻰﺴ أن �ﻘ‬
‫آﺧ ِﺮهِ« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ در اول ﻏﺬا ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﯾﺎدش آﻣﺪ‬ ‫َو ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ا� ِﻰﻓ أ َّو ِ ِﻪﻟ َو ِ‬
‫آﺧ ِﺮهِ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ در آﻏﺎز و آﺧﺮ اﯾﻦ ﻏﺬا‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ِ �» :‬‬
‫ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﺮده و او را از ﺑﺮﮐﺖ ﻏﺬا ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺘﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻃﻌﺎمھﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮای ﺑﻨﺪه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻃﻌﺎﻣﯽ را ﺑﺪون اﺟﺎزۀ ﺻﺎﺣﺒﺶ‬
‫ﺻﺮف ﮐﻨﺪ از ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﺪه ﺑﺨﻮاھﺪ ﻏﺬای ﺣﺮام و ﯾﺎ آﺑﯽ ﺣﺮاﻣﯽ را ﺻﺮف‬
‫ﮐﻨﺪ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮردﻧﯽھﺎ را ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺎزه‬
‫ﻧﺪاده اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ در اﺑﺘﺪا ﺧﻮردن و‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮐﺖ ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ اﺳﻢ ﺧﺪا ﯾﺎد ﻧﺸﻮد آن ﺑﺮﮐﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣٠٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﻃﻌﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮐﺖ ﯾﺎ ازدﯾﺎد‬
‫ﺑﺮﮐﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ در آﻏﺎز ﺧﻮردﻧﯽ ﯾﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ و‬
‫ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺧﻮردن »ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﻧﮕﻮﯾﺪ«‪ :‬از اﯾﻦ ﺑﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺻﺮف ﻃﻌﺎم »ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ« را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ ﺑﺎز‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ا� ِﻰﻓ أ َّو ِ ِﻪﻟ َو ِ‬
‫آﺧ ِﺮهِ« ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﯾﺎدش آﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »� ِ‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﺻﺤﺎب ﯾﻤﯿﻦ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫َ ۡ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َّ ٓ‬
‫َ‬
‫﴿وأما إِن �ن مِن أص�ٰ ِ‬
‫�‪ (۹۰) ٩٠‬و اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﯾﺎران راﺳﺖ‬ ‫ب ٱ� ِم ِ‬
‫)‪ (۹۱‬ﭘﺲ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺗﻮ را از ﯾﺎران‬
‫�‪﴾٩١‬‬ ‫َۡ‬ ‫ٰ‬ ‫ك م ِۡن أَ ۡص َ‬ ‫َ َ َ ٰ ‪َ َّ ٞ‬‬
‫ب ٱ� ِم ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫فس�م ل‬
‫راﺳﺖ‪.‬‬ ‫]اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪.[۹۱-۹۰ :‬‬
‫َۡ‬ ‫َ‬
‫َ ۡ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬
‫َ َّ‬
‫�‪ ﴾٩٠‬ﻣﺮاد از اﯾﻦ‬ ‫ب ٱ� ِم ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬وأما إِن �ن مِن أص�ٰ ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺰع ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻮم او رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫نت ۡم ح َ‬‫وم‪َ ٨٣‬وأَ ُ‬
‫� ۡل ُق َ‬ ‫ت ٱ ُۡ‬ ‫ََ َٓ َ ََ‬
‫ِين� ِ ٖذ‬ ‫ﺳﯿﺎق آﯾﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ اﺳﺖ‪﴿ :‬فل ۡو� إِذا بَلغ ِ‬
‫ون‪ ٨٥‬فَلَ ۡو َ�ٓ إن ُك ُ‬
‫نت ۡم َ� ۡ َ‬ ‫َّ ُ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َۡ َۡ‬ ‫َ ُ َ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫�‬‫�ن � �ب ِ‬ ‫تنظ ُرون‪َ ٨٤‬و� ُن أق َر ُب إ ِ ۡ�هِ مِن� ۡم َو�ٰ ِ‬
‫َ َ َ ۡ ُ َ َّ َ َ َ ۡ ‪ٞ َ ۡ َ َ ٞ‬‬ ‫ُ ُۡ َٰ َ ََ ٓ‬ ‫َ ٓ‬ ‫َ َۡ‬
‫حان‬ ‫ِ�‪ ٨٧‬فأ َّما إِن �ن مِن ٱلمقر�ِ�‪ ٨٨‬فروح ور�‬ ‫ج ُعو� َها إِن كنتم � ِد�‬ ‫مدِينِ�‪ ٨٦‬تر ِ‬
‫َ‬

‫�‪] ﴾٩٠‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪» .[۹۰-۸۳ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا‬ ‫�ٰب ٱ ۡ� َِ‬

‫م‬ ‫ت نَعي�‪َ ٨٩‬وأَ َّما ٓ إن َ� َن م ِۡن أَ ۡص َ‬ ‫َو َج َّن ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٖ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﮔﺎه و ﺷﻤﺎﺋﯿﺪ در آن ھﻨﮕﺎم ﻧﮕﺮان و ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻢ ﺑﻪ او از ﺷﻤﺎ‬
‫وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﮐﯿﻔﺮﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎزش ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ‬
‫راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﻘﺮﺑﺎن ﭘﺲ آراﻣﺸﯽ و روزﯾﯽ و ﺑﮫﺸﺖ ﻧﻌﻤﺖ و اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻮد از‬
‫ﯾﺎران راﺳﺖ«‪ .‬اﻵﯾﻪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٠٤‬‬

‫و اﯾﻦھﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﺸﺎن را در ﻋﺮﺻﺎت ﺑﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدھﻨﺪ و اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﮥ ﺧﻮد از ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦھﺎ در ﻋﺒﺎدت و‬
‫ب‬ ‫ٰ‬ ‫ك م ِۡن أ َ ۡص َ‬
‫�‬
‫َ َ َ ٰ ‪َ َّ ٞ‬‬
‫ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ از ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬فس�م ل‬
‫ِ‬
‫�‪ ﴾٩١‬اﯾﻦ ﺳﺨﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در ھﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺑﺮای او ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و او را‬ ‫َۡ‬
‫ٱ� ِم ِ‬
‫ﺑﺸﺎرت ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ او از اﺻﺤﺎب ﯾﻤﯿﻦ و اھﻞ داراﻟﺴﻼم ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ واﺟﺒﺎت و‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎت را اﻧﺠﺎم داده و ﻣﺤﺮﻣﺎت و ﻣﮑﺮوھﺎت ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺒﺎﺣﺎت را ﺗﺮک‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﺻﺤﺎب ﯾﻤﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﮥ ﺧﻮد از ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮاﻧﺪ و ﺑﻪ درﺟﮥ اﯾﺸﺎن‬
‫در ﻋﺒﺎدت ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج اﻧﺠﺎم ﮐﺎر را ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﻣﯽآﺷﺎﻣﯿﺪﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯽدادﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن در وﺿﻮء ھﻢ از ﻃﺮف راﺳﺖ‬
‫ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻨﺪد ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫از اﺻﺤﺎب ﯾﻤﯿﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﺴﯽ از ﻣﻘﺮﺑﯿﻦ و اﺻﺤﺎب ﯾﻤﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ وی از‬
‫ََ ۡ َٰ ُ ّ‬
‫لش َما ِل‬
‫بٱ ِ‬ ‫اﺻﺤﺎب ﺷﻤﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرۀﺷﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬وأص�‬
‫ََ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ّ‬ ‫ََ‬ ‫َٓ َ ۡ َٰ ُ ّ‬
‫ِل ّمِن � ُمو ٖ�‪ � ٤٣‬بَارِ ٖ� و�‬
‫ٖ‬ ‫ظ‬‫و‬ ‫‪٤٢‬‬‫ِي�‬
‫ٖ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫�‬
‫ٖ‬ ‫و‬ ‫لش َمال‪َ � ٤١‬س ُ‬
‫م‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ما أص�ب ٱ‬
‫َ‬
‫��‪] ﴾٤٤‬اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪» .[۴۴-۴۱ :‬اﺻﺤﺎب ﺷﻤﺎﻟﯽ آﻧﮫﺎ در ﻣﯿﺎن ﺑﺎدھﺎی ﮐﺸﻨﺪه و‬ ‫ك ِر ٍ‬
‫آب ﺳﻮزان ﺟﮫﻨﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬و در ﺳﺎﯾﻪ دودھﺎی ﺳﯿﺎه ﻣﺘﺮاﮐﻢ و آﺗﺸﺰای‬
‫ﺟﮫﻨﻢ! ﺳﺎﯾﻪای ﮐﻪ ﻧﻪ ﺧﻨﮏ اﺳﺖ و ﻧﻪ آرامﺑﺨﺶ!«‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از اﯾﻦ ﮔﺮوه و اﺣﻮال و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪ اﯾﺸﺎن ﭘﻨﺎه دھﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٠٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ‬

‫� ْﻢ ِ�ﻴَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ھﺮﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‬ ‫َْ ُ ْ َ َ ُ ُ‬
‫ﻗﺎل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬ﻴﻟﺄ�ﻞ أﺣﺪ‬
‫ْ‬
‫ﺮﺸ ْب ِ�ﻴَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ‪َ ،‬و ْﻴﻟَﺄ ُﺧ ْﺬ ِ�ﻴَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ‪َ ،‬و ْﻴﻟُ ْﻌ ِﻂ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺨﻮرد و ﺑﺎ دﺳﺖ‬ ‫َو� َ ْ َ‬
‫َ‬ ‫َّ ْ َ َ ْ ُ ُ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ‬
‫ﺎﻪﻟ راﺳﺖ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ و ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد‬ ‫ِ�ﻴ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ﻓ ِﺈن الﺸﻴ َﻄﺎن ﻳﺄ�ﻞ � ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬
‫َ َ َ ْ ُ ُ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺪھﺪ‪ .‬زﯾﺮا‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َو� َ ْ َ ُ‬
‫ﺎﻪﻟ و�ﺄﺧﺬ‬ ‫ﺎﻪﻟ َو ُ�ﻌ ِﻄﻰ � ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬‫ﺮﺸب � ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬
‫ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﯽﺧﻮرد و‬ ‫َ‬
‫ﺎﻪﻟ‪.‬‬
‫� ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ‬
‫ﻣﯽدھﺪ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َْ ُ ْ َ َ ُ ُ‬
‫� ْﻢ« اﯾﻦ اﻣﺮ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮای وﺟﻮﺑﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ِ » :‬ﻴﻟﺄ�ﻞ أﺣﺪ‬
‫ً‬
‫ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ روا ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪا ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد ﭼﯿﺰی ﺑﺨﻮرد و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮردن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ دارد ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺨﻮرد و ﯾﺎ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن دادن و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﯽدھﺪ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽدھﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ و ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد آﻧﭽﻪ را از ﺑﺮادر ﺧﻮد‬
‫ﺎﻪﻟ َو� َ ْ َ‬ ‫َ َّ َّ ْ َ َ ْ ُ ُ‬
‫ﺮﺸ ُب‬ ‫َ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻓ ِﺈن الﺸﻴ َﻄﺎن ﻳﺄ�ﻞ � ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َْ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺎﻪﻟ« اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﻣﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺧﻮردن‪،‬‬ ‫ﺎﻪﻟ َو�ﺄﺧﺬ � ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬ ‫ﺎﻪﻟ َو ُ�ﻌ ِﻄﻰ � ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬ ‫� ِ ِﺸﻤ ِ ِ‬
‫آﺷﺎﻣﯿﺪن‪ ،‬دادن و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ و ﺧﻮد را ﺷﺒﯿﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﺮام اﺳﺖ و در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ْ‬ ‫َ َ‬ ‫ََ‬
‫ﺧﺪا ج آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ﻣ ْﻦ �ﺸ َّﺒ َﻪ ﺑِﻘ ْﻮمٍ � ُﻬ َﻮ ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ«‪» .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮﻣﯽ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﻨﺪ او از اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ«‪ ،‬آﯾﺎ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن راﺿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻤﻠﮥ ﺷﯿﻄﺎن‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺎ آراﻣﺶ و ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ھﺪاﯾﺎت و دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج روش ﻣﺮدان و‬
‫زﻧﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﯾﻦ اﻣﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٠٦‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ آﻧﭽﻪ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در اﯾﻨﺠﺎ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ‬
‫راﺳﺖ ﺑﺨﻮرﯾﻢ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﻢ و ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺪھﯿﻢ و ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﺑﺮ ﻣﺮدان و زﻧﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرت داﺷﺘﻦ ﻋﺬری ﭼﻮن ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‬
‫ﯾﺎ ﺟﺮاﺣﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻔﺎر و ﻣﻔﺴﺪﯾﻦ ﺗﺸﺒﯿﻪﮐﺮدن ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ در آﺧﺮت ﺑﺎ ﮐﻔﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ و ﺗﻨﻬﺎﺧﻮردن ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫�لُوا ْ َ� ً‬ ‫َ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫� ۡم ُج َن ٌ‬‫َۡ َ َ َۡ ُ‬
‫)‪ (۶۱‬ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‬ ‫ِيعا‬ ‫اح أن تأ‬ ‫﴿ليس علي‬
‫ھﻤﮕﯽ ﯾﺎ ﺟﺪا ﺟﺪا‪ ،‬ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫وتا فَ َس ّل ُِموا ْ َ َ ٰٓ‬ ‫َۡ َ ۡ َ ٗ َ َ َ َ ُۡ ُُ ٗ‬
‫�‬ ‫أو أشتا�ا ۚ فإِذا دخلتم �ي‬
‫درآﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮ‬ ‫َٗ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ ٗ‬ ‫َ ُ‬
‫أنفسِ� ۡم � َِّية ّم ِۡن عِن ِد ٱ�ِ ُم َ�ٰ َر�ة‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ درودی از ﻧﺰد ﺧﺪا ﻓﺮﺧﻨﺪه و‬
‫� ُم ٱ� َ� ٰ‬ ‫َ ّ َ ٗ ۚ َ َ ٰ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰه ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن اﻟﻠﻪ آﯾﺎت را ﺑﺮاﯾﺘﺎن‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫طيِبة ك�ل ِك يب ِ� ٱ� ل‬
‫َ َ َّ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫لعل� ۡم �عقِلون‪] ﴾٦١‬اﻟﻨﻮر‪.[۶۱ :‬‬
‫� ۡم ُج َن ٌ‬ ‫َۡ َ َ َۡ ُ‬
‫اح﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬دﺷﻮاری و‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ليس علي‬
‫�لُوا َ� ً‬ ‫ْ‬ ‫َ َۡ ُ‬
‫ِيعا﴾ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻔﺮه ﺟﻤﻊ آﻣﺪه و ﻃﻌﺎم را‬ ‫ﺗﻨﮕﯽ و ﯾﺎ ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪﴿ ،‬أن تأ‬
‫ۡ ٗ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺻﺮف ﮐﻨﯿﺪ و از ﯾﮏ ﮐﺎﺳﻪ ﮐﻪ در آن ﺑﺮﻧﺞ و ﯾﺎ آب ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﴿أ ۡو أش َتا�ا﴾ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و اﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ اﺑﺎﺣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺗﻨﮫﺎ‬
‫ﻃﻌﺎم ﺑﺨﻮرد و ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻏﺬا را ﺻﺮف ﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺖ را ﻧﺎزل‬
‫ﻓﺮﻣﻮد و ﺣﺮج را از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮرد و ﯾﺎ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬دور ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﺳﻨﺖ‪،‬‬
‫ﻏﺬاﺧﻮردن ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻏﺬاﺧﻮردن ﺗﻨﮫﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد و آن ﺣﻀﺮت ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ْ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ‬ ‫ُ ْ َ ْ ُُ‬ ‫َ ْ َ ُ ََ َ َ‬
‫� ْﻢ ِ�ﻴ ِﻪ«‪ .‬ﺑﺮای ﺧﻮردن ﻏﺬا‬ ‫»ﻓﺎﺟﺘ ِﻤﻌﻮا ﻰﻠﻋ ﻃﻌﺎ ِﻣ�ﻢ واذﻛﺮوا اﺳﻢ ِ‬
‫ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﺒﺎرك ﻟ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﻮﯾﺪ و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ در ﻏﺬای ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮐﺖ داده ﺷﻮد‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‬
‫ٗ‬ ‫َٗ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ ٗ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ُ ُ ُ ٗ َ َ ّ ُ ْ َ َ ٰٓ َ ُ‬
‫� أنفسِ� ۡم � َِّية ّم ِۡن عِن ِد ٱ�ِ ُم َ�ٰ َر�ة َط ّي ِ َبة﴾‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فإِذا دخلتم �يوتا فسل ِموا‬
‫اﯾﻦ ارﺷﺎد و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺴﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ‬
 ‫‪٣٠٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬
‫َّ ُ َ ُ‬
‫ﻼم َﻋﻠﻴْ� ْﻢ‬ ‫ﺧﺎﻧﮥ دﯾﮕﺮی داﺧﻞ ﮔﺮدد ﺑﺮ وی ﻻزم اﺳﺖ ﺳﻼم ﮐﺮده و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬الﺴ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ ْ َ َ َ‬ ‫َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُ‬
‫ا�‬‫ا� و�ﺮ�ﺗﻪ« و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻨﺎ وﻰﻠﻋ ِﻋﺒﺎ ِد ِ‬ ‫ورﻤﺣﺔ ِ‬
‫�« اﯾﻦ ﺗﺤﯿﺔ و درود از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎن داده‬ ‫َّ‬
‫الﺼﺎﺤﻟ َ‬
‫ِِ‬
‫اﺳﺖ و آن را ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮐﺖ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﻞ آن در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮐﺖ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫َ‬ ‫َ َ ٰ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ‬
‫ت﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن اﺣﮑﺎم‪،‬‬ ‫� ل� ُم ٱ�� ٰ ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ك�ل ِك يب ِ� ٱ‬
‫َ َّ ُ َ ُ َ‬
‫ﻋﺒﺎدات و اﺧﻼق ﴿ل َعل� ۡم � ۡعقِلون﴾ ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را آﻣﺎده ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم‬
‫ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را داﻧﺴﺘﻪ و آن را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯿﺪ و ﺿﺮرھﺎ را درک ﮐﺮده و ﺧﻮد را‬
‫از آن ﺑﺎزدارﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻓﮫﻢ آن دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ‬
‫دارد ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ آﯾﺖ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺮف ﻏﺬا ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ دﻻﻟﺖ‬
‫دارد ﻣﻨﺎﻓﺎت ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺳﻼم ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ھﻨﮕﺎم واردﺷﺪن‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن و ﺗﻘﻮی داﺷﺘﻪ و ﺑﺮ‬
‫ﻃﺮﯾﻖ راﺳﺘﯿﻦ اﺳﻼم در ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﻋﺒﺎدات‪ ،‬اﺣﮑﺎم‪ ،‬آداب و اﺧﻼق اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ‬

‫َ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﯾﺎران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای‬ ‫ﻗﻮل الﺮﺳﻮل ج‪ :‬ل َﻤﺎ ﻗﺎلﻮا ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل اﷲ ج‬
‫َ َ َ َ َّ ُ‬ ‫َ َْ‬ ‫َّ َ ْ ُ ُ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ و ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ‪،‬‬ ‫ِإﻧﺎ ﻧﺄ�ﻞ َوﻻ �ﺸﺒَ ُﻊ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﻠ َﻌﻠ� ْﻢ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ ُ ُ َ ُ َ َ ِّ َ َ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻏﺬا‬ ‫�‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪َ � :‬ﻌ ْﻢ‪ .‬ﻗﺎل‪:‬‬ ‫ﺗﺄ�ﻠﻮن ﻣﺘﻔﺮ ِ�‬
‫ُ‬ ‫ْ‬
‫� ْﻢ َواذﻛ ُﺮوا ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫ﻓﺎﺟﺘَ ِﻤ ُﻌﻮا َﻰﻠﻋ َﻃ َﻌﺎ ِﻣ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺎ ھﻢ ﻏﺬا‬
‫اﺳ َﻢ‬
‫ﺑﺨﻮرﯾﺪ و اﺳﻢ ﺧﺪا را ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ در ﻃﻌﺎم‬ ‫َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ‬
‫ﺎرك ﻟ� ْﻢ ِ�ﻴ ِﻪ‪.‬‬ ‫ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﺒ‬ ‫ِ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮐﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٠٨‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬از وﺣﺸﯽ ﺑﻦ ﺣﺮب رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ و‬
‫ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﮑﺎﯾﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺠﯿﺐ ﺑﯿﺮون آﯾﻨﺪ و آن ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و‬
‫َ َ َ َّ ُ َ ْ ُ ُ َ‬
‫� ْﻢ ﺗﺄ�ﻠﻮن« ﺷﺎﯾﺪ ﻏﺬا را ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺷﺐ ﯾﺎ‬ ‫ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﻠﻌﻠ‬
‫اﻓﻄﺎر ﺻﺮف ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻔﺮق ھﺴﺘﯿﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری‪ ،‬ﺟﺪا‬
‫ﺟﺪا ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ آن ﺣﻀﺮتج اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی دﺳﺘﻮر داد‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮﮐﺖ ﻃﻌﺎمﺷﺎن‬
‫ﮔﺮدد و ﺳﯿﺮ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻓﺎﺟﺘﻤﻌﻮا ﻋﻠﯽ ﻃﻌﺎﻣﮑﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺬا را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻔﺮه ﺑﮕﺬارﯾﺪ‬
‫َ‬ ‫ْ َ َّ‬ ‫َ ْ ُُ‬
‫ا� َﻋﻠﻴْ ِﻪ« و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﺮ آن ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ و ھﺮﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ )ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ(‬
‫»واذﻛﺮوا اﺳﻢ ِ‬
‫َُ َ ْ َ ُ‬
‫� ْﻢ ِ�ﻴ ِﻪ« ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ و ﻧﺎم ﺧﺪا را‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪�» ،‬ﺒﺎرك ﻟ‬
‫ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ ﺑﺮﮐﺖ دھﺪ و در ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻏﺬا ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﭘﺮاﮔﻨﺪه ﻧﺸﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺑﺮﮐﺖ در ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ آنھﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺧﻮردن ﻃﻌﺎم ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎع و ﯾﺎدﮐﺮدن ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻤﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺻﺮف ﻏﺬا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎدﮐﺮدن ﻧﺎم ﺧﺪا در آﻏﺎز‬
‫ﻃﻌﺎم اھﻤﯿﺖ دارد‪ ،‬زﯾﺮا ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻃﻌﺎم را از ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫َّ‬ ‫َ َْ َ ْ‬ ‫ْ َ ْ ُ َّ َ ْ ً َ ً َ ِّ ً ُ َ َ ً‬
‫ﻲﻔ‪َ ،‬وﻻ ُم َﻮد ٍع‪َ ،‬وﻻ‬
‫ﻜ ِ ٍّ‬ ‫ﺎر� ِ�ﻴ ِﻪ �� ﻣ‬ ‫� ﻤﺣﺪا ﻛ ِﺜ�ا‪ ،‬ﻃﻴﺒﺎ ﻣﺒ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺤﻟﻤﺪ ِ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ُم ْﺴﺘَﻐ ً� َ�ﻨ ُﻪ َر َّ�ﻨَﺎ« ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪای را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺮﮐﺖ داده ﺷﺪه در‬
‫آن ﻏﯿﺮ رد ﺷﺪه و ﻧﻪ وداع ﺷﺪه و ﻧﻪ ﺑﯽﻧﯿﺎز از آن ای ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﻃﻌﺎم از ﮐﻨﺎر ﮐﺎﺳﻪ ﻧﻪ وﺳﻂ آن ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﺳﮥ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽآوردﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﮐﺎﺳﻪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و‬
‫وﺳﻂ آن را ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ در آن ﺑﺮﮐﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣٠٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را ﻧﺰد ﻫﺮ ﻣﺴﺠﺪی ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫� )‪ (۳۱‬ای ﻓﺮزﻧﺪان آدم! ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ زﯾﻨﺖ‬ ‫َ ُّ‬ ‫﴿ َ� ٰ َب ٓ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ ۡ‬
‫� ءادم خذوا زِ�نت�م عِند ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ُ ۡ ُ ٓ ْ َّ ُ َ ﺧﻮد را ﻧﺰد ھﺮ ﻣﺴﺠﺪی و ﺑﺨﻮرﯾﺪ و‬ ‫َ ۡ‬
‫�ف ۚوا إِنهۥ �‬‫ج ٖد و�وا وٱ��وا و� � ِ‬ ‫مس ِ‬
‫ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ و اﺳﺮاف ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا دوﺳﺖ‬ ‫ِب ٱل ۡ ُم ۡ َ‬
‫��ِ�‪] ﴾٣١‬اﻷﻋﺮاف‪.[۳۱ :‬‬
‫ُ� ُّ‬
‫ﻧﺪارد اﺳﺮافﮐﻨﺎن را‪.‬‬ ‫ِ‬

‫�‬
‫َ ُّ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرۀ اﻋﺮاف‪َ ٰ �َ ﴿ :‬ب ٓ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ ۡ‬
‫� ءادم خذوا زِ�نت�م عِند ِ‬ ‫ِ‬
‫ج ٖد﴾ ﯾﺎ ﺑﻨﯽ آدم اﯾﻦ ﻧﺪاء ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﻣﺮاد از ﺑﻨﯽ آدم در اﯾﻨﺠﺎ ﻋﺮبھﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫َ ۡ‬
‫مس ِ‬
‫زﯾﺮا آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻋﺮﯾﺎن و ﺑﺮھﻨﻪ ﻃﻮاف ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﺟﺎﻣﮥ ﮐﻪ ﺧﺪای را‬
‫ﻋﺼﯿﺎن ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﻃﻮاف ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﮔﺮ ﺟﺎﻣﮥ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﯾﺎ‬
‫ُ‬
‫ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ از وی ﺟﺎﻣﻪای ﻋﺎرﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮھﻨﻪ و ﻟﺨﺖ ﻃﻮاف ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد و آنھﺎ را ﺑﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرتﺷﺎن اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ‬
‫در ﻧﺰد ھﺮ ﻣﺴﺠﺪی ﻟﺒﺎس ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ھﻤﮥ ﻣﺴﻤﻠﯿﻦ را ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﺷﺪه و اﺳﻼم اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ھﺮﺟﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪه زن و ﻣﺮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻮرت ﺧﻮد را ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت ﺷﺮط‬
‫َُُ ْ َ ۡ َ ُ ْ ََ ُۡ ُ ْ‬
‫�ف ۚ ٓوا﴾ اﯾﻦ ﺻﯿﻐﮥ اﻣﺮ اﺳﺖ و‬ ‫ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬و�وا وٱ��وا و� � ِ‬
‫ارﺷﺎدﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺼﻮص و ھﻤﮥ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ھﺮﮔﺎه ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺣﯿﺎت ﺿﺮوری اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از واﺟﺒﺎت زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ ﭘﺲ در وﻗﺖ ﺣﺎﺟﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن‬
‫اﺳﺮاف ﻧﮑﻨﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ ﺣﻼل و ﻣﺒﺎح ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮردن آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺣﺮام ﮐﺮده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻣﺮده‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک و ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ذﺑﺢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺣﺮاﻣﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮاری ﮐﻪ ﺗﺮس از ﻣﺮگ اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎی ﺣﺮام ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮاب و ھﺮ ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪۀ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮف ھﻼﮐﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن اﺳﺮاف و زﯾﺎدهروی در ﺧﻮردن و‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﻣﻀﺮ اﺳﺖ و ﺑﺴﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ھﻼﮐﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺣﺮام ﮐﺮده و‬
‫ِ�﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺎدهروان را‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ آن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إنَّ ُهۥ َ� ُ� ُِّب ٱل ۡ ُم ۡ�� َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﺗﺎ ﻣﺮدم از اﺳﺮاف ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ دوری ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣١٠‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت را ﮐﻪ از واﺟﺒﺎت اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮھﻨﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﯾﺎ ﻃﻮاف ﮐﻨﺪ ﻧﻤﺎز و ﻃﻮاف او ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اﺳﺮاف در ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ اﻧﺪازۀ ﺿﺮورت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﭘﺸﺖ اﻧﺴﺎن را اﺳﺘﻮار ﺑﺪارد و زﻧﺪﮔﯿﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﻢ اﯾﻦ آﯾﺖ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﻌﺪه ﺑﺮای‬
‫ﻏﺬا و ﯾﮏ ﺳﻮم آن ﺑﺮای آب و ﯾﮏ ﺳﻮم ﺑﺮای ﺗﻨﻔﺲﮐﺸﯿﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﻮر ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ را در آﯾﺖ ﻓﻮق ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ھﺎرون اﻟﺮﺷﯿﺪ ﭘﺰﺷﮏ ﻧﺼﺮاﻧﯽ داﺷﺖ ﺑﺮای ھﺎرون اﻟﺮﺷﯿﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﮐﺘﺎب ﺷﻤﺎ )ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ( ﭼﯿﺰی از ﺑﮫﺪاﺷﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ‬
‫ﻋﻠﻢ در ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﻋﻠﻢ اﺑﺪان و ﻋﻠﻢ ادﯾﺎن‪ .‬ﺣﻀﺮت زﯾﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ س ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﺑﺪان را در ﻧﺼﻒ آﯾﺖ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫ِ�﴾‬ ‫� ُ�وا ْ َو َ� � ُ ۡ�فُ ۚ ٓوا ْ إنَّ ُهۥ َ� ُ� ُّ‬
‫ِب ٱل ۡ ُم ۡ�� َ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و ُ�ُوا ْ َوٱ ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻇﺮﻓﯽ ﺑﺪﺗﺮ از ﺷﮑﻢ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﺮﺷا ِﻣ ْﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ آدم ﻇﺮﻓﯽ را ﺑﺪﺗﺮ‬ ‫� و َﺎﻋ ًء َ ًّ‬ ‫آد ِ ٌّ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﺎ مﻸ‬
‫ﺎت ﻳُ ِﻘ ْﻤ َﻦ از ﺷﮑﻢ ﭘﺮ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﭼﻨﺪ‬ ‫َْ ٌ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫اﻵد ِ ِّ‬ ‫َ� ْﻄﻦ َﺣ ْﺴ ُ‬
‫� ﻟﻘﻴﻤ‬ ‫ﺐ‬ ‫ٍ‬
‫� �ﻔ ُﺴﻪ �ﺜﻠﺚ ﻟﻘﻤﻪ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ وی را اﺳﺘﻮار ﺑﺪارد ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫ٌ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺖ اﻵد ِ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ ْ‬
‫ﺻﻠﺒﻪ ﻓ ِﺈن ﻏﻠﺒ ِ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮ آدﻣﯽ ﻧﻔﺲ او ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ُ ُ ٌ َّ َ‬ ‫ﺚ ل ِ َّ َ‬ ‫َّ َ َ ُ ُ ٌ‬
‫اب َوﺛﻠﺚ لِﻠﻨﻔ ِﺲ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ﻠﺮﺸ‬ ‫لِﻠﻄﻌﺎمِ وﺛﻠ‬
‫ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﻌﺪه را از ﻏﺬا ﭘﺮ ﮐﻨﺪ و ﯾﮏ ﺳﻮم‬
‫آن را از آب و ﯾﮏ ﺳﻮم آن را ﺑﺮای‬
‫ﻧﻔﺲﮐﺸﯿﺪن ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫� و َﺎﻋ ًء َ ًّ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫ﺮﺷا ِﻣ ْﻦ َ� ْﻄ ٍﻦ« وﻋﺎء ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻇﺮف ﮐﻠﻤﻪ‬ ‫ِ‬
‫آد ِ ٌّ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻣﺎ مﻸ‬
‫ﻣﻔﺮد اﺳﺖ ﺟﻤﻊ آن اوﻋﯿﻪ اﺳﺖ ﻇﺮوف ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ و ﻇﺮف آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در آن آب و ﻃﻌﺎم‬
 ‫‪٣١١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫ﻧﮕﮫﺪاری ﻣﯽﺷﻮد و اﻧﺴﺎن ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻇﺮﻓﮫﺎﺋﯽ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﯿﺎزی‬
‫ﮐﻪ دارد ﭘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﻇﺮﻓﯽ را ﺑﺪﺗﺮ از ﺷﮑﻢ ﭘﺮ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ در ﭘﺮﮐﺮدن ﺷﮑﻢ‬
‫ﺧﻄﺮ ھﻼﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮدم را از ﭘﺮﺧﻮری ﮐﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫َ‬
‫اﻵد ِ ِّ‬ ‫ﺳﻮء ھﺎﺿﻤﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﺣ ْﺴ ُ‬
‫�« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای آدﻣﯽ‬ ‫ﺐ‬
‫َُ ٌ‬
‫ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ آﻧﭽﻪ وی را از ﻏﺎﺋﻠﮥ ﻣﺮگ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد‪» .‬ﻟﻘﻴْ َﻤﺎت«‪ :‬ﺟﻤﻊ ﻟﻘﻤﻪ و آن‬
‫ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ آدم آن را ﺑﻪ دھﺎن ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬارد و ﻟﻘﯿﻤﺎت ﺑﻪ ﺻﯿﻐﮥ ﺗﺼﻐﯿﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻔﮫﻮم ﮐﻢﺑﻮدن ﻟﻘﻤﻪ را اﻓﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻳُ ِﻘ ْﻤ َﻦ ُﺻﻠﺒَ ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺸﺖ وی را ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﯾﺴﺘﺎدن و‬
‫�‬
‫َ‬
‫اﻵد ِ َّ‬ ‫ﺖ‬ ‫َ ْ َ ََ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎ ﮔﺮدد و زﻧﺪﮔﯽاش ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »ﻓ ِﺈن ﻏﻠﺒ ِ‬
‫َْ‬
‫�ﻔ ُﺴ ُﻪ« اﮔﺮ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ وی ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ و او را وادار ﮐﻨﺪ زﯾﺎدﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز او‬
‫اﺳﺖ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﭘﺲ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺷﮑﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻏﺬا و ﯾﮏ ﺳﻮم آن را ﺑﺮای آب ﯾﺎ ﺷﯿﺮ و‬
‫ﯾﮏ ﺳﻮم دﯾﮕﺮ را ﺑﺮای ﺗﻨﻔﺲ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﮕﺬارد ﺗﺎ ﺣﯿﺎت ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد را‬
‫ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻌﻤﺖ زﻧﺪﮔﯽ و اﺳﺒﺎب آن ﺟﮫﺖ ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﻣﺎ داده ﺷﺪه ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ت ٱ ۡ َّ َ ۡ َ َّ ۡ ُ ُ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َما َخلَ ۡق ُ‬
‫ون‪] ﴾٥٦‬اﻟﺬارﯾﺎت‪» .[۵۶ :‬ﻣﺎ ﺟﻦ و اﻧﺲ‬ ‫�ن وٱ ِ��س إِ� ِ�َعبد ِ‬‫ِ‬
‫را ﭘﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎوردﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻋﺒﺎدت«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺣﺘﯿﺎج دارد ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮردن زﯾﺎد ﺳﻮء ھﺎﺿﻤﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و‬
‫ھﻼک ﻣﯽﮔﺮدد ﻗﺎﺗﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻮن از ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب س‬
‫رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﺎل ﭘﺴﺮش ﺳﺆال ﮐﺮد ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ دﯾﺸﺐ‬
‫ﺑﺪھﻀﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪھﻀﻤﯽ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﯽﻣﺮد ﻣﻦ ﺑﺮ وی‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺣﺪﯾﺜﯽ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻃﻌﺎم‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دو ﻧﻔﺮ را ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻃﻌﺎم دو ﻧﻔﺮ ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ را و ﻃﻌﺎم ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ‬
‫ھﺸﺖ ﻧﻔﺮ را ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣١٢‬‬
‫َ ُُ ْ‬
‫زﯾﺎد درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻧﯿﺰ دﻟﯿﻞ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�وا‬
‫ِ�﴾‬ ‫� ُ�وا ْ َو َ� � ُ ۡ�فُ ۚ ٓوا ْ إنَّ ُهۥ َ� ُ� ُّ‬
‫ِب ٱل ۡ ُم ۡ�� َ‬ ‫َوٱ ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺳﯿﺮاﻧﺪ در آﺧﺮت ﮔﺮﺳﻨﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺷﺮاب و ﻗﻤﺎر ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ إ َّ� َما ٱ ۡ َ‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۹۰‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﻪ ﺷﺮاب و ﻗﻤﺎر و‬ ‫� ۡم ُر‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫اب َوٱ ۡ� ۡز َ�ٰ ُم ر ۡج ‪ٞ‬‬ ‫َ‬
‫� َوٱ ۡ� َ‬
‫ﺑﺘﺎن و ﺗﯿﺮھﺎ ﭘﻠﯿﺪی اﺳﺖ از ﮐﺮدار ﺷﯿﻄﺎن‬
‫س‬ ‫نص ُ‬ ‫َوٱل ۡ َم ۡي ِ ُ‬
‫ِ‬
‫اﺳﺖ ﭘﺲ دوری ﮔﺰﯾﻨﯿﺪ از آن ﺗﺎ رﺳﺘﮕﺎر‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ّم ِۡن � َم ِل ٱلش ۡي َ�ٰ ِن فٱ ۡج َتن ِ ُبوهُ ل َعل� ۡم‬
‫ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ُۡ ُ َ‬
‫�فل ِحون‪] ﴾٩٠‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۹۰ :‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾ ای ﮐﺴﺎﻧﯽ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﻤﺎن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ روح از ﺟﺴﺪ اﺳﺖ و ﻣﺆﻣﻦ زﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب اﻣﺮ و‬
‫ﻧﮫﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﺑﺮ اﻣﺘﺜﺎل اﻣﺮ ﺧﺪا و اﺟﺘﻨﺎب از ﻧﮫﯽ او ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ دارد ﺑﻪ ﺧﻼف ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﮐﻪ ُﻣﺮده اﺳﺖ‪ُ ،‬ﻣﺮده ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻣﺮی ﺑﻪ ﺟﺎ آورد ﯾﺎ ﻧﮫﯽ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫�﴾ ﺧﻤﺮ‪ ،‬ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد و او را‬ ‫� ۡم ُر َوٱل ۡ َم ۡي ِ ُ‬‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬إ َّ� َما ٱ ۡ َ‬
‫ِ‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺧﻮرﻧﺪۀ ﺷﺮاب ﭼﻨﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﯾﺎ ﻣﻌﺮوف و ﻣﻨﮑﺮ ﻓﺮق‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬارد‪ .‬ﻣﯿﺴﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﻗﻤﺎر اﺳﺖ و آن را ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻪ ﻣﺎل ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬
‫اب﴾ ﺟﻤﻊ ﻧﺼﺐ‪ :‬ﺗﻤﺜﺎل و ﭘﯿﮑﺮھﺎﺋﯿﺴﺖ از ﺳﻨﮓ و ﻏﯿﺮه ﮐﻪ‬
‫ُ‬ ‫نص ُ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪َ ﴿ .‬وٱ ۡ�َ َ‬
‫َۡ َ‬
‫ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪﴿ .‬ٱ� ۡز� ٰ ُم﴾ ﺟﻤﻊ زﻟﻢ و آن ﭼﻮﺑﮫﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫آنھﺎ در ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻓﺎل ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪۀ ﺧﻮد ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻗﺴﻤﺖﺷﺎن از ﺧﯿﺮ و ﯾﺎ ﺷﺮ‬
‫َ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ واﺳﻄﮥ آنھﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬ر ۡج ‪ٞ‬‬
‫س ّم ِۡن � َم ِل‬ ‫ِ‬
‫َّ‬
‫ٱلش ۡي َ�ٰ ِن﴾ رﺟﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺠﺲ و ﭘﻠﯿﺪی و ﻧﺴﺒﺖ آن ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن داده ﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﯿﻄﺎن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺮدار را در ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم زﯾﻨﺖ ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﻪ ﮔﻤﺮاھﯽ و ﺳﺮﮐﺸﯽ وادار‬
‫َ َّ ُ‬ ‫َ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪﴿ :‬فٱ ۡج َتن ِ ُبوهُ ل َعل� ۡم﴾ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮک اﯾﻦ‬
‫اﻋﻤﺎل و دوریﺟﺴﺘﻦ از آن ﭼﻮن در اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣١٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺮام اﺳﺖ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺻﺮاﺣﺘﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ھﺮ ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪه ﺣﺮام اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن را ﻣﺴﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻢ و زﯾﺎد‬
‫آن‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎﻧﺴﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎزی ﻗﻤﺎر اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮای ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫لش ۡي َ�ٰ ُن أَن يُوق ِعَ‬
‫َّ َ ُ ُ َّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻋﻠﺖ ﺣﺮﻣﺖ آن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬إِ�ما ي ِر�د ٱ‬
‫َّ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ‬
‫� َو َ� ُص َّد� ۡم عن ذِك ِر ٱ�ِ َوع ِن‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َۡ ُ َۡ َ َ ۡ ۡ َ ٓ‬
‫بَين� ُم ٱلع� ٰ َوة َوٱ�َغضا َء ِ� ٱ� ۡم ِر َوٱل َمي ِِ‬
‫َّ َ َ ۡ َ ُ ُّ َ َ‬
‫ٱلصل ٰوةِ� � َهل أنتم منت ُهون‪] ﴾٩١‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۹۱ :‬ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ‬
‫ﺷﺮاب و ﻗﻤﺎر در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻋﺪاوت و دﺷﻤﻨﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و ﺷﻤﺎ را از ﯾﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺎزدارد‪ .‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ از اﯾﻦ اﻋﻤﺎل دﺳﺖ ﺑﺮﻣﯽدارﯾﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎلﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ازﻻم ﺑﺎﺷﺪ آن ھﻢ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻂ رﻣﻞ‪ ،‬ﻗﺮﻋﮥ ﺑﭽﻪھﺎ و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻣﺠﺴﻤﻪھﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺮ آنھﺎ و‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ آنھﺎ در ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮاب ﮐﻠﯿﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﺪیﻫﺎﺳﺖ‬

‫َ ُ َ َّ‬ ‫َ ْ َ َّ َ َ َ َ‬
‫ا� ج از اﺑﯽ درداء س رواﯾﺘﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا‬ ‫اﺪﻟ ْردا ِء‪ :‬ﻗﺎل أ ْو َﺻ ِﺎ� رﺳﻮل‬ ‫�ﻦ أ ِﻰﺑ‬
‫ﻞﻛ َ ٍّ‬‫َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ُ ُ ِّ‬ ‫ْ‬ ‫ﻻ �َ ْ َ‬‫َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا وﺻﯿﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻣﺨﻮر‪،‬‬ ‫ﺮﺷ‪.‬‬ ‫ﺮﺸ ِب اﺨﻟﻤﺮ ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ ِﻣﻔﺘﺎح‬
‫اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ ل َ ْﻢ زﯾﺮا ﺷﺮاب ﮐﻠﯿﺪ ھﻤﻪ ﺑﺪیھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ْ‬
‫اﺨﻟ َ ْﻤ َﺮ ﻰﻓ ُّ‬ ‫ََ َ َ ْ َ‬
‫ِ‬ ‫ﺮﺷ َب‬
‫وﻗﺎل ﻣﻦ ِ‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﺮاب دﻧﯿﺎ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﺮﺸ�ْ َﻬﺎ ﻰﻓ اﻵﺧ َﺮة إﻻ أ ْن �ﺘُ َ‬ ‫�َ ْ َ‬
‫ﻮب‪.‬‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺨﻮرد از ﺷﺮاب آﺧﺮت ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ُ َ َّ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ا� ج«‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‬ ‫اﺪﻟ ْرداء‪ :‬أ ْو َﺻ ِﺎ� رﺳﻮل‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻗﺎل أ ِﻰﺑ‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ را ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ وﺻﯿﺖ و ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬زﯾﺮا در ﺳﻔﺎرش ﭘﺨﺶ‬
‫دﻋﻮت اﺳﻼم و ﻧﺸﺮ آن در ﻣﯿﺎن اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺮای وﺻﯿﺖ و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣١٤‬‬

‫ﺳﻔﺎرش اھﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﻔﻆ و ﺿﺒﻂ ﮐﺮده ﮐﻪ آن اھﻤﯿﺖ‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ وی ﺧﻄﺎب ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺳﺨﻦ اﺑﯽ درداءس ﮐﻪ‬
‫َ ُ َ َّ‬ ‫َ‬
‫ا� ج« ﻣﺮا رﺳﻮل ﺧﺪا ج وﺻﯿﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺳﻔﺎرش را‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ » :‬أ ْو َﺻ ِﺎ� رﺳﻮل‬
‫ْ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ُ ُ ِّ‬
‫ﻞﻛ َ ٍّ‬ ‫َ‬
‫ﻻ �َ ْ َ‬
‫ﺮﺷ«‪ ،‬ﺷﺮاب را ﻣﺨﻮر‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺮاب‬ ‫ﺮﺸ ِب اﺨﻟﻤﺮ ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ ِﻣﻔﺘﺎح‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» ،‬‬
‫ﮐﻠﯿﺪ ھﻤﻪ ﺑﺪیھﺎ اﺳﺖ ھﻤﻪ ﮐﺎرھﺎی ﺑﺪ از ﺧﻮردن ﺷﺮاب ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاب‬
‫ﺧﻮرد ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ درھﺎی ﺑﺪیھﺎ را ﮐﻮﺑﯿﺪه و آن درھﺎ ﺑﻪ روﯾﺶ ﺑﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ ل َ ْﻢ � َ ْ َ‬ ‫َ ْ َ َ ْ‬
‫اﺨﻟ َ ْﻤ َﺮ ﻰﻓ ُّ‬
‫ﺮﺸ�ْ َﻬﺎ ِﻰﻓ‬ ‫ِ‬ ‫ﺮﺷب‬ ‫ﺧﺪا او را ﺣﻔﻆ ﻧﮑﻨﺪ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻣﻦ ِ‬
‫ﻮب« اﯾﻦ ﺳﺨﻦ از ﻣﮫﻤﺘﺮﯾﻦ اﺧﻄﺎرھﺎ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ‬ ‫ﻻ أَ ْن َ�ﺘُ َ‬ ‫َ َّ‬
‫اﻵﺧﺮ ِة ِإ‬
‫ِ‬
‫داﺷﺪه ﺷﺪه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ داﺋﻢ اﻟﺨﻤﺮ در دﻧﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ از ﺷﺮاب آﺧﺮت ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ‪ ،‬و ﻻزﻣﮥ‬
‫آن‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ورود در ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وارد ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻮد‪ ،‬از ﺷﺮاب آن‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد و در ﺑﮫﺸﺖ ﻧﮫﺮی از ﺷﺮاب اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﺮاب ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻮب« ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﺮگ ﺧﻮد ﺗﻮﺑﻪ‬ ‫ﻻ أَ ْن َ�ﺘُ َ‬
‫َّ‬
‫از ورود در ﺑﮫﺸﺖ ھﻢ ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ‪ِ » ،‬إ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻧﻔﺲ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﮐﺮده و ﭘﺎک ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و اداﻣﻪدادن ﺑﺮ ﺧﻮردن ﺷﺮاب‪،‬‬
‫اب َمن‬ ‫ﻧﻔﺲ آدﻣﯽ را آﻟﻮده و ﺑﻪ ﭘﺴﺘﯽ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وقَ ۡد َخ َ‬
‫َ‬
‫د َّسٮ ٰ َها‪] ﴾١٠‬اﻟﺸﻤﺲ‪» .[۱۰ :‬زﯾﺎن ﮐﺎر ﺷﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﺶ را آﻟﻮده ﮐﺮد«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺷﺮح ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺳﻔﺎرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻮردن ﺷﺮاب آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﻪ آنھﺎ دﺳﺘﻮر ده‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻔﺎرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ داﺋﻢ اﻟﺨﻤﺮ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﻨﺪ از ﺑﮫﺸﺖ ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﺮاب از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاب‬
‫ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ ﻣﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﺎھﯽ در ھﻨﮕﺎم ﻣﺴﺘﯽ زﺷﺖﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل را‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﻔﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه از وی ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮدش ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣١٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ از ﺛﻤﺮات ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ ۡ َ ٰ َ َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ون )‪ (۶۷‬و از ﻣﺤﺼﻮﻻت درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ و‬ ‫خذ‬ ‫ب �ت ِ‬ ‫يل وٱ�ع� ِ‬ ‫ت ٱ�َّ ِ‬
‫خ ِ‬ ‫﴿ َومِن � َم َ� ٰ ِ‬
‫َ ٰ َ َ ٗ اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﮔﺎھﯽ ﺷﺮاب ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪه‬ ‫َّ‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫مِن ُه َسك ٗر� َورِ ۡزقا َح َس ًنا ۚ إِن ِ� �ل ِك �ية‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ و ﮔﺎھﯽ رزق ﭘﺎک و ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻪ‬ ‫َّ َۡ ُ َ‬
‫ل ِق ۡو ٖ� �عقِلون‪] ﴾٦٧‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۶۷ :‬‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن در اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪی آﺷﮑﺎری ﺑﺮای ﺧﺮدﻣﻨﺪان‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ٰ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡۡ‬ ‫ت ٱ�َّ‬ ‫ٰ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬ومِن َ� َم َ‬
‫ب﴾ ﯾﻌﻨﯽ از اﻧﮕﻮر و ﺧﺮﻣﺎ‬ ‫يل وٱ�ع� ِ‬ ‫ِ‬ ‫خ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫ﺷﺮاب ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻣﺘﻨﺎن و ﻣﻨﺖﮔﺬاری دارد‪،‬‬
‫ً‬
‫ﭘﯿﺶ از ﺣﺮﻣﺖ ﺷﺮاب ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬ورِ ۡزقا َح َس ًنا﴾ رزق ﻧﯿﮑﻮ و آن ﻋﺒﺎرت از‬
‫ﮐﺸﻤﺶ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﺷﯿﺮۀ ﮐﻪ از ﺷﮫﺪ ﻧﺨﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و از ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦھﺎ از روزی ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﭘﺎﮐﯿﺰه و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﯿﺎت او را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﻦھﺎ ﻣﻮادی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻐﺬﯾﮥ اﻧﺴﺎن ﺿﺮوری اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﻣﻨﺖ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻤﺮ )ﺷﺮاب( ﺣﺮﻣﺖ ﻗﻄﻌﯽ دارد و ﮐﺴﯽ وی را‬
‫ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ ﺑﺮ او ﺣﺪ ﺷﺮﻋﯽ ﮐﻪ ھﺸﺘﺎد ﺷﻼق اﺳﺖ ﺟﺎری ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺮاب ﺗﻨﮫﺎ از اﻧﮕﻮر و‬
‫ﺧﺮﻣﺎ درﺳﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ و ﻏﯿﺮ آنھﺎ درﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﯿﺪﻧﺎ ﻋﻤﺮ اﺑﻦ‬
‫اﻟﺨﻄﺎب س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﻣﺮدم! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮاب را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ و آن از ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ وﻟﯽ ﻋﻠﻤﺎء اﺟﻤﺎع ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪۀ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َّ‬
‫و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن ِ� �ٰل ِك﴾ ﯾﻌﻨﯽ در آﻧﭽﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪاﺋﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻗﺪرت و‬
‫ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺎ و اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ را‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و اھﻞ ﺧﺮد از اﻧﺴﺎنھﺎ درک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ را ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮ آنھﺎ ﺷﮑﺮ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣١٦‬‬

‫ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺰﯾﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی اﻟﮫﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮاب ﺑﻪ اﺟﻤﺎع اﻣﺖ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ درﯾﻦ آﯾﺖ از‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺷﺮاب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺒﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺮﻣﺖ ﻗﻄﻌﯽ آن در آﯾﻪ ﺳﻮرۀ‬
‫ﻣﺎﺋﺪه ﮐﻪ ﻣﺆﺧﺮ اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ھﺮ ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪۀ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زﯾﺎد ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻮاد‬
‫ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪهای ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺎ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﺛﺮ آن از ﺷﺮابھﺎی‬
‫اﺻﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ از ﮔﻨﺪم و ﻏﯿﺮه ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ﺎن ْ� َﻦ � َ ِﺸ� ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﮐﺮم ج‪ :‬از ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ‬ ‫َ ْ ُّ ْ َ َ‬
‫ٍ‬ ‫ﻗﻮل الﺮﺳﻮل ج‪� :‬ﻦ اﻨﻟﻌﻤ‬
‫ْ‬ ‫َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫اﺤﻟﻨْ َﻄ ِﺔ ﺑﺸﯿﺮس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬ ‫َّ‬
‫ا� ج‪ِ :‬إن ِﻣ َﻦ ِ‬ ‫�ﻘﻮل‪ :‬ﻗﺎل رﺳﻮل ِ‬
‫الﺰ�ﻴﺐ َﻤﺧْ ًﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ از ﮔﻨﺪم‬ ‫الﺸﻌ َ ْ ً َ َ َّ‬ ‫َ ْ ً َ َ َّ‬
‫� ﻤﺧﺮا و ِﻣﻦ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻤﺧﺮا و ِﻣﻦ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد از ﺟﻮ ﺷﺮاب‬ ‫اﺘﻟ ْﻤ ِﺮ ﻤﺧْ ًﺮا َو ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﺴ ِﻞ ﻤﺧْ ًﺮا‪.‬‬
‫َو ِﻣ َﻦ َّ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد از ﮐﺸﻤﺶ ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد از ﺧﺮﻣﺎ ﺷﺮاب درﺳﺖ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و از ﻋﺴﻞ ﺷﺮاب ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮس‪ :‬ﯾﮑﯽ از اﻧﺼﺎر و ﺻﺤﺎﺑﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ َ ْ ْ‬
‫اﺤﻟﻨ َﻄ ِﺔ ﻤﺧْ ًﺮا« ﯾﻌﻨﯽ از ﮔﻨﺪم ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺟﻮ‪ ،‬ﮐﺸﻤﺶ‪،‬‬
‫»إِن ِﻣﻦ ِ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ و ﻋﺴﻞ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ اﻧﮕﻮر و‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮاد دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺷﺮاب از آنھﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫در ﺷﺮاب ﭘﯿﺪاﺷﺪن ﻣﺴﺘﯽ و زاﺋﻞﺷﺪن ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﻣﺴﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻋﻘﻞ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد ﺷﺮاب ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ از ﻋﺴﻞ و ﯾﺎ ﺷﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﺒﮫﻢ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از آﺛﺎر ﺳﻮء ﻣﺴﮑﺮات ﺗﺬﮐﺮ ده و ﺑﮕﻮ‪ :‬اﯾﻦھﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ درﯾﻦ روزﮔﺎران ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺸﮫﻮرﺗﺮﯾﻦ آنھﺎ‬
 ‫‪٣١٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫ھﺮوﺋﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻮﮐﺎﺋﯿﻦ و ﭼﺮس اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ راه و روش ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮﺧﻼف ﮐﻔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﯿﺸﻮای ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و رھﺒﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﺨﺪرات در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ راﺿﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آنھﺎ‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ واﺟﺐ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ھﯿﭽﮕﺎه اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رواج ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬و ﭘﺴﺮان و‬
‫دﺧﺘﺮان ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ آن آﻟﻮده ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ از اﯾﻦھﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺧﯿﺮﺧﻮاه ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮده و از ﻃﺮﯾﻖ اﻣﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ و ﺿﺮر آنھﺎ را ﺑﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻔﮫﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻓﺎﺳﺪ ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻨﺪ و آنھﺎ را از ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻮد رﯾﺸﻪﮐﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻟﺒﺎس ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‬

‫)‪ (۲۱‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺟﺎﻣﻪھﺎی اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﺎزک‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ﺳﺒﺰ و اﺑﺮﯾﺸﻢ ُد ُرﺷﺖ اﺳﺖ و زﯾﻨﺖ‬ ‫ُ ۡ ‪ٞ ََۡ ۡ ٞ‬‬ ‫﴿ َ�ٰل َِي ُه ۡم � َِي ُ‬
‫اب ُس ُ‬
‫�ق ۖ‬ ‫ند ٍس خ� �ست‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُّ ْ َ‬
‫َو ُحل ٓوا أ َساوِ َر مِن ف ِض ٖة َو َسقٮ ٰ ُه ۡم َر ُّ� ُه ۡم‬
‫داده ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎی از ﻧﻘﺮه و‬
‫ﻧﻮﺷﺎﻧﯿﺪﺷﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ‬
‫ورا‪] ﴾٢١‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۲۱ :‬‬ ‫� ٗابا َط ُه ً‬ ‫َ َ‬
‫ﭘﺎکﮐﻨﻨﺪه‪.‬‬
‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰ�﴿ :‬ل َِي ُه ۡم﴾‪ ،‬اﯾﻦھﺎ ﮔﺮوه اﺑﺮار ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرۀﺷﺎن‬
‫ون مِن َكأۡس َ� َن م َِز ُ‬
‫اج َها َ�فُ ً‬
‫ورا‪] ﴾٥‬اﻹﻧﺴﺎن‪» .[۵ :‬ﺑﻪ‬
‫َّ ۡ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ�برار ���‬
‫ٖ‬
‫ﯾﻘﯿﻦ اﺑﺮار )و ﻧﯿﮑﺎن( ﻣﯽآﺷﺎﻣﻨﺪ از ﺟﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻣﯿﺰش آن ﮐﺎﻓﻮر اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪ آﻣﺎده ﺑﺮای اﺑﺮار را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎ را در اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ََ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ ،‬عل ۡي ِه ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺟﺎﻣﻪھﺎﯾﯽ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻧﺎزک ﺳﺒﺰ و اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ‬
‫ُّ ْ‬
‫درﺷﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﴿ َو ُحل ٓوا﴾ اﺳﺎور و زﯾﻮر داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﺒﻨﺪھﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺮه و ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن زﯾﻮر ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺑﮫﺸﺖ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی آن‬
‫ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و َس َقٮ ٰ ُه ۡم َر ُّ� ُه ۡم َ َ‬
‫� ٗابا َط ُه ً‬
‫ورا﴾ اﯾﻦ ﺷﺮاب ﻏﯿﺮ از ﺷﺮاب‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ذﮐﺮ آن ﮔﺬﺷﺖ و ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣١٨‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬اﯾﺸﺎن را ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺷﺮاﺑﯽ ﭘﺎکﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﻧﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ س اﯾﻦ‬

‫ﺷﺮاب را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﮫﺸﺘﯿﺎن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ درآﯾﻨﺪ ﺑﻪ درﺧﺘﯽ‬
‫ﮔﺬر ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از زﯾﺮ ﺳﺎق آن دو ﭼﺸﻤﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن از ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‬
‫ﭼﮫﺮهھﺎﯾﺸﺎن ﺗﺎزﮔﯽ و ﺑﺸﺎﺷﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺻﻮرتھﺎﯾﺸﺎن ھﯿﭽﮕﺎه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻮیھﺎﯾﺸﺎن ھﯿﭽﮕﺎه ژوﻟﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﭼﻮن از ﭼﺸﻤﮥ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮض و‬
‫ﻣﯿﮑﺮوﺑﯽ ﮐﻪ در ﺑﺪنﺷﺎﻧﺴﺖ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد ﺳﭙﺲ ﺧﺎدﻣﺎن ﺑﮫﺸﺖ ازﯾﺸﺎن اﺳﺘﻘﺒﺎل‬
‫َ َٰ ٌ َ َ ۡ ُ ۡ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫وها َ� ٰ ِ� َ‬
‫ِين﴾ ]اﻟﺰﻣﺮ‪» .[۷۳ :‬ﺳﻼم ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪﴿ :‬س�م علي�م طِبتم فٱدخل‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ وارد ﺷﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﺟﺎوﯾﺪان )ﺧﺪاوﻧﺪا!«‪ .‬ﻣﺎ را از اﯾﺸﺎن ﺑﮕﺮدان و ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺑﮕﺮدان‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺮ ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮام و ﺑﺮ زﻧﺎنﺷﺎن ﺣﻼل اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ را در دﻧﯿﺎ ﺑﭙﻮﺷﺪ در آﺧﺮت‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﺴﺖ و در ﺑﺎرۀ ﻃﻼ و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ دو ﺑﺮ زﻧﺎن اﻣﺘﻢ ﺣﻼل و ﺑﺮ‬
‫ﻣﺮدانﺷﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﻃﮫﻮر آن اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﺑﯽوﺿﻮﺋﯽ رﻓﻊ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﻼف آب‬
‫ﻃﺎھﺮ ﮐﻪ ﺑﯽوﺿﻮﺋﯽ را رﻓﻊ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻃﮫﻮر آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮ ﺑﺎ وی‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺸﺪه و ﺑﺮ اﺻﻞ ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺎھﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وی ﭼﯿﺰی‬
‫ﭘﺎک ﻣﺎﻧﻨﺪ روﻏﻦ و ﻏﯿﺮه ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﯿﻦ آﺑﯽ ﭘﺎک اﺳﺖ ﻧﻪ‬
‫ﭘﺎکﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ وﺿﻮء ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺑﻪ آن درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻮﺷﯿﺪن در ﻇﺮف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺣﺮام اﺳﺖ‬

‫َ‬ ‫اﺬﻟى � َ ْ َ‬‫َّ َّ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻇﺮف‬ ‫ﺮﺸ ُب ِﻰﻓ إِﻧﺎ ِء‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إِن ِ‬
‫ﻧﻘﺮه ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ در ﺷﮑﻢ او آﺗﺶ دوزخ ﻓﺮو‬ ‫َّ‬
‫ﺎر َﺟ َﻬﻨ َﻢ‬ ‫اﻟْﻔ َّﻀﺔ إ َّ� َﻤﺎ ُ�َ ْﺮﺟ ُﺮ ﻰﻓ َ� ْﻄﻨﻪ ﻧَ َ‬
‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ﻣﯽرﯾﺰد و ﻧﯿﺰ از ﺣﺬﯾﻔﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫َُ َ‬ ‫َ َ ْ ُ َََْ َ َ َ‬
‫و�ﻦ ﺣﺬ�ﻔﺔ ﻗﺎل‪ :‬ﻧ ِ� رﺳﻮل اﷲ ج‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻧﻮﺷﯿﺪن در ﻇﺮوف‬ ‫ْ َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ُّ ْ‬ ‫َ‬
‫ﺐ َواﻟ ِﻔﻀ ِﺔ‬ ‫ﻋ ِﻦ الﺮﺸ ِب ِﻰﻓ آ ِ�ﻴ ِﺔ اﺬﻟﻫ ِ‬
 ‫‪٣١٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬
‫ُّ ْ َ َ َ َ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َ‬
‫� ْﻢ ِﻰﻓ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﻣﻨﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫� ل ُﻬ ْﻢ ِﻰﻓ اﺪﻟ�ﻴﺎ و ِ� ﻟ‬ ‫َوﻗﺎل‪ِ :‬‬
‫ﻇﺮوف در دﻧﯿﺎ ﺑﺮای ﮐﻔﺎر اﺳﺖ و در آﺧﺮت‬ ‫اﻵﺧ َﺮ ِة‪.‬‬
‫ِ‬
‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ْ‬ ‫اﺬﻟى � َ ْ َ‬ ‫َّ َّ‬
‫ﺮﺸ ُب ِﻰﻓ ِإﻧﺎ ِء اﻟ ِﻔ َّﻀ ِﺔ« دﻟﯿﻞ ﻗﺎﻃﻌﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ » ِإن ِ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺮﻣﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻇﺮوف ﻧﻘﺮهای ﺑﺮای اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ وﻋﯿﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪:‬‬
‫ﺎر َﺟ َﻬ َّﻨ َﻢ« ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻇﺮوف ﻧﻘﺮهای دﻻﻟﺖ‬ ‫»إ َّ� َﻤﺎ ُ�َ ْﺮﺟ ُﺮ ﻰﻓ َ� ْﻄﻨﻪ ﻧَ َ‬
‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ‬
‫� ْﺮ ِﺟ ُﺮ« ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺑﺮای آن آﺗﺶ دوزخ را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﻨﯽ » ِ‬
‫در ﻇﺮوف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﻧﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ در ﺷﮑﻢ او آﺗﺶ ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰد و رواﯾﺖ ﺣﺬﯾﻔﻪ ل‬
‫ْ‬ ‫َ َّ َ‬ ‫ُّ ْ‬ ‫َ َ ْ ُ َََْ َ َ َ َُ َ‬
‫ﺐ َواﻟ ِﻔ َّﻀ ِﺔ« رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬ ‫َ‬
‫»و�ﻦ ﺣﺬ�ﻔﺔ ﻗﺎل‪ :‬ﻧ ِ� رﺳﻮل اﷲ ج ﻋ ِﻦ الﺮﺸ ِب ِﻰﻓ آ ِ�ﻴ ِﺔ اﺬﻟﻫ ِ‬
‫�‬ ‫� ل َ ُﻬ ْﻢ ﻰﻓ ُّ‬
‫اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ َو ِ َ‬ ‫از آﺷﺎﻣﯿﺪن در ﻇﺮوف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻧَ ِ َ‬
‫ِ‬
‫اﻵﺧ َﺮ ِة« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻇﺮوف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻔﺎر اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در دﻧﯿﺎ‬ ‫َ ُ ْ‬
‫ﻟ�ﻢ ِﻰﻓ ِ‬
‫ﺑﺮای اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر در آﺧﺮت از اﯾﻦ ﻇﺮوف اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺧﺪﻣﮥ ﺟﻨﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﻪای از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه از‬
‫اﯾﺸﺎن ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﻃﻮری ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﻋﻤﻮم ﻗﺎﺑﻞ ﻓﮫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ آب ﯾﺎ ﺷﯿﺮ را در ﻇﺮوف ﺣﺮام ﻣﺜﻞ ﻟﯿﻮان ﻃﻼ ﯾﺎ‬
‫ﻧﻘﺮه ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ ﮔﻮﯾﺎ در ﺷﮑﻢ ﺧﻮد آﺗﺶ ﻣﯽرﯾﺰد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎل دﻧﯿﺎ اﻧﺪک و ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎل آﺧﺮت ﺑﺴﯿﺎر و ﺟﺎوﯾﺪان‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ آﻧﭽﻪ ﺑﺴﯿﺎر و ھﻤﯿﺸﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻧﺪک و ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪی ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ دﻧﯿﺎ از ﻃﻼ و آﺧﺮت از ِﮔﻞ و ﯾﺎ ﭼﻮپ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺨﺺ‬
‫ﻋﺎﻗﻞ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ دﻧﯿﺎی ﻓﺎﻧﯽ اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻇﺮوف ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫آنھﺎ ﺣﺮام و ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ از ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٢٠‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ای ﻣﺆﻣﻨﺎن از روزیﻫﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ ُ ْ ُ‬
‫ت )‪ (۱۷۲‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﺑﺨﻮرﯾﺪ از ﭘﺎﮐﯿﺰهھﺎی‬ ‫ِين َءامنوا �وا مِن َط ّيِ�ٰ ِ‬ ‫﴿���ها ٱ�‬
‫نت ۡم آﻧﭽﻪ روزی دادﯾﻢ ﺷﻤﺎ را و ﺳﭙﺎﺳﮕﺬارﯾﺪ‬ ‫ك ُروا ِ َّ�ِ إن ُك ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ َۡ َٰ ُ ۡ َ ۡ ُ‬
‫ِ‬ ‫ما رزق��م وٱش‬
‫َّ َ َ َّ َ َ َ ۡ ُ ُ ﺧﺪا را اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫إِيَّاهُ � ۡع ُب ُدون‪ ١٧٢‬إِ�ما حرم علي�م‬
‫ٓ ُ َّ )‪ (۱۷۳‬ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺮام ﮐﺮد ﺑﺮ‬ ‫ۡ َ ۡ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ ۡ‬
‫ِل‬ ‫ه‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬‫�ِ��ر َو َ‬ ‫ٱلميتة وٱ�م و�م ٱ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﺮدار و ﺧﻮن و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک و آﻧﭽﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ ُ َ َۡ َ ََ‬ ‫بهِۦ ل َِغ ۡ َّ َ َ‬
‫� ٱ�ِۖ �م ِن ٱضط َّر �� باغٖ و� ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ آن ﭘﺲ اﮔﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫َ�دٖ ف� إ� َم َعل ۡيهِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� � ُفور‪ ٞ‬ﮐﺴﯽ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮد ﻧﻪ ﺳﺘﻢﮐﻨﻨﺪه و ﻧﻪ‬ ‫� ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺠﺎوزﮐﻨﻨﺪه ﭘﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺮ او ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ِيم‪] ﴾١٧٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۷۳-۱۷۲ :‬‬ ‫َّرح ٌ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪی اﺳﺖ ﺑﺮای‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﻤﺎن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده و آنھﺎ را ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺮف ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﯾﻤﺎن ﺻﻼﺣﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﺪا‬
‫ُُ ْ‬
‫را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ اﻟﮫﯽ را ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪�﴿ :‬وا مِن‬
‫ۡ ُ‬
‫ت َما َر َزق َ�ٰ� ۡم﴾ اﯾﻦ اﻣﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﺪف اﯾﻦ ﺧﻄﺎب را ﺷﺮح داده ﺑﻪ‬ ‫َ‬
‫َط ّيِ�ٰ ِ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻃﯿﺒﺎت و ﻃﻌﺎمھﺎی ﺣﻼل و ﭘﺎﮐﯿﺰۀ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و‬
‫َ‬
‫نت ۡم إِيَّاهُ � ۡع ُب ُدون﴾‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪای را ﺑﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎی‬
‫َ‬ ‫ك ُروا ْ ِ َّ�ِ إن ُك ُ‬
‫َ ۡ ُ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬وٱش‬
‫ِ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده ﺷﮑﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖھﺎﯾﺶ و ﺻﺮف آن ﻧﻌﻤﺖھﺎ در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ راﺿﯽ اﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫اﯾﻦ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﻋﺒﺎدت ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ اﮔﺮ وی را ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬
‫َ ۡ َّ‬ ‫َ َ ٓ ُ َّ‬ ‫َّ َ َ َّ َ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ ۡ‬
‫� ٱ�ِۖ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از‬ ‫ِ‬ ‫ِغ‬ ‫ل‬ ‫ۦ‬‫ِ‬ ‫ه‬‫ِ‬ ‫ب‬ ‫ِل‬ ‫ه‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬‫و‬ ‫�ر‬
‫﴿إِ�ما حرم علي�م ٱلميتة وٱ�م و�م ٱ ِ ِ‬
‫ِ�‬ ‫�‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻃﯿﺒﺎت را ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺣﻼل ﮐﺮده و ﺧﻮردن آنھﺎ را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫اﺟﺎزه داده اﺳﺖ و از اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ‬
‫ۡ َ‬
‫آﯾﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ را ﺣﺮام ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬و آنھﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از ﴿ٱل َم ۡي َتة﴾‬
‫ﺧﻮد ُﻣﺮده و آن ﺣﯿﻮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺑﺪون ذﺑﺢ ﻣﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﴿ٱ َّ� َم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮن‬
 ‫‪٣٢١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬
‫َۡ َ ۡ‬
‫�ر﴾ )ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک( و‬ ‫ﺟﺎری و روان ﻧﻪ ﺧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪�﴿ .‬م ٱ ِ ِ‬
‫ِ�‬ ‫�‬
‫آن ﺣﯿﻮان ﻣﻌﺮوﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺒﺐ ﺣﺮﻣﺖ اﯾﻦ اﺷﯿﺎء ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ و آن زﯾﺎﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺴﻢ اﻧﺴﺎن وارد ﻣﯽﺳﺎزد و اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺎﻃﻞ( ذﺑﺢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ھﻤﺎن ﺷﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و در آﺗﺶ دوزخ‬
‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ﺟﺎوﯾﺪ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ �﴿ :‬م ِن ٱض ُط َّر﴾ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﻮردن آن‬
‫َ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ )ﻏﯿﺮ ﺑﺎغ( ﻃﻠﺐﮐﻨﻨﺪه ﻧﯿﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﴿ َو� َ�دٖ﴾ و ﻧﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوزﮔﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ وی ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﻮردن اﯾﻦ ﻣﺤﺮﻣﺎت ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را از ھﻼﮐﺖ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻧﺠﺎت دھﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وی را ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻗﺮار ﻧﻤﯽدھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد او را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺗﻌﺎﻟﯽ آﻣﺮزﮔﺎر و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردﻧﯽ و آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﺣﺮام ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺎس و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰھﺎی‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ و آنھﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﯾﺎ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل آنھﺎ را ﻧﺪاده ﭼﻮن ﺑﻪ ﺟﺴﻢ و روح اﻧﺴﺎن زﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از ﺷﮑﺮ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ‪...‬‬

‫َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﻣﺮدم! ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫ﺐ‬‫ا� َﻃﻴِّ ٌ‬ ‫ﺎس إ َّن َّ َ‬ ‫اﻨﻟ ُ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻳَﺎ � ُّ� َﻬﺎ َّ‬
‫ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﯿﺰ ﭘﺎک را‬ ‫ا� أَ َم َﺮ ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ�َ‬ ‫ﻻ َﻃﻴِّﺒًﺎ‪َ ،‬و� َّن َّ َ‬ ‫َ َ ْ َ ُ َّ‬
‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻻ �ﻘﺒﻞ إِ‬
‫َ‬ ‫ﺑ َﻤﺎ أَ َم َﺮ ﺑﻪ ال ُﻤ ْﺮ َﺳﻠ َ‬
‫ْ‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را‬
‫�� ُّ� َها‬‫� َ� َﻘﺎل‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎری اﻣﺮ ﮐﺮده ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺪان‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ٱ ُّلر ُس ُل �وا م َِن ٱ َّ َ‬ ‫ُ‬
‫ت َوٱ� َملوا �ٰل ًِحاۖ‬ ‫لط ّيِ�ٰ ِ‬
‫اﻣﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ای‬
‫ون َعل ‪ٞ‬‬ ‫ّ َ ََُۡ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان! از ﻃﻌﺎمھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ و‬ ‫ِيم‪] ﴾٥١‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪:‬‬ ‫إ ِ ِ� بِما �عمل‬
‫َ َ َُ ْ ُُ ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ�ِين ءامنوا �وا‬ ‫‪َ .[۵۱‬وﻗَ َﺎل‪ٰٓ َ ﴿ :‬‬
‫ۡ ُ ْ َّ‬ ‫َۡ ُ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ آ ﮔﺎھﻢ‪.‬‬ ‫ت َما َر َزق�ٰ� ۡم َوٱشك ُروا ِ�ِ‬ ‫َ‬
‫مِن َط ّيِ�ٰ ِ‬
‫ُ ُ ۡ َّ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫إِن كنتم إِياهُ �عبدون‪] ﴾١٧٢‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۷۲ :‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! از ﻃﻌﺎمھﺎی‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰۀ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ روزی ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٢٢‬‬

‫ﺷﮑﺮ ﺧﺪای را ﺑﻪ ﺟﺎ آورﯾﺪ اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺚ أَ ْ� َ َ‬

‫ﺮﺒ‬
‫ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ‬
‫�ﻢ ذﻛﺮ الﺮﺟﻞ ﻳ ِﻄﻴﻞ الﺴﻔﺮ أﺷﻌ‬
‫وی را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮدی را‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫الﺴ َﻤﺎ ِء ﻳَﺎ َرب ﻳَﺎ َرب‬ ‫َ� ُﻤ ُّﺪ ﻳَ َﺪﻳْﻪ إ َﻰﻟ َّ‬
‫ِ ِ‬
‫ِّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫َو َﻣ ْﻄ َﻌ ُﻤﻪ َﺣ َﺮام َومﻠب ُﺴﻪ ﺣ َﺮام َوﻏﺬ َى‬
‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻔﺮی ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ژوﻟﯿﺪه ﻣﻮی و ﺧﺎکزده ھﺮدو دﺳﺖ‬ ‫ﺎب َ ُ‬
‫ﻪﻟ‪.‬‬ ‫ﺠ ُ‬ ‫ﺎﺤﻟ َ َﺮامِ ﻓَ َ� َّ� � ُ ْﺴﺘَ َ‬
‫ْ‬
‫ﺑِ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاﺑﺶ ﺣﺮام ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺣﺮام‬
‫ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻋﻮﺗﺶ‬
‫اﺟﺎﺑﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻳَﺎ � ُّ� َﻬﺎ َّ‬
‫اﻨﻟ ُ‬
‫ﺎس« ای ﻣﺮدم! اﯾﻦ ﻧﺪای ﻋﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﺸﺎن را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده ﺗﺎ از اﻣﺮ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﺧﺒﺮ دھﺪ و آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎک اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺎک را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ھﯿﭻ‬
‫ﮐﺮدار‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪه و ﮔﻔﺘﺎری ﮐﻪ ﭘﺎک ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﮐﺮدار‬
‫ﻧﺎﭘﺎک و ﻓﺎﺳﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻘﺮب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺧﺒﺮ دﯾﮕﺮی آ ﮔﺎه‬
‫ﮐﺮده و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﻪ آن اﻣﺮ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان! از ﻃﻌﺎمھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ و‬
‫ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮑﻮ اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ ﻣﻦ ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ آ ﮔﺎھﻢ و در ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! از ﻃﻌﺎمھﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ روزی دادﯾﻢ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺧﺪای را ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ اﮔﺮ وی را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ در‬
‫ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻔﺮی ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﺟﮫﺎد‪ ،‬ﺣﺞ و ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ درازی ﺳﻔﺮ ژوﻟﯿﺪهﻣﻮی و ﺧﺎکآﻟﻮد اﺳﺖ دﺳﺖھﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫در ھﻨﮕﺎم دﻋﺎ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ دراز ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﭘﺮوردﮔﺎرا! از ﭘﺮوردﮔﺎرش‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻃﻌﺎﻣﺶ‪ ،‬ﺷﺮاﺑﺶ و ﻟﺒﺎﺳﺶ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺮام ﭘﺮورده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻋﺎﯾﺶ اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ از ﮐﺠﺎ و ﭼﻄﻮر اﯾﻦ دﻋﺎی او ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ واﻗﻊ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٢٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫آن را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺟﺰ ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ واﻗﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﺣﻼل ﻣﺨﺼﻮص ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬اوﻟﯿﺎی ﺧﺪا و ﻋﻠﻤﺎء ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻻزم ھﺮ زن و ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻌﻤﺖ روزی و ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ارزاﻧﯽ‬
‫ً‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﮑﺮ آنھﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎی آورﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎل ﺣﺮام ﻣﺜﻼ از‬
‫دزدی و ﻏﯿﺮ آن ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﮑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎی ﻧﯿﺎورده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا و ﺳﺘﺎﯾﺶ آن و ﺻﺮف ﻧﻌﻤﺖ‬
‫در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آن راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﺣﺮام ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرگ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺮام‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد دﻋﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫َ )‪ (۶۸‬و ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ اﻟﮫﺎم‬
‫� َر ُّ�ك إِ� ٱ�َّ ۡح ِل أ ِن ٱ�ِذِي مِن‬ ‫﴿ َوأ ۡو َ ٰ‬
‫ۡ ُ َ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﮐﻮهھﺎ و درﺧﺘﺎن و‬
‫جر َوم َِّما َ‬ ‫لش َ‬ ‫ۡ َ ُ ُ ٗ َ َ َّ‬
‫دارﺑﺴﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻻﻧﻪﺳﺎزی‬ ‫ون‬ ‫ش‬ ‫ر‬
‫ِ‬ ‫ع‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫�با ِل �يوتا ومِن ٱ‬ ‫ٱ ِ‬
‫ُ َُ‬ ‫َ ۡ ُ‬ ‫‪َّ �ُ ٦٨‬م ُ� مِن ُ ّ َّ‬
‫ت فٱسل ِ� سبل ﮐﻦ‪ (۶۹) .‬ﺳﭙﺲ از اﻧﻮاع ﻣﯿﻮهھﺎ ﺑﺨﻮر‬ ‫� ٱ� َم َ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ ُ ِ ۢ ُُ َ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬
‫اب و راهھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺖ ھﻤﻮار ﺷﺪه‪،‬‬ ‫ك ذل� ۚ �رج من �طون ِها �‬ ‫َر� ِ ِ‬
‫اس إ َّن � ﺑﭙﯿﻤﺎی‪ .‬از ﺷﮑﻢ زﻧﺒﻮرھﺎی ﻋﺴﻞ‬ ‫َ ٓ ‪َّ ّ ٞ‬‬ ‫ُّ ۡ َ ٌ َ ۡ َ ُ ُ‬
‫�تل ِف �ل� ٰنهۥ �ِيهِ شِفاء ل ِلن ِ � ِ ِ‬
‫ﺷﮫﺪی ﺑﺎ رﻧﮓھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﯿﺮون‬ ‫َ َ َ َّ َ‬ ‫َٗ َّ‬ ‫َ َ‬
‫� ٰل ِك �ية ل ِق ۡو ٖ� �تفك ُرون ‪] ﴾٦٩‬اﻟﻨﺤﻞ‪:‬‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻔﺎ و ﺑﮫﺒﻮد ﻣﺮدم در آن‬
‫‪.[۶۹-۶۸‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪراﺳﺘﯽ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺮای اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان وﺟﻮد دارد«‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫� َر ُّ�ك إِ� ٱ�َّ ۡح ِل﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻮری ﺑﻪ وی وﺣﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وأ ۡو َ ٰ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٢٤‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻮرد درک او ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﭽﻪ وﻇﯿﻔﮥ او اﺳﺖ درک ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ از‬
‫ﮐﻮهھﺎ و درﺧﺘﺎن ﺧﺎﻧﻪھﺎﺋﯽ ﻣﯽﺳﺎزد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از دارﺑﺴﺘﮫﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﺶ درﺳﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪھﺎی از ﻣﻮم ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺎز اﯾﻦ زﻧﺒﻮر ﺑﺮای ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬
‫ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﮔﻞھﺎ و ﮔﯿﺎھﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد و ﭘﺲ ﺑﻪ راھﯽ روان‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ وی اﻟﮫﺎم ﻣﯽﺷﻮد و از ﯾﮏ ﺟﺎی ﺑﻪ ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﯽرود ﺗﺎ ﻏﺬای ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫َۡ‬
‫ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آﺷﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ُ �﴿ :‬ر ُج ِم ۢن‬
‫ُ‬ ‫ُ ُ َ َ َ ‪ُ ٰ َ ۡ َ ٌ َ ۡ ُّ ٞ‬‬
‫�طون ِها �اب �تل ِف �ل�نه﴾ ﯾﻌﻨﯽ از ﺷﮑﻢ زﻧﺒﻮرھﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺮخ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎه ﯾﺎ ﺳﻔﯿﺪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﯽ ﯾﺎ زردی ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ِ�﴿ :‬يهِ ش َِفآء‪ٞ‬‬

‫اس﴾ ﯾﻌﻨﯽ در ﻋﺴﻞ ﺑﺮای ﻣﺮدم از ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺆﻣﻦ ﺷﻔﺎء وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺪاوی‬ ‫ّل َّ‬
‫ِلن ِ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺴﯽ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺷﻔﺎ ﻣﯽدھﺪ و ﮐﺴﯽ را ﻧﺨﻮاھﺪ از ﺷﻔﺎ ﻣﺤﺮوم‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻖ ﺣﮑﻤﺖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت او اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َّ َ‬ ‫ٗ َّ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن ِ� �ٰل ِك �يَة ل ِق ۡو ٖ� َ� َتفك ُرون‪ ﴾٦٩‬ﯾﻌﻨﯽ در آﻓﺮﯾﻨﺶ زﻧﺒﻮر‬
‫ﻋﺴﻞ و اﻟﮫﺎم وﻇﯿﻔﻪھﺎی ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺷﺘﻐﺎل دارد ﺗﺎ از ﻧﺘﯿﺠﮥ ﮐﺎرش ﻋﺴﻠﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ دارای رﻧﮓھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﺘﻀﻤﻦ دواء و ﺷﻔﺎء ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪای روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻨﺪﮔﺎن را واﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ‬
‫وی را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻋﺒﺎدت ﻏﯿﺮ وی ﺧﻮدداری ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮای‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن اﺷﮑﺎل دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ از وﺟﻮب ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮕﺎﻧﻪ اﻃﻼع ده زﯾﺮا او اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺣﻖ و‬
‫از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ او دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﺣﯽ او اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی زﺑﻨﻮر ﻋﺴﻞ‬
‫ﺗﺎ از ﺷﮑﻤﺶ ﻋﺴﻠﯽ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﺷﻔﺎء ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺪاوی ﺟﻮاز دارد و ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪه اﯾﻢ‬
‫و اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻔﺎدھﻨﺪه ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ دواء ﺑﻠﮑﻪ دواء را اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻔﺎء ﻣﯽﺧﻮاھﯿﻢ و در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﯾﻘﯿﻦ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﻔﺎی‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻔﺎی دﯾﮕﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫‪٣٢٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ دردی دواﯾﯽ ﻗﺮار داده‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم ج‪ :‬از‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪.‬‬
‫�ﻚ ﻗَ َﺎل‪َ :‬ﺷ ِﻬ ْﺪ ُت اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ ﺷﺮﯾﮏ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫َ ْ َُ ََ ْ َ‬
‫ﺮﺷ ٍ‬
‫� َﻦ أﺳﺎﻣﺔ َ ﺑ ِﻦ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ َ َْ ُ َ‬
‫ﻰﺒ ‪-‬ج‪ -‬أ َﻋﻠﻴْﻨَﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدم ﮐﻪ‬ ‫ﻮن َ� ْﻦ َّ‬
‫اﻨﻟ َّ‬ ‫اﻷﻋﺮاب �ﺴﺄل‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫َﺣ َﺮ ٌج ﻰﻓ َﻛ َﺬا؟ أ َﻋﻠﻴْﻨَﺎ َﺣ َﺮ ٌج ﻰﻓ ﻛﺬا؟ ﻋﺮبھﺎی ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ در ﻓﻼن ﮐﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ‬
‫ا� وﺿﻊ ا� اﺤﻟﺮج‬ ‫�ﻘﺎل لﻬﻢ �ﻌﻢ ِﻋﺒﺎد ِ‬
‫َ ْ ً َ َ َ ﮔﻨﺎھﯽ ھﺴﺖ‪ .‬آﯾﺎ در ﻓﻼن ﮐﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ‬ ‫ْ َ‬ ‫ََْ َ‬ ‫َّ‬
‫ﺮﺘض ِﻣﻦ أ ِﺧﻴ ِﻪ ﺷيﺌﺎ ﻓﺬاك‬ ‫إِﻻ َﻣ ِﻦ ا�‬
‫ُ َ َّ َ ْ ﮔﻨﺎھﯽ ھﺴﺖ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آری‬ ‫ٌ ََ ُ‬ ‫َّ‬
‫ا�! ﻫﻞ‬ ‫ِ‬ ‫اﺬﻟى َﺣ َﺮج‪� .‬ﻘﺎلﻮا‪ :‬ﻳَﺎ َرﺳﻮل‬ ‫ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮج را ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ از‬
‫َََ َ َ َ ََ َْ‬ ‫َ ََْ ُ َ ٌ‬
‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺟﻨﺎح اﻻ �ﺘﺪاوى ﻗﺎل‪ :‬ﺗﺪاووا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از آﺑﺮوی ﺑﺮادر ﺧﻮد ﭼﯿﺰی ﺑﻪ‬
‫ﺎد َّ َ َّ َّ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ً‬ ‫َ َ‬
‫ِﻋﺒ‬
‫ا� ﻓ ِﺈن ا� ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ لﻢ ﻳﻀﻊ داء وﺳﯿﻠﻪ ﻏﯿﺒﺖ ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ‬ ‫ِ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ﻻ َو َﺿ َﻊ َﻣ َﻌ ُﻪ ِﺷ َﻔ ً‬ ‫َّ‬
‫ﺎء إِﻻ الﻬ َﺮ َم‪ .‬ﻗﺎلﻮا ﻳَﺎ ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﻨﺎه داﺧﻞ ﺷﺪه‬ ‫إِ‬
‫َ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ‬
‫ا� ﻣﺎ ﺧ� ﻣﺎ أﻋ ِﻄﻰ اﻟﻌﺒﺪ ﻗﺎل‪ :‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫ُ ُ‬
‫ﺧﺪا! آﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﻨﺎھﯽ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺪاوی‬ ‫ﺧﻠ ٌﻖ َﺣ َﺴ ٌﻦ‪.‬‬
‫ﻧﮑﻨﯿﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ!‬
‫ﺗﺪاوی ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ دردی را ﭘﺪﯾﺪ‬
‫ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﺷﻔﺎﺋﯽ‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﯿﺮی‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﺑﻨﺪه داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺧﻠﻖ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ْ ُ َ‬
‫اﻷ ْﻋ َﺮ َ‬
‫اب« ﻧﺰد اﻋﺮاب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدم ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺮبھﺎی‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺨﻦ اﺳﺎﻣﻪ س‪» :‬ﺷ ِﻬﺪت‬
‫ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻦ‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ از اﻣﻮر دﯾﻦ ﯾﺎ دﻧﯿﺎی ﺧﻮد را‬
‫ٌ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬أ َﻋﻠﻴْﻨﺎ َﺣ َﺮج ِﻰﻓ‬
‫َ َ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫ﻛﺬا؟ أ َﻋﻠﻴْﻨَﺎ َﺣ َﺮ ٌج ِﻰﻓ ﻛﺬا؟« آﯾﺎ در ﻓﻼن ﮐﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﻨﺎھﯽ ھﺴﺖ؟ آﯾﺎ در ﻓﻼن ﮐﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ‬
‫ﮔﻨﺎھﯽ ھﺴﺖ؟ ﯾﻌﻨﯽ در ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎر‪ ،‬و ﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﻨﺎه ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٢٦‬‬
‫َ َ َّ َ َ َ َّ ُ ْ‬ ‫ََ‬
‫ا� اﺤﻟ َ َﺮ َج«‪ .‬آری‪ ،‬ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا! ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ا� وﺿﻊ‬‫در ﺟﻮابﺷﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪�» :‬ﻌﻢ ِﻋﺒﺎد ِ‬
‫ﺣﺮج و ﮔﻨﺎه را ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻏﯿﺒﺖ از آﺑﺮوی ﺑﺮادر ﺧﻮد ﭼﯿﺰی‬
‫َ َ َ َّ‬
‫اﺬﻟى َﺣ َﺮ ٌج« ﭘﺲ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ ﺑﺪان ﮔﻨﺎھﮑﺎر‬ ‫ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ »ﻓﺬاك ِ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪» :‬ﻻ ﻳﻐﺘﺐ ﺑﻌﻀ�ﻢ ﺑﻌﻀﺎ« ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮔﺮوھﯽ از ﺷﻤﺎ‬
‫َْ َ َ‬
‫ﮔﺮوھﯽ دﯾﮕﺮ را ﻏﯿﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﯿﺒﺖ ﺣﺮام اﺳﺖ ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! »ﻫﻞ َﻋﻠﻴْﻨﺎ‬
‫َ َ َ ْ َ َ َّ‬ ‫َََ َ‬ ‫َُ ٌ‬
‫ﺟﻨﺎح اﻻ �ﺘﺪاوى« آﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﻨﺎھﯽ ھﺴﺖ؟ اﮔﺮ ﺗﺪاوی ﻧﮑﻨﯿﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺪاووا ِﻋﺒﺎد ِ‬
‫ا�‬
‫َ َّ َّ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ً َّ َ َ َ َ َ ُ َ ً َّ ْ‬
‫ﺎء ِإﻻ ال َﻬ َﺮ َم« ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا! ﺗﺪاوی ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﻓ ِﺈن ا� ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ لﻢ ﻳﻀﻊ داء ِإﻻ وﺿﻊ ﻣﻌﻪ ِﺷﻔ‬
‫زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ دردی ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺷﻔﺎﺋﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﯿﺮی و‬
‫ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﭼﻮن ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮﯾﻢ اﮔﺮ ﺗﺪاوی را ﺗﺮک ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آنھﺎ‬
‫ْ‬ ‫ُ ْ‬ ‫را ﺑﻪ ﺗﺪاوی اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺳﻮال ﮐﺮدﻧﺪ » َﻣﺎ َﺧ ْ ُ‬
‫� َﻣﺎ أﻋ ِﻄ َﻰ اﻟ َﻌﺒْ ُﺪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬
‫ُ ُ‬
‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻠ ٌﻖ‬
‫َﺣ َﺴ ٌﻦ« ﺧﻠﻖ ﻧﯿﮑﻮ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ھﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ در اﻣﻮر ﻣﺒﺎﺣﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﻏﯿﺒﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از‬
‫ﯾﺎدﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ در ﻏﯿﺎب او ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺸﻨﻮد ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮد از‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺪاویﮐﺮدن از ﺗﺮک آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺪاوی ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﭼﯿﺰ ﺣﻼل ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺮﻓﺎ روا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﻣﺎ ﺗﺪاوی ﺑﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺷﺮاب ﯾﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک و ﻏﯿﺮه درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻨﺪه در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ داده ﻣﯽﺷﻮد از ﻣﺎل‪ ،‬ﺛﺮوت‪،‬‬
‫وﺳﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﻠﻖ ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٢٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻫﻨﮕﺎم دﺧﻮل ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫ﻗﺎل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫ُ ُ ٗ َ َ ّ ُ ْ َ َٰٓ‬ ‫َ َ َ َ ۡ‬
‫)‪ (۶۱‬ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ درآﺋﯿﺪ ﺑﻪ‬ ‫﴿فإِذا دخل ُتم �يوتا فسل ِموا �‬
‫َٗ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ ٗ‬ ‫َ ُ‬
‫أنفسِ� ۡم � َِّية ّم ِۡن عِن ِد ٱ�ِ ُم َ�ٰ َر�ة‬
‫ﺧﺎﻧﻪھﺎﺋﯽ ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‪،‬‬
‫درودی از ﻧﺰد ﺧﺪا ﻓﺮﺧﻨﺪه و ﭘﺎﮐﯿﺰه‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ ّ َ ٗ ۚ َ َ ٰ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ‬
‫ت‬ ‫� ل� ُم ٱ�� ٰ ِ‬ ‫طيِبة ك�ل ِك يب ِ� ٱ‬
‫ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬
‫َ َ َّ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫آﯾﺖھﺎ را ﺗﺎ ﺑﺨﺮد آﺋﯿﺪ‪.‬‬ ‫لعل� ۡم �عقِلون﴾ ]اﻟﻨﻮر‪.[۶۱ :‬‬
‫ُ‬ ‫َ َ ّ ُ ْ َ َ ٰٓ َ ُ‬
‫ٗ‬ ‫َ َ ۡ‬
‫ۡ‬
‫فسل ِموا � أنفسِ�م﴾ درﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ‪،‬‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬دخل ُتم ُ� ُيوتا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮد ﯾﺎ ﺧﺎﻧﺔ‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ داﺧﻞ ﺷﻮد ﺑﺮ وی ﺳﻼم ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ا� َّ‬
‫الﺼﺎﺤﻟ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ‬
‫�« ﺳﻼم ﺑﺮ ﻣﺎ و ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ و‬ ‫ِِ‬ ‫»الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻨﺎ وﻰﻠﻋ ِﻋﺒﺎ ِد ِ‬
‫ﭼﻮن در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ ورﲪﺔ اﷲ« ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﺎد و ﺟﻮاب ﺳﻼم »وﻋﻠﻴﻜﻢ اﻟﺴﻼم ورﲪﺔ اﷲ وﺑﺮﻛﺎﺗﻪ« ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﮐﺎت ﺧﺪا ﺑﺮ‬
‫َّ‬ ‫َ ٗ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َِّ �﴿ :‬ية ّ ِم ۡن عِن ِد ٱ�ِ﴾ ﺗﺤﯿﻪای اﺳﺖ از ﺟﺎب ﺧﺪا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ اﻣﺮ ﮐﺮده و آن را ﻣﺸﺮوع ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻼم اﺳﺖ و ھﺮ‬
‫ﺳﻼﻣﺘﯽ از ﻃﺮف او اﺳﺖ و ﺳﻼم ﻣﺒﺎرک اﺳﺖ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺑﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽﻧﮫﺪ و آن را ﻣﺒﺎرک ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻼم ﻃﯿﺒﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا آﺛﺎر آن ﭘﺎﮐﯿﺰه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﻼم‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ را در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﺪﯾﮕﺮ را‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﯿﻪ درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آدم ÷ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﯿﻪ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﺤﯿﮥ ﺗﻮ و ﺗﺤﯿﮥ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ٰ َ ُ َ ّ ُ َّ ُ َ ُ‬
‫ت﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺣﮑﺎم و‬ ‫� ل� ُم ٱ�� ٰ ِ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ك�ل ِك يب ِ� ٱ‬
‫آداﺑﯽ را در ﺿﻤﻦ آﯾﺎت ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬اﯾﻦ ادب ﺑﺰرگ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ را ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ و آداب اﺳﺖ ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻋﻘﻞ و رﺷﺪ رھﻨﻤﻮن ﺳﺎزد و ﮐﺎرھﺎی ﻣﻔﯿﺪ را ﺑﺸﻨﺎﺳﯿﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﻨﺪﯾﺪ و ﮐﺎرھﺎی زﯾﺎنآور را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و از آن دوری ﺑﺠﻮﺋﯿﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٢٨‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻼم و ﺟﻮاب آن ﺳﻨﺘﯽ از ﺳﻨﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫َ ُ ّ ُ َ َّ َ َ ُّ ْ َ ۡ َ َ ۡ َ ٓ َ ۡ ُ ُّ َ ٓ َّ َّ َ َ َ َ َ ٰ ُ ّ‬
‫�‬
‫حيةٖ فحيوا بِأحسن مِنها أو ردوها ۗ إِن ٱ� �ن � ِ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬ذا حيِيتم بِت ِ‬
‫ِيبا‪] ﴾٨٦‬اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۸۶ :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﻼم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ ﯾﺎ ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫� ٍء َحس ً‬‫َ ۡ‬

‫آن ﭘﺎﺳﺦ دھﯿﺪ«‪» .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬اﻋﺒﺪوا الﺮﻤﺣﻦ أﻓﺸﻮا الﺴﻼم« »ﺧﺪای را‬
‫ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ و ﺑﺮ ھﻤﮕﺎن ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ«‪) .‬از ﻣﺮوﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻮاره ﺑﺮ ﭘﯿﺎده – اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ – ﮔﺮوه ﮐﻢ ﺑﺮ ﮔﺮوه‬
‫زﯾﺎد‪ ،‬ﺳﻼم ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫از اﻧﺲ س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ َ َ َ ُ َ َّ‬ ‫َ ْ ََ ْ َ‬
‫�ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﻨﺎ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ا�‬
‫َ َ َ ُ َْ َُ‬ ‫ْ َ ْ‬ ‫أَ َ�ﻨْ َ‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ‬ ‫ﺤ ِ� َ�ﻌ ُﻀﻨﺎ ِ َﺒﻟﻌ ٍﺾ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻻ‪ .‬ﻗﻠﻨﺎ أ� َﻌﺎﻧِ ُﻖ‬
‫ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﺮ ﺧﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ‬ ‫ﻻ َوﻟَ� ْﻦ ﺗَ َﺼﺎﻓَ ُ‬‫َْ ُ َ َْ ً َ َ َ‬
‫ﺤﻮا‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫�ﻌﻀﻨﺎ �ﻌﻀﺎ‪ .‬ﻗﺎل‪:‬‬
‫َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ‬
‫ا� ج‪َ :‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ‬
‫ﺧﯿﺮ‪ .‬ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‬
‫و�ﻦ اﻟﺮﺒآء ﻗﺎل‪ :‬ﻗﺎل رﺳﻮل ِ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻧﻪ ﺧﯿﺮ‪،‬‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫ُم ْﺴﻠ َﻤ ْ� ﻳَﻠْﺘَﻘﻴَ َ َ َ َ َ َ‬
‫ﺎن إِﻻ ﻏ ِﻔ َﺮ ل ُﻬ َﻤﺎ‬ ‫ﺎن �ﻴﺘﺼﺎﻓﺤ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫وﻟﯽ ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫َ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ‬
‫�ﺒﻞ أن �ﺘﻔﺮﻗﺎ‪.‬‬
‫و از ﺑﺮاء س رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ دو‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ در ھﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎنﺷﺎن ﭘﯿﺶ‬
‫از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫)اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ََ ْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺳﺆال از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬أ�ﻨ َﺤ ِ� َ� ْﻌ ُﻀﻨَﺎ ِ َﺒﻟ ْﻌ ٍﺾ« ﯾﻌﻨﯽ آﯾﺎ ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫در ھﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﺮای اﺣﺘﺮام ﺑﻪ وی ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺧﻢ ﮐﻨﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺟﻮاب ﻣﻨﻊ داد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
 ‫‪٣٢٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫اﻧﺤﻨﺎء‪ :‬ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﺪﻧﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﮐﻮع ﺧﻢ‬
‫َُ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬أ� َﻌﺎﻧِ ُﻖ َ� ْﻌ ُﻀﻨَﺎ َ� ْﻌ ًﻀﺎ« آﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮدن ﮐﻨﺪ؟ ﭘﺲ ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ﻧﻪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻋﺪۀ ﺑﺎ ﻋﺪۀ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آنھﺎ‬
‫َ َ‬
‫را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﮫﺘﺮی راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗ َﺼﺎﻓ ُﺤﻮا« ﺑﺎھﻢ ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ‪:‬‬
‫ﻧﮫﺎدن ﮐﻒ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻒ دﺳﺖ ﻃﺮف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ْ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣﺎ ﻣ ْﻦ ُم ْﺴﻠ َﻤ ْ َ َ َ‬
‫ﺎن« ﯾﻌﻨﯽ دو ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎھﻢ‬ ‫� ﻳﻠﺘ ِﻘﻴ ِ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫دﯾﺪار و ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ ﮐﻨﻨﺪ و دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ دﺳﺖ دﯾﮕﺮی ﺑﮕﺬارد »إِﻻ ﻏ ِﻔ َﺮ ل ُﻬ َﻤﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای‬
‫ﭘﺎداش ﻣﺼﺎﻓﺤﮥﺷﺎن ﮔﻨﺎھﺎن آنھﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ از ھﻢ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺟﺪا ﺟﺪا ﺑﺨﻮان ﺗﺎ آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﺎﻧﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه را واﺿﺢ ﮔﺮدان ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺧﻢﮐﺮدن ﻣﻤﻨﻮع ﺑﺎﺷﺪ رﮐﻮع و ﺳﺠﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫اوﻟﯽ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻧﻘﻪ ﮐﺮاھﯿﺖ دارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻔﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺟﺪاﺋﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺳﻪ روز ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺎزھﻢ ﺗﺮک آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ‬
‫ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪:‬ﮐﻪ ﻣﻐﻔﺮت ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺮد ﻣﺼﺎﻓﺤﻪ‪ ،‬ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﻇﺎھﺮ ﺣﺪﯾﺚ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻐﻔﺮت ﺷﺎﻣﻞ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه و ﮐﺒﯿﺮه را ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺑﮥ ﺻﺎدﻗﻪ‪،‬‬
‫ھﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﺣﻘﻮق دهﮔﺎﻧﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ُنب اﺣﺴﺎن ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ و‬ ‫ۡ‬
‫�ار ٱ ُ‬ ‫ۡ‬
‫� َوٱ َ‬ ‫ٰ‬ ‫َُۡ‬
‫ر‬ ‫ق‬
‫ۡ‬
‫ل‬ ‫ٱ‬ ‫ِي‬ ‫ذ‬ ‫ار‬ ‫﴿ َوٱ ۡ َ‬
‫�‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﯾﺎر ھﻢ ﭘﻠﮫﻮ‪ .‬و راھﮕﺬر‬ ‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ َّ‬
‫يل وما‬ ‫�ب وٱب ِن ٱلسب ِ ِ‬ ‫ِب ب ِٱ� ِ‬ ‫وٱلصاح ِ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺷﺪه دﺳﺖھﺎی‬ ‫َ َ َ ۡ ََۡ ُ ُ‬
‫ملكت �ي�ٰن� ۡمۗ﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۳۶ :‬‬
‫ﺷﻤﺎ از ﺑﺮدﮔﺎن‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٣٠‬‬

‫�﴾ ھﻤﺴﺎﯾﮥ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ اﯾﻦ ﺻﺎﺣﺐ‬

‫ۡ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪َ ﴿ :‬وٱ ۡ َ‬
‫�ارِ ذِي ٱل ُق ۡر َ ٰ‬
‫ﺣﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺎی دﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﺮ وی ﺗﻘﺪم دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اول‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺣﻘﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﺪه و ﺑﻪ وی ﭼﯿﺰی را‬
‫ﺷﺮﯾﮏ ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر اﻧﺪ و ﺣﻘﺸﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد و ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫آنھﺎ ﺧﯿﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و زﯾﺎن را از آنھﺎ دور ﮐﻨﻨﺪ و در ﺣﺪ ﻣﻌﺮوف از اﯾﺸﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺮاﺑﺖاﻧﺪ و ﺣﻘﻮقﺷﺎن ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﻪ آنھﺎ و ﻗﻄﻊﻧﮑﺮدن ﺻﻠﮥ‬
‫رﺣﻢﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﮫﺎرم‪ :‬ﯾﺘﯿﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد اﮔﺮ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﻃﻌﺎمﺷﺎن ﺑﺪھﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮھﻨﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪﺷﺎن و از ﻣﺎل و داراﺋﯽﺷﺎن ﻧﮕﮫﺪاری ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﺟﺴﻤﯽ و ﭘﺮورش روﺣﯽ آنھﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻘﻮقﺷﺎن اﺣﺴﺎن ﺑﻪ آنھﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮔﺮﺳﻨﻪاﻧﺪ‬
‫اﻃﻌﺎم ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﺳﺮﭘﻨﺎھﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﺟﺎی داده ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار دﺳﺖ و زﺑﺎن‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺟﺎر )ھﻤﺴﺎﯾﻪ( اﺳﺖ و آن ﺑﺮ ﺳﻪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬ھﻤﺴﺎﯾﮥ ﻗﻮم و ﺧﻮﯾﺶ – ھﻤﺴﺎﯾﮥ‬
‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺴﻢ ھﻔﺘﻢ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ ﻧﻮع ھﻤﺴﺎﯾﻪ‪ ،‬ﮔﺎھﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺴﺖ و زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮای ھﻤﺴﺎﯾﻪ اول ﺳﻪ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺑﺮای دوم دو ﺣﻖ و ﺑﺮای ﺳﻮﻣﯽ ﯾﮏ ﺣﻖ و ﺣﻖ‬
‫ھﻤﻪﺷﺎن اﺣﺴﺎن‪ ،‬دﻟﺠﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺑﺮآوردن ﺣﺎﺟﺖﺷﺎن و دورﮐﺮدن اذﯾﺖ از اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ھﺸﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎر ھﻢ ﭘﮫﻠﻮ ﮐﻪ ﺑﺮ ھﻤﺴﺮ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ اﺧﺘﻼط و ﻣﻼزﻣﺖ دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺮادران و ﺷﺎﮔﺮدان اﻃﻼق ﻣﯽﮔﺮدد و ﺣﻘﻮق ھﻤﻪ اﯾﺸﺎن اﺣﺴﺎن و ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ و‬
‫دورﮐﺮدن اذﯾﺖ و آزار از آنھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮫﻢ‪» :‬اﺑﻦ اﻟﺴﺒﯿﻞ« ﻣﺴﺎﻓﺮی ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮاﺑﺖ اﺳﺖ و ﺣﻘﺶ اﺣﺴﺎن ﺑﻪ او اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﻣﺎل‪ ،‬ﺧﻮن و آﺑﺮوﯾﺶ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮد و اﮔﺮ راه را ﮔﻢ ﮐﺮده راھﻨﻤﺎﺋﯿﺶ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻌﺎﻣﺶ دھﻨﺪ و اﮔﺮ ﭘﯿﺎده ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺳﻮارش ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دھﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ در ﻣﻠﮏ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ از ﺑﺮدﮔﺎن و ﻏﻼﻣﺎن و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ اﯾﻦھﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ و ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺨﻮراﻧﯿﺪ و ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺗﻮانﺷﺎن ﮐﺎر‬
‫ﻧﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﯾﺪ آنھﺎ را ﯾﺎری دھﯿﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ھﻤﻪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺣﻖ واﻟﺪﯾﻦ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺣﻖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺮاﺑﺖ و ھﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ ادای اﯾﻦ ﺣﻖ دهﮔﺎﻧﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ وﻓﺎداری ﺑﻪ ﺣﻖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺒﺎدت و ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ او اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ و اﮐﺮام ﻣﻬﻤﺎن‬

‫َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ ْ‬
‫ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﻦ ﺎﻛن ﻳﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ‬
‫اﻵﺧﺮ ﻓَﻠْﻴُ ْﺤ ِﺴ ْﻦ إ َﻰﻟ َﺟﺎر ِه َو َﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن ﻳُ ْﺆ ِﻣ ُﻦ روز آﺧﺮت اﯾﻤﺎن دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ھﻤﺴﺎﯾﻪاش ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬
‫اﻵﺧ ِﺮ ﻓﻠﻴﻜ ِﺮم ﺿﻴﻔﻪ وﻣﻦ ﺎﻛن‬ ‫ِ‬ ‫ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ‬‫ﺑِ ِ‬
‫َ ْ َ ُ ْ َ ْ ً َ ْ و روز آﺧﺮت اﯾﻤﺎن دارد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﮫﻤﺎﻧﺶ را‬ ‫ْ‬ ‫ُ ْ ُ َّ‬
‫اﻵﺧ ِﺮ ﻓﻠﻴﻘﻞ ﺧ�ا أو‬ ‫ِ‬ ‫ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ‬
‫ﻳﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ‬
‫اﺣﺘﺮام ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز‬ ‫َ ْ ُ‬
‫ﻜ ْ‬
‫ﺖ‪.‬‬ ‫ِﻟيﺴ‬
‫آﺧﺮت اﯾﻤﺎن دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺨﻨﯽ ﺧﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬
‫و ﯾﺎ ﺳﺎﮐﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ ْ‬
‫اﻵﺧ ِﺮ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫ِ‬ ‫ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻣﻦ ﺎﻛن ﻳﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻖ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ او ﭘﺮوردﮔﺎری ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪهﺷﺪن در آﺧﺮت و ﺣﺴﺎب آن روز از ﭘﺎداش و ﮐﯿﻔﺮ‪ ،‬اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و آن ﮐﻪ‬
‫ﺎرهِ« ﺑﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪاش ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽورزد و در‬ ‫ﺤﺴ ْﻦ إ َﻰﻟ َ‬
‫ﺟ‬
‫َ ُْ ْ‬
‫دارای ﭼﻨﯿﻦ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ »ﻓﻠﻴ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫رﺳﺎﻧﺪن ﺧﯿﺮ و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ھﻤﺴﺎﯾﻪ و دﻓﻊ آزار و اذﯾﺖ از آن اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﺧﺪاوﻧﺪ را‬
‫َ‬ ‫َْ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ‬
‫اﻵﺧ ِﺮ ﻓﻠﻴُﻜ ِﺮ ْم َﺿﻴْﻔ ُﻪ«‪ :‬اﮐﺮام‬ ‫ِ‬ ‫ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ‬
‫ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪» :‬وﻣﻦ ﺎﻛن ﻳﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ‬
‫ﺿﯿﻒ‪ :‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭘﺬﯾﺮش ﻣﮫﻤﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻏﺬا و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ و‬
‫َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ ْ‬
‫اﻵﺧ ِﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ‬
‫ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ از او ﺑﻪ ﻣﺪت ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪» :‬وﻣﻦ ﺎﻛن ﻳﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ‬
‫َ َُْ ْ َ ًْ َْ َ ْ ُ‬
‫ﻜ ْ‬
‫ﺖ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ اﻻﯾﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز آﺧﺮت اﯾﻤﺎن‬ ‫ﻓﻠﻴﻘﻞ ﺧ�ا أو ِﻟيﺴ‬
‫دارد ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ ارادۀ ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪھﺎﯾﺶ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٣٢‬‬

‫ﺳﺨﻨﺶ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮد و زﯾﺎﻧﯽ را در ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻏﯿﺮ آن‬
‫ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج اﯾﻦ راه و روش را ﺑﺮای ﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ارﺷﺎد‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی از اﯾﻦ ﺳﯿﺮت و روش‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﭘﺎی ﺑﻨﺪ‬
‫ﮔﺮداﻧﯿﺪه و از ﺷﺮ و ﺑﺪی ﮐﻨﺎرهﺟﻮﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ دﯾﻦ و دﻧﯿﺎیﺷﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﺎی ﮐﻠﻤﻪھﺎﺋﯽ ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن از اھﻤﯿﺖ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ زﻧﺪهﺷﺪن در روز آﺧﺮت را ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﻗﻮۀ ﺑﺎزدارﻧﺪه اﯾﺴﺖ ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﭼﻨﯿﻦ روزی آﮔﺎھﯽ و اﯾﻤﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ رو آورده و از ﺷﺮ و ﺑﺪی اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ھﻤﺴﺎﯾﻪ و ﻣﮫﻤﺎن آﺷﻨﺎ ﺳﺎز‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﯾﮏ از اﯾﺸﺎن ﺣﻘﻮﻗﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻤﻮﺷﯽ و ﺳﮑﻮت ﮐﻠﯿﺪ ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ھﺮﮐﻪ زﺑﺎﻧﺶ را‬
‫ﮐﻨﺘﺮل و اداره ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻟﮏ اﻣﻮر ﺧﻮد اﺳﺖ و آن ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺶ را ﺣﻔﻆ ﻧﮑﺮد‬
‫زﻧﺪﮔﯽاش را ﺑﻪ ﺧﺴﺎره و زﯾﺎن روﺑﺮو ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺣﺪﯾﺜﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻛﻒ ﻋﻨﻚ ﻫﺬا« اﯾﻦ را از ﺧﻮد ﺑﺎزدار‪ ،‬و اﺷﺎره ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎذ س ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ در ﺳﺨﻦھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽزﻧﯿﻢ ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻫﻞ ﻳ�ﺐ اﻨﻟﺎس ﻲﻓ اﻨﻟﺎر ﻰﻠﻋ وﺟﻮﻫﻬﻢ إﻻ ﺣﺼﺎﺋﺪ ألﺴنﺘﻬﻢ؟« آﯾﺎ ﻣﺮدم را‬
‫ﺑﻪ رویھﺎﯾﺸﺎن در آﺗﺶ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻣﯽاﻧﺪازد ﺑﻪ ﺟﺰ ﺣﺎﺻﻞ زﺑﺎنھﺎیﺷﺎن؟‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ و‪ ...‬دوﺳﺘﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ� ۡع ُض ُه ۡم )‪ (۷۱‬ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫ون َوٱل ۡ ُم ۡؤم َِ�ٰ ُ‬
‫ت‬
‫َ ُۡ ۡ ُ َ‬
‫﴿وٱلمؤمِن‬
‫اﯾﺸﺎﻧﻨﺪ دوﺳﺘﺎن ﺑﻌﻀﯽ‪.‬‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ َٓ‬
‫ض﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۷۱ :‬‬ ‫أو ِ�اء �ع ٖ‬
‫ت﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬ ‫ون َوٱل ۡ ُم ۡؤم َِ�ٰ ُ‬
‫َ ُۡ ۡ ُ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬وٱلمؤمِن‬
‫رﺳﻮل و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و در اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﺻﺎدق و از ﮐﻤﺎل اﯾﻤﺎن ﺑﺮﺧﻮردار‬
 ‫‪٣٣٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫ھﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻌﻀﯽ اﯾﺸﺎن دوﺳﺘﺎن ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮاﻧﺪ‪ .‬وﻻﯾﺖ ﺑﺮ دو اﺻﻞ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫اول ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬دوم ﻧﺼﺮت و ﯾﺎریدادن و از ﻣﻈﺎھﺮ ﯾﺎریدادن آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ دوﺳﺖ ﺧﻮد‬
‫ﺳﺘﻢ ﻧﮑﻨﺪ و وی را ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺶ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﮑﻨﺪ و در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﻧﺼﺮت و ﯾﺎری اﺳﺖ‬
‫ﺗﻨﮫﺎ ﻧﮕﺬارد و ﭼﻮن او را ﺑﺮ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺑﻪ آن ﺣﺎﻟﺖ واﻧﮕﺬارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﻣﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ او را از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن ﻧﺠﺎت داده ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﻣﺎﻟﮏ زﻧﺪﮔﯽ او اﺳﺖ‪ .‬و از ﻣﻈﺎھﺮ ﻣﺤﺒﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه‬
‫ﻋﻄﺴﻪ زﻧﺪ »ﯾﺮﺣﻤﻚ اﻟﻠﻪ« ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﮔﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﯿﺎدﺗﺶ ﺑﺮود و اﮔﺮ از راه ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪ‬
‫وی را راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﻨﺪ و ﭼﻮن از وی ﻧﻈﺮ ﺧﻮاھﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ ﺧﻮد را از او درﯾﻎ ﻧﺪارد‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻮارش ﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﺎدار ﺷﺪ ﮐﻤﮑﺶ ﮐﻨﺪ ﺧﻼﺻﻪ ھﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد‬
‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارد ﺑﺮای او ھﻢ دوﺳﺖ ﺑﺪارد و ھﺮﭼﻪ را ﺑﺮای ﺧﻮد ﺑﺪ ﻣﯽﺷﻤﺎرد ﺑﺮای او ھﻢ‬
‫ﺑﺪ ﺑﺸﻤﺎرد‪ .‬و ﻣﺼﺪاق اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ھﯿﭽﯿﮑﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﺪارد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮادرش ﭼﯿﺰی ﺑﭙﺴﻨﺪد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد«‪ .‬و‬
‫ﻻزﻣﻪاش آﻧﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺮای ﺑﺮادرش ھﻢ ﻧﺨﻮاھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ‬
‫ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ وﻻﯾﺖ و ﺑﺮاﺋﺖ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن دوﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫َ َّ ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َّ َ َ‬
‫� ُد ق ۡو ٗما يُؤ ِم ُنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر‬
‫ﮐﺎﻓﺮان دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ �﴿ :‬‬
‫ُ ٓ ُّ َ َ ۡ َ ٓ َّ َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ۡ َ ُ ْ َ ٓ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ ٓ ُ ۡ َ ۡ ۡ َ َ ُ ۡ َۡ‬
‫ي َوادون من حاد ٱ� ورسو�ۥ ولو �ن ٓوا َءابا َءهم أو ��نا َءهم أو إِخ�ٰ�هم أو‬
‫َ ََ‬
‫�� ُه ۡم﴾ ]اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪» .[۲۲ :‬ﻧﯿﺎﺑﯽ ﮔﺮوھﯽ را ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آرﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﺑﺎزﭘﺴﯿﻦ‬ ‫عشِ‬
‫دوﺳﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ آن ﮐﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ھﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺪرانﺷﺎن ﯾﺎ‬
‫ﭘﺴﺮانﺷﺎن ﯾﺎ ﺑﺮادرانﺷﺎن ﯾﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪانﺷﺎن«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻔﺎر ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ و درﺷﺖ ﺧﻮی و در‬
‫ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﻧﺮمﺧﻮی و ﻣﮫﺮﺑﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺣﻘﯿﻘﺖ دوﺳﺘﯽ را در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎھﻢ ﻣﺤﺒﺖ‬
‫و ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ داﺷﺘﻪ و ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ﯾﺎر و ﻣﺪدﮐﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﺧﺪای ﻧﺎﮐﺮده ﻧﺼﺮت‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٣٤‬‬

‫و ﻣﺤﺒﺖ در ﺑﯿﻦﺷﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻋﻼﯾﻖ ﺑﺮادری و ﺧﻮاھﺮی اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﮕﺮدد‪،‬‬

‫ﭘﺲ ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﺑﺮاﺋﺖ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺮ اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬

‫ُ َْ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إِذا � َﻄ َﺲ أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ﻓﻠﻴَﻘ ِﻞ‬
‫ْ ْ ُ َّ‬ ‫ﻚ َّ ُ‬ ‫ْ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ‬
‫�«‬‫ﺷﻤﺎ ﻋﻄﺴﻪ زﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ »اﺤﻟَﻤﺪ ِ ِ‬ ‫ا�‪.‬‬ ‫� وﻟ�د ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻣﻦ ﺣﻮﻪﻟ ﻳﺮﻤﺣ‬ ‫اﺤﻟﻤﺪ ِ ِ‬
‫ْ‬ ‫ﻳ� ُﻢ َّ ُ‬‫ُ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ ُ َّ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاﻓﺶ ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ا� َو ُ�ﺼ ِﻠ ُﺢ‬ ‫�د َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ �ﻬ ِﺪ‬ ‫وﻟ‬
‫َْ َُ َ‬
‫ﻚ َّ ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ا�« ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﺎز او‬ ‫در ﺟﻮاب او »ﻳﺮﻤﺣ‬ ‫ﺑَﺎﻟ� ْﻢ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ﻳ� ُﻢ َّ ُ‬
‫ُ‬ ‫َْ‬
‫ا� َو ُ�ﺼ ِﻠ ُﺢ‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ »�ﻬ ِﺪ‬
‫َ َ ُ‬
‫� ْﻢ« ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻟ‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ َ َ َ َ َ ُ ُ‬
‫� ْﻢ« ﻋﻄﺴﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺑﯿﺮونﺷﺪن ھﻮا‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪ِ » :‬إذا �ﻄﺲ أﺣﺪ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ از آن آوازی ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و در ﻣﺤﺎورۀ اﻋﺮاب‪ ،‬ﻋﻄﺲ –‬
‫ً‬
‫ﯾﻌﻄﺲ – ﻋﻄﺎﺳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ھﻮا ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺨﺺ ھﻤﺮاه آواز ﺑﯿﺮون ﺷﻮد‬
‫و ھﺮﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻄﺴﻪ زﻧﺪ ﺑﺮ وی ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪای را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ و اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‬
‫َْ َُ َ‬
‫ﻚ َّ ُ‬
‫ا�« ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﺮاھﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ »ﻳﺮﻤﺣ‬
‫ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﻋﺎی رﺣﻤﺖ از ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫َ‬ ‫آن ﻃﺮف ﻧﯿﺰ اﯾﻦ دﻋﺎ را ﭘﺎﺳﺦ دھﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ْ �َ » :‬ﻬﺪﻳﻚ َّ ُ‬
‫ا� َو ُ� ْﺼ ِﻠ ُﺢ ﺑَﺎلﻚ« »ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪا ﺗﻮ‬ ‫ِ‬
‫را ھﺪاﯾﺖ ﮐﺮده و ﺣﺎﻟﺖ را اﺻﻼح ﮐﻨﺪ«‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ُ ُ َّ ُ َ ُ ْ ُ َ َ ُ‬ ‫َْ‬
‫� ْﻢ« ﺑﻪ ﺻﯿﻐﮥ ﺟﻤﻊ ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت از ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ دﻋﺎھﺎ‬ ‫»�ﻬ ِﺪﻳ�ﻢ ا� و�ﺼ ِﻠﺢ ﺑﺎﻟ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا در آن ﻃﻠﺐ ھﺪاﯾﺖ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﺻﻼح ﺣﺎل آنھﺎ و ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و‬
‫آﺧﺮت اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻌﺎدت ﮐﺎﻣﻞ آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ و در‬
‫ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﺎر دوم ﺗﺎ ﺳﻮم ﻋﻄﺴﻪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮد ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﯾﺪ و در ﻣﺮﺗﺒﮥ‬
‫ﭼﮫﺎر ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا اﯾﻦ ﺗﮑﺮار ﻋﻄﺴﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زﮐﺎم ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻋﺒﺎرت ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺗﮑﺮار و ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬
‫ﻳﺮ َ ُ‬
‫ﻤﺣﻚ َّ ُ‬ ‫ْ‬
‫اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ َّ�« ﮔﻔﺘﻦ و ﺟﻮاب آن را ﺑﻪ » ْ‬
‫ا�« ﺑﺎزﮔﻔﺘﻦ‬ ‫ِ ِ‬ ‫‪ -۲‬در ھﻨﮕﺎم ﻋﻄﺴﻪ »‬
‫ﺳﻨﺖ و از ﻣﻈﺎھﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ا�« ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻋﻄﺴﻪزﻧﻨﺪه در ﺟﻮاﺑﺶ‬ ‫ﻳﺮ َ ُ‬
‫ﻤﺣﻚ َّ ُ‬ ‫‪ -۳‬ﭼﻮن در ﺟﻮاب اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ – » ْ‬
‫َ‬ ‫َّ ُ َ ْ‬ ‫ْ‬
‫�ﺼ ِﻠ ُﺢ ﺑَﺎلﻚ« ﯾﺎ »ﻳﻐﻔﺮ اﷲ ﻲﻟ ولﻚ وﻫﻮ اﻟﻐﻔﻮر الﺮﺣﻴﻢ« ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫»ﻳﻬ ِﺪﻳﻚ ا� و‬
‫َْ َُ َ‬
‫ﻚ َّ ُ‬
‫ا�« ﺑﺪﺑﯿﻨﯽ را از وی دور‬ ‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺟﻮاب ﻋﻄﺴﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت »ﻳﺮﻤﺣ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ آداب ﺑﻪ ﺟﺰ در ﻣﮑﺘﺐ اﺳﻼم دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﺪای را ﺑﺮ ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم ﺷﮑﺮ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺰاﯾﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﮐﺮده و ﺑﺪان ﻋﻤﻞ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ را ﺑﺮ آن دﻋﻮت ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎﻫﻢ راز ﻣﮕﻮﯾﯿﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫ج ۡي ُت ۡم فَ َ� )‪ (۹‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن ھﺮﮔﺎه ﺑﺎ ھﻢ راز‬ ‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ إ َذا تَ َ�ٰ َ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫َۡ‬ ‫ُۡۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َََ َ ْ‬
‫�ت�ٰج ۡوا ب ِٱ ِ�ث ِم َوٱلعد َ� ٰ ِن َومع ِص َي ِ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﺪ راز ﻧﮕﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و دﺷﻤﻨﯽ و‬
‫ت‬
‫َ َّ ُ ْ َّ َ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و راز ﮔﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری‬ ‫ج ۡوا ْ بٱ ۡل ّ‬
‫ىۖ وٱ�قوا ٱ�‬ ‫� َوٱ َّ� ۡق َو ٰ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ٱ َّلر ُسول َوتَ َ�ٰ َ‬
‫ِ‬
‫و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪای را ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ِ‬
‫َّ ٓ ۡ ۡ َ ُ َ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﺳﻮﯾﺶ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪.‬‬‫[‬‫‪۹‬‬ ‫]اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪:‬‬ ‫﴾‬ ‫‪٩‬‬ ‫ون‬ ‫ٱ�ِي إِ�هِ ��‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ را ﻣﺨﺎﻃﺐ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻗﺮار داده و اﯾﺸﺎن را ﺗﺮﺑﯿﮥ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﺮده و ارواحﺷﺎن را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ج ۡي ُت ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮔﺎه‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن و اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ دوﺳﺘﺎن او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﴿إ َذا تَ َ�ٰ َ‬
‫ِ‬
‫ﺑﺎھﻢ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﮔﻮﺋﯿﺪ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎھﻢ درﮔﻮﺷﯽ ﮐﺮدن و رازﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ – ﺗﺎ ﮐﺴﯽ آن‬
‫ََ َََ َ ْ ۡ ۡ ۡ‬
‫ج ۡوا ب ِٱ ِ�ث ِم َوٱل ُع ۡد َ� ٰ ِن﴾ ﭘﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و‬‫را ﻧﺸﻨﻮد و ﻧﺪاﻧﺪ ﴿ف� �ت�ٰ‬
‫ﺗﺠﺎوز راز ﻧﮕﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ﯾﮫﻮد ﺑﺎھﻢ ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶﮐﺮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن راز‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ھﻤﺎن ﻃﻮری ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد را ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮد و ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫ى﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻃﺎﻋﺎت را اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎ آرﯾﺪ‪،‬‬ ‫ج ۡوا ْ بٱ ۡل ّ‬
‫� َوٱ َّ� ۡق َو ٰ‬ ‫﴿ َوتَ َ�ٰ َ‬
‫ِ ِِ‬
‫ﻣﺤﺮﻣﺎت را ﻓﺮو ﮔﺬارﯾﺪ و از اﻋﻤﺎل ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ دوری ﮐﻨﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫�‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٣٦‬‬
‫َّ ٓ َ ۡ ُ ۡ َ ُ َ‬
‫�ون﴾ ﯾﻌﻨﯽ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و او را در اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪،‬‬ ‫ٱ�ِي إِ�هِ �‬
‫زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﺑﻪ زودی ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺶ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و از ﺷﻤﺎ ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﮐﺮدارﺗﺎن ﺟﺰا‬
‫ﻣﯽدھﺪ و اﮔﺮ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﺑﺎﺷﯿﺪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﮐﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭼﻨﮓ ﺑﺰﻧﺪ ﺑﻪ اذن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای دو ﻧﻔﺮ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻧﺰد ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺎھﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪه‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻨﺎﺟﺎت و راز ﮔﻔﺘﻦ او را ﺑﺪﮔﻤﺎن و اﻧﺪوھﮕﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺗﻘﻮی و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ ﭼﻮن ﺗﻘﻮی و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﺳﺮآﻣﺪ‬
‫ھﻤﻪ ﮐﺎرھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از زﻧﺪهﺷﺪن ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ و ﺟﺰای ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ و ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در‬
‫ﺻﺤﻨﮥ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻮن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻫﻢ‪...‬‬

‫َ ُْ َ ًََ َ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪ :‬ﭼﻮن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪ِ :‬إذا ﻛﻨﺘُ ْﻢ ﺛﻼﺛﺔ ﻓﻼ‬
‫َ َّ َ َ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫َْ‬ ‫َََ َ‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ دو ﻧﻔﺮﺗﺎن ﺑﺎھﻢ ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ‬ ‫ﺎﺣ ِﺒ ِﻬ َﻤﺎ ﻓ ِﺈن ذلِﻚ‬
‫ﺎن دون ﺻ ِ‬ ‫ﻳتﻨﺎﻰﺟ ا�ﻨ ِ‬
‫ﺑﺪون ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر رﻓﯿﻖﺗﺎن‬ ‫ُْ ُُ‬
‫� ِﺰﻧﻪ‪.‬‬
‫را ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫َ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬ ‫َ َ ْ ْ ُ َ‬
‫ا�ج‬‫و�ﻦ اﺑﻦ �ﻤﺮ ب‪ :‬ﻗﺎل �� رﺳﻮل ِ‬
‫و ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ‬ ‫ﺎﻰﺟ ْا�ﻨَ ُ َ َّ‬ ‫َ ْ َََ َ‬
‫ﺚ‪.‬‬ ‫ﺎن دون اﺜﻟﺎ ِﻟ ِ‬
‫ِ‬ ‫أن ﻳتﻨ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از اﯾﻦ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺪون‬
‫رﻓﯿﻖ ﺳﻮﻣﯽ ﺧﻮد ﺑﺎھﻢ رازﮔﻮﺋﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ُْ َ ًََ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ِ » :‬إذا ﻛﻨﺘُ ْﻢ ﺛﻼﺛﺔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﯾﺎ زن ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫َّ‬ ‫َ َ َََ َ‬
‫ﻹن‬ ‫»ﻓﻼ ﻳتﻨﺎﻰﺟ« ﭘﺲ ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺪون رﻓﯿﻖ ﺳﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج » ِ‬
‫َ َ ُْ ُ‬
‫ذلِﻚ � ِﺰﻧ ُﻪ« اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﮫﯽ از ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ دو ﻧﻔﺮ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ‬
‫ﮔﻮﺷﻪﮔﯿﺮی از ﻧﻔﺮ ﺳﻮم وی را ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ در ﭼﻪ ﻣﻮرد‬
 ‫‪٣٣٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﻗﺼﺪ ﺳﻮﺋﯽ ﺑﻪ وی دارﻧﺪ و ھﺮﮔﺎه‬
‫ﻓﺮوﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن و اذﯾﺖ او ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ‬
‫را ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫َ ْ َََ َ َْ ُ َ‬
‫ون اﺜﻟَّ‬ ‫َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ﺚ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻟ‬
‫ِ ِ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﺎن د‬ ‫و ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ س »�� رﺳﻮل ِ‬
‫ا� ‪-‬ج‪ -‬أن ﻳتﻨﺎﻰﺟ ا�ﻨ ِ‬
‫ﺧﺪا ج از اﯾﻦ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺪون رﻓﯿﻖ ﺳﻮم ﺧﻮد ﺑﺎھﻢ رازﮔﻮﺋﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ اول دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ دو ﺗﻦ از رﻓﯿﻘﺎن ﺑﺪون ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﯽ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺮس اﯾﺠﺎده ﮐﺮده و ﻏﻤﮕﯿﻨﺶ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺣﺘﯿﺎج دارد ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺮ وی‬
‫ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ دروغ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬او را ذﻟﯿﻞ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬وی را ﺑﻪ دﺷﻤﻦ‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ ﺧﻮن و آﺑﺮوی او و‬
‫ﻣﺎل او«‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻣﮑﺘﺐ اﺳﻼم آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ھﺠﺮان )ﺗﺮکﮐﺮدن( ﻣﺴﻠﻤﺎن و‬
‫ھﺮآﻧﭽﻪ ﺳﺒﺐ رﻧﺞ و اﻧﺪوه ﯾﺎ ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻋﻠﺖ ﻧﮫﯽ ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺪون ﺳﻮﻣﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺒﺐ‬
‫ﺑﻘﺎی ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﺘﯿﺠﮥ آن ھﻤﮑﺎری و ﺗﻌﺎون در ﺑﺮ و‬
‫ﺗﻘﻮی در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﯽ ﭘﻨﺪ اﺳﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َّ‬
‫�ٓ إ ِ َّ� َها تَ ۡذك َِرة ‪َ �َ ١١ٞ‬من َشا ٓ َء َذ َك َرهُۥ‪ (۱۱) ١٢‬ﻧﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﺎ آن اﺳﺖ‬ ‫﴿‬
‫َّ ۡ ُ َ ﯾﺎدآوری )‪ (۱۲‬ھﺮﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﯾﺎدآورد آن را‬ ‫َ‬
‫ُّ َ‬ ‫ُ ُ‬
‫ِ� صح ٖف مك َّرمةٖ‪ ١٣‬مرفوعةٖ‬
‫)‪ (۱۳‬در ﻧﺎﻣﻪھﺎی ﮔﺮاﻣﯽ )‪ (۱۴‬ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُّم َط َّه َرة ِۢ‪ ١٤‬بِ�يۡدِي َسف َر� ٖ‪ ١٥‬ك َِرا�‬
‫ﭘﺎک ﺷﺪه )‪ (۱۵‬ﺑﻪ دﺳﺖھﺎی ﭘﯿﺎمآوراﻧﯽ‬
‫ب َر َر� ٖ‪] ﴾١٦‬ﻋﺒﺲ‪.[۱۶-۱۱ :‬‬
‫َ‬
‫)‪ (۱۶‬ﮔﺮاﻣﯿﺎﻧﯽ ﻧﯿﮑﺎﻧﯽ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٣٨‬‬
‫َ َّ ٓ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ :﴾�﴿ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﺪه‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ روزی ﺑﻪ دﻋﻮت و ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻋﺪۀ از ﻣﺮدان ﻗﺮﯾﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد و اﻣﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ھﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ اﺳﻼم ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﻨﺪ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم س ﮐﻪ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد‬
‫آﻣﺪ و ﻧﻤﯽدﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﺸﻐﻮل دﻋﻮتاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﺮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺟﻮاﺑﺶ را ﻧﺪاد و‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫� ‪ ١‬أن‬‫روی درھﻢ ﮐﺸﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وی را از اﯾﻦ ﮐﺎرش ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﻮد ﴿ َعبَ َس َوتَ َو ٰٓ‬
‫ٓ َۡ‬
‫�‪] ﴾٢‬ﻋﺒﺲ‪» .[۲-۱ :‬ﭼﮫﺮه در ھﻢ ﮐﺸﯿﺪ و روی ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫َجا َءهُ ٱ� ۡ� َ ٰ‬
‫ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺳﺮاغ او آﻣﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﻗﺮار داد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﻼ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺗﮑﺮار ﻣﮑﻦ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َّ َ ۡ ‪ٞ‬‬
‫﴿إِ� َها تذك َِرة﴾ ﯾﻌﻨﯽ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ در آن ﻋﺘﺎب دوﺳﺖ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ھﺴﺖ ﺳﺒﺐ‬
‫َ ٓ َ َ‬ ‫َ‬
‫ﭘﻨﺪﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ ﴿� َمن شا َء ذك َرهُۥ‪ ﴾١٢‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ازﯾﻦ‬
‫َ‬
‫ح ٖف ُّمك َّر َمةٖ‪ ﴾١٣‬در‬
‫وﺣﯽ و ﺗﻨﺰﯾﻞ ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻋﺘﺎب و ﺗﺄدﯾﺐ اﺳﺖ ﭘﻨﺪ ﭘﺬﯾﺮد ﴿� ُص ُ‬
‫ِ‬
‫ُ َ‬
‫ﻧﺎﻣﻪای ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﴿ َّم ۡرفوعةٖ﴾ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ در آﺳﻤﺎن ﴿ ُّم َط َّه َرة ِۢ﴾ ﭘﺎک ﺷﺪه ﭘﺎک‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫از ﺗﻤﺎس ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﴿بِ�يۡدِي َسف َر� ٖ﴾ ﺑﻪ دﺳﺖھﺎی ﮐﺎﺗﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ‬
‫ﻧﺴﺨﻪﺑﺮداری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﴿ك َِرا� بَ َر َر� ٖ‪ ﴾١٦‬ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮاﻣﯿﺎﻧﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫راﺳﺘﮕﻮﯾﺎﻧﯽ و آنھﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‬
‫ﻧﺴﺨﻪﺑﺮداری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎھﻞ ﺟﺎه و ﺛﺮوت و‬
‫اﻋﺮاض از ﻓﻘﺮاء ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﻗﺮار داده آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ھﻤﮥ اوﻗﺎﺗﺶ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺆﻣﻮر اﺳﺖ‬
‫و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﻧﻮاع ذﮐﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻓﻮاﯾﺪ را‬
‫ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ در ﺑﺮدارد‪.‬‬
 ‫‪٣٣٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﺟﺐ‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﻗﺎری ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار‪ ،‬ﺑﺨﺸﻨﺪه ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﻋﺘﺎب‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪی و اﻃﺎﻋﺘﺶ از اﻣﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ھﺮﮔﺎه اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم را ﻣﯽدﯾﺪ ﭼﺎدر ﻣﺒﺎرﮐﺶ‬
‫ﺑﻪ زﯾﺮ ﭘﺎی او ﻣﯽﮔﺴﺘﺮاﻧﯿﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﮥ وی ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﻗﺮار داده و ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﮐﺎری داری ﺗﺎ اﻧﺠﺎم‬
‫دھﻢ؟«‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪...‬‬

‫َ ُ ُّ َ َ ُ ُ َ‬
‫� ْﻢ ِإذا َر َﺟ َﻊ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪ :‬آﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ‬ ‫�ﺐ أﺣﺪ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أ ِ‬
‫ﺎت دارد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ اھﻠﺶ ﺑﺎزﮔﺮدد در ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫َ َ َ َ َ‬ ‫َ َْ َْ َ َ‬
‫�ﺪ ِ�ﻴ ِﻪ ﺛﻼث ﺧ ِﻠﻔ ٍ‬ ‫ِإﻰﻟ أﻫ ِﻠ ِﻪ أن ِ‬
‫ََ ُ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ث ﺧﻮد ﺳﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﺎردار ﺑﺰرگ و ﻓﺮﺑﻪ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺎن‪ .‬ﻗﻠﻨﺎ‪َ � :‬ﻌ ْﻢ‪ .‬ﻗﺎل‪� :‬ﺜﻼ‬ ‫َ‬
‫ِﻋﻈﺎمٍ ِﺳﻤ ٍ‬
‫َ َ َ ْ ٌ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬آری‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ ﺳﻪ آﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ‬ ‫ُ‬ ‫َ َْ ُُ َ‬
‫ﺎت �ﻘ َﺮؤﻫ َّﻦ أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ِﻰﻓ ﺻﻼﺗِ ِﻪ ﺧ�‬ ‫آﻳ ٍ‬
‫از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎزش ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ از ﺳﻪ ﺷﺘﺮ‬ ‫َ‬ ‫ﻼث َﺧﻠ َﻔﺎت ﺳ َ‬ ‫َُ ْ َ َ‬
‫ﺎن ِﻋﻈﺎمٍ ‪.‬‬ ‫ٍ‬ ‫ﻤ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻪﻟ ِﻣﻦ ﺛ‬
‫ﺑﺎردار ﺑﺰرگ و ﻓﺮﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ْ‬ ‫َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻜ َﺮامِ‬ ‫ِ‬ ‫الﺴﻔ َﺮ ِة اﻟ‬ ‫آن ﻣﻊ‬ ‫وﻗﺎل الﻤﺎ ِﻫﺮ ﺑِﺎﻟﻘﺮ ِ‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن‬ ‫ْ َ َ َ َ َّ‬
‫اﺬﻟى َ� ْﻘ َﺮ ُؤ ُه ﻳَتَﺘَ ْﻌﺘَ ُﻊ ِ�ﻴ ِﻪ َو ُﻫ َ‬
‫ﻮ‬ ‫ِ‬ ‫اﻟﺮﺒر ِة و‬
‫ﻣﮫﺎرت دارد ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺰرگ و‬ ‫َ‬
‫َ َ ْ َ ٌّ ُ ْ َ ْ َ‬ ‫َ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ و آن ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺎن‪.‬‬‫ان ا�ﻨ ِ‬ ‫ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺷﺎق ﻪﻟ أﺟﺮ ِ‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻠﻤﺎت را اداء ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ دو اﺟﺮ‬
‫و ُﻣﺰد اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ َْ‬ ‫َ ُ ُّ َ َ ُ ُ َ‬
‫� ْﻢ ِإذا َر َﺟ َﻊ ِإﻰﻟ أﻫ ِﻠ ِﻪ« آﯾﺎ دوﺳﺖ دارد ﯾﮑﯽ از‬‫�ﺐ أﺣﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬أ ِ‬
‫َ َ َ َ َ‬ ‫ْ َ َ‬ ‫َ‬
‫ﺎت«‪،‬‬ ‫�ﺪ ِ�ﻴ ِﻪ ﺛﻼث ﺧ ِﻠﻔ ٍ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد از ﻣﺴﺠﺪ ﯾﺎ از ﺳﺮ ﮐﺎر ﺑﺎزﮔﺮدد‪» ،‬أن ِ‬
‫ﺧﻠﻔﺎت ﺟﻤﻊ ﺧﻠﻔﻪ و آن ﺷﺘﺮ ﺣﺎﻣﻠﻪ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻋﻈﺎم ﺳﻤﺎن ﯾﻌﻨﯽ آن ﺷﺘﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد‬
‫ُْ َ‬
‫اھﻠﺶ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﺰرگ و ﭼﺎقاﻧﺪ »ﻗﻠﻨَﺎ‪َ � :‬ﻌ ْﻢ« ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬آری دوﺳﺖ دارﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی را‬
‫ُ‬ ‫َْ ُُ َ‬ ‫ََ َ ُ َ‬
‫ﺎت �ﻘ َﺮؤﻫ َّﻦ أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ِﻰﻓ‬‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ در ﺟﻮابﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪�» :‬ﺜﻼث آﻳ ٍ‬
‫َ َ َ ٌْ َُ ْ َ َ َ َ‬
‫ﺎن ِﻋ َﻈﺎمٍ « ﭘﺲ ﺳﻪ آﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎزش‬ ‫َ‬
‫ﺎت ِﺳﻤ ٍ‬ ‫ﺻﻼﺗِ ِﻪ ﺧ� ﻪﻟ ِﻣﻦ ﺛﻼ ِث ﺧ ِﻠﻔ ٍ‬
‫ْ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ از ﺳﻪ ﺷﺘﺮ ﺣﺎﻣﻠﮥ ﻓﺮﺑﻪ و ﭼﺎق ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ال َﻤﺎ ِﻫ ُﺮ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٤٠‬‬
‫َ َ َّ َ‬
‫الﺴﻔ َﺮ ِة‬ ‫آن« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮآن را آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﺣﻔﻆ ﮐﺮده اﺳﺖ »ﻣﻊ‬ ‫ُْ ْ‬
‫ﺑِﺎﻟﻘﺮ ِ‬
‫ﺮﺒ َر ِة« ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪۀ ﺑﺰرﮔﻮار و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ در ﻋﻠﻮ درﺟﺔ و ﺻﻼﺣﯿﺖ‬ ‫اﻟْﻜ َﺮامِ اﻟْ َ َ‬
‫ِ‬
‫َْ‬ ‫ُ َ َ َ ْ َ ٌّ َ ُ َْ‬ ‫ُ‬
‫َ ُ َََ َُْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﺎن« و ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ﺣﺎل و ﻗﺪاﺳﺖ رﺗﺒﻪ » َو ِ‬
‫ان ا�ﻨ ِ‬
‫اﺬﻟى �ﻘﺮؤه ﻳتﺘﻌﺘﻊ ِ�ﻴ ِﻪ وﻫﻮ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺷﺎق ﻪﻟ أﺟﺮ ِ‬
‫ﯾﺘﺘﻌﺘﻊ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﻪ ﺗﺮدد و ﺗﮑﺮار اداء ﻣﯽﮐﻨﺪ و دو اﺟﺮ ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ دارد‬
‫ﮐﻪ اﺟﺮ اول ﺑﺮای ﻗﺮاﺋﺖ او و اﺟﺮ دوم ﺑﺮای رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺘﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺣﺎﻓﻈﯿﻦ ﻗﺮآن آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ آنھﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺰرﮔﻮار و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آنھﺎ را از ﻧﺤﻮۀ دﻋﻮت و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ آن‬
‫َ ُ ُّ َ َ ُ ُ‬
‫� ْﻢ« آﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ‬ ‫�ﺐ أﺣﺪ‬ ‫ﺣﻀﺮت ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أ ِ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺑﺮوش ﮐﻪ در آن ﻣﺸﻘﺖ و رﻧﺠﯽ اﺣﺴﺎس ﻧﺸﻮد‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻼف ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺜﻼ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮآن را ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ و ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ از آن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ اﻧﻔﺎق از ﻣﺎلﻫﺎی ﭘﺎﮐﯿﺰه‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ت َما )‪ (۲۶۷‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ از‬
‫َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ أنف ُقوا ْ مِن َط ّي َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُّ َ َّ‬
‫ِ ِ‬ ‫ٰ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫���ها ٱ‬‫﴿ ٰٓ‬
‫َ َ ﭘﺎﮐﯿﺰھﺎی آﻧﭽﻪ ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮدﯾﺪ و از آﻧﭽﻪ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ َّ ٓ ۡ ۡ َ َ ُ ّ ۡ‬ ‫َ‬
‫�ض و�‬ ‫كسبتم ومِما أخ َرجنا ل�م م َِن ٱ� ِ �‬
‫ﺑﯿﺮون آوردﯾﻢ از زﻣﯿﻦ و ﻗﺼﺪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﭘﻠﯿﺪ‬ ‫ْ َۡ َ ۡ ُ ُ َ َ ُ‬ ‫َ‬
‫خذِيهِ‬ ‫� َي َّم ُموا ٱ�بِيث مِن ُه تنفِقون َول ۡستم � ِ‬
‫را از آن اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﮔﯿﺮﻧﺪۀ‬ ‫َّ ٓ َ ُ ۡ ُ ْ‬
‫آن ﺟﺰ ﺑﺎ ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﭼﺸﻢ در آن‪.‬‬ ‫‪.‬‬‫[‬‫‪۲۶۷‬‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪:‬‬ ‫﴾‬ ‫ِ‬ ‫ه‬
‫�‬ ‫ِي‬ ‫�‬ ‫إِ� أن �غ ِمضوا‬
‫َ َ‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺮو ﺑﺨﺸﯿﺪه‬
‫و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای ﺗﮑﻠﯿﻒ و ﺧﻄﺎب اﻟﮫﯽ اھﻠﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن را ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬
‫ت ما كسبتم﴾ ﯾﻌﻨﯽ از اﻧﻮاع ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ‬ ‫ٰ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﴿أنفِقوا مِن طيِ� ِ‬
‫ﮐﺮدﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،‬اﻣﻮال ﺗﺠﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﮔﺎو‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬و‬
‫در اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺴﺐ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﺗﺠﺎرﺗﯽ و‬
‫َۡ‬ ‫َ ۡ َ َۡ َ ُ‬
‫�ض﴾‬ ‫�م ّم َِن ٱ� ِ‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻏﯿﺮه اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬أخرجنا ل‬
‫ﯾﻌﻨﯽ از اﻧﻮاع داﻧﻪھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ﺟﻮاری و اﻗﺴﺎم ﻣﯿﻮهھﺎ ﻣﺜﻞ ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮر و‬
‫َ ُ‬ ‫ٓ َ ۡ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﴿م َِّما أخ َر ۡج َنا ل�م﴾ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﺮونﮐﺮدن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮد داده ﭼﻮن‬
‫ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮی ﻗﺪرت روﯾﺎﻧﯿﺪن درﺧﺘﺎن و ﮔﯿﺎھﺎن را ﻧﺪارد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺳﻮره واﻗﻌﻪ‪:‬‬
‫َ َ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ُ ٓ َ ۡ َ ۡ ُ َّ ٰ ُ َ‬ ‫َ َ َ َ ۡ ُ َّ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫آﯾﮥ ‪ ۶۳‬ـ ‪ ۶۴‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬أفرء�تم ما �رثون‪ ٦٣‬ءأنتم تزرعونهۥ أم �ن ٱل�رِعون‪﴾٦٤‬‬
‫]اﻟﻮاﻗﻌﺔ‪» .[۶۴-۶۳ :‬آﯾﺎ دﯾﺪﯾﺪ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﮐﺎرﯾﺪ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﮐﺸﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ ﻣﺎﺋﯿﻢ‬
‫ﮐﺸﺖآوران؟«‪ .‬ﺟﻮاب اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﯾﮕﺎﻧﻪ ﮐﺸﺖﮐﻨﻨﺪه ﺣﻘﯿﻘﯽ و روﯾﺎﻧﻨﺪۀ آﻧﺴﺖ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٤٢‬‬

‫»ﭘﺎک و ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ« و اﻧﻔﺎق در اﯾﻨﺠﺎ ھﻤﻪ ﻧﻮع اﻧﻔﺎق را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد اﻧﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻧﻔﺴﺶ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﮫﻤﺎن و ﺑﺮادران ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن اوﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ زﮐﺎت ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻔﻘﮥ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ دارای ﻧﺼﺎب ﺑﻮده و ﺳﺎل ﺑﺮ آن ﺑﮕﺬرد و زﻣﺎن‬
‫َ َ َ َ َّ ُ ْ ۡ َ َ ۡ‬
‫�بِيث مِن ُه‬ ‫ﭼﯿﺪن ﻣﯿﻮهھﺎ و درو ﻓﺮا رﺳﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬و� �يمموا ٱ‬
‫ُ ُ َ‬
‫تن ِفقون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯿﻮهﺟﺎت و ﺣﺒﻮﺑﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ از ﻧﻮع ﭘﺴﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﻨﯿﺪ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ داده ﺷﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آن ﺟﺰ ﺑﺎ ﻓﺮوﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻢ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﺑﺮادران ﻓﻘﯿﺮ و ﻣﺴﮑﯿﻦﺗﺎن ﭼﻨﺎن ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺟﻤﻠﻪھﺎی ﺷﺮح را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺴﺐ از راه ﻣﺸﺮوع ﺑﺮای رﻓﻊ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﯿﻮهزﻧﺎن و ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن‬
‫دارای ﺛﻮاب و ﭘﺎداش ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ آداب ﻋﺎﻟﯿﻪ اﺳﻼم آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﭼﻨﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از وﺟﻮب زﮐﺎت در ﻏﻠﻪﺟﺎت‪ ،‬ﻣﯿﻮهھﺎ‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﺎت و در ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آن از ﮐﺎرھﺎ و ﻣﺎلھﺎی ﺗﺠﺎرﺗﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ اﻧﻔﺎق ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻮات اﻟﻠﻪ وﺳﻼﻣﻪ‬ ‫ﺐ‬ ‫الﺮ ُﺟ ُﻞ َﻛ ْﺴﺒًﺎ أَ ْﻃﻴَ َ‬
‫ﺐ َّ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣﺎ َﻛ َﺴ َ‬
‫ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ‪ :‬ﻣﺮد از دﺳﺖ ﻣﺰد ﺧﻮد ﭼﯿﺰی‬ ‫الﺮ ُﺟﻞ َﻰﻠﻋ �ﻔ ِﺴ ِﻪ‬ ‫ِﻣﻦ �ﻤ ِﻞ ﻳ ِﺪ ِه وﻣﺎ أ�ﻔﻖ‬
‫َ ٌَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫ﺪﻟهِ َوﺧﺎ ِد ِﻣ ِﻪ � ُﻬ َﻮ َﺻﺪﻗﺔ‪.‬‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰهﺗﺮی ﮐﺴﺐ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ھﺮآﻧﭽﻪ‬
‫َوأﻫ ِﻠ ِﻪ َو َو ِ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺮ ﻧﻔﺲ و اھﻞ و ﻓﺮزﻧﺪان و‬ ‫َ َ‬
‫َوﻗﺎل‪ :‬الﺴﺎﻲﻋ ﻰﻠﻋ اﻷرمﻠﺔ واﻤﻟﺴﺎﻛ�‪،‬‬
‫ﺧﺎدﻣﺶ ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﺎﻛﻤﻟﺠﺎﻫﺪ ﻲﻓ ﺳبﻴﻞ اﷲ‪ ،‬و�ﺬﻟي ﻳﺼﻮم‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﺑﯿﻮهزﻧﺎن و‬ ‫اﻨﻟﻬﺎر و�ﻘﻮم الﻠﻴﻞ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﮫﺎدﮐﻨﻨﺪه در راه ﺧﺪا‬
‫ﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدت و روز را ﺑﻪ روزه ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٤٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬

‫ﺐ ِﻣ ْﻦ َ� َﻤ ِﻞ ﻳَ ِﺪهِ« ازﯾﻦ ﺧﺒﺮ‬ ‫الﺮ ُﺟ ُﻞ َﻛ ْﺴﺒًﺎ أَ ْﻃﻴَ َ‬
‫ﺐ َّ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣﺎ َﻛ َﺴ َ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دو ﭼﯿﺰ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد اول ﻣﺸﺮوعﺑﻮدن ﮐﺎر از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺠﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﻌﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺎرت و ﮐﺸﺎورزی‪ ،‬دوم اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺮﭼﻪ اﻧﺴﺎن از راه ﮐﺴﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد و در راه‬
‫ﺗﺤﺼﯿﻞ آن ﺳﻌﯽ و ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آورده‬
‫ٌَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ‬
‫الﺮ ُﺟﻞ َﻰﻠﻋ �ﻔ ِﺴ ِﻪ َوأﻫ ِﻠ ِﻪ َو َو ِﺪﻟ ِه َوﺧﺎ ِد ِﻣ ِﻪ � ُﻬ َﻮ َﺻ َﺪﻗﺔ«‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬وﻣﺎ أ�ﻔﻖ‬
‫اﯾﻦ ﺧﺒﺮ دوم ﻧﺒﯽ ج اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از اول ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻀﻤﻮﻧﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻣﺎﻟﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬زن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ و ﺧﺎدم ﺧﻮﯾﺶ از ﻏﺬا‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ ﺳﻮاری و دارو‬
‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦھﺎ ﺻﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪﻗﺎت دﯾﮕﺮ اﺟﺮ و‬
‫ﺛﻮاب دارد و اﺟﺮ آن ﺗﺎ ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮده اﺳﺖ و او را از ﮐﺴﺎﻟﺖ و ﺗﻨﺒﻠﯽ ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫دارای ﻋﺰت و ﮐﺮاﻣﺖ ﻧﻔﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ راﺿﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻮال ﮐﻨﺪ و از ﭼﺮک ﻣﺎل ﻣﺮدم‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ ،‬زﯾﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﭼﺮک اﻣﻮال ﻣﺮدم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﺪﻗﺎت‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﭘﺎک ﮐﺮده و آن را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎرﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ و روان ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺎر و ﮐﺴﺐ و ﭘﺴﺘﯽ ﮐﺴﺎﻟﺖ و ﺗﻨﺒﻠﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﯿﻮهزﻧﺎن و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ در اﺟﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺎھﺪ در راه ﺧﺪا و ﻣﺎﻧﻨﺪ روزهداری اﺳﺖ ﮐﻪ روز را ﺑﻪ روزه و ﺷﺐ‬
‫را ﺑﻪ ﻗﯿﺎم ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﻧﻔﺎق ﺑﺮ ﻧﻔﺲ‪ ،‬زن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر واﺟﺐ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ اﺟﺮ دارد و آن ﮐﻪ ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺬاب ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٤٤‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﺠﺎرت و ﺳﻮد و ﺗﺮک ﺧﻄﺒﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫نف ُّض ٓوا ْ إ َ ۡ� َها )و ھﺮﮔﺎه ﺑﻪﺑﯿﻨﻨﺪ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﯾﺎ ھﻮﺳﺮاﻧﯽ‪،‬‬‫َ ََْۡ ََٰ ً ۡ َۡ ً َ‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫﴿�ذا رأوا ت ِ�رة أو لهوا ٱ‬
‫َ َّ َ ۡ ‪ َ ّ ٞ‬ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺶ و ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺗﻮ را اﯾﺴﺘﺎده‬ ‫َََُ َ َٓ ُۡ‬
‫وك قا� ِ ٗما ۚ قل َما عِند ٱ�ِ خ� مِن‬ ‫وتر�‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا اﺳﺖ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ از‬
‫‪١١‬‬ ‫ل�ٰز� َ‬
‫ِ�‬ ‫ٱ َّلل ۡهو َوم َِن ٱ ّ� َِ�ٰ َرة ِ َوٱ َّ ُ‬
‫� َخ ۡ ُ‬
‫� ٱ َّ‬
‫ھﻮﺳﺮاﻧﯽ و از ﺗﺠﺎرت و ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫﴾‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬
‫]اﻟﺠﻤﻌﺔ‪.[۱۱ :‬‬
‫روزیدھﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ً‬ ‫ۡ‬ ‫َ ََْۡ ًََٰ َۡ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬ذا رأوا ت ِ�رة أو لهوا﴾ آن دﺳﺘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ »ﺑﺮاﯾﺸﺎن« ﺑﻪ ﭘﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﯽ و آنھﺎ ﮐﺎرواﻧﯽ را ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﮐﺎﻻھﺎی ﺗﺠﺎرﺗﯽ و ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻮده و اﻃﻔﺎل و ﺑﺮدﮔﺎن‬
‫ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺷﻌﻒ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﺑﺎ آوازﺧﻮاﻧﯽ و دفزﻧﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳﻢ دﯾﺮﯾﻦ‬
‫َ ُّ ٓ ْ‬
‫ﺟﺎھﻠﯿﺖﺷﺎن ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬آن را اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﴿ٱنفضوا‬
‫َ‬
‫إ ِ ۡ� َها﴾‪ :‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﮐﺎروان رﻓﺘﻪ و ﺗﻮ را در ﺣﺎل ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ده اﻟﯽ دوازده ﻧﻔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﻮل ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺗﺮک ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ أ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺮای‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ آن ﮔﺮوه ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﺸﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ھﻮا و ھﻮس و ﺗﺠﺎت ﺑﻪ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﺴﺠﺪ رو آوردﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻣﺸﻐﻮل اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬
‫دﺳﺘﻮر داد‪ :‬ﺗﺎ اوﺷﺎن را آ ﮔﺎه ﺳﺎزد ﮐﻪ ﻣﺰد و ﭘﺎداش و روزی ﮐﻪ ﻧﺰد او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ از‬
‫ھﻮسھﺎی ﺑﯿﮫﻮده و از ﺗﺠﺎرت ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ اھﻤﯿﺖ آن را درک ﻧﻤﻮده و ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻠﯽ را‬
‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ذات اﻟﻠﻪ أ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬
‫روزیدھﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ او و ﺑﺎ دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺗﺶ آن ھﻤﻪ‬
‫روزی ﺑﺎ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ را ﻃﻠﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﻃﻮر زﯾﺒﺎ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت دوﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ -۱ :‬ﺗﺠﺎرت دﻧﯿﺎ‪ -۲ .‬ﺗﺠﺎرت آﺧﺮت‪.‬‬
‫ﺗﺠﺎرت دﻧﯿﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن را از ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ھﺪف زﻧﺪﮔﯽ و ّ‬
‫ﺳﺮ اﯾﻦ وﺟﻮد‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎزدارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺠﺎرت آﺧﺮت اﮔﺮ اﻧﺴﺎن را از دﻧﯿﺎ ﺑﺎزدارد اﻧﺴﺎن ﺿﺮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‬
 ‫‪٣٤٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ﭼﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ آﺧﺮت از دﻧﯿﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺧﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ھﯿﭻ ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺷﮏ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ ﭼﯿﺰ ﺑﮫﺘﺮ‬
‫را ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ دروازۀ ﻟﮫﻮ و ﻟﻌﺐ در اﺳﻼم ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻨﯿﺎن و اﺳﺎﺳﺶ‬
‫وﯾﺮان ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﺑﺎزی ﺑﺎ ھﻤﺴﺮ و اﻃﻔﺎل و ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ اﺳﺐ‬
‫دواﻧﯽ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی و آﻣﻮزش اﺳﻠﺤﻪ و وﺳﺎﯾﻞ ﺟﮫﺎد ﮐﻪ ﺟﻮاز دارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﯿﺎر ﺑﯿﻊ درﺳﺖ اﺳﺖ‬

‫َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ُّ‬
‫اﺣ ٍﺪ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﺮﮔﺎه دو ﻣﺮد ﺑﯿﻌﯽ‬ ‫الﺮﺟﻼ ِن ﻓﻞﻜ َو ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إِذا �ﺒﺎ�ﻊ‬
‫ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ ً َْ‬ ‫ُْ َ‬
‫ﻤﺟﻴﻌﺎ أو را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮﯾﮏ از اﯾﺸﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺎر ﻣﺎ لﻢ �ﺘﻔﺮﻗﺎ َو�ﻧﺎ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎﺨﻟﻴ‬
‫ِﻣﻨﻬﻤﺎ ﺑِ ِ‬
‫� أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ َﻤﺎ ﺧﯿﺎر ھﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎھﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫اﻵﺧ َﺮ ﻓَﺈ ْن َﺧ َّ َ‬ ‫َ‬
‫ﺎ‬ ‫� أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ َ‬
‫ﻤ‬
‫َُ‬
‫� ِّ ْ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ و ﺟﺪا ﻧﮕﺮدﻧﺪ ﯾﺎ ﯾﮑﯽ ازﯾﺸﺎن دﯾﮕﺮی را‬
‫اﻵﺧﺮ �ﺘﺒﺎ�ﻌﺎ ﻰﻠﻋ ذلِﻚ �ﻘﺪ وﺟﺐ اﺒﻟﻴﻊ‪.‬‬
‫َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ٌ ﻣﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮی را ﻣﺨﯿﺮ‬
‫اﺣﺪ‬
‫و�ِن �ﻔﺮﻗﺎ �ﻌﺪ أن �ﺒﺎ�ﻌﺎ ولﻢ �ﺮﺘك و ِ‬
‫ﮐﺮد و ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺮط‪ ،‬ﺑﯿﻊ را ﻣﻨﻌﻘﺪ‬
‫ﺐ َْ‬
‫اﺒﻟﻴْ ُﻊ‪.‬‬ ‫ِﻣﻨْ ُﻬ َﻤﺎ ْ َ‬
‫اﺒﻟﻴْ َﻊ َ� َﻘ ْﺪ َو َﺟ َ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯿﻊ واﺟﺐ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﭘﺲ از ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﻌﯽ از ھﻢ‬
‫ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﯿﻊ را ﺗﺮک‬
‫ﻧﮕﻔﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﻊ واﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ َ َ َ‬
‫ﺎر َﻣﺎ ل ْﻢ �ﺘَﻔ َّﺮﻗﺎ« ﯾﻌﻨﯽ‬‫ﻞﻜ َواﺣﺪ ﻣﻨْ ُﻬ َﻤﺎ ﺑ ْ َ‬
‫َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ُّ‬
‫ﺎﺨﻟﻴ ِ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ ٍ ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ِ » :‬إذا �ﺒﺎ�ﻊ الﺮﺟﻼ ِن ﻓ‬
‫ﺑﺮای ھﺮﯾﮏ از ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺧﺘﯿﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﻗﺒﻮل ﯾﺎ رد ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮدو اﯾﺸﺎن در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را اﻧﺠﺎم داده ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺟﺪا ﮔﺸﺘﻨﺪ و ھﯿﭽﯿﮏ از اﯾﺸﺎن ﺑﯿﻊ را رد ﻧﮑﺮد در اﯾﻨﺼﻮرت ﺑﯿﻊ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﯿﻌﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ھﺮﯾﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﺧﯿﺎر داد‪ ،‬ﺑﯿﻊ‬
‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺧﯿﺎر ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﺸﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ﮐﺮده و ﻓﺴﺦ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد ﺑﯿﻊ ﻓﺴﺦ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ را ﺑﺮای ﺧﯿﺎر ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﺎرﺷﺎن ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ و اﮔﺮ زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺖ ﺧﯿﺎر ﺑﺎﻗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯿﻊ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٤٦‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺗﺴﮫﯿﻼﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ راﺟﻊ ﺑﻪ اﺣﮑﺎم ﺑﯿﻊ اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﻣﮑﺎن دارد ﮐﺴﯽ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ را اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﺑﺎز ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪه از آن ﭘﺸﯿﻤﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﮔﺮان ﺑﺨﯿﺎر ھﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ھﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ راه ﺧﻮد رﻓﺖ ﺑﯿﻊ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و رﺟﻮﻋﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﯿﻊ ﺑﻪ ﺧﯿﺎر ﺟﻮاز دارد و آن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﮔﺮان ﺑﺮای ﻃﺮف ﻣﮫﻠﺖ ﻣﯽدھﺪ و زﻣﺎن آن را ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ‬
‫از اﯾﺸﺎن ﻗﺒﻞ از ﺳﭙﺮیﺷﺪن ﻣﺪت‪ ،‬رﺟﻮع ﮐﺮد ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻓﺮوش ﺧﻮد را رد ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﯿﺰ از ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم و ﮐﻤﺎﻻت‬
‫ﻣﺤﻤﺪی ÷ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﻪ رواﺑﻮدن ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش آﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ﺟﻨﺲھﺎ و‬
‫ﮐﺎﻻھﺎ ﺣﻼل اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﭼﯿﺰھﺎی ﺣﺮام ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮاب و ﻣﺴﮑﺮات و ﺧﻮد‬
‫ﻣﺮده و ﯾﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم از ﻧﮕﺎه اﺳﻼم ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﻋﻬﺪﺷﮑﻨﯽ و ﺧﯿﺎﻧﺖ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ون ب ِ َع ۡه ِد ٱ َّ�ِ َو�يۡ َ�ٰنِه ۡم )‪ (۷۷‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎن‬ ‫﴿إِن ٱ�ِين �ش�‬
‫ِ‬
‫َ ً ُ َ َ َ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫� َم ٗنا قل ِي� أ ْو ٰٓ��ِك � خ� ٰ َق ل ُه ۡم ِ�‬
‫ﺧﺪا و ﺳﻮﮔﻨﺪھﺎی ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺑﮫﺎی‬
‫َّ ُ َ َ َ ُ اﻧﺪک‪ ،‬آﻧﺎن را ﻧﯿﺴﺖ ﺑﮫﺮۀ در آﺧﺮت و‬ ‫َ ّ‬ ‫َ‬
‫ٱ�خ َِرة ِ َو� يُ�ل ُِم ُه ُم ٱ� و� ينظ ُر‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﺪ اﯾﺸﺎن را ﺧﺪا و ﻧﻨﮕﺮد‬
‫َۡ ۡ َۡ َ ۡ َ َ َ َ َُّ ۡ َ َُ ۡ‬
‫إِ� ِهم يوم ٱل ِق�ٰمةِ و� يز� ِي ِهم ولهم ﺑﺪﯾﺸﺎن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻧﻪ ﭘﺎﮐﺴﺎزدﺷﺎن و‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َ َ ٌ َ‬
‫ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﻋﺬاب دردﻧﺎک اﺳﺖ‪.‬‬ ‫عذاب أ ِ�م‪] ﴾٧٧‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۷۷ :‬‬
‫َّ َ َ ۡ َ ٰ ۡ َ َ ٗ َ ً‬ ‫َ َۡ َُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫�ون ب ِ َع ۡه ِد ٱ�ِ و�ي�ن ِ ِهم �منا قل ِي�﴾‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين �ش‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﭘﯿﻤﺎنھﺎی ﺧﻮد ﻓﺮﯾﺐ و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖآوردن ﺳﺮﻣﺎﯾﮥ ﭘﺴﺖ دﻧﯿﺎﺋﯽ‪ ،‬دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
 ‫‪٣٤٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬
‫ُ َ َ َ َ َ َ‬
‫﴿أ ْو ٰٓ��ِك � خ� ٰ َق ل ُه ۡم ِ� ٱ�خ َِرة ِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای اﯾﻦھﺎ ﺑﮫﺮه و ﻧﺼﯿﺒﯽ در آﺧﺮت ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ََ ُ َ‬
‫� ّل ُِم ُه ُم ٱ َّ ُ‬
‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ آنھﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ اﺣﺘﺮام و ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ و آنھﺎ‬ ‫﴿و� ي‬
‫را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و اﯾﺸﺎن را ﺛﻨﺎ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ و از ﮔﻨﺎھﺎن و زﺷﺘﯽھﺎ ﭘﺎکﺷﺎن ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‬
‫ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫﴿ َو� يَنظ ُر إ ِ ۡ� ِه ۡم يَ ۡو َم ٱلقِ َ�ٰ َمةِ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮیﺷﺎن در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‬
‫‪ٞ‬‬ ‫َ َُ ۡ َ َ ٌ َ‬
‫﴿ولهم عذاب أ ِ�م﴾ و ﻋﺬاب دردﻧﺎک ﺑﻪ ﺳﺮاغﺷﺎن ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻟﺬت زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ﺣﺮام ﮐﺮده ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﮐﻪ ﻣﺮگ ﺑﺮای آنھﺎ از زﻧﺪﮔﯽ ﮔﻮاراﺗﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬
‫ََ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ َ ْ َ‬
‫اﺣﻮال آنھﺎ در ﺳﻮرۀ زﺧﺮف ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وناد ۡوا � ٰ َ�ٰل ِك ِ�َق ِض عل ۡي َنا‬
‫َ َ َ َّ ُ َّ ُ َ‬
‫َر ُّ�ك ۖ قال إِن�م �ٰكِثون‪] ﴾٧٧‬اﻟﺰﺧﺮف‪ .[۷۷ :‬ﯾﻌﻨﯽ »ای ﻣﺎﻟﮏ »ﻧﮕﮫﺒﺎن ﺟﮫﻨﻢ« ﮐﺎش‬
‫ﺑﻤﯿﺮاﻧﺪ ﻣﺎ را ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺗﺎ از ﻋﺬاب راﺣﺖ ﮔﺮدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺷﻤﺎ )در اﯾﻦ‬
‫ﻋﺬاب( ﺟﺎوﯾﺪ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﯾﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ اﺑﮫﺎم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺣﺮﻣﺖ ﭘﯿﻤﺎنﺷﮑﻨﯽ آ ﮔﺎه ﮔﺮدان ﮐﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺻﺤﺖ ﻋﻘﯿﺪۀ اھﻞ ﺳﻨﺖ در ﻣﺴﺌﻠﻪ رؤﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ واﻗﻒ ﮔﺮدان‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و� يَنظ ُر إ ِ ۡ� ِه ۡم﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮیﺷﺎن ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن آنھﺎ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ھﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آنھﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ اﯾﻦ آﯾﺖ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺟﻮاز دارد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ آﯾﺖ در ﺑﺎرۀ ﯾﮫﻮد ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ‬
‫ﻋﻤﻮم ﻟﻔﻆ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﻮرد‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ آنھﺎ ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ھﺮ ﻋﻤﻞ زﺷﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎنﺷﮑﻨﯽ و ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫دروغ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺷﺒﯿﻪ ﯾﮫﻮد ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﭘﺮھﯿﺰ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٤٨‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﮐﺲ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‬

‫ا� ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج‪ :‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫َ ٌََ َ ُ َ‬
‫�ﻠِّ ُﻤ ُﻬ ُﻢ َّ ُ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﺛﻼﺛﺔ ﻻ ﻳ‬
‫ﻻ ﻳُ َﺰ ِّ�ﻴﻬ ْﻢ ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ و‬ ‫َْ َ ْ َ َ َ َ َُْ ُ َْ ْ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ وﻻ �ﻨﻈﺮ ِإﻴﻟ ِﻬﻢ و‬
‫َ َ ُ ْ َ َ ٌ َ ٌ َ ُ ْ ُ َ ْ ُ ْ َ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽاﻓﮑﻨﺪ و آنھﺎ را ﭘﺎک‬
‫ولﻬﻢ ﻋﺬاب أ ِﻴﻟﻢ‪� .‬ﻘﻠﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻳﺎ‬
‫َ َ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻋﺬاب دردﻧﺎک‬ ‫ا� َ� َﻘ ْﺪ َﺧﺎﺑُﻮا َو َﺧ ِ ُ‬ ‫َ ُ َ َّ‬
‫ﺮﺴوا‪ .‬ﻗﺎل‪:‬‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫ْ ُ ْ ُ َ َ ُ ْ َ َّ ُ َ َ ُ ْ ُ َ ِّ ُ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﺸﺎن‬
‫ﺎءه َوالﻤﻨﻔﻖ‬ ‫الﻤﺴﺒﻞ إزاره َوالﻤﻨﺎن �ﻄ َ‬
‫ِ ِ‬
‫ﮐﯿﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺖ و زﯾﺎﻧﮑﺎر‬ ‫َْ‬ ‫ْ َ َ ُ َْ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬درازﮐﻨﻨﺪۀ ازار ﺧﻮد و‬ ‫ِﺳﻠﻌﺘﻪ ﺑِﺎﺤﻟ ِﻠ ِﻒ اﻟﺎﻜ ِذ ِب‪.‬‬
‫ﻣﻨﺖﮔﺬار ﺑﺮ ﻋﻄﺎی ﺧﻮد و ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺟﻨﺲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ دروغ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ٌََ َ ُ َ‬
‫�ﻠِّ ُﻤ ُﻬ ُﻢ َّ ُ‬
‫ا�« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﺛﻼﺛﺔ ﻻ ﻳ‬
‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬
‫ﺻﻮرت اﮐﺮام و ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻧﻤﯽدھﺪ » َوﻻ �ﻨ ُﻈ ُﺮ إِﻴﻟْ ِﻬ ْﻢ« و ﺑﻪ ﺳﻮیﺷﺎن از‬
‫َ َ ُ َ ِّ‬
‫ﻴﻬ ْﻢ« آنھﺎ را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﮑﺮده و از ﮔﻨﺎه‬ ‫ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺒﯽ ﮐﻪ دارد ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽاﻓﮑﻨﺪ »وﻻ ﻳﺰ� ِ‬
‫َُ ْ َ َ ٌ َ‬
‫اب أ ِﻴﻟ ٌﻢ« و اﯾﺸﺎن را ﻋﺬاﺑﯽ دردﻧﺎک اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺎکﺷﺎن ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪َ » ،‬ولﻬﻢ ﻋﺬ‬
‫ﭼﻮن اﺑﻮذرس اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﺸﺎن ﮐﯿﺎﻧﻨﺪ ای‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺧﻮار و زﯾﺎﻧﮑﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﺣﻀﺮتج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ال ْ ُﻤ ْﺴﺒ ُﻞ إ َز َ‬
‫ار ُه«‬ ‫ِ ِ‬
‫ﺎن َ� َﻄ َ‬ ‫َ ْ َ َّ ُ‬
‫ﺎء ُه« آن ﮐﻪ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ازار ﯾﺎ ﺷﻠﻮارش از ﺗﮑﺒﺮ زﯾﺮ ﻗﺪﻣﺶ ﻣﯽﮐﺸﺪ »والﻤﻨ‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰی دھﺪ ﺑﺮ وی ﻣﻨﺖ ﮔﺬارد و ﭼﻮن در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺖﮔﺬاری و اذﯾﺖﮐﺮدن ﻃﺮف‪ ،‬ﺑﯽاﺟﺮ‬
‫ْ‬ ‫ْ ِّ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪َ » :‬وال ُﻤﻨَﻔ ُﻖ ِﺳﻠ َﻌﺘَ ُﻪ« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ‬
‫دربھﺎی ﺟﻨﺲ ﺧﻮد اﯾﻦ ﻗﺪر ﯾﺎ آن ﻗﺪر ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺎل آن ﮐﻪ آن ﻣﻘﺪار را‬
‫ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﻼن و ﻓﻼن ﻣﺒﻠﻎ ﺧﺮﯾﺪهام و ﻧﺨﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺎل ﺑﻪ‬
‫اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ارزش دارد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ارزش را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٤٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﮐﻌﺒﯿﻦ و ﻧﺼﻒ ﺳﺎق ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻨﺖﻧﮫﺎدن‪ ،‬ﺛﻮاب ﺻﺪﻗﺎت را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻨﺖﮔﺬاری‬
‫ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻃﺮف ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻼن ﭼﯿﺰ را ﺑﺮاﯾﺖ ﺧﺮﯾﺪم و ﯾﺎ ﻓﻼن‬
‫ﭼﯿﺰ را ﺑﺮاﯾﺖ دادم‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‬
‫ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪ ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ راوی اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ )اﺑﻮذر( از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﻮال ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آنھﺎ ﮐﯿﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ از وی ﭼﯿﺰی ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻮاب ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﯿﻊ و ﺣﺮامﺑﻮدن رﺑﺎ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻞ وﻋﻼ‪:‬‬
‫َ ٰ َ َ َّ ُ ۡ َ ُ ٓ ْ َّ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ ُ ّ ْ‬
‫لر َ� ٰۗوا )‪ . (۲۷۵‬زﯾﺮا ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬داد و ﺳﺘﺪ‬ ‫﴿�ل ِك بِ��هم قالوا إِ�ما ٱ�يع مِثل ٱ ِ‬
‫�ٱَۡ‬
‫� ۡي َع َو َح َّر َم ٱ ّلر َ� ٰۚوا ْ َ� َمن َجا ٓ َء ُهۥ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺑﺎﺳﺖ«؛ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﻟﻠﻪ ﺧﺮﯾﺪ و‬ ‫َوأ َ َح َّل ٱ َّ ُ‬
‫ِ‬
‫َ ۡ َ ‪ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ّ َّ ّ ٞ‬ﻓﺮوش را ﺣﻼل‪ ،‬و رﺑﺎ را ﺣﺮام ﮐﺮده‬
‫� فلهۥ ما سلف‬ ‫موعِظة مِن ر�ِهِۦ فٱنت ٰ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن‬
‫َّ َ َ ۡ َ َ َ ُ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫ََۡ ُُٓ َ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرش )درﺑﺎرهی رﺑﺎ( از اﯾﻦ‬ ‫ك‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫ف‬ ‫د‬ ‫�‬ ‫ن‬‫م‬‫و‬ ‫ۖ‬‫ِ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫وأمرهۥ إ ِ‬
‫ُ ۡ َ َ ُ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ‬
‫أص�ٰب ٱ�َّارِ� هم �ِيها � ٰ ِ�ون﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪ :‬ﻋﻤﻞ ﺑﺎز آﻣﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮐﺴﺐ ﮐﺮده‪،‬‬
‫از اوﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﺑﻪ‬ ‫‪.[۲۷۵‬‬
‫رﺑﺎﺧﻮاری ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬دوزﺧﯽاﻧﺪ و ﺑﺮای‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ در دوزخ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫َ ٰ َ َ َّ ُ ۡ َ ُ ٓ ْ َّ َ ۡ َ ۡ ُ ۡ ُ ّ ْ‬
‫لر َ� ٰۗوا﴾ در آﯾﺎت ﻗﺒﻞ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪�﴿ :‬ل ِك بِ��هم قالوا إِ�ما ٱ�يع مِثل ٱ ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ رﺑﺎﺧﻮاران ﻋﺬاﺑﯽ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه رﺑﺎﺧﻮار از ﻗﺒﺮش ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وی را ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﮑﻨﺪه ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺎﺗﺶ‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺬاب ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺣﻼلﺷﻤﺮدﻧﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬رﺑﺎ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﯿﻊ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺑﺎ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﯿﻊ در اﺑﺘﺪا زﯾﺎدﺗﯽ و ﻓﺎﺋﺪه دارد رﺑﺎ ھﻢ اﯾﻦ زﯾﺎدﺗﯽ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺳﭙﺮیﺷﺪن ﻣﺪت دارد‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻗﯿﺎس ﻓﺎﺳﺪﺷﺎن را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺶ رد ﮐﺮد‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َّ َّ ُ ۡ َ ۡ َ َ َ َّ َ ّ َ ٰ ْ‬
‫لر� ۚوا﴾ ﺧﺪا ﺑﯿﻊ را ﺣﻼل و رﺑﺎ را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪�﴿ .‬من‬ ‫﴿وأحل ٱ� ٱ�يع وحرم ٱ ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٥٠‬‬

‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻟﮫﯽ از رﺑﺎ ﺑﺮاﯾﺶ رﺳﯿﺪ و ﺧﻮد‬ ‫َجا ٓ َءهُۥ َم ۡوع َِظة‪ّ ٞ‬مِن َّر ّ�هِۦ فَٱ َ‬
‫نت َ ٰ‬ ‫ِ‬
‫ََُ َ َ ََ‬
‫را ﺑﺎزداﺷﺖ و آن را ﺗﺮک ﻧﻤﻮد ﴿فلهۥ ما سلف﴾ ﭘﺲ ﺑﺮای او اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫َ َّ‬ ‫َ‬
‫ﭘﯿﺶ از ﻋﻠﻢ او ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ رب و ﯾﺎ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺑﻪ ﴿ َوأ ۡم ُرهُ ٓۥ إِ� ٱ�ِۖ﴾ و ﮐﺎرش ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ وی را ﺑﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽدارد و ﻧﺠﺎﺗﺶ ﻣﯽدھﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺴﺎد ﻧﯿﺖ و ﺑﺪی ﻋﻤﻠﺶ ھﻼﮐﺶ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ك أَ ۡص َ‬
‫�ٰ ُ‬ ‫َ ُ ْ َ ٰٓ َ‬ ‫ََ ۡ َ َ‬
‫ب‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ومن �د﴾ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻮد ﺧﻮاری ﺑﺎزﮔﺮدد ﴿فأو�� ِ‬
‫َّ ُ ۡ َ َ ٰ ُ َ‬
‫�ون﴾ آنھﺎ اﺻﺤﺎب آﺗﺸﻨﺪ و در آن ﺟﺎوﯾﺪان و اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ٱ�ارِ� هم �ِيها � ِ‬
‫وﻋﯿﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺑﺎﺧﻮاران را ﺑﺪان ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ از آن ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬اﺷﺘﺒﺎه ﻗﯿﺎس رﺑﺎ ﺧﻮاران را ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه ﮐﻪ رﺑﺎ را ھﻤﭽﻮن ﺑﯿﻊ ﻣﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﻊ را ﺣﻼل و ﺳﻮد را ﺣﺮام ﻗﺮار داده‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺮام ﺑﺎ‬
‫ﺣﻼل ﻗﯿﺎس ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺧﻮد را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﺳﻮدﺧﻮار‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وی را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﻣﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آ ﮔﺎهﺷﺪن ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ رﺑﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آورده از آن ﺑﺨﻮرد و ﺻﺪﻗﻪ دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از وﻋﯿﺪ ﺷﺪﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرۀ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮدﺧﻮاری ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آن ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻠﻮد در آﺗﺶ اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﺧﺪا از ﻋﺬاب‬
‫ﺟﮫﻨﻢ و ﺟﺎوﯾﺪﻣﺎﻧﺪن در آن‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻮد ﻫﻔﺘﺎد ﮔﻨﺎه دارد‬

‫ِّ َ َ ْ ُ َ‬
‫ﻮن ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪ :‬رﺑﺎ را ھﻔﺘﺎد ﮔﻨﺎھﺴﺖ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪ :‬الﺮ�ﺎ ﺳﺒﻌ‬
‫ُ ً َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ َّ ُ ُ َّ ُ‬
‫آﺳﺎﻧﺘﺮش آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﺎدرش زﻧﺎ‬ ‫الﺮ ُﺟﻞ أﻣﻪ‪.‬‬ ‫ﻜﺢ‬ ‫ﺣﻮ�ﺎ أ�ﺮﺴﻫﺎ أن �ﻨ ِ‬
‫ا� ‪ -‬ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ� ْﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ُ‬
‫ا� ﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد أن رﺳﻮل ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ‬ ‫ج‪ -‬ﻟَ َﻌ َﻦ آ ِ�ﻞ ِّ‬
‫الﺮ َ�ﺎ َو ُمﻮ� ُﻪ َو َﺷﺎﻫ َﺪﻳْﻪ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ‬ ‫َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا رﺑﺎﺧﻮار و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫َ ُ‬
‫َو�ﺗِﺒَﻪ‪.‬‬
‫َ َ َ َ َ َ ٌ َ ْ َ َ َ ِّ َ َّ َ َ آن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮی ﺑﺨﻮراﻧﺪ و ﺷﺎھﺪان و‬
‫وﻗﺎل ﻣﺎ أﺣﺪ أ�ﺮﺜ ِﻣﻦ الﺮ�ﺎ إِﻻ ﺎﻛن‬
 ‫‪٣٥١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬
‫ُ َ ْ َ َّ‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه آن را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َﺎﻋﻗِﺒَﺔ أم ِﺮهِ إِﻰﻟ ﻗِﻠ ٍﺔ‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﻣﺎل زﯾﺎدی از رﺑﺎ ﻓﺮاھﻢ‬
‫ﻧﯿﺎورد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ در آﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﻘﺮ و‬
‫ﻧﺎداری ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ﻮ�ﺎ« ﺳﻮد را ھﻔﺘﺎد ﮔﻨﺎه اﺳﺖ »أَ� ْ َ ُ‬
‫ﺮﺴ َﻫﺎ«‬
‫ِّ َ َ ْ ُ َ‬
‫ﻮن ُﺣ ً‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬الﺮ�ﺎ ﺳﺒﻌ‬
‫َ ْ َ ْ َ َّ ُ ُ‬
‫الﺮ ُﺟﻞ أ َّﻣ ُﻪ« ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﺎدرش ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ زﻧﺎ‬ ‫ﻜﺢ‬‫آﺳﺎنﺗﺮ آنھﺎ »أن �ﻨ ِ‬
‫ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا از ﺑﻨﺪۀ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ وﻋﯿﺪ ﺷﺪﯾﺪ را ﺑﺸﻨﻮد‪ ،‬ﺑﺎزھﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮدﺧﻮاری اداﻣﻪ دھﺪ و ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻪ آن رﺟﻮع ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫الﺮ َ�ﺎ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا رﺑﺎﺧﻮار را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮده و ﺑﺮ وی‬ ‫ﺳﺨﻦ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س‪» :‬ﻟَ َﻌ َﻦ آ ِ� َﻞ ِّ‬
‫ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﻔﻆ ﺧﻮردن ﺷﺎﻣﻞ آﺷﺎﻣﯿﺪن‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن‪ ،‬ﺳﮑﻨﯽﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻮارﺷﺪن و ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﺮف در ﻣﺎل ﺳﻮد را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ‬
‫َُ َ‬ ‫ً‬
‫ﻮ� ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮراﻧﻨﺪۀ رﺑﺎ را ﮐﻪ‬ ‫ﻟﻔﻆ )اﮐﻞ( ﺧﻮردن ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﺗﺼﺮﻓﺎت ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود »وم ِ‬
‫َ‬
‫ﺑﻪ دﯾﮕﺮی ﺳﻮد ﻣﯽدھﺪ ﻧﯿﺰ ﻟﻌﻨﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ » َوﺷﺎ ِﻫ َﺪﻳْ ِﻪ« ﯾﻌﻨﯽ دو ﺷﺎھﺪﯾﮑﻪ ﺑﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ و‬
‫َ‬
‫ﺳﻨﺪ رﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ آن ﺷﮫﺎدت دھﻨﺪ » َو�ﺗِﺒَ ُﻪ« ﻧﻮﯾﺴﻨﺪۀ آن و اﯾﻨﮫﺎ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫از رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ دور ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦھﺎ رﺑﺎ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫َ‬
‫ازﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺟﻮﺋﯿﻢ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣﺎ أ َﺣ ٌﺪ« اﻟﺦ‪ ..‬اﯾﻦ اﺧﺒﺎرﯾﺴﺖ از ﻃﺮف‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪ ﺳﻮدﺧﻮار ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ در اﺑﺘﺪای ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺎﻟﺶ زﯾﺎد ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن زﻧﺪﮔﯿﺶ ﺑﻪ ﻓﻘﺮ و دروﯾﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺪا از آن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮﺳﻪ ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻋﻠﺖ ﺣﺮﻣﺖ رﺑﺎ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ رﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻗﺮضﺧﻮاﺳﺘﻦ و‬
‫ﺳﻠﻒدادن و اﺟﺮ و ﺛﻮاب آنھﺎ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪم ﺻﺪاﻗﺖ و ﺑﯽوﻓﺎﺋﯽ ﺑﻪ وﻋﺪهای ﮐﻪ از ﺑﺮادرش ﻗﺮض‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﻮﻗﻊ را ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﻗﺮض و ﯾﺎ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٥٢‬‬

‫ﻧﺴﯿﻪ ﻧﺪھﺪ‪ .‬و از اﯾﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻓﺘﻨﮥ ﺳﻮدﺧﻮاری و ﺑﺎﻧﮏھﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ و ازﯾﻦ ﺑﻼ ﻧﺠﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺗﺎ از آن ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻮری ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻗﺮض و ﯾﺎ ﻧﺴﯿﻪ ﺑﺪھﺪ و او ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﺶ وﻓﺎء ﮐﺮده‬
‫ﭘﻮل او را در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻌﯿﻦ ادا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺮض ﻧﯿﮑﻮ دﻫﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫� َق ۡر ًضا َح َس ٗنا )‪ (۱۱‬ﮐﯿﺴﺖ آن ﮐﻪ واﻣﯽدھﺪ ﺧﺪا را وام‬ ‫﴿ َّمن َذا ٱ َّ�ِي ُ� ۡقر ُض ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ﻧﮑﻮ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮش ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ و او‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ ُ َ ٰ َ ُ َُ َ َُ ٓ َ ۡ ‪َ ٞ‬‬
‫�ي�عِفهۥ �ۥ و�ۥ أجر ك ِر�م‪﴾١١‬‬
‫راﺳﺖ ﭘﺎداش ﮔﺮاﻣﯽ‪.‬‬ ‫]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۱۱ :‬‬
‫ۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪َّ ﴿ :‬من ذا ٱ�ِي ُ�قر ُض ٱ َّ َ‬
‫�﴾‪ :‬اﯾﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺎﺋﯽ دروازۀ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ از رﺣﻤﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ روی ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﺑﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﮐﺮم ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﺎﻟﯽ داده اﺳﺖ و از از اﯾﺸﺎن ﻗﺮﺿﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮده ﺗﺎ‬
‫ﭘﺎداش آن را از ﯾﮏ درھﻢ ﺗﺎ ھﻔﺘﺼﺪ درھﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ ھﺰار ھﺰار ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﻠﯿﻮن زﯾﺎده‬
‫َ ً‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ق ۡرضا َح َس ٗنا﴾ ﯾﻌﻨﯽ واﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﮐﻪ در آن آﻟﻮدﮔﯽ ﺷﺮک‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ و از ﻣﺪرک ﺣﻼل ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه و ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ و ﺑﺪون اﮐﺮاه و اﺟﺒﺎر آن را ادا‬
‫َ َ َ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ُ �﴿ :‬ي� ٰ ِعف ُه﴾ ﭘﺲ زﯾﺎده ﮔﺮداﻧﺪ آن را‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ وی ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻗﺮض ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در راه ﺧﺪا ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮای اﻋﻼی ﮐﻠﻤﺔ‬
‫اﻟﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻧﺼﺮت دﯾﻦ ﺧﺪا و ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪:‬‬
‫َ َ َ‬
‫﴿� ُي�ٰعِفه﴾ ﭘﺲ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮش ﮐﻨﺪ و ﻣﻀﺎﻋﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ دوﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻪ اﻗﻞ زﯾﺎدة اﺳﺖ و‬
‫ﮔﺎھﯽ ﺗﺎ ده ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﮐﻪ ﻧﮑﻮﺋﯽ آورد ﺑﺮای اوﺳﺖ ده‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ آن و ﮔﺎھﯽ ﺗﺎ ھﻔﺖ ﺻﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﯿﺰ زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ ھﺰار ھﺰار ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ُ َ َ َ‬ ‫َ ُ َّ‬
‫ين يُنفِقون أ ۡم َ�ٰل ُه ۡم‬ ‫ﭘﺎداش ﻧﻔﻘﮥ ﺟﮫﺎد اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺳﻮرۀ ﺑﻘﺮه آﻣﺪه اﺳﺖ‪َّ ﴿ :‬مثل ٱ ِ‬
‫� َ‬
‫ُ ّ ُ ُ َ ّ ْ َ ُ َ َّ َ َّ ُ َ ُ‬ ‫َّ َ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫� يُ�ٰعِف‬ ‫� س�بلةٖ مِائة حبةٖ� وٱ‬‫ِ‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫ل‬‫يل ٱ�ِ كمث ِل حب ٍة أ�بتت سبع سناب ِ‬ ‫ِ� سب ِ ِ‬
‫َ‬

‫ِيم‪] ﴾٢٦١‬اﻟﺒﻘﺮة‪» .[۲۶۱ :‬ﻣﺜﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﺧﻮد را در راه ﺧﺪا‬ ‫ل َِمن � َ َشا ٓ ُء َوٱ َّ ُ‬
‫� َ�ٰس ٌِع َعل ٌ‬ ‫ۚ‬
‫ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮوﯾﺎﻧﺪ ھﻔﺖ ﺧﻮﺷﻪ و در ھﺮ ﺧﻮﺷﻪ ﺻﺪ داﻧﻪ و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﺮای ھﺮﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ و ﺧﺪا ﮔﺸﺎﯾﺸﻤﻨﺪ داﻧﺎﺳﺖ«‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
 ‫‪٣٥٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و َ ُ� ٓۥ أَ ۡج ‪ٞ‬ر َكر ‪ٞ‬‬

‫�م﴾ و او راﺳﺖ ﭘﺎداش ﮔﺮاﻣﯽ و آن ﭘﺎداش ﺑﺰرگ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬‫ِ‬
‫ﺳﺮای ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران و ﻧﻌﻤﺖ ﺟﺎوﯾﺪان اﺳﺖ‪.‬‬
‫اھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ھﻤﮕﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻗﺮض آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ آن ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﻟﻔﺖ و ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻔﻘﮥ ﻣﺎل در راه ﺧﺪا ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬زﯾﺮا ﯾﮏ درھﻢ ﺗﺎ ھﻔﺘﺼﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫و زﯾﺎدهﺗﺮ از ان اﺟﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺣﺮﻣﺖ ﺳﻮدﺧﻮاری آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ دﺷﻤﻨﯽ در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﻮدﺧﻮاری آنھﺎ را از ﻗﺮضدادن و ﻣﻀﺎرﺑﺖ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﺳﺒﺐ ﻓﻘﺮ و اﺧﺘﻼف و دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺮه از ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮادرش ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‬

‫ُ ً‬ ‫َ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣ ْﻦ َ� َّﻔ َﺲ َ� ْﻦ أ ِﺧﻴ ِﻪ ﻛ ْﺮ َ�ﺔ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺸﺎﯾﺶ دھﺪ‬
‫ا� َ�ﻨْ ُﻪ ُﻛ ْﺮ َ� ًﺔ ِﻣ ْﻦ ﻏﻤﯽ را از ﻏﻢھﺎی دﻧﯿﺎﺋﯽ ﺑﺮادرش ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ َ� َّﻔ َﺲ َّ ُ‬‫ﻣ ْﻦ ُﻛ َﺮب ُّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻏﻤﯽ از ﻏﻢھﺎی روز ﻗﯿﺎﻣﺖ وی را ﮔﺸﺎﯾﺶ‬ ‫ْ‬
‫ﻛ َﺮب ﻳَ ْﻮ اﻟﻘﻴَ َ‬ ‫ُ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ‪.‬‬ ‫ِ مِ ِ‬
‫دھﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎلھﺎی ﻣﺮدم‬
‫»رواه مﺴﻠﻢ«‬
‫ُ ُ َ َ َ َ را ﺑﮕﯿﺮد و ارادۀ ادای آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َوﻗَ َﺎل َﻣ ْﻦ أ َﺧ َﺬ أ ْم َﻮ َال َّ‬
‫ﺎس ﻳ ِﺮ�ﺪ أداءﻫﺎ‬‫اﻨﻟ ِ‬
‫َّ ُ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ﺧﺪاوﻧﺪ وی را ﺑﺮ ادای آن ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫َ َّ‬
‫أدى ا� �ﻨﻪ‪َ ،‬وﻣﻦ أﺧﺬﻫﺎ ﻳ ِﺮ�ﺪ إِﺗﻼ�ﻬﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮد و ﻗﺼﺪ‬
‫‪.‬‬ ‫أَﺗْﻠَ َﻔ ُﻪ َّ ُ‬
‫ا�‬
‫ﺗﻠﻒﮐﺮدن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را‬
‫ﺗﻠﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ُّ ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ً‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ‬
‫اﺪﻟ�ﻴَﺎ« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دور‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ �ﻔ َﺲ � ْﻦ أ ِﺧﻴ ِﻪ ﻛ ْﺮ َ�ﺔ ِﻣ ْﻦ ﻛ َﺮ ِب‬
‫ﮐﻨﺪ از ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻏﻤﯽ را از ﻏﻢھﺎی دﻧﯿﺎ ﻟﻔﻆ ﺑﺮادر در ﻋﺒﺎرت ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮادر ﻧﺴﺒﯽ‬
‫و دﯾﻨﯽ ھﺮدو را ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﺮﺑﮥ‪ ،‬ﻏﻢ و اﻧﺪوھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪۀ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﻏﺬا و ﻟﺒﺎس اﺣﺘﯿﺎج دارد و ﮔﺎھﯽ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮐﺎر دﯾﻨﯽ ﺧﻮد ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﭼﯿﺰی‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٥٤‬‬

‫دارد و ﭼﺎرۀ ﺑﺮای رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻨﻔﯿﺲ ﯾﻌﻨﯽ دورﮐﺮدن آن ﻏﻢ و‬
‫َ َّ َ َّ ُ َ ْ ُ‬
‫ا� �ﻨﻪ‬ ‫ﺑﯿﺮونﮔﺮداﻧﯿﺪن وی از آن ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ و ﺟﺰاﯾﺶ در ﻧﺰد ﺧﺪا آﻧﺴﺖ »�ﻔﺲ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ« اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﻤﯽ از ﻏﻢھﺎی روز ﻗﯿﺎﻣﺖ را از وی‬ ‫ُﻛ ْﺮ َ� ًﺔ ﻣ ْﻦ ُﻛ َﺮب ﻳَ ْﻮ اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ِ مِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺮﻣﯽدارد‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﻢ آﺧﺮت از ﻏﻢ و اﻧﺪوه دﻧﯿﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻏﻢھﺎ و اﻧﺪوهھﺎی اﯾﻦ ﺟﮫﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﯿﺴﺖ و در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻤﮏ و ھﻤﮑﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﯿﺎزھﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮضدادن و ﺻﺪﻗﻪ و ﯾﺎ ھﻤﮑﺎری در ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‬
‫ُ ُ َ‬ ‫َ ْ َ َ َ ََْ َ‬
‫اء َﻫﺎ« ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮد و ﻗﺼﺪ ادای آن را‬ ‫�ﺪ أ َد َ‬ ‫ﺎس ﻳ ِﺮ‬‫ِ‬ ‫َّ‬
‫اﻨﻟ‬ ‫ال‬‫»ﻣﻦ أﺧﺬ أمﻮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺮای ادای دﯾﻦ او ﺗﻮﻓﯿﻖ دھﺪ و ذﻣﻪاش را ﺧﻼص ﮔﺮداﻧﺪ‬
‫اﯾﻦ ﻣﮋدۀ ﺻﺎدﻗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای آن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﻃﻠﺐ وام از ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫اﺣﺘﯿﺎﺟﺶ را رﻓﻊ ﮔﺮداﻧﺪ و ﻋﺰم و اﻧﺪﯾﺸﮥ ﺻﺎدﻗﯽ ﺑﺮای ادای دﯾﻨﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ‬
‫را از ﺑﺮادرش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ وی رد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎر را ﺑﺮ وی آﺳﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻟﯽ را‬
‫روزﯾﺶ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﮫﺎن را ﺗﺮک ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬دﯾﻨﺶ را ادا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ََُ ُ ُ ْ ََ‬ ‫َ َ َ َ‬
‫�ﺪ إِﺗﻼ� َﻬﺎ«‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ أﺧﺬﻫﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎل ﻣﺮدم ﻗﺮض ﺑﮕﯿﺮد »وﻫﻮ ﻳ ِﺮ‬
‫و ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻠﻒﮐﺮدن آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﻮاھﺪ آن را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ رد ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ا�« ﺧﺪاوﻧﺪ وی را ھﻼک ﮐﺮده و ﮐﺎرش را ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮده و ﺧﺎﻃﺮش را ﻧﺎ آرام‬ ‫»أَﺗْﻠَ َﻔ ُﻪ َّ ُ‬
‫ﺳﺎزد و ﺑﺨﺴﺮان ﮔﺮﻓﺘﺎرش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ازﯾﻦ وﻋﯿﺪ ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺸﮑﻞ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺮضدادن ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮض ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﺮای‬
‫وامﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﯿﺖ و اﻧﺪﯾﺸﮥ ﺧﻮد را اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﺰم ﺟﺪی‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺴﺘﺮد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﺑﺮ‬
‫آن ﮐﺎر ﯾﺎری ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻗﺮضﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ دﯾﻦ را ادا ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺑﺮﺣﺬر دار‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺳﺒﺐ ھﻼﮐﺖ و وﯾﺮاﻧﯽ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٣٥٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آورده ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫خ ُذوهُ‬‫َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ٓ َ ُ‬ ‫ُ‬
‫)‪ (۷‬و آﻧﭽﻪ داد ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‬ ‫﴿مِن� ۡ ۚم َو َما َءاتٮ ٰ� ُم ٱ َّلر ُسول ف‬
‫آن را و آﻧﭽﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﻤﺎ را از آن‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫َ َ َ َ ٰ ُ ۡ َ ۡ ُ َ َ ُ ْ َ َّ ُ ْ َّ َ َّ‬
‫�ۖ إِن‬ ‫وما �هٮ�م �نه فٱنته ۚوا وٱ�قوا ٱ‬
‫ﺑﺎزاﯾﺴﺘﯿﺪ و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﮐﻪ ﺧﺪا ﺳﺨﺖ‬ ‫َّ َ َ ُ ۡ َ‬
‫اب﴾ ]اﻟﺤﺸﺮ‪.[۷ :‬‬ ‫ٱ� شدِيد ٱل ِعق ِ‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ٓ َ ُ‬
‫ﺷﺮح‪َ ﴿ :‬و َما َءاتٮٰ� ُم ٱ َّلر ُسول﴾ ﻣﺮاد از رﺳﻮل در اﯾﻦ ﺟﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ ج ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﻣﺮاد از آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داده ھﻤﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﯾﺎران ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وی‬
‫ﺻﺤﺒﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ داده اﺳﺖ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻓﺮاد اﻣﺖ ﺧﻮد داده ﺗﺎ ﺑﺮوز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ داده و ﻣﺮاد ﺑﻪ دادن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آن دﺳﺘﻮراﺗﯽ اﺳﺖ از ﺷﺮﯾﻌﺖ و اﺣﮑﺎم و آداب و‬
‫اﺧﻼق ﮐﻪ ﺑﺮای اﻣﺘﺶ آورده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﭽﻪ آورده ﻋﻄﺎ )ﺑﺨﺸﺶ( ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ‬
‫اﻣﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ اﻣﺮ ﮐﺮده ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و رد ﻧﮑﻨﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﻧﮫﯽ ﮐﺮده از آن‬
‫ﺧﻮدداری ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻪ از اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﮔﻔﺘﺎر و ﭼﻪ رﻓﺘﺎر‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ ﮐﺮده‬
‫از اﻋﺘﻘﺎد‪ ،‬ﻓﻌﻞ و ﻗﻮل ھﻤﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺰﮐﯿﮥ ﻧﻔﻮس و ﭘﺎﮐﯽ ارواح ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻮده و اﺧﻼقﺷﺎن را‬
‫ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﻣﻮری ﮐﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﺴﺘﯽ و آﻟﻮدﮔﯽ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮی اﺳﺖ از اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻣﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از او اﻣﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و‬
‫ﺧﻮدداری از ﻧﻮاھﯽ وی ﺑﻪ ﺗﻘﻮی دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و ﺗﻘﻮی ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از اواﻣﺮ و ﻧﻮاھﯽ‬
‫او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ اﻣﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و آﻧﭽﻪ از آن ﻧﮫﯽ ﮐﺮده‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺧﻮدداری ﺷﻮد آﻧﮕﺎه ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺸﺮ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫َّ َّ َ َ ُ ۡ َ‬
‫اب﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ دارای ﻋﺬاب دردﻧﺎک اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ� شدِيد ٱلعِ ِ‬
‫ق‬
‫آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻋﺎﺻﯿﺎن را ﻋﺬاب ﮐﻨﺪ ﺑﺸﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب ﺳﺰا دھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﺒﮫﻢ و ﻣﺠﻤﻞ آن را واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﻋﻤﻮم اﻃﺎﻋﺖ رﺳﻮل ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎم اواﻣﺮ و ﻣﻨﮫﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫اﺳﺖ ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٥٦‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ از ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ رواﯾﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ :‬ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬
‫ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ زﻧﺎن ﺧﺎلﮐﻮﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻧﺦﮐﻨﻨﺪه و ﮔﺸﺎدهﮐﻨﻨﺪه‬
‫دﻧﺪانھﺎ ﺑﺮای ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪن ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺧﺪا را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س ﺑﻪ زﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ اﺳﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ او را ﻣﺎدر‬
‫ﯾﻌﻘﻮب ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬و زن ﻗﺮآنﺧﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﺑﺮای اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاﯾﻢ رﺳﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدی‪ ،‬در ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﻟﻌﻨﺖ ﻧﮑﻨﻢ‪،‬‬
‫ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ در ﮐﺘﺎب ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ :‬زن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ آﻧﭽﻪ در ﻣﯿﺎن ﺗﺪوﯾﻦ ﺟﻠﺪ ﻗﺮآن اﺳﺖ ﺧﻮاﻧﺪهام و اﯾﻦ‬
‫را در آن ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻗﺮآن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪی آن را ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﯽ‪،‬‬
‫ُ َ ُ ُ‬ ‫ٓ َ ُ‬
‫آﯾﺎ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺪﯾﺪی ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َما َءاتٮٰ� ُم ٱ َّلر ُسول فخذوهُ َو َما‬
‫ََ ٰ ُ ۡ َُۡ َ َ ْ‬
‫نت ُه ۚوا﴾‪ ،‬زن ﮔﻔﺖ‪ :‬آری ﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫�هٮ�م �نه فٱ‬
‫از اﯾﻦھﺎ ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎلﮐﻮﺑﯽ ﺗﺎ آﺧﺮ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آوردم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ذرو� وﻣﺎ ﺗﺮ�ﺘ�ﻢ ﻓﺈﻧﻤﺎ‬
‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﺎﻛن ﻗﺒﻠ�ﻢ �ﺴﺆاﻬﻟﻢ‬
‫از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺮﺳﺶ و اﺧﺘﻼف‬ ‫واﺧﺘﻼﻓﻬﻢ ﻰﻠﻋ أﻧبﻴﺎﺋﻬﻢ ﻓﺈذا أمﺮﺗ�ﻢ‬
‫آنھﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮانﺷﺎن ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫�ﻲﺸء ﻓﺨﺬوا ﻣﻨﻪ ﻣﺎ اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ و�ذا‬
‫ﭘﺲ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی اﻣﺮ‬
‫ﻧﻬﻴﺘ�ﻢ ﻋﻦ ﻲﺷء ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا‪.‬‬
‫ﮐﺮدم آن را ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮان ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ‬
‫و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﭼﯿﺰی ﺑﺎزداﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺎزﺑﻤﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن(‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ذرو� وﻣﺎ ﺗﺮ�ﺘ�ﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻢ اﮐﺘﻔﺎ ورزﯾﺪ و ﺗﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﭼﯿﺰی اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﻧﮑﺮدم از ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﭙﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻨﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺆالھﺎ و ﭘﺮﺳﺶھﺎی دﺷﻮاری ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺣﺘﯿﺎج ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج وﻗﺖ ﻧﺰول وﺣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎھﯽ اﯾﻦ ﺳﺆالھﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز اﻣﺮی ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬
 ‫‪٣٥٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ﺑﻪ ﺟﺎآوردن آن دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﮫﯽ از ﮐﺎری ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺮک آن ﺳﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ اﺧﺒﺎر و‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ روﺷﻦ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻋﺪۀ ﺳﺒﺐ ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﻋﻠﺖ ﺗﺮک ﭘﺮﺳﺶھﺎی ﺑﯽﻣﻮرد را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬إﻧﻤﺎ ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﺎﻛن ﻗﺒﻠ�ﻢ‬
‫�ﺴﺆاﻬﻟﻢ واﺧﺘﻼﻓﻬﻢ ﻰﻠﻋ أﻧبﻴﺎﺋﻬﻢ« ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺮﺳﺶ و‬
‫اﺧﺘﻼف آنھﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮانﺷﺎن ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻟﺠﺒﺎزی و ﺗﮑﻠﻒ در ﭘﺮﺳﺶھﺎی ﺑﯽﻣﻮرد ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼف ﻣﯽﮔﺮدد و اﺧﺘﻼف ﺳﺒﺐ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدی و ھﻼﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬ﻓﺈذا أمﺮﺗ�ﻢ �ﻲﺸء ﻓﺨﺬوا ﻣﻨﻪ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎری و ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎن دادم آن را ﺑﻪ ﻗﺪر‬
‫ﺗﻮان ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ را ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺗﻮاﻧﺶ ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزد وزﯾﺎده‬
‫ﺑﺮ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﻗﺪرﺗﺶ ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬و�ذا ﻧﻬﻴﺘ�ﻢ ﻋﻦ ﻲﺷء‬
‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا« ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ را از اﻧﺠﺎم ﮐﺎری و ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﻣﻨﻊ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺧﻮد را از آن‬
‫ً‬
‫ﺑﺎزدارﯾﺪ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ و ﺗﻮان ﺷﺮط ﻧﮕﺸﺘﻪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﮫﯽ ﺗﺮک اﺳﺖ و در ﺗﺮک ﻏﺎﻟﺒﺎ‬
‫ﻣﺸﻘﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻧﮑﺮدن و ﺳﺨﻦﻧﮕﻔﺘﻦ راﺣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﮑﺮرا ﺑﺨﻮان‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻮال و ﭘﺮﺳﺶ زﯾﺎد ﮐﺮاھﺖ دارد و ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف‬
‫ﺷﺪه و زﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﻮاﻟﯽ ﺑﺮای ﻋﻤﻞﮐﺮدن ﺑﺎﺷﺪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺳﻮال ﺑﺪون ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﺧﻮﺑﯽ اﺳﻼم ﺷﺨﺺ‪ ،‬آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺪان ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺮک ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺑﻪ ﺟﺎآوردن اﻣﺮ ﺧﺪا ﻗﯿﺎم ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺧﻮد را‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺬری ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﮔﻨﮫﮑﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در‬
‫ﻧﮫﯽ ﻋﺬری ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮورت ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺮده و ﯾﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮف ھﻼﮐﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٥٨‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﭘﯿﺮوزی اﺳﻼم ﺑﺮ ادﯾﺎن دﯾﮕﺮ‬

‫ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۹‬اوﺳﺖ آن ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﺑﻪ‬ ‫ِين‬ ‫د‬‫و‬‫ى َ‬ ‫ۡ‬
‫و�ۥ ب ِٱل ُه َد ٰ‬‫ِي أَ ۡر َس َل َر ُس ُ‬
‫َ‬ ‫﴿ ُه َو ٱ َّ� ٓ‬
‫ِ‬
‫رھﺒﺮی و دﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﺎ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮداﻧﺪ آن را ﺑﺮ‬ ‫� ٱ ّ�ِين ُ�ِّهِۦ َول َ ۡو َكرهَ‬ ‫َۡ ّ ُ ۡ َ ُ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٱ� ِق ِ�ظ ِهرهۥ‬
‫ﮐﯿﺶھﺎی ھﻤﮕﯽ اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻪﭘﺴﻨﺪﻧﺪ ﻣﺸﺮﮐﺎن‪.‬‬ ‫ُۡ ۡ ُ َ‬
‫��ون‪] ﴾٩‬اﻟﺼﻒ‪.[۹ :‬‬ ‫ٱلم ِ‬
‫َ‬
‫ى َودِين ٱ ۡ َ‬
‫� ّ ِق﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫و�ۥ ب ِٱل ۡ ُه َد ٰ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪ُ ﴿ :‬ه َو ٱ َّ� ٓ‬
‫ِي أ ۡر َس َل َر ُس َ ُ‬
‫ِ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ج را راھﻨﻤﺎ و ﻧﺸﺎندھﻨﺪۀ راه ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل و دﯾﻦ ﺣﻖ ﮐﻪ آﺋﯿﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‬
‫ُۡ َُ ََ ّ ُّ‬
‫ِين �ِهِۦ﴾ ﺗﺎ ﭼﯿﺮه ﮔﺮداﻧﺪ آن را ﺑﺮ ھﻤﻪ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‪�ِ ﴿ :‬ظ ِهرهۥ � ٱ� ِ‬
‫دﯾﻦھﺎی ﯾﮫﻮدﯾﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻮﺳﯿﺖ و ﺳﺘﺎرهﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻏﯿﺮ اﯾﻦھﺎ از دﯾﮕﺮ ادﯾﺎن ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدم آنھﺎ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ آن ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و‬
‫َ َۡ َ َ ُۡ ۡ ُ َ‬
‫��ون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﯾﺎری و ﻧﺼﺮت اﻟﮫﯽ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ولو ك ِره ٱلم ِ‬
‫و ﻣﺸﺮﮐﺎن دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﻇﮫﻮر و ﻏﻠﺒﮥ دﯾﻦ اﺳﻼم‬
‫ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ از آن اﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬اﯾﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫)دﯾﻦ اﺳﻼم( ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ و روز ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽرﺳﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻ ﺧﺎﻧﮥ از ﮔﻞ ﯾﺎ ﻣﻮی ﻓﺮو‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬارد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ دﯾﻦ را ﺑﻪ ﻋﺰت ﺷﺨﺺ ﻋﺰﯾﺰ و ذﻟﺖ ﺷﺨﺺ ذﻟﯿﻞ روﺷﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻋﺰﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﻼم را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﻋﺰﯾﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ذﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻔﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺧﻮار ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ رواﯾﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﺧﺎﻧﮥ ﮔﻠﯽ ﯾﺎ ﻣﻮﺋﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻠﻤﮥ اﺳﻼم را در آن داﺧﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻋﺰﯾﺰ را ﻋﺰت ﻣﯽدھﺪ و ﺷﺨﺺ‬
‫ذﻟﯿﻞ را ذﻟﺖ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻋﺰت ﻣﯽدھﺪ ﺑﻪ ﮐﯿﺶ اﺳﻼم داﺧﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﮑﺮار و ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و اﺷﮑﺎل آن واﺿﺢ ﺳﺎز ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬از ّﻣﻨﮥ و اﺣﺴﺎن ﺧﺪا ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﺮای‬
‫ھﺪاﯾﺖ و ﺳﻌﺎدت اﯾﺸﺎن اﺳﺖ ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
 ‫‪٣٥٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﭼﻨﺪ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﯿﺶ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫و ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﻨﺪ روزی ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم در ھﻤﻪ ﺟﺎ ﻏﺎﻟﺐ و آﺷﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻮر‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ و اﺣﮑﺎم اﺳﻼم را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ‬
‫و ﺑﻪ زودی اﯾﻦ دﯾﻦ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ادﯾﺎن ﭘﯿﺮوز و ﻏﺎﻟﺐ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از اﻣﺘﻢ ﭘﯿﺮوز ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫ٌ‬ ‫َ ُ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪ :‬ﻻ ﺗَ َﺰال َﻃﺎﺋِ َﻔﺔ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮوھﯽ‬
‫ﺮﻀ ُﻫ ْﻢ َﻣ ْﻦ َﺧ َﺬل َ ُﻬ ْﻢ از اﻣﺘﺎﻧﻢ ﭘﯿﺮوز ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫َ َ‬
‫ﻻ ﻳَ ُ ُّ‬ ‫ﻮر�ﻦ‬ ‫ﺼ‬ ‫ﻣ ْﻦ أُ َّﻣﻰﺘ َﻣﻨْ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺿﺮرﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن زﯾﺎن ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‬ ‫ُ‬ ‫الﺴ َ‬
‫ﻮم َّ‬ ‫َﺣ َّﻰﺘ َ� ُﻘ َ‬
‫ﺎﻋﺔ‪.‬‬
‫َ َ َ ُ َ َ ٌ ْ ُ َّ َ َّ َ ً ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫َو ِ� ِر َواﻳِﺔ ﻻ ﺗﺰال ﻃﺎﺋِﻔﺔ ِﻣﻦ أﻣ ِﻰﺘ ﻗﻮاﻣﺔ‬
‫و ﺑﻪ رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‬ ‫َ ََ‬ ‫َ َ َ ْ َّ َ َ ُ ُّ َ‬
‫ﺮﻀﻫﺎ َﻣ ْﻦ ﺧﺎﻟﻔ َﻬﺎ‪.‬‬ ‫ا� ﻻ ﻳ‬ ‫ﻰﻠﻋ أم ِﺮ ِ‬
‫ﮔﺮوھﯽ از ﭘﯿﺮواﻧﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﭘﺎﯾﺪاراﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ ﺿﺮری ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ َ َ ُ ُّ ُ‬
‫ﺮﻀﻫ ْﻢ َﻣ ْﻦ‬ ‫ﻮر�ﻦ ﻻ ﻳ‬ ‫ﻻ ﺗَ َﺰ ُال َﻃﺎﺋ َﻔ ٌﺔ ﻣ ْﻦ أُ َّﻣﻰﺘ َﻣﻨْ ُ‬
‫ﺼ‬
‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ََ‬
‫ﺧﺬل ُﻬ ْﻢ«‪ ،‬ﻃﺎﺋﻔﺔ و ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدم ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﺬھﺐ و ﯾﺎ ﻣﻔﮑﻮره ﺑﺎھﻢ اﺷﺘﺮاک دارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن از دﯾﮕﺮان اﻣﺘﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان‬
‫ﭘﯿﺮوزاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻋﻠﯿﻪﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ آنھﺎ ﺿﺮر‬
‫َ َّ َ ُ َ َّ َ ُ‬
‫ﺎﻋﺔ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦھﺎ ھﻤﯿﺸﻪ ﭘﯿﺮوزاﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪» :‬ﺣﻰﺘ �ﻘﻮم الﺴ‬
‫ﺣﺠﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮدﺷﺎن در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﮔﺮوھﯽ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم درﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﺮدم در‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ و آداب‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻋﺒﺎدت را ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ را درﻣﯽﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﺣﺘﻤﺎ ﺗﻮ را ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮای اﺗﻤﺎم ھﻤﯿﻦ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ھﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﯽ‬
‫ﮔﺮوھﯽ از اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪای را ﻣﻮاﻓﻖ دﺳﺘﻮر ﺷﺮع ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و دﯾﮕﺮان‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٦٠‬‬
‫ٌَ‬ ‫َ َ ُ‬
‫را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺣﻖ دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻻ ﺗ َﺰال َﻃﺎﺋِﻔﺔ‬
‫َ ََ‬ ‫ْ ُ َّ َ َّ َ ً َ َ َ ْ َّ َ‬
‫ﺮﻀ َﻫﺎ َﻣ ْﻦ ﺧﺎﻟﻔ َﻬﺎ« ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮوھﯽ از اﻣﺖ اﺟﺎﺑﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻻ ﻳَ ُ ُّ‬
‫ِﻣﻦ أﻣ ِﻰﺘ ﻗﻮاﻣﺔ ﻰﻠﻋ أم ِﺮ ِ‬
‫ا�‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﭘﺎﯾﺪارﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﺪ ﺿﺮری ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮوھﯽ ﭘﯿﺮوز و ﭘﺎﯾﺪار دﯾﻦ ﺣﻖ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﺮای ھﯿﭽﮑﺲ ﻋﺬری در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﺳﻼم ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ادب‪ ،‬اﺧﻼق‪،‬‬
‫ﻗﻀﺎوت و دادرﺳﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﯾﺎراﻧﺶ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﮐﺪام ﮔﺮوه از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻧﺠﺎت دارﻧﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ ﻣﻦ و ﯾﺎراﻧﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﺗﺎ ﻃﺎﺋﻔﻪای ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺜﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﮔﻤﺮاھﯽ در ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼم ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪،‬‬
‫و اﺣﮑﺎم ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻌﻄﻞ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ دوﻟﺖ دﯾﻦ اﺳﻼم را اﺳﺘﻮار‬
‫ﮐﺮد و زﻣﯿﻦ را از ﺷﺮک و ﮔﻤﺮاھﯽ ﭘﺎک ﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم را ﺣﺎﮐﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﭘﯿﺮوی ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻮاﺣﺶ و ﮔﻨﺎه را ﺣﺮام ﮐﺮده‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫� ٱ ۡل َف َ� ٰح َِش َما َظ َه َر )‪ (۳۳‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرم‪ ،‬ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ – ﭼﻪ‬ ‫﴿قُ ۡل إ ِ َّ� َما َح َّر َم َر ّ َ‬
‫ِ‬
‫ۡ َ َ َ َ َ َ َ ۡ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ ۡ َ ّ آﺷﮑﺎر و ﭼﻪ ﭘﻨﮫﺎﻧﺶ – و ﮔﻨﺎه و ﺗﺠﺎوز‬
‫ِ ﺑﻨﺎﺣﻖ را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ؛ و ﻧﯿﺰ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫� ٱ� ق‬ ‫مِنها وما �طن وٱ ِ��م وٱ�� بِغ ِ‬
‫َ َ ُ ۡ ُ ْ َّ َ َ ۡ ُ َ ّ ۡ‬
‫� ِ ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ ﺳﺎزﯾﺪ ﮐﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ‬ ‫ۦ‬ ‫ِ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫��وا ب ِٱ�ِ ما لم � ِ‬
‫َ‬
‫وأن � ِ‬
‫َّ َ َ‬ ‫َُ ُ ْ ََ‬ ‫ُ َۡ ٗ َ‬
‫سل�ٰنا وأن �قولوا � ٱ�ِ ما � درﺳﺘﯽ آن ﻧﺎزل ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ‬
‫ََۡ َ‬
‫اﻟﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ دھﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫�عل ُمون ‪] ﴾٣٣‬اﻷﻋﺮاف‪.[۳۳ :‬‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ۡ َّ َ َ َّ َ َ ّ َ ۡ َ‬
‫� ٱلف َ�ٰحِش َما ظ َه َر مِن َها َو َما َ� َط َن﴾‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬قل إِ�ما حرم ر ِ‬
‫ً‬
‫ﭼﻮن ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻧﺎداﻧﺴﺘﻪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را ﺣﺮام ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻃﻮاف ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﺮ‬
 ‫‪٣٦١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮھﻨﮕﯽ ﺣﺮام ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺳﺎﺋﺒﮥ‪ ،‬وﺻﯿﻠﮥ‪ ،‬ﺑﺤﯿﺮۀ و ﺣﺎم از ﻧﻮع ﺷﺘﺮ ﺑﺮای ﻧﺬر ﺑﺘﺎن ﺣﺮام ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫رﺳﻮﻟﺶ ﻓﺮﻣﺎن داد‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﺪون آ ﮔﺎھﯽ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن رد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮای‬
‫ُ ۡ َّ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬قل إِ� َما َح َّر َم﴾ ﺑﮕﻮ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ...‬ﺳﭙﺲ اﺷﯿﺎء‬
‫ﺣﺮام را ﮐﻪ اﺻﻮل ﻣﻔﺎﺳﺪاﻧﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﮐﻪ ﻗﺮار ذﯾﻞ ﺗﻔﺼﯿﻞ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اول و دوم‪:‬‬
‫ﻓﻮاﺣﺶ ﻇﺎھﺮی و ﺑﺎﻃﻨﯽ و ﻓﻮاﺣﺶ ﺟﻤﻊ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺑﻮده و آن ﺧﺼﻠﺖ و ﮐﺎری ﭘﺴﺖ ﺑﻮده‬
‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاد درﯾﻦ ﺟﺎ زﻧﺎﮐﺎری آﺷﮑﺎر و ﭘﻨﮫﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮم‪» :‬اﺛﻢ« )ﮔﻨﺎه(‬
‫اﺳﺖ و آن ھﺮﭼﯿﺰ ﻓﺎﺳﺪ و زﯾﺎنآور اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﻣﺴﮑﺮات و ﯾﺎ ﮔﻨﺎھﺎن دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫ﭼﮫﺎرم‪» :‬ﺑﻐﯽ« ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺘﻢ و ﺗﺠﺎوز ﺑﺮ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم و ﻟﻔﻆ ﴿ب َغ ۡ� ٱ ۡ َ‬
‫� ّ ِق﴾ ﺑﻐﯿﺮ ﺣﻖ ﻗﯿﺪ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺼﺎص و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ از ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺗﺠﺎوزﮔﺮ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ‪) :‬ﺷﺮک( ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﻮاه ﺷﺮک در ﻋﺒﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ در اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت و ﯾﺎ در‬
‫ۡ‬ ‫َ َۡ َُّۡ‬
‫�ل بِهِۦ ُسل َ�ٰ ٗنا﴾ آﻧﭽﻪ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﺮ‬‫رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﺧﺪاﺋﯽ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ما لم � ِ‬
‫آن دﻟﯿﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ ھﯿﭻ دﻟﯿﻞ و ﺣﺠﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻮاز ﻋﺒﺎدت ﻏﯿﺮ ﺧﺪا دﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ وﺟﻮد‬
‫َ َ َ َ‬ ‫َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﺸﻢ‪َ ﴿ :‬وأن �قولوا � ٱ�ِ َما � � ۡعل ُمون﴾‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺪا ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖدادن ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ دروغ و اﻟﺒﺘﻪ دروغﺑﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺧﺪا از‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺧﻮب و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ رھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮب ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﺖ اﺻﻮل ﻓﺴﺎدھﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و آنھﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ‬
‫از ﻓﺤﺸﺎء ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ ﯾﺎ آﺷﮑﺎر‪ ،‬ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺷﺮک و دروغﺑﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺧﺪا‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻓﻮاﺣﺶ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن و ﮐﺎرھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر زﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫زﺷﺖﺗﺮﯾﻦ آنھﺎ زﻧﺎ و ﻟﻮاط اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ دروغﺑﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺧﺪا آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ‬
‫را ﺣﻼل ﯾﺎ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٦٢‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺴﺒﺖدادن ﺣﺪﯾﺚ دروغ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫َّ َ ً َ َ َّ َ‬
‫ﻰﻠﻋ ﻟيْ َﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ دروغﮔﻔﺘﻦ از‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إن ﻛ ِﺬﺑﺎ‬
‫ََ َ‬
‫ﻰﻠﻋ زﺑﺎن ﻣﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ دروغﮔﻔﺘﻦ از زﺑﺎن ﯾﮑﯽ از‬ ‫ﻰﻠﻋ أ َﺣ ٍﺪ َ� َﻤ ْﻦ َﻛ َﺬ َب َ َ َّ‬ ‫ﻛﻜ ِﺬ ٍب‬
‫َ َ‬
‫ً‬ ‫ْ‬
‫اﻨﻟﺎر َوﻗَﻮﻪﻟ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻗﺼﺪا ﺑﺮ ﻣﻦ دروغ‬ ‫ُﻣﺘَ َﻌ ِّﻤ ًﺪا ﻓَﻠْﻴَتَﺒَ َّﻮأ َﻣ ْﻘ َﻌ َﺪ ُه ِﻣ َﻦ َّ‬
‫ِ‬
‫َ ْ َ َّ َ َ ِّ َ ً َ ُ َ ُ َ َ َّ ُ ﻣﯽﺑﻨﺪد‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﺧﻮد را در آﺗﺶ‬
‫ﻣﻦ ﺣﺪث �� ﺣ ِﺪﻳﺜﺎ وﻫﻮ ﻳﺮى �ﻧﻪ‬
‫دوزخ آﻣﺎده ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ‬ ‫َ ٌ ََُ َ َ ُ َْ َْ‬
‫�‪.‬‬ ‫ﻛ ِﺬب �ﻬﻮ أﺣﺪ اﻟﺎﻜ ِذ� ِ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪد و ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ آن‬
‫ﺳﺨﻦ دروغ اﺳﺖ ﭘﺲ وی ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از‬
‫دروﻏﮕﻮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ََ َ َ ُ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ َ ً َ َ َّ َ ْ‬
‫� ْﻢ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار و‬ ‫ﻰﻠﻋ ﻟي َﺲ ﻛﻜ ِﺬ ٍب ﻰﻠﻋ أﺣﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إن ﻛ ِﺬﺑﺎ‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﭘﯿﺮواﯾﺶ را ﻋﻤﻮﻣﺎ از ھﺮ دروﻏﯽ و ﺧﺼﻮﺻﺎ از دروغ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫دروغ ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﻤﺎلﺷﺪن ﺣﻘﻮق و ارزشھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ و وﺳﯿﻠﮥ دﺳﺖﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮ‬
‫و ﻓﺴﺎد اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﺎی از ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﯿﺴﺖ ﺳﺘﻤﮑﺎرﺗﺮ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ و اﻓﺘﺮاء ﺑﻨﺪد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دروغﺑﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﻃﻠﯽ دﺳﺘﻮر دھﺪ‪ ،‬و آن را ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫دھﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن آﻧﻘﺪر ﻓﺴﺎدھﺎ ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺮای آنھﺎ اﻧﺪازهای ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻃﺎﻏﻮتھﺎﺋﯽ ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از دﯾﻦ ﺗﺮاﺷﯽ ھﻤﯿﻦ دروﻏﮕﻮﯾﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻏﯿﺮ واﻗﻊ ﺣﻼل ﯾﺎ ﺣﺮام ﺷﺪه ﺑﻪ اﻓﺘﺮاء ھﻤﯿﻦ اﻓﺘﺮاءﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻰﻠﻋ ُﻣﺘَ َﻌ ِّﻤ ًﺪا« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آ ﮔﺎھﺎﻧﻪ از ﻃﺮف ﻣﻦ ﺑﻪ دروغ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﻛ َﺬ َب َ َ َّ‬
‫ﮔﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺧﻮاھﺶ ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖآوردن ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﻣﺎدی ﺧﻮد ﭘﺲ‬
‫ً‬
‫ﺟﺰاﯾﺶ آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ ﺟﺎی ﺧﻮد را در آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ آﻣﺎده ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮔﻨﺎه‬
‫ً‬ ‫َ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎز ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ﻣ ْﻦ َﺣ َّﺪث َ� ِّ� َﺣ ِﺪﻳﺜﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آن را ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ » َوﻫ َﻮ‬
‫َ‬ ‫َ َّ ُ َ ٌ‬
‫ﻳُ َﺮى �ﻧﻪ ﻛ ِﺬب« و او ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ دروغ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه‪ُ �» ،‬ﻬ َﻮ‬
 ‫‪٣٦٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬
‫َ َ ُ َْ َْ‬
‫�« ﭘﺲ او ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از دروﻏﮕﻮﯾﺎن اﺳﺖ‪ ،‬دروﻏﮕﻮی ﻧﺨﺴﺖ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫أﺣﺪ اﻟﺎﻜ ِذ� ِ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و دروﻏﮕﻮی دوم ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﺣﺪﯾﺚ را ﻧﻤﯽداﻧﺪ و ﻣﺠﺮد‬
‫ﮔﻤﺎن دارد ﺑﻪ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﺣﺪﯾﺚ در اﯾﻨﺼﻮرت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دروغ‬
‫ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ داﺧﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از زﺷﺘﯽ دروغﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص دروغ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش آﮔﺎه ﮐﻦ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﻪ دروغ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻧﺴﺒﺖدادن و ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮ‬
‫واﻗﻊ ﺣﻼل و ﯾﺎ ﺣﺮامﮐﺮدن و ﯾﺎ ﮐﺎرھﺎﺋﯽ را ﻣﺸﺮوع واﻧﻤﻮدﮐﺮدن ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ رﯾﺸﻪھﺎی ﻓﺴﺎد را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪َ ﴿ :‬وأن �قولوا � ٱ� ِ‬
‫َ َ َ َ‬
‫َما � � ۡعل ُمون﴾ و ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺰی ﻧﺴﺒﺖ دھﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻠﻢ ﻧﺪارﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺣﺪﯾﺜﯽ را رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺪ و ﯾﺎ ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﮔﻤﺎﻧﺶ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد او ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از‬
‫ً‬
‫دروﻏﮕﻮﯾﺎن ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪا‬
‫از ﻃﺮﻓﻢ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ دروغ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در آﺗﺶ داﺧﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﺗﻘﻮی و ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺘﻮار‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َّ ُ ْ َّ َ َ ُ ُ ْ‬
‫)‪ (۷۰‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ از ﺧﺪا و ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا ٱ�قوا ٱ� وقولوا‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َ ُ َ ۡ َ ُ‬ ‫ٗ‬ ‫َ ٗ‬
‫ق ۡو� َسدِيدا‪ ٧٠‬يُ ۡصل ِۡح ل� ۡم أع َ�ٰل� ۡم‬
‫ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺘﻮار )‪ (۷۱‬ﺗﺎ ﺳﺎز آورد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬
‫ﮐﺎرھﺎی ﺷﻤﺎ و ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﮔﻨﺎھﺎن ﺷﻤﺎ را و‬ ‫� ۡم َو َمن يُطِعِ ٱ َّ َ‬‫َۡ َ ُ ۡ ُُ َ ُ‬
‫آن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮد ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫�‬ ‫َو�غفِ ۡر ل�م ذنو� ۗ‬
‫يما‪﴾٧١‬‬ ‫از فَ ۡو ًزا َع ِظ ً‬ ‫َو َر ُس َ ُ‬
‫و�ۥ َ� َق ۡد فَ َ‬
‫رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫]اﻷﺣﺰاب‪.[۷۱-۷۰ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﺘﻀﻤﻦ دو اﻣﺮ و دو ﭘﺎداش ﺑﺰرگ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮای ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬دوم‪ :‬ﺑﻪ راﺳﺖﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻘﻮا ﮐﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٦٤‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ از ﻋﺬاب‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﻨﺎه ﺑﻪ وی ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺮس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از اواﻣﺮ ﺧﺪا ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ارﺗﮑﺎب ﻧﻮاھﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎزدارد و در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ً‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ و اﮔﺮ اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺷﯿﻄﺎن و ﯾﺎ ﻧﻔﺲ او را ﻓﺮﯾﺐ دھﻨﺪ ﮐﻪ واﺟﺒﯽ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ‬
‫و ﯾﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ ﺣﺮاﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺮدد و از ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح ﮐﻨﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮﺑﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔﻨﺎه ﺧﻮد از ﭘﺮوردﮔﺎر ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ و دﺳﺖ از ﮔﻨﺎه‬
‫ﺑﺮدارد و ﻗﺼﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ھﯿﭻ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﯽ دوﺑﺎره ﻣﺮﺗﮑﺐ آن ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ٗ‬ ‫ُ ُ ْ َ ٗ‬
‫﴿ َوقولوا ق ۡو� َسدِيدا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد ﺑﻪ‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ آن ﺑﻨﮕﺮد و ﺑﻪﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ازﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ دﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ آن ﺧﻮﺑﺴﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮔﻔﺘﻦ آن راﺿﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آن را ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن آورد و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ از ﮔﻔﺘﻦ آن ﺳﺨﻦ ﺧﻮدداری ﮐﻨﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز آﺧﺮت اﯾﻤﺎن دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬زﯾﺮا ﻗﻮل ﺳﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺨﻦ اﺳﺘﻮار و راﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺪف آن ﺧﯿﺮ و‬
‫ﺣﻖ ﺑﻮده و از ﺑﺎﻃﻞ و ﺷﺮ دور ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ آن دو ﺟﺎﯾﺰه و ﭘﺎداش ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ دو اﻣﺮ ﻣﺮﺗﺐ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اول اﺻﻼح اﻋﻤﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﮐﺮدار ﺑﻨﺪه در راه ﺧﯿﺮ ﺑﻮده و ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮﺷﻨﻮدی‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺎﺋﺰه دوم ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه از روی ﺳﮫﻮ و ﻏﻔﻠﺖ‬
‫از فَ ۡو ًزا َع ِظ ً‬
‫يما﴾ اﯾﻦ آﯾﺖ‬ ‫� َو َر ُس َ ُ‬
‫و�ۥ َ� َق ۡد فَ َ‬ ‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن يُطِعِ ٱ َّ َ‬
‫اﻟﮫﯽ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﮋده ﺑﺰرگ و ﻣﺴﺮتآورﯾﺴﺖ و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اواﻣﺮ و‬
‫ﻧﻮاھﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ و در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﻄﯿﻊ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ و در‬
‫ﭼﻨﺎن ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﺑﻪ رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﺟﻨﺖ و رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻧﺎﯾﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺷﺮح آن را ﺧﻮب ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻘﻮای ﺧﺪاوﻧﺪ رﮐﻦ دوم دوﺳﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و رﮐﻦ اول‬
‫آن اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اوﻟﯿﺎی ﺧﺪا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﻤﯿﺸﻪ راﺳﺖ و درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن داﻧﺎ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ ﺣﮑﯿﻢ ھﺮﭼﯿﺰ را در ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻠﻤﻪای را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در ﮔﻔﺘﻦ آن ﺻﻼح و ﻓﺎﺋﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٦٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ اﻃﺎﻋﺖ از ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺳﻨﺖ ﺧﻠﻔﺎ‬

‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ‬
‫ا� ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﺗﻘﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻗﻮل الﺮﺳﻮل ج‪َ :‬ﻋﻠﻴْ� ْﻢ ﺑِﺘَﻘ َﻮى‬
‫ﺮﺘ ْو َن ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﯿﺪ و از اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد‬ ‫ﺎﻋ ِﺔ َو� ْن َ�ﺒْ ًﺪا َﺣبَﺸ ًّﻴﺎ َو َﺳ َ َ‬
‫اﻟﻄ َ‬ ‫الﺴ ْﻤﻊ َو َّ‬ ‫َو َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫� ْﻢ � ُﺴنَّﻰﺘ ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻨﺪۀ‬ ‫ْ ًَ َ ً َ َ َْ ُ‬ ‫ْ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِﻣ ْﻦ َ�ﻌ ِﺪى اﺧ ِﺘﻼﻓﺎ ﺷ ِﺪﻳﺪا �ﻌﻠﻴ‬
‫ُّ‬ ‫ﻳﻦ ال ْ َﻤ ْﻬﺪﻳِّ َ‬ ‫ُْ َ َ‬ ‫ُ َّ‬
‫� َﻋﻀﻮا‬
‫زﻧﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ زود ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﻦ‬ ‫الﺮاﺷ ِﺪ َ‬
‫ِ‬ ‫َوﺳﻨ ِﺔ اﺨﻟﻠﻔﺎ ِء َّ ِ‬
‫َ ُ ُ َ اﺧﺘﻼف ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬ ‫ُ‬ ‫َ ََْ‬
‫َو�ِﻳَّﺎ� ْﻢ واﻷمﻮر‬ ‫اﺟ ِﺬ‬ ‫َّ َ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑِﺎﻨﻟﻮ ِ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﻣﻦ و ﺳﻨﺖ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن‬ ‫َ ٌََ‬ ‫ْ ُ ْ َ َ َ َّ ُ َّ ْ‬
‫ﺎت ﻓ ِﺈن ﻞﻛ ﺑِﺪ َﻋ ٍﺔ ﺿﻼﻟﺔ‪.‬‬ ‫الﻤﺤﺪﺛ ِ‬
‫ھﺪاﯾﺖﺷﺪه را ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﺎ دﻧﺪانھﺎ‬
‫آن را ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺧﻮد را از ﺑﺪﻋﺖھﺎ‬
‫دور ﺑﺪارﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ھﺮ ﭘﺪﯾﺪۀ ﻧﻮی در دﯾﻦ‬
‫ﮔﻤﺮاھﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫)اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫الﺴ ْﻤﻊ َو َّ‬
‫اﻟﻄ َ‬ ‫َّ‬
‫ا� َو َّ‬ ‫َ َْ ُ ْ َْ َ‬
‫ﺎﻋ ِﺔ« در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻋﻠﻴ�ﻢ ﺑِﺘﻘﻮى ِ‬
‫اﮐﺮم ﺗﻤﺎم اﻣﺖ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده و ﺑﺮای دو ﮐﺎر ﺑﺰرگ ﺑﺴﯿﺞ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اول ﺗﻘﻮای ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻧﮫﺎن و آﺷﮑﺎر‪) .‬ﺗﻘﻮا( ﻋﺒﺎرت از ﺧﻮف ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻨﺪه را ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ او ﺗﻌﺎﻟﯽ وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اواﻣﺮ وی را ﺑﻪ ﺟﺎی آورد و ﻧﻮاھﯽ او را ﺗﺮک‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽﺑﺮد ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺧﺪای را ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری اﺳﺖ از اﻣﯿﺮ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﻮر ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ آن اﻣﯿﺮ ﺑﻨﺪۀ زﻧﮕﯽ ﺑﻮده و از اﺷﺮاف ﻧﺒﺎﺷﺪ و در ﻧﺴﺐ ﻧﻪ ﻗﺮﯾﺸﯽ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻧﻪ از ﻧﮋاد ﺳﺎﻣﯽ‪ ،‬زﯾﺮا ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداری در اﻣﻮر ﻣﻌﺮوف از اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﺒﺐ ﺑﻘﺎی وﺣﺪت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﺳﺘﺤﮑﺎم زﻧﺪﮔﯽ روﺣﯽ و ﻣﺎدیﺷﺎن و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻗﺪرت و ﺷﮑﻮه اﺳﻼم‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﻮد و اﺣﮑﺎم و ارﺷﺎدات اﺳﻼﻣﯽ‬
‫را در اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﺟﮫﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺳﺎزد و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ از اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﯿﺮونﺷﺪن‬
‫از اﻃﺎﻋﺖ وی ﺳﺒﺐ ﺗﻤﺎم ﺷﺮارتھﺎ و ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺘﻨﻪ و ﺷﮑﺎف در ﺻﻔﻮف ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﭼﯿﺮه ﮔﺮداﻧﯿﺪه و دﻋﻮت اﺳﻼم را ﺑﻪ رﮐﻮد ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ‬
‫ْ ًَ َ ً‬ ‫ْ‬ ‫َ ََ َ‬
‫ﻳﺪا« ﯾﻌﻨﯽ زود ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺮﺘ ْون ِﻣ ْﻦ َ�ﻌ ِﺪى اﺧ ِﺘﻼﻓﺎ ﺷ ِﺪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﺳ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٦٦‬‬

‫ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮔﺮدد اﯾﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫َ َ ُ‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺸﮕﻮﺋﯽ از ﻣﻌﺠﺰات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‪َ �» :‬ﻌﻠﻴْ� ْﻢ‬
‫ﻳﻦ ال ْ َﻤ ْﻬﺪﻳِّ َ‬
‫الﺮاﺷ ِﺪ َ‬ ‫ُ َّ ْ ُ َ َ‬ ‫ُ َّ‬
‫�« ﯾﻌﻨﯽ در ﮐﺎرھﺎی دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﺎﯾﯽ ﺧﻮد از ﺳﻨﺖ‬ ‫ِ‬ ‫�ِﺴن ِﻰﺘ َوﺳﻨ ِﺔ اﺨﻟﻠﻔﺎ ِء َّ ِ‬
‫ﻣﻦ و ﺳﻨﺖ ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ »ﺑﻪ دﻧﺪانھﺎی‬
‫ﭘﺴﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ« ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺷﺪت ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ روش آنھﺎﺳﺖ ﮐﻪ راه دﯾﻦ را ﮔﻢ ﻧﮑﻨﯿﺪ و‬
‫ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﻧﯿﻔﺘﯿﺪ در آﺧﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪﻋﺖ ﺳﺒﺐ ﮔﻤﺮاھﯽ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﭘﯿﺮواﻧﺶ را از ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺪﻋﺖ )ﻧﻮآوری در دﯾﻦ( ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﺸﮑﻞ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﺗﻘﻮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ازﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اﻃﺎﻋﺖ از‬
‫اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﻣﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا اﻃﺎﻋﺖ ﻣﺨﻠﻮق در‬
‫اﻣﻮری ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر اﺳﺖ ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﺑﺪﻋﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن او و ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﺣﺬر دار‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫)‪ (۱۷۴‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫َّ َّ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ٓ َ َ َ‬
‫﴿إِن ٱ�ِين ي�تمون ما أنزل‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺘﺎب و‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ ٰ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫�ون بِهِۦ‬ ‫ب و�ش‬‫ٱ� مِن ٱلكِ� ِ‬
‫ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ او را ﺑﻪ ﺑﮫﺎی ﮐﻢ‪ ،‬آﻧﺎن ﻧﻤﯽﺧﻮرﻧﺪ‬ ‫ُ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ً ُ َ َ‬
‫در ﺷﮑﻢھﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﺟﺰ آﺗﺶ و ﻧﻪ ﺳﺨﻦ‬ ‫� َم ٗنا قل ِي� أ ْو ٰٓ��ِك َما يَأ�لون‬
‫َ‬
‫ار َو�‬ ‫� ُ� ُطونِه ۡم إ َّ� ٱ�َّ َ‬
‫ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺧﺪا روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻧﻪ ﭘﺎک‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ َ ّ ُ ُ ُ َّ ُ َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫ﺳﺎزدﺷﺎن و اﯾﺸﺎن راﺳﺖ ﻋﺬاب دردﻧﺎک‪.‬‬ ‫ي�ل ِمهم ٱ� يوم ٱلقِ�ٰمةِ و�‬
‫َُّ ۡ َ َُ ۡ َ َ ٌ َ‬
‫اب أ ِ� ٌم‪﴾١٧٤‬‬ ‫يز� ِي ِهم ولهم عذ‬
‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۷۴ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ در ﺑﺎرۀ اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد ﯾﮫﻮد ﻧﺎزل ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻟﻔﻆ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺨﺼﻮص ﺳﺒﺐ ﻧﺰول‪ .‬آری‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎی ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﺻﻔﺎت‬
 ‫‪٣٦٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ را در ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺄوﯾﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورد و رﯾﺎﺳﺖ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد را در ﻣﯿﺎن ﻋﻮام ﻗﻮم ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻓﺮوش آﯾﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﮫﺎی اﻧﺪک ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آﯾﺎت ﺧﺪا را ﺑﺮای ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖآوردن ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻧﺪک دﻧﯿﺎﺋﯽ ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ازﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺣﮑﻤﯽ‬
‫واﺿﺤﯽ از ﺷﺮﯾﻌﺖ را ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻣﺮ ﯾﺎ ﻧﮫﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﺎ ﺗﺤﺮﯾﻢ اﺳﺖ در ﻋﻮض ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫دﻧﯿﻮی ﺑﻔﺮوﺷﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ روش اھﻞ ﮐﺘﺎب رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ در ﺑﺎرۀ‬
‫وﻋﯿﺪﺷﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آری‪ ،‬ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اھﻞ ﮐﺘﺎب و ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن را ﮐﻪ از راه‬
‫ﺣﻖ دور ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب‪ ،‬ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن از رﻓﺘﺎر اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺮﺣﺬر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ وی واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ‬
‫اﻧﺪازۀ ﮐﻪ ﺗﻮان دارد ﺣﻘﺎﯾﻖ و راهھﺎی ﺧﯿﺮ را ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫ُ ْ َ ٰٓ َ َ َ ۡ ُ ُ َ‬
‫ون � ُ� ُطونِه ۡم إ َّ� ٱ�َّ َ‬
‫ار﴾ اﯾﻦھﺎ آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز از ﻃﻌﺎم ﺣﺮام ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‬ ‫ِ ِ‬ ‫﴿أو��ِك ما يأ�ل ِ‬
‫ََ ُ َ‬
‫� ّل ُِم ُه ُم ٱ َّ ُ‬
‫� يَ ۡو َم‬ ‫ﺑﻪ زودی اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬و� ي‬
‫ۡ َ َ َ َ َُ ّ ۡ َ َُ ۡ َ َ ٌ َ‬
‫اب أ ِ� ٌم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﯾﺪ‬ ‫ٱلقِ�ٰمةِ و� يز� ِي ِهم ولهم عذ‬
‫وازﯾﻦ اﮐﺮام ﺧﺪاوﻧﺪی ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ و ﮔﻨﺎھﺎنﺷﺎن را ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ و آنھﺎ را از ﮔﻨﺎه ﭘﺎک‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ و آﻧﺎن را ﻧﻤﯽﺳﺘﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺻﻼﺣﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ را ﻧﺪارﻧﺪ و از ھﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آﺧﺮت‪ ،‬ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﯽ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮای ﮔﻔﺘﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺎﻃﻞ و ﯾﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺣﻖ ھﺮﻗﺪر‬
‫ﻣﺎل ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻮ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮنھﺎ دوﻻر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎزھﻢ اﻧﺪک اﺳﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫آﺧﺮت ﺑﯽارزش اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را از اﻧﮑﺎر ﺣﻖ و ﯾﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖآوردن ﻣﺎدﯾﺎت و ﯾﺎ راﺑﻄﮥ‬
‫ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺮﺣﺬر دار و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺿﺮر او ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺎﺋﺰ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٦٨‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻋﻠﻢ آﺧﺮت ﺑﻪ ﺟﻬﺖ دﻧﯿﺎ‬

‫ْ‬ ‫َ َّ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﯽ را‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪َ » :‬ﻣ ْﻦ � َﻌﻠ َﻢ ِﻋﻠ ًﻤﺎ‬
‫َّ َ َ َّ ُ‬ ‫َ ْ ُ َّ‬ ‫َّ ُ ْ َ َ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ا� َﻋ َّﺰ َو َﺟﻞ ﻻ �ﺘَ َﻌﻠ ُﻤﻪ‬ ‫ِمﻤﺎ ﻳبﺘﻰﻐ ﺑِ ِﻪ وﺟﻪ ِ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖآوردن ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻧﯿﺎ‬ ‫َ ُّ ْ َ َ ْ َ ْ‬ ‫ََ ً‬ ‫ﻻ ﻴﻟُﺼ َ‬ ‫َّ‬
‫�ﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻢ‬ ‫ل‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻴ‬ ‫�‬‫اﺪﻟ‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻣ‬
‫ِ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﺿ‬ ‫ﺮ‬‫ﻋ‬ ‫ﻪ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺑ‬ ‫ﻴﺐ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِإ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫َﻋ ْﺮف اﺠﻟ َ َّﻨﺔ ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ‬ ‫َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪� .‬ﻌ ِ� ِر�َ َﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﺑﻮی ﺟﻨﺖ را ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﯽ را‬
‫]أﺑﻮداود[‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ آن را ﻣﯽﭘﻮﺷﺪ روز‬ ‫َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ ْ ً َ َ ْ ُ ُ ُ َّ‬
‫وﻗﻮﻪﻟ ﻣﺎ ِﻣﻦ رﺟ ٍﻞ �ﻔﻆ ِﻋﻠﻤﺎ �ﻴﻜﺘﻤﻪ ِإﻻ‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ وی را اﺣﻀﺎر ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﻠﺠﺎﻣﯽ‬ ‫ُ‬
‫ﺎر‪.‬‬ ‫ﺠﺎمٍ ِﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻨﻟ‬ ‫ﺠ ًﻤﺎ ﺑﻠ َ‬ ‫ﺎﻣﺔ ُمﻠْ َ‬ ‫ﻰﺗ ﺑﻪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬ ‫أ َ‬
‫از آﺗﺶ دوزخ ﻟﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫)اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ﻣﻦ ﺗﻌﻠﻢ ﻋﻠﻤﺎ ﻳبﺘﻲﻐ ﺑﻪ وﺟﻪ اﷲ« ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻠﻢ را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺮاد‬
‫از اﯾﻦ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ دﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﻠﻢ ﮐﺘﺎب و‬
‫ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد ﺗﺎ ﺑﻪ آن‬
‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد ﺗﺎ آن را ﺗﺮک ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬رھﻨﻤﺎ اﺳﺖ ﭼﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮی را ﭘﺎک و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و او را ﺑﻪ رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ و در‬
‫ﺟﻮار رﺣﻤﺖ او ﺑﻪ ﻣﻠﮑﻮت اﻋﻠﯽ در ﺟﻨﺖ داراﻟﺴﻼم ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ ﻳﺘﻌﻠﻤﻪ إﻻ‬
‫ﻴﻟﺼﻴﺐ ﻏﺮﺿﺎ ﻣﻦ اﺪﻟﻧﻴﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻠﻢ ﺑﺸﺮﯾﺖ را ﺑﺮای ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﭽﻪ را‬
‫ﺧﺪا ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد ﯾﺎ ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪد ﺗﺎ ﺑﻪ آنھﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﻓﺮا ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ را‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ آن ﻣﺎل و ﻣﻨﺼﺐ دﻧﯿﺎﺋﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورد اﻟﻌﯿﺎذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﻮی ﺑﮫﺸﺖ را ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ ﯾﻌﻨﯽ در ﺟﻨﺖ داﺧﻞ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد و ﻧﻪ ﺑﻪ آن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ََْ‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ َر ُﺟ ٍﻞ �ﻔ ُﻆ ِﻋﻠ ًﻤﺎ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ دﯾﻦ را ﮐﻪ ﺑﻪ آن‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﺳﭙﺲ آن را درﯾﻎ ﮐﺮده ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻌﻠﯿﻢ‬
‫ﻧﺪھﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﮔﺮ از آن ﻋﻠﻢ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻧﺪھﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ آن اﻃﻼع ﭘﯿﺪا‬
‫ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬او را ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﺠﺎم از آﺗﺶ دوزخ ﻟﺠﺎم ﮐﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮫﺮﺑﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم‪.‬‬
 ‫‪٣٦٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﮫﻢ آن را ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ و ﻣﻮارد ﭘﻮﺷﯿﺪۀ آن را‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺗﻌﻠﯿﻢ دھﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻮاز دارد وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از وی ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﻮد‬
‫ﺑﺨﻞ ﮐﻨﺪ و ﺟﻮاب ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﺮﻋﯽ را ﻧﺪھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ واﺳﻄﮥ دﯾﻦ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻔﻌﺖ اﻧﺪک دﻧﯿﺎﺋﯽ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﻋﺬاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ دﯾﻦ را ﺑﺮای دﻧﯿﺎ ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ‬
‫دﯾﻦ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺪ و ﺟﻮاب ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﺮﻋﯽ را ﻧﻤﯽدھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اول از ﺑﻮی ﺑﮫﺸﺖ‬
‫ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ و دوم ﺑﻠﺠﺎﻣﯽ از آﺗﺶ دوزخ ﻟﺠﺎم ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﻨﻪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻣﺮاﺣﻞ ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬ ‫ۡ‬
‫)‪ (۱۲‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ اﻧﺴﺎن را از ﮔﻞ ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫�� َن مِن ُس�ٰلةٖ ّمِن‬ ‫﴿ َولَ َق ۡد َخلَ ۡق َنا ٱ ِ� َ ٰ‬
‫)‪ (۱۳‬ﺳﭙﺲ ﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻤﺶ ﻧﻄﻔﻪ در آراﻣﮕﺎه‬
‫ار‬ ‫ر‬‫طِ�‪َّ �ُ ١٢‬م َج َع ۡل َ�ٰ ُه ُ� ۡط َف ٗة ِ� قَ َ‬
‫ٖ‬ ‫ٖ‬
‫ﺟﺎﯾﺪار )‪ (۱۴‬ﭘﺲ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ﻧﻄﻔﻪ را ﺧﻮﻧﯽ‬ ‫ُّ ۡ َ َ َ َ َ ٗ‬ ‫َ‬ ‫ُ َّ َ َ ۡ‬ ‫َّ‬
‫ِ�‪� ١٣‬م خلقنا ٱ�طفة علقة‬ ‫مك ٖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ﺧﻮن را ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎرۀ ﭘﺲ‬
‫َ َ َۡ ۡ ََ َ ۡ َٗ َ َ َۡ ۡ ۡ ََ‬
‫آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ﮔﻮﺷﺖ را اﺳﺘﺨﻮانھﺎ ﭘﺲ‬ ‫فخلق َنا ٱل َعلقة ُمضغة فخلق َنا ٱل ُمضغة‬
‫َ ٰ ٗ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َۡ ُ َ َ ۡ َ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﯾﻢ اﺳﺘﺨﻮانھﺎ را ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺳﭙﺲ‬ ‫� ٗما � َّم أ�شأ�ٰ ُه‬ ‫عِ�ما فكسونا ٱلعِ�م‬
‫َ‬ ‫ار َك ٱ َّ ُ‬ ‫َ ًۡ َ َ‬
‫اخ َر ۚ َ� َت َب َ‬
‫ﭘﺪﯾﺪ آوردﯾﻤﺶ آﻓﺮﯾﻨﺶ دﯾﮕﺮ ﭘﺲ ﺧﺠﺴﺘﻪ‬ ‫� أ ۡح َس ُن‬ ‫خ لقا ء‬
‫ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬
‫ٱل�ٰلِقِ�‪] ﴾١٤‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪.[۱۴-۱۲ :‬‬
‫�� َن مِن ُس َ� ٰ َلة ّ‬
‫ٰ‬ ‫َََ ۡ َ َۡ َ ۡ َ‬
‫ِ�‪ ،﴾١٢‬اﯾﻦ آﯾﺎت از‬ ‫ٖ‬ ‫ط‬ ‫ِن‬‫م‬ ‫ٖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ولقد خلقنا ٱ ِ�‬
‫ﻣﻈﺎھﺮ ﻗﺪرت ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻠﻖ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺪرت‪ ،‬ﻋﻠﻢ و‬
‫ََ َ َۡ‬
‫ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﯾﻦ از ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت اﻟﻮھﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﴿ َولق ۡد خلق َنا‬
‫ُ َ َ ّ‬ ‫ٱ ۡ� َ ٰ َ‬
‫ِ�‪ ﴾١٢‬ﻣﺮاد از اﻧﺴﺎن در اﯾﻨﺠﺎ ﭘﺪر اﻧﺴﺎنھﺎ آدم ÷ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫��ن مِن س�ٰل ٖة مِن ط ٖ‬ ‫ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٧٠‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ آﻣﺪه ﺧﺪاوﻧﺪ أ آدم را از ﮔﻞ ﭼﺴﺒﻨﺎک‪ ،‬ﺑﻮدار ﺧﺸﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺎل‬
‫ﭘﺨﺘﻪ ﮐﻪ آواز ﻣﯽداد آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎک را ﮔﻞ ﮐﺮد ﺗﺎ ﮔﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻮش ﺑﻮی ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮔﻞ ﺧﺸﮑﯿﺪه ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺎل ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن ﻓﺮزﻧﺪان وی را از‬
‫ﻧﻄﻔﻪاش ﮐﻪ در ﻗﺮار ﮔﺎه رﺣﻢ ﺟﺎی داد ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آن ﻧﻄﻔﻪ را ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎز ﺧﻮن‬
‫را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرۀ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دھﺎن ﺟﻮﯾﺪه ﺷﻮد ﺑﺎز ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎره را اﺳﺘﺨﻮان و ﺑﺎز ﺑﺮ‬
‫اﺳﺘﺨﻮانھﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪ ﺑﺎز وی را ﺑﻪ دﻣﯿﺪن روح در ﭘﯿﮑﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدی زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫َ َ َ َ َ َّ ُ َ ۡ َ ُ ۡ َ‬
‫�ٰلِق َ‬
‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺪرت آﺷﮑﺎر‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ او ﺗﻌﺎﻟﯽ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬تبارك ٱ� أحسن ٱل‬
‫ً‬
‫ﺑﺮ ھﻤﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎران ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﺿﺎ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎری وﺟﻮد ﻣﯽداﺷﺖ ﺑﺮﺗﺮی‬
‫وﻓﻮﻗﯿﺖ دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻟﻖ و آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‬
‫ذات او و ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻗﺪرت او‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺧﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻋﻠﺖ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻋﺪم ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﯿﺮ او آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻨﮫﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر روزیدھﻨﺪه و ﮔﺮداﻧﻨﺪۀ ﺟﮫﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ وی‬
‫دﯾﮕﺮی اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻨﯿﻦ در رﺣﻢ ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ‬
‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر وی ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮫﻞ روز ﻧﻄﻔﻪ و ﭼﮫﻞ‬
‫روز ﻋﻠﻘﻪ )ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ( و ﭼﮫﻞ روز ﻣﻀﻐﻪ )ﮔﻮﺷﺖ ﭘﺎره( ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﺼﺮ را ﺑﻪ ﺣﯿﺮت ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻃﻮل ﻗﺪ آدم ÷‬

‫َ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ ُُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ آدم ÷ را‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪ :‬ﺧﻠﻖ ا� آدم وﻃﻮﻪﻟ‬
‫ُّ َ َ ً ُ َّ َ َ ْ َ ْ َ ِّ َ‬
‫ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ و ﻃﻮﻟﺶ ﺷﺼﺖ ﮔﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺮاﯾﺶ‬ ‫ﺐ ﻓ َﺴﻠ ْﻢ َﻰﻠﻋ‬ ‫ِﺳﺘﻮن ِذراﺎﻋ‪� ،‬ﻢ ﻗﺎل اذﻫ‬
‫�ﺔ‪ ،‬ﻓَ ْ‬ ‫َْ َ َ‬ ‫ُ َ َ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو و ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺳﻼم‬ ‫ﺎﺳﺘَ ِﻤ ْﻊ َﻣﺎ‬ ‫وﺌﻟﻚ ِﻣ َﻦ الﻤﻼﺋِ ِ‬ ‫أ ِ‬
‫ُ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ ُّ َ َ َ َّ ُ‬
‫ﺤﺗ َّﻴﺔ ذ ِّر َّ� ِﺘﻚ‪.‬‬
‫ﺑﮕﻮی و ﮔﻮش ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮ را ﺟﻮاب‬
‫ﺤﺗﻴﺘﻚ َو ِ‬ ‫�ﻴﻮﻧﻚ‪ ،‬ﻓﺈِﻧﻪ ِ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺗﺤﯿﻪ ﺗﻮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ ُ ََ ُ‬ ‫َّ َ‬ ‫ََ َ‬
‫الﺴﻼ ُم‬ ‫الﺴﻼ ُم َﻋﻠﻴْ� ْﻢ‪� .‬ﻘﺎلﻮا‪:‬‬ ‫�ﻘﺎل‪:‬‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ آدم ÷ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺴﻼم‬
 ‫‪٣٧١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬
‫َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ ُ َّ‬
‫ا�‪ .‬ﻋﻠﯿﮑﻢ آنھﺎ در ﺟﻮاب او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻟﺴﻼم‬‫ا�‪ .‬ﻓﺰادوه ورﻤﺣﺔ ِ‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ ورﻤﺣﺔ ِ‬
‫ُ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َّ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ُ ُّ َ ْ َ ْ ُ ُ‬
‫ﻓﻞﻜ ﻣﻦ ﻳﺪﺧﻞ اﺠﻟﻨﺔ ﻰﻠﻋ ﺻﻮر ِة آدم ﻋﻠﻴﻜﻢ ورﲪﺔ اﷲ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﺸﺎن ﺟﻤﻠﮥ ورﲪﺔ‬
‫ْ‬
‫اﺨﻟَﻠْ ُﻖ َ�ﻨْ ُﻘ ُ‬ ‫َ َ ََ‬
‫اﷲ را زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ‬ ‫ﺺ‬ ‫الﺴﻼم‪ ،‬ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ َﺰ ِل‬ ‫َﻋ ِﻠﻴْ ِﻪ‬
‫َ‬
‫َﺣ َّﻰﺘ اﻵن‪.‬‬
‫داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮ ﺻﻮرت آدم ÷ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻗﺎﻣﺖ ﻣﺮدم از آن روز ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻧﻘﺼﺎن ﻣﯽرود‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬

‫َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ ُّ َ‬
‫ﻮن ذ َر ً‬
‫اﺎﻋ«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از اﺑﺘﺪای آﻓﺮﯾﻨﺶ از روزی ﮐﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪» :‬ﺧﻠﻖ ا� آدم َوﻃﻮﻪﻟ ِﺳﺘ ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آدم ÷ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻃﻮﻟﺶ ﺷﺼﺖ ﮔﺰ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﺰ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ اﻧﺪازۀ ﻧﯿﻢ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﺼﺖ ﮔﺰ ھﻢ ﺳﯽﻣﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬از آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻣﺖ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻘﺼﺎن رﻓﺘﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ھﺮﻗﺪر ﮐﺴﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ از ﭘﻨﺞ ﮔﺰ ﺗﺠﺎوز‬
‫�ﺔ‪ ،‬ﻓَ ْ‬‫َْ َ َ‬ ‫ُ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ ِّ ْ َ َ ُ َ َ‬
‫ﺎﺳﺘَ ِﻤ ْﻊ َﻣﺎ‬ ‫وﺌﻟﻚ ِﻣ َﻦ الﻤﻼﺋِ ِ‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻢ ﻗﺎل اذﻫﺐ ﻓﺴﻠﻢ ﻰﻠﻋ أ ِ‬
‫ُ َ َ‬
‫�َ ُّﻴﻮﻧﻚ« ﯾﻌﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آدم ÷ را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ و روح ﺧﻮد را در وی دﻣﯿﺪ و‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو و ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺳﻼم ﮐﻦ و‬
‫َ َّ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ ُ َ‬
‫ﺤﺗ َّﻴﺔ ذ ِّر َّ� ِﺘﻚ« ﭘﺲ‬
‫ﺤﺗﻴﺘﻚ و ِ‬ ‫ﮔﻮش ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮ را ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺈِﻧﻪ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ َ َ ْ ُ‬
‫الﺴﻼ ُم َﻋﻠﻴْﻚ‬ ‫� ْﻢ« آنھﺎ در ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪َّ » :‬‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬الﺴﻼم ﻋﻠﻴ‬
‫ْ ُ ُ ْ َّ َ َ‬ ‫َ ُ ُّ‬ ‫َ َ ْ َ ُ َّ‬
‫ا�« ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮥ »رﺣﻤﺔ اﻟﻠﻪ« را زﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﻞﻜ َﻣ ْﻦ ﻳَﺪﺧﻞ اﺠﻟَﻨﺔ َﻰﻠﻋ‬ ‫ورﻤﺣﺔ ِ‬
‫ﻮر ِة َآد َم« ﭘﺲ ھﺮﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﺷﻮد از ﻓﺮزﻧﺪان آدم ﺑﻪ ﻃﻮل ﻗﺎﻣﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ‬ ‫ُﺻ َ‬

‫ﺻﻮرت آدم ÷ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺎﻣﺖ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻘﺼﺎن ﺑﺮود ﮐﻪ ﻗﺪ آدم ﺷﺼﺖ ﮔﺰ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻠﻘﺖ آدم ÷ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ھﯿﺄت ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ از آن آﮔﺎھﯽ ﻧﻤﯽداﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ھﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺎﻣﺖ و ﺻﻮرت آدم ÷ را ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ وی را ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺻﻮرت ﺧﻠﻖ ﮐﺮد و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را‬
‫ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺷﮑﻞ و ھﯿﺄت اوﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از اھﻞ دوزخ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﮑﺮ دوزﺧﯽ آﻧﻘﺪر ﺑﺰرگ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻣﮑﻪ را‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٧٢‬‬

‫اﺷﻐﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ و دﻧﺪان دوزﺧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮه اﺣﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ھﺮﻗﺪر ﭘﯿﮑﺮش ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻋﺬاب ﺑﯿﺸﺘﺮی را ﺑﮑﻨﺪ و اﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ھﻢ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻣﺸﮑﻞ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن از ﻣﻈﺎھﺮ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫َّ َ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َّ‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ »الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻚ ورﻤﺣﺔ ِ‬
‫ا�« اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﮐﺎﺗﻪ را زﯾﺎد ﮐﻨﺪ‬
‫ده ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻪ اﺟﺮش زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﺘﺎز ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﯿﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫اﻣﺖھﺎی دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﯽ داﺧﻞ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﮐﺴﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ا� َّ‬
‫الﺼﺎﺤﻟ َ‬ ‫َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ‬
‫�« و ﺗﺤﯿﺖ ﺑﺮای ﺧﻮدش ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ِِ‬ ‫»الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻨﺎ وﻰﻠﻋ ِﻋﺒﺎ ِد ِ‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﻇﺎﻟﻤﺎن و ﻓﺪﯾﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َۡ‬ ‫َ َ ۡ َ َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫)‪ (۴۷‬اﮔﺮ ھﻤﻪی ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ‬ ‫�ض‬ ‫ِين ظل ُموا َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫﴿ولو أن ل ِ�‬
‫َ ۡ ْ‬ ‫َۡ‬ ‫َ� ٗ‬
‫ِيعا َومِثل ُهۥ َم َع ُهۥ �� َت َد ۡوا بِهِۦ مِن‬
‫آن ﺳﺘﻤﮑﺎران‬‫اﺳﺖ و ھﻤﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬ﯾﮑﺠﺎ از ِ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻗﻄﻊ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﻤﻪ را ﺑﺮای‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ٓ َۡ َ‬
‫اب يَ ۡو َم ٱل ِق َ�ٰ َمةِ� َو َ� َدا ل ُهم ّم َِن‬
‫سوءِ ٱلعذ ِ‬
‫ﻋﺬاب ﺑﺪ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬و از‬ ‫رھﺎﯾﯽ ﺧﻮﯾﺶ از‬
‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ْ ََۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺬابھﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن‬ ‫س ُبون‪َ ٤٧‬و َ� َدا‬ ‫ٱ�ِ َما ل ۡم يَ�ونوا �ت ِ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫�ٔ ُ‬ ‫ل َ ُه ۡم َس ّ َ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ (۴۸) .‬و‬ ‫ات َما ك َس ُبوا َو َحاق ب ِ ِهم َّما‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َۡ َۡ‬ ‫َ ُ ْ‬
‫ﺳﺰای ﮐﺮدارﺷﺎن ﺑﺮای آﻧﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن‬ ‫�نوا بِهِۦ �سته ِز ُءون‪] ﴾٤٨‬اﻟﺰﻣﺮ‪-۴۷ :‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ رﯾﺸﺨﻨﺪ‬ ‫‪.[۴۸‬‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬داﻣﻨﮕﯿﺮﺷﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫َ َ ۡ َ َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫ِين ظل ُموا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ولو أن ل ِ�‬
‫ً‬
‫ﺳﺘﻢ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک آوردﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺮک ﻣﻄﻠﻘﺎ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫يم﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن‪» .[۱۳ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮک ﻇﻠﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ«‪ .‬و‬ ‫ل� َك لَ ُظ ۡل ٌم َع ِظ ‪ٞ‬‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ ّ ِ ۡ‬
‫ِ‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺮک‪ ،‬ﻇﻠﻤﯽ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﮐﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ‬
 ‫‪٣٧٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫در ﻋﺒﺎدت ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت او داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ھﻤﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد و‬
‫ﻏﯿﺮ ﺧﻮد ﻓﺎﺋﺪه و ﺿﺮری را ﻣﺎﻟﮏ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻣﯿﺮاﻧﯿﺪن و زﻧﺪهﮐﺮدن ﯾﺎ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﮔﺮوه اﮔﺮ ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﻤﺎم داراﺋﯽ روی زﻣﯿﻦ از ﻧﻘﺪﯾﻨﻪ و‬
‫َ ۡ ْ‬
‫ﺟﻨﺲ و ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ آن دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ و از اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﻓﺪﯾﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﻮد‪َ ��﴿ ،‬ت َد ۡوا بِهِۦ مِن‬
‫ۡ‬ ‫ُ ٓ َۡ َ‬
‫اب يَ ۡو َم ٱل ِق َ�ٰ َمةِ�﴾‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ آن را ﻓﺪا ﮐﻨﻨﺪ و از ﺳﺨﺘﯽ ﻋﺬاب روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﻮد‬
‫سوءِ ٱلعذ ِ‬
‫را ﺑﺎزﺧﺮﻧﺪ‪ ،‬آن ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ در آن روز ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮﺳﺪ و ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ آن‬
‫َ‬ ‫ُ ُ ْ ََۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﻋﺬاب را ﺧﻮاھﻨﺪ ﭼﺸﯿﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َ� َدا ل ُهم ّم َِن ٱ�ِ َما ل ۡم يَ�ونوا �تس ُِبون﴾ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﭼﯿﺰی ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻤﺎﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫� ُ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫ات َما ك َس ُبوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮک‪ ،‬ﺧﻮن ﻧﺎﺣﻖ‪،‬‬ ‫﴿ َو َ� َدا ل ُه ۡم َس ِ َ ٔ‬
‫زﻧﺎ‪ ،‬ﺳﻮدﺧﻮاری و ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮهﮔﺮﻓﺘﻦ دﯾﻦ اﺳﻼم و دوﺳﺘﺎن ﺧﻮدا ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در‬
‫َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻧﻤﻮدار ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َحاق ب ِ ِهم َّما �نوا بِهِۦ � َ ۡس َت ۡه ِز ُءون﴾‪ :‬ﻓﺮا ﮔﯿﺮد ﺑﻪ‬
‫آﻧﺎن آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ اﺳﺘﮫﺰاء ﮐﺮده و ﺑﻪ آن ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺳﺘﮫﺰاءﺷﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺖ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ وی را از آن ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ اﺳﺘﮫﺰاء ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز ھﻤﺎن ﻋﺬاب او را ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و در آﺗﺶ دوزخ ﺑﻪ ﻋﺬابھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر و دﭼﺎر زﯾﺎن و‬
‫ﺧﺴﺮان ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺗﻼوت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آﻧﺎن را از ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻇﻠﻢ ﺑﺘﺮﺳﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ و‬
‫زﺷﺖ ﺗﺮﯾﻦ اﻧﻮاع ﻇﻠﻢ ﺻﺮف ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﺑﻪ ﻏﯿﺮ او از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺴﺖ ﮐﻪ آن را‬
‫ﺷﺮک در ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺑﺘﺮﺳﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻣﺠﺮم ﺗﻤﺎم ﺛﺮوت دﻧﯿﺎ و ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻧﯿﺰ داده ﺷﻮد‪ ،‬در ﻓﺪﯾﻪدادن آن ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد از ﻋﺬاب ﺗﺮدد‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﺪﯾﻪ از وی ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٧٤‬‬

‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮک‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ‪ ،‬زﻧﺎ‪ ،‬ﺳﻮدﺧﻮاری‪ ،‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫واﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺷﮫﺎدت ﺑﻪ دروغ‪ ،‬ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬دﺷﻨﺎم زﻧﺎن ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ‪ ،‬اﺳﺘﮫﺰاء ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ آﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﻋﺬاب و ﻓﺪﯾﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬

‫ا� َ� ُﻘﻮل ﻷ ْﻫ َﻮ ِن أ ْﻫ ِﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أَ َّن َّ َ‬
‫َ‬ ‫َّ َ َ ً َ ْ َ َّ َ َ‬
‫ﻚ َﻣﺎ ِﻰﻓ اﻷ ْر ِض ِﻣ ْﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﺳﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﻋﺬاب دوزخ‬ ‫ﺎر ﻋﺬاﺑﺎ لﻮ أن ل‬
‫َ‬ ‫اﻨﻟ ِ‬
‫َ َ َ َ ْ َ ُْ َ‬ ‫َ ْ ُْ َ َْ‬
‫ﻚ ھﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ از‬ ‫ﺖ �ﻔﺘَ ِﺪى ﺑِ ِﻪ ﻗﺎل �ﻘﺪ ﺳﺄﺘﻟ‬ ‫ﻰﺷ ٍء ﻛﻨ‬
‫َ َ اﻣﻮال وﺟﻮد دارد از ﺗﻮ ﻣﯽﺑﻮد ﺗﻮ آنھﺎ را‬
‫ﺐ آدم‬
‫ْ‬
‫ﻠ‬ ‫ﺻ‬‫ﺖ ﻰﻓ ُ‬ ‫َﻣﺎ ُﻫ َﻮ أَ ْﻫ َﻮ ُن ﻣ ْﻦ َﻫ َﺬا َوأﻧ ْ َ‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻓﺪای ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺮدی؟ وی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آری‪.‬‬ ‫َّ‬
‫ﺖ إﻻ ِّ ْ‬ ‫َ‬
‫ﻻ � ُ ْﺮﺸ َك ﻰﺑ‪ .‬ﻓﺄ َ�ﻴْ َ‬
‫َ‬ ‫َْ َ‬
‫الﺮﺸ َك‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫أن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ازﯾﻦ ﮐﺎر آﺳﺎﻧﺘﺮی‬
‫از ﺗﻮ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ در ﭘﺸﺖ ﭘﺪرم آدم‬
‫ﺑﻮدی از ﺗﻮ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ‬
‫ﻧﯿﺎوری و ﺗﻮ ﺑﻪ ﺟﺰ از ﺷﺮک ﭼﯿﺰی را‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدی‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َّ َ َ ُ ُ َ‬
‫ﺎر َﻋﺬاﺑًﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻮل ﻷ ْﻫ َﻮن أ ْﻫﻞ َّ‬
‫اﻨﻟ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أن ا� �ﻘ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺳﺒﮏﺗﺮ و ﺳﺎدهﺗﺮی ﮔﺮﻓﺘﺎرﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ل ْﻮ أن لﻚ َﻣﺎ ِﻰﻓ‬
‫ْ َ ْ ُْ َ َْ‬ ‫َ‬
‫ﺖ �ﻔﺘَ ِﺪى ﺑِ ِﻪ«‪ .‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ از اﻣﻮال و اﺷﯿﺎء وﺟﻮد دارد از ﺗﻮ‬ ‫اﻷ ْر ِض ِﻣﻦ ﻰﺷ ٍء ﻛﻨ‬
‫ﻣﯽﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮ آن را ﻓﺪای ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺮدی و ھﻤﻪ آن اﻣﻮال و ﻣﺘﺎﻋﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺎﻟﮏ آن ﺑﻮدی‬
‫و در ﺗﺼﺮف ﺧﻮد داﺷﺘﯽ ﺗﻮ آنھﺎ را ﻓﺪﯾﻪ ﻣﯽدادی ﺗﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ازﯾﻦ ﻋﺬاب ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫َ‬ ‫َْ ُ‬ ‫َ َ ْ َْ َ‬
‫آن ھﺴﺘﯽ ﻧﺠﺎت دھﯽ؟ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻘﺪ َﺳﺄ ُﺘﻟﻚ َﻣﺎ ُﻫ َﻮ أﻫ َﻮن ِﻣ ْﻦ َﻫﺬا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰی‬
‫ﺖ‬ ‫ﻻ � ُ ْﺮﺸ َك ﻰﺑ‪ .‬ﻓَﺄَ َ�ﻴْ َ‬ ‫ََ َْ َ‬
‫ن‬ ‫أ‬ ‫م‬‫آد‬ ‫ﺐ‬
‫ُ ْ‬
‫ﻠ‬ ‫ﺻ‬ ‫ﻰﻓ‬ ‫ﺖ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ از ﻓﺪاﮐﺮدن اﻣﻮاﻟﺖ آﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﻮد‪َ » .‬وأَﻧ ْ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻻ ِّ ْ‬ ‫َّ‬
‫الﺮﺸ َك«‪ :‬و اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻦ وﻗﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮ در ﭘﺸﺖ آدم ﺑﻮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺮک‬ ‫ِإ‬
‫ﻧﯿﺎوری‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﺮک ﭼﯿﺰی را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدی و ﭼﻮن ﺷﺮک آوردی ﺑﻪ دوزخ داﺧﻞ‬
‫ﺷﻮ و ﺗﻠﺨﯽ ﻋﺬاب آن را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ۡ َ َ َ ُّ َ‬ ‫َ‬
‫ك ِم ۢن بَ ِ ٓ‬
‫�‬ ‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪ :‬وأﻧﺖ ﻓﯽ ﺻﻠﺐ آدم اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ اﺳﺖ‪�﴿ :‬ذ أخذ ر�‬
 ‫‪٣٧٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬
‫ۡ ُ ّ َّ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ّ ُ ۡ َ ُ ْ َ َ َ َ ٓ َ‬
‫� ش ِه ۡدنا ۚ أن‬
‫س ِهم �لست ب ِ َر�ِ�مۖ قالوا ب ٰ‬ ‫اد َم مِن ُظ ُهورهِم ذر�تهم وأشهدهم ٰٓ‬
‫� أنف ِ‬
‫َ َ‬
‫ء‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ‬ ‫ْ‬
‫َ� ُقولُوا يَ ۡو َم ٱلق َ�ٰ َمةِ إنَّا ُك َّنا َ� ۡن َ�ٰ َذا َ�ٰفل َ‬
‫ِ�‪] ﴾١٧٢‬اﻷﻋﺮاف‪» .[۱۷۲ :‬و زﻣﺎﻧﯽ )را ﯾﺎد ﮐﻦ(‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت از ﭘﺸﺖ ﻓﺮزﻧﺪان آدم‪ ،‬ﻧﺴﻠﺸﺎن را در آورد و آﻧﺎن را ﺑﺮ ﺧﻮدﺷﺎن ﮔﻮاه‬
‫ﮔﺮﻓﺖ )و ﻓﺮﻣﻮد‪ (:‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آری؛ ﮔﻮاھﯽ دادﯾﻢ‪) .‬اﯾﻦ ﮔﻮاھﯽ‬
‫را ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ( ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬ﻣﺎ از اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻏﺎﻓﻞ و ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮدﯾﻢ«‪ .‬آن روز ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻗﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺷﺪت ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺑﺘﺮﺳﺎن و ھﺸﺪار ده ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺰرگ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮک‪ ،‬ﻗﺘﻞ‪ ،‬زﻧﺎ‪ ،‬ﺳﻮدﺧﻮاری‪ ،‬ﺷﮫﺎدت ﺑﻪ دروغ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺣﻘﺎرت ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺬاب آﺧﺮت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ھﻤﻪ آنھﺎ را ﺑﺪھﺪ و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺷﺮک ﺑﺘﺮﺳﺎن و ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع ﺷﺮک را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺬر و‬
‫ذﺑﺢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻧﺎم ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ درود ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ٱ�َّ ّ‬ ‫َّ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ُّ َ َ َ‬
‫�ۚ )‪ (۵۶‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن درود‬
‫ِِ‬ ‫��ِكتهۥ يصلون‬ ‫﴿إِن ٱ� وم ٰٓ‬
‫َّ َ َ َ ُ ْ َ ُّ ْ َ َ ۡ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ای آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫َ َ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا صلوا عليهِ‬ ‫ٰٓ‬
‫آوردﯾﺪ درود ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ ﺑﺮ او و ﺳﻼم ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ِيما‪] ﴾٥٦‬اﻷﺣﺰاب‪.[۵۶ :‬‬ ‫َو َس ّل ُِموا ْ � َ ۡسل ً‬
‫ﺳﻼمﮐﺮدﻧﯽ‪.‬‬
‫� ٱ�َّ ّ‬‫َّ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ُّ َ َ َ‬
‫�ۚ﴾ درﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ِِ‬ ‫��ِكتهۥ يصلون‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ� وم ٰٓ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ذات ﻣﻘﺪس او و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬درود از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺛﻨﺎ و رﺿﺎی او ﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و از ﺟﺎﻧﺐ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬دﻋﺎ و ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و از ﻃﺮف ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺗﮑﺮﯾﻢ و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺷﺄن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ً‬ ‫ۡ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ُّ ْ َ َ ۡ َ َ ّ ُ ْ َ‬
‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا صلوا عليهِ وسل ِموا �سل ِيما﴾ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن وی‬
‫ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ای ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درود و ﺳﻼم ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٧٦‬‬

‫درودﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺒﺐ اﺻﻼح ﺣﺎل و ھﺪاﯾﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ و راه ﮐﻤﺎل و ﺳﻌﺎدت را‬
‫ﺑﺮاﯾﺘﺎن در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ و درود ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ زﯾﺎدﺗﯽ ﺷﺮف و ﺑﻠﻨﺪی ﻣﻘﺎم و ﻋﻠﻮ ﻣﺮﺗﺒﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ در ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ھﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫واﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ج درود ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ادای اﯾﻦ واﺟﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮای ﯾﮑﺒﺎر در ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ا� ﺻﻞ ﻰﻠﻋ �ﻤﺪ وﺳﻠﻢ �ﺴﻠﻴﻤﺎ« ً◌ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺣﺞ ﮐﻪ آن ھﻢ در ﻋﻤﺮ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ از ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻪ ﺟﺎ آورد‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ و ﺳﺒﺐ زﯾﺎدﺗﯽ ﺛﻮاب ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻃﻠﺐ را واﺿﺢ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ درودﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دارای ﺛﻮاب زﯾﺎد و از ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ‬
‫اﻋﻤﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺻﯿﻐﻪھﺎی درود ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﻓﻀﻞ آنھﺎ درود‬
‫َ َ َ َّ ْ َ َ َ‬ ‫ُ َ َّ‬ ‫َّ ُ َّ َ ِّ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫آل‬
‫آل �ﻤ ٍﺪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺻﻠﻴﺖ ﻰﻠﻋ ِ‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻤﯿﻪ اﺳﺖ‪» :‬الﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وﻰﻠﻋ ِ‬
‫ْ َ َ َّ َ َ ٌ‬ ‫ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ‬ ‫ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫ﻤﺣﻴﺪ‬
‫آل ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ِإﻧﻚ ِ‬
‫آل �ﻤ ٍﺪ ﻛﻤﺎ ﺑﺎر�ﺖ ﻰﻠﻋ ِ‬ ‫ﺎرك ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وﻰﻠﻋ ِ‬ ‫ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ و� ِ‬
‫َ ٌ‬
‫ﻴﺪ«‪.‬‬ ‫�‬‫ِ‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج درود ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ده‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺮای وی ﺛﻮاب ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ آﻣﻮزش درود و ﺻﻠﻮه ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬

‫َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ‬
‫ا� ﻛﻴْ َﻒ ﺣﯿﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬لﻤﺎ ﻗﺎلﻮا ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬
‫ُ ُ‬
‫ا� ‪-‬ج‪ -‬ﻗﻮلﻮا‪ :‬ﭼﻮن ﯾﺎران از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬ ‫ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ﻧﺼ� ﻋﻠﻴﻚ‪� .‬ﻘﺎل رﺳﻮل ِ‬
‫َ‬ ‫َّ ُ َّ َ ِّ َ َ‬
‫اﺟ ِﻪ َو ُذ ِّر َّ� ِﺘ ِﻪ‪َ ،‬ﻛ َﻤﺎ ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ درود‬ ‫ِ‬ ‫و‬‫ﻰﻠﻋ ُ�َ َّﻤ ٍﺪ َوأ ْز َ‬ ‫الﻠﻬﻢ ﺻﻞ‬
‫ﻰﻠﻋ ُ�َ َّﻤﺪ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪:‬‬ ‫َْ َ ََ ْ ََ‬ ‫َ َّ ْ َ َ َ‬
‫ٍ‬ ‫ﺎرك‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻴﻢ‬ ‫ﻫ‬ ‫ِ‬ ‫ا‬‫ﺮ‬ ‫ﺑ‬‫إ‬
‫ِ‬ ‫آل‬‫ِ‬ ‫ﻰﻠﻋ‬ ‫ﺻﻠﻴﺖ‬
‫ﺖ َﻰﻠﻋ آل اﻟﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻋﻠﯽ ﳏﻤﺪ‪ ...‬ﺧﺪاﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫َ‬ ‫ﺎر� َ‬‫ْ‬ ‫َوأَ ْز َواﺟﻪ َوذ ِّر َّ�ﺘﻪ‪ ،‬ﻛ َﻤﺎ ﺑَ َ‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬
‫و ھﻤﺴﺮان و ﻓﺮزﻧﺪان او رﺣﻤﺖ ﮐﻦ‪،‬‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫إﺑ ْ َﺮا ِﻫ َ‬
‫�ﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬ ‫ﻴﻢ‪ِ ،‬إﻧﻚ ِ‬ ‫ِ‬
 ‫‪٣٧٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮ اوﻻد اﺑﺮاھﯿﻢ رﺣﻤﺖ‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎدی و ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ھﻤﺴﺮان و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮ اوﻻد‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮﮐﺖ دادی‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺳﺘﻮدۀ و‬
‫ﺑﺮﺗﺮ ھﺴﺘﯽ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬

‫َ َ ُ َ‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ل َﻤﺎ ﻗﺎلﻮا ُﻪﻟ«‪ :‬در اﯾﻨﺠﺎ ﯾﺎران از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﮐﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﯿﻐﻪای ﺑﺮ وی درود ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ؟‬
‫َُ‬ ‫َُ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫َّ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺟﻮابﺷﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪» :‬الﻠ ُﻬ َّﻢ َﺻﻞ َﻰﻠﻋ � َّﻤ ٍﺪ وآل � ِّﻤ ٍﺪ‪ «...‬زﯾﺮا‬
‫آن ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺮاﻓﺖ و ﻣﺮﺗﺒﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻃﻮری ﮐﻪ اھﻠﯿﺘﺶ را دارد ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪای ﺑﺰرگ او را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه و ﺑﺮای ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎر‬
‫ﻧﺒﻮت اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده ﺗﺎ آن را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و در ﭘﺮﺗﻮ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن اﻧﺴﺎن ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮو ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و او را ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ واﺿﺢ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ آن را داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ از ﺷﺮاﻓﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﺎ ھﻤﺴﺮان و ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ده و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اوﻻد ﻋﻘﯿﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﯿﺰ در ﺷﻤﺎر آل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ داﺧﻞ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ درودﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ÷ آﻧﻘﺪر ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﺑﺎر درود ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺛﻮاب ده ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ درودﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج او را از ﮐﺎرھﺎﯾﺶ ﺑﺎزدارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﺸﮑﻼت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت او را ﮐﻔﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٧٨‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ داﺳﺘﺎن داوود و ﺳﻠﯿﻤﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ُ َ َ ُ َۡ َ َ ۡ َۡ ُ َ‬
‫)‪ (۷۸‬و داوود و ﺳﻠﯿﻤﺎن ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ان ِ�‬ ‫﴿وداوۥد وسلي�ٰن إِذ �كم ِ‬
‫ُ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫� ۡرث إ ۡذ َ� َف َش ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ت �ِيهِ � َن ُم ٱلق ۡو ِم َو� َّنا‬
‫داوری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ در ﮐﺸﺘﺰار‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ٱ َ ِ ِ‬
‫َ َ َّ ۡ َ َ ُ َ ۡ َ َ‬ ‫ُ ۡ‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ در آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻗﻮم و‬
‫� ِهدِين‪� ٧٨‬فهم�ٰها سلي�ٰنۚ‬
‫َ‬ ‫ك ِم ِه ۡم َ ٰ‬ ‫ِ�‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ داوری آﻧﺎن را ﮔﻮاھﺎن‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ُ ًّ‬
‫ۡٗ‬ ‫ََۡ ُ ۡ ٗ‬
‫َو� َءاتينا حكما َوعِلما ۚ﴾ ]اﻷﻧﺒﯿﺎء‪:‬‬
‫ﻓﮫﻤﺎﻧﺪﯾﻤﺶ ﺑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن و ھﺮﯾﮏ را دادﯾﻢ‬
‫ﺣﮑﻤﯽ و داﻧﺸﯽ‪.‬‬ ‫‪.[۷۹-۷۸‬‬
‫َ َ َ‬
‫ﺷﺮح‪َ ﴿ :‬ود ُاوۥد َو ُسل ۡي َ� ٰ َن﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﻣﺤﻤﺪ! داﺳﺘﺎن داوود و ﺳﻠﯿﻤﺎن را ﮐﻪ ھﺮدو‬
‫ان ِ�‬ ‫ۡ َۡ ُ َ‬
‫ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﺎد آور‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِذ �كم ِ‬
‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫� ۡرث﴾ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﮐﺮدﻧﺪ ھﺮدو در ﺑﺎرۀ ﮐﺸﺘﺰار‪﴿ :‬إ ۡذ َ� َف َش ۡ‬
‫ت �ِيهِ � َن ُم ٱلق ۡو ِم﴾‬ ‫ِ‬ ‫ٱ َ ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺐ ھﻨﮕﺎم ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺪون ﭼﻮﭘﺎن آن را ﭼﺮﯾﺪه و ﺗﻠﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫�هد َ‬ ‫َ ُ َّ ُ ۡ ۡ َ‬
‫ِين﴾ ﻣﺎ در ﺑﺎرۀ ﺣﮑﻢﺷﺎن ﮔﻮاه ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﯾﻢ و‬ ‫﴿و�نا ِ�ك ِم ِهم ٰ ِ‬
‫ﭼﯿﺰی از ﺣﮑﻢﺷﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ داوود ÷ ﻓﺮﻣﺎن داد‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان‬
‫را ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺸﺘﺰار در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺴﺎرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زراﻋﺘﺶ وارد آﻣﺪه ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ و ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷‬
‫ﺣﮑﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﮐﺸﺖ را ﺑﮕﯿﺮد و در آن ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯽ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدد و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺰرﻋﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺑﮕﯿﺮد و از ﺷﯿﺮ و ﭘﺸﻢ و ﻧﺘﺎﯾﺞ آنھﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻪھﺎی ﮐﺸﺖ ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و‬
‫ﭼﯿﺰی از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﮐﻢ ﻧﺪھﺪ‪ .‬اﯾﻦ داورﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن داﺷﺖ و داوری او از‬
‫داوری ﭘﺪرش داوود ÷ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ََ‬
‫﴿�ف َّه ۡم َ�ٰ َها ُسل ۡي َ� ٰ َنۚ﴾ ﭘﺲ ﻓﮫﻤﺎﻧﺪﯾﻤﺶ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﮑﻢ درﺳﺖ در اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﯾﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻓﺘﻮی را ﺑﻪ وی اﻟﮫﺎم ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬داوود ÷ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ داورﯾﺶ ﻣﻮرد ﻣﺆاﺧﺬه ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻮن او ﻧﯿﺰ اﺟﺘﮫﺎد ﮐﺮده وﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﭘﺲ ﺑﺮای او ھﻢ ﺛﻮاب اﺟﺘﮫﺎدش داده‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ًّ َ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و از ھﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪َ ﴿ :‬و� َءات ۡي َنا ُحك ٗما َوعِل ٗما ۚ﴾ ﻣﺎ ﺑﻪ ھﺮدوﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﻘﺎم ﻓﺮﻣﺎن رواﺋﯽ و ﺣﮑﻢ را داده اﯾﻢ و در ھﺮدوی اﯾﺸﺎن ﺣﮑﻤﺖ و داﻧﺎﺋﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
 ‫‪٣٧٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﺸﮑﻼت را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از وﺳﻌﺖ ﻋﻠﻢ ﺧﺪا و اﺣﺎﻃﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ از او‬
‫ﺗﺮس داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺮم ﺑﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن از ﺟﻤﻠﮥ اﺧﺒﺎر ﺑﻪ ﻏﯿﺐ و ﻣﻌﺠﺰه ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﻘﺎھﺖ را در دﯾﻦ روزی‬
‫ﮐﻨﺪ و اﺣﮑﺎم و داﻧﺶ ﺷﺮﯾﻌﺖ و دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ دھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻨﮫﺎ ذات‬
‫ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﻌﻠﻢ و آﻣﻮزﮔﺎر ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎن دو زن و داوری ﺳﻠﯿﻤﺎن‬

‫ْ َََ‬ ‫َ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دو زن در ﺻﺤﺮاﺋﯽ‬ ‫ﺎن َﻣ َﻌ ُﻬ َﻤﺎ‬ ‫ﺖ امﺮأﺗ ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﺎﻛﻧ ِ‬
‫دو ﮐﻮدک ﺧﻮد را ھﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﮔﯽ‬ ‫ﺐ ﺑِﺎﺑ ْ ِﻦ‬ ‫ﺐ ﻓَ َﺬ َﻫ َ‬ ‫اﺬﻟﺋْ ُ‬ ‫ِّ‬ ‫ﺎﻫ َﻤﺎ َﺟ َ‬
‫ﺎء‬
‫َْ ُ‬
‫ا�ﻨ‬
‫آﻣﺪ ﮐﻮدک ﯾﮑﯽ ازﯾﺸﺎن را ﺑﺮد‪ ،‬رﻓﯿﻘﻪ او‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ﺖ َﺻﺎﺣﺒَﺘُ َﻬﺎ إ� َﻤﺎ ذﻫ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اﻫ َﻤﺎ‪� ،‬ﻘﺎﻟ ْ‬‫َ‬ ‫ْ َ ُ‬
‫ﺐ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِإﺣﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺮگ ﮐﻮدک ﺗﻮ را ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زن‬ ‫ﺑﺎﺑْﻨﻚ‪َ .‬وﻗَﺎﻟَﺖ اﻷ ْﺧ َﺮى إ َّ� َﻤﺎ َذ َﻫ َ‬ ‫ُ‬
‫ﺐ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﮐﻮدک ﺗﻮ را ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫َ َُ ََ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ﺑﺎﺑْﻨﻚ‪�َ .‬ﺘَ َ‬
‫اود‪� ،‬ﻘﻰﻀ ﺑِ ِﻪ‬ ‫ﺤﺎﻛ َﻤﺘَﺎ إِﻰﻟ د‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﺰد داود ÷ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ‬ ‫َ ََ َ ُ َْ ْ َ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ﻜَْ‬ ‫ْ ُ‬
‫اود‬ ‫ﺮﺒى ﻓﺨﺮﺟﺘﺎ ﻰﻠﻋ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑ ِﻦ د‬ ‫لِﻠ‬
‫ﻣﻔﺎد زن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺣﮑﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن از ﻧﺰد‬ ‫ُ ُّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ِّ ِّ‬ ‫َ َََْ ُ ََ َ ُْ‬ ‫َ‬
‫� أﺷﻘﻪ‬ ‫ﻮ� ﺑِﺎلﺴﻜ ِ‬ ‫ﻓﺄﺧﺮﺒﺗﺎه‪� .‬ﻘﺎل ا�ﺘ ِ‬
‫داوود ÷ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ را‬ ‫ُّ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ‬ ‫ََُْ َ َ َ َ‬
‫ﻤﺣﻚ‬ ‫ﺖ الﺼﻐﺮى ﻻ �ﻔﻌﻞ ﻳﺮ‬ ‫ﺑيﻨﻬﻤﺎ‪� .‬ﻘﺎﻟ ِ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﭘﺪرﺷﺎن را ﺑﺎ وی در‬
‫ُّ ْ‬ ‫َّ ُ ُ ْ ُ َ َ َ َ‬
‫ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﺎردی‬ ‫ﻠﺼﻐ َﺮى‪.‬‬ ‫ا�‪ ،‬ﻫ َﻮ ا�ﻨﻬﺎ‪� .‬ﻘﻰﻀ ﺑِ ِﻪ ل ِ‬
‫ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﮐﻮدک را در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ دو‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫زن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﭽﻪ ﻓﺮزﻧﺪ او اﺳﺖ‪،‬‬
‫ً‬
‫ﺑﻌﺪا ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ ﻃﻔﻞ را ﺑﻪ‬
‫زن ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺪھﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٨٠‬‬
‫ْ َََ‬ ‫َ َ‬
‫ﺎن«‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و دﺷﻮار اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺖ امﺮأﺗ ِ‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ﺎﻛﻧ ِ‬
‫ﮐﺴﯽ آن را ﺑﺪون ﻣﺪرﮐﯽ ﺧﺒﺮ دھﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﻗﺼﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻧﺒﻮت اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫اﯾﻦ اﺧﺒﺎر را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺻﻮرت وﺣﯽ ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او وﺣﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و وﻗﻮع اﯾﻦ داﺳﺘﺎن در ﻋﺼﺮ داوود ÷ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﻗﺮنھﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ و‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻃﻮری آن را ﻗﺼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ آن را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﭘﯿﺶ‬
‫روی او ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻣﺤﻤﺪ ج داﺷﺘﻪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺠﺰات‬
‫ََ َ َ ََ َ َ َُ ََ َ‬
‫اود‪� ،‬ﻘﻰﻀ ﺑِ ِﻪ‬ ‫ﻧﺒﻮت ﮐﻪ اﺧﺒﺎر ﺑﻪ ﻏﯿﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﺘﺤﺎﻛﻤﺘﺎ إِﻰﻟ د‬
‫ﻜَْ‬ ‫ْ ُ‬
‫ﺮﺒى«‪ .‬داود ÷ ﮐﻪ در آن روز ﭘﺎدﺷﺎھﯽ و ﻧﺒﻮت داﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد زن ﺑﺰرگ ﺣﮑﻢ‬ ‫لِﻠ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯿﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺻﺪق‪ ،‬او را داﺷﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺨ َﺮ َﺟﺘَﺎ َﻰﻠﻋ‬
‫ُ ََْ َ ْ َ َُ ََ ْ َََ‬
‫ﺮﺒﺗ ُﺎه«‪ .‬ﭼﻮن از ﻧﺰد داوود ÷ ﺑﯿﺮون ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ را‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑ ِﻦ داود ﻓﺄﺧ‬
‫ﻮ�‬ ‫ََ َ ُْ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﮑﻢ ﭘﺪرش را ﺑﺎ وی در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻘﺎل ا�ﺘ ِ‬
‫ِّ ِّ َ ُ ُّ ْ‬
‫� أﺷﻘ ُﻪ ﺑَي َﻨ ُﻬ َﻤﺎ«‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺎﻗﻮﯾﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﭽﻪ را ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا‬ ‫ﺑِﺎلﺴﻜ ِ‬
‫ھﺮﯾﮑﯽ ادﻋﺎی ﻃﻔﻞ را دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎدر ﻃﻔﻞ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﭽﻪ را دو‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد زد ﻣﮑﻦ ﻣﮑﻦ دﺳﺖ ﻧﮕﮫﺪار‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻮدک ﻓﺮزﻧﺪ آن زن ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ُّ ْ‬ ‫ََ َ‬
‫ﻠﺼﻐ َﺮى«‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ ﻃﻔﻞ را ﺑﻪ زن ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻘﻰﻀ ﺑِ ِﻪ ل ِ‬
‫ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او راﺿﯽ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺪ و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷‬
‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدک از اوﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪ زن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ داﻧﺶ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﺮای ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪاﺳﺘﺎن داوری ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ًّ َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫﴿�ف َّه ۡم َ�ٰ َها ُسل ۡي َ� ٰ َنۚ َو� َءات ۡي َنا ُحك ٗما َوعِل ٗما ۚ﴾ »ﭘﺲ ﻓﮫﻢ داوری درﺑﺎرهی اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را ﺑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن دادﯾﻢ و ﺑﻪ ھﺮ ﯾﮏ ﺣﮑﻤﺖ و داﻧﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪﯾﻢ«‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ھﺮﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ھﺪاﯾﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ را در ﮐﺎرھﺎ اﻟﮫﺎم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ھﻤﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن از ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎس ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﻮﺷﺰد ﮐﻦ ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺣﺎﻻﺗﯽ ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٨١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از ﻓﻘﺎھﺖ و داﻧﺶ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‬

‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺧﻮردن ﻣﺎلﻫﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ ُ ٓ ْ‬
‫)‪ (۲۹‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ!‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا � تأ�لوا‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َّ ٓ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ‬
‫أ ۡم َ�ٰل�م بَ ۡي َن�م بِٱل َ�ٰ ِط ِل إِ� أن‬
‫ﻧﺨﻮرﯾﺪ ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد را در ﻣﯿﺎن‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻨﺎﺣﻖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ داد و‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ُ َ َ ً َ َ‬
‫اض ّمِن� ۡ ۚم َو�‬ ‫ت�ون ت ِ�ٰ َرة عن ت َر ٖ‬
‫ﺳﺘﺪی ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و‬
‫ُ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َ ُ َ ُ ۡ َّ َّ َ َ َ‬
‫ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ ،‬ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫� �ن بِ� ۡم‬ ‫�قتلوا أنفس� ۚم إِن ٱ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َرحِيما‪] ﴾٢٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۲۹ :‬‬
‫ٗ‬
‫َ َ‬
‫ْ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬اﺳﻼم را دﯾﻦ و‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ﺷﺮح‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ÷ را ﻧﺒﯽ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﯿﺪ‪ ،‬آنھﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ اﺣﮑﺎم و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺷﺮﻋﯽ را ﻣﺘﻮﺟﻪ آنھﺎ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد در‬
‫ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺨﻮرﯾﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪون ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل را ﺣﻼل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫َ‬ ‫َّ ٓ َ َ ُ َ َ ٰ َ ً َ َ‬
‫اض‬‫دادن ﻋﻮض ﯾﺎ ﺑﻪ رﺿﺎﻣﻨﺪی‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶﻧﻤﻮدن‪﴿ ،‬إِ� أن ت�ون ت ِ�رة عن ت ٖ‬
‫ر‬
‫ُ‬
‫ّمِن� ۡ ۚم﴾ اﯾﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﻧﮫﯽ ﻋﻤﻮم ﺧﻮردن ﻣﺎل ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ و ﺑﺪون ﻋﻮض اﺳﺘﺜﻨﺎء‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻔﻌﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن از راه ﺗﺠﺎرت و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورد ﺣﻼل‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﺮادی ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺑﻪ رﺿﺎﻣﻨﺪی ھﺮدو ﻃﺮف ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﺪهاﻧﺪ در ﺑﯿﻊ‬
‫ﺧﻮد دارای اﺧﺘﯿﺎر ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﺴﺦ ﮐﻨﻨﺪ«‪ .‬و ﻧﯿﺰ آن ﺣﻀﺮت ج‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﯿﻊ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮدو ﻃﺮف ﺑﻪ رﺿﺎ و رﻏﺒﺖ آن را‬
‫ُ‬ ‫َ َۡ ُ ْ َ ُ‬
‫اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬و� �ق ُتل ٓوا أنف َس� ۡ ۚم﴾‪ :‬ﻧﻔﺲھﺎی ﺧﻮد را‬
‫ﻧﮑﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن را از ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲھﺎ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد‬
‫ﺷﺨﺺ و ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ھﺮدو ﻗﺘﻞ ﺣﺮام اﺳﺖ و از ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﮐﺒﯿﺮه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺮامﺑﻮدن ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ را ﭼﻨﯿﻦ‬
‫َّ َّ َ َ َ ُ‬
‫� ۡم َرح ٗ‬
‫ِيما﴾‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎن‬ ‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ� �ن ب ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٨٢‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻔﻘﺘﯽ ﮐﻪ دارد ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﻧﻔﺲھﺎی ﺧﻮد را ﺑﮑﺸﯿﺪ ﺗﺎ از‬
‫ﯾﮑﻄﺮف از ﻧﻌﻤﺖ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮاﻧﻘﯿﻤﺖ اﺳﺖ ﻣﺤﺮوم ﻧﺸﻮﯾﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺬاب ھﻤﯿﺸﮕﯽ آﺧﺮت ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ و آراﻣﺶ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ھﻤﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺳﺒﺐ ﻋﺬاب و ﻣﺤﺮومﺷﺪن از‬
‫رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ را ﮐﻪ ﺷﺨﺺ از راه ﺗﺠﺎرت ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﻮازﯾﻦ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآورد ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﻼل اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ھﺰارھﺎ در ھﺰار ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﮐﺮﯾﻤﻪ‪:‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺘﻦ دﯾﮕﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺰاﯾﺶ‬
‫ﺟﺎوﯾﺪﻣﺎﻧﺪن در آﺗﺶ دوزخ ﺑﺎ ﻏﻀﺐ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ اﻧﺘﺤﺎر و ﺧﻮدﮐﺸﯽ‬

‫َ َ َ َ َ َ َ ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از‬ ‫ﻴﻤ ْﻦ ﺎﻛن �ﺒْﻠ� ْﻢ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﺎﻛن ِ�‬
‫ﻜﻴﻨًﺎ ﻓَ َ‬ ‫َ‬
‫ُ ْ ٌ َ َ َ َ َ َ ِّ‬ ‫ٌ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدی دﺳﺘﺶ ﺟﺮاﺣﺘﯽ داﺷﺖ‬ ‫ﺤ َّﺰ‬ ‫َر ُﺟﻞ ﺑِ ِﻪ ﺟﺮح‪ ،‬ﻓﺠ ِﺰع ﻓﺄﺧﺬ ِﺳ‬
‫او را ﻧﺎآرام ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺎردی را ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﺎت‪ ،‬ﻗَ َﺎل َّ ُ‬ ‫َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ‬
‫ا�‬ ‫ﺑِﻬﺎ ﻳﺪه‪� ،‬ﻤﺎ رﻗﺄ اﺪﻟم ﺣﻰﺘ ﻣ‬
‫و ﺑﺪان دﺳﺘﺶ را ﺑﺮﯾﺪ‪ .‬ﺧﻮن ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺎﻣﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺎد َر� َ�ﺒْﺪى ﺑﻨَ ْﻔﺴﻪ ‪َ ،‬ﺣ َّﺮ ْﻣ ُ‬ ‫ََ َ َ َ‬
‫ﺖ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫�ﻌﺎﻰﻟ ﺑ ِ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ او را ھﻼک ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ْ َّ َ‬ ‫َ‬
‫َﻋﻠﻴْ ِﻪ اﺠﻟَﻨﺔ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪهام در ھﻼک ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﭘﯿﺸﺪﺳﺘﯽ و‬
‫ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮ او ﺣﺮام ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ٌ‬ ‫َ َ َ ْ َ َ ََْ ُ‬
‫� ْﻢ َر ُﺟﻞ«‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در اﯾﻨﺠﺎ از ﺣﺎدﺛﻪای ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪» :‬ﺎﻛن ِ�ﻴﻤﻦ ﺎﻛن �ﺒﻠ‬
‫ﮐﻪ در زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن از ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ رأی و‬
‫ﻓﮑﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از روی ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬داﻧﺶ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﮐﺴﺒﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ وﺣﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﺼﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدی دﺳﺘﺶ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه و ﺑﻪ درد آﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺎ او را ﻧﺎآرام ﮔﺮداﻧﯿﺪ و او ﺻﺒﺮ ﻧﮑﺮده ﭘﺲ‬
‫ﭼﺎﻗﻮی را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺪان دﺳﺘﯽ را ﮐﻪ درد ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮن ﺟﺎری ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ او را‬
 ‫‪٣٨٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫ھﻼک ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻨﺪهام در ھﻼﮐﺖ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﭘﯿﺸﺪﺳﺘﯽ ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﮫﺸﺖ‬
‫را ﺑﺮ وی ﺣﺮام ﮐﺮدم‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎن دادم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻧﺸﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﺧﺮت‬
‫ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ داﺧﻞ ﻧﺸﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دوزخ ﺑﺮود‪ ،‬زﯾﺮا در آن روز ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ ﺑﺮای اھﻞ ﻣﺤﺸﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬آری‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ در ﺑﺎرۀ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﮔﺮوھﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﺖ و ﮔﺮوھﯽ ﺑﻪ دوزخ‬
‫ﺑﺮوﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ھﻤﯿﻦ داﺳﺘﺎن در زﻣﺎن آن ﺣﻀﺮت ج ﻧﯿﺰ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺟﻨﮓھﺎ ﮐﻪ ﺧﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﺗﺸﺮﯾﻒ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺮدی را دﯾﺪﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﺮ‬
‫ﻏﺮان در ﻣﯿﺪان ﺟﻮﻻن ﮐﺮده و ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮد و از ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺟﺮأت او ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬او در آﺗﺶ اﺳﺖ ﯾﺎران از ﮔﻔﺘﻪ آن ﺣﻀﺮت ج در ﺑﺎرهاش‬
‫ﺑﺸﮕﻔﺖ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ او ﺑﻮده و او را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ زﺧﻢ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و زﺧﻢھﺎ او را ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را در ﺑﺎرهاش ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﻋﺒﺘﺎر ﮐﺮدار ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺮﺣﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺲ ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺂﺧﺮ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮود‬ ‫ﺣﮑﻢ ﻣﺴﺘﻮری و ﻣﺴﺘﯽ ھﻤﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻤﺖ اﺳﺖ‬
‫‪ -۴‬ﺟﺎریﺷﺪن ﺧﻮن ﺳﺒﺐ ﻗﺘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻠﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ و ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮی را ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﺑﻪ دوزخ ﻣﯽرود‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر ﺳﺎﺑﻘﻪدار‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ون م َِن ٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬ ‫َ‬
‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َّ ُ َ‬
‫)‪ (۱۰۰‬و ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ از ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و‬ ‫�ن‬ ‫﴿وٱل�بِقون ٱ�ول‬
‫ِ ِ‬
‫اﻧﺼﺎر و آﻧﺎن ﮐﻪ ﭘﯿﺮویﺷﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َ َّ َ َّ َ ُ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ‬
‫ٰ‬
‫وٱ�نصارِ وٱ�ِين ٱ�بعوهم �ِإِح� ٖن‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری‪ ،‬ﺧﺸﻨﻮد اﺳﺖ ﺧﺪا از اﯾﺸﺎن و‬ ‫ُ ْ َۡ َ َ َ‬ ‫َّ ِ َ َّ ُ َ ۡ‬
‫� �ن ُه ۡم َو َرضوا �ن ُه َوأع َّد ل ُه ۡم‬ ‫ر� ٱ‬
‫ﺧﺸﻨﻮدﻧﺪ از او‪ ،‬و آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺮای‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫� َت َها ٱ�نۡ َ� ٰ ُر َ� ٰ ِ� َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َّ‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺎغھﺎﺋﯽ ﮐﻪ روان اﺳﺖ زﯾﺮ آنھﺎ‬ ‫ِين‬ ‫ت � ِري‬ ‫ج�ٰ ٖ‬
‫َ َ‬
‫ﺟﻮیھﺎ‪ ،‬ﺟﺎوﯾﺪاﻧﻨﺪ در آن ھﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫يم‪﴾١٠٠‬‬ ‫ِيها ٓ �بَ ٗد�ۚ َ�ٰل َِك ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬ ‫�‬
‫اﺳﺖ رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ‪.‬‬ ‫]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۰۰ :‬‬
‫َ َّ ٰ ُ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ل�بِقون ٱ� َّولون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻤﺎن‪ ،‬ھﺠﺮت‪ ،‬ﻓﻄﺮت‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱ‬
‫َ‬
‫�ن َوٱ ۡ� َ‬
‫و ﺟﮫﺎد ﺳﺒﻘﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬م َِن ٱل ۡ ُم َ�ٰجر َ‬
‫نصارِ﴾‪ :‬ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﮐﻪ از دﯾﺎر ﺧﻮد ﻣﮑﮥ ﻣﻌﻈﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ھﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ از‬
‫ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و‬ ‫ِ‬ ‫ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس و ﺧﺰرج ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﻟﻘﺐ اﻧﺼﺎر‬
‫َ َّ َ َّ َ ُ ُ‬
‫وهم �ِإ ِ ۡح َ ٰ‬
‫� ٖن﴾‪:‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ھﻤﺮاھﺶ را ﻧﺼﺮت و ﯾﺎری ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱ�ِين ٱ�بع‬
‫ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪھﺎی ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را در اﯾﻤﺎن و ﻧﺼﺮت و ھﺠﺮت و ﺟﮫﺎد ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪۀ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮری ﮐﻪ از ﺣﺪود دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﺎت رﺳﻮل‬
‫� ٱ َّ ُ‬
‫�‬ ‫اﻟﻠﻪ ج از ﻧﮕﺎه ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ و زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َّ ﴿ :‬ر ِ َ‬
‫َۡ‬
‫�ن ُه ۡم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ أ از ﺳﺎﺑﻘﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ از ﻣﮫﺎﺟﺮان و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﻮﺷﻨﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎﻧﯽ درﺳﺖ و ﮐﺮداری ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٨٦‬‬
‫ُ ْ َۡ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َرضوا �ن ُه﴾‪ :‬آنھﺎ ھﻢ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﻌﻤﺖھﺎ و‬
‫ﺗﻌﺎرﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ارزاﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬
‫ۡ َٰ ُ َ ٰ َ َ ٓ ٗ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ۡ ُ َ َ َ َّ َ ُ ۡ َ َّ ٰ َ ۡ‬
‫ِيها �بَدا﴾ ﺑﺮای‬ ‫ت � ِري � َت َها ٱ�ن�ر � ِ�ِين �‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬نه وأعد لهم ج� ٖ‬
‫آنھﺎ ﺑﮫﺸﺖھﺎﺋﯽ آﻣﺎده ﮐﺮده ﮐﻪ ﺟﻮیھﺎ از زﯾﺮ درﺧﺘﺎن آنھﺎ رواﻧﻨﺪ و ﺑﺮﺧﻮرداری از‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎﺋﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺗﻼوت ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و اﮔﺮ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﻮد آن را‬
‫واﺿﺢ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪:‬‬
‫دوﺳﺘﯽﺷﺎن ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن و دﺷﻤﻨﯽ آﻧﺎن ﺳﺒﺐ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬راه ﻧﺠﺎت ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﭘﯿﺮوی از ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﻋﺒﺎدات‪ ،‬اﺧﻼق و آداب از آﻧﺎن ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را در ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﯿﺮوی‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺑﻪ آن وﻋﺪه ﮐﺮده ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺧﻮﺷﻨﻮدی و رﺿﺎی اﻟﮫﯽ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺟﺎوﯾﺪاﻧﯽ ﺑﮫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺆﻣﻦ اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‬

‫َّ‬ ‫َْ َ ُ َ ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ‬ ‫� ُّﺒ ُﻬ ْﻢ إِﻻ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬اﻷﻧﺼﺎر ﻻ ِ‬
‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ْ‬
‫ﻧﻤﯽدارد ﻣﮕﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺆﻣﻦ و دﺷﻤﻦ‬ ‫ُمﺆ ِﻣ ٌﻦ‪َ ،‬وﻻ �ﺒْ ِﻐ ُﻀ ُﻬ ْﻢ ِإﻻ ُﻣﻨﺎ ِﻓ ٌﻖ ‪َ � ،‬ﻤ ْﻦ‬
‫َ َ َ ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫أَ َﺣ َّﺒ ُﻬ ْﻢ أَ َﺣ َّﺒ ُﻪ َّ ُ‬
‫ﻧﻤﯽدارد اﯾﺸﺎن را ﻣﮕﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ا�‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ أ ْ�ﻐﻀ ُﻬ ْﻢ أ ْ�ﻐﻀﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او‬
‫ا�‪.‬‬‫َّ ُ‬
‫را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را‬
‫»رواه اﺒﻟﺨﺎري«‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﯽدارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ وی را دﺷﻤﻦ‬ ‫َْ َ ْ ْ ُ َ ُ ْ ُ َ َ‬
‫اﻷﻧ ْ َ‬
‫ﺎر‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ﺼ‬ ‫َوﻗﻮﻪﻟ‪ :‬لﻮﻻ ال ِﻬﺠ َﺮة ﻟﻜﻨﺖ ِﻣﻦ‬
‫ﻣﯽدارد‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮﺗﺮی‬
‫ھﺠﺮت ﻧﻤﯽﺑﻮد ﻣﻦ ﯾﮏ ﻓﺮدی از اﻧﺼﺎر‬
‫ﻣﯽﺑﻮدم‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫‪٣٨٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬ ‫َْ َ ُ َ ُ‬
‫�ﺒﻬﻢ«‪ ،‬اﻧﺼﺎر ﺟﻤﻊ ﻧﺎﺻﺮ و ﯾﺎ ﻧﺼﯿﺮ اﺳﺖ و ﻣﺮاد از‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﻷﻧﺼﺎر ﻻ ِ‬
‫اﯾﺸﺎن دو ﻗﺒﯿﻠﮥ اوس و ﺧﺰرج اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ اﻧﺼﺎر‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ و اﺻﺤﺎبﺷﺎن را ﻧﺼﺮت دادﻧﺪ و دﯾﻦ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم را‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺟﺰ ﺷﺨﺺ ﻣﺆﻣﻦ اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ ﻧﻤﯽدارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ‬
‫ﻣﯽدارد‪ ،‬ﻟﺬا آن ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺆﻣﻦ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا دوﺳﺖ دارد ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﮐﻔﺮ ﺧﻮد را ﺑﭙﻮﺷﺪ‬
‫ا�«‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را دوﺳﺖ دارد‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �َ » :‬ﻤ ْﻦ أَ َﺣ َّﺒ ُﻬ ْﻢ أَ َﺣ َّﺒ ُﻪ َّ ُ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪ ،‬زﯾﺮا اﻧﺼﺎر اوﻟﯿﺎء و دوﺳﺘﺎن ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را‬
‫دﺷﻤﻦ دارد ﺧﺪاوﻧﺪ او را دﺷﻤﻦ ﻣﯽدارد‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و دﺷﻤﻦ‬
‫َْ َ ْ ْ ُ َ ُ ْ ُ َ َ‬
‫اﻷﻧ ْ َ‬
‫ﺎر«‪ .‬اﮔﺮ ﻓﻀﺎﯾﻞ ھﺠﺮت‬‫ِ‬ ‫ﺼ‬ ‫دوﺳﺘﺎن او ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬لﻮﻻ ال ِﻬﺠ َﺮة ﻟﻜﻨﺖ ِﻣﻦ‬
‫و ﺛﻮاﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮ در آﺧﺮت از ﻧﻌﻤﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ و رﺿﺎﻣﻨﺪی او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽآورد ﻧﺒﻮدی ﻣﻦ ﺷﺨﺼﯽ از اﻧﺼﺎر ﻣﯽﺑﻮدم ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﺪﯾﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدادم و‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺮدی اﻧﺼﺎری و از ﺟﻤﻠﮥ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک ﺑﻠﻨﺪی‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ و درﺟﺎت ھﺠﺮت و ﻧﺼﺮت و ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻮان و ھﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫واﺿﺢ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ ﻣﮫﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ اﯾﺸﺎن واﺟﺐ‬
‫و دﺷﻤﻨﯽ آنھﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻌﻨﻪزدن ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﮫﺎﺟﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ اﻧﺼﺎر ﮔﻨﺎه‬
‫ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا دوﺳﺘﯽ اﯾﻦ ﺣﻀﺮات ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن و دﺷﻤﻨﯽﺷﺎن ﻧﻔﺎق ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ ﻃﻌﻦ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺼﺪ وﯾﺮاﻧﯽ اﺳﻼم را‬
‫دارد و ﭼﻨﯿﻦ اﻋﻤﺎل روش ﺧﻮارج و ﻣﺮدم ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﮐﺮدار زﺷﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٨٨‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻋﻠﻢ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫اعةِ� قُ ۡل إ َّ� َما )‪ (۶۳‬ﻣﺮدم ﺗﻮ را از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺆال‬
‫َّ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َّ ُ َ‬
‫ِ‬ ‫اس ع ِن ٱلس‬ ‫�لك ٱ�‬ ‫﴿� ٔ‬
‫َ َّ َ َ ُ ۡ َ َ َ َّ َّ َ َ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮی‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ داﻧﺶ‬ ‫ۡ‬
‫عِل ُم َها عِند ٱ�ِۚ وما يدرِ�ك لعل ٱلساعة‬
‫ﭘﺪﯾﺪارﺷﺪن آن ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫﴾‬ ‫‪٦٣‬‬‫ا‬ ‫ون قَر ً‬
‫�ب‬
‫َ ُ ُ‬
‫ت�‬
‫ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را آ ﮔﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‬ ‫‪.‬‬‫[‬ ‫‪۶۳‬‬ ‫]اﻷﺣﺰاب‪:‬‬ ‫ِ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫َّ َ‬ ‫َ ۡ َ ُ َ َّ ُ َ‬
‫لساعةِ﴾‪ :‬ﺳﺆالﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و ﯾﮫﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ‬ ‫اس ع ِن ٱ‬ ‫� لك ٱ�‬
‫ﺷﺮح‪ٔ �﴿ :‬‬
‫ﺳﺆال ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﮑﺎر و ﮐﻔﺮﺷﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻏﺎﯾﺖ ﺟﮫﻞ و ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﺋﯽ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ را‬
‫ﻣﻮرد ﺳﺆال ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﯽ و ﭼﻪ زﻣﺎن واﻗﻊ‬
‫َ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ َّ‬
‫ِند ٱ�ِ﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قل إِ� َما عِل ُم َها ع‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎﻓﺮان ﭘﺎﺳﺦ دھﺪ و اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﺳﺎزد ﮐﻪ ﻋﻠﻢ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ و زﻣﺎن ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﻧﺰد ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮای ھﯿﭽﯿﮏ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻧﻪ‬
‫ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻧﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻏﯿﺮﺷﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻠﻤﯽ و آ ﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﭘﻮﺷﯿﺪن آن‬
‫ﺑﺮای ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﯾﮑﯽ اداﻣﮥ اﯾﻦ ﺣﯿﺎت ﮔﺬرﻧﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻧﺘﮫﺎی‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ دارد و ﺑﺮ ﻏﯿﺮ او ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ون قَر ً‬ ‫َ َ ُ ۡ َ َ َ َّ َّ َ َ َ ُ ُ‬
‫�با﴾ ﯾﻌﻨﯽ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺗﻮ ﺑﻪ وﻗﺖ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وما يدرِ�ك لعل ٱلساعة ت�‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻪ آ ﮔﺎھﯽ داری‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن آن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ و در واﻗﻊ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪،‬‬
‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ ُ‬ ‫زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬ٱ ۡ� َ َ‬
‫اعة َوٱ�ش َّق ٱلق َم ُر‪] ﴾١‬اﻟﻘﻤﺮ‪» .[۱ :‬رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ‬ ‫ت ٱلس‬ ‫� َ� ِ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ و ﻣﺎه از ھﻢ ﺷﮑﺎﻓﺖ«‪ .‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﻌﺜﺖ أﻧﺎ والﺴﺎﻋﺔ‬
‫ﻛﻬﺎﺗ�«‪» :‬ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪهام در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﻦ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎﺻﻠﮥ دو اﻧﮕﺸﺖ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﻟﺬا ﻧﺰدﯾﮏﺑﻮدن ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ھﻨﮕﺎم ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن آن ﺑﺮ ھﻤﻪ‬
‫ﮐﺲ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ و ﺗﻌﯿﯿﻦ وﻗﺖ آن ﺗﻨﮫﺎ در ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم دارد واﺿﺢ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۲‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٨٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﺑﺎوری و ﺗﻤﺴﺨﺮ و‬

‫دروغﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻮد و ﯾﮫﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ درﯾﻦ ﺑﺎره ﭼﯿﺰی ﺧﻮاھﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺒﯿﺎء ﮔﺬﺷﺘﻪ آن‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮﮐﻮل ﺧﻮاھﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺖھﺎی ﻋﺎﻟﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪن وﻗﺖ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدم ھﻤﻮاره ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﺎ ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ و دوری از ﮔﻨﺎھﺎن آﻣﺎده ﻣﺮگ و ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ً‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬و ﻗﯿﺎﻣﺖ ھﺮ ﻓﺮد ﮐﻪ ﻣﺮگ اﺳﺖ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﻪ زودی واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم و ﺿﺮورﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن و اﻧﺠﺎم‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و دوریﮔﺰﯾﺪن از ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را آﻣﺎده ﻓﺮا رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻣﺮگ‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻮن از ﻣﺮگ ﮔﺮﯾﺰﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ درازا ﺑﮑﺸﺪ ﮐﻪ ھﺮ‬
‫ﻧﻔﺴﯽ ﭼﺸﻨﺪه ﻣﻮت اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﯽ ﮐﻪ‪...‬‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ل�ي ﺳﺌﻞ ﻋﻦ الﺴﺎﻋﺔ‬
‫َ َ ْ َ ْ َ َ‬ ‫َّ َ ُ‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﺮﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﭼﻪ وﻗﺖ‬ ‫ﺎﻋﺔ؟‪َ :‬و َﻣﺎذا أﻋﺪدت ل َﻬﺎ؟‬ ‫ﻗﺎﺋﻼ َﻣ َﻰﺘ الﺴ‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺮای آن‬ ‫ﻮﻪﻟ ج‪.‬‬ ‫ا� َو َر ُﺳ َ ُ‬ ‫ﺐ َّ َ‬ ‫ﻻ َ� ِّ� أُﺣ ُّ‬ ‫َ َ َ َ ْ َ َّ‬
‫ِ‬ ‫ﻗﺎل‪ :‬ﻻ ﻰﺷء إِ‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮدی؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﯿﺰی آﻣﺎده ﻧﮑﺮدهام‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َْ َ َ َ َ ْ ْ َْ َ َ َ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺖ‪ .‬ﻗﺎل أ� ٌﺲ‪َ � :‬ﻤﺎ‬ ‫�ﻘﺎل‪ :‬أﻧﺖ ﻣﻊ ﻣﻦ أﺣﺒﺒ‬
‫ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را دوﺳﺖ‬ ‫َ‬
‫ﺖ‬ ‫ﻰﺒ ‪-‬ج‪ -‬أﻧ ْ َ‬ ‫اﻨﻟ ِّ‬‫ﻰﺸ ٍء َﻓ َﺮ َﺣﻨَﺎ ﺑ َﻘ ْﻮل َّ‬
‫ﻓَﺮ ْﺣﻨَﺎ � َ ْ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫دارم‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ھﻤﺮاه‬ ‫َّ‬ ‫ُّ‬ ‫َ َِ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ ُ‬
‫ِ‬
‫ﻰﺒ‬‫ﻣﻊ ﻣﻦ أﺣﺒﺒﺖ‪ .‬ﻗﺎل أ�ﺲ‪ :‬ﻓﺄﻧﺎ أ ِﺣﺐ اﻨﻟ َّ‬
‫ِ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را دوﺳﺖ‬ ‫َََ َ ْ َ ُ َ َ ََ ْ ُ َ ْ َ ُ َ‬
‫‪-‬ج‪ -‬وأﺑﺎ ﺑ� ٍﺮ و�ﻤﺮ‪ ،‬وأرﺟﻮ أن أ�ﻮن‬
‫ﻣﯽداری‪ ،‬اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی‬ ‫ْ َ َ ْ ْ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﺸﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‬ ‫َﻣ َﻌ ُﻬ ْﻢ ِﺤﺑُ ِّﻰﺒ ِإﻳَّﺎﻫ ْﻢ‪َ ،‬و�ِن ل ْﻢ أ� َﻤﻞ ﺑِ ِﻤﺜ ِﻞ‬
‫َ ْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫أ� َﻤﺎل ِ ِﻬ ْﻢ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارم و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ‬
‫را دوﺳﺖ ﻣﯽدارم‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫دوﺳﺘﯽ ﺧﻮد ھﻤﺮاهﺷﺎن ﺑﺎﺷﻢ اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﮐﺮدار ﻧﯿﮑﻮی اﻧﺠﺎم ﻧﺪادم‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٩٠‬‬
‫َ‬ ‫ََ َ َ ْ َ ْ َ َ‬
‫ﺷﺮح‪» :‬وﻣﺎ ذا أﻋﺪدت لﻬﺎ؟«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫از ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از آﻣﺪن ﭼﯿﺰی ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮای آن آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﯿﺮی ﺑﻪ ﺟﮫﺖ آن اﻧﺠﺎم دھﺪ و ﯾﺎ زﯾﺎﻧﯽ را از او دور ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺋﻞ ﺟﻮاب ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی آﻣﺎده ﻧﮑﺮدهام ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را دوﺳﺖ‬
‫ﻣﯽدارم‪ ،‬اﮔﺮ دوﺳﺘﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ آن را آﻣﺎده ﮐﺮدهام‪ .‬و اﮔﺮ‬
‫ﻣﻔﯿﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی را آﻣﺎده ﻧﮑﺮدم‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯽداری‪ ،‬و ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺎﻣﯿﺎب و رﺳﺘﮕﺎر ﮔﺮدﯾﺪه اﮔﺮ‬
‫ً‬
‫راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻗﻄﻌﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺨﻦ دروغ ﻧﻤﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺲ س ﻧﯿﺰ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را دوﺳﺖ دارم و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ‬
‫را ھﻢ دوﺳﺖ ﻣﯽدارم و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺘﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آنھﺎ دارم اﻣﯿﺪوارم ﺗﺎ در ﺟﻨﺖ‬
‫ھﻤﺮاهﺷﺎن ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ اﯾﺸﺎن ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادم‪ .‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‬
‫اﻧﺼﺎری س ﺧﺎدم رﺳﻮل ﺧﺪا ج از اﯾﻦ وﺟﻪ ﻣﺤﺒﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮب را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻣﻨﺰﻟﺖﺷﺎن را در ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آنھﺎ را ﻧﯿﺰ‬
‫دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﺒﮫﻢ آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺳﺆال از ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻣﻔﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺳﺎﺋﻞ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ از ﺧﻮدش ﺳﺆال ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ را ﺑﺮای‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد ﺑﺎ او ﯾﮑﺠﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ را‬
‫دوﺳﺖ دارد ﺑﺎ او ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮی را دوﺳﺖ دارد ھﻢ ﺑﺎ وی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ و ﻣﺮدم ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫دوﺳﺘﯽ ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺤﺒﺖ ﯾﺎران ﻧﺸﺎن اﯾﻤﺎن و دﺷﻤﻨﯽ آنھﺎ ﻋﻼﻗﮥ‬
‫ﻧﻔﺎق ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
 ‫‪٣٩١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ در ﮐﺎر دﯾﻦ اﺟﺒﺎر ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۲۵۶‬ﮐﺎر دﯾﻦ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ از‬ ‫ّ َ َّ َ َّ َ ۡ‬
‫� ٱ ُّلرش ُد م َِن‬ ‫ِين� قد تب‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫�‬ ‫﴿ َ�ٓ إ ۡك َر َ‬
‫اه‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ‬ ‫َّ ُ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َّۡ َ‬
‫وت َو ُ�ؤ ِم ۢن‬‫�ۚ � َمن يَ�ف ۡر ب ِٱل�ٰغ ِ‬
‫ﮔﻤﺮاھﯽ روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮﮐﺴﯽ‬
‫ٱل ِ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺧﺪای‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ َ‬
‫��‬ ‫ب ِٱ�ِ �ق ِد ٱستمسك ب ِٱلعروة ِ ٱلو� ٰ‬
‫ﯾﮑﺘﺎ اﯾﻤﺎن آورد ﺑﯿﺸﮏ ﺑﺪﺳﺘﮕﯿﺮۀ ﻣﺤﮑﻢ‬
‫ِيم‪﴾٢٥٦‬‬ ‫يع َعل ٌ‬ ‫� َس ِم ٌ‬‫ام ل َ َهاۗ َوٱ َّ ُ‬ ‫ٱنف َص َ‬
‫ِ‬
‫ﭼﻨﮓ زده اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﮔﺴﺴﺘﻨﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮﭼﻪ ﻣﺮدم ﮔﻮﯾﻨﺪ و‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۵۶ :‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ داﻧﺎ و ﺷﻨﻮا اﺳﺖ‪.‬‬

‫ِين�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﺟﺒﺮ و اﮐﺮاه و ﺑﺪون اراده‬ ‫�‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ٓ�َ ﴿ :‬إ ۡك َراهَ � ٱ ّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫و ﺧﻮاﺳﺘﮥ او ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم وادار ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺒﺮ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َّ َ َّ َ ُّ ۡ ُ َ ۡ َ ّ‬
‫�﴾‪:‬‬ ‫وﻟﯽ در ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺎﯾﺪۀ ﺟﻤﻠﮥ اﻧﺸﺎﺋﯿﻪ را ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قد تب� ٱلرشد مِن ٱل ِ‬
‫ﺑﺎ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﻧﺰول ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ھﺪاﯾﺖ از ﮔﻤﺮاھﯽ ﻧﻤﻮدار ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ راه‬
‫َّ ُ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ‬
‫وت﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫اﺳﻼم ھﺪاﯾﺖ و ﺑﻪ راه ﺑﺎﻃﻞ ﮔﻤﺮاھﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �﴿ :‬من يَ�ف ۡر ب ِٱل�ٰغ ِ‬
‫ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺘﺎن ﺑﻮده و ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آنھﺎ ﻓﺎﯾﺪه و ﺿﺮری‬
‫َّ‬ ‫ۡ‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و ُ�ؤ ِم ۢن ب ِٱ�ِ﴾ وﯾﺆﻣﻦ ﺑﺎﻟﻠﻪ و ﺑﻪ ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ اﯾﻤﺎن آورده و ﻗﺒﻮل‬
‫ﮐﻨﺪ اﻟﻠﻪ أ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺳﻮد و زﯾﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫ََ ۡ َۡ َ َ ۡ‬
‫�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﮑﻢﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮه از دﯾﻦ‬ ‫ك ب ِٱل ُع ۡر َوة ِ ٱل ُو ۡ� َ ٰ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬ق ِد ٱستمس‬
‫ﭼﻨﮓ زده ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺖ و آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺎﻏﻮت ﺑﮕﺮود و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪا ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ رﺷﺘﮥ ﺳﺴﺖﺗﺮ از ﺗﺎر ﻋﻨﮑﺒﻮت ﭼﻨﮓ زده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ ُ‬
‫�‬
‫يع َعل ٌ‬
‫ِيم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻣﯽﺷﻨﻮد و ﺑﻪ ﻧﯿﺖ و ﮐﺎرھﺎی ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ آﻧﺎن‬ ‫َس ِم ٌ‬
‫آ ﮔﺎھﯽ دارد و ﺑﻪ زودی ھﺮﯾﮑﯽ را ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮدارش اﮔﺮ ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰای ﻧﯿﮏ و اﮔﺮ ﺑﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺰای ﺑﺪ ﮐﯿﻔﺮ ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٩٢‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ اﺟﺒﺎر در ﻋﺒﺎدت ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا وﻗﺘﯽ ﺑﻨﺪه ﮐﺎری را ﺑﺪون‬
‫اراده و ﺧﻮاﺳﺘﻪاش اﻧﺠﺎم دھﺪ از وی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻧﻔﺲ او را ﭘﺎﮐﯿﺰه‬
‫ﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﮐﻔﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﮔﺮدد‪ ،‬ﮔﻨﮫﮑﺎر ﻧﺸﺪه‬
‫و ﻧﻔﺴﺶ را آﻟﻮده ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﻋﺮاب ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮ ﺑﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ ﻧﺎم ﻃﺎﻏﻮت را ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﻠﻤﮥ ﻃﺎﻏﻮت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻠﻤﮥ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﯾﻤﺎن آرد و او را ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﮐﺮده و ﺷﺮﯾﮏ ﻧﯿﺎورد‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮۀ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﭼﻨﮓ زده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮر‬
‫ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﮔﺮدﯾﺪه و از دوزخ رھﺎﯾﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ھﺪف ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻘﻞ و داﻧﺶ‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاب ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم سﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻟﻌﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺳﻼم س‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ ْ َ ُ َ ْ َ ُ‬ ‫ْ َ‬
‫آن ﺑﺎغ ﺑﺎغ اﺳﻼم و آن ﺳﺘﻮن ﺳﺘﻮن اﺳﻼم‬ ‫اﻹ ْﺳﻼمِ ‪َ ،‬وذلِﻚ‬ ‫ﺗِﻠﻚ الﺮوﺿﺔ روﺿﺔ ِ‬
‫ْ َ ْ ُ‬ ‫َ‬ ‫َُْ ُ َ ُ ُ‬
‫و آن دﺳﺘﮕﯿﺮه دﺳﺘﮕﯿﺮه اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫اﻹ ْﺳﻼمِ ‪َ ،‬وﺗِﻠﻚ اﻟ ُﻌ ْﺮ َوة‬ ‫اﻟﻌﻤﻮد �ﻤﻮد ِ‬
‫َ‬ ‫ُ ْ َ ُ ُْ ْ َ ََْ َ ََ‬
‫اﻹ ْﺳﻼمِ َﺣ َّﻰﺘ‬
‫ﺗﻮ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺑﺮ ﮐﯿﺶ اﺳﻼم ﭘﺎﯾﺪار‬
‫ﻋﺮوة الﻮ�ﻰﻘ‪ ،‬ﻓﺄﻧﺖ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ﺧﻮاھﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫َ َ‬
‫� ُﻤﻮت‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻟﻌﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺳﻼم س«‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼمس ﯾﮑﯽ از داﻧﺸﻤﻨﺪان‬
‫ﯾﮫﻮد ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﻤﺎن آورد و ﺑﺮ اﺳﻼم ﺧﻮﯾﺶ ﭘﺎﯾﺪار‬
‫ﻣﺎﻧﺪ و در ﺧﻮاﺑﯽ ﮐﻪ دﯾﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺸﺎرت ﺑﮫﺸﺖ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از او ﺧﺸﻨﻮد و او‬
‫ﺑﻪ اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ راﺿﯽ ﺑﺎد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻼم س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ در ﺧﻮاب ﺧﻮد ﺑﺎﻏﯽ‬
‫دﯾﺪم ﻓﺮاخ و ﺳﺮﺳﺒﺰ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آن ﺑﺎغ‪ ،‬ﺳﺘﻮﻧﯽ از آھﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﮫﺎﯾﺶ در‬
‫زﻣﯿﻦ و ﺳﺮش ﺑﻪ آﺳﻤﺎن اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎﻻﯾﺶ دﺳﺘﮕﯿﺮۀ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ آن ﺑﺎﻻ ﺑﺮو و ﺑﺮ ﻓﺮازش ﺟﺎی ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﭘﺲ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎری ﺑﻪ ﮐﻤﮑﻢ آﻣﺪ‬
‫و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭼﺎﻣﻪھﺎﯾﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻠﻨﺪم ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻻ رﻓﻢ ﺗﺎ ﺑﻠﻨﺪی آن ﻋﻤﻮد رﺳﯿﺪم و‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮه را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﺎز ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮو و ﺑﺮ ﻓﺮاز آن ﺟﺎی ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
 ‫‪٣٩٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺎز ﺧﺪﻣﺘﮑﺎری آﻣﺪ و از ﻋﻘﺐ ﻟﺒﺎسھﺎﯾﻢ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد ﭘﺲ ﺑﺮ ﺑﺎﻻی ﻋﻤﻮد رﻓﺘﻢ‬
‫و دﺳﺘﮕﯿﺮه را ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ را ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﮫﺪار در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮه ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻢ ﺑﻮد از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪم و آن ﺧﻮاب را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻗﺼﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬آن ﺣﻀﺮت ج‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آن ﺑﺎغ‪ ،‬ﺑﺎغ اﺳﻼم و آن ﺳﺘﻮن ﺳﺘﻮن اﺳﻼم اﺳﺖ و آن دﺳﺘﮕﯿﺮه دﺳﺘﮕﯿﺮه‬
‫اﺳﺘﻮاره اﺳﺖ و ﺗﻮ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺑﺮ ﮐﯿﺶ اﺳﻼم ﭘﺎﯾﺪار ﺧﻮاھﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﺋﯽ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک ﺑﺸﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺘﯽﺑﻮدن ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬
‫ﺳﻼم س ﮐﻪ در واﻗﻊ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪای ﺑﺰرگ از وی راﺿﯽ ﺑﺎد و او را ﺧﺸﻨﻮد ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﺑﮫﺸﺖ را ﺟﺎﯾﮕﺎه او ﮔﺮداﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ھﺮﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﺷﻨﻮﻧﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم دﯾﻦ ﺧﺪاﺳﺖ و ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن آورد و در آن‬
‫داﺧﻞ ﺷﻮد و ﺑﻪ دﺳﺘﻮراﺗﺶ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﺎﺋﻞ ﻣﯽﺷﻮد از‬
‫ھﺮ ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﯾﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ رؤﯾﺎی ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺣﯽ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﺟﺰء از ‪ ۴۶‬ﺟﺰو‬
‫ﻧﺒﻮۀ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده ﮐﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮه ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻠﻤﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭼﻨﮓ زﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ھﺮﮐﻪ از آن روی ﺑﮕﺮداﻧﺪ‬
‫زﯾﺎﻧﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﻣﺆﻣﻦ آل ﻓﺮﻋﻮن‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫َ َ‬
‫)‪ (۲۸‬و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدی ﻣﺆﻣﻦ از ﺑﺴﺘﮕﺎن‬ ‫﴿ َوقال َر ُجل ُّمؤم ‪ِٞ‬ن ّم ِۡن َءا ِل ف ِۡرع ۡون‬
‫ُ َ‬ ‫ً َ‬ ‫ََۡ ُ َ‬ ‫� ُت ُم إ َ‬‫َ ۡ‬
‫ي� ٰ َن ُه ٓۥ ��ق ُتلون َر ُج� أن َ�قول‬
‫ﻓﺮﻋﻮن ﮐﻪ اﯾﻤﺎﻧﺶ را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬آﯾﺎ‬
‫ِ‬ ‫ي‬
‫ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ﻣﺮدی را ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ّ َ َّ ُ َ ۡ َ ٓ ُ‬
‫ت مِن‬ ‫� َوقد جا َء�م بِٱ�َ ّيِ�ٰ ِ‬ ‫ر ِ� ٱ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬
‫آورده اﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽھﺎ از‬ ‫َّر ّ�ِ� ۡمۖ �ن يَك �ٰذ ِٗبا � َعل ۡيهِ كذِبُ ُه ۖۥ �ن‬
‫َ ُ ُ‬ ‫َ ُ َ ٗ ُ ۡ ُ َ ۡ ُ َّ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ و اﮔﺮ دروﻏﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫يك صادِقا ي ِصب�م �عض ٱ�ِي ي ِعد� ۡمۖ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٩٤‬‬

‫� َ� َ� ۡهدِي َم ۡن ُه َو ُم ۡ� ‪ٞ‬ف ﭘﺲ ﺑﺮ او اﺳﺖ دروﻏﺶ و اﮔﺮ راﺳﺘﮕﻮ‬ ‫إ َّن ٱ َّ َ‬

‫ِ‬
‫ِ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﺳﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻌﻀﯽ آﻧﭽﻪ وﻋﺪه‬ ‫َ َّ ‪ٞ‬‬
‫كذاب‪] ﴾٢٨‬ﻏﺎﻓﺮ‪.[۲۸ :‬‬
‫دھﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا ھﺪاﯾﺖ ﻧﮑﻨﺪ‬
‫اﺳﺮاﻓﮑﺎر و دروﻏﮕﻮ را‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ال ف ِۡرع ۡون﴾ ﻧﺎم ﻣﺮدی ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را‬ ‫َ َ َ َ ُ ‪َ ۡ ّ ٞ ۡ ُّ ٞ‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وقال رجل مؤمِن مِن ء ِ‬
‫َ ۡ‬
‫� ُت ُم إ َ‬
‫ي�ٰ َن ُه﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ‬‫ِ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﻌﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ي‬
‫ﻋﻠﺖ ﺗﺮس از ﻓﺮﻋﻮن و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺶ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ÷ و آﻧﭽﻪ از ﺗﻮﺣﯿﺪ آورده‬
‫ً‬ ‫ََۡ ُ َ‬
‫ﺑﻮد ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪��﴿ :‬ق ُتلون َر ُج�﴾ آﯾﺎ ﻣﺮدی را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺧﺪا اﺳﺖ و ﺑﺮﻓﯿﺼﻠﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮای ﮐﺸﺘﻦ او ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻋﺘﺮاض‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ او را ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرم اﻟﻠﻪ أ اﺳﺖ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪،‬‬
‫ُ‬
‫ت مِن َّر ّ�ِ� ۡمۖ﴾ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َۡ َٓ ُ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﻧﮑﻨﯿﺪ‪َ ﴿ .‬وقد جا َء�م ب ِٱ�َ ّيِ�ٰ ِ‬
‫دﻻﯾﻞ و ﻣﻌﺠﺰهھﺎی آﺷﮑﺎر و روﺷﻨﯽ آورده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ دﯾﮕﺮ ﺧﺪاﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او اﺳﺖ و از ﺟﻤﻠﮥ ﻣﻌﺠﺰهھﺎ ﻋﺼﺎ و آورده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺧﺪاﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ او اﺳﺖ و از ﺟﻤﻠﮥ ﻣﻌﺠﺰهھﺎ ﻋﺼﺎ و ﺑﺪ ﺑﯿﻀﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آنھﺎ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ از ﻃﺮف ﺧﺪای ﺑﺮﺣﻖ آورده ﮐﻪ ﺟﺰ او دﯾﮕﺮ ﺧﺪاﺋﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ َ َ‬ ‫ُ َ‬
‫﴿�ن يَك �ٰذ ِٗبا � َعل ۡيهِ كذِبُ ُه ۖۥ﴾ و اﮔﺮ دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ زﯾﺎن دروغ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻣﯽرﺳﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫ٗ‬ ‫ُ‬
‫ﺷﻤﺎ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬ن يَك َصادِقا﴾ اﮔﺮ راﺳﺘﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ راﺳﺘﮕﻮﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت از‬
‫راه ﺗﻠﻄﻒ و ﻧﺮﻣﺶ ﺑﺎ ﻃﺮف ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻔﺎر را‬
‫ُ َّ ُ َّ ٓ‬ ‫ُ ۡ َ َ ۡ ُ ُ ُ ّ َ َّ َ َ َ ۡ َ‬
‫ت وٱ� ِ �‬
‫�ض ق ِل ٱ�ۖ ��ا‬ ‫ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قل من يرزق�م مِن ٱلس�ٰ� ٰ ِ‬
‫�‪] ﴾٢٤‬ﺳﺒﺄ‪» .[۲۴ :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬اﻟﻠﻪ‪ .‬و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﺎ ﯾﺎ ﺷﻤﺎ‪،‬‬ ‫ب‬‫م‬‫ا� ۡم لَ َع َ ٰ� ُه ًدى أَ ۡو � َض َ�ٰل ُّ‬
‫َ ۡ َّ ُ‬
‫أو إِي‬
‫ٖ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫ُ ۡ ُ َ ۡ ُ َّ‬
‫ﺑﺮ ھﺪاﯾﺖ ﯾﺎ در ﮔﻤﺮاھﯽ آﺷﮑﺎری ھﺴﺘﯿﻢ«‪ .‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ي ِصب�م �عض ٱ�ِي‬
‫ُ‬
‫يَعِ ُد� ۡم﴾ اﮔﺮ ﻣﻮﺳﯽ در ادﻋﺎﯾﺶ راﺳﺘﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﻋﺬاب را ﮐﻪ وﻋﺪه ﮐﺮده‬
‫َ ۡ ُ َ ُ ۡ ‪ٞ َّ َ ٞ‬‬
‫�ف كذاب﴾‬ ‫َّ َّ َ َ َ ۡ‬
‫اﺳﺖ ﻣﯽرﺳﺪ و آن ﻋﺬاب ﻋﺎﺟﻞ دﻧﯿﺎﺳﺖ‪﴿ .‬إِن ٱ� � �هدِي من هو م ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﮐﻔﺮ و ﺳﺘﻢ و ﺗﺠﺎوز و ﺷﺮارت ﭘﯿﺸﻘﺪم ﺑﻮده دروﻏﮕﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دروغ‬
‫زﻧﺪﮔﯽاش را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و راﺳﺘﯽ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ھﺪاﯾﺖ ﻧﮑﺮده و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺼﺮت و رﺳﺘﮕﺎری ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٩٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و اﮔﺮ ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮس ﺷﺪﯾﺪ ﺟﻮاز دارد ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد را ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای اﺑﻮذر س اﻣﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ از ﺗﺮس ﮐﻔﺎر‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را در ﻣﮑﻪ‬
‫ﻇﺎھﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺮﻣﺶ در ﮐﻼم ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ھﺪاﯾﺖ ﮔﻤﺮاھﺎن ﺟﻮاز دارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ راﺳﺘﯽ و ﻣﯿﺎﻧﻪروی و زﺷﺘﯽ دروﻏﮕﻮﺋﯽ و اﺳﺮاف آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎنﺷﺪن اﺑﻮذر و ﺷﮑﻨﺠﻪﺷﺪﻧﺶ‬

‫ْ ْ َ َْ َ ََ ْ ْ ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮﻣﺖ ﺑﺎزﮔﺮد‬ ‫ﺮﺒﻫ ْﻢ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ار ِﺟﻊ ِإﻰﻟ ﻗﻮ ِمﻚ ‪،‬ﻓﺄﺧ ِ‬
‫َ َ َ َ َ َ َ َ‬ ‫ْ َ َْ‬
‫اﯾﺸﺎن را از اﯾﻤﺎن ﺧﺒﺮ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ‬ ‫َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﺄ ِ�ﻴَﻚ أم ِﺮى‪ .‬ﻗﺎل ﻫﺬا ﻷ ِﻰﺑ ذر ﻗﺎل‪:‬‬
‫ﺮﺻ َﺧ َّﻦ ﺑ َﻬﺎ َ� ْ َ‬ ‫ﻷ ْ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬ ‫َّ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای اﺑﻮذر‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫اﺬﻟى �ﻔ ِﻰﺴ �ِﻴ ِﺪهِ‬ ‫َو ِ‬
‫َ ََ َ‬ ‫ََ ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ْ َ‬
‫ﻏﻔﺎری ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﺑﻮذر ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷‬ ‫ﻇﻬ َﺮا�ﻴْ ِﻬ ْﻢ‪ ،‬ﻓﺨ َﺮ َج َﺣ َّﻰﺘ أﻰﺗ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪ �ﻨﺎدى‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﻦ در‬ ‫َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َّ‬
‫ا�‪َ ،‬وأن‬ ‫ﺑِﺄﻰﻠﻋ ﺻﻮﺗِ ِﻪ أﺷﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ‬
‫ﺗﺼﺮف او اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻣﯿﺎنﺷﺎن‬ ‫ﺮﻀ ُ� ُ‬ ‫ﺎم اﻟْ َﻘ ْﻮ ُم ﻓَ َ َ‬ ‫ا�‪َّ �ُ .‬ﻢ ﻗَ َ‬ ‫ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ‬
‫ﻮه‬ ‫�ﻤﺪا رﺳﻮل ِ‬
‫ﺑﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﯾﺎد ﺧﻮاھﻢ زد‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫َ‬
‫ﺐ َﻋﻠﻴْ ِﻪ‬ ‫ﺎس ﻓَﺄَ َ� َّ‬ ‫ﻮه ‪َ ،‬وأَ َﻰﺗ اﻟْ َﻌ َّﺒ ُ‬ ‫َﺣ َّﻰﺘ أَ ْﺿ َ‬
‫ﺠ ُﻌ ُ‬
‫ﺑﯿﺮون ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ آﻣﺪ‪،‬‬
‫َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َّ ُ ْ َ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮاھﯽ‬ ‫ﺎر‬
‫ﻮن �ﻧ َﻪ ِﻣﻦ ِﻏ ٍ‬
‫ﻔ‬ ‫ﻗﺎل و�ﻠ�ﻢ ألﺴﺘﻢ �ﻌﻠﻤ‬
‫ْ‬
‫َ َ َّ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ ْ‬
‫ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺎر� ْﻢ إِﻰﻟ الﺸﺄمِ ﻓﺄ�ﻘﺬ ُه ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ‪،‬‬ ‫وأن ﻃ ِﺮ�ﻖ ِﺠﺗ ِ‬
‫َْ‬
‫ﺎروا ِإﻴﻟ ِﻪ‪،‬‬
‫َ‬
‫ﻮه َوﺛ ُ‬ ‫ُ� َّﻢ َﺎﻋ َد ِﻣ َﻦ اﻟْ َﻐ ِﺪ لِﻤﺜﻠ َﻬﺎ‪ ،‬ﻓ َ َ‬
‫ﺮﻀ ُ� ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و او را‬ ‫ِ ِ‬
‫آﻧﻘﺪر زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻨﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫َ‬
‫ﺎس َﻋﻠﻴْ ِﻪ‪.‬‬ ‫ﺐ اﻟْ َﻌ َّﺒ ُ‬‫ﻓَﺄَ َ� َّ‬
‫ﺑﻌﺪ ازﯾﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آﻣﺪ و‬
‫ﺧﻮد را روﯾﺶ اﻓﮑﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺧﻮد آ ﮔﺎھﯿﺪ ﮐﻪ او از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻏﻔﺎر‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ راه ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﺎم از‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﭘﺲ او را از‬
‫دﺳﺖ اﯾﺸﺎن ﻧﺠﺎت داد‪ .‬ﺑﺎز ﺑﺮوز دوم‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٩٦‬‬

‫اﺑﻮذر ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ھﻤﺎن ﮐﻠﻤﻪ ﺷﮫﺎدت را‬

‫در ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮام ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎرھﻢ‬
‫ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ او را زدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﺶ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزھﻢ ﻋﺒﺎس ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺎﻻﯾﺶ اﻓﮑﻨﺪ‪...‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺮﺒ ُﻫ ْﻢ« اﯾﻦ راھﻨﻤﺎﺋﯽ از ﻃﺮف رﺳﻮل ﺧﺪا‬ ‫ﻚ ‪،‬ﻓَﺄَ ْﺧ ْ‬
‫ْ ْ َ َْ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ار ِﺟﻊ ِإﻰﻟ ﻗﻮ ِم‬
‫ِ‬
‫ﺑﺮای اﺑﻮذرس اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن از ﺳﺘﻢ و اذﯾﺖ ﮐﻔﺎر ﺑﺮ وی ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪات‬
‫ﺑﺎزﮔﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﺒﺮ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﭘﯿﺮوزی ﯾﺎﻓﺘﻪام آﻧﮕﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ ﺑﺎزﮔﺮد‪ .‬و‬
‫اﺳﻼم ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﮐﻦ وﻟﯽ اﺑﻮذر در ﻣﺤﻀﺮ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی وی ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم آﺷﮑﺎر و ﻋﺰم او‬
‫را ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﻇﮫﻮر اﺳﻼم ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ازﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ ﺗﺎ ﮐﺎﻓﺮان را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آورم‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻗﺮﯾﺶ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ وارد ﺷﺪ‪.‬‬
‫َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ‬
‫ا�« و ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﺪا‬ ‫»�ﻨﺎدى ﺑِﺄﻰﻠﻋ ﺻﻮﺗِ ِﻪ أﺷﻬﺪ أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا�‪ ،‬وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ‬
‫آواز ﮐﺮد‪ :‬ﮐﻪ ای ﻗﻮم ﻗﺮﯾﺶ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺒﻮدی ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ﻮه َﺣ َّﻰﺘ أَ ْﺿ َ‬
‫ﺠ ُﻌ ُ‬
‫ﻮه«‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫ﺮﻀ ُ� ُ‬‫ﺎم اﻟْ َﻘ ْﻮ ُم ﻓَ َ َ‬
‫ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ‪َّ �ُ » .‬ﻢ ﻗَ َ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﻮم ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و او را آﻧﻘﺪر زدﻧﺪﮐﻪ از ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫َ َّ‬ ‫ْ َ َّ ُ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َّ ُ ْ َ‬
‫ﺎر َوأن‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺠﺎء اﻟﻌﺒﺎس ﻓﺄ�ﺐ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻗﺎل و�ﻠ�ﻢ ألﺴﺘﻢ �ﻌﻠﻤﻮن �ﻧﻪ ِﻣﻦ ِﻏ ٍ‬
‫ﻔ‬
‫َ َ َ ُ َ َّ ْ‬
‫ﺎر� ْﻢ ِإﻰﻟ الﺸﺄمِ « در آن ﻟﺤﻈﻪ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آﻣﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺎﻻﯾﺶ اﻓﮑﻨﺪ‬ ‫ﻃ ِﺮ�ﻖ ِﺠﺗ ِ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬وای ﺑﺮ ﺷﻤﺎ! ﺧﻮد آ ﮔﺎھﯿﺪ ﮐﻪ او از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻏﻔﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ راه ﺗﺠﺎرت ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﺷﺎم از ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﺬرد و او را ﻧﺠﺎت داد‪ ،‬ﻋﺒﺎس ھﻨﻮز ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﺸﺮف‬
‫ﺎس‬ ‫ﺎروا إ َﻴﻟْﻪ‪ ،‬ﻓَﺄَ َ� َّ‬
‫ﺐ اﻟْ َﻌ َّﺒ ُ‬ ‫ﻮه َوﺛَ ُ‬
‫ﺮﻀ ُ� ُ‬
‫َ‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪» .‬ﻓَﺄَ ْ� َﻘ َﺬ ُه ﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ‪َّ �ُ ،‬ﻢ َﺎﻋ َد ﻣ َﻦ اﻟْ َﻐﺪ لﻤﺜْﻠ َﻬﺎ‪ ،‬ﻓَ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ ِِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫َﻋﻠﻴْ ِﻪ«‪ .‬ﺑﺎز اﺑﻮذر روز دوم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را اﻋﻼن ﮐﺮد و ﮐﻔﺎر او‬
‫را زدﻧﺪ و ﺑﺎز ﻋﺒﺎس ﺧﻮد را ﺑﺎﻻﯾﺶ اﻧﺪاﺧﺖ و او را ﻧﺠﺎت داد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺳﻪ روز اﻧﺠﺎم‬
‫ً‬
‫داد‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از او ﺧﻮﺷﻨﻮد و او را ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣٩٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻣﺮﺣﻤﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای اﺑﻮذر ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻤﺎن‬

‫ﺧﻮد را ﺑﭙﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺷﻤﻌﺎن ﭘﺴﺮ‬
‫ﻋﻤﻮی ﻓﺮﻋﻮن در ﻗﺼﺮ ﺷﺎھﯽ ﺑﺎ ﻓﺮﻋﻮﻧﯿﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﯽداﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ رﺧﺼﺖ ﮐﺎر ﻧﮑﻨﺪ و ﻋﺬاب و اذﯾﺖ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫اﺳﻼم را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﺟﻮاز دارد و ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻻﺗﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺧﺼﺖ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻋﺰﯾﻤﺖ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﮐﻤﺎل ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﻄﻮر در ﮐﻨﺎر‬
‫اﺑﻮذر اﯾﺴﺘﺎد و او را از دﺳﺖ دﺷﻤﻨﺎن ﻧﺠﺎت داد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﻨﻮز اﯾﻤﺎن‬
‫ﻧﯿﺎورده ﺑﻮد و از ھﻤﯿﻦ ﺟﻮاﻧﻤﺮدی او ﺑﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼم ﻣﺸﺮف‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و از ﺑﺰرﮔﺎن اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از او ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺎد‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺧﻮاب اﺑﺮاﻫﯿﻢ ÷ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪش‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺰوﺟﻞ‪:‬‬
‫َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ ۡ َ َ َ ُ َ ّ ََ‬
‫ى )‪ (۱۰۲‬ﮔﻔﺖ اﺑﺮاھﯿﻢ‪ :‬ای ﭘﺴﺮﮐﻢ! ﻣﻦ‬ ‫� أر ٰ‬ ‫� إِ ِ ٓ‬ ‫� قال �ٰب َّ‬ ‫﴿فلما بلغ معه ٱلس َ‬
‫ۡ َ َ َ ّ ٓ َ ۡ َ ُ َ َ ُ ۡ َ َ َ َ ٰ َ َ ھﻤﺎﻧﺎ دﯾﺪم در ﺧﻮاب ﮐﻪ ﺗﻮ را ذﺑﺢ‬
‫ى قال‬ ‫ام � ِ� أذ�ك فٱنظر ماذا تر ۚ‬ ‫ِ� ٱلمن ِ‬
‫َ ٓ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻨﮕﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ُۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫� إِن شا َء‬ ‫ج ُد ِ ٓ‬‫ِ‬ ‫ت ٱ� َعل َما تؤ َم ُر ۖ َس َت‬ ‫��بَ ِ‬ ‫ٰٓ‬
‫َّ ای ﭘﺪرم! ﺑﮑﻦ آﻧﭽﻪ را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽﺷﻮی‬
‫ۥ‬ ‫�ن‪ ١٠٢‬فَلَ َّما ٓ أَ ۡسلَ َما َوتَل ُ‬
‫ه‬ ‫ل�ٰ� َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫زود اﺳﺖ ﺑﯿﺎﺑﯽ ﻣﺮا اﮔﺮ ﺧﺪا ﺧﻮاھﺪ از‬ ‫ٱ� مِن ٱ ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬
‫ِيم‪ ١٠٤‬ق ۡد ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﺎن )‪ (۱۰۳‬ﺗﺎ ھﺮﮔﺎه ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫�إبۡ َ�ٰه ُ‬ ‫�‪َ ١٠٣‬و َ�ٰ َديۡ َ�ٰ ُه أن َ ِٰٓ‬ ‫ل ِلجب ِ ِ‬
‫َۡ‬ ‫َ َ َ‬ ‫ٓ َّ‬ ‫َص َّد ۡق َ‬
‫�زي ھﺮدو اﻓﮑﻨﺪش ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ )‪ (۱۰۴‬و‬
‫ِ‬ ‫ت ٱ ُّلر ۡءيَا ۚ إِنا ك�ٰل ِك‬
‫َّ َ ٰ َ َ ُ َ ۡ َ َ ٰٓ ُ ْ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻤﺶ ای اﺑﺮاھﯿﻢ )‪ (۱۰۵‬ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫سن َ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫�‪ ١٠٥‬إِن �ذا لهو ٱ��ؤا‬ ‫ٱل ُمح ِ ِ‬
‫راﺳﺖ آوردی ﺧﻮاب را ﻣﺎ ﺑﺪﻧﯿﺴﺎن‬
‫ي�‪﴾١٠٧‬‬
‫َ‬
‫�‪َ ١٠٦‬وف َديۡ َ�ٰ ُه بِذِبۡ ٍح ع ِظ‬
‫َ‬ ‫ٱل ۡ ُمب ُ‬
‫ﭘﺎداش دھﯿﻢ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را )‪(۱۰۶‬‬ ‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫]اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۱۰۷-۱۰۲ :‬‬
‫ھﺮآﺋﯿﻨﻪ آن آزﻣﺎﯾﺶ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ )‪(۱۰۷‬‬
‫و ﻓﺪﯾﻪدادﯾﻤﺶ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻨﯽ ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫ََۡ ِ َ ّٓ َۡ َ َ‬ ‫ّ َ‬
‫� أذ�ُك﴾ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ اﺳﺖ‬ ‫ى ِ� ٱلمنام � ِ‬ ‫� أ َر ٰ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ ِ ِ ٓ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ در ﻣﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و از آﻧﭽﻪ در ﺧﻮاب دﯾﺪه ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺼﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٣٩٨‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در ﺧﻮاب ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺟﮫﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮ‬
‫اذا تَ َر ٰ‬‫َ ُ ۡ َ َ‬
‫ى﴾ ﺑﻨﮕﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ؟ او در ﭘﺎﺳﺨﺶ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فٱنظر م‬
‫ُۡ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ َ‬
‫ت ٱ� َعل َما تؤ َم ُر﴾ ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ را ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﺗﻮ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﻧﺠﺎم ده‬ ‫�� ب َ ِ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺨﯽ را ﺑﺮای اﯾﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان وﺣﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺪرش‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ را اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ او در ھﻨﮕﺎم ﮐﺸﺘﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﮑﺮده و ﻓﺮار ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ل�ٰ� َ‬ ‫َ ٓ َ َّ ُ َ َّ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬س َت ِ ُ ٓ‬
‫�ن﴾ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﻣﺮا از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﺻﺒﺮ و‬ ‫جد ِ� إِن شاء ٱ� مِن ٱ ِ ِ‬
‫ََ َٓ َ‬
‫ﺷﮑﯿﺒﺎ ﺧﻮاھﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪﴿ ،‬فل َّما أ ۡسل َما﴾ ﭼﻮن ھﺮدو ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫َ َّ‬
‫واﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﻀﺎﺋﯽ ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺑﺎرۀﺷﺎن ﻓﺮﻣﺎن داده راﺿﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪َ ﴿ .‬وتل ُهۥ‬
‫�﴾ و ﺟﮫﺖ ﮐﺸﺘﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ او را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮش را ﺑﺒﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫ۡ َ‬
‫ل ِلجب ِ ِ‬
‫ﮐﺎرد ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدن اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ‬
‫ﻧﺎﮔﺎه ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی اﺑﻠﻖ را دﯾﺪ و آواز ھﺎﺗﻔﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬او را ﺑﮕﺬار و اﯾﻦ را ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ را رھﺎ ﮐﺮد و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮد‪ .‬روش آﯾﺎت ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﺑﺮ ھﻤﯿﻦ دﻻﻟﺖ دارد‪.‬‬
‫ٓ‬ ‫ِيم‪َ ١٠٤‬ق ۡد َص َّد ۡق َ‬
‫�إبۡ َ�ٰه ُ‬ ‫ََ َ َۡ ُ َ َ‬
‫ت ٱ ُّلر ۡءيَا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اراده ذﺑﺢ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬ ‫﴿و�ٰدي�ٰه أن ٰٓ ِ‬
‫اﺣﺴﻦ از ﻣﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدی و ﺗﻮ را ﭘﺎداش دھﯿﻢ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را ﭘﺎداش‬
‫� ُؤا ْ ٱل ۡ ُمب ُ‬
‫ٰٓ‬ ‫َّ َ ٰ َ َ ُ َ ۡ َ َ‬
‫�‪ :﴾١٠٦‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽدھﯿﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن �ذا لهو ٱ�‬
‫َ‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﺑﺪان آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺘﺤﺎﻧﯽ واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وف َديۡ َ�ٰ ُه بِذِبۡ ٍح‬
‫ي�‪ ﴾١٠٧‬و ﻓﺪﯾﻪ دادﯾﻤﺶ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻨﯽ ﺑﺰرگ و آن ﻗﻮﭼﯽ اﺑﻠﻖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ آن‬ ‫َ‬
‫ع ِظ ٖ‬
‫ﻗﻮچ را در ﻋﻮض اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ÷ ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪ و اﯾﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ در ﻣﻨﯽ ﺑﻮد و از ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺖ ذﺑﺢ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ در ﻣﻨﯽ ﺷﺮوع ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و آن ﻣﮑﺎن را از اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻨﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮنھﺎی‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ در آﻧﺠﺎ رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺪ و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری واﻟﺪﯾﻦ در ﮐﺎرھﺎی ﻣﺸﺮوع واﺟﺐ اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﻟﯽ در ﮐﺎرھﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺮوع ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬در ﺟﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺎﺷﺪ اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﺨﻠﻮق ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٣٩٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان وﺣﯽ اﺳﺖ و ﺧﻮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ھﻢ ﺟﺰﺋﯽ‬
‫از ‪ ۴۶‬ﺟﺰء ﻧﺒﻮﺗﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در ﮐﺎرھﺎی آﯾﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﺋﯽ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ آن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را‬
‫از ﺻﺎﺑﺮان ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺑﺎرۀ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬

‫ُ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻟﻌﺎ�ﺸﺔ ل‪ :‬أ ِر�ﺘُ ِﻚ ِﻰﻓ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﺑﺮای ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺮﺳﻗَ ٍﺔ ِﻣ ْﻦ ﭘﺮوردﮔﺎرم دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﻮ را در ﺧﻮاب ﺑﺮاﯾﻢ‬ ‫ال ْ َﻤﻨَﺎمِ َم َّﺮ َ� ْ�‪ ،‬أَ َرى َ�ﻧَّﻚ ﻰﻓ َ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻚ ﻓَﺎﻛﺸ ْﻒ َ�ﻨْ َﻬﺎ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬دﯾﺪم ﮐﻪ ﺗﻮ در ﭘﺎرﭼﮥ از اﺑﺮﯾﺸﻢ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ََُ َ‬ ‫َ‬
‫ِ‬ ‫�ﺮ َو َ�ﻘﺎل ﻫ ِﺬهِ امﺮأﺗ‬ ‫ٍ‬ ‫َﺣ ِﺮ‬
‫َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ُ َ َ ْ ْ ھﺴﺘﯽ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ زن ھﻤﺴﺮ‬
‫ﺖ ﻓﺄﻗﻮل ِإن ﻳﻚ ﻫﺬا ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪ‬ ‫ﻓ ِﺈذا ِ� أﻧ ِ‬
‫ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮده را از ﺻﻮرﺗﺶ دور ﮐﻦ‪،‬‬ ‫َّ ُ‬
‫ا� � ْﻤ ِﻀ ِﻪ‪.‬‬‫ِ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم آن ﺻﻮرت ﺗﻮ ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاب از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آن را ﺟﺎری ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫�«‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫ْ َ َ َ َّ َ ْ‬
‫�‬ ‫ﺮ‬ ‫م‬ ‫ﺎمِ‬ ‫ﻨ‬‫ﻤ‬ ‫ال‬ ‫ﻰﻓ‬ ‫ﻚ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻟﻌﺎ�ﺸﺔ ل‪ :‬أُر�ﺘُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺗﻮ را دو ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﺧﻮاب ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺧﻮاب ﺧﻮد‬
‫َ ََ‬ ‫َ َّ‬
‫ﺮﺳﻗ ٍﺔ«‪ :‬دﯾﺪم ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺖ در ﭘﺎرﭼﮥ از اﺑﺮﯾﺸﻢ‬ ‫را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻧ ِﻚ ِﻰﻓ‬
‫رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬اﯾﻦ ھﻤﺴﺮ آﯾﻨﺪهات ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ ْ ْ َ َْ َ َ َ َْ‬
‫� أﻧ ِﺖ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺮدۀ را ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﮐﻦ‬ ‫»ﻓﺎﻛ ِﺸﻒ �ﻨﻬﺎ ﻓ ِﺈذا ِ‬
‫ﭼﻮن آن را ﺑﺎز ﮐﺮدم ﺻﻮرت ﻋﺎﯾﺸﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ در آن رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ُ َ َ ْ ْ َّ ُ‬
‫ا� � ْﻤ ِﻀ ِﻪ«‪ :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در آن‬ ‫ﺖ ﻓﺄﻗﻮل ِإن ﻳﻚ ﻫﺬا ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪ ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓ ِﺈذا ِ� أﻧ ِ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻈﺮ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻦ رؤﯾﺎ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﺟﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ آن رؤﯾﺎ‪ ،‬ﺣﻖ و از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آن را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪه و ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬
‫ھﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم و ﻣﺎدر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان وﺣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺧﻮاب ﺑﺮای ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺷﺮاﻓﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﯿﭽﯿﮏ از زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺗﺮی ﻧﺼﯿﺐ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٠٠‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ از وی ﺧﺸﻨﻮد و او را ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺪارد‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎد ﮐﻪ او‬
‫را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ و از او ﺧﻮﺷﻨﻮد ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮاب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان وﺣﯽ اﺳﺖ و ﺧﻮاب ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺟﺰﺋﯽ از‬
‫آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺳﯿﺪﺗﻨﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن او و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﺑﻮد آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﻃﻮری ﮐﻪ ازﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎﯾﺸﻪ را در ﭘﺮدۀ‬
‫ﺣﺮﯾﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﻤﻮدﻧﺪ و دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺟﻮاز اﺳﺘﻌﻤﺎل اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺮای ﻣﺮدان ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻋﺎﯾﺸﻪ ل زن ﺑﻮد‪ .‬و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ زﻧﺎن اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ دﻻﯾﻞ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺣﺮامﺑﻮدن اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﻪ ﻣﺮدان و ﺣﻼلﺑﻮدﻧﺶ ﺑﻪ زﻧﺎن وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﻮره ﻗﺪر‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ََٓ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ‬
‫)‪ (۱‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ‬ ‫﴿إِ�ا أنزل�ه ِ� �لةِ ٱلقدرِ‪ ١‬وما‬ ‫ٰ‬
‫َ َُ َۡ‬ ‫َ َُ َۡ‬ ‫َۡ َ‬
‫أد َرٮٰك َما ۡ�لة ٱلق ۡدرِ‪�ۡ ٢‬لة ٱلق ۡد ِر‬
‫اﻟﺸﺎن را در ﺷﺐ ﻗﺪر )‪ (۲‬و ﺗﻮ ﭼﻪ داﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺴﺖ ﺷﺐ ﻗﺪر )‪ (۳‬ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬
‫��ِكة‬ ‫خ ۡ�‪ّ ٞ‬م ِۡن �ل ِف ش ۡه ٖر‪�� ٣‬ل ٱلم‬
‫از ھﺰار ﻣﺎه )‪ (۴‬ﻓﺮود آﯾﻨﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و‬
‫� أَ ۡ‬‫َ ُّ ُ َ ۡ َ ّ ّ ُ ّ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ در آن ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬ ‫‪٤‬‬ ‫وٱلروح �ِيها �ِإِذ ِن ر� ِ ِهم مِن ِ ٖ‬
‫ر‬ ‫م‬
‫� َح َّ ٰ َ ۡ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َس َ� ٰ ٌم ِ َ‬
‫� مطلعِ ٱلفج ِر‪] ﴾٥‬اﻟﻘﺪر‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﺮای ﺗﻘﺪﯾﺮ ھﺮﮐﺎر )‪(۵‬‬
‫ﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ آن ﺷﺐ ﺗﺎ ﺑﺮآﻣﺪن ﺑﺎﻣﺪاد‪.‬‬ ‫‪.[۵-۱‬‬
‫َ َ َۡ‬ ‫َّ ٓ َ َ ۡ‬
‫نزل َ�ٰ ُه ِ� ۡ�لةِ ٱلق ۡدرِ‪ ﴾١‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺷﺮح‪﴿ :‬إِ�ا أ‬
‫ﻋﺰت و ﺟﻼل ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ ﻧﺎزل‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺐ ﻗﺪر ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺐ ﺣﮑﻢ و ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﻪ در آن ﺷﺐ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﻓﯿﺼﻠﻪ‬
‫�ن‪َ � ٣‬‬
‫ِيها‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ َّ�ا ٓ أَ َ‬
‫نز ۡل َ�ٰ ُه � َ ۡ�لَ ٖة ُّم َ�ٰ َر َ� ٍة� إنَّا ُك َّنا ُمنذِر َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ ۡ ُ ُ ُّ َ‬
‫ِي�‪] ﴾٤‬اﻟﺪﺧﺎن‪» .[۴-۳ :‬ﻣﺎ ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺎن را در ﺷﺐ ﻣﺒﺎرک ﻧﺎزل‬ ‫َ‬
‫�فرق � أم ٍر حك ٍ‬
 ‫‪٤٠١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﯿﻢدھﻨﺪه ھﺴﺘﯿﻢ در آن ﺷﺐ ﺗﻤﺎم ﮐﺎرھﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ اﻟﮫﯽ ﻓﯿﺼﻠﻪ ﻣﯽﮔﺮدد«‪.‬‬
‫َ َُ َۡ‬ ‫ٓ َۡ َ‬
‫﴿ َو َما أد َرٮٰك َما ۡ�لة ٱلق ۡدرِ‪ ﴾٢‬در اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﺰرﮔﯽ و ﻣﻨﺰﻟﺖ اﯾﻦ ﺷﺐ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و ﭼﺮا ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ اﻟﮫﯽ در ﻣﻮرد ﮐﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل‬
‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َُ َۡ‬
‫ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ ﻓﯿﺼﻠﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�ۡ ﴿ :‬لة ٱلق ۡدرِ خ ۡ�‪ّ ٞ‬م ِۡن �ل ِف ش ۡه ٖر‪﴾٣‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎداﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺷﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و دﻋﺎی ﺧﯿﺮ و دﯾﮕﺮ ﮐﺎرھﺎی‬
‫ﺧﯿﺮ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﺛﻮاﺑﺶ از ﻋﺒﺎداﺗﯽ ﮐﻪ در ھﺰار ﺷﺐ دﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫َ َ َّ ُ ۡ َ َ ٰٓ َ‬
‫ك ُة َوٱ ُّلر ُ‬
‫وح‬ ‫و ھﺰار ﺷﺐ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ۸۳‬ﺳﺎل و ‪ ۴‬ﻣﺎه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪��﴿ :‬ل ٱلم�� ِ‬
‫َ ۡ َّ ّ ُّ َ‬
‫� أ ۡم ٖر‪ ﴾٤‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻼﺋﮑﻪ و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫�ِيها �ِإِذ ِن ر� ِ ِهم مِن ِ‬
‫اواﻣﺮ اﻟﮫﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﭘﺪﯾﺪآﻣﺪن آنھﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫َ َۡ‬ ‫اﺳﺖ ﻧﺎزل ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬س َ� ٰ ٌم ِ َ‬
‫� َم ۡطلعِ ٱلف ۡج ِر‪ :﴾٥‬ﯾﻌﻨﯽ در آن ﺷﺐ از‬ ‫� َح َّ ٰ‬
‫ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺗﺎ ﺑﺮآﻣﺪن ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺳﺖ از ھﺮ ﺷﺮی‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدان‬
‫و زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎﺷﻨﺪ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻼم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺳﻮره ﻣﺒﺎرﮐﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ واﺿﺢ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﯾﺎد ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮره‪ ،‬ﻧﺰول وﺣﯽ اﻟﮫﯽ را ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ج و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی آن‬
‫ﺣﻀﺮت را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺷﺐ ﻗﺪر آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ آن را در ﺷﺐھﺎی ﻃﺎق از‬
‫دۀ اﺧﯿﺮ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﻃﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺒﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﺰار ﻣﺎه‬

‫َّ ْ َ ْ‬ ‫َّ َ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻦ ﻣﺎه ﻧﺰد ﺷﻤﺎ رﺳﯿﺪه‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إن ﻫﺬا الﺸﻬ َﺮ ﻗﺪ‬
‫َ ْ‬ ‫َْ‬ ‫ﺮﻀ ُ� ْﻢ َو�ﻴﻪ َﻴﻟْﻠَ ٌﺔ َﺧ ْ ٌ‬
‫َﺣ َ َ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در وی ﺷﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ھﺰار ﻣﺎه ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫� ِﻣ ْﻦ أﻟ ِﻒ ﺷﻬ ٍﺮ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َّ ُ َ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از آن ﺑﯽﺑﮫﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﯿﺸﮏ از‬ ‫� ﻠﻛﻪ َوﻻ‬ ‫ﻣﻦ ﺣ ِﺮمﻬﺎ �ﻘﺪ ﺣ ِﺮم اﺨﻟ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺮھﺎ ﺑﯽﺑﮫﺮه اﺳﺖ و از ﺧﯿﺮ آن ﺑﻪ ﺟﺰ‬ ‫ﻻ َ�ْ ُﺮ ٌ‬ ‫ُ ْ َ ُ َ ْ َ َ َّ‬
‫وم‪.‬‬ ‫�ﺮم ﺧ�ﻫﺎ ِإ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺮوم‪ ،‬ﺑﯽﻧﺼﯿﺐ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٠٢‬‬
‫َْ َ َ َُ‬ ‫َّ َ َ َّ ْ‬
‫ﺮﻀ� ْﻢ«‪ :‬ﻧﺰد‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬إِن ﻫﺬا الﺸﻬ َﺮ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن‪» ،‬ﻗﺪ ﺣ‬
‫ﺷﻤﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﭘﯿﺶ روی ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻓﺮدا ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ روزه ﺧﻮاھﯿﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫َ ْ‬ ‫ٌََْ َ ٌْ ْ َْ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬و ِ�ﻴ ِﻪ ﻴﻟﻠﺔ ﺧ� ِﻣﻦ أﻟ ِﻒ ﺷﻬ ٍﺮ«‪ :‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺷﺐ ﻗﺪرﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ھﺰار‬
‫ﻣﺎھﯽ ﮐﻪ در آن ﺷﺐ ﻗﺪر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬و ھﺰار ﻣﺎه ھﺸﺘﺎد و ﺳﻪ ﺳﺎل و ﭼﮫﺎرﻣﺎه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻦ ﻣﺎه ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪای ﺑﺰرگ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺷﺐ ﻗﺪر از ھﺰار ﻣﺎه ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و از آن ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺮﯾﺖ اﯾﻦ ﻣﺎه را اﻓﺰون‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻓﺮودآﻣﺪن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ روح اﻻﻣﯿﻦ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ÷ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ھﻤﺮاھﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ ﺳﻼم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬و از ﺗﻤﺎم آﻓﺖھﺎ درﯾﻦ ﺷﺐ ﺳﻼﻣﺘﯽ‬
‫َ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َّ‬
‫� ﻠﻛ ُﻪ«‪ :‬ھﺮﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺮی ﺑﯽﺑﮫﺮه ﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺣ ِﺮمﻬﺎ �ﻘﺪ ﺣ ِﺮم اﺨﻟ‬
‫ﺑﯿﺸﮏ از ﺗﻤﺎم ﺧﯿﺮھﺎ ﺑﯽﺑﮫﺮه ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺷﺮف و ﺑﺮﺗﺮی‬
‫اﯾﻦ ﺷﺐ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﻃﻠﺐ آن ﺑﺎ رﻏﺒﺖ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ و آن را درﯾﺎﺑﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﺐ‬
‫َ َ َُْ ُ َ َْ َ‬
‫�ﻫﺎ‬ ‫را ﺑﺎﯾﺪ در ده ﺷﺐ اﺧﯿﺮ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬وﻻ �ﺮم ﺧ‬
‫َّ‬
‫ﻻ َ�ْ ُﺮ ٌ‬
‫وم«‪ :‬از ﺧﯿﺮ آن ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺮوم ﺑﯽﻧﺼﯿﺐ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آری‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬ ‫ِإ‬
‫ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت در آن ﺑﺮاﺑﺮ ھﺰار ﻣﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎزھﻢ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او را ﻃﻠﺐ ﻧﮑﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ آن رﻏﺒﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﺪۀ از ھﺮ ﺧﯿﺮی ﺑﯽﺑﮫﺮه اﺳﺖ و از‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻼح و رﺳﺘﮕﺎری ﮐﺎرھﺎی اﻣﺖ‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻃﻠﺐ و ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺷﺐ ﻗﺪر ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ در آن‬
‫ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ در ﺷﺐھﺎی ﻃﺎق دھﮥ اﺧﯿﺮ ﻃﻠﺐ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر را در ﺷﺐھﺎی ﻃﺎق دھﮥ‬
‫اﺧﯿﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ھﻔﺘﻢ ﻗﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ و در آن ﺷﺐ ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬در ﻣﺴﺎﺟﺪ‪،‬‬
 ‫‪٤٠٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺑﺮﭘﺎی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در آن ﺑﻪ ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی‬

‫از ﺷﺎرع ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪه و ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ روﺷﯽ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ رﻣﻀﺎن ﻣﺎه ﻧﺰول ﻗﺮآن‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ان ٱ َّ� ٓ‬ ‫َ ُۡ ََ َ َ‬
‫ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﻣﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎزل‬ ‫نزل �ِيهِ ٱلق ۡر َءان‬ ‫ِ‬ ‫أ‬ ‫ِي‬ ‫﴿شهر رمض‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ در آن ﻗﺮآن ﺑﺮای ھﺪاﯾﺖ‬
‫ى‬ ‫ت ّم َِن ٱل ۡ ُه َد ٰ‬ ‫َََّ‬
‫اس و�يِ�ٰ ٖ‬ ‫ِلن ِ‬ ‫ُه ٗدى ّل َّ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺎ دﻻﯾﻞ روﺷﻦ ﺑﺮای رھﻨﻤﺎﺋﯽ و‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُۡ َ‬
‫ان � َمن ش ِه َد مِن� ُم ٱلش ۡه َر‬ ‫َوٱلف ۡرق ِ �‬
‫ﺟﺪاﺋﯽ ﺣﻖ از ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮﮐﻪ درﯾﺎﺑﺪ‬
‫َ ۡ َ ُ ۡ ُ َ َ َ َ َ ً َ ۡ َ َٰ َ َ‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را آن را روزه ﺑﺪارد و ھﺮﮐﻪ‬ ‫فليصمهۖ ومن �ن مرِ�ضا أو � سف ٖر‬
‫� ُم ٱ ۡليُ ۡ َ‬‫َ َّ ‪ُ ُ َّ ُ ُ َ َ ُ َّ َ ۡ ّ ٞ‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎر ﯾﺎ در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻨﺪی از‬ ‫�‬ ‫فعِدة مِن �يا ٍ� أخر ۗ ي ِر�د ٱ� ب ِ‬
‫روزھﺎی دﯾﮕﺮ روزه دارد ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫َّ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫� َو�ِ ُك ِملوا ٱلعِدة‬
‫ۡ‬ ‫� ُم ٱ ۡل ُع ۡ َ‬ ‫ُ‬ ‫ََ ُ ُ‬
‫و� ي ِر�د ب ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺳﺎﻧﯽ را و‬ ‫ُ َ َّ ُ‬
‫� َما ه َدٮٰ� ۡم َول َعل� ۡم‬
‫َ‬ ‫� َ َٰ‬ ‫�وا ْ ٱ َّ َ‬ ‫كُّ‬ ‫َ ُ َ‬
‫و�ِ ِ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ دﺷﻮاری را ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‬ ‫َۡ ُ َ‬
‫�شك ُرون‪] ﴾١٨٥‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۵ :‬‬
‫روزهھﺎ را و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﺧﺪا را ﺑﺮای‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺪاﯾﺖﺗﺎن ﮐﺮده و ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﭙﺎس دارﯾﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ش ۡه ُر َر َمضان﴾ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﺎه ﻧﮫﻢ از ﻣﺎهھﺎی ﺳﺎل ﻗﻤﺮی اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﻔﻆ ﺷﮫﺮ از ﻣﺎده ﺷﮫﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و رﻣﻀﺎن از رﻣﺾ اﻟﺼﺎﺋﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ وﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﻢ روزهدار از ﺗﺸﻨﮕﯽ داغ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ٱ َّ� ٓ‬
‫ِي‬
‫ُۡ ُ‬ ‫ُ َ‬
‫نزل �ِيهِ ٱلق ۡر َءان﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ در ﺷﺐ ﻗﺪر از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎرﮔﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‬ ‫أ ِ‬
‫ى﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻤﯽ‬ ‫ت ّم َِن ٱل ۡ ُه َد ٰ‬ ‫دﻧﯿﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ُ ﴿ :‬ه ٗدى ّل َّ‬
‫ِلن ِ َ َ ّ َ‬
‫اس و�يِ�ٰ ٖ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺟﮫﺖ رھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ و ﮐﻤﺎل ﻓﺮود آﻣﺪه و‬
‫ھﻤﮥ راهھﺎی ھﺪاﯾﺖ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻧﺴﺎنھﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن آن راهھﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﺎل‬
‫رﺳﯿﺪه و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺻﺤﯿﺢ و ﻋﻤﻞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺧﺎﻟﺺ‬
‫َّ َ ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫و ﭘﯿﺮوی از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �﴿ :‬من ش ِه َد مِن� ُم ٱلش ۡه َر فل َي ُص ۡم ُه﴾‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه اﻋﻼن رؤﯾﺖ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ روزه‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٠٤‬‬
‫َ َ‬
‫ﺑﺪارﻧﺪ و رؤﯾﺖ ﻣﺎه ﺑﻪ دﯾﺪن ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺎدل ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن �ن‬
‫َ ً َ ۡ َ َٰ َ‬
‫� َسف ٖر﴾ و آن ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﯾﺎ در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﻮرد و روزه ﻧﮕﯿﺮد و ﺑﺮ او ﻻزم‬ ‫م ِر�ضا أو‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرۀ روزھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﯿﻤﺎری ﯾﺎ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﺧﻮرده روزه ﻗﻀﺎﺋﯽ ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺧﻮردن روزه را اﺟﺎزه داده‪ ،‬ارادۀ آﺳﺎﻧﯽ اﻣﻮر ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺆﻣﻦ را دارد و ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر دﺷﻮاری ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ دوﺳﺘﺎن ﺧﺪاﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ۡ ُ ْ ۡ َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و�ِ ُك ِملوا ٱلعِ َّدة﴾ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻤﺎره روزه را ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎر را ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻀﺎﺋﯽ اﻣﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺎرۀ ﻣﺎه را ﮐﻪ ﺳﯽ روز ﯾﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻣﺼﻠﯽ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪھﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ‪ ،‬اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ واﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ وﻟﻠﻪ اﻟﺤﻤﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ آﻣﺎدۀ ﺷﮑﺮﮔﺰاری ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﺷﺪه و در ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﮐﺮﯾﻦ ﮐﻪ در ﻧﻌﻤﺖھﺎی‬
‫اﯾﺸﺎن اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺷﮑﺮ ﻣﺮ ﺧﺪای راﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻒ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪه ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ھﺪاﯾﺖ و‬
‫ﺿﻼﻟﺖ را از ھﻢ ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و در ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا راھﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ھﺪاﯾﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و ﺑﻪ ﺳﻨﺖ آن ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ وی ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﻃﻠﺐﮐﺮدن ﺷﺐ ﻗﺪر ﮐﻪ از ھﺰار ﻣﺎه ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬اﺟﺎزۀ ﺧﻮردن ﺑﺮای ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺎﻓﺮ از رﺣﻤﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﺣﺘﯿﺎج ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﯿﺎزی‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ روزه ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٠٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ روزه رﻣﻀﺎن و ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫ﻳﻤﺎﻧًﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه‬ ‫َ ْ َ َ ََ َ َ‬
‫ﺎن إ َ‬
‫ﻗﻮﻪﻟ ﻋﻠﻴﻪ الﺴﻼم‪ :‬ﻣﻦ ﺻﺎم رمﻀ ِ‬
‫اﺣتِ َﺴﺎﺑًﺎ ُﻏ ِﻔ َﺮ َ ُﻪﻟ َﻣﺎ َ� َﻘ َّﺪ َم ِﻣ ْﻦ َذﻧْ ِﺒ ِﻪ‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪ :‬ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن را ﺑﻪ اﻧﮕﯿﺰه اﯾﻤﺎن و اﻣﯿﺪ‬ ‫َ ْ‬
‫و‬
‫ﻚ ﻰﻓ ُﻞﻛ ﺛﻮاب اﻟﮫﯽ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎھﺎن‬ ‫ِّ‬ ‫َْ ُ ْ ََُ َ ََ َ‬ ‫ِّ‬ ‫َّ َّ‬
‫� ِﻋﻨﺪ ﻞﻛ ﻓِﻄ ٍﺮ �ﺘﻘﺎء وذل ِ ِ‬ ‫إِن ِ ِ‬
‫ِّ َ ُ ُ َّ ٌ َ َّ َ ُ َّ ﮔﺬﺷﺘﻪاش را ﻣﯽآﻣﺮزد و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ََْ‬
‫ﺎر ﻛﺠﻨ ِﺔ‬ ‫َﻴﻟﻠ ٍﺔ‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪ :‬الﺼﻴﺎم ﺟﻨﺔ ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ در ھﻨﮕﺎم اﻓﻄﺎر آزادﮔﺎﻧﯽ‬
‫ﺎل‪.‬‬ ‫َ ُ ْ َ ْ َ‬
‫أﺣ ِﺪ�ﻢ ِﻣﻦ اﻟ ِﻘﺘ ِ‬
‫را از آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ دارد واﯾﻦ در ھﺮ ﺷﺐ‪،‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬روزه ﺳﭙﺮﺳﺖ از آﺗﺶ‬
‫دوزخ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ھﻨﮕﺎم‬
‫ﺟﻨﮓ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ْ‬ ‫َ ْ َ َ ََ َ َ َ ً‬
‫ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣتِ َﺴﺎﺑًﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺻﺎم رمﻀﺎن ِإ‬
‫رﻣﻀﺎن را ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎداﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪهھﺎی ﻣﺆﻣﻨﺶ واﺟﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‬
‫روزه ﺑﺪارد و در اﯾﻦ ﻋﺒﺎدت ﺻﯿﺎم ﺗﻨﮫﺎ و ﺗﻨﮫﺎ اﻣﯿﺪ ﺛﻮاب را از ﺧﺪاوﻧﺪ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻏﯿﺮ او‬
‫در ﻋﺒﺎدت ﺧﻮد ﻧﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ وی را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ از ﺗﺮس ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﺮدم‬
‫َْ‬ ‫ََ‬ ‫ُ َ‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎداش او آﻧﺴﺖ »ﻏ ِﻔ َﺮ ُﻪﻟ َﻣﺎ �ﻘ َّﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ« ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ او‬
‫آﻣﺮزﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮاد ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه اﺳﺖ و ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﻧﯿﺰ اﮔﺮ از آنھﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ُ ِّ َ َ‬ ‫َّ َّ ْ َ ُ ِّ ْ ُ َ َ َ َ َ‬
‫ﺎء َوذلِﻚ ِﻰﻓ ﻞﻛ ﻴﻟْﻠ ٍﺔ« ﯾﻌﻨﯽ در ﺷﺐھﺎی ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک‬ ‫� ِﻋﻨﺪ ﻞﻛ ِﻓﻄ ٍﺮ �ﺘﻘ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إن ِ ِ‬
‫رﻣﻀﺎن ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻣﺆذن اذان ﻣﻐﺮب را ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ روزهﮔﺸﺎدن آﻏﺎز‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺗﻌﺪادی از ﻣﺆﻣﻨﺎن را از آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ آزاد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎر‬
‫آنھﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﻮدش ﮐﺴﯽ آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪارد‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﺸﺎرﺗﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ‬
‫ﺎل«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ روزه ﺳﭙﺮ‬ ‫اﻨﻟ َ ُ َّ َ َ ُ ْ َ ْ َ‬ ‫ﺎم ُﺟ َّﻨ ٌﺔ ِﻣ َﻦ َّ‬ ‫روزهدار‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِّ » :‬‬
‫الﺼﻴَ ُ‬
‫ﺎر ﻛﺠﻨ ِﺔ أﺣ ِﺪ�ﻢ ِﻣﻦ اﻟ ِﻘﺘ ِ‬ ‫ِ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از آﺗﺶ دوزخ ﻧﮕﮫﺪاری ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺮ ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺒﺎرز آن را‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ اﻧﺪامھﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ وی را از ﮔﺰﻧﺪ ﺷﻤﺸﯿﺮھﺎ و ﺗﯿﺮھﺎ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰھﺎ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﮕﮫﺪاری ﮐﻨﺪ در ﺑﻌﻀﯽ رواﯾﺎت اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﻧﯿﺰ در ﻣﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﻣﺎ لﻢ �ﺮﻗﻬﺎ ﺑﺎ اﻟﻐﻴﺒﺔ« ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روزهاش را ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻏﯿﺒﺖ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٠٦‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻋﺒﺎرت ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺻﺤﺖ ﻋﺒﺎدت و ﻗﺒﻮل آن ﺑﻪ درﮔﺎه اﻟﮫﯽ و اﺛﺮ آن در‬
‫ﺗﺰﮐﯿﮥ ﻧﻔﺲ ﺷﺮط اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﺧﻼص و ﭘﯿﺮوی از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ از ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﮐﻤﯿﺖ و زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن و از ﺧﻮد ﭼﯿﺰی ﺑﺮ آن ﻧﯿﻔﺰوده و ﯾﺎ ﻧﮑﺎھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه و ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ روزهداران ارزاﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺬﮐﺮ ده‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‪ ،‬دﺷﻨﺎم‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ ﺛﻮاب روزه را از ﺑﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد ازﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ درﯾﻦ ﻣﺎه ﭘﺮھﯿﺰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺻﻔﺎت زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ِ� )‪ (۳۵‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن و زﻧﺎن‬ ‫� َوٱل ۡ ُم ۡسل َِ�ٰت َوٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫﴿إ َّن ٱل ۡ ُم ۡسلِم َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َوٱل�ٰنِت َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ۡ َ‬
‫َوٱل�ٰن ِ�ٰ ِ‬ ‫َوٱل ُمؤمِ�ٰ ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ و‬
‫ت‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ت‬
‫ﻣﺮدان ﻓﺮوﺗﻦ و زﻧﺎن ﻓﺮوﺗﻦ و ﻣﺮدان‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫ل� ٰ ِد� َ‬ ‫َ َّ‬
‫�ن‬ ‫ل�ٰ� َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ت وٱ‬ ‫َوٱل�ٰدِ� ٰ ِ‬ ‫ِ�‬ ‫وٱ‬
‫راﺳﺘﮕﻮ و زﻧﺎن راﺳﺘﮕﻮ و ﻣﺮدان ﺷﮑﯿﺒﺎ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ت و زﻧﺎن ﺷﮑﯿﺒﺎ و ﻣﺮدان ﻧﺮمدل و زﻧﺎن‬ ‫ت َوٱل�ٰشِ ِع� َوٱل�ٰشِ � ٰ ِ‬ ‫َوٱل�ٰب ِ َ� ٰ ِ‬
‫ل��م َ‬ ‫َّ‬ ‫ۡ َ َ ّ َ‬ ‫ۡ َ َ ّ َ‬
‫� ﻧﺮمدل و ﻣﺮدان ﺑﺨﺸﻨﺪه و زﻧﺎن‬ ‫ت َوٱ ٰٓ ِ ِ‬ ‫َوٱل ُمتص ِد�ِ� َوٱل ُمتصدِ� ٰ ِ‬
‫وج ُه ۡم ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﺮدان روزهدار و زﻧﺎن‬ ‫فُ ُر َ‬ ‫�ٰفظ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َوٱ َّ ٰٓ َ‬
‫�‬ ‫َوٱل ِ ِ‬ ‫ت‬ ‫ل��ِ� ٰ ِ‬
‫َ ٗ روزهدار و ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮجھﺎی ﺧﻮد را‬ ‫�ن ٱ َّ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ َ َ‬
‫� كثِ��‬ ‫ل�ٰكِر َ‬
‫ِ‬ ‫ت وٱ‬ ‫َوٱل�ٰفِ�ٰ ِ‬
‫َّ ۡ ٗ َ ۡ ﻧﮕﮫﺪارﻧﺪ و زﻧﺎن ﻧﮕﮫﺪارﻧﺪه و ﻣﺮداﻧﯽ‬ ‫َ َ َّ َّ ُ َ‬ ‫َّ‬
‫� ل ُهم مغفِ َرة َوأج ًرا‬ ‫ت أ عد ٱ‬ ‫ِ‬ ‫َوٱل�ٰك َِ� ٰ‬
‫ﮐﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻨﻨﺪ و زﻧﺎن‬
‫ع ِظيما‪] ﴾٣٥‬اﻷﺣﺰاب‪.[۳۵ :‬‬
‫َ ٗ‬
‫ﯾﺎدﮐﻨﻨﺪه‪ .‬آﻣﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﺮای‬
‫اﯾﺸﺎن آﻣﺮزش و ﭘﺎداش ﺑﺰرگ را‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺷﺎﻣﻞ ده ﺻﻔﺖ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ آنھﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ -۱ :‬اﺳﻼم‪ -۲ .‬اﯾﻤﺎن‪ -۳ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری‪ -۴ .‬راﺳﺘﯽ‪ -۵ .‬ﺻﺒﺮ و‬
‫ﺷﮑﯿﺒﺎﺋﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻃﺎﻋﺎت‪ ،‬و ﺗﺮک ﮔﻨﺎھﺎن‪ ،‬رﺿﺎ ﺑﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖ و ﺑﻼء و ﺣﻮﺻﻠﻪداﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﻧﺮم دﻟﯽ و ﺧﺸﻮع در ﻧﻤﺎزھﺎ‪ -۷ .‬ﺻﺪﻗﻪدادن‪ -۸ .‬روزهداﺷﺘﻦ‪ -۹ .‬ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ‪-۱۰ .‬‬
‫ﯾﺎدﮐﺮدن ﺧﺪا ﺑﺴﯿﺎر؛ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ دارای‬
 ‫‪٤٠٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻔﺎﺗﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﻣﻐﻔﺮت ﮔﻨﺎھﺎن و ﭘﺎداش ﺑﺰرگ را ﻣﮫﯿﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎوﯾﺪ و‬
‫ﺧﻮﺷﻨﻮدی و رﺿﺎی او ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺎ را از اﯾﺸﺎن ﺑﮕﺮدان و ﺑﺎ آنھﺎ ﺣﺸﺮ ﮐﻦ و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از آنھﺎ راﺿﯽ ﺷﺪی از ﻣﺎ ﻧﯿﺰ راﺿﯽ ﺷﻮ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺧﻮب و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﺗﻮﺿﯿﺢدار را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺴﻠﯿﻢﺷﺪن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﺎ آرﯾﻢ و ﻧﮫﯽ او را ﺗﺮک ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻋﺒﺎرت از ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﺑﺎورداﺷﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﺪﯾﻖ آنھﺎ ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﮐﺘﺎبھﺎ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر‪ ،‬ﭘﻞ ﺻﺮاط‪ ،‬وزن اﻋﻤﺎل و ﺟﻨﺖ و دوزخ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ راﺳﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ درﺳﺘﯽ در ﺳﺨﻦ و ﮐﺮدار اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری رھﻨﻤﻮن ﻣﯽﺳﺎزد و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری‪ ،‬وی را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﮫﺸﺖ ﺧﺪا‬
‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ و ﺣﻔﻆ ﺷﺮﻣﮕﺎه‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﻮرت اﺳﺖ و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ از زﻧﺎ‪ ،‬ﻟﻮاط و ﺳﺤﺎق و اﺳﺘﻤﻨﺎء ﺧﻮدداری ﮐﺮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ اﻓﻄﺎردادن روزهدار‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ روز‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ َ ًَْ‬
‫ا�‬‫ﻴﻞ ِ‬ ‫وﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻣﻦ ﺻﺎم ﻳﻮﻣﺎ ِﻰﻓ ﺳ ِب ِ‬
‫ْ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ َ َ َّ ُ َ َ ْ‬
‫در راه ﺧﺪا روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺎر � ْﻦ َوﺟ ِﻬ ِﻪ‬ ‫ا� ﺑِﺬلِﻚ اﻴﻟَ ْﻮمِ اﻨﻟ‬ ‫ﺑﺎﻋﺪ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َ َ ً‬
‫روزۀ آن روز ھﻔﺘﺎد ﺳﺎل روﯾﺶ را از آﺗﺶ‬ ‫� ﺧ ِﺮ�ﻔﺎ‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪َ :‬ﻣ ْﻦ � َّﻄ َﺮ َﺻﺎﺋِ ًﻤﺎ ﺎﻛن‬ ‫ﺳﺒ ِﻌ‬
‫َ‬
‫َُ ُْ ْ ْ ْ َ ْ ْ َ ُْ‬ ‫َ‬
‫دوزخ دور ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫� أن �ﻨﻘ َﺺ ِﻣ ْﻦ‬ ‫ُﻪﻟ ِﻣﺜﻞ أﺟ ِﺮ ِﻫﻢ ِﻣﻦ � ِ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روزۀ روزهداری را ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪،‬‬ ‫َ ُ َ ْ َ َ َ َ ِّ‬ ‫َ ْ‬
‫ﻮر ِﻫ ْﻢ ﺷيﺌًﺎ‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪ِ :‬ﺻﻴﺎم ﻳﻮمِ ﻋﺮﻓﺔ ِإ�‬ ‫ِ‬ ‫أ ُﺟ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺛﻮاﺑﯽ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺛﻮاب روزهداران‬ ‫َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ ِّ َ َّ َ َ َّ‬
‫الﺴﻨﺔ اﻟ ِﻰﺘ‬ ‫ا� أن ﻳ�ﻔﺮ‬ ‫أﺣت ِﺴﺐ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ﺑﺪون اﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰی از ﺛﻮابﺷﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ ْ َ ُ َّ‬
‫�ﺒﻠﻪ َواﻟ ِﻰﺘ َ�ﻌﺪ ُه‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪ِ :‬ﻰﻓ ِﺻﻴَﺎمِ ﻳَ ْﻮمِ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬روزهداﺷﺘﻦ روز‬
‫َ ِّ‬ ‫َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ‬
‫ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ روزۀ آن را‬ ‫ا� أن ﻳُ�ﻔ َﺮ‬ ‫ﺎﻋﺷﻮراء أﺣت ِﺴﺐ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫َّ َ َ َّ َ َ ُ‬
‫ﮐﻔﺎره ﺳﺎل ﭘﯿﺶ و ﺳﺎل ﭘﺴﯿﻦ ﻗﺮار دھﺪ‬ ‫الﺴﻨﺔ اﻟ ِﻰﺘ �ﺒْﻠﻪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٠٨‬‬

‫ﻧﯿﺰ در ﺑﺎرۀ روز دھﻢ ﻣﺤﺮم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﮐﻔﺎرۀ‬
‫ﺳﺎل ﭘﯿﺶ او را ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ً‬
‫ﺷﺮح‪» :‬ﻣﻦ ﺻﺎم ﻳﻮﻣﺎ ﻲﻓ ﺳبﻴﻞ اﷲ ﺑﺎﻋﺪ اﷲ ﺑﺬلﻚ وﺟﻬﻪ ﺳﺒﻌ� ﺧﺮ�ﻔﺎ ﻣﻦ اﻨﻟﺎر«‬
‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﺰه را در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎری ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ‬
‫ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و ﻓﻀﻞ رﺣﻤﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﺮﮐﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﺪھﺪ و او ﺗﻌﺎﻟﯽ دارای ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﺰرگ اﺳﺖ و آن ﮐﺎر ﮐﻮﭼﮏ روزهداﺷﺘﻦ ﯾﮏ روز در راه ﺧﺪاﺳﺖ و ﺟﺎﯾﺰۀ آن‬
‫َ‬
‫دورﮔﺮداﻧﯿﺪن روی روزهدار ھﻔﺘﺎد ﺳﺎل از آﺗﺶ دوزخ اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ﻣ ْﻦ � َّﻄ َﺮ‬
‫ﻮر ِﻫ ْﻢ ﺷيﺌًﺎ« اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک ﻧﯿﺰ‬
‫َ ْ‬ ‫ﻪﻟ ﻣﺜْ ُﻞ أَ ْﺟﺮﻫ ْﻢ ﻣ ْﻦ َ� ْ� أَ ْن َ�ﻨْ ُﻘ َﺺ ﻣ ْﻦ أُ ُ‬
‫َ ً َ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ﺟ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ﺻﺎﺋِﻤﺎ ﺎﻛن ُ ِ‬
‫ﻋﻤﻞ و ﺟﺎﯾﺰۀ ﺑﺰرگ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﻓﻄﺎر روزهداری ﺑﻪ ﻏﺬا ﺟﺎﯾﺰه و ﭘﺎداش آن‪،‬‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺰدی ﻣﺜﻞ ﻣﺰد آن روزهدار ﺑﻪ ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻣﺰد روزهدار ﭼﯿﺰی ﮐﺎﺳﺘﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫َ ُ َ ْ َ َ َ َ ِّ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ ِّ َ َّ َ َّ َ َ َّ‬
‫الﺴﻨَﺔ اﻟ ِﻰﺘ �ﺒْﻠ ُﻪ َواﻟ ِﻰﺘ َ� ْﻌ َﺪ ُه« اﯾﻦ ﺟﺎ‬ ‫ا� أن ﻳ�ﻔﺮ‬ ‫» ِﺻﻴﺎم ﻳﻮمِ ﻋﺮﻓﺔ ِإ� أﺣت ِﺴﺐ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺟﺎﯾﺰه ﺑﺰرگ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻋﻤﻞ روزۀ روز ﻋﺮﻓﻪ و ﺟﺎﯾﺰه آن‪ ،‬ﮐﻔﺎره‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از روزه و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از روزه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬ﻰﻓ ِﺻﻴَﺎمِ ﻳَ ْﻮمِ‬
‫َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ ِّ َ َّ َ َّ َ َ‬
‫الﺴ َﻨﺔ اﻟ ِﻰﺘ �ﺒْﻠ ُﻪ«‪ :‬ﺑﺎزھﻢ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک در‬ ‫ا� أن ﻳ�ﻔﺮ‬ ‫ﺎﻋﺷﻮراء أﺣت ِﺴﺐ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪۀ ﻋﻤﻞ اﻧﺪک و ﺛﻮاﺑﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ‪ ،‬روزهداﺷﺘﻦ روز ﻋﺎﺷﻮرا اﺳﺖ و ﺟﺎﯾﺰه‬
‫آن ﮐﻔﺎرۀ ﮔﻨﺎھﺎن آن ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از روزه اﺳﺖ‪ .‬ھﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﺟﻮاﯾﺰ از دﯾﮕﺮی ﺑﺰرگﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪای را ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﺣﺴﺎن و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮﭼﮫﺎر ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﺋﺰی ﮐﻪ درﯾﻦ اﺣﺎدﯾﺚ وﻋﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺸﺮوط‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﺧﻼص اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﺗﻤﺎم ارﮐﺎن روزه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺖ و‬
‫ﻧﮕﮫﺪاری از ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﻟﺬت ﺟﻨﺴﯽ از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ﺗﺎ ﻏﺮوب‬
‫آﻓﺘﺎب و ﺧﻮدداری از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻏﯿﺒﺖ‪ ،‬و ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﻪ روزه را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٤٠٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ اﻋﺘﮑﺎف در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ ُ َ‬ ‫َ‬
‫وه َّن َوأ ُ‬ ‫َ َ َُٰ ُ ُ‬
‫)‪ (۱۸۷‬و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪﻫﺎ‬ ‫نت ۡم �ٰكِفون ِ�‬ ‫﴿و� ت� ِ�‬
‫ُ َّ َ َ َ ۡ َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫َۡ َ‬
‫ﻣﻌﺘﮑﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺘﺎن آﻣﯿﺰش ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ج ِد� ت ِلك ُح ُدود ٱ�ِ ف� �ق َر ُ�وهاۗ‬ ‫ٰ‬
‫ٱلم ِ‬
‫�‬
‫َ َّ‬ ‫� ٱ َّ ُ‬
‫� َء َا�ٰتهِۦ ل َّ‬ ‫َك َ�ٰل َِك يُبَ ّ ُ‬
‫در ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫اس ل َعل ُه ۡم‬‫ِلن ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫)‪ (۱۲۵‬و ﺳﭙﺮدﯾﻢ ﺑﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ و‬ ‫َ َّ ُ َ‬
‫�تقون﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۷ :‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﮐﻪ ﭘﺎک دارﯾﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮا ﺑﺮای‬
‫وﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ﻃﻮافﮐﻨﻨﺪﮔﻨﺎن و ﻣﻌﺘﮑﻔﺎن و‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫أن َط ّهراَ‬ ‫َ‬
‫�س َ�ٰعِيل‬
‫� َم ۡ‬ ‫﴿ َو َع ِه ۡدنَا ٓ إ ِ ٰٓ‬
‫� إِبۡ َ� ٰ ِ ۧ‬
‫ِ رﮐﻮعﮔﺬاران و ﺳﺠﺪهﮐﻨﺎن‪.‬‬
‫َّ‬ ‫كف َ‬ ‫َۡ‬ ‫� ل َّ ٓ َ‬ ‫بَ ۡي ِ َ‬
‫َوٱ ُّلركعِ‬ ‫�‬ ‫ِلطا� ِ ِف� َوٱل� ٰ ِ ِ‬
‫ٱلسجودِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۲۵ :‬‬
‫ُّ ُ‬

‫ٰ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ َ ُ َ ٰ ُ ُ َّ َ َ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬
‫ج ِد�﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬‫ٱ‬ ‫�‬‫ﺷﺮح‪﴿ :‬و� ت� ِ�وهن وأنتم �كِف ِ‬
‫ون‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﯿﺖ اﻋﺘﮑﺎف در ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ اداء ﻣﯽﺷﻮد وارد‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد آﻣﯿﺰش ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺎ ھﻤﺴﺮانﺷﺎن ﺟﻤﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻌﺘﮑﻒ ﮐﺴﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺪت ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز را در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر اﻟﮫﯽ را‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮده و ﺑﺎ ھﻤﺴﺮش ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻋﺘﮑﺎﻓﺶ ﺑﺎﻃﻞ و ﺛﻮاب آن ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ‬
‫اﻋﺘﮑﺎﻓﺶ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﻧﺬر ﺑﻮد ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﻋﺘﮑﺎف ﺧﻮد را از ﺳﺮ ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ ﻧﺬرش اداء ﺷﻮد اﮔﺮ‬
‫ﻧﺬر ﻧﺒﻮد اﺟﺮ و ﺛﻮاب اﻋﺘﮑﺎﻓﺶ ﺑﺎﻃﻞ وﻟﯽ از ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﺘﮑﺎف و ﻗﻀﺎی آن ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫كف َ‬ ‫َ َ ۡ َ ٓ َ ٰٓ ۡ َ ٰ َ ۡ َ ٰ َ َ َ ّ َ َ ۡ َ َّ ٓ َ ۡ َ‬
‫�‬ ‫ِلطا� ِ ِف� َوٱل� ٰ ِ ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وع ِهدنا إِ� إِب� ِ�ۧم �س� ِعيل أن ط ِهرا بي ِ� ل‬
‫جودِ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫لس ُ‬ ‫َوٱ ُّلر َّكعِ ٱ ُّ‬
‫و ﻓﺮزﻧﺪش اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ وی را واﻗﻊ در ﻣﮑﻪ ﮐﻪ در آن ﺧﺎﻧﮥ ﻋﺘﯿﻖ‬
‫ﻗﺮار دارد ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﻨﺪ از ﻧﺠﺎﺳﺎت ﻣﻌﻨﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺘﺎن و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد و از ﻧﺠﺎﺳﺎت ﻇﺎھﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻠﯿﺪیھﺎ و ﻧﺎﭘﺎﮐﯽھﺎ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻃﻮاف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ھﻤﯿﻨﻄﻮر ﺑﺮای ﻧﻤﺎزﮔﺰاران رﮐﻮع و ﺳﺠﺪهﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤١٠‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﺣﮑﺎم اﻋﺘﮑﺎف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﺮونﻧﺸﺪن از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮای ﺟﻨﺎزه‪،‬‬
‫ﻋﯿﺎدت ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮدداری از ﺻﺤﺒﺖ در اﻣﻮر دﻧﯿﺎ و‬
‫ﻏﯿﺒﺖ و ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ و ﻣﺒﺎﺷﺮت ﺑﺎ زنھﺎ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮداری اﻋﺘﮑﺎف را‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻋﺘﮑﺎف و ﺛﻮاب آن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬ﭼﻮن اﻋﺘﮑﺎف ﻓﺎرغﺷﺪن اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮای ﻋﺒﺎدت و ذﮐﺮ ﺧﺪا و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و ادای ﻧﻤﺎز و روزه ﺑﻪ ﺟﮫﺖ رﺿﺎی‬
‫ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﯿﺮونﺷﺪن از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮای رﻓﻊ ﺿﺮورت‪ ،‬وﺿﻮ‪ ،‬ﻏﺴﻞ و‬
‫ﺧﺮﯾﺪ ﺧﻮراک ﺿﺮوری‪ ،‬ﺟﻮاز دارد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‬

‫ْ َ ْ ُ َ ْ ُ ُ ِّ َ ٍّ َ ْ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎﻧﮥ ھﺮ‬ ‫ﻲﻘ‪َ ،‬وﻗﺪ‬ ‫وﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬الﻤﺴ ِﺠﺪ �ﻴﺖ ﻞﻛ ﺗ ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای‬ ‫َُ‬
‫ﺎﺟ ُﺪ ُ�ﻴُﻮﺗﻪ‬ ‫ا� ﻷ ل َﻤ ْﻦ َﺎﻛ َن ال ْ َﻤ َ‬
‫ﺴ‬ ‫َﺿﻤ َﻦ َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ را ﺧﺎﻧﻪاش ﻗﺮار دھﺪ ﺑﻪ‬ ‫ََ‬ ‫از إﻰﻟ ِّ َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َّ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ‬
‫اط ﻰﻠﻋ‬ ‫الﺮﺼ ِ‬ ‫الﺮوح‪ ،‬والﺮﻤﺣﺔ‪ ،‬واﺠﻟﻮ ِ‬
‫آراﻣﺶ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد‬ ‫َ ْ َّ‬ ‫ْ َ‬
‫ﷲ ِإﻰﻟ اﺠﻟ َﻨ ِﺔ‪.‬‬
‫ان ا ِ‬‫ِرﺿﻮ ِ‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ او را از ﺻﺮاط ﻋﺒﻮر‬
‫داده ﺑﻪ رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ و اﻟﺒﺰار(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﻤﻟﺴﺠﺪ ﺑﻴﺖ ﻞﻛ ﺗﻲﻘ«‪ :‬ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ در آن ﺳﺠﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ادا ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا اﻋﺘﮑﺎف ﺑﺎﯾﺪ‬
‫در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ادا ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻧﺎﭼﺎر ﻧﮕﺮدد ﮐﻪ ﺑﺮای ادای ﺟﻤﻌﻪ از آن ﺧﺎرج ﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺮای ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﺗﻤﺎم اﻋﺘﮑﺎف از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﺷﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮای‬
‫ﺿﺮورت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺴﻞ‪ ،‬ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ و وﺿﻮ ﮐﻪ ﺧﺎرجﺷﺪن ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ ﺟﻮاز دارد‪.‬‬
‫)در ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف اﻋﺘﮑﺎف در ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ در آن ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺞوﻗﺖ اداء ﻣﯽﺷﻮد‬
 ‫‪٤١١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫ﺟﻮاز دارد و ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎﻓﺶ ھﻢ زﯾﺎﻧﯽ‬
‫وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد(‪.‬‬
‫و ﺗﻘﯽ ﺷﺨﺺ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زن و آن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮس و ﺗﻘﻮای‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﺗﺮک ﻧﻮاھﯽﺷﺎن وادار ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ »‬
‫َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ ُ ُ َ ُ َّ ْ َ َ َّ ْ َ َ‬
‫ﻤﺣﺔ«‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای آن ﮐﻪ‬ ‫ﺎﺟﺪ �ﻴﻮﺗﻪ الﺮوح والﺮ‬ ‫وﻗﺪ ﺿ ِﻤﻦ ا� ﻋﺰ وﺟﻞ لِﻤﻦ ﺎﻛن الﻤﺴ ِ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ را ﺧﺎﻧﻪاش ﻗﺮار دھﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﯾﺶ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد از‬
‫َ ْ َّ‬ ‫الﺮﺼ ِ َ َ ْ َ‬ ‫َ َْ َ َ‬
‫از إ َﻰﻟ ِّ َ‬
‫ﷲ ِإﻰﻟ اﺠﻟ َﻨ ِﺔ«‪ :‬و او را از‬
‫ان ا ِ‬ ‫اط ﻰﻠﻋ ِرﺿﻮ ِ‬ ‫ﻋﺬاب دوزخ ﻣﯽرھﺎﻧﺪش‪» .‬واﺠﻟﻮ ِ‬
‫ﺻﺮاط ﻋﺒﻮر داده و ﺑﻪ رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ھﻤﻨﺸﯿﻦ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺻﺪﯾﻘﺎن‪ ،‬ﺷﮫﯿﺪان و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦھﺎ ﻧﯿﮑﻮ رﻓﯿﻘﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺧﻠﻮت ﮔﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮای ذﮐﺮ و ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﮐﺸﺎورزی ﺻﻨﻌﺘﮕﺮی ﯾﺎ ﻣﻌﻤﺎری و ﯾﺎ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻨﺎﻓﺎت ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬از ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻋﺘﮑﺎف و ﺷﺮوط آن ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﺒﺴﺘﺮی ﺑﺎ زﻧﺎن‪ ،‬اﻋﺘﮑﺎف را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ٰ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ َ ُ َ ٰ ُ ُ َّ َ َ ُ ۡ َ ٰ ُ َ‬
‫ج ِد﴾ »در ﺣﺎﻟﺖ اﻋﺘﮑﺎف‬ ‫ِ‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ل‬‫ٱ‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫ون‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و� ت� ِ�وهن وأنتم �كِف‬
‫در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎ زﻧﺎن ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺪون اذن ﺧﺪا ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َۡ َ ٰ ُ‬ ‫َ ۡ َ َ َّ‬
‫)‪ (۲۸‬و ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺟﺰ ﺑﺮای ھﺮﮐﻪ‬ ‫� َوهم ّم ِۡن‬ ‫﴿ َو� �َشف ُعون إِ� ل َِم ِن ٱرت‬
‫ﺧﻮاھﺪ و اﯾﺸﺎﻧﻨﺪ از ﺗﺮس او ھﺮاﺳﺎن‬ ‫ون‪َ ٢٨‬و َمن َ� ُق ۡل م ِۡن ُه ۡم إ ِ ِّ ٓ‬
‫�‬
‫ُ ۡ ُ َ‬ ‫َ ۡ‬
‫خشيَتِهِۦ مش ِفق‬
‫)‪ (۲۹‬و ھﺮآﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ازﯾﺸﺎن ﻣﻨﻢ ﺧﺪاﺋﯽ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ َ َ َۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫إِ�ٰه‪ّ ٞ‬مِن دونِهِۦ ف�ٰل ِك � ِز�هِ َج َه َّن َ ۚم ك�ٰل ِك‬
‫ﺟﺰ او‪ ،‬ﭘﺲ ﺟﺰا دھﯿﻢ او را ﺑﻪ دوزخ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َۡ‬
‫ﺑﺪﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﯿﻔﺮ دھﯿﻢ ﺳﺘﻤﮑﺎران را‪.‬‬ ‫� ِزي ٱل�ٰل ِ ِم�‪] ﴾٢٩‬اﻷﻧﺒﯿﺎء‪.[۲۹-۲۸ :‬‬
‫َ َ َ ۡ َ ُ َ َّ‬
‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﺷﻔﺎﻋﺖ‬ ‫ون إِ� ل َِم ِن ٱ ۡرتَ َ ٰ‬ ‫ﺷﺮح‪﴿ :‬و� �شفع‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺟﻮار او ﺑﻪ داراﻟﺴﻼم ﺟﻨﺖ ﻗﺮار‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤١٢‬‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ از دوزخ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ورودش ﺑﻪ‬
‫ۡ ُ‬ ‫َ ۡ‬ ‫ُ‬
‫ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وهم ّم ِۡن خشيَتِهِۦ ُمشفِقون﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﺎن‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﺟﺎھﻼن ﻋﺮب آنھﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮده و دﺧﺘﺮان ﺧﺪا ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ اوﺷﺎن‬
‫اﻣﯿﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ دارﻧﺪ آنھﺎ ﺧﻮد از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺮﺳﮕﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎدت آنھﺎ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ‬
‫ُ‬ ‫َ َ َُ ۡ ُۡ ۡ ّٓ َ‬
‫� إِ�ٰه‪ّ ٞ‬مِن دونِهِ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮐﻪ از‬‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺟﻮاز دارد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ومن �قل مِنهم إ ِ ِ‬
‫َ َ َ َۡ‬ ‫ً‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻓﺮﺿﺎ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺧﺪا ھﺴﺘﻢ و ﻣﺮا ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯿﺪ‪﴿ ،‬ف�ٰل ِك �زِ�هِ‬
‫َج َه َّن َم﴾‪ :‬ﺳﺰای او دوزخ اﺳﺖ ﺑﺮای ادﻋﺎی ﺧﺪاﺋﯿﺶ و رﺿﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت دﯾﮕﺮان او را‬
‫َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬ ‫َ َ َ َۡ‬
‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ادﻋﺎی ﺧﺪاﺋﯽ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ك�ٰل ِك � ِزي ٱ‬
‫دارﻧﺪ ﺟﺰا ﻣﯽدھﯿﻢ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﻣﺸﺮک را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪،‬‬
‫ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ و دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰھﺎ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺘﺎن‪ ،‬درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮓھﺎ‪ ،‬ﺷﮫﻮتھﺎ و آرزوھﺎی ﻧﻔﺲ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺟﺰا ﺧﻮاھﯿﻢ داد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮑﯽ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺎرۀ ﮐﺴﯽ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺷﻔﺎﻋﺘﺶ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻋﺖ داده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺸﺮک ﮐﺴﯽ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺧﻠﻮد‬
‫در آﺗﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮﯾﮏ آرد ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺟﻨﺖ‬
‫ﺑﺮ او ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ آﺗﺶ و ﺳﺘﻤﮑﺎران را ﯾﺎریدھﻨﺪۀ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻮام ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺮای ﻣﺎ ﺷﻔﯿﻊ‬
‫ﺑﺎش و ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ ﺗﻮ را در ﺑﺎرهام ﺷﻔﯿﻊ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮاز ﻧﺪارد‬
‫ﻃﺮﯾﻘﮥ درﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ رﺳﻮل ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻣﺎ‬
‫ﺷﻔﯿﻊ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤١٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻔﺎﻋﺖ روزه و ﻗﯿﺎم اﻟﻠﯿﻞ‬

‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬الﺼﻴﺎم واﻟﻘﻴﺎم ﺷﻔﻴﻌﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬روزه و ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫لﻠﻌﺒﺪ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻳﻘﻮل الﺼﻮم‪ :‬رب ﻗﺮآن در ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﺮای ﺑﻨﺪه در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﻨﻌﺘﻪ اﻟﻄﻌﺎم والﺮﺸاب ﺑﺎﻨﻟﻬﺎر و�ﻘﻮل ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬روزه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا!‬
‫ﻣﻦ او را از ﺧﻮردن ﻏﺬا و آب در روز‬
‫اﻟﻘﺮآن‪ :‬ﻣﻨﻌﺘﻪ اﻨﻟﻮم ﺑﺎلﻠﻴﻞ ﻓﺸﻔﻌﻨﺎ ﻓﻴﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻢ و ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ او را از‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪن در ﺷﺐ ﺑﺎزداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺷﻔﯿﻊ او‬
‫ﺑﮕﺮدان‪.‬‬
‫)رواه أﺣﻤﺪ و اﻟﻨﺴﺎﺋﯽ(‬
‫ﺷﺮح‪» :‬الﺼﻴﺎم واﻟﻘﻴﺎم«‪ :‬روزه ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮدداری از ﺧﻮراک و ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﯽ از ﻃﻠﻮع ﺻﺒﺢ‬
‫ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری و ﻃﻠﺐ ﺛﻮاب از ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮاد از‬
‫ﻗﯿﺎم ﻧﻤﺎزھﺎی ﺷﺒﺎﻧﻪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺷﻔﻴﻌﺎن لﻠﻌﺒﺪ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ«‪ :‬ﺑﺮای‬
‫ﺑﻨﺪه در ﻧﺠﺎت از دوزخ و ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺷﻔﺎﻋﺖ آنھﺎ‬
‫را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻳﻘﻮل الﺼﻮم‪ :‬رب ﻣﻨﻌﺘﻪ اﻟﻄﻌﺎم والﺮﺸاب ﺑﺎﻨﻟﻬﺎر«‪:‬‬
‫روزه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﻦ او را از ﺧﻮردن ﻏﺬا و آب در روز ﺑﺎزداﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮوزھﺎی‬
‫رﻣﻀﺎن ﺑﺮای ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺗﻮ ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻮف ﺗﻮ و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ‬
‫آﻣﺮزش ﺗﻮ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬وﯾﻘﻮل اﻟﻘﺮآن »ﻣﻨﻌﺘﻪ اﻨﻟﻮم ﺑﺎلﻠﻴﻞ« ﻗﺮآن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫او را از ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺷﺐ ﺑﺎزداﺷﺘﺘﻢ‪ .‬در ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬او ﺑﺮای رﺿﺎی ﺗﻮ‬
‫ﻧﺨﻮاﺑﯿﺪ و اﻣﯿﺪوار ﺑﻪ رﺣﻤﺖ و آﻣﺮزش ﺗﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺸﻔﻌﻨﺎ ﻓﻴﻪ« ﻣﺎ را ﺷﯿﻔﻊ او‬
‫ﺑﮕﺮدان ﺗﺎ ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ را ﺑﺒﺨﺸﺎﺋﯽ و او را ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﺖ درآوری‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﺷﻔﯿﻊ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و ﺷﻔﺎﻋﺖ آنھﺎ را ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا اوﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن و ﻃﻠﺐ ﺷﻔﺎﻋﺖ را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺗﺎ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﮥ ﻋﺎﻟﯽ و ﮔﺮاﻧﻘﺪری را از درﮔﺎھﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮ ح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﺷﮑﺎل دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه و ﻧﻤﺎز در ﺷﺐھﺎی ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤١٤‬‬

‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻓﻀﻞ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺒﺎداﺗﯽ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮداﻧﯿﺪه و آﻧﺎن را ﺑﺮای ادای آن ﺗﻮﻓﯿﻖ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ازاﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﻋﺒﺎدات را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ و در ﭘﺎداش آن رﺿﺎﻣﻨﺪی ﺧﻮد و ﺟﻨﺖ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ او‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ از دﯾﮕﺮی ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه و از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﺷﻮد ھﯿﭻ ﺷﻔﺎﻋﺖﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﭼﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﺎ ﺷﺨﺺ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺟﺎزۀ ﺑﺪھﺪ و از ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ُهۥ )‪ (۷‬ﭘﺎﯾﺪار ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻧﺬر و ﺗﺮﺳﻨﺪ روزی‬ ‫ون يَ ۡو ٗما َ� َن َ ُّ‬
‫ُ ُ َ َّ ۡ َ َ َ ُ َ‬
‫﴿يوفون ب ِٱ�ذرِ و�خاف‬
‫را ﮐﻪ ﺷﺮ و ﺑﺪی آن‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ط��‪] ﴾٧‬اﻹﻧﺴﺎن‪.[۷ :‬‬
‫ُم ۡس َت ِ ٗ‬
‫)ﺳﻮرۀ اﻧﺴﺎن‪ :‬آﯾﮥ ‪(۷‬‬
‫وﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َّ ۡ‬ ‫ََ ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫ٓ َ َۡ‬
‫﴿ َو َما أنفق ُتم ّمِن �فق ٍة أ ۡو نذ ۡرتم ّمِن نذ ٖر‬
‫و ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ َ ۡ َ ُ ُ َ َ‬ ‫َ َّ‬
‫فإِن ٱ� �علمه ۗۥ وما ل ِل�ٰل ِ ِم� مِن )‪ (۲۷۰‬و آﻧﭽﻪ اﻧﻔﺎق ﮐﺮده اﯾﺪ از ﻧﻔﻘﻪ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﯾﺎ ﻧﺬر ﮐﺮدﯾﺪ از ﻧﺬر ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﯿﺪاﻧﺪش‬ ‫ار‪] ﴾٢٧٠‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۷۰ :‬‬ ‫أنص ٍ‬
‫ﺧﺪا و ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺘﻤﮑﺎران را ﯾﺎران‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫ُ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬يُوفون ب ِٱ�َّذرِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺬری ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺬر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ روز روزه ﺑﺪارم‪ ،‬ﯾﺎ آن ﻣﻘﺪار ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﻢ‪،‬‬
‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ و ﯾﺎ ﺟﮫﺎد ﮐﻨﻢ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﻧﺬرﺷﺎن وﻓﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آن را ﻓﺮو‬
‫ً‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ از اﻧﺠﺎم آن ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﺗﻮان ﮔﺮدد ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ از ﻧﺬر ﺧﻮد‬
‫ﮐﻔﺎرۀ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻔﺎرۀ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﭙﺮدازد و از ﺧﺪای ﺑﺰرگ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت و ﭘﻮزش ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ‬
‫ون يَ ۡو ٗما َ� َن َ ُّ‬
‫� ُهۥ‬
‫ََ َ ُ َ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﻄﻠﻮﺑﻪ را اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�خاف‬
‫��﴾‪ :‬ﻣﺴﺘﻄﯿﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺎن آن ﺑﻪ ھﻤﻪ ﮐﺲ و ھﻤﻪ‬ ‫ُم ۡس َت ِط ٗ‬
‫َّ َ َ‬ ‫َٓ َۡ‬
‫ﺟﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َما أنفق ُتم ّمِن �فق ٍة﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺻﺪﻗﮥ ﺷﻤﺎ اﻧﺪک ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‬
 ‫‪٤١٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن آ ﮔﺎھﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارد و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﺟﺰای ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ ۡ َ َ ۡ ُ ّ َّ ۡ َ َّ َّ َ َ‬
‫� َ� ۡعل ُم ُه﴾ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺬرﺗﺎن ﻧﯿﺰ آ ﮔﺎھﯽ دارد ﭘﺎداشﺗﺎن را‬ ‫﴿أو نذرتم مِن نذرٖ فإِن ٱ‬
‫َ‬
‫َ َ َّ ٰ َ ۡ َ‬
‫ار﴾‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ‬ ‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وما ل ِل�ل ِ ِم� مِن أنص ٍ‬
‫ازﯾﻦ ﮐﻪ در ﺻﺪﻗﺎت ﺧﻮد ﺗﻘﺼﯿﺮ ﻧﻤﻮده و ﺳﺘﻢ روا دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻧﯿﺖ ﺧﻮد‬
‫ارادۀ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ آن را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪھﻨﺪ و ﯾﺎ ﺣﻘﺪاران‬
‫را ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺬر ﮐﺮده و ﺑﻪ آن وﻓﺎ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺬر ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرتھﺎ‪ ،‬ﺳﺘﻢﮔﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای ﺳﺘﻤﮑﺎران ﯾﺎریدھﻨﺪۀ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آنھﺎ را ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺬرﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻼل‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻧﺬر ﻋﺒﺎدﺗﺴﺖ و آن ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا ﻧﺬری ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آن را اﻧﺠﺎم دھﺪ و ھﺮﮔﺎه از ادای ﻧﺬرش ﺑﻪ ﺳﺒﺒﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻔﺎرۀ ﯾﻤﯿﻦ را‬
‫ﮐﻪ ﻏﺬادادن ﺑﻪ ده ﻧﻔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﭙﺮدازد و اﮔﺮ ﻗﺪرت اﻃﻌﺎم ﻧﺪاﺷﺖ ﺳﻪ روز‬
‫روزه ﺑﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﺬر ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺬری را ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫وﻓﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ وﻟﯽ ﮐﻔﺎره آن را ﮐﻪ ﮐﻔﺎرۀ ﺳﻮﮔﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮدازد و اﮔﺮ ﭼﯿﺰی را‬
‫ﻧﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽاش ﻧﺒﻮد‪ ،‬ادای آن ﻧﺬر واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻔﺎره‬
‫ﯾﻤﯿﻦ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺬری در ﮔﻨﺎه ﻧﯿﺴﺖ‬

‫َ ْ‬ ‫َ ْ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻻ ﻧَﺬ َر ِﻰﻓ َﻣ ْﻌ ِﺼﻴَ ٍﺔ َوﻻ ﻧَﺬ َر ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺬری در ﮔﻨﺎه و‬
‫ﻻ ﻧَ ْﺬ َر ِﻰﻓ ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺬری در آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺎﻟﮏ آن‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ‬
‫ﻴﻤﺎ ﻻ � ْﻤ ِﻠﻚ ْا� ُﻦ آد َم‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪:‬‬ ‫ِ�‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺬری‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ْ َ َ َّ َ ُ ُ َّ َ ُ َ‬
‫�‪.‬‬ ‫ﻣﻌ ِﺼﻴ ٍﺔ و�ﻔﺎرﺗﻪ ﻛﻔﺎرة ﻳ ِﻤ ٍ‬
‫در ﮔﻨﺎه و ﮐﻔﺎرۀ آن ﮐﻔﺎره ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤١٦‬‬
‫َ َْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻻ ﻧﺬ َر ِﻰﻓ َﻣ ْﻌ ِﺼﻴَ ٍﺔ« اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺒﺮی اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎی آن‬
‫اﻧﺸﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﺮد و زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﻨﺎھﯽ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺬر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﻢ ﯾﺎ ﻧﺬر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻼﻧﯽ را ﺑﺰﻧﻢ ﯾﺎ دﺷﻨﺎم‬
‫دھﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد‬
‫وﻓﺎء ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻔﺎرۀ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻔﺎره ﻗﺴﻢ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫َ َ َْ َ َ َ َ ُ‬
‫ﻴﻤﺎ ﻻ � ْﻤ ِﻠﻚ ْا� ُﻦ َآد َم«‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اول‬ ‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬وﻻ ﻧﺬر ِ�‬
‫ً‬
‫ﻟﻔﻈﺎ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎ اﻧﺸﺎء اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﺮد ﯾﺎ زن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪی ﺑﻨﺎ‬
‫ﮐﻨﻢ ﯾﺎ ﻃﺒﻘﯽ از ﻃﻼ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪھﻢ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﯾﮏ درھﻢ و دﯾﻨﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ و آن ﮐﻪ‬
‫َ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻔﺎرهای ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻔﺎرۀ ﻗﺴﻢ ﺑﭙﺮدازد و ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻻ‬
‫�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻧﺬر ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺎر ُة ﻳَ‬ ‫ﻧَ ْﺬ َر ﻰﻓ َﻣ ْﻌﺼﻴَﺔ َو َ� َّﻔ َ‬
‫ﺎرﺗُ ُﻪ َﻛ َّﻔ َ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ٍ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﻼﻧﯽ را ﺑﺰﻧﺪ در اﯾﻨﺼﻮرت ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪی ﮐﻪ ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ ﮐﻔﺎره ﺑﭙﺮدازد و ﮐﻔﺎره‬
‫آن اﻃﻌﺎم »ﺷﺎم و ﻧﮫﺎر« ده ﻣﺴﮑﯿﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻗﺪرت ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﻪ روز روزه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آن دو ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺬر ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ ﺣﺮام اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺬری‬
‫ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن وﻓﺎء ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻔﺎره ﺑﺪھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد و ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم روزه‬
‫ﻣﯽﻣﯿﺮد‪ ،‬وﻟﯿﺶ از ﺟﺎی او روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺆال‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ زﻧﯽ ﻣﺮده و ﺑﺮ او روزۀ ﻧﺬر ﺑﻮده‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ وﻟﯿﺶ از ﺟﺎی او روزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ آﻣﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺆال ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎدرم ﻣﺮده و ﺑﺮ او‬
‫روزه ﻻزم ﺑﻮده‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮ ﻋﻮﺿﺶ روزه ﺑﮕﯿﺮ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﺮده و ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﺮ او‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻔﺎرۀ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻔﺎره ﺑﺪھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﺮ او ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻔﺎره ﻗﺴﻢ‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
 ‫‪٤١٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﻪ ﺑﺎ ﻧﺪای آذان ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫ِلصل ٰوة ِ )‪ (۹‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورﯾﺪه اﯾﺪ! ھﺮﮔﺎه‬‫َ‬ ‫ِي ل َّ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا ْ إ َذا نُود َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫َّ ﺑﺎﻧﮓ داده ﺷﻮد ﺑﺮای ﻧﻤﺎز از روز ﺟﻤﻌﻪ‪،‬‬ ‫ْ َ ۡ‬ ‫َ‬
‫� ُم َعةِ فٱ ۡس َع ۡوا إ ِ ٰ� ذِك ِر ٱ�ِ‬ ‫مِن يَ ۡو ِم ٱ ۡ ُ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﺎد ﺧﺪا و رھﺎ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ْ ۡ‬
‫َوذ ُروا ٱ�َ ۡي َ ۚع �ٰل ِ� ۡم خ ۡ�‪ ٞ‬ل� ۡم إِن‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ اﮔﺮ‬
‫ُ ُ ََۡ َ‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫كنت ۡم �عل ُمون‪] ﴾٩‬اﻟﺠﻤﻌﺔ‪.[۹ :‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎری‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫َ‬
‫و دﯾﻦ اﺳﻼم را ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ج را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِذا‬
‫ُ َ َّ َ‬
‫ِلصل ٰوة ِ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆذن ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ آذان ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮاد درﯾﻦ ﺟﺎ‬ ‫نودِي ل‬
‫آذاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ روی اﻣﺎم در ھﻨﮕﺎم ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬مِن‬
‫يَ ۡو ِم ٱ ۡ ُ‬
‫� ُم َعةِ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆذن ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ آذان ﮔﻮﯾﺪ و اﯾﻦ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﻟﻔﻆ »ﯾﻮم اﻟﺠﻤﻌﻪ« ﻗﯿﺪ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ آن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ روزھﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ْ َ ۡ َّ‬ ‫َ‬
‫﴿فٱ ۡس َع ۡوا إ ِ ٰ� ذِك ِر ٱ�ِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺮوﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪن ﺧﻄﺒﻪ و ادای ﻧﻤﺎز‬
‫َ ْ ۡ‬
‫ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وذ ُروا ٱ�َ ۡي َ ۚع﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش را ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در آﯾﺖ‬
‫ﻟﻔﻆ ﺑﯿﻊ ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮاء را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ھﯿﭻ ﻓﺮوﺷﯽ ﺑﺪون ﺧﺮﯾﺪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ .‬و ﭼﻮن اﻣﺮ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮای وﺟﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻓﺮوش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺸﻤﻮل دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت از ھﻨﮕﺎم آذان ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ُ ُ َ َ َ‬ ‫َ ُ َ َّ ُ‬
‫نت ۡم � ۡعل ُمون﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻤﺎز و‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِ� ۡم خ ۡ�‪ ٞ‬ل� ۡم إِن ك‬
‫ﺗﺮک ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺑﺮای ﺣﺎل و آﯾﻨﺪهﺗﺎن ﻣﻔﯿﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ارزش ﺧﯿﺮ و ﭘﺎداﺷﯽ را ﮐﻪ‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ھﻤﻪ ﻓﺮض اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻐﯿﺮ زن‪ ،‬ﺑﺮده‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﺴﺎﻓﺮ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤١٨‬‬

‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺗﺮک ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮﺣﺬر دار‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮدم از‬
‫ﺗﺮک ﻧﻤﺎزھﺎی ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮدداری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ دلھﺎﯾﺸﺎن ﻣﮫﺮ ﻣﯽﻧﮫﺪ ﮐﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠﮥ ﻏﺎﻓﻼن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن آداب رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻏﺴﻞ و ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻟﺒﺎس و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮﺷﺒﻮﺋﯽ و زودرﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از داﺧﻞﺷﺪن‬
‫وﻗﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫ُ‬ ‫َْ َ َ‬ ‫َّ‬
‫� ْﻢ ﻳَ ْﻮ َم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﯿﺸﮏ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إِن ِﻣ ْﻦ أﻓﻀ ِﻞ �ﻳَّﺎ ِﻣ‬
‫ْ‬
‫اﻨﻟ ْﻔ َﺨ ُﺔ َو ِ�ﻴ ِﻪ روزھﺎی ﺷﻤﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آدم ÷‬ ‫آد ُم َو ِ�ﻴ ِﻪ َّ‬ ‫ُ َ َ‬
‫اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ ِ�ﻴ ِﻪ ﺧ ِﻠﻖ‬
‫ﻼ ِة ِ�ﻴ ِﻪ ﻓَﺈ َّن در آن روز آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪ و در آن دﻣﯿﺪن‬ ‫َّ ْ َ ُ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ َّ َ‬
‫ِ‬ ‫الﺼﻌﻘﺔ ﻓﺄ� ِﺮﺜوا ﻰﻠﻋ ِﻣﻦ الﺼ‬
‫ﻰﻠﻋ‪َ �َ .‬ﻘﺎل َر ُﺟﻞ ﻳَﺎ ﺻﻮر اﺳﺖ‪ .‬و در آن ﻓﻨﺎی ﻣﻮﺟﻮداﺗﺴﺖ‪.‬‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ ََ ُ ْ َ ُْ َ‬
‫وﺿ ٌﺔ َ َ َّ‬ ‫ﺻﻼﺗ�ﻢ ﻣﻌﺮ‬
‫َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ﭘﺲ ﺷﻤﺎ درﯾﻦ روز ﺑﺮ ﻣﻦ درود ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ا� ﻛﻴﻒ �ﻌﺮض ﺻﻼ�ﻨﺎ ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫رﺳﻮل ِ‬
‫َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َّ َ َ ْ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ درود ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫وﻗﺪ أرﻣﺖ �ﻌ ِ� ﺑ ِﻠﻴﺖ؟ �ﻘﺎل‪ِ :‬إن ا� ﻗﺪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮدی ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا!‬ ‫َ‬ ‫َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫ﺣﺮم ﻰﻠﻋ اﻷر ِض أن ﺗﺄ�ﻞ أﺟﺴﺎد اﻷﻧ ِبﻴﺎ ِء‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺴﺪ‬
‫ﻣﺒﺎرﮐﺖ از ھﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮردن اﺟﺴﺎد‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺣﺮام ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َْ َ َ‬ ‫َّ‬
‫� ْﻢ ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ« در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إن ِﻣ ْﻦ أﻓﻀ ِﻞ �ﻳَّﺎ ِﻣ‬
‫اﮐﺮمج ﺑﺮای اﻣﺘﺶ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ روزھﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﻓﻀﯿﻠﺖ آن‬
‫َّ ْ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫اﻨﻟﻔﺨﺔ«‪ :‬آدم ÷ در آن روز آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪ و‬ ‫را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪�ِ » ،‬ﻴ ِﻪ ﺧ ِﻠ َﻖ آد ُم َو ِ�ﻴ ِﻪ‬
‫َّ َ ُ‬
‫الﺼ ْﻌﻘﺔ«‪ :‬و در آن روز ﻓﻨﺎی‬ ‫در آن دﻣﯿﺪن ﺻﻮر اﺳﺖ ﺑﺮای ﻓﻨﺎی ﻋﺎﻟﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬و ِ�ﻴ ِﻪ‬
‫َ َ ْ ُ َ َ َّ َ َّ َ‬
‫الﺼﻼ ِة ِ�ﻴ ِﻪ« و ﺷﻤﺎ درﯾﻦ روز ﺑﺮ ﻣﻦ درود‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺄ� ِﺮﺜوا ﻰﻠﻋ ِﻣﻦ‬
‫َ َ َ َّ ْ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫آل‬ ‫َ ُ ِّ َّ‬ ‫َّ ُ َّ َ ِّ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ‬
‫اﺟ ِﻪ وذر� ِﺘ ِﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺻﻠﻴﺖ ﻰﻠﻋ ِ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ .‬اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ »الﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وأزو ِ‬
 ‫‪٤١٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬
‫ْ َ َ َّ َ َ ٌ َ ٌ‬ ‫َ َ َ َْ َ ََ‬ ‫َُ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ‬
‫�ﻴﺪ«‬ ‫َّ‬ ‫ِّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬‫آل إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ‪ ،‬إِﻧﻚ ِ‬
‫اﺟ ِﻪ وذر� ِﺘ ِﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺑﺎر�ﺖ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫ﺎرك ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وأزو ِ‬‫إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ‪ ،‬و� ِ‬
‫»ﺧﺪاﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ! ھﻤﺴﺮان و اوﻻدش رﺣﻤﺖ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاھﯿﻢ و اوﻻد اﺑﺮاھﯿﻢ‬
‫رﺣﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮدی‪ ،‬و ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ھﻤﺴﺮان و اوﻻدش ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮ اوﻻد اﺑﺮاھﯿﻢ‬
‫َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ‬
‫وﺿ ٌﺔ َ َ َّ‬
‫ﻰﻠﻋ«‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ درود ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺶ ﮐﺮده‬ ‫ﺑﺮﮐﺖ دادی«‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓ ِﺈن ﺻﻼﺗ�ﻢ ﻣﻌﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻦ ﻃﻮری ﮐﻪ آن را ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ در ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻧﺸﺎن‬
‫َّ َّ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫ﺎد اﻷﻧ ِبﻴَﺎ ِء«‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إن ا� ﻗﺪ ﺣﺮم ﻰﻠﻋ اﻷر ِض أن ﺗﺄ�ﻞ أﺟﺴ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮردن اﺟﺴﺎد ﭘﺎک ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ردﯾﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدی ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ درود ﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺴﺪ‬
‫ﻣﺒﺎرﮐﺖ ﻓﺮو ﭘﺎﺷﯿﺪه اﺳﺖ؟ و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬ھﯿﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮ وی ﺳﻼم ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ روح ﻣﺒﺎرﮐﺶ را ﺑﻪ ﺟﺴﺪ‬
‫آن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاب ﺳﻼم را ﺑﺪھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻓﮫﻤﺶ دﺷﻮار اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ و ﺳﺒﺐ ﻓﻀﯿﻠﺘﺶ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺗﺎ آن را ﺗﻌﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از واﺟﺐﺑﻮدن درود ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﺛﻮاب ﺑﺰرگ آن آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬آن‬
‫ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر درود ﺑﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ده ﺑﺎر ﺑﺮ او درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ درود ﺳﯿﺼﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺼﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻮات ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻔﺘﻪ و اﮔﺮ ﺳﯿﺼﺪ ﺑﺎر ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻢ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ آن ﮐﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﺟﺴﺖ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫�‪َ ١٤‬و َذ َك َر ٱ ۡس َم َر ّ�هِۦ )‪ (۱۴‬ھﻤﺎﻧﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ آن ﮐﻪ ﭘﺎﮐﯽ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ َ َ َ َ َّ‬
‫ِ‬ ‫ٰ‬ ‫﴿قد أفلح من تز‬
‫َ ۡ ُ ۡ ُ َ َۡ َ ۡ‬ ‫َّ‬
‫فَ َص ٰ‬
‫� َي ٰوة ٱ ُّ�� َيا‪١٦‬‬
‫ﺟﺴﺖ )‪ (۱۵‬و ﯾﺎد ﮐﺮد ﻧﺎم ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫�‪ ١٥‬بل تؤث ِرون ٱ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﮔﺬارد )‪ (۱۶‬ﺑﻠﻪ‬ ‫َ‬
‫�‪] ﴾١٧‬اﻷﻋﻠﯽ‪-۱۴ :‬‬ ‫َوٱ�خ َِرةُ َخ ۡ�‪َ ٞ‬و� ۡ� َ ٰٓ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﯿﺪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ را )‪ (۱۷‬و‬
‫‪.[۱۷‬‬
‫آﺧﺮت ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٢٠‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قَ ۡد أ ۡفلَ َح َمن تَ َز ٰ‬
‫�‪ ﴾١٤‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻧﺠﺎت از آﺗﺶ دوزخ و داﺧﻞﺷﺪن‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﺖ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ »ﺗﺰﮐﯽ«‪ :‬و ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را از ﭘﺴﺘﯽ ﮔﻨﺎھﺎن و ﻟﻐﺰشھﺎ ﭘﺎک‬
‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫�‪ :﴾١٥‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را دوام‬ ‫ﻧﮕﮫﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وذك َر ٱ ۡس َم َر ّ�ِهِۦ َف َص ٰ‬
‫داده و ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ را اداء ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ وﻗﺖ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ‬
‫وﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺣﯿﺎت دارد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ دوام دھﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎز ھﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎزھﺎی ﻓﺮض و ﻧﻔﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎری از اوﻗﺎت ﺷﺒﺎﻧﻪ روزی‬
‫ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن را در ﺑﺮ ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ آﯾﺖ اﺷﺎره واﺿﺢ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ و ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ﯾﮏ ﺻﺎع از ﮔﻨﺪم ﯾﺎ ﺟﻮ ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎ و ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎع ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﭼﮫﺎر‬
‫ﻣﺸﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ از ﺑﯿﺮونﺷﺪن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﭘﺮاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ھﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ را ادا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺼﻠﯽ ﻋﯿﺪ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﯾﺎد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﺑﻪ ھﻤﯿﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺄوﯾﻠﯽ‬
‫َ ۡ ُ ۡ ُ َ َۡ َ ۡ‬
‫� َي ٰوة ٱ ُّ�� َيا‪ :﴾١٦‬ﯾﻌﻨﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﺮ آﺧﺮت ﺗﺮﺟﯿﺢ‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬بل تؤث ِرون ٱ‬
‫ﻣﯽدھﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ھﺮﻗﺪر ﺑﺎﺷﺪ در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز از ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫زﯾﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻮزده ﺳﺎﻋﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﮐﺎرھﺎی دﻧﯿﺎﺋﯽ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ‬
‫﴿ َوٱ�خ َِر ُة َخ ۡ�‪َ ٞ‬و� ۡ� َ ٰٓ‬
‫�‪ :﴾١٧‬و آﺧﺮت در ﻧﻌﻤﺖ و ﺳﻌﺎدت و رﻓﺎھﯿﺖ ﺧﻮد از دﻧﯿﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺮا دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ھﺮﺣﺎل ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار و آﺧﺮت ﺑﺎﻗﯽ و ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻓﺎﻧﯽ و‬
‫ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﺑﺮﺗﺮی دارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﺎد آﺧﺮت ﺑﻮد و آن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﻗﺮاﺋﺖ و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬واﺟﺐﺑﻮدن ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ و ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ را ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ‬
‫ﭘﯿﺶ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺑﺎﯾﺪ ادا ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از آﺗﺶ دوزخ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺟﺎودان داﺧﻞ ﺷﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺰﮐﯿﻪ و از ﮔﻨﺎھﺎن دور ﻧﮕﮫﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺳﺨﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ آﺧﺮت از ﺳﻔﺎل و دﻧﯿﺎ از ﻃﻼ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎزھﻢ ﻋﺎﻗﻼن آﺧﺮت را اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺪار و ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮآﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻓﻨﺎﺷﻮﻧﺪه و ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٢١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﻀﻮر دﺧﺘﺮان و زﻧﺎن در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‬

‫َ‬
‫ات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬دﺧﺘﺮان دوﺷﯿﺰه و‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أ ْﺧﺮ ُﺟﻮا اﻟْ َﻌ َﻮاﺗِ َﻖ َو َذ َ‬
‫و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ْ َ‬ ‫ْ‬
‫اﺨﻟ ُ ُ‬
‫َودﻋ َﻮة زﻧﺎن ﭘﺮدهﻧﺸﯿﻦ را از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون آورﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ور ِﻟيَﺸ َﻬﺪن اﻟ ِﻌﻴﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﺪ‬
‫اﺤﻟ ُ َّﻴ ُﺾ ُم َﺼ َّ� در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ و دﻋﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ْ‬ ‫ﺠﺘَن َﻦﺒَّ‬ ‫ُْ ْ َ َ َ ْ‬
‫الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ�‪ .‬و ِﻴﻟ ِ‬
‫َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺎن ﺣﺎﯾﺾ از ﺟﺎی ﻧﻤﺎز‬ ‫َّ‬
‫ﺎس‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪ :‬ﻗﺪ ﻗﻀﻴﻨﺎ الﺼﻼة �ﻤﻦ‬ ‫اﻨﻟ ِ‬
‫َ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ ْ ﻣﺮدم ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬
‫أﺣﺐ أن � ِﻠﺲ لِﻠﺨﻄﺒ ِﺔ ﻓﻠﻴﺠ ِﻠﺲ وﻣﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ادا ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺐ‪.‬‬ ‫ﺐ ﻓَﻠْﻴَ ْﺬ َﻫ ْ‬ ‫ﺐ أَ ْن ﻳَ ْﺬ َﻫ َ‬
‫أَ َﺣ َّ‬
‫دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﻨﯿﺪن ﺧﻄﺒﻪ‬
‫ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮود ﭘﺲ ﺑﺮود‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ور«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ دﺧﺘﺮان دوﺷﯿﺰه و‬ ‫اﺨﻟ ُ ُ‬
‫ﺪ‬ ‫ات‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أ ْﺧﺮ ُﺟﻮا اﻟْ َﻌ َﻮاﺗِ َﻖ َو َذ َ‬
‫و‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﭘﺮدهﻧﺸﯿﻨﺎن را از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ »ﻋﻮاﺗﻖ« ﺟﻤﻊ ﻋﺎﺗﻖ اﺳﺖ و آن دﺧﺘﺮ‬
‫دوﺷﯿﺰه و ﻧﻮرﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺮدهﻧﺸﯿﻦ ﮔﺮدد‪» .‬ذوات اﻟﺨﺪور« زنھﺎﺋﯽ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮدهﻧﺸﯿﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و آن ﭘﺮدهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ و دﺧﺘﺮان ﺑﺎﻟﻐﻪ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ آن در ﺣﺠﺎب ﻣﯽدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ْ‬
‫ﻴﺪ َو َد ْﻋ َﻮ َة ال ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ‬ ‫َ ْ َ ْ َ ْ َ‬
‫�«‪ :‬در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ و دﻋﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ِِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬ﻟيﺸﻬﺪن اﻟ ِﻌ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و آن را اداء ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻄﯿﺐ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺎرھﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻤﺎل و ﺳﻌﺎدتﺷﺎن در ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از اواﻣﺮ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ رھﻨﻤﺎﺋﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ْ‬
‫ﻦﺒ اﺤﻟ ُ َّﻴ ُﺾ ُم َﺼ َّ� َّ‬ ‫َ ْ‬
‫ﺠﺘَن َ َّ‬
‫ﺎس«‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺎن ﺣﺎﯾﺾ از ﺟﺎی ﻧﻤﺎز ﻣﺮدم‬ ‫اﻨﻟ ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و ِﻴﻟَ ِ‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺑﯿﺮونﮐﺮدن دﺧﺘﺮان ﻧﻮرﺳﯿﺪه و زﻧﺎن‬
‫ﭘﺮدهﻧﺸﯿﻦ در روز ﻋﯿﺪ ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز و اﺳﺘﻤﺎع ﺧﻄﺒﻪ اﻣﺮ ﮐﺮد‪ ،‬زﻧﺎن ﺣﺎﯾﺾ را ﻓﺮﻣﺎن‬
‫داد‪ :‬ﺗﺎ از ﻣﺼﻠﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪه و در ﺟﺎﺋﯽ دورﺗﺮ ﺑﻪ ﺷﻨﯿﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َْ ْ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ْ‬
‫ﺐ أن � ِﻠ َﺲ لِﻠﺨ ْﻄﺒَ ِﺔ ﻓﻠﻴَﺠ ِﻠ ْﺲ َو َﻣ ْﻦ‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻗﺪ ﻗﻀﻴﻨﺎ الﺼﻼة �ﻤﻦ أﺣ‬
‫ﺐ«‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر در ﺧﻄﺒﻪ‬ ‫ﺐ أَ ْن ﻳَ ْﺬ َﻫ َ‬
‫ﺐ ﻓَﻠْﻴَ ْﺬ َﻫ ْ‬ ‫أَ َﺣ َّ‬
‫واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺎری ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ و ﺧﻄﺒﻪ را ﮔﻮش ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٢٢‬‬

‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮐﺎری ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺧﻮﺑﺴﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺿﺮورﺗﯽ دارد و ﻣﯽرود ﺑﺮ او ﺑﺎﮐﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﺬھﺐ اﺣﻨﺎف اﺳﺘﻤﺎع ﺧﻄﺒﻪ واﺟﺐ و از ﺟﻤﻠﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﮐﺘﺐ‬
‫ﻓﻘﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺷﺮع ﻣﻌﺬور ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﯽروﻧﺪ ﺑﺮ ھﻤﻪ ﮐﺲ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه زﻧﺎن ﺣﺎﯾﺾ در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ از‬
‫ﻣﺼﻠﯽ دورﺗﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ و اﺳﺘﻤﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ در ﺟﺎﺋﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز در ﺻﺤﺮا و‬
‫ﺧﺎرج ﺷﮫﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﺧﻄﺒﻪ را اﺳﺘﻤﺎع ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻦ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﻧﻮرﺳﯿﺪه و‬
‫زﻧﺎن ﻣﺤﺠﺒﻪ در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﻪ دﻋﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫خلَ َف ِم ۢن َ� ۡعده ِۡم َخل ٌف أ َض ُ‬
‫َ َ‬
‫اعوا )‪ (۵۹‬آنﮔﺎه ﻧﺴﻠﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﺸﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬ ‫﴿ف‬
‫َّ َ ٰ َ َ َّ َ ُ ْ َّ َ َ ٰ َ َ ۡ َ َ ۡ َ ۡ َ ﻧﻤﺎز را رھﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی‬
‫ت فسوف يلقون‬ ‫ٱلصلوة وٱ�بعوا ٱلشه� ِ �‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺳﺰای‬ ‫َ‬
‫� ًّيا‪] ﴾٥٩‬ﻣﺮﯾﻢ‪.[۵۹ :‬‬
‫ﮔﻤﺮاھﯽ )ﺧﻮﯾﺶ( را ﺧﻮاھﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫َ َ َ َ ِ ۢ َ ۡ ۡ َ ۡ ٌ َ َ ُ ْ َّ َ ٰ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فخلف من �ع ِدهِم خلف أضاعوا ٱلصلوة﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ذرﯾﮥ آنھﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ وﺻﻒﺷﺎن‬
‫َّ ُ ْ َّ َ‬
‫ت﴾‬‫اﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺿﺎﯾﻊ ﺳﺎﺧﺘﻪ و آن را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﯿﺎوردﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ� َبعوا ٱلش َه� ٰ ِ‬
‫و ﺑﻌﺪ از ﭘﺪران ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﻟﺠﻦ زار رذاﺋﻞ و ﭘﺴﺘﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﮫﺎدت ﺑﻪ دروغ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮام ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽھﺎی ﺑﯿﮫﻮده ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٢٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬
‫َ َ َۡ َ َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ف َس ۡوف يَلق ۡون � ًّيا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﻨﻢ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺬاب »ﻏﯽ« ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾﻨﺪ‪ .‬وﻏﯽ اﺳﻢ ﭼﺎه و ﯾﺎ درۀ دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ھﺮدو ﺗﻌﺒﯿﺮ درﺳﺖ‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﺎه ﻏﺎﻟﺒﺎ در درهھﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ اﮔﺮﭼﻪ از اﺣﻮال اھﻞ‬
‫ﮐﺘﺎب و ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﯿﺰ از ﺧﻄﺎھﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬
‫در اﻣﺖھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آنھﺎ از ادای ﻧﻤﺎز ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻮرزﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺷﮫﻮات ﻧﻔﺲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻣﺮوز ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺎﮐﺎریھﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻗﻮام ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻟﻮده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ھﻢ ﻧﻤﺎز را ﺿﺎﯾﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ھﻢ از ﺷﮫﻮات ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﻪ دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ آن دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را اﻧﺪرز ﻣﯽدھﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻤﺎﻟﮏ اﺳﻼﻣﯽ اﻓﺮاد زﯾﺎدی را ﺳﺮاغ دارﯾﻢ ﮐﻪ در ﭘﯽ ھﺮﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﮫﻮتﭘﺮﺳﺘﯽ از زﻧﺎ و ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ اﻧﻮاع ھﺮزهﮔﯿﮫﺎ رواﻧﻨﺪ و ازﯾﻦ ﮔﺮوه آن ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از‬
‫ﻣﺮﮔﺶ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه رو آورد ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫داﺧﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﮔﺮدد و آن ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮک ﻧﻤﺎز و ﻓﺮورﻓﺘﻦ در ﺷﮫﻮات ﺑﻤﯿﺮد ﺑﻪ ﭼﺎه‬
‫»ﻏﯽ« در ﺟﮫﻨﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﻢ ازآن‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ از ﻃﺮف ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺗﺮک و ﯾﺎ ﺳﮫﻞاﻧﮕﺎری در ﻧﻤﺎز ﮐﻪ آن را ﺑﻪ وﻗﺘﺶ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ وﯾﺎ‬
‫ﺑﺪون ﺟﻤﺎﻋﺖ اداء ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻧﻨﺪ ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﺮورﻓﺘﻦ در ﺷﮫﻮات ﺑﯿﻢ ده‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﮫﻮات ﻋﺎدت ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺮک‬
‫آن ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ھﻼک ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح و ﺗﺮک ﮔﻨﺎھﺎن و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز را در وﻗﺘﺶ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ و‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﺧﺸﻮع ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن ﺗﺰﮐﯿﻪ ﺷﺪه و از ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮات‬
‫دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٢٤‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ادای ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ا� ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺮﺘ َﺿ ُﻬ َّﻦ َّ ُ‬ ‫ْ‬
‫ا� َ َ‬ ‫ات‬ ‫َْ ُ َ ََ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻤﺧﺲ ﺻﻠﻮ ٍ‬
‫ﺎء ﺑ ِﻬ َّﻦ ل َ ْﻢ ﻳَنْﺘَ ِﻘ ْﺺ ِﻣﻨْ ُﻬ َّﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻓﺮض‬ ‫ََ َ َ َ ْ َ َ‬
‫ﻰﻠﻋ ِﻋﺒﺎ ِدهِ �ﻤﻦ ﺟ ِ‬
‫ا� َﺟﺎ ِﻋ ٌﻞ َ ُﻪﻟ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آنھﺎ را‬ ‫ﺨ َﻔﺎﻓًﺎ ﺤﺑَ ِّﻘﻬ َّﻦ ﻓَﺈ َّن َّ َ‬
‫َ ًْ ْ ْ‬
‫ﺷيﺌﺎ اﺳ ِﺘ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ً َ ْ ُ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ َ ْ ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ از آنھﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺟﮫﺖ‬
‫ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ �ﻬﺪا أن ﻳﺪ ِﺧﻠﻪ اﺠﻟﻨﺔ وﻣﻦ‬
‫َ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ ً ْ ْ َ ً ﺳﺒﮏداﺷﺘﻦ ﺣﻘﻮقﺷﺎن ﻧﮑﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺟﺎء ﺑﻬﻦ ﻗ ِﺪ ا�ﺘﻘﺺ ِﻣﻨﻬﻦ ﺷيﺌﺎ اﺳ ِﺘﺨﻔﺎﻓﺎ‬
‫َ ِّ َِّ ِ َ ْ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َّ َ ْ ٌ ْ َ ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﺶ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﺤﺑﻘﻬﻦ لﻢ ﻳ�ﻦ ﻪﻟ ِﻋﻨﺪ ا� �ﻬﺪ إن ﺷ َ‬
‫ﺎء‬
‫ﻣﯽﺑﻨﺪم ﮐﻪ وی را ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َُ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺬﺑﻪ و�ِن ﺷﺎء �ﻔﺮ ﻪﻟ‪.‬‬
‫ﺟﮫﺖ ﺳﺒﮏداﺷﺘﻦ ﺣﻘﻮقﺷﺎن از آنھﺎ‬
‫ﭼﯿﺰی ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﺰد ﺧﺪا‬
‫ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ وی را‬
‫ﻋﺬاب ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻪﺑﺨﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ْ َ َ َ ُ َّ َّ ُ َ‬
‫ا� َﻰﻠﻋ ِﻋﺒَﺎ ِد ِه«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ات ا�ﺮﺘﺿﻬﻦ‬ ‫َْ ُ َ ََ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻤﺧﺲ ﺻﻠﻮ ٍ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺶ ﭘﻨﺞ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻇﮫﺮ‪ ،‬ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮض‬
‫َ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ‬ ‫ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �َ » :‬ﻤ ْﻦ َﺟ َ‬
‫ﺎء ﺑِ ِﻬ َّﻦ ل ْﻢ ﻳَنﺘَ ِﻘ ْﺺ ِﻣﻨ ُﻬ َّﻦ ﺷيﺌًﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آنھﺎ را ادا‬
‫ﮐﺮده و از ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ارﮐﺎن‪ ،‬واﺟﺒﺎت و ﺳﻨﺖھﺎی آنھﺎ ﭼﯿﺰی ﻓﺮو ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ْ ْ َ ً ِّ‬
‫اﺳ ِﺘﺨﻔﺎﻓﺎ ِﺤﺑَﻘ ِﻬ َّﻦ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﯽﺑﺎﮐﯽ و ﺑﯽاﺣﺘﺮاﻣﯽ و ﺳﺒﮏﺷﻤﺎری‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬‬
‫َ‬
‫َ َّ َّ َ َ ٌ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ً ْ ْ َ ُ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ �ﻬﺪا أن ﻳُﺪ ِﺧﻠﻪ‬ ‫ﺣﻘﻮقﺷﺎن را ﮐﻢ ادا ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓ ِﺈن ا� ﺟﺎ ِﻋﻞ ﻪﻟ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ‬
‫ْ َ‬
‫اﺠﻟ َ َّﻨﺔ«‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﺶ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﻨﺪم ﮐﻪ وی را ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ آن ﻋﮫﺪ را آﺷﮑﺎر ﺳﺎزم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬و َﻣ ْﻦ‬
‫َ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ ً ْ ْ َ ً ِّ‬
‫اﺳ ِﺘﺨﻔﺎﻓﺎ ِﺤﺑَﻘ ِﻬ َّﻦ« و آن ﮐﻪ ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ را ادا ﮐﺮده‪،‬‬ ‫ﺟﺎء ﺑِ ِﻬﻦ ﻗ ِﺪ ا�ﺘﻘﺺ ِﻣﻨﻬﻦ ﺷيﺌﺎ‬
‫وﻟﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ارﮐﺎن‪ ،‬واﺟﺒﺎت‪ ،‬و ﺳﻨﻦ آن ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺘﺨﻔﺎف ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ ْ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َّ َ ْ ٌ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ‬
‫ﺎء �ﻔ َﺮ ُﻪﻟ«‪ :‬ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﺰد ﺧﺪا ﻋﮫﺪ و‬ ‫ا� �ﻬﺪ ِإن ﺷﺎء ﻋﺬﺑﻪ و�ِن ﺷ‬ ‫»لﻢ ﻳ�ﻦ ﻪﻟ ِﻋﻨﺪ ِ‬
‫ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ او را ﻋﺬاب ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺮ وی ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٢٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﻪ اھﻤﯿﺖ ﻧﻤﺎز آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺮک ﻧﻤﺎز ﮐﻔﺮ اﺳﺖ ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﯽاﻋﺘﻨﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮک ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ ُ َ‬ ‫َّ َ ُ َ َ َ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فَ َو ۡ� ‪ٞ‬ل ّل ِۡل ُم َص ّل َ‬
‫ِين ه ۡم عن ص�ت ِ ِه ۡم ساهون‪] ﴾٥‬اﻟﻤﺎﻋﻮن‪:‬‬‫ِ�‪ ٤‬ٱ�‬
‫‪» .[۵-۴‬ﭘﺲ وای ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰاراﻧﯽ ﮐﻪ‪ .‬در ﻧﻤﺎز ﺧﻮد ﺳﮫﻞ اﻧﮕﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻔﺎفﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﭼﻪ ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ واﺟﺐ و ﺳﻨﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -۶‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ وﺟﻮب اﻣﺮﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز و ﺳﮫﻞاﻧﮕﺎری ﻧﮑﺮدن از آن آ ﮔﺎه ﮐﻦ و‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ دوﻟﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﻓﺮادی را ﺑﺮای اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﺑﮕﻤﺎرد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎ دار ﮐﻪ ﺣﺴﻨﺎﺗﺶ ﺳﯿﺌﺎت‪...‬‬

‫لصلَ ٰو َة َط َر َ� ٱ�َّ َهار َو ُزلَ ٗفا ّم َِن ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫﴿و�َأَقِم ٱ َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫)‪ (۱۱۴‬ﻧﻤﺎز را در دوﻃﺮف روز و ﻧﯿﺰ در‬ ‫� َس َ�ٰ ِ ُ ۡ َ َّ ّ َ‬‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ٱ َّ ۡ�ل� إ ِ َّن ٱ َ‬
‫ات‬
‫ت يذهِ� ٱلس ِ�ٔ ِ �‬ ‫ِ‬
‫َ ۡ ۡ َ َّ ﺳﺎﻋﺖھﺎی از ﺷﺐ ﺑﻪ ﭘﺎ دار ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫َ‬ ‫َّٰ‬ ‫ۡ‬
‫َ�ٰل ِك ذِك َر ٰ‬
‫َ‬
‫ى ل ِل�ك ِِر�ن‪ ١١٤‬وٱص ِ� فإِن‬
‫ﺧﻮﺑﯽھﺎ ﻣﯽﺑﺮد ﺑﺪیھﺎ را )‪ (۱۱۵‬اﯾﻦ‬
‫‪١١٥‬‬ ‫�‬‫سن َ‬ ‫يع أَ ۡج َر ٱل ۡ ُم ۡ‬
‫ح‬ ‫ض ُ‬ ‫� َ� يُ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﺑﺮای ﯾﺎدآورﻧﺪﮔﺎن و ﺻﺒﺮ‬ ‫﴾‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪا ھﺮﮔﺰ اﺟﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران را ﺿﺎﯾﻊ‬ ‫]ھﻮد‪.[۱۱۵-۱۱۴ :‬‬

‫ﻧﮕﺬارد‪.‬‬
‫َّ َ ٰ َ َ َ َ‬ ‫ََ‬
‫� ٱ�َّ َهارِ﴾‪ :‬ﻣﺮاد از دو ﻃﺮف روز ﻃﺮف اول آن‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ر‬‫ط‬ ‫ة‬‫و‬ ‫ل‬ ‫لص‬ ‫ٱ‬ ‫م‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وأ ِ‬
‫ِ‬ ‫ق‬
‫َّ‬ ‫َٗ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻃﺮف آﺧﺮ آن ﻧﻤﺎز ﻇﮫﺮ و ﻋﺼﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و ُزلفا ّم َِن ٱ ۡ� ِل�﴾ و ﻧﯿﺰ‬
‫َّ‬
‫در ﺳﺎﻋﺖھﺎی اوﻟﯽ ﺷﺐ ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎزھﺎی ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن‬
‫ات﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ زن ﺑﯿﮕﺎﻧﮥ را‬ ‫�ٔ ِ‬ ‫لس ّ َ‬ ‫ِ� ٱ َّ‬ ‫� َس َ�ٰت يُ ۡذه ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫ٱ َۡ‬
‫ِ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺳﯿﺌﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺣﺴﻨﮥ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺤﻮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪،‬‬
‫ﺷﺄن ﻧﺰول ھﻤﯿﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ دﻻﻟﺖ دارد و داﺳﺘﺎﻧﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺻﺤﺎﺑﯽ در‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﺮﻣﺎﻓﺮوﺷﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏ زﻧﯽ ﺷﻮھﺮش ﺑﻪ ﺟﺒﮫﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺮای ﺧﺮﯾﺪ ﻏﺬا‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٢٦‬‬

‫ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﯿﺮون ﺷﺪ و ﻧﺰد ﺧﺮﻣﺎﻓﺮوش آﻣﺪ ﺗﺎ از او ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺨﺮد‪ .‬دﺳﺖ ﺧﻮد را درآورد ﺗﺎ‬
‫ﭘﻮﻟﺶ را داده و ﺧﺮﻣﺎ را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬زﯾﺒﺎﺋﯽ دﺳﺖ زن را ﺑﺮای ﺧﺮﻣﺎﻓﺮوش‬
‫ﺟﻠﻮه داد و او ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎﻻی دﺳﺘﺶ ﺧﻢ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ آن ﺑﻮﺳﻪ زد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻨﺎھﯿﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ آواز ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮔﻔﺖ و از ﻧﺪاﻣﺖ و ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﻮاﻧﮥ در‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎنھﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻮه اﺣﺪ رﺳﯿﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺧﺎک‬
‫ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ ،‬آذان ﻣﻐﺮب ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ داﺧﻞ ﺷﺪ و ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﻋﺮض ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار ھﻤﯿﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻼوت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﻣﻦ اﺳﺖ؟ آن ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮای ھﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن‬
‫َ َ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰ �﴿ :‬ل ِك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ آﯾﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز ﻣﻮﻋﻈﻪ اﺳﺖ ﺑﺮای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫�﴾‪ :‬در اﯾﻨﺠﺎ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻓﺮاد اﻣﺖ‬ ‫ﭘﻨﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ ۡص ۡ‬
‫ِ‬
‫اوﺳﺖ و ﺻﺒﺮﮐﺮدن ﺷﺎﻣﻞ ﺻﺒﺮ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻃﺎﻋﺖ و ﺗﺤﻤﻞ رﻧﺞ در راه ﺧﺪا را ﻣﯽﺷﻮد و آن‬
‫َ َّ َّ َ َ‬
‫ض ُ‬
‫يع‬ ‫� � يُ ِ‬ ‫ﮐﻪ در اﻧﺠﺎم ﻃﺎﻋﺘﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ و آن را ﺑﻪ وﺟﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪﴿ :‬فإِن ٱ‬
‫سن َ‬ ‫َ ۡ ۡ ۡ‬
‫أج َر ٱل ُمح ِِ‬
‫ً‬
‫�﴾‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش او ﺿﺎﯾﻊ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺰدش را ﮐﺎﻣﻼ و‬
‫ﭼﻨﺪﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻧﺠﺎت دوزخ و درآوردن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ و رﺿﺎی‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ھﺮﮐﻪ ﮐﺎر ﻧﺎﭘﺴﻨﺪی ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اﻧﺠﺎم‬
‫دھﺪ ﮔﻨﺎھﺶ را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻤﺎز ﺗﺎ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ ﮐﻔﺎرهاﻧﺪ‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﯿﻦﺷﺎن را ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮۀ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺟﺰ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﮥ ﻧﺼﻮح ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺤﺎﺑﻪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ھﻤﯿﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ در ﺑﺎرۀ‬
‫ﺗﻮﺑﻪاش ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎری زﯾﺎدﺗﺮی ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ دﺳﺖ زﻧﯽ ﻧﺎﻣﺤﺮم ﺑﻮﺳﻪ زده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺧﻮف ﺧﺪا و ﻧﺪاﻣﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻠﺶ را از دﺳﺖ‬
‫ﺑﺪھﺪ ﭼﻪ دﯾﻮاﻧﻪوار در ﺧﯿﺎﺑﺎنھﺎ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٢٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرک‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻤﺎز ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫َ‬ ‫َ ََْ َ َ َ َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺖ ل ْﻮ ﺎﻛن ﺑِ ِﻔﻨﺎ ِء‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أرأﻳ‬
‫ُ َّ‬ ‫َ َ ُ َْ َْ ََْ ُ‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ در اﻃﺮاف ﺻﺤﻦ ﺧﺎﻧﮥ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‬ ‫أﺣ ِﺪ� ْﻢ �ﻬ ٌﺮ � ِﺮى �ﻐت ِﺴﻞ ِ�ﻴ ِﻪ ﻞﻛ ﻳَ ْﻮمٍ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َ ْ َ َ َّ‬
‫ﺟﻮﯾﯽ روان ﺑﺎﺷﺪ و او ھﺮروز ﭘﻨﺞ ﺑﺎر در آن‬ ‫ات َﻣﺎ ﺎﻛن �ﺒْﻰﻘ ِﻣ ْﻦ د َرﻧِ ِﻪ‪ .‬ﻗﺎل‬ ‫ﻤﺧﺲ مﺮ ٍ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﭼﯿﺰی از ﭼﺮک‬ ‫َ َ ْ َ َ َ َ َّ َّ َ َ ُ ْ ُ ُّ‬
‫اﺬﻟﻧُ َ‬
‫ﻮب‬ ‫ﻻ ﻰﺷء‪ .‬ﻗﺎل ﻓ ِﺈن الﺼﻼة ﺗﺬ ِﻫﺐ‬
‫ﺑﺪن او ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؟ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫َ َ ُ ْ ُ ْ َ ُ َّ َ‬
‫اﺪﻟ َرن‪.‬‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺬ ِﻫﺐ الﻤﺎء‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﯽﺑﺮد ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ آب ﭼﺮک‬
‫را ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ََْ َ َْ َ َ َ َ َ ُ‬
‫� ْﻢ«‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أرأﻳﺖ لﻮ ﺎﻛن ﺑِ ِﻔﻨﺎ ِء أﺣ ِﺪ‬
‫َْ َْ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﺻﺤﻦ ﻣﻨﺰل ﺷﻤﺎ ﺟﻮﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻬ ٌﺮ � ِﺮى‬
‫َ َ َ َ‬
‫ات َﻣﺎ ﺎﻛن �ﺒْﻰﻘ ِﻣ ْﻦ َد َرﻧِ ِﻪ« و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ ھﺮروز ﭘﻨﺞ ﺑﺎر در‬ ‫ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ َّ‬ ‫ََْ ُ‬
‫�ﻐت ِﺴﻞ ِ�ﻴ ِﻪ ﻞﻛ ﻳﻮمٍ ﻤﺧﺲ مﺮ ٍ‬
‫آن ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از ﭼﺮک ﺑﺪﻧﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؟ ﺟﻮاب آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻋﯿﻦ ﺟﻮاب را ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دارد و از ﮔﻨﺎھﺎن‬
‫ﺻﻐﯿﺮه از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺆال ﮐﺮد‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ َّ َّ َ َ ُ ْ ُ ُّ ُ َ َ َ ُ ْ ُ ْ َ ُ َّ َ‬
‫اﺪﻟ َرن«‪ .‬ﭼﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﻤﺎز‬ ‫»ﻓ ِﺈن الﺼﻼة ﺗﺬ ِﻫﺐ اﺬﻟﻧﻮب ﻛﻤﺎ ﻳﺬ ِﻫﺐ الﻤﺎء‬
‫از ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﭘﺎک ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﻔﺎره ﺑﺮای ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را اﻗﺎﻣﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ادا ﮐﺮده و ﻣﺮاﻋﺎت ھﻤﮥ ﺣﻘﻮق آن را ﺑﮑﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫ادای آن اھﺘﻤﺎم ﻧﻮرزد رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺠﺎ ﻧﯿﺎورد‪ .‬و ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﻗﻠﺐ و‬
‫ﺑﺪون ﺧﺸﻮع ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮای ﺣﺴﻦ ادای ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و در ﻏﯿﺮ آن‬
‫ﻧﻤﺎزش اﺛﺮی در ﺗﮫﺬﯾﺐ ﻧﻔﺲ و ﭘﺎﮐﯽ از ﮔﻨﺎه ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َّ َ ٰ َ َّ َّ َ ٰ َ َ ۡ َ ٰ َ ۡ َ َ ٓ ۡ َ‬ ‫َ‬
‫� ع ِن ٱلف ۡحشاءِ َوٱل ُمنك ِر�﴾ ]اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪» .[۴۵ :‬ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ‬ ‫﴿ َوأق ِ ِم ٱلصلوة ۖ إِن ٱلصلوة �ن‬
‫ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ادا ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﻧﻤﺎز از ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎزﻣﯽدارد«‪ .‬در اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق ادا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺰﮐﯿﮥ روﺣﯽ و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٢٨‬‬

‫ﭘﺎﮐﯽ ﻧﻔﺲ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯽ در ﻣﯿﺎن ﻧﻮر‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻧﻮری در ﻟﺠﻦزار ﻧﺎﭘﺎﮐﯽھﺎ ﻏﻮﻃﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮرد و در ﮔﻮدالھﺎی ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻓﺮو ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬و‬
‫آن ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﺻﺤﯿﺢ ادا ﮐﻨﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ارﺷﺎد ﻧﻤﺎ ﮐﻪ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﺷﺎﯾﺎن ادا ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺛﻤﺮۀ ﺗﮫﺬﯾﺐ ﻧﻔﺲ و ﭘﺎﮐﯽ از ﮔﻨﺎھﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ آنھﺎ از ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم ﺗﺬﮐﺮ ده و ازﯾﺸﺎن ﺑﺨﻮاه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺮ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ‪ ،‬ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ادای ﺷﮑﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻋﺰﯾﺰداﺷﺘﻦ اﺳﻼم و ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ آن و دﻋﻮت دﯾﮕﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﻦ‬
‫ﻣﻘﺪس و ﺻﺒﺮﮐﺮدن ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺠﺎھﺪت اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮل و اﻣﯿﺮان‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫)ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﯾﺪ ﺧﺪا و رﺳﻮل را و اوﻟﯿﺎء اﻣﺮ‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا أطِيعوا ٱ� وأطِيعوا‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ُ َ َ ۡ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ُ‬
‫ٱ َّلر ُسول َوأ ْو ِ� ٱ� ۡم ِر مِن� ۡمۖ فإِن ت َ�ٰ َز� ُت ۡم‬
‫را »ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن«‪ ،‬و اﮔﺮ در ﭼﯿﺰی ﺑﺎھﻢ‬
‫ﺳﺘﯿﺰه ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ‬ ‫�ء فَ ُر ُّدوهُ إ َ� ٱ َّ�ِ َوٱ َّلر ُسول إن ُك ُ‬
‫نت ۡم‬
‫َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ� ۡ ٖ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪ اﮔﺮ ھﺴﺘﯿﺪ اﯾﻤﺎنآورﻧﺪه ﺑﻪ‬
‫ون بٱ َّ�ِ َوٱ ۡ�َ ۡو ِم ٱ�خِر َ�ٰل َِك َخ ۡ�‪ٞ‬‬ ‫ُۡ ُ َ‬
‫تؤمِن‬
‫ﺧﺪا و روز آﺧﺮت‪ .‬اﯾﻦ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و‬ ‫ِ�‬ ‫ِ‬
‫ۡ‬
‫ََ ۡ َ ُ َ ً‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ در ﻓﺮﺟﺎم‪.‬‬ ‫وأحسن تأوِ��‪] ﴾٥٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۵۹ :‬‬
‫َ َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾‪ :‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﯾﻌﻨﯽ ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﯾﻤﺎن‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬‫ﺷﺮح‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫�﴾ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﯾﺪ ﺧﺪا را‪ ،‬در آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ ﯾﺎ‬ ‫ِيعوا ْ ٱ َّ َ‬ ‫دارﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬أَط ُ‬
‫از ﭼﯿﺰی ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﯾﺪ از رﺳﻮﻟﺶ در آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ را اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ از ﭼﯿﺰی‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارد‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻣﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﻧﮫﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ را ﺧﺪا‬
‫ُ‬ ‫َۡ‬ ‫ُ‬
‫ﻧﮫﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وأ ْو ِ� ٱ� ۡم ِر مِن� ۡمۖ﴾‪ :‬و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﯾﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن را از ﺧﻮد ﺷﻤﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻋﺒﺎرت از ﻋﻠﻤﺎ و اﻣﯿﺮان ھﺴﺘﻨﺪ وﻗﯿﺪ ﻣﻨﮑﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﻓﺮ از آن ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮدن ازو ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ از‬
‫روی ﻣﺠﺒﻮری ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﮔﻨﺎه‬
‫و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺮا اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﺨﻠﻮق در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫َ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﻮد ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ اﻃﺎﻋﺖ در ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فإِن‬
‫َ ۡ‬
‫ت َ�ٰ َز� ُت ۡم﴾‪ :‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ اﯾﻦ ﺧﻄﺎب ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﻣﯿﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎء و ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد اﻣﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﺪ در‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٣٠‬‬

‫ﺟﻮاز‪ ،‬ﻣﻨﻊ‪ ،‬ﻧﻔﻊ و زﯾﺎن ﭼﯿﺰی ﻧﺰاع ﮐﺮدﯾﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رد ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺧﻼف و ﻧﺰاع ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺴﺘﯽ و ﺗﺒﺎھﯽ اﺳﺖ از ﻣﯿﺎن‬
‫ُ ُ ُ ۡ َ َّ ۡ‬
‫نت ۡم تؤم ُِنون ب ِٱ�ِ َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر﴾‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻤﺎن دارﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز‬‫ﻣﯽرود‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ك‬
‫آﺧﺮت ﯾﻌﻨﯽ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در آن اﺧﺘﻼف دارﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رد ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪا و روز آﺧﺮت ﻻزم دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺎﺷﯿﺪ و آن را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ٰ�﴿ :‬ل ِك﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در ﺑﺎرهاش ﻧﺰاع دارﯾﺪ ﴿خ ۡ�‪َ ٞ‬وأ ۡح َس ُن‬
‫َۡ ً‬
‫تأوِ��﴾‪ :‬ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﮫﺘﺮﺳﺖ و ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ در اﻧﺠﺎم ﮐﻪ ﻧﺰاع ﺷﻤﺎ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮده و در آﯾﻨﺪه‬
‫ﺳﺒﺐ اﺗﻔﺎق و اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺗﻼوت ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از وﺟﯿﺒﮥ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮل و اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﯿﺮ در ﮐﺎرھﺎی ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻧﻪ در ﮐﺎرھﺎی ﻣﻨﮑﺮ‪،‬‬
‫و ﻣﻨﮑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪا ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﺮام ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﭼﯿﺰی اﺧﺘﻼف‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ھﺮﮐﺪام ﺧﻮد را ﺣﻘﺪار ﻣﯽداﻧﺴﺖ آن را ﻧﺰد ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن رﻓﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻧﺰاعﺷﺎن را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﺒﺖ و ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﻘﻮی از ﻣﯿﺎن ﻧﺮود‪.‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺮونﺷﺪن از ﻓﺮﻣﺎن اﻣﯿﺮ‬

‫َ ْ‬ ‫َ ْ َ َ ْ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اﻣﯿﺮ ﺧﻮد‬ ‫�هِ ﺷيﺌًﺎ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﻦ ﻛ ِﺮه ِﻣﻦ أ ِ‬
‫ﻣ‬
‫ِ‬
‫ﭼﯿﺰی را ﺑﺪ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ آن ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ زﯾﺮا‬ ‫َ ْ َ ْ ْ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ ُّ َْ‬
‫ﺎن‬‫ﻓﻠﻴﺼ ِﺮﺒ ‪،‬ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﺧﺮج ِﻣﻦ الﺴﻠﻄ ِ‬
‫ً‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫ﺷًْ‬
‫ھﺮﮐﻪ ﯾﮏ وﺟﺐ از اﻃﺎﻋﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﯿﺮون ﺷﻮد‬ ‫ﺮﺒا َﻣﺎت ِﻣﻴﺘَﺔ َﺟﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴﺔ‪َ .‬و ِ� ِر َواﻳَﺔ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﯽﻣﯿﺮد‪ .‬و در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی‬ ‫أﺧﺮى‪َ :‬ﻣ ْﻦ َرأَى ﻣ ْﻦ أَﻣ�ه َﺷيْﺌﺎً‬
‫ِ ِِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اﻣﯿﺮش ﭼﯿﺰی ﺑﺒﯿﻨﺪ‬ ‫َ ْ َ ُ ُ َ ْ َ ْ ْ َ َ ْ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ‬
‫ﺎرق‬ ‫ﻳ�ﺮﻫﻪ ﻓﻠﻴﺼ ِﺮﺒ ﻋﻠﻴ ِﻪ‪ ،‬ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﻓ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺶ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬ ‫ًَ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َْ َ َ َ ْ ً َ َ‬
‫ﺮﺒا � َﻤﺎت‪ِ ،‬إﻻ َﻣﺎت ِﻣﻴﺘﺔ‬ ‫اﺠﻟﻤﺎﻋﺔ ِﺷ‬
‫ھﺮﮐﻪ از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﯾﮏ وﺟﺐ ﺟﺪا ﺷﻮد‬ ‫ً‬
‫ھﺮﮔﺎه ﺑﻤﯿﺮد ﺑﻪ ﻣﺮگ در ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َﺟﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴﺔ‪.‬‬
‫)رواھﻤﺎ اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫‪٤٣١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬
‫ً‬ ‫َ ْ‬ ‫َ ْ َ َ ْ َ‬
‫�هِ ﺷيﺌﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اذﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وی‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل ج‪» :‬ﻣﻦ ﻛ ِﺮه ِﻣﻦ أ ِﻣ ِ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ از او ﺑﺪ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ آن اذﯾﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﺋﯽ ﮐﻨﺪ و از اﻃﺎﻋﺖ اﻣﯿﺮ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻧﮕﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا در ﺑﯿﺮونﺷﺪن از اﻃﺎﻋﺖ اﻣﯿﺮ‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﺮارت و ﻓﺴﺎد واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺮﺒ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺘﻌﮫﺪ را ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓَﻠْ َﻴ ْﺼ ْ‬
‫ِ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻪ داﻣﻦ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﭼﻨﮓ زده و ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﺮﻗﻪ در ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫َ َّ ُ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و روﺷﻦﮐﺮدن آﺗﺶ ﺟﻨﮓ و ﻓﺴﺎد در ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﻧﮕﺮدد‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪» :‬ﻓﺈِﻧﻪ َﻣ ْﻦ‬
‫ً‬
‫ﺎت ِﻣﻴﺘَﺔ َﺟﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴﺔ«‪ :‬درﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ً‬ ‫ًْ َ َ‬
‫ﺎن ِﺷﺮﺒا ﻣ‬ ‫َ َ َ َ ُّ ْ َ‬
‫ﺧﺮج ِﻣﻦ الﺴﻠﻄ ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ از اﻣﯿﺮ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺪم اﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد رﺧﻨﻪ در ﺻﻒ وﺣﺪت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬و اﯾﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻘﯿﺪ‬
‫ﺑﻪ دو ﺷﺮط اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺪھﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﻣﻌﺼﯿﺖ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ھﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬ﺷﺮط دوم‪ :‬آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از اﻣﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻔﺮی‬
‫واﺿﺢ ﮐﻪ در ﺑﺎرهاش اﺧﺘﻼف و ﻧﺰاﻋﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﯾﺪه ﻧﺸﻮد اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﻋﻤﺎﻟﯽ‬
‫ازو آﺷﮑﺎر ﺷﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﯿﺮ ﺑﯿﺮون ﺷﺪه و اﻣﺎرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از دﺳﺘﺶ‬
‫ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ دﯾﮕﺮی را از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اھﻞ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﮐﻪ ﻋﺎدل و دادﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺟﺎﯾﺶ‬
‫اﻣﯿﺮ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ ﻗﯿﺎم و ﻗﺪرﺗﯽ ﻋﺎﺟﺰ و ﻣﻐﻠﻮب ﺷﻮد واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ از‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ در آن ﮐﺎﻓﺮ ﯾﺎ ﻣﻠﺤﺪی ﻧﻐﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪه و ھﺠﺮت‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬رواﯾﺖ دوم اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ رواﯾﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ در ﺟﻮر ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺧﺮوج ﺑﺮ وی را ﺣﺮام ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬و از ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﺑﺮﺣﺬر‬
‫ﺎﻋ َﺔ ﺷ ْ ً‬ ‫َ َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ‬
‫اﺠﻟ َ َﻤ َ‬
‫ﺮﺒا‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽدارد‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار ج ﭼﻨﯿﻦ ارﺷﺎد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺈِﻧﻪ ﻣﻦ ﻓﺎرق‬
‫ً‬ ‫ً‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ﺎت ِﻣﻴﺘَﺔ َﺟﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴﺔ«‪ :‬ھﺮﮐﻪ از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﮏ وﺟﺐ ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ھﺮﮔﺎه‬ ‫� َﻤﺎت‪ِ ،‬إﻻ ﻣ‬
‫ﺑﻤﯿﺮد ﺑﻪ ﻣﺮﮔﯽ در ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﺮده ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮگ او از ﺳﺎﺣﮥ ﻣﻠﺖ اﺳﻼم ﺧﺎرج اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮاﺋﺖ و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آ ﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﯿﺮﺷﺎن اﻣﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﻨﺎھﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻌﻞ ﺣﺮام ﯾﺎ ﺗﺮک واﺟﺒﯽ دﺳﺘﻮر ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺑﯿﺮونآﻣﺪن از ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺮاء ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺣﺬر دار‪ ،‬ﻣﮕﺮ در‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٣٢‬‬

‫ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ و آن ھﻨﮕﺎﻣﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﮐﻔﺮش ﺑﺮ‬
‫ھﻤﻪ واﺿﺢ ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦ وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از وی ﺟﻮاز ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ او را ﺧﻠﻊ ﻧﻤﻮده و اﻣﺎرت ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﺑﻪ دﯾﮕﺮی از اھﻞ اﯾﻤﺎن و‬
‫داﻧﺶ و ﺗﻘﻮا ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ اﻃﺎﻋﺖ اﻣﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ و‬
‫ﻓﺴﺎد و ﺷﺮ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺿﻌﯿﻒ و دﺷﻤﻨﺎن ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺐ اﺳﻼم را ﺑﺮ‬
‫آنھﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ ﻧﺮﻣﯽ دلﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﯾﺎد ﺧﺪا‬

‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� َشعَ‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ ُ ٓ ْ‬ ‫ََۡ َۡ‬
‫)‪ (۱۶‬آﯾﺎ وﻗﺖ آن ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دﻟﮫﺎی‬ ‫﴿�لم يأ ِن ل ِ�ِين ءامنوا أن‬
‫ۡ‬
‫و� ُه ۡم ِ� ِۡ�ر ٱ َّ�ِ َو َما نَ َز َل م َِن ٱ َ‬
‫قُلُ ُ‬
‫� ّ ِق‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ذﮐﺮ ﺧﺪا و آﻧﭽﻪ از ﺣﻖ‬
‫ِ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻓﺮوﺗﻦ ﮔﺮدد؟ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ُ ْ َ َّ َ ُ ُ ْ ۡ َٰ‬
‫و� ي�ونوا كٱ�ِين أوتوا ٱلكِ�ب مِن‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬
‫ت‬ ‫َ� ۡب ُل َ� َط َال َعلَ ۡيه ُم ٱ ۡ�َ َم ُد َ� َق َس ۡ‬
‫ﮐﺘﺎب داده ﺷﺪ و ﭘﺲ از زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬
‫ُ ُ ُ ُ ۡ َ َ ‪َ ُ َٰ ۡ ُ ۡ ّ ٞ‬‬
‫ﺑﺮ آﻧﮫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻗﻠﺒﮫﺎﯾﺸﺎن ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و‬ ‫قلو�همۖ و�ثِ� مِنهم �سِقون‪﴾١٦‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن ﻓﺎﺳﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫]اﻟﺤﺪﯾﺪ‪.[۱۶ :‬‬
‫ََۡ َۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪�﴿ :‬لم يأ ِن﴾‪ :‬آﯾﺎ زﻣﺎن آن ﻓﺮا ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺗﺎ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺰاح‬
‫َّ‬ ‫ۡ‬ ‫� َش َع قُلُ ُ‬ ‫َ َۡ‬
‫و� ُه ۡم ِ�ِ� ِر ٱ�ِ﴾ ﮐﻪ‬ ‫و ﺷﻮﺧﯽ زﯾﺎدهروی ﮐﺮده و وﻗﺖ ﺻﺮف ﮐﺮدهاﻧﺪ ﴿أن‬
‫دلھﺎیﺷﺎن ﺑﺎ ﯾﺎد ﺧﺪا ﻧﺮم ﺷﺪه و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ وﻋﺪه و وﻋﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪی ﻓﺮوﺗﻨﯽ و‬
‫َ ُ‬
‫ب مِن � ۡبل﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ِين أُوتُوا ْ ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬
‫�ونُوا ْ َكٱ َّ� َ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َۡ ّ َ َ َ ُ‬
‫آراﻣﺶ ﭘﺬﯾﺮد‪﴿ .‬وما نزل مِن ٱ� ِق و� ي‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از وﻋﺪ و وﻋﯿﺪﯾﮑﻪ ﮐﻪ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا از‬
‫و� ُه ۡمۖ﴾ و در ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺗﺮک ﻣﻮﻋﻈﻪ و‬ ‫ت قُلُ ُ‬ ‫ذﮐﺮ ﺧﺪا روﮔﺮدان ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ �َ ﴿ :‬ق َس ۡ‬
‫ارﺷﺎد دلھﺎیﺷﺎن ﺳﺨﺖ ﺷﺪه و زﻧﮓ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺴﯿﺎری آنھﺎ ﻓﺎﺳﻖ ﺷﺪه و از اﻃﺎﻋﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﯿﺮون ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ واﺟﺒﺎت دﯾﻨﯽ ﺧﻮد را ﺗﺮک ﻧﻤﻮده و ﻣﺤﺮﻣﺎت را‬
‫ﺣﻼل داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ و اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ در‬
‫ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ را از ﻏﻔﻠﺖ و دوری از ﺷﻨﯿﺪن ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻋﻠﻤﺎ‬
‫و اﻓﺮاط در ﺷﻮﺧﯽ و ﻣﺰاح و ﻣﺸﻐﻮلﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽھﺎ و ﺑﺎزیھﺎی ﺑﯿﮫﻮده ﺑﺮﺣﺬر‬
 ‫‪٤٣٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫دارد‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدارھﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺴﺎوت ﻗﻠﺐھﺎ ﮔﺮدﯾﺪه و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ و در ﻟﺠﻦزار زﺷﺘﯽھﺎ و رذاﺋﻞ ﻏﻮﻃﻪور ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﻣﺒﺎرﮐﻪ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ واﺿﺢ ﻧﺸﺪه واﺿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺧﺸﻮع از راه‬
‫ذﮐﺮ او ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ و ﺷﻨﯿﺪن ﻣﻮﻋﻈﻪھﺎی دﯾﻨﯽ و ﺣﻀﻮر در‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آﻧﺎن را از ﻧﺎآ ﮔﺎھﯽ و ﺑﺎزﯾﭽﻪھﺎ و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽھﺎی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺮﺣﺬر دار ﺗﺎ ﺳﺒﺐ‬
‫ﻏﻔﻠﺖﺷﺎن از ذﮐﺮ ﺧﺪا ﻧﮕﺮدد‪ ،‬و آنھﺎ را از وﻋﺪۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﺖ و ﻧﻌﻤﺖھﺎی ھﻤﯿﺸﮕﯽ آن و وﻋﯿﺪ او ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ و ﻋﺬاب‬
‫دردﻧﺎک آ ﮔﺎه ﮔﺮدان‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﺮﺣﺬر دار ﮐﻪ اﮔﺮ از آن ﺑﺎز ﻧﯿﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﻣﺖھﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ از اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر و ھﻼک ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺮوی ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم از اﻣﺖﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫َْ ُ َ‬ ‫َ َ ُ ُ َّ َ ُ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺸﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﺎﻋﺔ َﺣ َّﻰﺘ ﺗﺄﺧﺬ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻻ �ﻘﻮم الﺴ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺮواﻧﻢ ﺑﻪ ﮐﺮدار اﻣﺘﺎن ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ‬ ‫ﺮﺒا �ﺸ ْﺮﺒ َوذ َر ً‬‫ًْ‬ ‫أُ َّﻣﻰﺘ ﺑﺄَ ْﺧﺬ اﻟْ ُﻘ ُﺮ َ ْ َ َ‬
‫اﺎﻋ‬ ‫ون �ﺒﻠﻬﺎ‪ِ ،‬ﺷ ِ ِ ٍ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫وﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﺐ‪ ،‬ﮔﺰ ﺑﻪ ﮔﺰ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫َ‬
‫ا� ﻛ َﻔﺎر َس َو ُّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ﺑﺬ َر ٍ َ َ َ َ ُ‬
‫الﺮومِ ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫اع‪ .‬ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ‬ ‫ِِ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫َ� َﻘﺎل‪َ :‬و َﻣﻦ َّ ُ‬
‫وﺌﻟﻚ‪.‬‬
‫اﻨﻟﺎس ِإﻻ أ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻓﺎرس و روم؟ ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺮدﻣﺎن‬
‫ﮐﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﺸﺎن؟!‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ َ ُ ُ َّ َ ُ‬
‫ﺎﻋﺔ«‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎی ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﺟﮫﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ �ﻘﻮم الﺴ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َ َّ َ ُ َ َّ‬
‫ون‬ ‫ُُ‬
‫آﺧﺮ ﻧﺮﺳﺪ آﺧﺮت و ﺟﮫﺎن دﯾﮕﺮ آﻏﺎز ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺣﻰﺘ ﺗﺄﺧﺬ أﻣ ِﻰﺘ ﺑِﺄﺧ ِﺬ اﻟﻘﺮ ِ‬
‫َ َ‬
‫�ﺒْﻠ َﻬﺎ«‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺮواﻧﻢ ﺑﻪ ﮐﺮدار اﻣﺘﺎن ﭘﯿﺶ از ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫دﻋﻮﺗﻢ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﻼم داﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ از ﺳﯿﺮت و رﻓﺘﺎر اﻣﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﮐﺎرھﺎی‬
‫ً‬
‫دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﺎﺋﯽ ﺧﻮد ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﻋﺮب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪) :‬ﻓﻼن اﺧﺬ ﻓﻼﻧﺎ( ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻼﻧﯽ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٣٤‬‬

‫ﻋﻤﻞ ﻓﻼﻧﯽ ﮐﺎر ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻗﺮون ﮐﻪ در ﻋﺒﺎرت ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻗﺮن اﺳﺖ و در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺮدم‬
‫ًْ‬
‫ﺮﺒا �ﺸ ْﺮﺒ َوذ َر ً‬
‫اﺎﻋ ﺑِ ِﺬ َر ٍ‬
‫اع« وﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﺐ و ﮔﺰ ﺑﻪ ﮔﺰ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺘﻢ‬ ‫ﻣﺮاد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬ﺷ ِ ِ ٍ ِ‬
‫از اﻣﺖھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ و از ﮐﺮدارﺷﺎن در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎرھﺎی ﺷﺮ و ﺗﺒﺎھﮑﺎری در اﻣﻮر دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮج ﮐﻪ در ﺟﺎی دﯾﮕﺮی ارﺷﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ آنھﺎ در ﺳﻮراخ ﺳﻮﺳﻤﺎری درآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ در ﭘﯽ اﯾﺸﺎن‬
‫َّ ُ َّ ُ َ َ‬ ‫َ‬
‫وﺌﻟﻚ«‪ :‬ﻣﺮدﻣﺎن ﮐﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﺸﺎن‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﻣﯽروﯾﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬وﻣ ِﻦ اﻨﻟﺎس ِإﻻ أ ِ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺮدم ھﻤﺎن ﻋﺼﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺎرﺳﯽھﺎ و روﻣﯽھﺎ در آن روزﮔﺎر از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ‬
‫دوﻟﺖھﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻔﻮسﺷﺎن ﻧﯿﺰ از دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮی آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺮاد ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا ھﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ ﮐﯿﺴﺘﻨﺪ؟ در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻋﺒﺎرت ﺗﻨﺎﻗﺾ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﯾﮫﻮدﯾﺎن و‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﯿﺎن و آﺗﺶﭘﺮﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻓﺎرس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﭘﯿﮑﺎر ﻋﻠﯿﻪ اﺳﻼم ﺑﺎھﻢ‬
‫ﻣﺪدﮐﺎر و ﻣﻌﺎون ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ اﻣﺮوز ھﻢ اﯾﻦھﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ آھﺴﺘﮕﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج اﻣﺘﺶ را از ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و‬
‫ھﻼکﮐﻨﻨﺪه از ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا و ﻣﺠﻮس ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد و ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در ھﻤﻪ‬
‫ﻗﺮنھﺎ در ﺗﻤﺎم ﺣﯿﺎت ﺧﻮد از اﯾﺸﺎن ﺣﺬر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﺗﻘﻠﯿﺪ و ﭘﯿﺮوی ﮐﺎﻓﺮان در ﻟﺒﺎس و از ﻣﺪﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﺮﺣﺬر دار ﺗﺎ ھﯿﺄت و‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺳﻼﻣﯽﺷﺎن را ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﺻﺒﻐﻪ و رﻧﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ آنھﺎﺳﺖ از دﺳﺖ‬
‫ﻧﺪھﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٣٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ رازﻫﺎ را ﻣﯽداﻧﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ت )‪ (۷‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽداﻧﺪ آﻧﭽﻪ‬ ‫� َ� ۡعل ُم َما � ٱ َّ َ َ‬
‫لس�ٰ� ٰ ِ‬
‫َ‬ ‫﴿ َ�ل َ ۡم تَ َر أَ َّن ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫َّ ۡ َ ٰ در آﺳﻤﺎنھﺎﺳﺖ و آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و‬ ‫ُ ُ‬ ‫َۡ‬
‫�ض َما يَ�ون مِن �وى‬ ‫وما ِ� ٱ� ِ �‬
‫ََ‬
‫َ َ َ َّ ُ َ ُ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ َّ ُ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رازﮔﻔﺘﻦ ﺳﻪ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫ث�ٰث ٍة إِ� ه َو رابِعهم و� �س ٍة إِ� ه َو‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا ﭼﮫﺎرمﺷﺎن اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ راز‬
‫�ََ‬ ‫َٰ َ َ َ ٓ َ ۡ‬ ‫ٰ‬ ‫َ ُ ُ ۡ ََٓ َۡ َ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﭘﻨﺞ ﮐﺲ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺷﺸﻢ‬ ‫�‬ ‫أ‬ ‫�‬ ‫و‬ ‫ِك‬ ‫ل‬‫�‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫�‬ ‫سادِسهم و� أد‬
‫َ ُ ْ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫إِ� ُه َو َم َع ُه ۡم � ۡ� َن َما �ن ۖوا � َّم يُن ّب ِ ُئ ُهم اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ و ﻧﻪ زﯾﺎدﺗﺮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫� ّل ﺧﺪا ﺑﺎ اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬ھﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ُ‬
‫ب‬ ‫ب َما َع ِملُوا ْ يَ ۡو َم ٱ ۡلقِ َ�ٰ َمةِ� إ َّن ٱ َّ َ‬
‫�‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ آنھﺎ را آﮔﺎه‬ ‫� ٍء َعل ٌ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ِيم‪] ﴾٧‬اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‪.[۷ :‬‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ داﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َۡ‬ ‫� َ� ۡع َل ُم َما � ٱ َّ َ َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�َ ﴿ :‬ل َ ۡم تَ َر أَ َّن ٱ َّ َ‬
‫�ض﴾‪ :‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯽ‬ ‫ت َو َما ِ� ٱ� ِ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎنھﺎﺳﺖ و آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و اﯾﻦ اﺳﺘﻔﮫﺎم و ﺳﺆال ﺑﺮای‬
‫ﺛﺒﻮت ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ و ﻣﺮاد از ﻋﺒﺎرت آﯾﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ای ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﯽداﻧﯽ و‬
‫ﺧﺒﺮداری ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ آ ﮔﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ھﻤﮥ‬
‫ﭼﯿﺰھﺎ اﺣﺎﻃﮥ ﻋﻠﻤﯽ دارد و ﺑﺮ ﮐﺮدار ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ آﮔﺎھﺴﺖ و اﻋﻤﺎل آنھﺎ ﺑﺮ وی ﻣﻌﻠﻮم و ﺑﻪ‬
‫َّ ۡ َ ٰ َ َ َ َّ ُ‬ ‫ُ ُ‬
‫ى ث�ٰث ٍة إِ� ه َو‬ ‫زودی ﺟﺰای ﮐﺮدارﺷﺎن را ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬ما يَ�ون مِن �و‬
‫َ ٰ َ َ َ ٓ َ ۡ َ َ َّ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ ُُ ۡ ََ َۡ‬
‫� إِ� ه َو َم َع ُه ۡم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ‬ ‫� مِن �ل ِك و� أ�‬ ‫� َس ٍة إِ� ُه َو َساد ُِس ُه ۡم َو�ٓ أ ۡد َ ٰ‬ ‫رابِعهم و�‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ و ﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺷﺶ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪا ھﻤﺮاھﺸﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﮐﺎﺋﻨﺎت‬
‫اﺣﺎﻃﮥ ﻋﻠﻤﯽ دارد و ﺑﺮ ھﺮ ﺣﺮﮐﺘﯽ داﻧﺎ و ﺑﺮ ھﺮ آوازی ﺷﻨﻮاﺳﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ھﺮﮐﺲ ھﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﺪھﺪ و از ھﺮﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﮕﯿﺮد و او ﺑﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰھﺎ و ﮐﺎرھﺎ‬
‫آ ﮔﺎھﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻨﺪۀ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ از او ﺑﺘﺮﺳﺪ و ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ادای‬
‫ۡ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫ُ َ‬
‫ﻋﺒﺎدات واﺟﺒﻪ ﺑﻪ او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﻘﺮب ﺟﻮﯾﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َّ �﴿ :‬م يُن ّب ِ ُئ ُهم ب ِ َما ع ِملوا يَ ۡو َم ٱل ِق َ�ٰ َم ِة﴾‪:‬‬
‫ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ آنھﺎ را ﺑﻪ ﮐﺮدهﺷﺎن آﮔﺎه ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ھﻤﮥ ﮐﺮدارﺷﺎن آﮔﺎه ﮐﺮده و‬
‫ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻮاﻓﻖ ﮐﺮدار ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺟﺰا و ﭘﺎداش ﻣﯽدھﺪ و از‬
‫ﮐﺮدار ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭼﯿﺰی ﺑﺮ وی ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ داﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٣٦‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮﭼﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ ﺑﺎﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ھﺮ ذره وﺟﻮد‪ ،‬آﮔﺎھﯽ ﮐﺎﻣﻞ دارد‪ .‬ﻟﺬا ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را رد و ﯾﺎ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا‪ ،‬و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﯿﺎ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﮔﻨﺎھﯽ آﺷﮑﺎر از او ﺳﺮ ﻧﺰﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮھﻨﻪﺷﺪن ﻋﻮرﺗﺶ در ﺧﻠﻮت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ از ﺑﻨﺪه ﺑﻪ زودی ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰای‬
‫ﮐﺮدارش ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺮدارش ﻧﯿﮏ ﺟﺰای ﻧﯿﮏ و اﮔﺮ ﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺰای‬
‫ﺑﺪ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﻪ ﮐﺲ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ ﺑﺮای دو ﻧﻔﺮ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﮔﻮﺷﯽ ﺑﺎھﻢ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺒﺐ اذﯾﺖ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎنﺷﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﯾﺎدﮐﺮدن ﺧﺪا در ﻧﻔﺲ‬

‫َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ا� � َﻌﺎﻰﻟ أﻧﺎ ِﻋﻨﺪ ﻇ ِّﻦ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪� :‬ﻘﻮل‬
‫َ ْ َ َ‬ ‫ُ َ َ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ‬
‫ﻣﻦ در ﻧﺰد ﮔﻤﺎن ﺑﻨﺪهام ھﺴﺘﻢ‪ ،‬و ﺑﺎ‬ ‫�ﺒْ ِﺪى ِﻰﺑ‪َ ،‬وأﻧﺎ َﻣ َﻌﻪ ِإذا ذﻛ َﺮ ِ�‪ ،‬ﻓ ِﺈن ذﻛ َﺮ ِ�‬
‫ْ َ َ‬ ‫َْ‬ ‫َ َ ُُ‬ ‫َْ‬
‫اوﯾﻢ ھﺮﮔﺎه ﻣﺮا ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا در‬ ‫ِﻰﻓ �ﻔ ِﺴ ِﻪ ذﻛ ْﺮﺗﻪ ِﻰﻓ �ﻔ ِﻰﺴ‪َ ،‬و�ِن ذﻛ َﺮ ِ� ِﻰﻓ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﯾﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ھﻢ او را در‬
‫ب‬ ‫َمﻸ ٍ َذ َﻛ ْﺮﺗُ ُﻪ ﻰﻓ َمﻸ ٍ َﺧ ْ� ﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ‪َ ،‬و� ْن َ� َﻘ َّﺮ َ‬
‫ِ‬ ‫ٍ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ او ﻣﺮا در‬ ‫َ َّ ْ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ً َ ْ َ َ َّ َ ََّ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﯾﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦ او را در ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ‬
‫ﺮﺒ �ﻘﺮ�ﺖ ِإﻴﻟ ِﻪ ِذراﺎﻋ‪ ،‬و�ِن �ﻘﺮب ِإﻰﻟ‬
‫َ‬ ‫ِإﻰﻟ � ِ ِﺸ ٍ‬
‫ْ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ً ََ ْ ُ‬
‫ﺎﺎﻋ‪َ ،‬و�ِن أﺗ ِﺎ� � ْﻤ ِﻰﺸ‬ ‫ﺖ إﻴﻟْﻪ ﺑَ ً‬
‫ِذراﺎﻋ �ﻘ َّﺮ� ِ ِ‬
‫ﺑﺮﺗﺮ از اﯾﺸﺎن ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬ ‫ََْ ُ َ ًَ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازه وﺟﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫أﺗيﺘُﻪ ﻫ ْﺮ َوﻟﺔ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﮔﺰ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﻣﯽﺷﻮم‪ ،‬و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﺰی ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﯿﺶ از‬
‫آن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮم‪ ،‬و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰدم ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﻋﺎدی ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺰد وی ﻣﯽآﯾﻢ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫‪٤٣٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬
‫ْ‬ ‫َ َ ْ َ َ ِّ َ‬
‫) ‪(١‬‬
‫ﺷﺮح‪» :‬أﻧﺎ ِﻋﻨﺪ ﻇﻦ �ﺒ ِﺪى ِﻰﺑ« ‪ :‬ﻣﻦ در ﻧﺰد ﮔﻤﺎن ﺑﻨﺪهام ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻤﺎن ﺧﯿﺮ داﺷﺖ ﺑﻪ او ﺑﻪ ﺧﯿﺮ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮم و اﮔﺮ ﮔﻤﺎن ﺷﺮی داﺷﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺴﺎن ﺑﺎ وی‬
‫َ‬ ‫َََ َ َ ُ َ َ َ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدهاش‪» :‬وأﻧﺎ ﻣﻌﻪ ِإذا ذﻛﺮ ِ�«‪ :‬وﻣﻦ ھﻤﺮاھﺶ ھﺴﺘﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﺮا‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ از او دور ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﺪون ﺗﮑﻠﻢ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﻣﻦ ھﻢ او را در‬
‫ْ َ َ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ را ﺑﮕﻮﯾﻢ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪاش‪َ » :‬و�ِن ذﻛ َﺮ ِ� ِﻰﻓ َمﻸ ٍ‬
‫� ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ«‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮا در ﻣﯿﺎن ﮔﺮوھﯽ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ او را در ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ازﯾﺸﺎن‬
‫َْ ْ‬ ‫َ َ ُُْ َ‬
‫ذﻛﺮﺗﻪ ِﻰﻓ مﻸ ٍ ﺧ ٍ‬
‫ﺑﮫﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ او را در ﮔﺮوه ﻣﻼﺋﮑﻪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﺮوه ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در‬
‫َ ْ َ َ َّ َ َ َّ ْ‬
‫ﺮﺒ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ وﺟﺐ از‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع از آدﻣﯿﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و�ِن �ﻘﺮب ِإﻰﻟ � ِ ِﺸ ٍ‬
‫ﺖ إ َﻴﻟْﻪ ذ َر ً‬
‫ََ ْ ُ‬
‫اﺎﻋ«‪ :‬ﻣﻦ ﯾﮏ ﮔﺰ ﺑﻪ اﺣﺴﺎن و‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻘ َّﺮ� ِ ِ ِ‬
‫ﺖ إ َﻴﻟْﻪ ﺑَ ً‬‫ْ ََ َ َ َ ً ََ ْ ُ‬
‫ﺎﺎﻋ«‪ :‬و‬ ‫ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮم‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬و�ِن �ﻘ َّﺮب ِإ َّﻰﻟ ِذراﺎﻋ �ﻘ َّﺮ� ِ ِ‬
‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﺰی ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻦ زﯾﺎدﺗﺮ از آن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮم‪ .‬ﺑﺎع ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫ْ ََ‬
‫ﺑﺎزﺑﻮدن ھﺮدو دﺳﺖ و ذراع اﻧﺪازه اﯾﺴﺖ از ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺗﺎ آرﻧﺞ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬و�ِن أﺗ ِﺎ�‬
‫َ‬
‫� ْﻤ ِﻰﺸ«‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﻢ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻗﺪم آﯾﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﻢ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ و ﻋﺒﺎدﺗﻢ را‬
‫ًَ‬ ‫ََْ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أﺗيﺘُ ُﻪ َﻫ ْﺮ َوﻟﺔ«‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺶ ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ ﻣﯽآﯾﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از اﻧﺪازۀ‬
‫ﮐﻪ او ﻋﺒﺎدت و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﻦ زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻪ وی رﺣﻤﺖ و ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و اﺣﺴﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ از وی ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻃﺎﻋﺖ ﺷﺪم ﺑﻪ وی ﻣﯽدھﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺷﮑﺮ و‬
‫ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺳﺰاوار ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺑﺰرﮔﻮاری و ﭼﻘﺪر اﺣﺴﺎن ﺗﻮ ﺑﯽﭘﺎﯾﺎﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﺷﮑﺎل دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪ :‬ﮐﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﯿﮏ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ را آﺷﮑﺎرا ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮﯾﻢ و اﻣﯿﺪوار ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﭼﻨﯿﻦ روﺷﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﯿﮏ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ‬

‫‪ -١‬ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺮﻃﺒﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎی ﻇﻦ ﻋﺒﺪی ﺑﯽ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻤﺎن اﺟﺎﺑﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در وﻗﺖ ﺗﻮﺑﻪ و‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﻐﻔﺮت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﯿﻦ اﺳﺘﻐﻔﺎر و ﮔﻤﺎن ﭘﺎداش در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدت ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ آن‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٣٨‬‬

‫ﻃﺎﻋﺖ ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎ آرﯾﻢ و ﺑﺘﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻋﺬاب ﮐﻨﺪ ﺑﺎزھﻢ ﺣﺴﻦ ﻇﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ذﮐﺮ ﻗﻠﺒﯽ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ذﮐﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن ﺑﺎﺷﺪ آﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﻨﺪه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻤﻞ ﻃﺎﻋﺖ ﯾﺎ ﻣﻌﺼﯿﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ھﻤﺎن ﻃﻮر در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺰا ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ او‬
‫را ﻋﻔﻮ ﻧﻤﻮده ﺑﺒﺨﺸﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻔﻮﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﺑﻪ ذرهای ﺧﯿﺮ ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫�� يَ َرهُۥ‪ (۷) ٧‬ﭘﺲ ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻗﺪر ذرهای ﮐﺎر‬ ‫﴿ َ� َمن َ� ۡع َم ۡل م ِۡث َق َال َذ َّر� َخ ۡ ٗ‬
‫ٍ‬
‫ﻧﯿﮏ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ )ﭘﺎداش( آن را ﺧﻮاھﺪ‬
‫�� يَ َر ُهۥ‪﴾٨‬‬ ‫َو َمن َ� ۡع َم ۡل م ِۡث َق َال َذ َّر� ٖ َ ّٗ‬
‫دﯾﺪ‪ (۸) .‬و ھﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻗﺪر ذرهای ﮐﺎر‬ ‫]اﻟﺰﻟﺰﻟﺔ‪.[۸-۷ :‬‬
‫ﺑﺪی ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه )آن ھﻢ( آن را‬
‫ﺧﻮاھﺪ دﯾﺪ )و ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮش ﺧﻮاھﺪ‬
‫رﺳﯿﺪ(‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �َ ﴿ :‬من َ� ۡع َم ۡل م ِۡث َق َال َذ َّر� َخ ۡ ٗ‬
‫�� يَ َر ُهۥ‪ ﴾٧‬ﮐﻪ ﺑﻪ وزن ذرۀ ﺑﺪی ﮐﻨﺪ‬ ‫ٍ‬
‫ﺳﺰای ﺧﻮد را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻔﻮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ذره‪ :‬ﻣﻮرﭼﮥ ﮐﻮﭼﮏ را ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﮐﻔﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ورود ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺷﺨﺺ ﮐﺎﻓﺮ ھﺮاﻧﺪازه ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﮐﺎرھﺎی‬
‫ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺎداش آنھﺎ را در دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ در آﺧﺮت ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬از ﺣﻀﺮت ﻋﺎﯾﺸﻪ ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺪﻋﺎن ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﯿﺎن ﻏﺬا و ﻟﺒﺎس ﻣﯽداد‪ ،‬آﯾﺎ در آﺧﺮت‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﭘﺎداﺷﯽ را در ﺑﺮﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬زﯾﺮا او ﯾﮏ روز در ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﻧﮕﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاﯾﺎ ﮔﻨﺎھﺎﻧﻢ را ﺑﺒﺨﺶ و ﻧﯿﺰ رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ روزی ﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ س ھﻤﺮاه‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ﴿ َ� َمن َ� ۡع َم ۡل م ِۡث َق َال َذ َّر� َخ ۡ ٗ‬
‫�� يَ َر ُهۥ‪ ﴾٧‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ٍ‬
‫ﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮس از ﻃﻌﺎم دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ و‬
‫ﺑﺪی را اﻧﺠﺎم دادهام‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ج ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮش ﻧﺪاری‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ آن ﭘﺎداش ذرۀ ﺷﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺳﺮزده اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺜﻘﺎلھﺎی ﺧﯿﺮ را‬
‫ذﺧﯿﺮه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ آنھﺎ را ﺑﺮاﯾﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮاﻓﻖ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﮐﺮم‬
 ‫‪٤٣٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫َ َ ٓ َ َ َ ُ ّ ُّ َ‬
‫يبة فَب َما َك َس َب ۡ‬
‫ت‬ ‫اﯾﻦ آﯾﺖ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وما أ�ٰب�م مِن م ِص ٖ ِ‬
‫�‪] ﴾٣٠‬اﻟﺸﻮری‪» .[۳۰ :‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن از ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬ ‫ث‬‫ك‬
‫ُ ۡ ََُۡ ْ َ َ‬
‫ن‬‫ع‬ ‫وا‬ ‫ف‬ ‫ع‬‫�‬ ‫و‬ ‫م‬‫ِي�‬
‫د‬ ‫َ�يۡ‬
‫ٖ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﺎرھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﮑﻞ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﮐﺮدار زﺷﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ و رﻧﺠﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰا داده ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺎداش ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ او در آﺧﺮت ﺑﺮاﯾﺶ ذﺧﯿﺮه‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ رویﺷﺎن اﻧﮕﻮر ﺑﻮد ﺑﺮای‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﻧﮕﻮر را ﺑﮕﯿﺮ و ﺑﺮای اﯾﻦ ﺳﺎﺋﻞ ﺑﺪه و ﺳﺎﺋﻞ در آنھﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ذره در اﯾﻦ اﻧﮕﻮر ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازۀ ذرۀ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم دھﺪ ﭘﺎداش آن را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ازﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از آﺗﺶ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﻢ‬
‫ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﮐﺎﻓﺮ از ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ ﺧﻮد در دﻧﯿﺎ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در‬
‫آﺧﺮت ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻮﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽرود‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إ َذا َﺎﻛ َن ﻳَ ْﻮ ُم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫ﺖ‪ُ �َ ،‬ﻘﻠْ ُ‬ ‫ُﺷ ِّﻔ ْﻌ ُ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻋﺖ داده ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﺖ‪ :‬ﻳَﺎ َرب أد ِﺧ ِﻞ اﺠﻟَﻨﺔ ﻣ ْﻦ‬
‫َ َ َْ َ ٌََ َ ْ ُ ُ َ ُ َُ ُ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﮔﺮدان‬ ‫ﺎﻛن ِﻰﻓ ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ ﺧ ْﺮدﻟﺔ‪� .‬ﻴَﺪﺧﻠﻮن ‪َّ �،‬ﻢ أﻗﻮل‪:‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َْ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺧﺮدﻟﯽ از‬ ‫اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ َﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن ﻰﻓ ﻗَﻠْﺒ ِﻪ أ ْد َ� َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٍء‪.‬‬ ‫ﻞ‬
‫ِ ِ‬ ‫أ ِ ِ‬
‫ﺧ‬ ‫د‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬وارد ﺟﻨﺖ ﮔﺮدان ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٤٠‬‬
‫ﺷﺮح‪» :‬إ َذا َﺎﻛ َن ﻳَ ْﻮ ُم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪ :‬ﭼﻮن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﯾﺴﺘﺎده ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﮐﺴﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ازﯾﺸﺎن‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎبﺷﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽ و از اﻧﺘﻈﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺤﺸﺮ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی آدم‪ ،‬ﻧﻮح‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ ‡ ﻣﯽروﻧﺪ و ﺧﻮاھﺶ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ھﻤﻪﺷﺎن ﻋﺬر ﮐﺮده ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ آنھﺎ را ازﯾﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﺎزﻣﯽدارد ﺗﺎ در ﭘﯿﺸﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻟﺐ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮔﺸﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﺸﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎھﯽ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ج ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫آﻣﺎدهام‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر آﻣﺎدهام‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر آﻣﺪهام‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺷﻔﺎﻋﺖ را‬
‫َ َٗ‬ ‫َّ َ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ در ﺳﻮره اﺳﺮاء وﻋﺪه ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وم َِن ٱ ۡ� ِل � َت َه َّج ۡد بِهِۦ ناف ِلة‬
‫َّ َ َ َ ٰٓ َ َ ۡ َ َ َ َ ُّ َ َ َ ٗ َّ ۡ ُ ٗ‬
‫لك ع� أن �بعثك ر�ك مقاما �مودا‪] ﴾٧٩‬اﻹﺳﺮاء‪» .[۷۹ :‬در ﭘﺎرۀ از ﺷﺐ ﻧﻤﺎز ﺗﮫﺠﺪ‬
‫ﺑﺨﻮان اﯾﻦ ﺑﺮاﯾﺖ ﻧﺎﻓﻠﻪ اﺳﺖ زود اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻘﺎم ﺳﺘﻮده ﺷﺪۀ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ«‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ھﻤﺎن اﯾﺴﺘﮕﺎھﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اھﻞ ﻣﺤﺸﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل‬
‫اﻟﻠﻪ ج در زﯾﺮ ﻋﺮش ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ وی‬
‫اﻟﮫﺎم ﺷﻮد ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ را ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ وی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺮت را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻦ و‬
‫ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﭙﺮداز ﮐﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺗﻮ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج داﺳﺘﺎن ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺧﻮد را در ﻣﺤﺸﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﻮد ﺑﺮاﯾﻢ اﺟﺎزۀ ﺷﻔﺎﻋﺖ دھﻨﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﭘﺮورﮔﺎرا داﺧﻞ ﺟﻨﺖ ﮔﺮدان ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ در دﻟﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺧﺮدﻟﯽ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ وزن داﻧﮥ ﺳﭙﻨﺪی در دﻟﺶ اﯾﻤﺎن و‬
‫ﮐﺮدار ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ آنھﺎ داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎز ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﮔﺮدان ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫دﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺪاری ﮐﻤﺘﺮ ازﯾﻦ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﻘﺪار داﻧﮥ ﺳﭙﻨﺪ ھﻢ ﮐﻤﺘﺮ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ از ﻃﺮف ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﺑﺮوز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻏﯿﺮ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﮫﺮﺑﺎن ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺎزۀ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽدھﺪ دﯾﮕﺮی ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﺮده ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ ،‬زﯾﺮا اﻧﺪازۀ ﮐﻤﯽ از اﯾﻤﺎن اﻧﺴﺎن‬
‫را از واردﺷﺪن ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ از ﺧﻠﻮد در آﺗﺶ دوزخ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٤١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ھﺮﮔﺎه ﭼﯿﺰی از اﯾﻤﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻮد ﺻﺎﺣﺒﺶ را وادار ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ‬
‫اﻟﮫﯽ و ﻋﺪم ﺷﺮک ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﺮده و او را از ﺟﺎوﯾﺪﻣﺎﻧﺪن در آﺗﺶ ﻣﯽرھﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮز‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺮای آﺧﺮت ﺑﻪ ﺟﺰ دوزخ ﯾﺎ ﺟﻨﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺟﻨﺖ در آﺳﻤﺎن‬
‫و ﺑﻪ زﯾﺮ ﻋﺮش ﻣﺠﯿﺪ ﻗﺮار دارد و دوزخ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺣﺼﻪ از ﺟﮫﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺟﻨﺖ دارای درﺟﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﻻی دﯾﮕﺮی ﺗﺎ ﺑﻪ ﻓﺮدوس اﻋﻠﯽ ﻣﯽرﺳﺪ و‬
‫دوزخ ھﻢ درﮐﺎﺗﯽ دارد ﯾﮑﯽ زﯾﺮ دﯾﮕﺮی ﺗﺎ ﺳﺠﯿﻦ ﮐﻪ از ھﻤﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫دارای ﻋﺬاﺑﯽ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻧﻌﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﻨﻪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺧﻮاب ﻣﻠﮏ و ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺣﻀﺮت ﯾﻮﺳﻒ ÷‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫َ‬
‫)‪ (۴۳‬و ﮔﻔﺖ ﭘﺎدﺷﺎه! دﯾﺪم در ﺧﻮاب ھﻔﺖ‬ ‫ت‬ ‫� أ َر ٰ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫ى سبع �ق� ٰ ٖ‬ ‫﴿ َوقَ َال ٱل ۡ َمل ُِك إ ِ ِّ ٓ‬
‫ﮔﺎو ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪﺷﺎن ھﻔﺖ ﮔﺎو ﻻﻏﺮ‬ ‫َ ‪ٞ‬‬ ‫ۡ ُ ُ‬
‫ِجاف َو َس ۡب َع‬ ‫ان يَأ�ل ُه َّن َس ۡب ٌع ع‬ ‫َ‬
‫سِم ٖ‬
‫و ھﻔﺖ ﺧﻮﺷﮥ ﺳﺒﺰ و دﯾﮕﺮی ﺧﺸﮏ‪ .‬ای‬ ‫َ َ‬ ‫ُ ۡ َُ َ َ َ َ‬ ‫ُ َُ‬
‫ﮔﺮوه ﻓﺘﻮا دھﯿﺪ در ﺧﻮاﺑﻢ اﮔﺮ ﺧﻮاب را‬ ‫�� ُّ� َها‬ ‫ت ٰٓ‬ ‫ٰ‬
‫� وأخر يا� ِ ٖ�‬
‫�‬ ‫ت خ ٖ‬ ‫س�ب� ٰ ٍ‬
‫ِلر ۡءياَ‬
‫نت ۡم ل ُّ‬ ‫ٱل ۡ َم َ�ُ أَ ۡ� ُتو� � ُر ۡء َ� ٰ َي إن ُك ُ‬
‫ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺗﻮاﻧﯿﺪ )‪ (۴۴‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺎرۀ ﺧﻮابھﺎی‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َُُۡ َ‬
‫ﺑﯿﮫﻮده اﺳﺖ و ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ ﻣﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮابھﺎی‬ ‫�ون‪ ٤٣‬قال ٓوا أض�ٰث أ ۡح�ٰ�ٖ� َو َما‬ ‫�ع‬
‫ﺑﯿﮫﻮده را داﻧﺎﯾﺎن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫� ُن ب َتأو�ل ٱ� ۡح َ�ٰم ب َ�ٰلِم َ‬ ‫ۡ‬ ‫َۡ‬
‫�‪﴾٤٤‬‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫]ﯾﻮﺳﻒ‪.[۴۴-۴۳ :‬‬
‫َ َ ۡ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وقال ٱل َمل ِك﴾‪ :‬او ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺼﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻠﮏ رﯾﺎن ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ و اﯾﻦ اﺳﻢ را ﺑﺮ ﻓﺮﻋﻮن ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﻧﯿﺰ ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ و ﻋﺰﯾﺰ ﯾﮑﯽ از‬
‫وزراﯾﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫َ‬
‫ان﴾‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ھﻔﺖ ﮔﺎو‬ ‫َ‬
‫ت سِم ٖ‬
‫� أ َر ٰ َ ۡ َ َ َ َ‬
‫ى سبع �ق� ٰ ٖ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ ِ ِّ ٓ‬
‫َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ ۡ ٌ َ ‪ٞ‬‬
‫ﻓﺮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬يأ�لهن سبع عِجاف﴾ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ آنھﺎ را ھﻔﺖ ﮔﺎو ﻻﻏﺮ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﮔﺎوھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻻﻏﺮی ھﺴﺘﻨﺪ ﮔﺎوھﺎی ﻓﺮﺑﻪ را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َس ۡب َع‬
‫ُ‬ ‫ُ َُ‬
‫�تٖ�﴾‪ :‬و ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ھﻔﺖ ﺧﻮﺷﮥ ﺳﺒﺰ و ھﻔﺖ ﺧﻮﺷﮥ دﯾﮕﺮ را‬ ‫ت ُخ ۡ� َوأ َخ َر يَا� ِ َ ٰ‬ ‫س�ب� ٰ ٍ‬
‫ٖ‬
‫ﺧﺸﮏ‪ ،‬از ﺧﻮﺷﻪھﺎی ﮔﻨﺪم ﯾﺎ ﺟﻮ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻣﺰرﻋﻪ ﮐﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽروﯾﺪ‪.‬‬
‫َ‬
‫و� ِ� ُر ۡء� ٰ َي﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮاﺑﻢ را ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ اﻧﺪﯾﺸﮥ آن ﻣﺮا‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬أَ ۡ� ُ‬
‫ت‬
‫ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٤٢‬‬
‫َ ُ ْ َ ۡ َ ُ َ َ‬
‫ﻏﻤﻨﺎک ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ آنھﺎ ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪﴿ :‬قال ٓوا أض�ٰث أ ۡح�ٰ�ٖ� َو َما‬
‫�‪ ﴾٤٤‬اﯾﻦ ﺧﻮابھﺎی ﺷﻮرﯾﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮابھﺎی‬ ‫� ُن ب َتأۡو�ل ٱ ۡ�َ ۡح َ�ٰم ب َ�ٰلِم َ‬
‫َۡ‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ﺷﻮرﯾﺪه ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ و ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮابھﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﺬرت‬
‫از ﮐﺎری ﮐﻪ ازﯾﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺧﻮاب را ﺑﻪ ﯾﻮﺳﻒ ÷ ﺑﺎزﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬او‬
‫ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد ھﻤﺎﻧﻄﻮر واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای او ﻋﻠﻢ ﺗﺄوﯾﻞ‬
‫ﺧﻮابھﺎ را ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺧﻮابھﺎ رﺣﻤﺎﻧﯽ و ﭘﺎرۀ دﯾﮕﺮ ﺧﻮابھﺎی ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ رؤﯾﺎی ﺣﻘﻪ را ﮔﺎھﯽ ﺷﺨﺺ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺟﮫﺖ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اراده ﮐﻨﺪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ھﻤﯿﻦ ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻦ ﺧﻮاب را دﯾﺪ‬
‫و ﯾﻮﺳﻒ ÷ آن را ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد و آن اﻣﺮ ﺑﺰرگ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺧﻮاب ﭼﯿﺰی ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ از آن ﺧﻮﺷﺶ‬
‫ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﺑﺮ وی ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﺟﻮﯾﺪ و ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﻗﺼﻪ ﻧﮑﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ در ﺧﻮاب ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ او را ﺧﻮش آﯾﺪ و از آن ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد آن را ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻗﺼﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺧﻮاب ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﻮد ﻃﻮری ﮐﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺣﻤﺪ ﻣﺮ ﺧﺪای را و ﻧﯿﺴﺖ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺳﺰاوار ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرﮔﻮار‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮاب ﺑﺪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‬

‫َ ََ َ َ ُ ُ ْ ُ ْ َ ُ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﯾﮑﯽ‬ ‫� ُّﺒ َﻬﺎ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إذا رأى أﺣﺪ�ﻢ رؤ�ﺎ ِ‬
‫َّ َ َ‬ ‫َ َ َّ َ ْ ْ‬ ‫َ َّ َ‬
‫از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺑﯽ را ﮐﻪ دوﺳﺘﺶ دارد‪،‬‬ ‫ا� َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ‪،‬‬ ‫ا�‪ ،‬ﻓﻠﻴَﺤ َﻤ ِﺪ‬
‫ﻓ ِﺈ�ﻤﺎ ِ� ِﻣﻦ ِ‬
‫َ َْ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ْ ُ َ ِّ ْ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ آن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪا‬ ‫� ذلِﻚ ِم َّﻤﺎ‬ ‫ﺤﺪث ﺑِ َﻬﺎ‪َ ،‬و�ِذا َرأى �‬ ‫وﻴﻟ‬
‫را ﺑﺮ آن ﺳﭙﺎس ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ھﻢ‬ ‫ََْ ْ َ ْ‬ ‫َْ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َ َُ‬
‫ﺎن‪ ،‬ﻓﻠيﺴﺘ ِﻌﺬ‬ ‫ﻳ�ﺮه‪ ،‬ﻓ ِﺈ�ﻤﺎ ِ� ِﻣﻦ الﺸﻴﻄ ِ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺧﻮاﺑﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َ ْ ُ َ َ‬ ‫ْ َ ِّ َ‬
‫ﺮﺷﻫﺎ‪َ ،‬وﻻ ﻳَﺬﻛ ْﺮﻫﺎ ﻷ َﺣ ٍﺪ‪ ،‬ﻓ ِﺈ� َﻬﺎ ﻻ‬ ‫ِﻣﻦ‬
‫ﺧﻮﺷﺶ ﻧﻤﯽآﯾﺪ ھﻤﺎﻧﺎ آن از ﺷﯿﻄﺎن‬
 ‫‪٤٤٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬
‫َّ‬ ‫ﺮﻀ ُه‪َ .‬وﻗَ َﺎل‪َ :‬ول َ ْﻢ َ�ﺒْ َﻖ ِﻣ َﻦ ُّ‬
‫ﺗَ ُ ُّ‬
‫ﻻ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا از ﺷﺮ آن ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و‬ ‫اﻨﻟﺒُ َّﻮ ِة ِإ‬
‫الﺮ ْؤ َ�ﺎ ﺑﻪ ھﯿﭽﮑﺲ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﮑﻨﺪ و آن‪ ،‬ﺑﻪ وی‬ ‫ات؟ ﻗَ َﺎل‪ُّ :‬‬ ‫ْ ُ َ ِّ َ ُ َ ُ َ َ ْ ُ َ ِّ َ ُ‬
‫الﻤبﺮﺸات‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪ :‬وﻣﺎ الﻤبﺮﺸ‬
‫ﺿﺮری ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫َّ ُ‬
‫ﺎﺤﻟَﺔ‪.‬‬
‫الﺼ ِ‬
‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺒﺸﺮات‬
‫»ﻣﺰدهدھﻨﺪهھﺎ« ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺒﺸﺮات ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮاب ﻧﯿﮏ‪.‬‬
‫)رواھﻤﺎ اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺤ َﻤﺪ َّ َ‬ ‫َ َ َ َ َ ُ ُ ْ ُ ْ َ ُ ُّ َ َ َّ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ‬
‫ا�‬ ‫ا�‪ ،‬ﻓﻠﻴ ِ‬ ‫�ﺒﻬﺎ ﻓ ِﺈ�ﻤﺎ ِ� ِﻣﻦ ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إذا رأى أﺣﺪ�ﻢ رؤ�ﺎ ِ‬
‫َ‬
‫َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ«‪ .‬ﻣﺮاد آﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮاﺑﺶ ﭼﯿﺰی ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ آن را دوﺳﺖ دارد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی دﯾﺪه ﮐﻪ او را ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ آن ﺧﻮاب از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻓﺮﺷﺘﮥ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪدار رؤﯾﺎی ﺻﺎﻟﺤﻪ اﺳﺖ آن را ﺑﻪ وی ﻧﺸﺎن داده‬
‫اﺳﺖ و ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪای را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ وی ﻧﻤﻮ دار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ و‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ او را ﻓﺮاھﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬وﻴﻟُ َﺤ ِّﺪث ﺑِ َﻬﺎ«‪ :‬وآن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺎز ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ھﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﺑﺮادران و دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻗﺼﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎزﮔﻔﺘﻦ آن ﺳﺒﺐ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ‬
‫َ َ ََ َ َْ َ َ‬
‫� ذلِﻚ ِم َّﻤﺎ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺧﻮاب آن در ﺣﺎل ﯾﺎ در آﯾﻨﺪه واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و�ِذا رأى �‬
‫ﺮﺷ َﻫﺎ«‪ :‬اﮔﺮ ﻏﯿﺮ ازﯾﻦ ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ او را ﺑﺪ‬ ‫الﺸﻴْ َﻄﺎن‪ ،‬ﻓَﻠْيَ ْﺴﺘَﻌ ْﺬ ِﻣ ْﻦ َ ِّ‬
‫َ ْ َ ُ َ َّ َ َ َ َّ‬
‫ﻳ�ﺮه‪ ،‬ﻓ ِﺈ�ﻤﺎ ِ� ِﻣﻦ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺖ ھﻤﺎﻧﺎ آن ﺧﻮاب از ﻃﺮف ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﺮ آن ﭘﻨﺎه ﺑﺠﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاب او را اﻧﺪوھﮕﯿﻦ و ﻏﻤﻨﺎک ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫از ﺷﺮ آن ﭘﻨﺎه ﺑﺠﻮﯾﺪ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! از ﺷﺮ ﺧﻮاﺑﯽ ﮐﻪ دﯾﺪم ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯽﺑﺮم از اﯾﻦ ﮐﻪ در دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﺿﺮری ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺿﺮری ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ْ‬
‫َ َ ُ َ ِّ َ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ ِّ َ ُ َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫و ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪َ » :‬ول َ ْﻢ َ�ﺒْ َﻖ ِﻣ َﻦ ُّ‬
‫ﺮﺸات؟‬ ‫ﺮﺸات‪ .‬ﻗﺎلﻮا‪ :‬وﻣﺎ الﻤب‬ ‫اﻨﻟﺒُ َّﻮ ِة إِﻻ الﻤب‬
‫َ َ ُّ ْ َ َّ ُ‬
‫ﺎﺤﻟَﺔ« از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺸﺎرتدھﻨﺪهھﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎران‬ ‫ﻗﺎل‪:‬الﺮؤ�ﺎ الﺼ ِ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺸﺎرتدھﻨﺪهھﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﻮاب‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻮاب ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن را‬
‫دﯾﺪهاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﮋده ﻧﯿﮑﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد دارد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٤٤‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ آن ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ رؤﯾﺎی ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺟﺰﺋﯽ از ﭼﮫﻞ و ﺷﺶ ﺟﺰء ﻧﺒﻮت اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫آﻏﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی آﻧﺤﻀﺮت ج ﺑﺮ ؤﯾﺎی ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺑﻮد و آن ﻣﺪت ﺷﺸﻤﺎه دوام ﮐﺮد و‬
‫ﺑﻌﺪ از آن در ﻏﺎر ﺣﺮاء ﺣﻖ ﺑﺮاﯾﺶ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬و اﺑﺘﺪای »ﺳﻮرة اﻗﺮأ ﺑﺎﺳﻢ‬
‫رﺑﻚ«‪ ،‬ﻧﺎزل و ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻧﺒﻮﺗﺶ ‪ ۲۳‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺸﻤﺎه آن ﺧﻮاب ﺻﺎﻟﺤﻪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاب ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ وﻗﺘﯽ واﻗﻊ ﻣﯽﮔﺮدد و‬
‫ﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯿﺎﻓﺘﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﻮﺳﻒ ÷ ﺑﻪ ﺧﻮاب دﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﯾﺎزده ﺳﺘﺎره‬
‫ھﻤﺮاه ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدﻧﺪ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﭼﮫﻞ‬
‫ﺳﺎل‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮابھﺎ دو ﻧﻮﻋﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮاب رﺣﻤﺎﻧﯽ و ﺧﻮاب ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ‪ .‬آن ﺧﻮاب‬
‫ﮐﻪ رﺣﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﺑﺎزﮔﻮﯾﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ اﺳﺖ از ﺷﺮ آن ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه‬
‫ﺟﻮﯾﻨﺪ و ﭼﯿﺰی را از آن ﻗﺼﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ از ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاﺑﺶ ﻓﺮا ﮔﯿﺮ اﺳﺖ‪...‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۲۵‬و ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ ﻓﺘﻨﻪ را ﮐﻪ ﻧﺮﺳﺪ ﺑﺪاﻧﺎن‬‫َ َّ ُ ْ ۡ َ ٗ َّ ُ َ َّ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫﴿وٱ�قوا ف ِتنة � ت ِصي� ٱ�ِين ظلموا‬
‫ﮐﻪ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدﻧﺪ از ﺷﻤﺎ ﺗﻨﮫﺎ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫� َشد ُ‬
‫ِيد‬ ‫ِن� ۡم َخا ٓ َّص ٗة ۖ َوٱ ۡعلَ ُم ٓوا ْ أَ َّن ٱ َّ َ‬
‫ُ‬
‫م‬
‫ﺧﺪا ﺳﺨﺖ ﻋﺬابدھﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫اب‪] ﴾٢٥‬اﻷﻧﻔﺎل‪.[۲۵ :‬‬ ‫ٱلعِق ِ‬
‫َّ ُ ْ ۡ ٗ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ�قوا ف ِت َنة﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ در اﯾﻦ‬
‫اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد و آن ﻋﺬاب ﺳﭙﺮ و‬
‫ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻗﺮار دھﻨﺪ ﺗﺎ از ﻓﺮودآﻣﺪن ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ آﻧﺎن را وﻗﺎﯾﻪ و ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻪﺷﺪن‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﺪاری و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در دﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻗﯿﺎم ﺑﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﺑﻪ‬
‫ُ َٓ ٗ‬ ‫َّ ُ َ َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫ِين ظل ُموا مِن� ۡم خا َّصة﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻓﺘﻨﻪای‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ �﴿ :‬ت ِصي� ٱ�‬
‫ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎرهاش ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‬
 ‫‪٤٤٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ آن ﻋﺬاب ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ دارد و ھﻤﻪ را در ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻟﺬا داﻧﺸﻤﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﺖ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﺖ‬
‫ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﻣﻨﮑﺮ در ﻣﯿﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﺎن ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺬاب ھﻤﮕﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﮫﮑﺎر و ﺑﯿﮕﻨﺎه را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫اﯾﺎ ﻣﺎ ھﻼک ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﺣﺎل آن ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻣﺮدم ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﺻﺎﻟﺢ وﺟﻮد دارﻧﺪ؟ آن‬
‫ﺣﻀﺮت ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آری‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﻠﯿﺪی و ﺗﺒﺎھﮑﺎری ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ھﻢ ام ﺳﻠﻤﻪ ل‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﮔﻨﺎھﺎن در ﻣﯿﺎن اﻣﺘﻢ آﺷﮑﺎر‬
‫ﮔﺮدد ﻋﺬاﺑﯽ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﮥﺷﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮﺳﯿﺪم آﯾﺎ در‬
‫ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﻣﺮدم ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ھﺴﺘﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آری‪ ،‬ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ آنھﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ھﻢ ﻣﯽرﺳﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻐﻔﺮت و رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ ۡ َ ُ ٓ ْ َ َّ َّ َ َ ُ ۡ َ‬
‫اب﴾‪ :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ‬‫ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬رواه اﺣﻤﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱعلموا أن ٱ� شدِيد ٱلعِ ِ‬
‫ق‬
‫ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ و‬
‫ﺑﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﺗﺎ از ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﭘﺮھﯿﺰ از آن اﻣﺮ ﮐﺮده ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮد را از‬
‫ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻧﮕﮫﺪاری ﮐﻨﻨﺪ و آن ﻋﺬاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﮔﻨﺎھﮑﺎر و ﺑﯿﮕﻨﺎه ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ وﺟﯿﺒﮥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری و اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﮥ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﻓﺘﻨﻪ و ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻧﮕﮫﺪاری‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﺎر ﭘﯿﺶ از ﻓﺮودآﻣﺪن ﻋﺬاب ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻮن‬
‫ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ھﻤﻪ ھﻼک ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻋﺬاب‪ ،‬ﻇﺎﻟﻢ و ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ و‬
‫ﻓﺎﺳﺪ را در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻇﻠﻢ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻇﻠﻢ ﻋﺒﺎرت از ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﺳﺘﻤﮑﺎر‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﺮوﮔﺬاری اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﺑﯿﻢ ده‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﺳﺒﺐ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٤٦‬‬

‫ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺮای اﻧﺴﺎنھﺎ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺪهای از ﺣﻮض ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬

‫َ‬ ‫ََ ََ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﺣﻮﺿﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ‬ ‫ﻰﻠﻋ‪،‬‬‫ﻰﻠﻋ َﺣ ْﻮ ِﻰﺿ أ ْ�ﺘَ ِﻈ ُﺮ َﻣ ْﻦ ﻳَﺮ ُد َ َ َّ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬أﻧﺎ‬
‫ِ‬ ‫َ َ ُ ُ َُّ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ََُ ُ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َُْ َ ُ َ‬
‫و� ﻓﺄﻗﻮل أﻣ ِﻰﺘ‪� .‬ﻴﻘﻮل‬ ‫ِ‬ ‫ﺎس ِﻣﻦ د‬ ‫�ﻴﺆﺧﺬ ﺑِﻨ ٍ‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َْ َْ‬ ‫َ‬ ‫َ َْ‬
‫ﭘﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻣﺮدم ﺑﺎزداﺷﺘﻪ‬ ‫ﻻ ﺗﺪ ِرى‪َ ،‬مﺸ ْﻮا َﻰﻠﻋ اﻟﻘﻬﻘ َﺮى‪ .‬ﻗﺎل ْا� ُﻦ أ ِﻰﺑ‬
‫َ‬ ‫َّ َ ُ َ َ ْ َ‬ ‫َ َ َ َّ‬
‫ُمﻠﻴْﻜﺔ الﻠ ُﻬ َّﻢ إِﻧﺎ � ُﻌﻮذ ﺑِﻚ أن ﻧ ْﺮ ِﺟ َﻊ َﻰﻠﻋ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﯾﻦھﺎ از اﻣﺘﻢ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫أَ ْ� َﻘﺎﺑﻨَﺎ أَ ْو ُ� ْﻔ َ َ‬
‫ﻦﺘ‪.‬‬
‫اﯾﻦھﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺑﯽ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﻠﮑﯿﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﯿﺎﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ََ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أﻧﺎ َﻰﻠﻋ َﺣ ْﻮ ِﻰﺿ«‪ :‬ﻣﻦ در ﮐﻨﺎر ﺣﻮض ﺧﻮد ھﺴﺘﻢ‪ .‬اﯾﻦ در ﺻﺤﺮای‬
‫ﻣﺤﺸﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ آن را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﻮد ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﮐﻮﺛﺮ را در‬
‫ﺟﻨﺖ و ﺣﻮض را ﮐﻪ آب آن از ﮐﻮﺛﺮ اﺳﺖ در ﺻﺤﺮای ﻣﺤﺸﺮ و ﻣﻘﺎم داوری ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫َ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أ ْ� َﺘ ِﻈ ُﺮ َﻣ ْﻦ ﻳَﺮ ُد َ َ َّ‬
‫ﻰﻠﻋ«‪ :‬اﻧﺘﻈﺎر دارم ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﻣﺘﺎﻧﻢ ﺑﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﻦ وارد ﮔﺮدﻧﺪ و از آب ﺣﻮض‪ ،‬ﺷﺮﺑﺘﯽ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﺎه ﺗﺎ داﺧﻞﺷﺪن ﺑﻪ ﺟﻨﺖ و‬
‫ْ ُ‬ ‫َُْ َ ُ َ‬
‫و�‬
‫ﺎس ِﻣﻦ د ِ‬ ‫ﻧﻮﺷﯿﺪن از آب ﮐﻮﺛﺮ و ﭼﺸﻤﻪھﺎی آن ﺗﺸﻨﻪ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�» :‬ﻴﺆﺧﺬ ﺑِﻨ ٍ‬
‫ََُ ُ ُ‬
‫ﻓﺄﻗﻮل أ َّﻣ ِﻰﺘ«‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺮدﻣﯽ از ﻧﺰدﯾﮑﻢ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﻃﺮاﻓﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ :‬اﯾﻦھﺎ ﺑﺮ دﯾﻦ ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ و از ﭘﯿﺮوان ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫َ َْ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ ﺗﺪ ِرى«‪ :‬در ﺟﻮاب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮ آ ﮔﺎه ﻧﯿﺴﯿﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦھﺎ ﭘﺲ از ﺗﻮ ﭼﻪ‬
‫َ َْ َْ‬ ‫َ‬
‫ﮐﺎرھﺎﺋﯽ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬مﺸ ْﻮا َﻰﻠﻋ اﻟﻘﻬﻘ َﺮى«‪ :‬اﯾﻦھﺎ در ﻋﻘﺐ ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم درآﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻠﯿﮑﻪ‬
‫رﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﯽ ﺗﻦ از ﯾﺎران ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را‬
‫درﯾﺎﻓﺘﻢ و ھﯿﭽﯿﮑﯽ ﻧﺒﻮد ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ او ﺑﻪ ﻧﻔﺎق ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش راﺿﯽ ﺑﺎد و اﯾﺸﺎن را راﺿﯽ ﺑﺪارد وی در ھﻨﮕﺎم دﻋﺎ ﺑﻪ‬
 ‫‪٤٤٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬
‫َ‬ ‫َّ ُ َّ َّ َ ُ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬الﻠﻬﻢ ِإﻧﺎ �ﻌﻮذ ﺑِﻚ أن ﻧﺮ ِﺟﻊ ﻰﻠﻋ أ�ﻘﺎﺑِﻨﺎ أو �ﻔﻦﺘ«‪:‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮﯾﻢ ﯾﺎ در دﯾﻦ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮔﺮدﯾﻢ‪ .‬واﻟﻌﯿﺎذ ﺑﺎﻟﻠﻪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده و آﻧﭽﻪ را ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ اﻟﻌﯿﺎذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﺑﯿﻢ ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ از دﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺪم ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ‬
‫ﭼﯿﺰھﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺒﺖ ﯾﺎ ﺧﺸﻢ او ﺗﻌﺎﻟﯽ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ و آﻧﭽﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﮕﮫﺪاﺷﺖ از ﮐﻔﺮ در ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻣﻼزﻣﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬
‫ﺧﺪا و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ و ﻋﺪم اﻟﺘﻔﺎت ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﺷﻤﻨﺎن دﯾﻦ‬
‫اﺳﻼم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺐ‬
‫ھﺪاﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ راه ھﺪاﯾﺖ ﺑﺮود ﺑﻪ آن ﻣﯽرﺳﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﻤﺮاھﯽ‬
‫ﺷﻮد و دروازۀاش را ﺑﮑﻮﺑﺪ ﺑﻪ آن داﺧﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ھﻼک ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ اﻧﺪک اﺳﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ِيل َوٱ�خ َِرةُ َخ ۡ�‪ (۷۷) ٞ‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی دﻧﯿﺎ اﻧﺪک اﺳﺖ و‬ ‫ُ ۡ َ َ ٰ ُ ُّ ۡ َ َ ‪ٞ‬‬
‫﴿قل م�ع ٱ��يا قل‬
‫ً‬ ‫ّ َ َّ َ ٰ َ ُ ۡ َ َ َ‬
‫� َو� �ظل ُمون فتِي�﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪:‬‬
‫آﺧﺮت ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری‬
‫ل ِم ِن ٱ�‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺳﺘﻢ ﮐﺮده ﻧﺨﻮاھﯿﺪ ﺷﺪ ﻣﻘﺪار رﺷﺘﮥ‬ ‫‪.[۷۷‬‬
‫ﮐﻪ در ھﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫ُۡ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قل َم�ٰ ُع ٱ ُّ�� َيا قل ِيل﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﭼﺮا ﺑﺮ ﻣﺎ ﺟﮫﺎد را ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪی‪ ،‬ای‬
‫ﮐﺎش ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺎ را ﻣﮫﻠﺖ ﻣﯽدادی ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺮۀ دﻧﯿﺎ ھﺮﻗﺪر در ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻧﺪک اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮوھﯽ از ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ﮔﺮوھﯽ ھﻢ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺿﻌﯿﻒ اﻻﯾﻤﺎن‪ ،‬اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦھﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٤٨‬‬

‫ﺟﮫﺎد را ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن ﺗﻘﻮﯾﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﺟﮫﺎد ﻗﺪرت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ از ﻇﺎھﺮ ﺳﺨﻦﺷﺎن داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﺎﻃﻦ ارادۀﺷﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻓﻊ‬
‫اﻟﻮﻗﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺪت ﻋﻤﺮﺷﺎن ﺳﭙﺮی ﺷﻮد و ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ و در ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا داﺧﻞ‬
‫ﻧﺸﺪه و از ﺟﻨﮓ و ﺟﮫﺎد ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ رﺳﻮﻟﺶ ﻓﺮﻣﺎن داد‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫ّ‬ ‫َ َ ٰ ُ ُّ ۡ َ َ ‪ٞ‬‬
‫�﴾ ﮐﻪ ﺑﮫﺮۀ دﻧﯿﺎ اﻧﺪک و آﺧﺮت ﺑﮫﺘﺮ‬ ‫ِيل َوٱ�خ َِرةُ َخ ۡ�‪ ٞ‬ل َِم ِن ٱ َّ� َ ٰ‬ ‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪﴿ :‬م�ع ٱ��يا قل‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﺮ و ﺑﻘﺎی ﮐﺎر در دﻧﯿﺎ و ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی‬
‫از زﻧﺪﮔﯽ و آﺳﺎﯾﺶھﺎی آن ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪک اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻋﻤﺮ و ارزاق ﺷﻤﺎ ﻣﻌﯿﻦ و‬
‫ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و آﺧﺮت در راﺣﺘﯽ و ﺧﻮش زﯾﺴﺘﻦ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻟﺬتھﺎ و ﻏﺬاھﺎ و‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻦھﺎ و ﭘﻮﺷﺎکھﺎی آن ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﺮده و‬
‫زوال ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺘﺎع ﻧﺎﭼﯿﺰ دﻧﯿﺎ را ﺑﺮ ﺧﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫َ ُۡ َ َ َ ً‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و� �ظل ُمون فتِي�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻢ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻓﺘﯿﻞ‪،‬‬
‫ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺣﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ و ﺳﺒﮏﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ از ﻧﮕﺎه وزن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از رﺷﺘﮥ ﺑﺎرﯾﮏ‬
‫و ﺳﻔﯿﺪی ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ھﺴﺘﮥ ﺧﺮﻣﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺳﭙﺲ آنھﺎ را آ ﮔﺎھﯽ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‬
‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺮد ﭼﻪ ﺟﮫﺎد و ﻣﺒﺎرزه ﺑﮑﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫ﻣﺮگ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺑﻨﺎھﺎی ﻣﺤﮑﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﮐﺎخھﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ و‬
‫دﯾﻮارھﺎی آنھﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮔﭻ ﯾﺎ ﺳﯿﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﮑﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﮑﺮار و ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺣﻘﺎرت دﻧﯿﺎ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و ﺑﮕﻮ‪:‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺑﺎرۀ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬ﮐﻪ ﻣﺜﺎل ﻣﺎ و زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﮥ درﺧﺘﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫دارد و ﺳﭙﺲ آن را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺧﻄﺮھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ اﯾﻤﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬آ ﮔﺎه ﮐﻦ و اﯾﺸﺎن را‬
‫ﺑﺮای ﺗﻘﻮﯾﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ در ﻣﻌﺎﻧﯽ آﯾﺎت‪ ،‬ﺣﻀﻮر در‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻠﻤﺎ و ﺗﻌﻠﯿﻢﮔﺮﻓﺘﻦ از آنھﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آ ﮔﺎهﺷﺎن ﮔﺮدان‪:‬ﮐﻪ آﺧﺮت ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری و ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ و‬
‫ﺧﻮﺑﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﮐﺮده و ﻓﺠﻮر ورزﯾﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺮ و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و‬
‫ﺑﯽﺧﺒﺮی اﺳﺖ و ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻓﺎﺳﻖ و ﻓﺎﺟﺮ ﺑﺪﺗﺮ و زﯾﺎﻧﻤﻨﺪﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺲ آﻧﺎن را ﺑﻪ‬
 ‫‪٤٤٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ و ﺗﻘﻮی و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎری ﻋﺒﺎرت از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻘﺪر ﮔﻨﺞﻫﺎ و ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫َّ‬ ‫َ ُْ َ‬ ‫ُ ْ َ َ َّ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪ :‬ﭘﺎﮐﯿﺴﺖ ﺧﺪای‬ ‫ا�‬
‫ِ‬ ‫ا� َﻣﺎذا أﻧ ِﺰل‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﺳﺒﺤﺎن ِ‬
‫َ َ َ ُْ َ َ ْ َ‬ ‫َ َْ َ‬
‫را ﭼﻘﺪر ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮔﻨﺞھﺎ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده‬ ‫َﻣ ْﻦ‬ ‫ﻦﺘ‪،‬‬ ‫ِﻣﻦ اﺨﻟﺰاﺋِ ِﻦ‪ ،‬وﻣﺎذا أﻧ ِﺰل ِﻣﻦ اﻟ ِﻔ ِ‬
‫و ﭼﻘﺪر ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﻧﺎزل ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ُ ُ َ َ َ ُْ َ ُ ُ َ ْ َ َ ُ‬
‫اﺟﻪ ِﻟﻰﻜ‬ ‫اﺣﺐ اﺤﻟﺠ ِﺮ ﻳ ِﺮ�ﺪ ﺑِ ِﻪ أزو‬ ‫ﻳﻮﻗِﻆ ﺻﻮ ِ‬
‫ﮐﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺻﺎﺣﺐھﺎی ﺧﺎﻧﻪھﺎ را ﺑﯿﺪار‬ ‫ُّ ْ‬
‫اﺪﻟ�ﻴَﺎ ‪َ ،‬ﺎﻋ ِر َ� ٍﺔ ِﻰﻓ‬
‫َّ َ‬
‫�‪ُ ،‬رب ﺎﻛ ِﺳﻴَ ٍﺔ ِﻰﻓ‬ ‫ﻳُ َﺼﻠِّ َ‬
‫ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ازواج ﻣﻄﮫﺮات را ﺗﺎ ﻧﻤﺎز‬
‫اﻵﺧ َﺮ ِة‪.‬‬
‫ِ‬
‫ﮔﺪارﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر زﻧﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ و در آﺧﺮت ﺑﺮھﻨﻪ‪.‬‬
‫)ﻓﻲ اﻟﺼﺤﯿﺢ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ج‪» :‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﺧﺪای را از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ و ﮐﻤﺎل او ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺳﺰاوار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج‬
‫ْ‬ ‫ُ ْ َ َ َّ َ َ ُ ْ َ َّ‬
‫ا� ِﻣ َﻦ اﺨﻟ َ َﺰاﺋِ ِﻦ«‪:‬‬ ‫ھﺮاﺳﻨﺎک از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪه و ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺒﺤﺎن ِ‬
‫ا� ﻣﺎذا أﻧ ِﺰل ِ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﭘﺎﮐﯽ ﺧﺪا را ﭼﻘﺪر ﻧﺎزل ﮐﺮد از ﺧﺰاﺋﻦ و ﮔﻨﺞھﺎی ﻣﺎل و ﮐﺎﻻی دﻧﯿﺎ » َو َﻣﺎذا أﻧ ِﺰل ِﻣ َﻦ‬
‫ْ َ‬
‫ﻦﺘ« و ﭼﻘﺪر ﻧﺎزل ﮐﺮد از ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻗﻮع اﺧﺘﻼف و ﺟﻨﮓھﺎ و ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻃﻠﺐ ﻣﺎل و‬ ‫اﻟ ِﻔ ِ‬
‫ﮐﻮﺷﺶ و ﺗﻼش ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و اﺣﺘﻤﺎل دارد ﮐﻪ ﻣﺮاد از ﻧﺎزلﺷﺪن‬
‫ﻧﺰول آن از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬
‫ﺷﺐ ﻗﺪر ھﺮ اﻣﺮ و ﺗﻘﺪﯾﺮی ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ وﻗﻮع آن در ھﻤﺎن ﺳﺎل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‬
‫َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ‬
‫ﺐ اﺤﻟ ُ َﺠ ِﺮ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺪام ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﺣ‬
‫ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻔﺘﻪاش ج‪» :‬ﻣﻦ ﻳﻮﻗِﻆ ﺻﻮ ِ‬
‫ازواج ﻃﺎھﺮات ھﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج و ﻣﺎدران ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ھﺮﮔﺎه ﮐﺎری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج را اﻧﺪوھﻨﺎک ﻣﯽﮐﺮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد و‬
‫اﻵﺧ َﺮ ِة«‪ :‬ﮐﻠﻤﻪ رب در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻌﻨﯽ زﯾﺎدﺗﯽ را‬ ‫ُّ ْ َ َ َ‬ ‫ُ َّ َ َ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهاش‪» :‬رب ﺎﻛ ِﺳﻴ ٍﺔ ِﻰﻓ اﺪﻟ�ﻴﺎ ‪،‬ﺎﻋ ِر� ٍﺔ ِﻰﻓ ِ‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﻧﺎﻧﯽ در دﻧﯿﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ و ﺛﺮوت دارﻧﺪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ھﻤﺎنھﺎ در آﺧﺮت ﺑﺮھﻨﻪ و ﺑﺪﺑﺨﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ای ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ!‬
‫اﻣﺮوز ﺑﺮای ﻃﻠﺐ آﺧﺮت ﺑﮑﻮﺷﯿﺪ و زﺣﻤﺖ ﺑﮑﺸﯿﺪ ﭼﻮن ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ آﺧﺮت‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٥٠‬‬

‫اﺳﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺑﺪﺧﺘﯽ آﺧﺮت‪ ،‬زﯾﺮا آﺧﺮت ﭘﺎﯾﺪار و دﻧﯿﺎ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار و ﻓﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻃﻠﺐ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ و ھﺪاﯾﺖ اﺳﺖ و ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻓﺎﻧﯽ و‬
‫ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و ﮔﻤﺮاھﯽ ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﺎ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ از آنھﺎ ﺧﺒﺮ داده ﻣﻮاﻓﻖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهاش واﻗﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺰاﺋﻦ و ﮔﻨﺞھﺎ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﻣﺎل و داراﯾﯽ در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﯾﺎد ﺷﺪ و از ﻓﺘﻨﻪھﺎ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان و ﺗﺤﻤﻞ‬
‫آن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺠﺎت داد ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺖ و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻓﺮو‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ ھﻼک ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﭘﻨﺎھﮕﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ آن ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﺮایﺷﺎن ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪی از ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ اﻧﺪک اﺳﺖ و ﺟﮫﺎن آﺧﺮت از‬
‫آن ﺑﮫﺘﺮ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪۀ در دﻧﯿﺎ ﮐﻪ در آﺧﺮت ﺑﺮھﻨﻪ اﺳﺖ و ﺑﺴﺎ‬
‫ﻋﺰﯾﺰی در دﻧﯿﺎ ﮐﻪ در آن ﺳﺮای ﺟﺎوﯾﺪ ﺧﻮار اﺳﺖ و ﺑﺴﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺖ اﺳﺖ در آﺧﺮت‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﻋﺬاب ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ أ‪:‬‬
‫ج َزا ٓ ُؤ ُهۥ )‪ (۹۳‬ھﺮﮐﻪ ﺑﮑﺸﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻤﺪ ﭘﺲ‬ ‫﴿ َو َمن َ� ۡق ُت ۡل ُم ۡؤم ِٗنا ُّم َت َع ّم ٗدا فَ َ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َ َّ ُ َ َ ۡ ﺟﺰای او دوزخ اﺳﺖ ﺟﺎوﯾﺪ آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫َ َّ َ‬
‫ضب ٱ� عليهِ‬ ‫ج َهن ُم � ٰ ِ ٗ�ا �ِيها وغ ِ‬
‫َولَ َع َن ُهۥ َوأَ َع َّد َ ُ�ۥ َع َذابًا َع ِظ ٗ‬
‫ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ او و ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮد او‬
‫را و آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺮای او ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺰرگ‬ ‫﴾‬ ‫‪٩٣‬‬ ‫ا‬ ‫يم‬
‫]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۹۳ :‬‬
‫ٗ‬ ‫ۡ ۡ ۡ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن َ�ق ُتل ُمؤم ِٗنا ُّم َت َع ّ ِمدا﴾‪ :‬ھﺮﮐﻪ ﺑﮑﺸﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ارادۀ ﻗﺘﻠﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ درﯾﻦ ﻗﺘﻞ ﺑﺮ او ﺳﺘﻤﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ارﺷﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﺎه از ﺷﺄن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﺪ ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرت ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﺎ ﮐﻪ ھﺪف اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ‬
 ‫‪٤٥١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺎﮔﺎه اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار دھﺪ ﺑﻪ ھﺮﺣﺎل اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ دﯾﻪ و ﺧﻮﻧﺒﮫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ورﺛﮥ او ﺑﺪھﺪ و ﮐﻔﺎره ھﻢ ادا‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻔﺎره‪ :‬آزادﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮدۀ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻧﯿﺎﺑﺪ دو ﻣﺎه ﭘﯽ در ﭘﯽ روزه ﺑﺪارد و از ﮔﻨﺎه‬
‫ﺧﻮد ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و اﻇﮫﺎر ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎھﺶ را ﺑﺒﺨﺸﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺎ و‬
‫ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫ِيها﴾‪ :‬ﺟﺰای او دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎوﯾﺪ آﻧﺠﺎ‬ ‫ﺑﮑﺸﺪ ﺟﺰای ﺣﺘﻤﯽ او ﺟﮫﻨﻢ اﺳﺖ‪�ٗ ِ ٰ�َ ﴿ ،‬ا � َ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﻪ ﻏﻀﺐ و ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﮐﻪ دوری از رﺣﻤﺘﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾﺪ‪ .‬ﻋﺬاب ﻋﻈﯿﻢ‬
‫ﻋﺬاب ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ اﻧﺪازهش را ﻧﻤﯽداﻧﺪ و در ھﯿﭻ ﺣﺎﻟﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ او ﺑﺮای‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ از ﺷﺄن ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺰﮔﺘﺮﯾﻦ وﻋﺪه ﻋﺬاب را ﺑﺮای‬
‫ﻗﺎﺗﻞ ﻋﻤﺪی ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺑﺮ دارد‪ .‬و اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻨﺪۀ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن در‬
‫ﺣﯿﻦ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽرود‪ ،‬ﻟﺬا ﺟﺰاﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺰای ﺷﺨﺺ ﮐﺎﻓﺮ و ﻇﺎﻟﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻠﻮد در آﺗﺶ اﺳﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه‪ .‬از ﻗﺘﻞ و ﻇﻠﻢ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ ﯾﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﺮﯾﻤﻪ ذﮐﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎداش و اﯾﻦ ﺟﺰای‬
‫ً‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ اﯾﺴﺖ ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﻗﺼﺪا ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻦ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﺪ آن ﺟﺰا را‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪه و ﻋﻔﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺧﻮب و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﭘﻮﺷﯿﺪه را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻌﺪ از ﮐﻔﺮ و ﺷﺮک از ﮐﺸﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻇﻠﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮای آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ دروازۀ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺮای ھﻤﮕﺎن ﺑﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﻋﻤﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻨﺎهﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ اﻣﯿﺪ ﻗﺒﻮل ﺗﻮﺑﮥﺷﺎن زﯾﺎدﺗﺮ ﻣﯽرود‪ .‬ﭘﺲ وای ﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اداﻣﻪ‬
‫ﻣﯽدھﻨﺪ و ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٥٢‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻼح ﺑﮑﺸﺪ‪...‬‬

‫ِّ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ ْ َََ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫الﺴﻼ َح‬ ‫ﻤﺣﻞ َﻋﻠﻴْﻨﺎ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﻦ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ََْ‬
‫ﻣﺎ ﺳﻼح ﺑﺮدارد‪ ،‬از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و‬ ‫� أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ َﻰﻠﻋ‬ ‫ﻻ �ُﺸ ُ‬
‫ِ‬ ‫ﻓﻠي َﺲ ِﻣﻨﺎ‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َّ َّ‬ ‫ِّ َ َ َّ ُ َ ْ‬ ‫َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺮادر‬ ‫ﺎلﺴﻼ ِح ‪،‬ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻻ ﻳَﺪ ِرى ﻟ َﻌﻞ الﺸﻴْ َﻄﺎن‬ ‫أ ِﺧﻴ ِﻪ ِﺑ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻼح اﺷﺎره ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﺎر‪» .‬رواه‬ ‫ع ﻰﻓ ﻳَ ِﺪ ِه‪�َ ،‬ﻴَ َﻘ ُﻊ ﻰﻓ ُﺣ ْﻔ َﺮ ٍة ِﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻨﻟ‬
‫َْ ُ‬
‫�‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫� ِ‬
‫او ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﺷﯿﻄﺎن در دﺳﺘﺶ ﺣﺮﮐﺘﯽ‬
‫اﺒﻟﺨﺎري«‬
‫اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ در ﮔﻮداﻟﯽ از آﺗﺶ‬ ‫َ‬
‫َوﻗَﻮﻪﻟ‪ :‬ﻻ ﺗَ ْﺮﺟ ُﻌﻮا َ� ْﻌﺪى ُﻛ َّﻔ ً‬
‫ﺎرا ﻳَ ْﺮﻀ ُ‬
‫ب‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫دوزخ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از ﻣﻦ‬
‫َْ ُ ُ ْ َ َ َْ‬
‫ﮐﻔﺎر ﺑﺎزﻧﮕﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از ﺷﻤﺎ‬ ‫�ﻌﻀ�ﻢ ِرﻗﺎب �ﻌ ٍﺾ‪.‬‬
‫ﮔﺮوھﯽ را ﮔﺮدن ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ َ ْ‬
‫الﺴﻼ َح ﻓﻠي َﺲ ِﻣ َّﻨﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﺳﻼح ﺑﺮدارد‪ ،‬و‬ ‫ﺷﺮح‪» :‬ﻣﻦ ﻤﺣﻞ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬
‫ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ھﺮﮐﻪ از ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﺪ و ﻣﺎ را ﻧﻤﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آن آ ﮔﺎھﯽ‬
‫ِّ َ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫َ ُ ُ َ‬
‫ﺎلﺴﻼ ِح«‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی‬ ‫� أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ َﻰﻠﻋ أ ِﺧﻴ ِﻪ ِﺑ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ � ِﺸ‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻼح اﺷﺎره ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﻼﺣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻤﺸﯿﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺰه‪ ،‬ﺗﻔﻨﮓ‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ﻧﺎرﻧﺠﮏ و ﯾﺎ ﺳﻼﺣﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ و ﻣﺰاح‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﻮاﻟﻪﮐﺮدن ﺳﻼح ﺑﻪ ﻃﺮف ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮف‬
‫و ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن او ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن و ﺑﻪ ﺧﻮفاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ع ﻰﻓ ﻳَ ِﺪهِ‪�َ ،‬ﻴَ َﻘ ُﻊ ﻰﻓ ُﺣ ْﻔ َﺮ ٍة ِﻣ َﻦ َّ‬ ‫َ َ َّ َّ ْ َ َ َ ْ ُ‬ ‫َ َّ ُ َ َ ْ‬
‫ﺎر«‪ :‬زﯾﺮا او‬
‫ِ‬ ‫اﻨﻟ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫ﺎن‬ ‫ﻄ‬ ‫ﻴ‬ ‫الﺸ‬ ‫ﻞ‬ ‫ﻌ‬‫ﻟ‬ ‫ى‬ ‫ر‬‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺈِﻧﻪ ﻻ ﻳ ِ‬
‫ﺪ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﺷﺎﯾﺪ ﺷﯿﻄﺎن در دﺳﺘﺶ ﺣﺮﮐﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻼح‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ دﻟﯿﻠﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻦ و ﺳﺪﮐﺮدن‬
‫راهھﺎی ﻓﺴﺎد‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﭽﻪ ﮐﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای ﮐﺎر ﺣﺮام ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﻨﻮع‬
‫� ْﻢ رﻗَ َ‬ ‫ُ َّ ً َ ْ ُ َ ْ ُ ُ‬ ‫َ َْ ُ َْ‬
‫ﺎب َ� ْﻌ ٍﺾ«‪ :‬ﭘﺲ از ﻣﻦ ﮐﻔﺎر‬ ‫ِ‬ ‫ﻀ‬ ‫ﻌ‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫ﺮﻀ‬
‫ِ‬ ‫ﻳ‬ ‫ا‬‫ﺎر‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻛ‬ ‫ى‬ ‫ﺪ‬‫ِ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ ﺗﺮ ِﺟﻌﻮا �‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوھﯽ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮوھﯽ را ﮔﺮدن ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺧﺪا ج‬
‫ﺿﻤﻦ ﺧﻄﺒﮥ ﺑﺰرگ و ﺑﺎ ارزﺷﯽ در ﻣﻨﯽ ﺑﺮوز ﻋﯿﺪ ﯾﺎ در ﻋﺮﻓﺎت ھﻨﮕﺎم ادای ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ ﺑﯿﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ در آن رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﭘﯿﺮواﻧﺶ را ﺑﻪ ردت از دﯾﻦ و رﺟﻮع از اﺳﻼم ﻧﮫﯽ ﮐﺮده و‬
 ‫‪٤٥٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﺳﺒﺒﺶ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آن‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﮔﺮوھﯽ از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ھﻤﺮاه دﯾﮕﺮﺷﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﺣﻼلداﻧﺴﺘﻦ و رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻔﺮ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ھﯿﭻ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ‬
‫آن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺧﺮوج و ﯾﺎﻏﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در آﻧﺼﻮرت‬
‫ﺣﻼلداﻧﺴﺘﻦ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺎﺗﻞ در ﻗﺘﻞ ﺗﺄوﯾﻞ ﻧﺰدﯾﮑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎز‬
‫ھﻤﻪ اﯾﻦھﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﻼح ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮐﺸﺘﻦ آنھﺎ ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری‬
‫ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و در ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر ﻓﺮاﺳﺖ و داﻧﺸﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﻮری ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺻﺤﺎﺑﻪ ش در ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ و ﺻﻔﯿﻦ واﻗﻊ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ از ﮔﻨﺎه و ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﺰرﮔﻮار‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚھﺎ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آنھﺎ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از اﺧﻮت اﺳﻼﻣﯽ و ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن و وﺟﯿﺒﮥ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و اﺣﺘﺮام او‬
‫آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺮﺳﺎﻧﯿﺪن و ﺑﻪ وﺣﺸﺖاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﺮﭼﻪ از راه ﺷﻮﺧﯽ‬
‫و ﻣﺰاح ﺑﺎﺷﺪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺪﮐﺮدن راه ﻓﺴﺎد ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ اﺟﺘﮫﺎد ھﯿﭻ ﻣﺠﺘﮫﺪی‪،‬‬
‫آن را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮده ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ و اﯾﻦ در ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ھﺮﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺮ‬
‫ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ ﺷﺮ و ھﺮ ﮐﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﯿﺮ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ ﺧﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ھﺮﭼﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﮐﺎر ﺷﺮی ﺷﻮد ﺷﺮ و ھﺮﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎر ﺧﯿﺮی ﺷﻮد ﺧﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﺧﻠﯿﻔﻪﺷﺪن داود ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َۡ‬ ‫ۡ َ َ َٗ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۲۶‬و ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ای داود! ھﻤﺎﻧﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ‬ ‫�ض‬ ‫﴿� ٰ َد ُاوۥ ُد إِنا َج َعل َ�ٰك خل ِيفة ِ� ٱ� ِ‬
‫ﺗﻮ را ﺧﻠﯿﻔﻪ در زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﮑﻢ ﮐﻦ ﻣﯿﺎن‬ ‫َ َ َّ‬
‫� ّ ِق َو� تتبِعِ‬ ‫اس بٱ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ ۡ َ َّ‬
‫فٱح�م �� ٱ� ِ ِ‬
‫ك َعن َسبيل ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ� َ‬ ‫ۡ َ َ ٰ َ ُ َّ َ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و ﭘﯿﺮوی ﻣﮑﻦ ﺧﻮاھﺶ‬
‫ِين‬ ‫ِ ِ ۚ ِ‬ ‫ضل‬ ‫ٱلهوى �ي ِ‬
‫ﻧﻔﺲ را ﮐﻪ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﺪ ﺗﻮ را از راه ﺧﺪا‪،‬‬
‫اب َشد ُ‬
‫ِيد ۢ‬ ‫َّ َ ُ ۡ َ َ ‪ٞ‬‬ ‫يَ ِ ُّ َ َ َ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ از راه ﺧﺪا‬ ‫يل ٱ�ِ لهم عذ‬ ‫ضلون عن سب ِ ِ‬
‫� َ‬‫َ َُ ْ ََۡ ۡ‬
‫اﯾﺸﺎن راﺳﺖ ﻋﺬاب ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﮐﻪ‬ ‫اب‪] ﴾٢٦‬ص‪.[۲۶ :‬‬ ‫ِ‬ ‫ِس‬ ‫بِما �سوا يوم ٱ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﺪ روز ﺣﺴﺎب را‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٥٤‬‬
‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬و ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ٰ �﴿ :‬د ُاوۥد﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪۀ ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار ﺧﻮد‪،‬‬
‫داود ÷ را ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ وی را ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده آﮔﺎه ﮐﻨﺪ و آن‬
‫َۡ‬ ‫ۡ َ َ َٗ‬ ‫َّ‬
‫�ض﴾ ﺗﻮ را ﺧﻠﯿﻔﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪم در زﻣﯿﻦ ﺗﺎ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪﴿ :‬إِنا َج َعل َ�ٰك خل ِيفة ِ� ٱ� ِ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺣﮑﻢ ﮐﻨﯽ و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﮐﺎر ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮی ﮐﻪ رﻋﯿﺖ در آداب و ﻣﻌﺎرف ﺧﻮد‬
‫� ٱ�َّ ِ‬‫�م َ� ۡ َ‬‫َ ۡ ُ‬
‫اس‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﺑﺮﺳﻨﺪ و در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت رﺳﺘﮕﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده‪﴿ :‬فٱح‬
‫� ّ ِق﴾‪ :‬ﭘﺲ ﺣﮑﻢ ﮐﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ راﺳﺘﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن ﺗﻮ را از ﺧﻼﻓﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و‬ ‫بٱ ۡ َ‬
‫ِ‬
‫رﺳﻮﻻن ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن دو ﺧﺼﻢ ﺣﮑﻢ ﻣﯽدھﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺣﻖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪه ھﻤﺎن ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﺿﺪ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ﻣﺮاد ﻋﺪاﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺪ ﺟﻮر و ﻇﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ى﴾‪ :‬و ﭘﯿﺮوی ﻣﮑﻦ ﺧﻮاھﺶ ﻧﻔﺲ را‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ و‬ ‫و ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ ﴿ :‬و َ� تَ َّتبِعِ ٱل ۡ َه َو ٰ‬
‫دﯾﮕﺮ ﮐﺎرھﺎی ﺧﻮد ﭘﯿﺮو ﺣﻖ ﺑﺎش و آﻧﭽﻪ را ﻧﻔﺲ ﺗﻮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ آن ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﮑﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﻔﺲ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻟﯽ از آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن رﻏﺒﺖ و ﻣﺤﺒﺖ دارد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َّ‬ ‫َ ُ َّ َ‬
‫ك َعن َ‬
‫يل ٱ�ِ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ھﻮای ﻧﻔﺲ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ ﺗﻮ را از راه ﺧﺪا‬ ‫ِ ِ‬ ‫ب‬‫س‬ ‫ضل‬ ‫﴿�ي ِ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﮔﻤﺮاھﯽ ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن رﺿﺎﯾﺖ دارد و ﻧﻪ ﺗﻮ ﺑﺮای ﻧﻔﺲ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺪان راﺿﯽ ھﺴﺘﯽ و راه ﺧﺪا ﻋﺒﺎرت از ﮐﺎرﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا آن را دوﺳﺖ دارد و ﺑﻪ آن‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬و دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺶ دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و رﻏﺒﺖ ﻣﯽدھﺪ و آن ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺪار و‬
‫ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ و از آن ﺳﺒﺐ راه ﺧﺪا ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﺸﻨﻮدی و‬
‫رﺿﻮان ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﺟﻮار ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ را در ﺟﻨﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻧﺼﯿﺐ‬
‫َّ َ ُ ۡ َ َ ‪ٞ‬‬
‫اب َشد ُ‬ ‫َّ َّ َ َ ُّ َ‬
‫ون َعن َ‬
‫ِيد ۢ﴾‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ‬ ‫يل ٱ�ِ لهم عذ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬‫س‬ ‫ضل‬‫او ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ�ِين ي ِ‬
‫آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ از راه ﺧﺪا اﯾﺸﺎن را ﻋﺬاب ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖﺷﺎن ﺑﺎز از آرزوھﺎ و ھﻮای ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﮏ ﭘﺎره ازﯾﻦ ﻋﺬاب‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن در دﻧﯿﺎ و ﭘﺎرۀ در آﺧﺮت ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺎداش اﺳﺖ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﺑﻪ ﺷﺮ‪،‬‬
‫اب﴾‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﺪ روز ﺣﺴﺎب را‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫َ َُ ْ ََۡ ۡ َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ب ِما �سوا يوم ٱ� ِس ِ‬
‫ﭘﯿﺮوی ھﻮاھﺎی ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﮔﻤﺮاھﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻔﻪ را واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٥٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻠﻔﺎء ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی‬
‫دﯾﮕﺮی ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ ھﻼﮐﺖ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ در ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ و ﺣﮑﻢﮐﺮدن ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺮد و زن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ و اﻧﺤﺮاف از ﺣﻖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﯿﺮوی ھﻮای ﻧﻔﺲ‬
‫ﮔﻤﺮاھﯽ از راه ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ھﺮﮐﻪ راه ﺧﺪا را ﮔﻢ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ از ﯾﺎدﺑﺮدن راه‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮاﯾﺶ در روز ﺣﺴﺎب ﻋﺬاب ﺳﺨﺘﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ روز ﺣﺴﺎب را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺳﭙﺮدن زﻣﺎم اﻣﻮر ﺑﻪ زن‬

‫َّ َ ْ ُ ْ َ ٌ‬ ‫ََْ َ‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬رﺳﺘﮕﺎر ﻧﺸﺪﻧﺪ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪َ :‬ﻣﺎ أﻓﻠ َﺢ ﻗ ْﻮ ٌم َوﻟ ْﻮا أم َﺮﻫ ُﻢ ام َﺮأة‪.‬‬
‫ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ زﻣﺎم ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ زﻧﯽ‬ ‫»رواه اﻟﺒﺨﺎري«‬
‫ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﯿﭽﮕﺎه ﯾﮏ‬ ‫ْ‬ ‫َ َ ْ َ َّ َ َ ٌ َ ْ َ ْ َ ْ‬
‫� َوﻫ َﻮ‬ ‫وﻗﻮﻪﻟ‪ :‬ﻻ �ﻘ ِﻀ� ﺣ�ﻢ �� اﺛن ِ‬
‫ﺣﺎﮐﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ در ﻣﯿﺎن دو ﮐﺲ‬ ‫َ ْ ُ‬
‫»رواه اﻟﺒﺨﺎري«‬ ‫ﻏﻀﺒَﺎن‪.‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﻧﺮاﻧﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﯿﭻ‬
‫�‪،‬‬ ‫وﻗﻮﻪﻟ‪َ :‬ﻣﺎ ﻣ ْﻦ َوال ﻳَ� َر� َّﻴ ًﺔ ﻣ َﻦ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﻻﯾﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫ِِ‬ ‫ٍ ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ُ ُ َ ْ َ َ ٌّ َ ُ ْ َّ َ َّ َ َّ ُ َ َْ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮد و ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‬ ‫�ﻴﻤﻮت وﻫﻮ ﺎﻏش لﻬﻢ‪ِ ،‬إﻻ ﺣﺮم ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ‬
‫ْ َّ َ‬
‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺟﻨﺖ را ﺑﺮ او‬ ‫اﺠﻟَﻨﺔ‪.‬‬
‫ﺣﺮام ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ََْ َ‬
‫ﺷﺮح‪َ » :‬ﻣﺎ أﻓﻠ َﺢ ﻗ ْﻮ ٌم«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدﻣﯽ از اﻣﻮر ﺧﻮﻓﻨﺎک و ھﻼکﮐﻨﻨﺪه ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ آرزوھﺎ و آرﻣﺎنھﺎی ﺧﻮد در دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ ﮐﺎﻣﯿﺎب ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬وﻟَّ ْﻮا أَ ْم َﺮ ُﻫﻢُ‬
‫ْ ٌَ‬
‫ام َﺮأة« ﮐﻪ زﻣﺎم ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ زﻧﯽ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺪم ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ در اﻣﻮر دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻧﻘﺼﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻘﻞ زنھﺎ و ﺿﻌﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ارادۀ آنھﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬و اﯾﻦ‬
‫ﻧﻘﺼﺎن ھﻢ زاﺋﯿﺪۀ از ﺿﻌﻒ ﺧﻠﻘﺖ ذاﺗﯽ آﻧﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ زﻧﯽ را ﺑﺮای ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎر رﺳﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺒﻌﻮث ﻧﮑﺮده و ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﮥ دوم ھﯿﭽﯿﮏ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮای زن اﻣﺎرت را ﻧﺴﭙﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٥٦‬‬

‫در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﻮم ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ درﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن وﻻﯾﺖ اﻣﺮی ﻧﺴﭙﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﺟﺴﻤﯽ و ﺧﻠﻘﺖ آﻧﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و از ﺟﮫﺖ دﯾﮕﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫دارد ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﺮﺧﻮرد و ﺧﻠﻮت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮای زﻧﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻻ َ� ْﻘﻀ َ َّ‬
‫� َﺣ� ٌﻢ‬ ‫ِ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﻓﺤﺸﺎء ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﺑﺎدی و ﻧﺎﺑﻮدی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪» .‬‬
‫ََْ َْْ ْ َ ْ ُ‬
‫� َوﻫ َﻮ ﻏﻀﺒَﺎن« ھﯿﭽﮕﺎه ﯾﮏ ﺣﺎﮐﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ در ﻣﯿﺎن دو ﮐﺲ ﺣﮑﻢ ﻧﺮاﻧﺪ‪،‬‬ ‫�� اﺛن ِ‬
‫ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﻀﯿﮥ ﮐﻪ در آن اﺧﺘﻼف ﺑﺎﺷﺪ ﺣﮑﻢ ﺑﺮاﻧﺪ‪ .‬و در آن ﺣﺎل ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﺸﻤﻨﺎک ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﻏﻀﺐ ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﻣﺮد ﯾﺎ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن زﯾﺎﻧﻤﻨﺪ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺿﺮرﺳﺎﻧﺪن ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه ﮐﻪ »ﻻ ﺮﺿر وﻻ ﺮﺿار ﻲﻓ اﻹﺳﻼم« در اﺳﻼم زﯾﺎنﮐﺸﯿﺪن‬
‫�‪،‬‬‫و زﯾﺎنﻣﻨﺪﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺴﯽ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ » :‬ﻣﺎ ﻣ ْﻦ َوال ﻳَ� َر� َّﻴ ًﺔ ﻣ َﻦ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ‬
‫ِِ‬ ‫ٍ ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ َ‬ ‫َ َ ُ ُ َ ْ َ َ ٌّ َ ُ ْ َّ َ َّ َ َّ ُ َ‬
‫ا� َﻋﻠﻴْ ِﻪ اﺠﻟ َ َّﻨﺔ«‪ :‬ھﯿﭻ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﻻﯾﺖ‬ ‫�ﻴﻤﻮت وﻫﻮ ﺎﻏش لﻬﻢ‪ ،‬إِﻻ ﺣﺮم‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻨﺖ‬
‫را ﺑﺮ وی ﺣﺮام ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎزدارﻧﺪۀ ﮐﺎﻣﻠﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮت و ﺷﺪت‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﻧﻔﺲ او ﺧﯿﺎﻧﺖ در اﻣﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻻﯾﺖﺷﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﻠﻮه‬
‫داده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮﺑﻪ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ازﯾﻨﮑﻪ دﭼﺎر ﻣﺮگ ﺷﻮد و اﺟﻞ اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را‬
‫از دﺳﺘﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺟﺰا و ﻋﻘﻮﺑﺘﺶ ﺣﺮﻣﺎن از دﺧﻮل ﺑﮫﺸﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻧﻤﺎزی ﺧﻮاﻧﺪه و ﻧﻪ روزۀ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ھﻢ ﻣﺸﺮف ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﺎم اﻣﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﯿﺮﺧﻮاھﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد را ﻧﮕﮫﺪارد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚھﺎ را ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ را درک ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺳﭙﺮدن اداره روﺳﺘﺎ ﯾﺎ ﺷﮫﺮﺳﺘﺎن ﯾﺎ ﻣﻨﺼﺐ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ و ﻣﺴﻨﺪ ﺑﺮای‬
‫زﻧﺎن ﺑﺮﺣﺬر دار‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ ھﺪاﯾﺖ اﺳﻼم اﺳﺖ و ﻋﻮاﻗﺐ و ﺧﯿﻤﯽ را‬
‫در ﺑﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻗﺎﺿﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ دارای ﺻﻔﺎت ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺣﻠﻢ‪،‬‬
 ‫‪٤٥٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﺣﮑﻤﺖ و ﺑﺮدﺑﺎری و رﺷﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ھﺪرﺷﺪن ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﺎل و آﺑﺮوی ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬

‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻗﺎﺿﯽ ﺟﻮاز ﻧﺪارد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ ﺣﮑﻤﯽ‬
‫ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ و در ﻣﯿﺎن دو ﻧﻔﺮ ﻓﯿﺼﻠﮥ اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻮاز ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺟﺎھﻞ و ﯾﺎ ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﯿﺚ ﻗﺎﺿﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻪ ﺳﺨﺘﯽ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ أ‪:‬‬
‫� ۡم � ٱ ّ�ِين م ِۡن )‪ (۷۸‬و ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ در دﯾﻦ ھﯿﭻ‬ ‫َ‬
‫ََ َ ََ َ ۡ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫﴿وما جعل علي‬
‫ﺗﻨﮕﯽ‪.‬‬ ‫َ‬
‫ج ﴾ ]اﻟﺤﺞ‪.[۷۸ :‬‬ ‫ح َر ٖ �‬
‫)ﺳﻮرۀ ﺣﺞ‪ :‬آﯾﮥ ‪(۷۸‬‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪:‬‬
‫� َو َ� يُر ُ‬
‫�د‬ ‫� ُم ٱ ۡليُ ۡ َ‬
‫ُ‬
‫ب‬ ‫�د ٱ َّ ُ‬
‫�‬ ‫﴿يُر ُ‬
‫)‪ (۱۸۵‬ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ آﺳﺎﻧﯽ را و‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ‬
‫� ُم ٱل ُع ۡ َ‬ ‫ُ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﺷﻮاری را‪.‬‬ ‫� ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۱۸۵ :‬‬ ‫بِ‬
‫ََ ُ‬ ‫َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬و َما َج َعل﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ‪﴿ .‬عل ۡي� ۡم﴾‪ :‬ﺑﺮ‬
‫ِين م ِۡن َح َر ٖج﴾‪ :‬ھﯿﭻ ﺳﺨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮕﯽ و‬ ‫ّ‬
‫ﺷﻤﺎ ای اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ �ِ ﴿ :‬ٱ� ِ‬
‫دﺷﻮاری را در دﯾﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﮑﺮد‪ .‬از ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﮐﻪ رﻓﻊ ﺣﺮج را در دﯾﻦ ﻣﻘﺪس‬
‫اﺳﻼم ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﮐﻮﺗﺎهﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬و ﺟﻮاز ﺧﻮردن روزه ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮ‪،‬‬
‫ادای ﻧﻤﺎز ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺧﻮردن روزه ﺑﺮای ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﺎک ﺑﻪ ﺟﺎی آب ﺑﻪ ﻏﺮض ﺗﯿﻤﻢ‬
‫ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آب ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻮف دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺾ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﻣﺮضﺷﺎن‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل آب زﯾﺎد ﺷﻮد و ﯾﺎ ﺷﻔﺎی آنھﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺮک ﺟﮫﺎد ﺑﺮای ﻣﺮﯾﺾ‪ ،‬ﮐﻮر‪،‬‬
‫ﻟﻨﮓ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺮج‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ و ﯾﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮاز ﺑﻪ زﺑﺎنآوردن ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻔﺮ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﮐﺮاه و ﺟﺒﺮ و دﯾﮕﺮ ﮐﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮج را دور ﻣﯽﮐﻨﺪ و او را از‬
‫ُ‬ ‫� َو َ� يُر ُ‬
‫�د بِ� ُم‬ ‫� ُم ٱ ۡليُ ۡ َ‬
‫ُ‬ ‫ُ ُ َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫اﻓﺘﺎدن در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ي ِر�د ٱ� ب ِ‬
‫�﴾‪ :‬و ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ آﺳﺎﻧﯽ را و ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﺷﻮاری را‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ای‬ ‫ٱ ۡل ُع ۡ َ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن! ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ در ﮐﺎرھﺎی دﯾﻨﯽ و دﻧﯿﺎﺋﯽ ارادۀ آﺳﺎﻧﯽ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ دارد و‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺴﺮ و ﺳﺨﺘﯽ ﺷﻮﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ دارد‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﺳﺰاوار ﺳﺘﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬او را ﻣﯽﺳﺘﺎﺋﯿﻢ و ﺑﺮ ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ‬
‫و اﺣﺴﺎن او ﺷﮑﺮ ﻣﯽﮔﻮﺋﯿﻢ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٥٨‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮج را در دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ .‬آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺷﮑﺮ آن را ادا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺠﺎ آورﯾﻢ و از ﮔﻨﺎھﺎن ﭘﺮھﯿﺰ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺎری ﮐﻪ در آن ﺳﺨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮕﯽ‪ ،‬و دﺷﻮاری زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آن ﮐﺎر از دﯾﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽرود ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺪﻋﺖ و اﻋﺘﻘﺎدات ﺑﺎﻃﻠﻪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺳﺨﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫َ‬ ‫َ ِّ ُ َ َ‬
‫ﻻ ُ� َﻌ ِّ ُ‬
‫ﺮﺴوا‪َ ،‬و� َ ِّ ُ‬
‫ﺮﺸوا َوﻻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪� :‬ﺮﺴوا و‬
‫ُ َ ِّ‬
‫ﺳﺨﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮدم را ﺑﺸﺎرت دھﯿﺪ و ﺑﻪ‬ ‫�ﻨﻔ ُﺮوا‪» .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ«‬
‫ﻻ ﻧﻔﺮت ﻧﯿﻔﮑﻨﯿﺪ‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ‬ ‫َّ‬ ‫ﻮن ﻰﻓ َ ْ‬ ‫َّ ِّ ْ َ َ َ ُ ُ‬
‫ﻰﺷ ٍء ِإ‬ ‫وﻗﻮﻪﻟ‪ِ :‬إن الﺮ�ﻖ ﻻ ﻳ� ِ‬
‫ﻧﺮﻣﯽ در ﭼﯿﺰی ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﻪ او را زﯾﻨﺖ‬ ‫َ َ ُ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ ْ َّ َ َ ُ‬
‫ﻰﺷ ٍء إِﻻ ﺷﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫زاﻧﻪ وﻻ ��ع ِﻣﻦ‬
‫دھﺪ و از ﭼﯿﺰی ﮐﺸﯿﺪه ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ ﮐﻪ او را‬
‫ﻋﯿﺐدار ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫َ ِّ ُ َ َ‬
‫ﻻ ُ� َﻌ ِّ ُ‬
‫ﺮﺴوا«‪ :‬آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺳﺨﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪�» :‬ﺮﺴوا و‬
‫ﻋﺒﺎرت اﻣﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻔﮫﻮم‬
‫آن ﺷﺎﻣﻞ ھﻤﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﯿﺴﯿﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ آﺳﺎنﮔﺮﻓﺘﻦ و‬
‫ﺗﻌﺴﯿﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺨﺖﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﻮرۀ اﻋﻠﯽ را دوﺳﺖ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ ﺑﻪ دو رﮐﻌﺖ ﭘﯿﺶ از وﺗﺮ ھﻤﯿﺸﻪ آن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ رﮐﻌﺖ اول ﻓﺎﺗﺤﻪ و‬
‫ﺳﻮرۀ اﻋﻠﯽ را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ رﮐﻌﺖ دوم ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮرۀ ﮐﺎﻓﺮون را و ﮔﺎھﯽ ھﻢ‬
‫ﺳﻮرۀ اﻋﻠﯽ را زﯾﺎدﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺳﻮرۀ ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺑﺸﺎرﺗﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﻮد و آن ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺷﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫� َك ل ِۡليُ ۡ َ‬
‫� ٰ‬
‫ى‪] ﴾٨‬اﻷﻋﻠﯽ‪» .[۸ :‬وﺗﻮﻓﯿﻖ دھﯿﻢ ﺗﻮ را ﺑﻪ راه آﺳﺎن« از آن ﺳﺒﺐ ﺑﻮد‬ ‫﴿ َونُيَ ّ ِ ُ‬
‫ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯿﺎن دو ﮐﺎر ﻣﺨﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺎر آﺳﺎنﺗﺮ را اﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ازﯾﺸﺎن ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺧﺘﯿﺎرﮐﺮدن آﺳﺎن ﮐﻪ‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز را ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺳﻔﺮ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ و روزه‬
 ‫‪٤٥٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﻋﻮض اﯾﺴﺘﺎده ﻧﻤﺎز را ﻧﺸﺴﺘﻪ ادا ﻣﯽﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫َ ُ ِّ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدهاش‪َ » :‬و� َ ِّ ُ‬
‫ﺮﺸوا َوﻻ �ﻨَﻔ ُﺮوا«‪ :‬ﻣﺮدم را ﺑﺸﺎرت دھﯿﺪ و ﺑﻪ ﻧﻔﺮت ﻧﯿﻔﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ھﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﯿﺎراﻧﺴﺖ وﻟﯽ در آن ﺗﻤﺎم اﻣﺖ داﺧﻞ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻧﺮﻣﯽ و آﺳﺎﻧﯽ ﺑﮫﺘﺮ از ﺳﺨﺘﮕﯿﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﺮدار‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﺮد اﻋﺮاﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ وارد ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎداﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﺷﮥ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﺑﻮلﮐﺮدن ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮآوردﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ج‬
‫ً‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬او را ﺑﺎز ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﺑﺮ آن دﻟﻮی از آب ﺑﭙﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺣﺴﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻣﺮد اﻋﺮاﺑﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﺮ ﻣﻦ و ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻤﺖ ﮐﻦ و ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﺮ ﮐﺲ‬
‫دﯾﮕﺮی رﺣﻤﺖ ﻣﮑﻦ‪ .‬آن ﺣﻀﺮت ج ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ای ﺑﺮادر ﻋﺮب رﺣﻤﺖ واﺳﻊ‬
‫َّ ِّ ْ َ َ َ ُ ُ‬
‫ﻮن ﻰﻓ َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٍء‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﮕﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ﻧﻤﻮدی‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إن الﺮ�ﻖ ﻻ ﻳ� ِ‬
‫َّ َ َ ُ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ ْ َّ َ َ‬
‫ﻰﺷ ٍء ِإﻻ ﺷﺎﻧ ُﻪ«‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﻧﺮﻣﯽ در ﭼﯿﺰی ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ او را زﯾﻨﺖ‬ ‫ِإﻻ زاﻧﻪ وﻻ ��ع ِﻣﻦ‬
‫دھﺪ و از ﭼﯿﺰی ﮐﺸﯿﺪه ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ ﮐﻪ او را ﻋﯿﺐدار ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎرک ﺑﻪ‬
‫آﺳﺎنﮔﯿﺮی ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﺳﺨﺖﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎزﻣﯽدارد‪ .‬رﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺮﻣﯽ و ﺿﺪ‬
‫ﻋﻨﻒ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺟﺒﺮ و اﮐﺮاه اﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺮﻣﯽ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد و ﺟﺒﺮ را‬
‫ً‬
‫ﺑﺪ ﻣﯽداﻧﺪ و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪا دوﺳﺖ ﺑﺪارد ﺧﯿﺮ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ را ﺑﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺷﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ دارد ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را در آﺳﺎنﮔﯿﺮی در ھﺮﭼﯿﺰ ﺗﺎ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺬا و ﻣﺮﮐﺐ ﺳﻮاری ﺗﻮﺻﯿﻪ‬
‫ﮐﻦ و از ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی در ھﻤﮥ اﯾﻦھﺎ ﻣﻨﻊ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ازﯾﻦ ارﺷﺎد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻗﻮﻣﯽ اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻧﻤﺎز را ﺳﺒﮏ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در اﯾﺸﺎن ﻣﺮدم ﻣﺮﯾﺾ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬و ﺣﺎﺟﺘﻤﻨﺪ وﺟﻮد‬
‫دارد و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم را ﻧﻔﺮتدھﻨﺪه ھﺴﺘﯿﺪ؟ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻔﺮتدھﻨﺪه‬
‫ﻣﺮدم ھﺴﺘﯿﺪ؟‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٦٠‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬ﺷﮑﻢ ﻣﺎﻫﯽ و ﺣﻀﺮت ﯾﻮﻧﺲ ÷‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ۡ‬
‫�ن يُو� ُ َس لَم َن ٱل ُم ۡر َسل َ‬
‫ِ�‪ ١٣٩‬إ ِ ۡذ � َ� َق )‪ (۱۳۹‬و ﺑﻪراﺳﺘﯽ ﯾﻮﻧﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬ ‫ِ‬
‫َّ‬
‫﴿‬
‫َ َ َ َ َ َ َ ﺑﻮد‪ (۱۴۰).‬زﻣﺎﻧﯽ )را ﯾﺎد ﮐﻦ( ﮐﻪ ﺑﻪﺳﻮی‬ ‫َ ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُ‬
‫ۡ‬
‫ون‪ ١٤٠‬فساهم ف�ن‬ ‫ك ٱلمشح ِ‬ ‫إِ� ٱلفل ِ‬
‫ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ُ ۡ ُ َ ُ ﮐﺸﺘﯽ آ ﮐﻨﺪه )از ﺑﺎر و ﻣﺴﺎﻓﺮ(‬
‫�وت وه َو‬ ‫ض�‪ ١٤١‬فٱ�َقمه ٱ ُ‬ ‫م َِن ٱلمدح ِ‬
‫ﮔﺮﯾﺨﺖ‪ (۱۴۱).‬ﭘﺲ )ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﮐﺸﺘﯽ(‬
‫ِيم‪] ﴾١٤٢‬اﻟﺼﺎﻓﺎت‪.[۱۴۲-۱۳۹ :‬‬ ‫ُمل ‪ٞ‬‬
‫ﻗﺮﻋﻪ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎزﻧﺪه ﺑﻮد‪ (۱۴۲) .‬آنﮔﺎه‬
‫ﻣﺎھﯽ‪ ،‬او را ﺑﻠﻌﯿﺪ و او ﺳﺰاوار ﻧﮑﻮھﺶ ﺑﻮد‬
‫�ن يُو� ُ َس لَم َن ٱل ۡ ُم ۡر َسل َ‬
‫ِ�‪ :﴾١٣٩‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﻪ ﻣﺎ از ﺣﺎل‬
‫َّ‬
‫ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬‬
‫ﺑﻨﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﯾﻮﻧﺲ ÷ آ ﮔﺎھﯽ ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ ﯾﻮﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺘﯽ اﺳﺖ و ﻣﺘﯽ ﻣﺮدی‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر در ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮد‪ ،‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﻓﻮت ﮐﺮد ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻪ ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر ﻗﺮار داﺷﺖ و‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ ﻗﺮﯾﮥ در ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﯿﻨﻮا ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﯾﻮﻧﺲ ﺑﺰرگ ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫ﻗﻮﻣﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬زﯾﺮا آنھﺎ ﺑﺘﺎن ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﻮﻧﺲ ﯾﮑﯽ از ﺟﻤﻠﮥ‬
‫ون‪ :﴾١٤٠‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮار ﮐﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﻟﮫﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ ۡذ َ� َ� َق إ َ� ٱ ۡل ُف ۡل ۡ َ ۡ ُ‬
‫ك ٱلمشح ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ‬
‫اه َم فَ َ� َن م َِن ٱل ُم ۡد َحض َ‬
‫َ َ َ‬
‫�‪:﴾١٤١‬‬ ‫ِ‬ ‫ﺳﻮی ﮐﺸﺘﯿﯽ ﮐﻪ از ﺳﺮﻧﺸﯿﻦ ﭘﺮ ﺑﻮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فس‬
‫ﭘﺲ ﻗﺮﻋﻪ اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺸﺘﯽ و ﺷﺪ از ﻣﻐﻠﻮﺑﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در ﻗﺮﻋﻪﮐﺸﯽ اھﻞ ﮐﺸﺘﯽ‬
‫ِيم‪ ﴾١٤٢‬ﯾﻌﻨﯽ او را ﻣﺎھﯽ ﺑﺨﻮرد و او‬ ‫وت َو ُه َو ُمل ‪ٞ‬‬
‫� ُ‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فَٱ ۡ�َ َق َم ُه ٱ ۡ ُ‬
‫ﮐﺎری اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺰاوار ﻣﻼﻣﺖ و ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ او از‬
‫ﻗﻮﻣﺶ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻗﻮم ﺧﻮد را دﻋﻮت ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ وی اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورﻧﺪ و ﺧﺪای را ﺑﻪ‬
‫ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﮑﺮده و ﻋﺒﺎدت ﺑﺘﺎن را ﺗﺮک ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺬاب ﮐﻪ وﻋﺪه ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮔﺸﺖ و ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه داده ﺑﺎﺷﺪ از ﻗﺮﯾﻪ و ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻮﺻﻮل ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﻋﺮاق ﻓﺮار ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺳﯿﻨﺎ رﺳﯿﺪ و ﮐﺸﺘﯽ را ﺑﻪ درﯾﺎ دﯾﺪ ﺑﻪ آن ﺳﻮار ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎر‬
‫ﮐﺸﺘﯽ از ﻇﺮﻓﯿﺘﺶ زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻮد در ﻣﯿﺎن درﯾﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ و ﻧﻪ ﭘﺲ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺧﺪا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﮐﺸﺘﯽ را ﺳﺒﮏ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ھﻤﻪﺷﺎن ﻏﺮق ﺧﻮاھﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ درﯾﺎ ﺑﯿﻨﺪازد‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻗﺮﻋﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﯾﻮﻧﺲ ÷ ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪ و ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم او آﻣﺪ او را ﺑﻪ درﯾﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و‬
 ‫‪٤٦١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬
‫َّ ٓ َ ٰ َ َّ ٓ َ َ ُ ۡ َ َ ّ‬
‫�ٰ َنك إ ِ ِ�‬‫ﻣﺎھﯽ او را ﻓﺮو ﺑﺮد و در ﺷﮑﻢ ﻣﺎھﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت‪ �﴿ :‬إِ�ه إِ� أنت سب‬
‫ُ ُ َ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾ ]اﻷﻧﺒﯿﺎء‪» .[۸۷ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﻻﯾﻖ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ای ﺧﺪا و ﺑﻪ‬ ‫ِ‬ ‫كنت مِن ٱ‬
‫ﭘﺎﮐﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﻮ را‪ ،‬ھﺴﺘﻢ ﻣﻦ از ﺳﺘﻤﮑﺎران«‪ .‬ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎ و‬
‫اﺳﺘﻐﺎﺛﮥ او را ﻗﺒﻮل ﻓﺮﻣﻮد و از آن ﻏﻢ و ﻣﺤﻨﺖ ﻧﺠﺎﺗﺶ داد و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را از ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻧﺠﺎت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت را ﺑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻦ و ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮوﮔﺬاری دﻋﻮت و ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻋﺮاض ﻣﺮدم ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺒﺮ و ﺛﺒﺎت ﺑﺮ اداﻣﻪ دﻋﻮت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺮﻋﻪﮐﺸﯽ ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ و اﺳﻼم ھﻢ آن را ﻗﺒﻮل دارد‪.‬‬
‫َّ ٓ َ ٰ َ َّ ٓ َ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ ّ ُ ُ َ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾‬ ‫ِ‬ ‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ذﮐﺮ ﴿� إِ�ه إِ� أنت سب�نك إ ِ ِ� كنت مِن ٱ‬
‫»ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﻻﯾﻖ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ای ﺧﺪا و ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﻮ را‪ ،‬ھﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﻦ از ﺳﺘﻤﮑﺎران«‪ .‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت ﯾﻮﻧﺲ ÷ از ﻣﺤﻨﺖ در ﺷﮑﻢ ﻣﺎھﯽ ﺷﺪ‬
‫آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۶‬اﯾﺸﺎن را از ﻗﺒﻮلﺷﺪن ﺗﻮﺑﮥ ﻗﻮم ﯾﻮﻧﺲ آ ﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ‪ ...‬از ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺪا‬
‫َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٌ َ َ َ ۡ َ َ َ َ َ ٓ َ ٓ َّ َ‬
‫ي� ٰ ُن َها إِ� ق ۡو َم‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فلو� �نت قر�ة ءامنت �نفعها إ ِ‬
‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫� ِۡز ِي ِ� ٱ ۡ َ‬
‫� َي ٰوة ِ ٱ ُّ�� َيا َو َم َّت ۡع َ�ٰ ُه ۡم إ ِ ٰ�‬
‫ُ ُ َ َ َّ ٓ َ َ ُ ْ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ ۡ‬
‫يو�س لما ءامنوا كشفنا �نهم عذاب ٱ‬
‫ِ�‪] ﴾٩٨‬ﯾﻮﻧﺲ‪» .[۹۸ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم دﯾﺎری اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و‬ ‫ح ٖ‬
‫ﺑﺪﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻤﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻗﻮم ﯾﻮﻧﺲ ﮐﻪ ﭼﻮن اﯾﻤﺎن‬
‫آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺬاب رﺳﻮاﮔﺮ و ذﻟﺖﺑﺎر زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را از آﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺘﯿﻢ و آﻧﺎن را ﺗﺎ‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ؟«‪.‬‬
‫ﺗﻮﺑﮥ ھﯿﭻ ﻗﻮﻣﯽ در ھﻨﮕﺎم ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﻋﺬاب ﻗﺒﻮل ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻗﻮم ﯾﻮﻧﺲ ÷ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ ﭼﻮن ﯾﻮﻧﺲ از درﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ و از رﻧﺠﻮری ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎز ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮم‬
‫ﺧﻮد رﻓﺖ‪ ،‬دﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﮥﺷﺎن ﭼﻮن ﻋﺬاب اﻟﮫﯽ را ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺬاب‬
‫ﺑﺮ اوﺷﺎن ﻧﺎزل ﺷﻮد از ﺧﻮف‪ ،‬اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و اﯾﻦ اﯾﻤﺎن ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٦٢‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮم‬

‫� ِﻣ ْﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﺮﮔﺰ ﯾﮑﯽ از‬ ‫َ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ‬
‫� ْﻢ إ ِّ� َﺧ ْ ٌ‬
‫ِ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪» :‬ﻻ �ﻘﻮﻟﻦ أﺣﺪ‬
‫َ ً‬ ‫ُ‬
‫مﺮة أﺧﺮى ﻗﺎل ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻦ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ‬ ‫ﻳُﻮ� َﺲ ﺑ ْ ِﻦ َﻣ َّﻰﺘ« و‬
‫� ﺑﮫﺘﺮ ھﺴﺘﻢ‪ .‬و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮای‬ ‫ﻮل إ ِّ� َﺧ ْ ٌ‬‫َْ َْ َُ َ‬ ‫َ ََْ‬
‫الﺴﻼم‪» :‬ﻣﺎ ﻳنﺒ ِﻰﻐ ِﻟﻌﺒ ٍﺪ أن �ﻘ ِ‬
‫ُ‬
‫ِﻣ ْﻦ ﻳُﻮ� َﺲ ﺑ ْ ِﻦ َﻣ َّﻰﺘ«‬
‫ھﯿﭻ ﺑﻨﺪۀ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﺑﮫﺘﺮ ھﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ُ‬ ‫َ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ‬
‫� ْﻢ إ ِّ� َﺧ ْ ٌ‬
‫� ِﻣ ْﻦ ﻳُﻮ� َﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣ َّﻰﺘ«‪ :‬ھﺮﮔﺰ‬ ‫ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدۀ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬ﻻ �ﻘﻮﻟﻦ أﺣﺪ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﺑﮫﺘﺮ ھﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺻﺤﺎب ﺧﻮد را از‬
‫ﻓﻀﯿﻠﺖدادنﺷﺎن ﺑﺮ ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﻮﻧﺲ ÷ را از اﯾﻦ ﺳﺒﺐ از ﻣﯿﺎن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎم ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن او ﺑﺮ اذﯾﺖ و آزار ﻗﻮم و اﺻﺮار آنھﺎ ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﻧﮑﺮده و از‬
‫ﻧﺰدﺷﺎن ﻓﺮار و آنھﺎ را ﺗﺮک ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ او را ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد از آن‬
‫َّ ٓ َ ٰ َ َّ ٓ‬
‫ﻗﺼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﺎز ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﺒﺎرک ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ �﴿ :‬إِ�ه إِ�‬
‫َ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ ّ ُ ُ َ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾ »ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاﯾﺎ ﺳﺰاوار ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ِ‬ ‫أنت سب�نك إ ِ ِ� كنت مِن ٱ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ھﺴﺘﻢ از ﺳﺘﻤﮑﺎران«‪ .‬از آن ﺑﻼ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ دﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را ﺗﺎ آﺧﺮ‬
‫ﻋﻤﺮﺷﺎن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﮫﺮهﻣﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻋﺬاب ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺴﺎﺧﺖ‪ ،‬زﯾﺮا آﻧﺎن‬
‫ْ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪه و اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ﻣﺎ ﻳَن َﺒ ِﻰﻐ‬
‫ُ‬ ‫َْ َْ َُ َ‬
‫ﻮل إ ِّ� َﺧ ْ ٌ‬
‫� ِﻣ ْﻦ ﻳُﻮ� َﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣ َّﻰﺘ«‪ :‬ﺑﺮای ھﯿﭻ ﺑﻨﺪه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ِﻟﻌﺒ ٍﺪ أن �ﻘ ِ‬
‫»ﻣﻦ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺘﯽ ﺑﮫﺘﺮ ھﺴﺘﻢ«‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ھﻢ آﻧﺤﻀﺮت ج از ﻓﻀﯿﻠﺖدادنﺷﺎن ﺑﺮ‬
‫ً‬
‫ﯾﻮﻧﺲ ÷ ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد وﻟﯽ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮاﺿﻊ و ﺧﻠﻖ ﻋﻈﯿﻢ آن ﺣﻀﺮت ج ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ازﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﯾﻮﻧﺲ ÷ را ذﮐﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ از ﻋﺪم ﺻﺒﺮ ﯾﻮﻧﺲ ﺑﺮ اذﯾﺖ ﻗﻮم ﺧﻮد و ﻓﺮار از ﻧﺰدﺷﺎن آ ﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺲ ÷ دارای ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﺴﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺎ ادﺑﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﻮد ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪.‬‬
 ‫‪٤٦٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻦ و آﻧﭽﻪ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺣﺴﻦ ادب ﻣﺤﻤﺪ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ھﯿﭽﮑﺲ اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدھﺪ‬
‫ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﯾﻮﻧﺲ ÷ ﻓﻀﯿﻠﺖ دھﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖدادن ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺮک ادب و‬
‫ﺳﺒﺐ ﺳﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم از ﻋﻠﻤﺎ و ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدی ﺑﻪ ارﺷﺎد و ﺗﺒﻠﯿﻎ آنھﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از اھﻤﯿﺖ دﻋﺎی ﯾﻮﻧﺲ ÷ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔﺸﺎﯾﺶ و رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻼت‬
‫َّ ٓ َ ٰ َ َّ ٓ َ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ ّ ُ ُ َ َّ‬
‫ل�ٰلِم َ‬
‫�﴾‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺠﺮب اﺳﺖ‪ �﴿ .‬إِ�ه إِ� أنت سب�نك إ ِ ِ� كنت مِن ٱ‬
‫‪ -۶‬آﻧﺎن را از وﺟﯿﺒﮥ ﻧﮕﺎھﺪاﺷﺘﻦ ادب در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬و ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر او ﺗﻌﺎﻟﯽ آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻃﻮری ﯾﺎد ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻼل و ﮐﻤﺎل‬
‫او ﺧﻠﻠﯽ وارد ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﯿﺰ در ﺑﺎرۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ از ﻣﺮﺗﺒﻪ و‬
‫ﮐﻤﺎلﺷﺎن ﺑﮑﺎھﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﺎرۀ ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺒﻠﻐﯿﻦ اﺳﺎﺋﮥ ادب ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در‬
‫ﭼﻨﯿﻦ روﯾﻪھﺎی ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد ﻧﮫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ﺣﯿﻠﻪﮔﺮان روز ﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﺦ ﺷﺪﻧﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫ت )‪ (۱۶۳‬ﺳﺆال ﮐﻦ ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﯾﮫﻮد را از دھﯽ‬ ‫�ٔ ۡل ُه ۡم َعن ٱ ۡل َق ۡر َ�ةِ ٱ َّل� َ�نَ ۡ‬ ‫﴿ َو ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ۡ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر درﯾﺎ ﺑﻮد ﭼﻮن ﮔﺎھﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎوز‬ ‫ون � ٱ َّ ۡ‬ ‫َ ََ ۡ ۡ ۡ َۡ ُ َ‬
‫ت إِذ‬ ‫لسب ِ‬ ‫ا�ة ٱ�َح ِر إِذ �عد ِ‬ ‫ح ِ‬
‫َۡ ۡ َ ُ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ در روز ﺷﻨﺒﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫� ٗ� َو َ� ۡومَ‬ ‫ا� ُه ۡم يَ ۡو َم َس ۡبتِه ۡم ُ َّ‬ ‫تأ�ِي ِهم حِيت‬
‫ﻣﯽآﻣﺪﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺎھﯿﺎنﺷﺎن روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ روی‬ ‫ِ‬
‫ُ‬
‫ۡ َ َ َۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َۡ ُ َ‬
‫� �سبِتون � تأ�ِي ِه ۚم ك�ٰل ِك �بلوهم آب و روزی ﮐﻪ ﺟﺰ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد‬
‫ون‪] ﴾١٦٣‬اﻷﻋﺮاف‪ .[۱۶۳ :‬ﻧﻤﯽآﻣﺪﻧﺪﺷﺎن ھﻤﭽﻨﯿﻦ آزﻣﻮدﯾﻢ اﯾﺸﺎن را‬ ‫َ َ ُ ْ َۡ ُ ُ َ‬
‫بِما �نوا �فسق‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﮐﻪ ﻓﺴﻖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َ ۡ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ۡ َ َّ َ َ ۡ َ َ َ ۡ‬
‫ا�ة ٱ�َ ۡح ِر﴾‪:‬‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬و�ٔلهم ع ِن ٱلقر�ةِ ٱل ِ� �نت ح ِ‬
‫ﺳﺆال ﮐﻦ ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﯾﮫﻮد را از ﻗﺮﯾﮥ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺑﺤﺮ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬درﯾﻦ ﺟﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ون � ٱ َّ ۡ‬‫ۡ َۡ ُ َ‬
‫ت﴾‬ ‫لسب ِ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ازﯾﺸﺎن ﺑﭙﺮﺳﺪ و آنھﺎ ﯾﮫﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِذ �عد ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ از ﺣﺪ ﺗﺠﺎوز ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﮑﺎر و ﺻﯿﺪ ﻣﺎھﯽ را ﺑﺮوز ﺷﻨﺒﻪ ﺣﺮام ﮐﺮده‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٦٤‬‬

‫ﺑﻮد آنھﺎ ﭼﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪ زدﻧﺪ ﮐﻪ دام را ﺑﺮوز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺪر ﯾﺎ ﻓﺮو ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮوز‬
‫َ ُ‬ ‫ۡ َۡ‬
‫ِيتا� ُه ۡم يَ ۡو َم َس ۡبت ِ ِه ۡم‬ ‫ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﭘﺮ از ﻣﺎھﯽ از درﯾﺎ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِذ تأ�ِي ِه ۡم ح‬
‫� ٗ�﴾ ﯾﻌﻨﯽ روز ﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ روز ﻋﺒﺎدت و ﺗﺮک ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﻮد ﻣﺎھﯿﺎن ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮ روی‬ ‫ُ َّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫آب آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺧﻮد را در ﻧﻈﺮﺷﺎن ﺟﻠﻮه ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َ� ۡو َم � � َ ۡسب ِ ُتون‬
‫ۡ‬ ‫َ َۡ‬
‫� تأ�ِي ِهم﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ روزھﺎ ﮐﻪ روز ﺗﺮک ﻋﺒﺎدت و ﻋﻤﻞ دﻧﯿﺎﺋﯽ ﺑﻮد‪ ،‬آﺷﮑﺎرا و ﺑﻪ آن‬
‫ﮐﺜﺮت ﺑﺮ روی آب دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺑﺘﻼء و اﻣﺘﺤﺎن اﻟﮫﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫َ ُ ْ ۡ ُ َ‬ ‫َ َ َ َ ُ ُ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ك� ٰل ِك � ۡبلوهم ب ِ َما �نوا َ�ف ُسقون﴾‪ :‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ آزﻣﻮدﯾﻢ اﯾﺸﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آن ﮐﻪ ﻓﺴﻖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺴﻖ و ﺗﺠﺎوز ﮐﺎریﺷﺎن ﺳﺒﺐ اﯾﻦ آزﻣﻮن و‬
‫اﻣﺘﺤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ھﯿﭻ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫اﯾﻦ ﺗﺠﺎوز و ﻓﺴﻖ در ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ ازﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫اﻧﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺗﺒﻠﯿﻎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺮوز ﺷﻨﺒﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬
‫دام ﺑﻪ درﯾﺎ ﺑﺮوز ﺷﻨﺒﻪ ﺗﺎ از ﻣﺎھﯽ ﭘﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺻﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ از‬
‫اﻇﮫﺎر ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻮﻣﯿﺪیﺷﺎن از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻗﻮم ﺑﻪ ﺳﻮی ﺣﻖ و ﺗﻮﺑﻪ از ﮔﻨﺎه ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﯿﺪ ﻣﺎھﯽ دوام دادﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﻗﮥ را ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺣﯿﻠﻪ و ﺻﯿﺪ ﻣﺎھﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪﺑﺎزی‬
‫ﻣﺎھﯿﺎن را ﺻﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ھﻼک ﮐﺮده و از ﻓﺮﻗﮥ ﺳﻮم ﮐﻪ ﺳﮑﻮت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰی اﻇﮫﺎر‬
‫ِين‬ ‫لس ٓوءِ َوأَ َخ ۡذنَا ٱ َّ� َ‬ ‫ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬أَ َ‬
‫� ۡي َنا ٱ َّ� َ‬
‫ِين َ� ۡن َه ۡو َن َعن ٱ ُّ‬
‫ِ‬
‫َ ُ ْ ۡ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َُ ْ َ َ‬
‫�ي� ب ِ َما �نوا َ�ف ُسقون﴾ ]اﻷﻋﺮاف‪» .[۱۶۵ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎر‬ ‫اب ِٔ‬
‫ظلموا بِعذ ِۢ‬
‫زﺷﺖ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺠﺎت دادﯾﻢ و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺳﺘﻤﮑﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﺮدﯾﻢ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺠﺎوزی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺣﯿﻠﻪﺑﺎزی در ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺣﻼلﺷﻤﺮدن ﺣﺮام ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﯿﻠﻪ ﺑﺘﺮﺳﺎن‪،‬‬
‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﻓﺮﻗﻪ از ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ھﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ ھﻼک ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن ﮐﻪ ﻓﺴﻖ و ﺗﺠﺎوز ﻋﺒﺎرت از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫واﺟﺒﯽ را ﺗﺮک ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺣﺮاﻣﯽ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮداری ﺳﺒﺐ ﺑﻼھﺎﺋﯽ‬
 ‫‪٤٦٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮی ھﻼﮐﺖ و وﯾﺮاﻧﯽ ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﺗﻨﮫﺎ وﺳﯿﻠﮥ ﻧﺠﺎت از ﻋﺬاب‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ازﯾﻦ ﻗﻮم ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻋﺪۀ را ﻧﺠﺎت ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺳﮑﻮت از ﻧﮫﯽ ﻣﻨﮑﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻗﺒﻮل‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﻧﯿﺴﺖ و اﻧﺴﺎن را از ﻋﺬاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﯽدھﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﯾﻬﻮد را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﻨﯿﺪ‬

‫َُ َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻮد ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬ﻻ ﺗ ْﺮﺗ�ﺒﻮا َﻣﺎ ارﺗ�ﺐ اﻴﻟﻬ‬
‫ََ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﯾﮫﻮد‬ ‫ﻓت ْﺴﺘﺤﻠﻮا �ﺎرم اﷲ ﺑﺄد� اﺤﻟﻴﻞ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎرم ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺣﯿﻠﮥ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺣﻼل ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫)ذﮐﺮه اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ وﺻﺤﺤﻪ(‬
‫َُ َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻮد«‪ :‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﮫﻮد‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻻ ﺗ ْﺮﺗ�ﺒﻮا َﻣﺎ ارﺗ�ﺐ اﻴﻟﻬ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ÷ اﻣﺘﺶ را ﻣﻨﻊ ﮐﺮده و اﺻﺤﺎب ﺧﻮد را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﺎن و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﯾﮫﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن آنھﺎ ﺷﮑﺎر ﻣﺎھﯿﺎن را ﺑﺮوز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺣﻼل داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ را ﺑﭙﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﮐﺘﺎب‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮرات را ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﻋﺒﺎرت و ﻧﺼﻮص آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ و در ﻋﻘﺐ ﺣﺮص و‬
‫آرزوھﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را از ﮔﻨﺎه‬
‫و ﻓﺴﻖ ﺑﺎزﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ وﺣﯽ اﻟﮫﯽ‬
‫اﻃﻼع ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و از ﻋﻮاﻗﺐ زﺷﺖ آنھﺎ آ ﮔﺎه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻣﺘﺎﻧﺶ را ﻧﮫﯽ ﮐﺮد ازﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻼﺋﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ََ‬
‫ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓت ْﺴﺘﺤﻠﻮا �ﺎرم اﷲ ﺑﺄد� اﺤﻟﻴﻞ« ﮐﻪ ﻣﺤﺎرم ﺧﺪا را‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺣﯿﻠﮥ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺣﻼل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻣﺖ اﺳﻼم اﯾﻦ ارﺷﺎد ﮔﺮاﻧﻘﺪر‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده و ﻗﺪر آن را ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﯾﮫﻮدﯾﺎن رﻓﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﯽھﺎ‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻔﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺟﺎری ﮐﺮده و‬
‫آنھﺎ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ذﻟﺖ و ﺧﻮاری ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن ﺳﺮﮔﺮدان و آواره ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٦٦‬‬

‫ﺣﺎﻟﯽ درآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻧﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬آری‪ ،‬اﻣﺮوز ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪای‬
‫وﺟﻮد دارد و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻓﺴﻖ و ﮔﻨﺎه اﺻﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از دﯾﻦ ﻣﻘﺪس ﺧﻮد رو‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺧﻮد را ﻧﺎزل ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮫﻮدﯾﺎن آواره ﺟﮫﺎن را‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﭼﯿﺮه ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻮھﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و آنھﺎ را ﺧﻮار ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻮرد ﺧﻨﺪه و‬
‫اﺳﺘﮫﺰاء ﺗﻤﺎم ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ھﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ھﻢ از ﻣﺮدن دلھﺎ و ﺑﻪ‬
‫ﻓﺴﺎدﮔﺮاﺋﯿﺪن وﺟﺪان ﺧﻮد آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﯿﻠﻪﺑﺎزی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻼلﺷﻤﺮدن ﺣﺮاﻣﯽ در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش‬
‫و ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺎرھﺎ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا ﺑﺘﺮﺳﺎن و از ﺗﺸﺒﯿﻪ و رﻏﺒﺖ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر و‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﺷﺎن در اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺖداری ﺑﺮ ﺣﺬردار‪ ،‬زﯾﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎرھﺎی اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺳﻮق ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻠﯿﻤﺎن و‪...‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ َ ۡ َ َ َّ ُ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َٰ‬
‫)‪ (۳۴‬ھﻤﺎﻧﺎ آزﻣﻮدﯾﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن را و اﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ‬ ‫﴿ولقد �تنا سلي�ٰن و�لقينا �‬
‫ﺑﺮ ﺗﺨﺖ او ﮐﺎﻟﺒﺪی را ﺳﭙﺲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ب‬ ‫اب‪ ٣٤‬قَ َال َر ّ‬ ‫ُك ۡرس ِّيهِۦ َج َس ٗدا ُ� َّم َ�نَ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫)‪ (۳۵‬و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻣﺮز ﻣﺮا و‬ ‫ََ‬ ‫َّ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬
‫ب � ُمل� � يَ َ‬ ‫َ ۡ‬‫َ‬ ‫ۡ ۡ‬
‫�ب ِ� ِ�ح ٖد‬ ‫ٱغفِر ِ� وه ِ‬
‫ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﻣﺮا ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺰد ھﯿﭽﮑﺲ را‬
‫ّ ِم ۢن َ� ۡعد ٓ َّ َ َ َ ۡ َّ ُ‬
‫ِي� إِنك أنت ٱل َوهاب‪] ﴾٣٥‬ص‪:‬‬
‫ﻏﯿﺮ از ﻣﻦ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﺋﯽ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه‪.‬‬
‫‪.[۳۵-۳۴‬‬
‫َ‬ ‫ََ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬ولق ۡد � َت َّنا ُسل ۡي َ� ٰ َن﴾‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ آزﻣﻮدﯾﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن را‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪ داود ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﻪ و اﺑﺘﻼی ﺧﺪا او را اﯾﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺸﺐ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﺪ زن از ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد ھﻢﺑﺴﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮم و ھﺮ زﻧﯽ ﭘﺴﺮی‬
‫ﻣﯽزاﯾﺪ و ھﺮﮐﺪامﺷﺎن ﺳﻮارﮐﺎر ﻣﺠﺎھﺪی در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺳﺘﻨﺜﺎء ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﻧﮕﻔﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ آن ﻋﺪه از زﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ھﻤﺒﺴﺘﺮ ﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻋﻮاﻗﺐ ﻧﮕﻔﺘﻦ‬
‫اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪ ﮐﻪ ھﻤﮥ آن زﻧﺎن ﻧﺰاﺋﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﯾﮏ زن ﭘﺴﺮی آورد ﮐﻪ ﻧﯿﻤﯽ از‬
 ‫‪٤٦٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﺑﺪﻧﺶ ﻓﻠﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎدرش وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﮐﺮد او را آوردﻧﺪ و ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷‬
‫ۡ ٗ َّ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قَ َال َر ّب ٱ ۡغف ۡر � َو َه ۡ‬
‫ب ِ� ُمل� �‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ٓ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يَ َ‬
‫�ب ِ� ِ�ح ٖد ِمن �عدِي﴾‪ :‬و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ! ﺑﯿﺎﻣﺮز ﻣﺮا و ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﻣﺮا آن‬ ‫ۢ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﮐﻪ راﺳﺖ ﻧﯿﺎﯾﺪ ھﯿﭽﮑﺲ را ﻏﯿﺮ از ﻣﻦ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪۀ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ و‬
‫اب﴾ اﻧﮏ اﻧﺖ‬ ‫ك أَ َ‬
‫نت ٱل ۡ َو َّه ُ‬ ‫َّ َ‬
‫ﺟﮫﺎﻧﺪاری ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﻣﻦ درﺳﺖ ﻧﯿﺎﯾﺪ و ﺑﻪ اﺳﻢ ﺑﺎری ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إِن‬
‫اﻟﻮھﺎب‪ :‬ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺖ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاش را ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و ﺑﺎد را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺴﺨﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﺑﻪ ھﺮﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ او را ھﻤﺮاه ﺑﺴﺎﻃﺶ ﮐﻪ در آن وزراء و ارﮐﺎن دوﻟﺖ او‬
‫ﺟﺎی داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﯿﻨﮥ ھﻮاﺋﯽ ﻣﯽﺑﺮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ و ﺟﻨﯿﺎت را ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‬
‫و ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ از آنھﺎ ﮐﺎرھﺎی ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ از ﺗﻮان اﻧﺴﺎن ﻧﺒﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آری‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن اﻟﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮﯾﮏ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺎت ﮐﺮﯾﻤﻪ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ را ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را از ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪاﻓﺘﺎدن ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ آ ﮔﺎه ﮐﻦ و آن ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ از ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﮥ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬زﯾﺮا ھﺮﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﯾﺎ ﺑﻪ زودی آن‬
‫ﮐﺎر را آﻏﺎز ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ‬
‫ﻗﺪرت را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ داده و از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺳﺎﯾﻞ و اﺳﺒﺎب را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﻣﺴﺨﺮ و آﻣﺎده ﮔﺮداﻧﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده و از ھﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻘﻮﺑﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ وارد ﺷﺪه ﮐﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﻣﺸﺐ ﺑﺎ ھﻔﺘﺎد ھﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﺑﻢ ﺗﺎ ھﺮﯾﮏ ﺳﻮارﮐﺎری ﺑﺰاﯾﺪ و در راه ﺧﺪا‬
‫ﺟﮫﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬رﻓﯿﻘﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ‪ ،‬ﭘﺲ او اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﻧﮕﻔﺖ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﻪﺷﺎن‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪ و از آنھﺎ ھﯿﭽﯿﮑﯽ ﺑﺎر ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﯾﮏ زن ﮐﻪ ﻧﺼﻒ ﺑﭽﻪ آورد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻧﺼﻒ ﺑﺪن آن ﮐﻮدک ﻓﻠﺞ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در ﺗﺼﺮف او‬
‫اﺳﺖ اﮔﺮ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ھﻤﻪﺷﺎن ﺳﻮارﮐﺎر در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬ھﻤﻪ آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﻮﺑﻪﮐﺮدن ﺑﻌﺪ از ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻤﺎم آن‬
‫ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﺒﺎدات و ﮐﺮدار ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺣﺎﺻﻞ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٦٨‬‬

‫ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮدﮔﺎن و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﺳﻤﺎی‬
‫اب﴾ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ك أَ َ‬
‫نت ٱل ۡ َو َّه ُ‬ ‫َّ َ‬
‫ﭘﺎک ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﴿إِن‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ دﺳﺘﮕﯿﺮی دﯾﻮی از ﺟﻨﯿﺎن‬

‫َ ْ‬
‫اﺠﻟ ِّﻦ َ� َﻔﻠَّ َ‬ ‫ْ ً‬ ‫َّ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ دﯾﺸﺐ دﯾﻮی از ﺟﻨﯿﺎن ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﻌﺮض‬ ‫ﺖ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬إِن ِﻋﻔ ِﺮ�ﺘﺎ ِﻣﻦ ِ‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﻤﺎزم را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا‬ ‫ﻜﻨَ� َّ ُ‬ ‫ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ‬
‫ا�‬ ‫ﺻﻼ َِﻰﺗ‪ ،‬ﻓﺄﻣ ِ‬ ‫ﺎرﺣﺔ ِﻴﻟﻘﻄﻊ ﻰﻠﻋ‬ ‫اﺒﻟ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُْ َ َ ُُْ َ َْ ُ ْ َُْ ُ ََ َ‬ ‫َ‬
‫ﺎر َ� ٍﺔ‬
‫ﺑﺮ وی ﻗﺪرت داد و او را ﮔﺮﻓﺘﻢ‪:‬‬
‫ِﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺄﺧﺬﺗﻪ ‪،‬ﻓﺄردت أن أر�ﻄﻪ ﻰﻠﻋ ﺳ ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ وی را ﺑﺮ ﺳﺘﻮﻧﯽ از ﺳﺘﻮنھﺎی‬ ‫َ‬ ‫َُْ‬ ‫ْ‬
‫ارى ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ َﺣ َّﻰﺘ �ﻨﻈ ُﺮوا إِﻴﻟْ ِﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ِﻣ ْﻦ َﺳ َﻮ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ھﻤﻪ ﺷﻤﺎ او را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‬ ‫َ َ ِّ‬ ‫ُ ُّ ُ َ َ َ ُ َ ْ َ َ‬
‫ﻠﻛ� ْﻢ ﻓﺬﻛ ْﺮت دﻋ َﻮة أ ِﻰﺧ ُﺳﻠﻴْ َﻤﺎن َرب‬
‫ﭘﺲ دﻋﺎی ﺑﺮادرم ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ را ﺑﻪ ﯾﺎد‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ًْ َ ْ‬ ‫َﻫ ْ‬
‫ﺐ ِﻰﻟ ُمﻠﺎﻜ ﻻ ﻳَنﺒَ ِﻰﻐ ﻷ َﺣ ٍﺪ ِﻣ ْﻦ َ�ﻌ ِﺪى‪.‬‬
‫آوردم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﺎدﺷﺎھﯽ‬
‫َ َُُْ َ‬
‫ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ھﯿﭽﮑﺲ‬ ‫ﺎﺳﺌًﺎ‪.‬‬
‫ﻓ َﺮددﺗﻪ ﺧ ِ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او را ذﻟﯿﻞ رد ﮐﺮدم‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َّ ْ ً َ ْ‬
‫اﺠﻟ ِّﻦ«‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ دﯾﻮی را از ﺟﻨﯿﺎن و ﻋﻔﺮﯾﺖ ﺟﻤﻊ آن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬إِن ِﻋﻔ ِﺮ�ﺘﺎ ِﻣﻦ ِ‬
‫ﻋﻔﺎرﯾﺖ و ﻣﺆﻧﺚ آن ﻋﻔﺮﯾﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺎﭘﺎک‪ ،‬زﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه در ﮐﺎرھﺎ و ﺿﺮرﻧﺎک ﮐﻪ‬
‫ﺖ َْ‬
‫اﺒﻟﺎر َﺣ َﺔ ِﻴﻟَ ْﻘ َﻄ َﻊ َ َ َّ‬
‫ﻰﻠﻋ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ھﺮ ﺳﺮﮐﺸﯽ از ﺟﻦ و اﻧﺲ را ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ �َ » :‬ﻔﻠَّ َ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫َﺻﻼ ِﻰﺗ«‪ :‬دﯾﺸﺐ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﻤﺎزم را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬و آن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ادا‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫َّ ُ ْ‬ ‫َ‬
‫َ ْ ََ‬
‫ا� ِﻣﻨ ُﻪ«‪ :‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺑﺮ وی ﻗﺪرت داد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺄﻣﻜﻨ ِ�‬
‫ﺗﻮاﻧﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ او را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎزم و ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮم‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ََ َ ُُْ َََْ ُ َ ْ ََُْ ُ ََ‬
‫ارى ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ«‪ :‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ‬ ‫ِ‬
‫ﻰﻠﻋ َﺳﺎر َ� ٍﺔ ِﻣ ْﻦ َﺳ َ‬
‫ﻮ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺄﺧﺬﺗﻪ ‪،‬ﻓﺄردت أن أر�ﻄﻪ‬
‫َ َّ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ ُّ ُ‬
‫� ْﻢ«‪ :‬ﺗﺎ ھﻤﮥ‬ ‫وی را ﺑﺮ ﺳﺘﻮﻧﯽ از ﺳﺘﻮنھﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻨﻢ‪» .‬ﺣﻰﺘ �ﻨﻈﺮوا ِإﻴﻟ ِﻪ ﻠﻛ‬
‫ََ َ ُ َ ْ َ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﭽﻪھﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ او را ﺑﻪ ﺑﺎزی ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﺬﻛ ْﺮت دﻋ َﻮة‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫أ ِﻰﺧ ُﺳﻠﻴْ َﻤﺎن«‪ :‬ﭘﺲ دﻋﺎی ﺑﺮادرم ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ را ﺑﻪ ﯾﺎد آوردم ﮐﻪ در ﺳﻮرۀ )ص(‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از وی ﻗﺼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫نت ٱل ۡ َو َّه ُ‬‫كأ َ‬‫َ‬ ‫َ َ ّ ۢ َ ۡ ٓ َّ َ‬ ‫ب � ُم ۡل ٗ� َّ� يَ َ‬‫ََ ۡ‬
‫اب﴾‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﺮاﯾﻢ‬ ‫�ب ِ� ِ�ح ٖد ِمن �عدِي� إِن‬ ‫﴿وه ِ‬
 ‫‪٤٦٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫ﭘﺎدﺷﺎھﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ھﯿﭽﮑﺴﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﯾﯽ ﺑﺨﺸﺎﯾﻨﺪه ‪.‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪا! ﮔﻨﺎھﻢ را ﮐﻪ اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ را ﻧﮕﻔﺘﻢ ﺑﺒﺨﺶ و ﺑﺮاﯾﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑﺎ ﺷﻮﮐﺖ‬
‫و وﺳﻌﺖ ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﺑﺮای دﯾﮕﺮی ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﻧﮕﺮدان‪ .‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ را ﺑﻪ ﯾﺎد آورد ﻋﻔﺮﯾﺖ را ﺧﻮار و‬
‫ﺣﯿﺮتزده از ﻓﺸﺎر ﭼﻨﮓ ﻣﺒﺎرﮐﺶ رھﺎ ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻻزم دارد ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺟﻨﯿﺎن ﻋﻔﺎرﯾﺖ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ را اذﯾﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺎهﺟﺴﺘﻦ از آنھﺎ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ از دﯾﮕﺮ ﮐﺲ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد و ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﺟﻦ و اﻧﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎﯾﺪ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻃﺮد ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻮذﺗﯿﻦ و آﯾﺖ اﻟﮑﺮﺳﯽ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را از ادب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﻏﻔﺮﯾﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺴﺘﻪ و اﺳﯿﺮ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ھﻤﺮاه ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ در اﻣﺘﯿﺎز ﺗﺴﺨﯿﺮ دﯾﻮان ﺷﺮﯾﮏ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺮای ﺳﻠﯿﻤﺎن ÷ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار ﺧﻮد‬
‫ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺣﺘﺮام داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﺪرت‬
‫و ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﯾﺎ اﻧﺪوﺧﺘﻨﯽ ﻣﺎل و دﻧﯿﺎ رﻏﺒﺖ ﻧﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﻟﻘﻤﺎن و ﻧﺼﯿﺤﺖﮐﺮدن ﻓﺮزﻧﺪش‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ ُۡ‬ ‫ََ‬
‫)‪ (۱۲‬و ھﻤﺎﻧﺎ ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ ﻟﻘﻤﺎن را ﺣﮑﻤﺖ و‬ ‫﴿ َولق ۡد َءات ۡي َنا لق َ� ٰ َن ٱ� ِك َمة أ ِن ٱشك ۡر‬
‫ۡ‬ ‫َ ۡ ُ َ َّ َ ۡ ُ‬ ‫َّ‬
‫ِ�ِۚ َو َمن �شك ۡر فإِ� َما �شك ُر �ِ َف ِ‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﮐﻦ ﺧﺪا را و ھﺮﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﮐﻨﺪ‬
‫سهِۖۦ‬
‫ﭘﺲ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮای‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ َ َ َّ َّ َ َ ٌّ َ ‪ٞ‬‬
‫�يد‪� ١٢‬ذ‬ ‫َو َمن �فر فإِن ٱ� غ ِ� ِ‬
‫ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺳﭙﺲ وﮐﺴﯿﮑﻪ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫َ ُ َ َ ُ ُ َ ُ َ َّ َ‬ ‫َ َ ُۡ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا ﺑﯽﻧﯿﺎز و ﺳﺘﻮده ﺷﺪه اﺳﺖ )‪(۱۳‬‬ ‫��‬ ‫قال لق َ� ٰ ُن ِ�بۡنِهِۦ وهو ي ِعظهۥ �ٰب‬
‫يم‪﴾١٣‬‬ ‫ل� َك لَ ُظ ۡل ٌم َع ِظ ‪ٞ‬‬
‫� ُ ۡ� ۡك بٱ َّ�ِۖ إ َّن ٱ ّ ِ ۡ‬
‫و ﯾﺎد ﮐﻦ ﭼﻮن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﻘﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد و او‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﭘﻨﺪ ﻣﯽداد‪ :‬ای ﭘﺴﺮک ﻣﻦ! ﺷﺮک ﻣﻮرز ﺑﻪ‬ ‫]ﻟﻘﻤﺎن‪.[۱۳-۱۲ :‬‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮک ﺳﺘﻤﯽ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٧٠‬‬
‫َ ُۡ‬ ‫ََ‬
‫ﺷﺮح‪َ ﴿ :‬ولق ۡد َءات ۡي َنا لق َ� ٰ َن﴾‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ ﻟﻘﻤﺎن را‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ و‬
‫ﻓﻀﻞ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮﮐﺲ ﺧﻮاھﺪ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻋﻄﺎء ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻗﺼﻪ ﮐﺮده‬
‫ۡ ۡ َ‬ ‫َ ُۡ‬ ‫ََ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪َ ﴿ :‬ولق ۡد َءات ۡي َنا لق َ� ٰ َن ٱ� ِك َمة﴾ ﺣﮑﻤﺖ ﻋﺒﺎرت از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﮐﺎرھﺎﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺷﮑﺮان ﻧﻌﻤﺖدھﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺛﻨﺎ ﺑﺮ او و ﺻﺮفﮐﺮدن ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ او راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﺻﺮف ﮐﺮده ﺷﻮد ﺑﺎ ﺷﻌﻮر و آ ﮔﺎھﯽ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺑﻪ ذاﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﻪ وی ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر زﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺛﻨﺎی او ﺟﺮﯾﺎن‬
‫َ ۡ ُ َ َّ َ ۡ ُ ۡ‬
‫سهِ﴾‪ :‬و ھﺮﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺟﺰ اﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َمن �شك ۡر فإِ� َما �شك ُر �ِ َف ِ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮای ﻧﻔﻊ ﺧﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﮐﻪ ﺧﺪای را ﺷﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﻔﺎد آن ﺷﮑﺮ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻮد ﺷﮑﺮ ﮔﻮﯾﻨﺪه ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺷﮑﺮ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ را زﯾﺎد و آن را از زوال ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد‪،‬‬
‫َ َ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َّ ُ‬
‫�دن� ۡمۖ﴾ ]إﺑﺮاھﯿﻢ‪» .[۷ :‬اﮔﺮﺷﮑﺮ ﺑﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬ل�ِن شكر�م �زِ‬
‫َ َ َ َ َّ َّ َ َ ٌّ َ ‪ٞ‬‬ ‫ََ‬
‫� �ِيد﴾‪ :‬و ھﺮﮐﻪ‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ زﯾﺎد ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ«‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ومن �فر فإِن ٱ� غ ِ‬
‫ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯽﻧﯿﺎز و ﺳﺘﻮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺷﮑﺮ‬
‫ﺧﺪا را ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻖ ﺑﯽﻧﯿﺎز اﺳﺖ و در اﻓﻌﺎل و ﮐﺮدار ﺧﻮد ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ۡ َ َ ُۡ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬ذ قال لق َ� ٰ ُن ِ�بۡنِهِۦ َوه َو يَعِظ ُه﴾‪ :‬و ﯾﺎد ﮐﻦ ﭼﻮن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﻘﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﺴﺮ‬
‫ﺧﻮد و او را ﭘﻨﺪ ﻣﯽداد ﻧﺎم ﭘﺴﺮ او ﺑﺎران ﯾﺎ اﻧﻌﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺑﺮاﯾﺶ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ‬
‫َّ‬ ‫َ ٰ ُ َ َّ َ ُ ۡ ۡ‬
‫�ك ب ِٱ�ِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬دﯾﮕﺮی را از آﻟﮫﻪ ﺑﺎﻃﻠﻪ‬ ‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬ب� � � ِ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﺷﺮکآوردن ﺳﺘﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺷﺮک‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫در ﻏﯿﺮ ﺟﺎﯾﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﺒﺎدت ﺗﻨﮫﺎ ذات ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر‬
‫روزیدھﻨﺪۀ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻣﯿﺮاﻧﻨﺪه‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪه و ﺿﺮر رﺳﺎﻧﻨﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻠﻖﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬روزیدھﻨﺪه زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻣﯿﺮاﻧﻨﺪه‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪه و ﺿﺮررﺳﺎﻧﻨﺪه دﯾﮕﺮی وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻇﻠﻤﯽ؟ از اﯾﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫يم﴾‪ :‬ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﺷﺮک ﺳﺘﻢ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ل� َك لَ ُظ ۡل ٌم َع ِظ ‪ٞ‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ ّ ِ ۡ‬
‫ِ‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو آﯾﺖ ﺷﺮﯾﻒ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻟﻘﻤﺎن ﺑﻨﺪۀ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﻠﻢ و‬
‫ﺣﮑﻤﺖ را ارزاﻧﯽ ﻓﺮﻣﻮده و از ﺳﺨﻨﺎن ﺣﮑﻤﺖآﻣﯿﺰ اﯾﺸﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
 ‫‪٤٧١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫»ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮﻧﺪۀ آن اﻧﺪک‪ .‬ﺧﻮﺑﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎرۀ ﮔﻮﺷﺖ در ﺑﺪن‬

‫اﻧﺴﺎن دل و زﺑﺎﻧﺶ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺎﭘﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎره ﮔﻮﺷﺖ در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎز ھﻢ دل و‬
‫زﺑﺎﻧﺶ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﭘﺎک ﺑﺎﺷﻨﺪ از ھﺮﭼﯿﺰ ﺑﮫﺘﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ھﻤﭽﻨﺎن‬
‫از ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺪﺗﺮ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از وﺟﯿﺒﮥ ﺗﺮﺑﯿﺖ اوﻻد آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻣﻮﻋﻈﻪ و آﻧﭽﻪ را‬
‫از ﻋﻠﻮم ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ دھﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را از ﺷﺮک و ذﺑﺢ و ﻧﺬر ﺑﻪ ﻧﺎم ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﯿﻢ ده و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺘﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ آن ﺑﺮ ھﻤﯿﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻤﯿﺮد داﺧﻞ ﺟﻨﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮک ﻇﻠﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‬

‫ﻚ‪ِ ،‬إ َّ� َﻤﺎ ُﻫ َﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮاد از‬ ‫َْ َ َ َ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻟيﺲ ذل ِ‬
‫ﻻﺑْ ِﻨ ِﻪ آن‪ ،‬ﺷﺮک اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻟﻘﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ِّ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ ْ َ ُ‬
‫الﺮﺸك‪ ،‬ألﻢ �ﺴﻤﻌﻮا ﻣﺎ ﻗﺎل ﻟﻘﻤﺎن ِ‬
‫ﺎ� إ َّن ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﺸﻨﯿﺪﯾﺪ ﮐﻪ او را ﻧﺼﯿﺤﺖ‬ ‫َ ْ َ َ ُ ُ َ ُ َ َّ َ ُ ْ ْ َّ‬
‫ﺮﺸك ﺑِ ِ ِ‬ ‫وﻫﻮ ﻳ ِﻌﻈﻪ )ﻳﺎ �� ﻻ � ِ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ای ﻓﺮزﻧﺪم! ﺑﺮای ﺧﺪا ﺷﺮﯾﮏ‬ ‫الﺮﺸ َك ﻟَ ُﻈﻠْ ٌﻢ َﻋﻈ ٌ‬
‫ﻴﻢ(‪.‬‬ ‫ِّ ْ‬
‫ِ‬
‫ﻣﮕﯿﺮ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮک ﺳﺘﻢ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ُ ۡ ُ َ َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﻪ ﺳﻮرۀ اﻧﻌﺎم ﴿ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا ْ َول َ ۡم يَ ۡلب ُس ٓوا ْ إ َ‬
‫ي� ٰ َن ُهم بِظل ٍ� أ ْو ٰٓ��ِك‬‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ َۡ‬
‫ل ُه ُم ٱ� ۡم ُن َوهم ُّم ۡه َت ُدون‪] ﴾٨٢‬اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۸۲ :‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺎ ﻇﻠﻢ ﻧﯿﺎﻣﯿﺨﺘﻨﺪ‪،‬آﻧﺎن‪ ،‬ھﺪاﯾﺖﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ«‪ .‬ﻧﺎزل ﺷﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺣﺴﺎس ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﮐﺮده‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﺪاﻣﯿﮏ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻇﻠﻢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ھﺪف از آن ﻇﻠﻢ‪،‬‬
‫ﺗﺮک واﺟﺐ ﯾﺎ اﻧﺠﺎمدادن ﻓﻌﻞ ﺣﺮام ﯾﺎ ﻣﮑﺮوه ﯾﺎ ﺿﺎﯾﻊﮐﺮدن ﺳﻨﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮاد از‬
‫ﻇﻠﻢ‪ ،‬آﻣﯿﺨﺘﻦ اﯾﻤﺎن ﺑﺎ ﺷﺮک در رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ﮐﺴﯽ را‬
‫ﺧﺎﻟﻖ ﯾﺎ رازق و ﻣﺪﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ داﻧﺴﺘﻪ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ﮐﺴﯽ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﻮده و در ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻣﺨﺘﺺ ﺧﺪا‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺷﺮﮐﺖ داده ﺷﻮد ﯾﺎ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺑﺮای ﺗﻘﺮب ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ذﺑﺢ ﯾﺎ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ْ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﯾﺎ ﺻﻔﺖ ﮐﻨﺪ‪َ » .‬وﻫ َﻮ ﻳَ ِﻌ ُﻈ ُﻪ«‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻟﻘﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﺗﻌﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎرھﺎ دﺳﺘﻮر داده و از ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎزﻣﯽداﺷﺖ‪» .‬ﻳَﺎ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٧٢‬‬

‫�«‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻓﺮزﻧﺪش و اﻇﮫﺎر ﻟﻄﻒ و دﻟﺴﻮزی‪ ،‬ﺻﯿﻐﻪ ﺗﺼﻐﯿﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﺮد‬ ‫ُ� َ َّ‬
‫َ ُ ْ ْ َّ‬
‫ﺎ�«‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻟﻘﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪش را از ﺷﺮک‬ ‫ﺮﺸك ﺑِ ِ‬
‫و ﮔﺮﻧﻪ »ﻳﺎ إﺑ�« ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ‪» :‬ﻻ � ِ‬
‫َّ‬
‫در رﺑﻮﺑﯿﺖ و اﻟﻮھﯿﺖ و ﺷﺮک در اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﮫﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﴿إِن‬
‫يم﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن‪» .[۱۳ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺷﺮک ﻇﻠﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ«‪ .‬ﻇﺎﻟﻤﺎن در ھﯿﭻ‬ ‫ل� َك لَ ُظ ۡل ٌم َع ِظ ‪ٞ‬‬
‫ٱ ِّ ۡ‬
‫ﺣﺎﻟﯽ از اﺣﻮال ﺑﻪ ﻧﺠﺎت از دوزخ و دﺧﻮل ﺑﮫﺸﺖ رﺳﺘﮕﺎر ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮری واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬
‫اﺣﺴﻦ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از ﺷﺮک‪ ،‬ھﺮ ﮔﻨﺎھﯽ را ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮد و از ﺷﺮک ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ دوزخ اﺳﺖ‬
‫َ‬
‫َ ٓ‬ ‫ُ َ َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫� َ� َ� ۡغ ِف ُر أن � ُ ۡ َ‬
‫� َك بِهِۦ َو َ�غفِ ُر َما دون �ٰل ِك ل َِمن �َشا ُ ۚء‬ ‫ﭼﻮن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ۡ‬
‫ى إ� ًما َع ِظ ً‬ ‫ََ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ُ ۡ ۡ َّ َ َ‬
‫يما‪] ﴾٤٨‬اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۴۸ :‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ اﯾﻦ را ﮐﻪ‬ ‫�ك ب ِٱ�ِ �ق ِد ٱ�� ٰٓ ِ‬ ‫ومن � ِ‬
‫ﺑﻪ او ﺷﺮک ورزﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽآﻣﺮزد و ﺟﺰ ﺷﺮک را ﺑﺮای ھﺮ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬و ھﺮ‬
‫ﮐﺲ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﺷﺮک ورزد‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺑﺮای‬
‫ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ذﺑﺢ ﯾﺎ ﻧﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺸﺮک ﻧﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او را ارﺷﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ دﻋﺎ ﯾﺎ ذﺑﺢ و ﻧﺬر ﺗﻮ ﺷﺮک اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺮدد و آن را رھﺎ ﮐﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از آ ﮔﺎھﯽ ﺑﺮ آن ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﺻﺮار ورزﯾﺪ ﻣﺸﺮک و از اھﻞ دوزخ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪا أ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ۡ َ َ َ َّ َ َ ُ ٓ ْ َّ َّ َ ُ‬
‫)‪ (۷۲‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪ آﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪا‬ ‫� ه َو‬ ‫﴿لقد �فر ٱ�ِين قالوا إِن ٱ‬
‫ﻣﺴﯿﺢ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮﯾﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺢ‬
‫�‬ ‫ِيح ٱ ۡ� ُن َم ۡر َ� َمۖ َوقَ َال ٱل ۡ َمس ُ‬
‫ِيح َ� ٰ َب ِ ٓ‬ ‫ٱل ۡ َمس ُ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ! ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪا‬ ‫ُ َّ‬ ‫ۡ َ ٰٓ َ ۡ ُ ُ ْ َّ َ ّ‬
‫� َر ِ� َو َر َّ�� ۡمۖ إِن ُهۥ‬ ‫إِس�ءِيل ٱ�بدوا ٱ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﯽ‬
‫َّ َ َ ۡ َ َّ َ َّ ُ َ َۡ‬ ‫َ ُۡ ۡ‬
‫�ك ب ِٱ�ِ �قد حرم ٱ� عليهِ‬ ‫من � ِ‬
 ‫‪٤٧٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫� م ِۡن ﮐﻪ ﺷﺮک ورزد ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺮام‬ ‫ۡ َ َّ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ ُ َ َ َّ‬

‫ِل�ٰلِم َ‬
‫ِ‬ ‫ٱ�نة ومأوٮه ٱ�ار ۖ وما ل‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﺮ او ﺑﮫﺸﺖ را‪ ،‬و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ آﺗﺶ‬ ‫َ َ‬
‫أنصارٖ‪] ﴾٧٢‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۷۲ :‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﻧﯿﺴﺖ ﺳﺘﮑﺎران را ﯾﺎراﻧﯽ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﮥ ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﻋﯿﺴﯽ را ﺧﺪا‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬روح ﺧﺪا در او ﺣﻠﻮل ﮐﺮده و ﻋﯿﺴﯽ ﺧﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻃﺎﯾﻔﻪ از‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﯿﺎن ھﺴﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن در اﺻﻞ ﺳﻪ ﻃﺎﯾﻔﻪاﻧﺪ‪ -۱ :‬ﻣﻠﮑﯿﻪ‪ -۲ .‬ﯾﻌﻘﻮﺑﯿﻪ‪ -۳ .‬ﻧﺴﻄﻮرﯾﻪ‪.‬‬
‫ھﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ از آنھﺎ ﻃﺎﯾﻔﮥ دﯾﮕﺮ را ﺗﮑﻔﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎن‬
‫ﺳﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺮﯾﻢ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َّ َ ۡ َ َ َّ َ َ ُ ْ َّ َّ َ َ ُ َ َ َ َ َ ۡ َ َّ ٓ َ ‪ٞ َ ٞ‬‬
‫﴿لقد �ف َر ٱ�ِين قال ٓوا إِن ٱ� ثال ِث ث�ٰثةٖ � وما مِن إِ� ٰ ٍه إِ� إِ�ٰه �ٰح ۚ‬
‫ِد﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۷۳ :‬‬
‫»ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ آﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬و ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ ﺟﺰ‬
‫�ذ قَ َال ٱ َّ ُ‬
‫�‬
‫ۡ‬
‫ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻖ وﺟﻮد ﻧﺪارد«‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ از ﻋﯿﺴﯽ ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ‪﴿ :‬‬
‫َّ َ َ ُ ۡ َ َ‬
‫�ٰ َنك‬ ‫ون ٱ�ِۖ قال سب‬
‫ُ‬
‫د‬ ‫ِن‬
‫م‬ ‫�‬
‫َ ُ ّ َ َٰ َ ۡ‬
‫ه‬ ‫�‬ ‫إ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫أ‬‫و‬ ‫و�‬
‫َّ ُ‬
‫ِذ‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫اس‬ ‫ِ‬ ‫ت ل َّ‬
‫ِلن‬ ‫ي� ٱ ۡ� َن َم ۡر َ� َم َءأَ َ‬
‫نت قُ ۡل َ‬ ‫َ�ٰع َ‬
‫ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َۡ‬ ‫َ َ‬ ‫ََ َ‬ ‫ُ ُ ُۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ون ٓ ۡ ُ َ َ َ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ‬
‫نت قل ُت ُهۥ �ق ۡد عل ِۡم َت ُه ۚۥ � ۡعل ُم َما ِ� �ف ِ�‬ ‫ق إِن ك‬ ‫� أن أقول ما لي َس ِ� ِ� ٍ �‬ ‫م ا ي� ِ‬
‫ُ‬ ‫َ ۡ َ َّ َ َ َ َ َّ ٰ ُ ۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ََٓ َ ۡ َ‬
‫وب‪] ﴾١١٦‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۱۱۶ :‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫و� أعلم ما ِ� �فسِكۚ إِنك أنت ع�م ٱلغي ِ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ای ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﯾﻢ! آﯾﺎ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﻣﻦ و ﻣﺎدرم را ﻣﻌﺒﻮد‬
‫ﻗﺮار دھﯿﺪ؟« ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﭘﺎک و ﻣﻨﺰھﯽ؛ ﻣﻦ ﺣﻖ ﻧﺪارم ﭼﯿﺰی ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪام ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﺧﻮد از آن آ ﮔﺎھﯽ‪ .‬ﺗﻮ از آﻧﭽﻪ در درون ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬آ ﮔﺎھﯽ و ﻣﻦ از‬
‫اﺳﺮاری ﮐﻪ ﻧﺰد ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬آ ﮔﺎھﯽ ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺗﻮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﺳﺮار و اﻣﻮر ﻏﯿﺐ را ﻣﯽداﻧﯽ«‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺧﻮد را ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﺎﻃﻠﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﺮک‬
‫َ‬
‫ب َو َج َعل ِ�‬ ‫� ٱ ۡلك َِ�ٰ َ‬
‫دﻋﻮت ﮐﻨﺪ و در روز ﺗﻮﻟﺪش ﻣﯽﮔﻔﺖ‪﴿ :‬قَ َال إ ِ ِّ� َ� ۡب ُد ٱ َّ�ِ َءاتَى ٰ ِ َ‬
‫َّ َ ٰ َ َّ َ ٰ َ ُ ۡ ُ ٗ‬ ‫َ َ َ َ ُ َ ًَ َۡ َ َ ُ ُ َ َ‬ ‫َ ٗ‬
‫ت َح ّيا‪َ ٣١‬و َ� َّرۢ�‬ ‫نت َوأ ۡو� ٰ ِ� ب ِٱلصلوة ِ وٱلزكوة ِ ما دم‬ ‫نب ِ ّيا‪ ٣٠‬وجعل ِ� مبار� ��ن ما ك‬
‫َ َّ ٗ َ ٗ‬ ‫َ َۡ ۡ‬
‫ار� شقِ ّيا‪] ﴾٣٢‬ﻣﺮﯾﻢ‪» .[۳۲-۳۰ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﺑﻨﺪۀ ﺧﺎص ﺧﺪاﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ب ِ َ� ٰ ِ َ� ِ� َول ۡم � َعل ِ� جب‬
‫ﻣﻦ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﺷﺮف ﻧﺒﻮت ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﺮا ھﺮﮐﺠﺎ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﺮای ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن ﻣﺎﯾﻪ ﺑﺮﮐﺖ و‬
‫رﺣﻤﺖ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و ﺗﺎ زﻧﺪهام ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت ﺳﻔﺎرش ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﺗﻮﺻﯿﻪ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻣﻦ را ﺳﺘﻤﮑﺎر و ﺷﻘﯽ ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ«‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﻋﺒﺎدت‬
‫ُ َّ‬ ‫َ ٰ َ ٓ ۡ َ ٰٓ َ ۡ ُ ُ ْ َّ َ ّ‬
‫� َر ِ� َو َر َّ�� ۡمۖ إِن ُهۥ َمن‬ ‫ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ دﻋﻮت ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪�﴿ :‬ب ِ� إِس�ءِيل ٱ�بدوا ٱ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٧٤‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ار َو َما ل ِل�ٰلِم َ‬
‫� م ِۡن أ َ‬ ‫ۡ‬‫َ ُ‬ ‫ۡ َّ َ‬ ‫ََ‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ َ َ ۡ‬
‫��ك بٱ�ِ �قد َح َّرم ٱ ُ‬ ‫ُۡ ۡ‬
‫نصارٖ﴾ »ای ﺑﻨﯽ‬ ‫ِ‬ ‫� عل ۡيهِ ٱ َ‬
‫�نة َومأ َوٮٰه ٱ�َّ ُ ۖ‬ ‫ِ ِ‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ! ﺧﺪاﯾﯽ را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر ﻣﻦ و ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ او ﺷﺮک آورد‪ ،‬ﺧﺪا‬
‫ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮ او ﺣﺮام ﮐﺮده و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ آﺗﺶ دوزخ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺳﺘﻤﮑﺎران ﯾﺎران و‬
‫ﯾﺎوری ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را از دوزخ ﻧﺠﺎت دھﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آن را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺑﻄﻮر ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺼﺎری ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از آنھﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﻨﺪ و دﯾﻦ اﺳﻼم و ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﻧﭙﺬﯾﺮد و ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻣﺸﺮوع ﻋﺒﺎدت ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮده و در ﺟﮫﻨﻢ ﺟﺎوﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ده‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺺ ﯾﺎ ﻋﺠﺰ ﯾﺎ ﺟﮫﻞ و ﯾﺎ ﻇﻠﻢ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻨﺴﻮب ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪه از ﻣﻠﺖ اﺳﻼم ﺧﺎرج اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺮک در ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮک در رﺑﻮﺑﯿﺖ و اﺳﻤﺎء‬
‫و ﺻﻔﺎت ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ و ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮک ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻠﻮد در ﺟﮫﻨﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺮ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪاﻧﺪ‪ -۱ :‬ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻨﺪه و ﺧﺪا ﮐﻪ آن‬
‫را ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ -۲ .‬ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻨﺪه و ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺧﺪا ﭼﯿﺰی از آن را‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ‪ -۳ .‬ﮔﻨﺎھﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا آن را ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮک اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮدن ﺑﺮ اﯾﻤﺎن و ﻋﻘﯿﺪه ﺗﻮﺣﯿﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬ ‫ا�ُ‬ ‫َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َّ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﻦ ﺷ ِﻬﺪ أن ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ‬
‫َ‬ ‫َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ ً‬
‫ﺧﺪای ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﯾﮑﺘﺎ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ‬ ‫ﻪﻟ‪َ ،‬وأن � َّﻤﺪا �ﺒْ ُﺪ ُه‬ ‫ﺮﺷ�ﻚ‬ ‫وﺣﺪه ﻻ َ ِ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ و ﻋﯿﺴﯽ‬ ‫َ ْ ُ َّ َ َ ُ ُُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ ُ َ َّ‬
‫ا� ورﺳﻮﻪﻟ‬ ‫ورﺳﻮﻪﻟ‪ ،‬وأن ِﻋيﻰﺴ �ﺒﺪ ِ‬
‫ٌ ُْ‬ ‫َ ُ ََْ َ َ‬
‫َو�ِ َﻤﺘُﻪ ‪ ،‬أﻟﻘﺎﻫﺎ إِﻰﻟ َم ْﺮ َ� َﻢ‪َ ،‬و ُروح ِﻣﻨﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل و روح ﺧﺪا و ﮐﻠﻤﻪ اوﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮﯾﻢ اﻟﻘﺎء ﮐﺮده و ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺟﻨﺖ‬ ‫َ ْ َ َّ ُ َ ٌّ َ َّ ُ َ ٌّ َ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َّ َ‬
‫ا� اﺠﻟَﻨﺔ‬ ‫واﺠﻟﻨﺔ ﺣﻖ واﻨﻟﺎر ﺣﻖ‪ ،‬أدﺧﻠﻪ‬
‫و دوزخ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺑﺎ آن ﻋﻤﻠﯽ دارد ﺧﺪا او‬ ‫ْ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫َﻰﻠﻋ َﻣﺎ ﺎﻛن ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﻤ ِﻞ‪.‬‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫‪٤٧٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ﺷﻮال‬
‫ُ‬ ‫َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ‬
‫ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﻣﻦ ﺷ ِﻬﺪ أن ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا� وﺣﺪه ﻻ ِ‬
‫َ‬
‫راهھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻤﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺒﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﻼﺋﮑﻪ و اھﻞ ﻋﻠﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ش ِه َد‬
‫ۡ‬ ‫َّ ُ َ َّ ُ َ ٓ َ ٰ َ َّ ُ َ َ ۡ َ َ ٰٓ َ ُ ُ ُ ْ ۡ ۡ َ ٓ‬
‫ط﴾ ]آل ﻋﻤﺮان‪» .[۱۸ :‬اﻟﻠﻪ ﮐﻪ‬ ‫��ِكة َوأ ْولوا ٱلعِل ِم قا� ِ َمۢ� ب ِٱل ِق ۡس ِ �‬ ‫ٱ� �نهۥ � إِ�ه إِ� هو وٱلم‬
‫ھﻤﻮاره اﻣﻮر ھﺴﺘﯽ را ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ ﺟﺰ او‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺻﺎﺣﺒﺎن داﻧﺶ ﻧﯿﺰ ھﻤﯿﻨﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮاھﯽ ﻣﯽدھﻨﺪ«‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و اھﻞ ﻋﻠﻢ ﮐﻪ داﻧﺎﺗﺮ از ھﻤﻪﺷﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و در رأس ھﻤﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﯿﺰ از راه ﺗﺪﺑﺮ در ﮐﺎﺋﻨﺎت ﮐﻪ ﺧﻮد دﻟﯿﻞ روﺷﻦ ﺑﺮ وﺟﻮد ﺧﺎﻟﻖ ﯾﮕﺎﻧﻪ و ﻣﻌﺒﻮد‬
‫ﺑﺮﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ذاﺗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﯽھﻤﺘﺎ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ آن ﺷﮫﺎدت‬
‫داده ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﻢ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ و در‬
‫رﺑﻮﺑﯿﺖ و ﻋﺒﺎدات و اﺳﻤﺎء و ﺻﻔﺎﺗﺶ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﯾﻘﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﮫﺎدت دھﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ وﺣﯽ و ﻗﺮآن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪه و‬
‫ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ و روﺣﯽ از او ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﯾﻢ‬
‫َ َ‬ ‫َ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َّ َ َ‬
‫ا� اﺠﻟَﻨﺔ َﻰﻠﻋ َﻣﺎ ﺎﻛن‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﻧﯿﺰ ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺸﺖ و دوزخ ﺣﻖ اﺳﺖ‪» ،‬أدﺧﻠﻪ‬
‫ْ‬
‫ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﻤ ِﻞ«‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ھﻤﺎن ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ او را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه‬
‫ﻋﻤﻠﺶ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زﯾﺎد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ً‬
‫ﺷﮫﺎدتھﺎی ﺑﺪھﺪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮑﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻋﻤﻞ ﺧﻮب و ﺑﺪ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪث را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﯽ ﺑﺨﻮان و ﺑﻪ ﻗﺪر ﻻزم آن را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﺎ ﺟﻼل و ﮐﻤﺎﻟﺶ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺑﻪ آن ﮔﻮاھﯽ دھﺪ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻞ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک آورده ﯾﺎ آﺷﮑﺎر ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﺎن دﺳﺖ ﺑﯿﺎﻻﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ »ﮐﻠﻤﺔ اﻟﻠﻪ« اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ‬
‫َّ َ َ‬
‫ﺗﮑﻮﯾﻦ »ﮐﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺎش( آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن َمثل‬
‫ُ‬
‫ُ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َ ُ ُ‬ ‫َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ‬ ‫ع َ ٰ‬
‫�ۥ �ن � َيكون‪] ﴾٥٩‬آل‬ ‫ِي� عِند ٱ�ِ كمث ِل ءادم ۖ خلقهۥ مِن تر ٖ‬
‫اب �م قال‬
‫ﻋﻤﺮان‪» .[۵۹ :‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺮای اﻟﻠﻪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶ آدم ﺑﻮد ﮐﻪ او را از‬
‫ﺧﺎک آﻓﺮﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺎ؛ ﭘﺲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٧٦‬‬

‫ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ روح ﻣﻨﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ را اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎ در ﮔﺮﯾﺒﺎن‬
‫ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺪﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻔﺨﻪ در او ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷‬
‫ﭘﯿﺪا ﺷﻮد و در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ در ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ ﻗﺮار دارﯾﻢ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۵‬و )ﭘﺮوردﮔﺎر( ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن را آﻓﺮﯾﺪ ﮐﻪ در‬ ‫ِيها د ِۡفء‪ٞ‬‬ ‫� ۡم � َ‬ ‫َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ َ َ َ اۖ َ ُ‬
‫﴿وٱ�ن�م خلقه ل‬
‫آﻧﮫﺎ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﭘﻮﺷﺶ و ﻣﻨﺎﻓﻊ دﯾﮕﺮی وﺟﻮد‬ ‫� ۡم � َ‬ ‫َ َ َٰ ُ َ ۡ َ َۡ ُ ُ َ َ َ ُ‬
‫ِيها‬ ‫وم�فِع ومِنها تأ�لون‪ ٥‬ول‬
‫دارد و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﮫﺎ را ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ‪ (۶) .‬و‬ ‫َ ُ ُ َ َ َ َۡ َ َ‬ ‫ََ ٌ‬
‫� ُحون‪٦‬‬ ‫�ال حِ� ت ِر�حون وحِ� �‬
‫ﺑﺮای ﺷﻤﺎ در ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﮐﻪ ھﻨﮕﺎم ﺷﺐ آﻧﮫﺎ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ ۡ َ ُ ُ ْ‬
‫را )از ﭼﺮا( ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﺑﺎﻣﺪاد ﮐﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫� لم ت�ونوا‬ ‫و� ِمل ��قال�م إِ� ب ٖ‬
‫�مۡ‬ ‫َّ َ َّ ُ‬ ‫ّ َۡ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫را ﺑﻪ ﭼﺮا ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻮه و زﯾﺒﺎﯾﯽ‬ ‫س إِن ر�‬ ‫�ٰلِغِيهِ إِ� �ِشِ ِق ٱ�نف ِ �‬
‫ۡ َ َ‬ ‫َ َۡ َ‬ ‫َ ‪ٞ‬‬
‫اﺳﺖ‪ (۷) .‬و ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺎرھﺎی ﺳﻨﮕﯿﻨﺘﺎن‬ ‫� ۡيل َوٱ�ِغال‬ ‫ل َر ُءوف َّرحِي ‪ٞ‬م‪ ٧‬وٱ‬
‫َ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫َ َۡ َ َ ۡ َ ُ َ َ َ ٗ‬
‫�نة ۚ َو َ�خل ُق َما �‬
‫را ﺑﻪ ﺷﮫﺮی ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ رﻧﺞ‬
‫وٱ� ِم� ل ِ�كبوها وزِ‬
‫و ﺳﺨﺘﯽ ﻓﺮاوان ﺑﻪ آن ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﯽﮔﻤﺎن‬ ‫ََۡ َ‬
‫�عل ُمون‪] ﴾٨‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۸-۵ :‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن رؤوف و ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ (۸) .‬و‬
‫اﺳﺐھﺎ و ﻗﺎﻃﺮھﺎ و اﻻغھﺎ را آﻓﺮﯾﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺳﻮارﺷﺎن ﺷﻮﯾﺪ و زﯾﻨﺘﯽ )ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫و )ﭘﺮوردﮔﺎر( ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ ۡ َۡ َٰ َ َ ََ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬وٱ�ن�م خلقها﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﻈﺎھﺮ رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻋﺒﻮدﯾﺖ وی ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺧﺪا ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺣﯿﻮاﻧﺎت اﺳﺖ ھﻤﭽﻮن ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﮔﺎو‬
‫َ ُ ۡ َ ۡ‬
‫ِيها دِفء‪ .﴾ٞ‬ھﺮﭼﻪ از ﭘﺸﻢ و ﮐﺮک و ﻣﻮی آنھﺎ ﻟﺒﺎس و‬ ‫و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ ﴿ل�م �‬
‫ﻓﺮش ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬و َم َ�ٰفِ ُع﴾‪ :‬و اﺳﺘﻔﺎدهھﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٧٨‬‬

‫ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺷﯿﺮ و ﮔﻮﺷﺖ آن ﺑﮫﺮهﺑﺮداری ﺷﺪه و ﺑﺮای ﺳﻮاری ﻧﯿﺰ از آنھﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫� ٌال ح َ‬
‫ِيها َ َ‬ ‫ََ ُ‬
‫� ۡم � َ‬ ‫ۡ َۡ ُ ُ َ‬
‫ِ�‬ ‫﴿ َومِن َها تأ�لون﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ از ﮔﻮﺷﺖﺷﺎن ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ‪﴿ :‬ول‬
‫ُ ُ َ َ َ َۡ َ َ‬
‫� ُحون‪ :﴾٦‬و ﺑﺮاﯾﺘﺎن در ﺷﺎﻣﮕﺎھﺎن ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت از ﭼﺮاﮔﺎه ﺑﻪ ﺧﻮاﺑﮕﺎه‬ ‫ت ِر�حون وحِ� �‬
‫و ﺻﺒﺤﮕﺎھﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺮاﮔﺎه ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮهاﯾﺴﺖ دﻟﻨﺸﯿﻦ و زﯾﺒﺎ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َۡ ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ ُ ُ ْ‬
‫� ل ۡم ت�ونوا َ�ٰل ِ ِغيهِ إِ� �ِشِ ّ ِق ٱ�نف ِس﴾‪ :‬و ﺑﺎرھﺎی ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫﴿و� ِمل ��قال�م إِ� ب ٖ‬
‫ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺪون ﻣﺸﻘﺖ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ از ﺷﮫﺮی ﺑﻪ ﺷﮫﺮ‬
‫وف َّرح ‪ٞ‬‬ ‫َّ َ َّ ُ ۡ َ َ ُ ‪ٞ‬‬
‫ِيم﴾‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رؤف و‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ‪﴿ :‬إِن ر��م لرء‬
‫ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﺸﺎنھﺎﯾﺶ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و رﻓﻊ‬
‫ﻧﯿﺎز ﺷﻤﺎ آﻓﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫ۡ‬
‫َ ََۡ َ ۡ َ َ َ َ َ َۡ َُ َ َ َٗ‬ ‫ۡ‬
‫�نة﴾‪ :‬واﺳﺐ و اﺳﺘﺮ و اﻻغ را‬ ‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬وٱ�يل وٱ�ِغال وٱ� ِم� ل ِ�كبوها وزِ‬
‫َ َ َ َ‬ ‫ۡ ُ‬
‫ﺑﺮای ﺳﻮاری و زﯾﻨﺖﺗﺎن آﻓﺮﯾﺪ‪َ ﴿ .‬و َ�خل ُق َما � � ۡعل ُمون﴾‪ :‬وﭼﯿﺰھﺎی ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ھﻨﻮز‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺧﻮاھﺪ آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦھﺎی ﺳﻮاری و ﻗﻄﺎرھﺎ و ھﻮاﭘﯿﻤﺎھﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪا آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮای اوﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖھﺎی ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻻزم ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر اﯾﻦ ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺎن و ﺑﺨﺸﻨﺪۀ اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖھﺎ ﺳﺰاوار‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻨﮫﺎ او را ﺑﭙﺮﺳﺘﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ »ﺧﯿﻞ و ﺑﻐﺎل و ﺣﻤﯿﺮ« را ﺟﺪا از اﻧﻌﺎم ذﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬اﺷﺎره‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﺮوهﺑﻮدن ﮔﻮﺷﺖ اﺳﭗ و از اﯾﻨﺠﺎ اﺧﺘﻼف در ﺟﻮاز و ﻋﺪم ﺟﻮاز‬
‫ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ اﺳﭗ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ زﯾﻨﺖ و آراﯾﺶ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺨﺼﻮص زنھﺎﺳﺖ و‬
‫ﺑﺮای ﻣﺮدھﺎ ﻓﻘﻂ زﯾﻨﺖ ﻟﺒﺎس اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را از اﻋﺠﺎز ﻗﺮآن ﺧﺒﺮ ده‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ در‬
‫آﯾﻨﺪه ﮐﻪ در وﻗﺖ ﻧﺰول ﻗﺮآن ھﻨﻮز ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻗﻄﺎرھﺎ و‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦھﺎ و ھﻮاﭘﯿﻤﺎھﺎ و ﺳﻔﯿﻨﻪھﺎی ﻓﻀﺎﯾﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺖ‬
‫َ َ َ َ‬ ‫ۡ ُ‬
‫﴿ َو َ�خل ُق َما � � ۡعل ُمون﴾ ﺑﺪان اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٧٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺣﯿﻮانﻫﺎی ﺣﺮامﮔﻮﺷﺖ‬

‫ﺮﺳ ْ�ﺘُ ْﻢ ِﻰﻓ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ای ﻣﺮدم! ﺷﻤﺎ ﺷﺘﺎب‬ ‫� ْﻢ ﻗَ ْﺪ أَ ْ َ‬ ‫َ ُّ َ َّ ُ َّ ُ‬
‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪�� :‬ﻬﺎ اﻨﻟﺎس ِإﻧ‬
‫ﻳﻦ ﮐﺮدﯾﺪ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎغھﺎی ﯾﮫﻮد‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ‬ ‫َ ُ َ َ َ َ َ ُّ ْ َ ُ ْ ُ َ َ‬
‫ﺎﻫ ِﺪ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ‬
‫ﺤﺗﻞ أمﻮال الﻤﻌ‬ ‫ﺣﻈﺎﺋِ ِﺮ �ﻬﻮد أﻻ ﻻ ِ‬
‫َّ َ ِّ َ َ َ َ ٌ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ ُ ْ‬
‫اﺤﻟ ُ ُﻤﺮ ﮐﻪ ﻣﺎلھﺎی اھﻞ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ِ‬ ‫إِﻻ ِﺤﺑﻘﻬﺎ وﺣﺮام ﻋﻠﻴ�ﻢ ﺤﻟﻮم‬
‫َ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫َ‬ ‫َ ْ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ِّ‬
‫ﺎب ِﻣﻦ‬ ‫ٍ‬ ‫ﻧ‬ ‫ى‬ ‫ذ‬‫اﻷﻫ ِﻠﻴ ِﺔ وﺧﻴ ِﻠﻬﺎ و�ِﻐﺎلِﻬﺎ و ِ‬
‫�‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫� ذى �ْﻠَﺐ ﻣ َﻦ َّ‬
‫اﻟﻄ ْ‬ ‫ُ ِّ‬
‫الﺴﺒَ ِ‬
‫ِّ‬
‫�‪.‬‬‫ِ‬ ‫ﺎع َو ِ ِ ٍ ِ‬
‫ﺧﺮھﺎی اھﻠﯽ و اﺳﺐھﺎ وﻗﺎﻃﺮھﺎ‪ .‬ھﺮ‬
‫ﺣﯿﻮان درﻧﺪه ﻧﯿﺶدار و ھﺮ ﭘﺮﻧﺪه ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﮕﺎل دارد‪.‬‬
‫)رواه اﺣﻤﺪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ای ﻣﺮدم! ﺷﻤﺎ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮﺳﺘﺎنھﺎی ﯾﮫﻮد ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺪون اﺟﺎزهﺷﺎن ﺷﺘﺎب‬
‫ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آنھﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺎھﺪه و ﭘﯿﻤﺎن دارﻧﺪ و ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ آنھﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻣﺎلﺷﺎن درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻋﮫﺪ و‬
‫ﭘﯿﻤﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺨﺸﺶ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺮھﺎی اھﻠﯽ و اﺳﺐھﺎ و ﻗﺎﻃﺮ ھﺎ و ھﺮ درﻧﺪه ﻧﯿﺶداری از‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺜﻞ ﺳﮓھﺎ‪ ،‬ﮔﺮگھﺎ‪ ،‬ﺷﯿﺮھﺎ‪ ،‬ﯾﻮزھﺎ و روﺑﺎهھﺎ و ﭘﻠﻨﮓھﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﭘﺮﻧﺪهھﺎی ﺷﮑﺎری ﻣﺜﻞ ﺑﺎزھﺎ‪ ،‬ﮐﻼغھﺎ و ﺷﺎھﯿﻦھﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺎرۀ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪام ﺑﻦ ﻣﻌﺪﯾﮑﺮب س ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ھﻤﺮاه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ‬
‫وﻟﯿﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﯾﻢ ﻋﺪهای از دوﺳﺘﺎن ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻮﺷﺖ آوردﻧﺪ و اﺳﺐ ﺗﺎﺗﺎری از ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﺳﺐ را ﺑﻪ آنھﺎ دادم و آن را ﺑﺎ رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻧﺰد ﺣﻀﺮت ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺘﻪ و از آن ﺑﭙﺮﺳﻢ‪ .‬ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺘﻢ و از او ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ ،‬در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺟﻨﮓ ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﻋﺪهای از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﺎغھﺎی ﯾﮫﻮد ﺧﯿﺒﺮ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﻋﻼم ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻗﺎﻣﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺴﯽ داﺧﻞ ﺑﮫﺸﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ای ﻣﺮدم! ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﺑﺎغھﺎی ﯾﮫﻮد ﺷﺘﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﻮال ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﭘﯿﻤﺎن دارﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻖ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺮھﺎی اھﻠﯽ و اﺳﺐھﺎ و ﻗﺎﻃﺮ ھﺎ و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﺗﻤﺎم درﻧﺪﮔﺎن ﭼﮫﺎرﭘﺎ و ﭘﺮﻧﺪه‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٨٠‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ و روان ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎلھﺎی ﻣﻌﺎھﺪﯾﻦ و اھﻞ ذﻣﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺮھﺎی اھﻠﯽ اﺳﺐھﺎ و ﻗﺎﻃﺮ ھﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ‬
‫در ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺐ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﺣﺘﯿﺎط در ﻧﺨﻮردن اﺳﺖ و ﮔﺮﻧﻪ در زﻣﺎن‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮرده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﭼﯿﺰی ﺳﺆال ﺷﻮد و ﺣﮑﻢ ﺧﺪا را در آن ﻧﺪاﻧﺪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﺎ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از اھﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﭙﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎت درﻧﺪه ﻧﯿﺶدار و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﭼﻨﮕﺎلدار ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻋﺪل و اﺣﺴﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫﴿إ َّن ٱ َّ َ‬
‫)‪ (۹۰‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ داد و‬ ‫� يَأ ُم ُر بِٱل َع ۡد ِل‬ ‫ِ‬
‫ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ۡ‬
‫اﺣﺴﺎن و دادن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و ﻧﮫﯽ‬
‫�‬ ‫�يتا ِٕي ذِي ٱلق ۡر َ ٰ‬ ‫َ‬ ‫� ِن‬‫َوٱ ِ� ۡح َ ٰ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ از ﻓﺤﺸﺎء و ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و ﺳﺘﻢ و‬ ‫ۡ َ‬ ‫َۡ َ ٓ‬ ‫ََۡ َ ٰ َ‬
‫� ع ِن ٱلف ۡحشاءِ َوٱل ُمنك ِر‬ ‫و�ن‬
‫اﻧﺪرز دھﺪ ﺷﻤﺎ را ﺷﺎﯾﺪ ﯾﺎدآور ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫َ َّ ُ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ۡ ۡ‬
‫� يَعِظ� ۡم ل َعل� ۡم‬ ‫وٱ�َ ِ �‬
‫َ َ َّ َ‬
‫تذك ُرون‪] ﴾٩٠‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۰ :‬‬
‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ ۡ‬
‫� يَأ ُم ُر ب ِٱل َع ۡد ِل﴾‪ :‬از ﺣﻀﺮت ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن س ﺑﺮادر رﺿﺎﻋﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪﴿ :‬إِن ٱ‬
‫ﺣﻀﺮت ﭘﺎﻣﺒﺮج رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در اﺑﺘﺪاء ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﯿﺎء از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج‬
‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ ۡ‬
‫� ِن‪» ﴾....‬آﯾﺖ‬‫� يَأ ُم ُر ب ِٱ ۡل َع ۡد ِل َوٱ ِ� ۡح َ ٰ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم ﻧﻪ از ﺗﻪ دل‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺖ ﴿إِن ٱ‬
‫ﻓﻮق« ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدم و اﯾﻤﺎن در ﻗﻠﺒﻢ ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﺖ را‬
‫ً‬
‫ﺑﺮای وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﺑﺮادرزاده! دوﺑﺎره ﺑﺨﻮان‪ .‬ﻣﺠﺪدا اﯾﻦ آﯾﺖ را‬
‫ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﭘﺲ وﻟﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ اﯾﻦ ﮐﻼم ﻋﺠﯿﺐ و ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ و در آن ﺣﺴﻦ و ﺧﻮﺑﯽ‬
 ‫‪٤٨١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫اﺳﺖ و اﺻﻞ و ﺗﻨﮥ آن ﺑﺮگﺳﺎز و ﺑﺎﻻی آن ﺛﻤﺮدھﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺸﺮ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ ۡ‬
‫� يَأ ُم ُر ب ِٱل َع ۡد ِل﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ھﺮ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ .‬إِن ٱ‬
‫ﭼﯿﺰی ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬آن ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺼﺎف اﺳﺖ‪ .‬و از‬
‫اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﮫﺎ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﺪه و از او ﯾﺎد و ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاری ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن او‬
‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر و ﻧﻌﻤﺖدھﻨﺪه اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ او ﺳﺰاوار ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫روزیدھﻨﺪه و ﻧﻪ ﻣﺎﻟﮏ ھﯿﭻ ﻧﻌﻤﺘﯽ‪ .‬ﻟﺬا ﮐﻠﻤﻪ ﻋﺪل ﺑﻪ »ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ« ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﻏﯿﺮ او ﺳﺰاوار ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ۡ‬
‫� ِن﴾‪ :‬اﺣﺴﺎن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﺋﺾ و ﭘﺮھﯿﺰ از ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺑﺎ درﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ‬ ‫﴿ َوٱ ِ� ۡح َ ٰ‬
‫َٓ‬
‫�يتا ِٕي ذِي‬‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻧﺎﻇﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب و ﻧﯿﮑﻮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ‪﴿ :‬‬
‫ۡ‬
‫�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﻘﻮق ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﮐﻪ از ھﯿﭻ ﻧﻮع ﻧﯿﮑﯽ و ﺻﻠﻪ رﺣﻢ درﯾﻎ‬ ‫ٱل ُق ۡر َ ٰ‬
‫ََۡ َ ٰ َ َۡ َ ٓ‬
‫� ع ِن ٱلف ۡحشاءِ﴾‪ :‬ﻣﺮاد از ﻓﺤﺸﺎء زﻧﺎ و ﻟﻮاط و ھﺮ ﻗﻮل و ﻋﻤﻞ ﺑﺪی‬ ‫ﻧﻮرزد‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ‪﴿ :‬و�ن‬
‫ۡ َ‬
‫ﮐﻪ زﺷﺘﯽ آن آﺷﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ‪َ ﴿ :‬وٱل ُمنك ِر﴾‪ :‬ھﺮﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻓﮑﺮ ﺻﺤﯿﺢ آن را‬
‫َ َۡۡ‬
‫�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪود در ﺗﻤﺎم ﮐﺎرھﺎ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬ ‫ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ‪﴿ :‬وٱ� ِ‬
‫ُ ُ َ َّ ُ َ َ َّ َ‬
‫﴿يَعِظ� ۡم ل َعل� ۡم تذك ُرون﴾‪ :‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ ﺷﻤﺎ را و ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﯾﺎدآوری ﭘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮده و ﻧﯿﮑﺒﺨﺖ ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﻃﻮر زﯾﺒﺎ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫درﺳﺖ آن را ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺖ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﯾﻦ آﯾﺎت ﺑﺮای ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ در ﻗﺮآن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﭘﻨﺪ ده ﮐﻪ در ھﺮ ﮐﺎری ﻋﺪاﻟﺖ واﺟﺐ و در ھﺮ ﭼﯿﺰی اﺣﺴﺎن و اﺧﻼص‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ھﻨﮕﺎم اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدت و ﺻﻠﻪ ارﺣﺎم‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ آنھﺎ ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻐﯽ و ﻓﺤﺸﺎء و ﻣﻨﮑﺮ‪ ،‬ﺣﺮام ھﺴﺘﻨﺪ و آنھﺎ را ﺑﺮ اداء‬
‫واﺟﺒﺎت و ﺗﺮک ﻣﺤﺮﻣﺎت اﯾﻦ آﯾﮥ ﺟﺎﻣﻊ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٨٢‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺮاﺋﺖ آﯾﻪ ﻋﺪل و اﺣﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﯿﻢ؟ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬اﻣﺎ ﻣﻦ أﻧﺎ ﻓﺄﻧﺎ �ﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ام و اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪ اﷲ‪ ،‬وأﻣﺎ ﻣﻦ أﻧﺎ ﻓﺄﻧﺎ ﻋﺒﺪ اﷲ‬
‫ﭼﯿﻢ؟ ﻣﻦ ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل ﺧﺪاﯾﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ‬ ‫َّ‬
‫ورﺳﻮﻪﻟ‪ .‬ﺛﻢ ﺗﻼ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻫﺬه اﻻﻳﺔ ﴿إِن‬
‫ۡ‬ ‫َّ َ ۡ‬
‫� يَأ ُم ُر ب ِٱ ۡل َع ۡد ِل َوٱ ِ� ۡح َ ٰ‬
‫آﯾﻪ ان اﻟﻠﻪ ﯾﺄﻣﺮ ﺑﺎﻟﻌﺪل واﻻﺣﺴﺎن‪ ،‬را ﺑﺮاﯾﺸﺎن‬
‫� ِن﴾ اﻵﻳﺔ‪،‬‬ ‫ٱ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ را دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار‬
‫ﻗﺎلﻮا‪ :‬ردد ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻫﺬا اﻟﻘﻮل ﻓﺮدده ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫ﮐﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ھﻢ ﺗﮑﺮار ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﺰد اﮐﺜﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻰﺘ ﺣﻔﻈﻮه ﻓﺄﺗﻴﺎ اﻛﺜﻢ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺤﺎﻓﻆ أﺑﻮﯾﻌﻠﯽ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬اﻣﺎ ﻣﻦ أﻧﺎ ﻓﺄﻧﺎ �ﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ« اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺘﯽ؟ و ﻗﻮﻟﻪ »وأﻣﺎ ﻣﻦ أﻧﺎ«‪ :‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﺷﺄن و ﺻﻔﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮج ﺳﻮال ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ‬
‫ۡ‬ ‫َّ َّ َ ۡ‬
‫� ِن‬‫� يَأ ُم ُر ب ِٱ ۡل َع ۡد ِل َوٱ ِ� ۡح َ ٰ‬ ‫ﺧﺪاﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﺖ ﺳﻮره ﻧﺤﻞ را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬إِن ٱ‬
‫ُ ُ َ َّ ُ‬ ‫َۡ ۡ َ ٓ َ ُۡ َ َ ۡ ۡ‬ ‫ۡ ُ ۡ َٰ َ َۡ َ ٰ َ‬ ‫َٓ‬
‫� يَعِظ� ۡم ل َعل� ۡم‬ ‫� ع ِن ٱلفحشاءِ وٱلمنك ِر وٱ�َ ِ �‬ ‫�يتا ِٕي ذِي ٱلقر� و�ن‬
‫َ َ َّ َ‬
‫تذك ُرون‪» ﴾٩٠‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺪل و اﺣﺴﺎن و ﻋﻄﺎ و ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ‬
‫و از ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﺗﺠﺎوز ﺑﺎزﻣﯽدارد‪ .‬ﭘﻨﺪﺗﺎن ﻣﯽدھﺪ؛ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ«‪.‬‬
‫آﻧﺎن ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪» :‬ردد ﻋﻠﻴﻨﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ آﯾﺖ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫دوﺑﺎره آﯾﺖ را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» .‬ﺣﻰﺘ ﺣﻔﻈﻮه«‪ :‬ﺗﺎ ﮐﻪ آﯾﺖ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻮﻟﻪ‪» :‬ﻓﺄﺗﻴﺎ اﻛﺜﻢ«‪ :‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ داﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ »أﮐﺜﻢ‬
‫ﺑﻦ ﺻﯿﻔﯽ« رﺳﯿﺪ او ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺰد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج آﯾﺪ وﻟﯽ ﻗﻮﻣﺶ او را ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﺎﺋﯽ ﺗﻮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﺒﮏ ﺑﮑﻨﯽ‪» ،‬اﮐﺜﻢ ﺑﻦ ﺻﯿﻔﯽ« ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮود ﺧﺒﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺧﺒﺮی از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﯿﺎورد‪ ،‬ﭘﺲ دو ﻧﻔﺮ آﻣﺎده ﺷﺪه ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺳﻔﯿﺮان‬
‫»أﮐﺜﻢ« ھﺴﺘﯿﻢ و از او ﺳﻮال ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺘﯽ و ﺷﺄن ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺟﻮاب‬
‫دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاﯾﻢ‪ .‬ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ‪.‬‬
 ‫‪٤٨٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ وﺿﺎﺣﺖ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج و ﺣﺴﻦ ادب و ﮐﻤﺎل ﺑﺰرﮔﺶ را ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻗﺼﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‬
‫ﯾﺎدآور ﺷﻮ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻓﻀﯿﻠﺖ اﯾﻦ آﯾﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮﯾﻦ آﯾﺎت ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و آنھﺎ را ﺑﺮ‬
‫ﺣﻔﻆ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻔﮫﻮم آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺪل ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﯾﮕﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک آورد ﺟﻮر و ﺳﺘﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﺣﺴﺎن ﯾﮏ ﺳﻮم اﺳﻼم اﺳﺖ و آﻧﺎن را ﺑﻪ اﺣﺴﺎن وادار‬
‫ﮐﻦ ﭼﻮن ﻗﺒﻮﻟﯿﺖ ﻋﺒﺎدت ﻣﻮﻗﻮف ﺑﺮ اﺣﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ در وﻗﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬
‫و در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ ﺧﺪا رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺧﻮب و ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔﺲ و ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ زن و ﻣﺮد‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫)‪ (۹۷‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﮐﻨﺪ از‬ ‫ن�‬ ‫﴿ َم ۡن َع ِم َل َ�ٰل ِٗحا ّمِن َذكر أ ۡو أ َ ٰ‬
‫ٍ‬
‫ٗ‬ ‫ََ‬
‫َو ُه َو ُم ۡؤم ‪ِٞ‬ن فل ُن ۡحيِيَ َّن ُهۥ َح َي ٰو ٗة َط ّي ِ َبة ۖ‬
‫ﻣﺮد ﯾﺎ زن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ھﺮآﺋﯿﻨﻪ زﻧﺪه دارﯾﻤﺶ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺎﮐﯿﺰه و‬ ‫َ َ َ ۡ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َ َ ُ ْ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺎداشﺷﺎن دھﯿﻢ ﻣﺰدﺷﺎن را ﺑﻪ‬ ‫و�ج ِز�نهم أجرهم بِأحس ِن ما �نوا‬
‫َۡ ُ َ‬
‫ﺑﮫﺘﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫�ع َملون‪] ﴾٩٧‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۹۷ :‬‬
‫َ َ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬م ۡن ع ِمل �ٰل ِٗحا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﮐﻨﺪ‬
‫ﭼﻮن ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﻏﯿﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر داده ﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺮده وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد و ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﻞ ﺑﻨﺪه ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻤﯿﺖ آن رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‬
‫ﻧﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد و ﻧﻪ ﭼﯿﺰی از آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ھﯿﺄت و زﻣﺎن‬
‫و ﻣﮑﺎن ﻋﻤﻞ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮای آن‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﺎﯾﺪ در ھﻤﺎن زﻣﺎن ادا ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ در ﻏﯿﺮ آن‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم آن‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ در ھﻤﺎن ﻣﮑﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻞ را ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٨٤‬‬
‫ً‬
‫اﻧﺠﺎم دھﺪ ﮐﻪ در آن اﻟﺘﻔﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﯾﺎ ﺗﺮس از ﻣﺬﻣﺖ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺳﺨﻦ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﮔﻮاه اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ھﺮﮐﺲ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم‬
‫دھﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮدود اﺳﺖ«‪.‬‬
‫َ َ ُ‬
‫ن�﴾‪ :‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ھﯿﭽﮑﺲ ﺑﺪون ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﺗﺰﮐﯿﻪ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ّ ﴿ :‬مِن َذكر أ ۡو أ َ ٰ‬
‫ٍ‬
‫ﻧﺸﺪه و ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ داﺧﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺧﻮاه ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زن‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺗﺰﮐﯿﻪ‬
‫َّ‬ ‫َ ََۡ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ق ۡد أفل َح َمن َز�ٮ ٰ َها‪] ﴾٩‬اﻟﺸﻤﺲ‪» .[۹ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ‬
‫ُ ۡ‬
‫رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﮐﺮد«‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬وه َو ُمؤم ‪ِٞ‬ن﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﺪون اﯾﻤﺎن ﻋﻤﻠﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻔﺲ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ٗ‬ ‫ٗ‬ ‫ََ‬
‫﴿فل ُن ۡحيِيَ َّن ُهۥ َح َي ٰوة َط ّي ِ َبة﴾‪ :‬و ﭘﺎداش اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ آن در دﻧﯿﺎ رزق ﺣﻼل‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪون آن ﺧﻮش ﻧﻤﯽﮔﺬرد و در آﺧﺮت‪ ،‬ﺑﮫﺸﺖ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﭘﺮﻧﻌﻤﺖ‬
‫اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ َ‬ ‫َ ُ ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻗﻮﻟﻪ‪َ ﴿ :‬و�َ ۡج ِز َ� َّن ُه ۡم أ ۡج َرهم بِأ ۡح َس ِن َما �نوا َ� ۡع َملون﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﺣﺴﻨﺎتﺷﺎن ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را در ھﺮ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢﺷﺎن ﭘﺎداش ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ‬
‫اﻋﻤﺎل را ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺳﭙﺎس ﻣﺮ ﺧﺪای راﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آن را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺤﻪ دارای ﯾﻤﻦ و ﺑﺮﮐﺘﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد و در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﻋﻤﺎل ﺑﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺷﻮﻣﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﯽرﺳﺪ و در‬
‫آﺧﺮت ﻋﺬاب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﭘﻨﺪ ﺑﺪه‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل دو ﮐﻠﯿﺪ‬
‫ﺑﮫﺸﺖاﻧﺪ و اھﻞ آن در ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر و وﻗﺖ ﻧﺰع ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺸﺎرت داده‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٨٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫درس ‪ :۶‬ﭘﺎداش ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺣﺴﻨﻪ‬

‫ًَ‬ ‫ْ ْ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻢ ﻧﻤﯽدھﺪ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻦ‬ ‫ا� ﻻ �ﻈ ِﻠ ُﻢ ال ُﻤﺆ ِﻣ َﻦ َﺣ َﺴﻨﺔ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪ِ :‬إن‬
‫اﻵﺧ َﺮ ِة‬ ‫ُّ ْ َ ُ َ ُ َ َ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َُْ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺣﺴﻨﻪ را‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ھﻢ ﺑﻪ آن‬ ‫�ﻌﻄﻰ ﺑِﻬﺎ ِﻰﻓ اﺪﻟ�ﻴﺎ َو�ﺜﺎب ﻋﻠﻴﻬﺎ ِﻰﻓ ِ‬
‫ُّ ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َّ ْ َ‬
‫اﺪﻟ�ﻴَﺎ َﺣ َّﻰﺘ‬ ‫َوأﻣﺎ اﻟﺎﻜﻓِ ُﺮ � ُﻴ ْﻄ ِﻌ ُﻢ ِﺤﺑَ َﺴﻨﺎﺗِ ِﻪ ِﻰﻓ‬
‫ﭘﺎداش داده ﺷﺪه و ھﻢ در آﺧﺮت ﺛﻮاب‬
‫آن را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬و اﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﻨﺎت‬ ‫ٌَ‬ ‫� ْﻦ َ ُ‬ ‫َ َْ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َْ َ‬
‫ﻪﻟ َﺣ َﺴﻨﺔ‬ ‫اﻵﺧﺮ ِة لﻢ ﺗ‬ ‫ِ‬ ‫ﻰﻟ‬ ‫إ‬
‫ِ‬ ‫ﻰﻀ‬ ‫ِإذا أﻓ‬
‫ﺧﻮد در دﻧﯿﺎ ﻃﻌﺎم داده ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫َ ً‬ ‫ُْ‬
‫�ﻌ َﻄﻰ ﺑِ َﻬﺎ ﺧ ْ�ا‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ آﺧﺮت ﺑﺮﺳﺪ ﺣﺴﻨﻪای ﻧﺪارد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭘﺎداش داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ً‬ ‫ْ ْ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫ا� ﻻ �ﻈ ِﻠ ُﻢ ال ُﻤﺆ ِﻣ َﻦ َﺣ َﺴﻨَﺔ«‪ :‬زن ﻣﻮﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ ﻣﺮد ﻣﻮﻣﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪ِ » :‬إن‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭘﺎداش ﺣﺴﻨﺎﺗﺶ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ُّ ْ‬ ‫ُْ‬
‫اﺪﻟ�ﻴَﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﮐﺖ ﺣﺴﻨﻪاش را در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ او ﻣﯽدھﺪ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‪�» :‬ﻌ َﻄﻰ ﺑِ َﻬﺎ ِﻰﻓ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ راﺣﺖ و ﺧﻮش اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮش ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ آراﻣﺶ‬
‫اﻵﺧ َﺮ ِة«‪ :‬و ﺑﻪ ﺣﺴﻨﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﮐﺘﺶ‬ ‫َُ ُ َ ََْ‬
‫ﻧﻔﺲ و روزی ﺣﻼل و ﻃﯿﺐ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ » َو�ﺜﺎب ﻋﻠﻴﻬﺎ ِﻰﻓ ِ‬
‫در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻦ رﺳﯿﺪه ﺧﺪاوﻧﺪ در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ ﭘﺎداش ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در ﺑﮫﺸﺖ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖھﺎی ھﻤﯿﺸﻪای در ﺟﻮار ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ِي�‪] ﴾٥٨‬ﯾﺲ‪» .[۵۸ :‬ﺳﻼم‬ ‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﻮده و ﺳﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪َ ﴿ .‬س َ� ٰ ‪ٞ‬م قَ ۡو ٗ� ّمِن َّر ّ َّ‬
‫ب رح ٖ‬ ‫ٖ‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫َ َْ‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ج‪َ » :‬وأ َّﻣﺎ اﻟﺎﻜ ِﻓ ُﺮ«‪ :‬ﮐﺎﻓﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺧﺪا و ﻟﻘﺎء او و ﭘﯿﻐﻤﺒﺮش ﺑﻮده و‬
‫ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ دﯾﻦ او ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻮض ﺣﺴﻨﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻧﯿﮑﯽ و ﺻﻠﻪ رﺣﻢ و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ‬
‫و ﻧﮕﮫﺪاری از ﻇﻠﻢ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﻏﺬا داده و ﻧﻮﺷﺎﻧﯿﺪه و ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َّ َ َ ْ َ َ‬
‫اﻵﺧﺮ ِة«‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺧﺮت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد‪ .‬و در آﻧﺠﺎ‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﺣﻰﺘ إِذا أﻓﻰﻀ ِإﻰﻟ ِ‬
‫ﺣﺴﻨﻪای ﻧﺪارد‪» .‬لﻢ ﻳ�ﻦ ﻪﻟ ﺣﺴﻨﺔ ﻳﻌﻄﻰ ﺑﻬﺎ اﺠﻟﻨﺔ ﻰﻓ اﻵﺧﺮة«‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻋﻮض‬
‫ﺣﺴﻨﺎﺗﺶ در دﻧﯿﺎ از ﺧﻮردﻧﯽھﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽھﺎ و وﺳﺎﯾﻞ ﺳﻮاری و راﺣﺘﯽ ﺑﮫﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ھﯿﭻ ﻇﻠﻤﯽ ﺑﺮ او ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٨٦‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻈﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﯾﻤﻦ و ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ آن‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮐﺖ آن ﻋﻤﻞ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﺪ و در آﺧﺮت ﻧﯿﺰ ﭘﺎداش داده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻋﻤﻞﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ آن ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ در دﻧﯿﺎ ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫در آﺧﺮت از ﺛﻮاب آن ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺧﺒﺮدار ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺛﻮاب آﺧﺮت ﻣﯽﮔﺮدد ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ذﯾﻞ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -۱‬اﯾﻦ ﮐﻪ آن ﻋﻤﻞ از ﮐﺎرھﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل آن را ﻣﺸﺮوع داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﺧﺪا اﻧﺠﺎم داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬در ﻧﺠﺎمدادن آن ﻋﻤﻞ ﮐﻤﯿﺖ و ﺻﻔﺖ آن رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺪه و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ھﯿﺄت آن‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﺶ ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد و در ﻏﯿﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﺶ‬
‫اﻧﺠﺎم داده ﻧﺸﻮد و ﮔﺮﻧﻪ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و در آﺧﺮت ﭘﺎداش ﺑﻪ‬
‫آن ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ ﯾﺎ اﯾﻬﺎ اﻟﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا ﻻ ﺗﻘﺪﻣﻮا‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫� يَ َد ِي )‪ (۱‬ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن آورده‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا � ُ� َق ّد ُِموا َ� ۡ َ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َ َّ ُ ْ َّ َ َّ َّ َ َ ٌ اﯾﺪ! ﭘﯿﺶ ﻧﯿﻔﺘﯿﺪ ﭘﯿﺸﺮوی ﺧﺪا و‬ ‫َّ‬
‫و�ِۖۦ وٱ�قوا ٱ�ۚ إِن ٱ� س ِميع‬ ‫ٱ�ِ َو َر ُس ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪا را ﮐﻪ ﺧﺪا‬ ‫َعل ‪ٞ‬‬
‫ِيم‪] ﴾١‬اﻟﺤﺠﺮات‪.[۱ :‬‬
‫ﺷﻨﻮا و داﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ‪،‬‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫آﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺪای ﺧﺪا را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و درﺧﻮاﺳﺘﺶ را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ از آنھﺎ‬
‫ﮐﺎری ﺑﺨﻮاھﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮک ﻋﻤﻠﯽ دﺳﺘﻮر دھﺪ آن را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻔﺎر‪،‬‬
‫ھﻤﭽﻮن ﻣﺮدﮔﺎﻧﻨﺪ ﻧﻪ ﻧﺪاﺋﯽ ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و ﻧﻪ درﺧﻮاﺳﺘﯽ را ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و�ِ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﻔﺘﯿﺪ ﭘﯿﺸﺮوی ﺧﺪا‬
‫َّ‬ ‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ �ُ �َ ﴿ :‬ق ّد ُِموا ْ َ� ۡ َ‬
‫� يَ َد ِي ٱ�ِ َو َر ُس ِ‬
‫و رﺳﻮل ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎری و ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺪم در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻘﺪم اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٨٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫ﻣﺜﺎل اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺶ را ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﻀﺮت‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻣﯽﮔﺬاردﻧﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ذﺑﺢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻋﻘﯿﺪه ﯾﺎ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺣﺮام ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺒﺎح‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ و در اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ھﺮ ﺑﺪﻋﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن آن را ﺑﻮﺟﻮد آورد ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮل ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ْ‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ� ُقوا ٱ َّ َ‬
‫�﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻘﻮی و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫آنھﺎ را ﺑﻪ درﺟﻪ ﮐﻤﺎل و ﺳﻌﺎدت رﺳﺎﻧﺪه و از ﻧﻘﺼﺎن و زﯾﺎن ﺑﺎزدارد‪ .‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ و‬
‫از ﻣﻈﺎھﺮ ﺗﻘﻮی اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬ﻗﻮل و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﭘﯿﺸﺮوی ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫يع َعل ِ ‪ٞ‬‬
‫يم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻨﻮﻧﺪۀ ﮔﻔﺘﺎر ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ھﺮﮔﺎه آن را‬ ‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫� َس ِم ٌ‬
‫ِ‬
‫ﭘﻨﮫﺎن ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ او داﻧﺎﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ ﭼﻪ آنھﺎ را ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ ﯾﺎ ﻇﺎھﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻃﺎﻋﺖ او و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﺑﺪﻋﺘﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد و ﻣﺮدم را ﺑﻪ آن دﻋﻮت‬
‫ﮐﻨﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺧﺪا و رﺳﻮل ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫اراده ﮐﺮده ﮐﻪ ھﻤﭽﻮن ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺳﻨﺘﯽ را در ﻣﯿﺎن ﻗﻮم ﺧﻮد رواج دھﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ ﺑﯿﺎورد ﮐﻪ از ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﮫﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را از ﺳﺒﺐ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺖ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ھﯿﺌﺘﯽ اﻋﺰاﻣﯽ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﻤﯿﻢ ﺑﺮ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ج وارد ﺷﺪﻧﺪ ﭘﺲ ﺣﻀﺮت اﺑﻮﺑﮑﺮس ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ‬
‫ﻣﻌﺒﺪ را اﻣﯿﺮﺷﺎن ﻗﺮار دھﯿﺪ‪ ،‬و ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮس ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻗﺮع ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺲ را‬
‫اﻣﯿﺮﺷﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮب ﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺪف ﺗﻮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﺪارم‪ ،‬ﭘﺲ اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺻﺪاﯾﺸﺎن ﺑﺎﻻ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ آﯾﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺄدﯾﺐ و ﺗﺮﺑﯿﺖﺷﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪ »ﺧﺪاوﻧﺪ از آنھﺎ‬
‫ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺎد و آنھﺎ را ﺧﺸﻨﻮد ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٨٨‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﮐﻢ ﯾﻤﻦ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻤﻟﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ﺣ� ﺑﻌﺜﻪ إﻰﻟ‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪:‬‬ ‫اﻴﻟﻤﻦ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺣﮑﻢ‬ ‫ﺑﻢ ﺤﺗ�ﻢ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﺑ�ﺘﺎب اﷲ ﺗﻌﺎﻰﻟ‪ ،‬ﻗﺎل ج‪:‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻓﺎن لﻢ ﺠﺗﺪ؟ ﻗﺎل‪� :‬ﺴﻨﺔ رﺳﻮل اﷲ ج‪ .‬ﻗﺎل ج‪:‬‬
‫اﮐﺮم ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ آن ﺣﮑﻢ را در‬
‫ﻓﺎن لﻢ ﺠﺗﺪ؟ ﻗﺎل س‪ :‬اﺟﺘﻬﺪ ﺑﺮأي‪ ،‬ﻓﺮﻀب‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﯿﺎﻓﺘﯽ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ﻲﻓ ﺻﺪره وﻗﺎل اﺤﻟﻤﺪ ﷲ اﺬﻟي وﻓﻖ رﺳﻮل‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺣﮑﻢ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ج ﻤﻟﺎ ﻳﺮﻰﺿ رﺳﻮل اﷲ ج‪.‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ آن ﺣﮑﻢ‬
‫در ﺳﻨﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺒﻮد ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ رأی ﺧﻮد اﺟﺘﮫﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪاش زد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮای ﺧﺪا ﮐﻪ رﺳﻮل‬
‫رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﺮای آﻧﭽﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺗﻮﻓﯿﻖ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﺣﻤﺪ واﺑﻮداود واﻟﺘﺮﻣﺬی واﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﺑﻢ ﺤﺗ�ﻢ؟« اﯾﻦ ﺳﻮال ﺑﺮای ﺑﯿﺎن و اﺳﺘﻔﺴﺎر اﺳﺖ و ﻣﺮاد ﺑﻪ آن‬
‫ﺑﯿﺎن ﺣﻖ و رد ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮای ﺗﻔﮫﯿﻢ و رﺳﻮخ در ذھﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﮥ ﺳﻮال ﺟﻮاب وارد‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﺎذ س ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺘﺎب اﻟﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻋﻈﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺮای‬
‫ﻗﻀﺎوت ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﻃﺒﻖ ﻗﺮآن ﺑﯿﻦﺷﺎن ﻓﯿﺼﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﭘﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻓﺎن لﻢ ﺠﺗﺪ؟«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ آن ﺣﮑﻢ را در ﻗﺮآن ﻧﯿﺎﻓﺘﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﻣﻌﺎذ س‬
‫ﻋﺮض ﮐﺮد‪�» :‬ﺴﻨﺔ رﺳﻮل اﷲ ج«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﻮده ﺣﮑﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺣﻮادث ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﺎدرﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﮑﻤﯽ در‬
‫ﺳﻨﺖ ﻣﻦ ﻧﯿﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﺣﻀﺮت ﻣﻌﺎذ س ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺟﺘﻬﺪ ﺑﺮأي«‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﺎرۀ ﺣﻖ و ﺧﯿﺮ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻃﺎﻗﺖ ﺧﻮد ﻣﯽﮐﻮﺷﻢ و ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﻣﻌﺎذس زدﻧﺪ ﺗﺎ‬
 ‫‪٤٨٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺣﮑﻤﺖ وﺳﻌﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎذ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﺰم »ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎﻓﺘﻦ ﺣﮑﻢ در ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﺑﻪ اﺟﺘﮫﺎد ﺧﻮد‬
‫ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ« ﺗﻤﺠﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﺧﺪا را در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﻌﺎذ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻓﺮﻀب ﻲﻓ ﺻﺪره وﻗﺎل اﺤﻟﻤﺪ ﷲ اﺬﻟي وﻓﻖ رﺳﻮل رﺳﻮل اﷲ ج ﻤﻟﺎ ﻳﺮﻰﺿ رﺳﻮل‬
‫اﷲ ج« و رﺳﻮل ﺧﺪا راﺿﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﺪای ﺑﺰرگ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ھﯿﭻ ﺣﮑﻤﯽ ﻏﯿﺮ از ﺣﮑﻢ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺳﺰاوار اﻃﺎﻋﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﮑﻢﺷﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﺟﺘﮫﺎد ﺑﺮای اھﻞ آن ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ و اھﻞ اﺟﺘﮫﺎد ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ و ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ آن ﺑﺎﺷﻨﺪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از اھﻞ اﺟﺘﮫﺎد‬
‫ﺣﮑﻤﯽ را در ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺎﻓﺖ در ﻃﻠﺐ ﺣﻖ و ﺻﻮاب ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان ﺧﻮد‬
‫ﺑﮑﻮﺷﺪ و ﻓﮑﺮ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺟﺘﮫﺎدش ھﺮﭼﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ و‬
‫ﺣﮑﻢ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه اﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ رﺳﯿﺪ ﻣﺴﺘﺤﻖ دو اﺟﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﻄﺎ ﮐﺮد‬
‫ﯾﮏ اﺟﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺟﺘﮫﺎدش درﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ در وﻗﺖ ﺣﺼﻮل ھﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﻌﺎم ﯾﺎ ﺷﺮاب ﯾﺎ ﻟﺒﺎس ﯾﺎ‬
‫ﺳﻮاری ﯾﺎ ﺷﻔﺎﯾﺎﻓﺘﻦ از ﻣﺮض ﯾﺎ ﺧﯿﺮی ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ دوﺳﺘﯽ ﻏﯿﺮ از ﺧﻮدﺗﺎن ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫َٗ‬
‫خذوا ب ِ َطانة ّمِن‬
‫ْ‬ ‫َ َّ ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫� َ� ُّ� َها ٱ َّ� َ َ ُ‬
‫﴿ َ ٰٓ‬
‫)‪ (۱۱۸‬ای اھﻞ اﯾﻤﺎن! ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ دوﺳﺘﯽ‬ ‫ِين َءامنوا � �ت ِ‬
‫َ‬ ‫ُ َ ۡ ُ َ ُ َ ٗ ُّ ْ‬ ‫ُ‬
‫دون ِ� ۡم � يَ�لون� ۡم خ َبا� َودوا َما عن ُِّت ۡم‬
‫ھﻤﺮاز ﻏﯿﺮ از ﺧﻮدﺗﺎن‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﮑﻨﻨﺪ در‬
‫آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺷﻤﺎ‪ ،‬دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ رﻧﺞ‬ ‫ُۡ‬ ‫َۡ‬ ‫ۡ ۡ َ ٓ‬ ‫َۡ َ‬
‫ت ٱ�َغضا ُء م ِۡن أف َ�ٰهِ ِه ۡم َو َما � ِ�‬ ‫قد بَد ِ‬
‫ﺑﺒﺮﯾﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ھﻮﯾﺪاﺳﺖ ﮐﯿﻨﻪ از‬
‫ٰ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ُ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ ۡ َ َّ َّ َ ُ‬
‫دھﺎنھﺎی آﻧﺎن و آﻧﭽﻪ ﻧﮫﺎن ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ت إِن‬ ‫ِ�‬ ‫�‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫م‬ ‫�‬ ‫صدورهم أ��ۚ قد بينا ل‬
‫ُ ُ َۡ ُ َ‬
‫ﺳﯿﻨﻪھﺎی اﯾﺸﺎن ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫كنت ۡم �عقِلون‪] ﴾١١٨‬آل ﻋﻤﺮان‪.[۱۱۸ :‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٩٠‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﯾﻢ آﯾﺖھﺎ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ اﮔﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾‪ :‬اﯾﻦ ﻧﺪای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ او اﺳﺖ‪.‬‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫آنھﺎ را ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎﻧﯽ از ﮐﻔﺎر ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ آنھﺎ را ﺑﺮ اﺳﺮار و اﻣﻮر داﺧﻠﯽ ﺧﻮد آﮔﺎه‬
‫ُ ُ َ ُۡ َ ُ َ ٗ‬ ‫َ َ َّ ُ ْ َ ٗ‬
‫خذوا ب ِ َطانة ّمِن دون ِ� ۡم � يَ�لون� ۡم خ َبا�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻧﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪� �﴿ :‬ت ِ‬
‫آن دوﺳﺘﺎن ﮐﺎﻓﺮ در ﻓﺎﺳﺪﮐﺮدن اﻣﻮر و ﮐﺎرھﺎی ﺷﻤﺎ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ُّ ْ َ‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ ﴿ :‬ودوا َما عن ُِّت ۡم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﺳﺨﺘﯽ و ﻣﺸﻘﺖ ﺷﻤﺎ را‪.‬‬
‫َۡ‬ ‫ۡ ۡ َ ٓ‬ ‫َۡ َ‬
‫ت ٱ�َغضا ُء م ِۡن أف َ�ٰهِ ِه ۡم﴾‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺷﺪت ﺑﻐﺾ و ﮐﯿﻨﻪ از‬ ‫﴿قد بَد ِ‬
‫دھﺎنھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻇﺎھﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ ُ ُُ‬ ‫ُۡ‬
‫وره ۡم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﺷﺪت ﺑﻐﺾ و ﮐﯿﻨﻪ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ در ﺳﯿﻨﻪھﺎ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‪َ ﴿ :‬و َما � ِ� صد‬
‫ﻣﯽﭘﺮورﻧﺪ ﺑﺰرگﺗﺮ از آن ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﮐﻪ از دھﺎنھﺎیﺷﺎن آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دوﺳﺖ‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﺸﻘﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫ُ ُ َ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َّ َّ َ ُ ُ‬
‫نت ۡم � ۡع ِقلون﴾ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫ت إِن ك‬ ‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬قد بينا ل�م ٱ�� ٰ ِ �‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﺋﯽ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮده و ﺷﻤﺎ را از اﺣﻮال و ﺻﻔﺎتﺷﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن آﯾﺎت ﭘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻟﺬا آ ﮔﺎھﯽ و ﻋﺒﺮت آﻣﻮﺧﺘﻪ و ﺑﺎ آنھﺎ دوﺳﺘﯽ‬
‫ﻧﮑﻨﯿﺪ ﭼﻪ آنھﺎ ﻏﯿﺮ از ﻓﺴﺎد و ﺷﺮارت و ﺿﺮر ﺷﻤﺎ ھﺪﻓﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر دوﺳﺘﯽ ﮐﺮده و‬
‫آنھﺎ را ﺑﻪ رازھﺎ و ﺷﺌﻮن ﻗﻠﺒﯽ ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﻮن آنھﺎ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺰ‬
‫ﺿﺮر و ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد ﭼﯿﺰی را دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ از دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺷﮑﺮ آن را ﺑﻪ ﺟﺎ آرﻧﺪ و از ﻣﻈﺎھﺮ اﺣﺴﺎن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺼﺎﯾﺢ و ﺗﻮﺟﯿﮫﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﺖ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٩١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ و ﻫﻤﺮاز دارد‬

‫َ‬ ‫ﺚ ِﻣ ْﻦ ﻧَ ٍّ‬ ‫َ ُ َ‬
‫ﻰﺒ َوﻻ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﻣﺒﻌﻮث‬ ‫ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﺎ ﺑ ِﻌ‬
‫ﺎن ﻣﯽﺷﻮد و ھﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪای ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ‬ ‫َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ‬ ‫ْ َ َ‬ ‫ْ ُ ْ َ‬
‫اﺳﺘﺨ ِﻠﻒ ِﻣﻦ ﺧ ِﻠﻴﻔ ٍﺔ ِإﻻ ﺎﻛﻧﺖ ﻪﻟ ﺑِﻄﺎ�ﺘ ِ‬
‫ﺎﺨﻟ َ ْ� َو َﺤﺗُ ُّﻀ ُﻪ َﻋﻠَﻴْﻪ َو� َﻄﺎﻧَ ٌﺔ ﻣﯽﮔﺮدد دو دوﺳﺖ و ھﻤﺮاز دارد‬ ‫َ ٌَ َُْ ُُ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺑِﻄﺎﻧﺔ ﺗﺄمﺮه ﺑِ ِ‬
‫َ ْ ُ ُ ُ َّ ِّ َ َ ُ ُّ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َ ْ دوﺳﺖ و ھﻤﺮازی ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺧﯿﺮ اﻣﺮ‬
‫ﺗﺄمﺮه ﺑِﺎلﺮﺸ وﺤﺗﻀﻪ ﻋﻠﻴ ِﻪ والﻤﻌﺼﻮم ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﯿﺮ وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫َﻋ َﺼ َﻢ َّ ُ‬
‫ا�‪.‬‬
‫دوﺳﺖ و ھﻤﺮازی ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺷﺮ و‬
‫ﻓﺴﺎد اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺮ وادارش‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻌﺼﻮم ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺎن«‪.‬‬ ‫ْ َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ‬ ‫َ ُ َ ْ َ ٍّ َ َ ْ ُ ْ َ‬
‫ﻰﺒ وﻻ اﺳﺘﺨ ِﻠﻒ ِﻣﻦ ﺧ ِﻠﻴﻔ ٍﺔ ِإﻻ ﺎﻛﻧﺖ ﻪﻟ ﺑِﻄﺎ�ﺘ ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﻣﺎ ﺑ ِﻌﺚ ِﻣﻦ ﻧ ِ‬
‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻧﺼﯿﺤﺘﯽ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺧﻠﻔﺎء و اﻣﺮاء‬
‫اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را از دوﺳﺖ و ھﻤﺮاز ﻓﺎﺳﺪ و ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﺴﺎد و ﺗﺨﺮﯾﺐ‬
‫ﻗﺼﺪی دﯾﮕﺮی ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭘﯽ ﺑﺮد و ﺑﺪاﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﮑﺮ آن را دﻓﻊ ﮐﻨﺪ ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ زﯾﺮﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﮑﺮ او اﻃﻼع ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﺪ او را ﻓﺎﺳﺪ و ھﻼک ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ھﺮﮔﺎه دو‬
‫دوﺳﺖ ﺻﺎﻟﺢ و ﻓﺎﺳﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺬرت ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آراء ﻓﺎﺳﺪ‬
‫ً‬
‫را اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﻮده و آراء ﺧﻮب را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدھﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻪ دوﺳﺖ ﺧﻮب دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ داده و وادار ﺑﻪ آن ﻣﯽﮐﻨﺪ و دوﺳﺖ ﻓﺎﺳﺪ دﺳﺘﻮر ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر زﺷﺖ داده و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن وادار ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫ا�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﺼﻮم ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را از‬ ‫ﻮم َﻣ ْﻦ َﻋ َﺼ َﻢ َّ ُ‬‫ﻗﻮﻟﻪ ج‪َ » :‬وال ْ َﻤ ْﻌ ُﺼ ُ‬
‫ﺷﺮ دوﺳﺖ ﻓﺎﺳﺪ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺼﻤﺖ ﺑﻄﻠﺒﺪ و راه و اﺳﺒﺎب آن را‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﻋﺼﻤﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﮫﻤﯿﺪارد‪ .‬ازﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آراء و ﺗﻮﺟﯿﮫﺎت‬
‫دوﺳﺘﺎن ﻓﺎﺳﺪ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٩٢‬‬

‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻠﻪ دﯾﮕﺮی ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﺳﺖ واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﺳﺖ و ھﻤﺮاز اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ ﭼﻮن‬
‫دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﻧﺴﺎن را از ھﺮ ﮐﺎر ﺑﺪی ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد و اﯾﺸﺎن را از‬
‫ھﻤﻨﺸﯿﻨﺎن ﺑﺪ ﺑﺮﺣﺬر دار ﮐﻪ در اﯾﺸﺎن ھﯿﭻ ﺧﯿﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﯾﺎ از او ﺑﺘﺮﺳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورد و ﺗﻘﻮی‬
‫ﮔﺰﯾﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﭘﻨﺎه ﻋﺼﻤﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اھﻞ ﺷﺮ ﺑﺮ اھﻞ ﺧﯿﺮ رﺣﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از آنھﺎ دوری ﻧﻤﻮده و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ آنھﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺳﺎﺧﺘﻦ و آﺑﺎدی ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﻷ‪:‬‬
‫)‪ (۱۸‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﺑﺎد‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ج َد ٱ�ِ َم ۡن َء َام َن بِٱ�ِ‬ ‫� ِ‬ ‫﴿إ ِ َّ� َما َ� ۡع ُم ُر َم َ ٰ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺧﺪا را آن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ َّ َ َ‬ ‫ۡ‬
‫لصل ٰوة َو َءا� ٱ َّلزك ٰوة‬ ‫َوٱ�َ ۡو ِم ٱ�خ ِِر وأقام ٱ‬
‫آورده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز آﺧﺮ و ﺑﻪ ﭘﺎ‬ ‫َّ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ‬ ‫َّ‬ ‫ََۡ َۡ‬
‫� أو ٰٓ��ِك أن‬ ‫� َش إِ� ٱ�ۖ �ع ٰٓ‬ ‫ولم‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻤﺎز را و داده اﺳﺖ زﮐﺎت را‬
‫ۡ‬ ‫ْ‬
‫�ونُوا م َِن ٱل ُم ۡه َتد َ‬ ‫َ ُ‬
‫و ﻧﺘﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﺟﺰ ﺧﺪا را‪ ،‬ﭘﺲ اﻣﯿﺪ‬ ‫ِين‪] ﴾١٨‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۸ :‬‬ ‫ي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ از ھﺪاﯾﺖﺷﺪﮔﺎن‪.‬‬
‫َّ‬
‫ج َد ٱ�ِ﴾‪ :‬ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس س ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إ ِ َّ� َما َ� ۡع ُم ُر َم َ ٰ‬
‫� ِ‬
‫اﺳﻼم ﻣﺸﺮف ﺷﻮد در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر اﺳﯿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﯾﺎران ﺧﺪا ﺑﻪ او اﯾﺮادھﺎﺋﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس س ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﮐﺎرھﺎی ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺑﺎداﻧﯽ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام را ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺖ او را رد‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام را ﯾﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ دﯾﮕﺮ را آﺑﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺧﺪا را آﯾﺎد ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر و ﻣﻨﺰﻟﺖ را ﻣﻨﺤﺼﺮ در ﮐﺴﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا داﺷﺘﻪ‬
‫ً‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ اوﻻ در ﯾﮕﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺘﯽ و اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪاوﻧﺪی ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ً‬
‫و ﺛﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺗﻮﺷﻪﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮای ﻗﯿﺎﻣﺖ وادار‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻣﻨﯽ در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﻮ ﭘﯿﺸﺘﺎزی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪َ ﴿ .‬وأَقَ َ‬
‫ام‬
 ‫‪٤٩٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫َّ َ َ‬
‫لصل ٰوة﴾‪ :‬و ﻧﻤﺎز را در وﻗﺖ آن ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪا ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺮاﺋﻂ و‬ ‫ٱ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ارﮐﺎن و ﻓﺮاﺋﺾ و ﺳﻨﺖھﺎی آن ادا ﮐﻨﺪ‪َ ﴿ ،‬و َءا� ٱ َّلزك ٰوة﴾‪ :‬و ھﺮﮔﺎه ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺼﺎب زﮐﺎت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎل ﺑﺮ او ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﻮﺳﻢ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮا رﺳﺪ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ َۡ َ‬
‫آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ و در آﺧﺮ‪َ ﴿ :‬ول ۡم �ش﴾‪ :‬از ھﯿﭻ ﺟﻦ و اﻧﺴﯽ ﻧﺘﺮﺳﺪ ﮐﻪ واﺟﺒﯽ را‬
‫ﺗﺮک ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺣﺮاﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻨﮫﺎ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ و در اﻃﺎﻋﺘﺶ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﮑﺮده و در‬
‫ھﯿﭻ ﺣﺎﻟﯽ ﻗﺼﺪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ آن را ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﻖ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮد و اﻓﺮادی ﻓﯿﺼﻠﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﮐﻪ از راه ﯾﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺟﻮار و رﺿﺎی او در ﺑﮫﺸﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را آرام ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﯿﺎن اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻤﺎرت ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﭘﺎکﻧﮕﮫﺪاﺷﺘﻦ و اداء ﻧﻤﺎز و ذﮐﺮ و دﻋﺎ‬
‫و آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ و اﻋﺘﮑﺎف در آنھﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ آداب ﺧﺎﺻﯽ دارد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺑﺎداﻧﯽ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﻋﻼﻗﻪ دارد ﺑﺎﯾﺪ آن آداب را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آداب ﻣﺴﺠﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دھﺎﻧﺶ ﺑﻮی ﺑﺪی ھﻤﭽﻮن ﺑﻮی ﭘﯿﺎز و ﺳﯿﺮ ﺧﺎم و ﺳﯿﮕﺎر دھﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ داﺧﻞ ﻧﺸﻮد‪ ،‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﻨﺐ و ﺣﺎﺋﺾ داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﻮد و از اﻣﻮر‬
‫دﻧﯿﻮی ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﺸﻮد‪ .‬ھﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﺑﺘﺪاء ﭘﺎی راﺳﺖ را ﺑﮕﺬارد و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»�ﺴﻢ اﷲ واﺤﻟﻤﺪ ﷲ والﺼﻠﻮة والﺴﻼم ﻰﻠﻋ رﺳﻮل اﷲ ا� اﻏﻔﺮ ذﻧﻮ� واﻓﺘﺢ ﻲﻟ‬
‫أﺑﻮاب رﻤﺣﺘﻚ«‪ :‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮای ﺧﺪا و درود و ﺳﻼم ﺑﺮ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎ ﮔﻨﺎھﺎﻧﻢ را ﺑﺒﺨﺸﺎ و درھﺎی رﺣﻤﺘﺖ را ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎی و‬
‫ھﻨﮕﺎم ﺑﯿﺮونﺷﺪن ﭘﺎی ﭼﭗ را ﺟﻠﻮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و دﻋﺎی ﻓﻮق را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی‬
‫»أﺑﻮاب رﲪﺘﻚ« اﻟﻔﺎظ »أﺑﻮاب ﻓﻀﻠﻚ« را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاﯾﺎ درھﺎی ﻓﻀﻞ و‬
‫ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮدت را ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٩٤‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﯿﻄﺎن ﮔﺮگ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺷﯿﻄﺎن ﮔﺮگ‬ ‫ﺎن‬ ‫ﺐ َْ‬ ‫ﺎن ذﺋْ ُ‬‫َّ َّ ْ َ َ‬
‫اﻹ�ﺴ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إن الﺸﻴﻄ ِ‬
‫َ ْ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َّ َ‬
‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮگ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی‬ ‫ﺎﺣﻴَﺔ‬‫ﺎﺻﻴﺔ واﻨﻟ ِ‬ ‫ﺐ اﻟﻐﻨ ِﻢ ﻳﺄﺧﺬ الﺸﺎة اﻟﻘ ِ‬ ‫ﻛ ِﺬﺋ ِ‬
‫را ﮐﻪ از ﮔﻠﻪ دور اﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از‬ ‫ْ‬
‫� ْﻢ ﺑﺎﺠﻟ َ َ‬ ‫َ‬
‫َ َّ ُ ْ َ ِّ َ َ َ َ ْ ُ‬
‫ﻤﺎﻋ ِﺔ‬ ‫ِ‬ ‫ﻓ ِﺈﻳﺎ�ﻢ والﺸﻌﺎب وﻋﻠﻴ‬
‫ْ َّ ْ‬
‫َواﻟ َﻌﺎﻣ ِﺔ وال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺟﺪاﺋﯽھﺎ ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ و‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖ و ﻣﺴﺠﺪ را ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫»رواه اﲪﺪ«‬
‫و ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق از ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﯿﻤﻮن اودی‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫وﻗﺎل ﻋﺒﺪ الﺮزاق ﻋﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن‬
‫ج را درﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﺎﺟﺪ‪،‬‬ ‫اﻷودي ﻗﺎل‪ :‬أدر�ﺖ أﺻﺤﺎب �ﻤﺪ وﻫﻢ‬
‫ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪا در زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﻳﻘﻮلﻮن‪ :‬إن اﻤﻟﺴﺎﺟﺪ ﺑﻴﻮت اﷲ ﻲﻓ اﻷرض‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﯾﺎرت او‬ ‫وأﻧﻪ ﺣﻖ ﻰﻠﻋ اﷲ أن ﻳ�ﺮم ﻣﻦ زاره ﻓﻴﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ او را اﮐﺮام ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)اﺧﺮﺟﻪ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ(‬
‫ﺎن«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﯿﻄﺎن ﮔﺮگ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ او را‬ ‫ﺐ َْ‬ ‫ﺎن ذﺋْ ُ‬
‫َّ َّ ْ َ َ‬
‫اﻹ�ﺴ ِ‬‫ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪ِ » :‬إن الﺸﻴﻄ ِ‬
‫ﻣﯽزﻧﺪ و اذﯾﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺻﺎﻟﺤﯿﻦ دوری ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫َ ْ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َّ َ‬
‫ﺎﺣﻴَﺔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺎﺻﻴﺔ واﻨﻟ ِ‬
‫ﺐ اﻟﻐﻨ ِﻢ ﻳﺄﺧﺬ الﺸﺎة اﻟﻘ ِ‬‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاغ او ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﻛ ِﺬﺋ ِ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﮐﻪ از ھﻤﻨﻮﻋﺎن و ﭼﻮﭘﺎن ﺧﻮد دور ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﻓ ِﺈﻳَّﺎ� ْﻢ‬
‫َ ِّ‬
‫الﺸ َﻌ َ‬
‫ﺎب«‪ :‬ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را از ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮی از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ‬ ‫و‬
‫َ ُ‬
‫ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ‪َ » :‬و َﻋﻠﻴْ� ْﻢ‬
‫ْ َ َ َ ْ َ َّ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪ :‬ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ‬ ‫ﺑِﺎﺠﻟﻤﺎﻋ ِﺔ واﻟﻌ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖھﺎی دﯾﮕﺮ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﻪ در ﮔﺮوهﮔﺮاﯾﯽ ﻗﻮت و ﺷﻮﮐﺖ اﺳﻼم از ﺑﯿﻦ‬
‫ﻣﯽرود و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎزﯾﭽﻪ دﺳﺖ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ راهھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺟﻠﻮه‬
‫ﻣﯽدھﻨﺪ و راه دﯾﮕﺮان را زﺷﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﻧﺰاع ﭘﯿﺪا ﺷﺪه و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﯿﻤﻮن »ادر�ﺖ« إﻟﯽ آﺧﺮاﻟﺤﺪﯾﺚ‪.‬‬
‫ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪھﺎی ﺧﺪا در روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و ﻧﺰد ﺧﺪا ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﮫﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد را ﻣﻮرد اﮐﺮام ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٩٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را از ﺟﺪاﺋﯽ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﺷﺮﮐﺖ در ﮔﺮدھﻤﺎﺋﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺣﺬر ده‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آنھﺎ ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞدادن ﮔﺮوهھﺎ و اﺣﺰاب ﻣﺘﻔﺮق ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪه و دوﻟﺖھﺎی ﺿﻌﯿﻔﯽ را‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ و زﯾﺮ ﯾﻮغ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﻔﺎر زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را از ﻓﻀﯿﻠﺖ و آداب ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺻﻼح و ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﺼﯿﺐ اھﻞ ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ‬
‫آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ ﺧﻮردن اﻣﻮال ﺗﻮﺳﻂ روﺣﺎﻧﯿﻮن ﯾﻬﻮد‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫)‪ (۳۴‬ای آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ! ھﻤﺎﻧﺎ‬ ‫�� ّم َِن‬ ‫ِين َءا َم ُن ٓوا ْ إ َّن َكث ِ ٗ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬‫﴿ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ٱ ۡ�َ ۡح َبار َوٱ ُّلر ۡه َ‬
‫ان �َأ�لون أ ۡم َ�ٰل‬
‫ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﯿﺸﺎن و دﯾﺮﻧﺸﯿﻨﺎن‬
‫ِ‬ ‫ب‬ ‫ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ اﻣﻮال ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺎروا و‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ُ ُّ َ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫يل ٱ�ِۗ‬ ‫اس ب ِٱل�ٰ ِط ِل و�صدون عن سب ِ ِ‬ ‫ٱ�َّ ِ‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارﻧﺪ از راه ﺧﺪا و آﻧﺎﻧﮑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪوزﻧﺪ‬ ‫ۡ َّ َ َ‬ ‫ون ٱ َّ� َه َ‬ ‫َ َّ َ َ ۡ ُ َ‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﻧﻤﯽدھﻨﺪش در راه ﺧﺪا‬ ‫ب َوٱلفِضة َو�‬ ‫وٱ�ِين ي� ِ�‬
‫َّ َ َ ّ ۡ ُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ََ‬
‫ﻣﮋدهﺷﺎن ده ﺑﻪ ﻋﺬاب دردﻧﺎک )‪(۳۵‬‬ ‫اب‬ ‫يل ٱ�ِ فب ِ�هم بِعذ ٍ‬ ‫ينفِقو�ها ِ� سب ِ ِ‬
‫َ‬ ‫ََۡ َُۡ َ َ‬ ‫َ‬
‫روزی ﮐﻪ ﮔﺮم ﺷﻮﻧﺪ در آﺗﺶ دوزخ ﭘﺲ‬ ‫� عل ۡي َها ِ� نارِ َج َه َّن َم‬ ‫أ ِ� ٖ�‪ ٣٤‬يوم � ٰ‬
‫َُ ۡ َ ٰ َ َ ُُ ۡ َ ُُ ُُ ۡ َُ ُ ُُ‬
‫وره ۡمۖ‬
‫داغ ﺷﻮد ﺑﺪاﻧﮫﺎ ﭘﯿﺸﺎﻧﯿﮫﺎﺷﺎن و‬
‫جباههم وجنو�هم وظه‬ ‫�تكوى بِها ِ‬
‫ﭘﮫﻠﻮھﺎﺷﺎن و ﭘﺸﺖھﺎﺷﺎن اﯾﻨﺴﺖ آﻧﭽﻪ‬ ‫ُ َُ ُ ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َٰ َ َ َ َۡ ُ‬
‫س� ۡم فذوقوا َما‬ ‫�� ۡم ِ�نف ِ‬ ‫�ذا ما ك‬
‫اﻧﺪوﺧﺘﯿﺪ ﺑﺮای ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﭽﺸﯿﺪ‬
‫ُ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫آﻧﭽﻪ را ﺑﻮدﯾﺪ ﻣﯿﺎﻧﺪوﺧﺘﯿﺪ‪.‬‬ ‫كنت ۡم ت� ِ�ون‪] ﴾٣٥‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۳۵-۳۴ :‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ‬
‫���ها ٱ�ِين ءامنوا﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ وﺻﻒ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫اﯾﻤﺎن ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ روح ﺑﺮای ﺟﺴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻤﺎن زﻧﺪه‬
‫ار‬ ‫�� ّم َِن ٱ ۡ�َ ۡح َ‬
‫ب‬ ‫اﺳﺖ و ﻓﺎﻗﺪ اﯾﻤﺎن ﻣﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ او ﻧﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬إ َّن َكث ِ ٗ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ان﴾‪ :‬ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻧﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮد آ ﮔﺎه ﺳﺎزد و آن‬ ‫َ ُّ ۡ َ‬
‫وٱلرهب ِ‬
‫ۡ‬ ‫ََۡ ُ ُ َ َ َ‬
‫اس ب ِٱل َ�ٰ ِط ِل﴾‬ ‫�لون أ ۡم َ�ٰل ٱ�َّ ِ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﻠﻤﺎء ﯾﮫﻮد و دﯾﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﻧﺼﺎری ﴿�أ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٩٦‬‬
‫َّ‬
‫يل ٱ�ِ﴾‪ :‬و آنھﺎ را از راه اﺳﻼم ﮐﻪ‬ ‫َ َ ُ ُّ َ َ َ‬
‫ﻣﺎل ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ﴿و�صدون عن سب ِ ِ‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ و رﺿﺎی ﭘﺮوردﮔﺎر وﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎزﻣﯽدارﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺻﺐ و‬
‫رﯾﺎﺳﺖ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد را ﻧﮕﮫﺪارﻧﺪ و ﺑﺮ زﯾﺮدﺳﺘﺎن و ﻋﻮام ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری رﯾﺎﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺟﮫﺖ ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َ َّ َ َ ۡ ُ َ َّ َ َ ۡ َّ َ‬
‫ب َوٱل ِفضة﴾‪ :‬اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﻋﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫و ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬وٱ�ِين ي� ِ�ون ٱ�ه‬
‫ﯾﮫﻮد و راھﺒﺎن ﻧﺼﺎری و دﯾﮕﺮان را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد و وﻋﯿﺪی اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای‬
‫ھﺮﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده و ﭼﯿﺰی در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻧﮑﻨﺪ و وﻋﯿﺪش ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ََ ّ ۡ ُ َ َ َ‬
‫اب أ ِ� ٖ�﴾‪ :‬اﯾﻦ وﻋﯿﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فب ِ�هم بِعذ ٍ‬
‫ﮐﻪ وارد دوزخ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺞھﺎی زر و ﺳﯿﻢ ورق ﺷﺪه ﮔﺮم ﺷﻮد ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﭘﮫﻠﻮ و‬
‫ﭘﺸﺖﺷﺎن ﺑﻪ آن داغ ﺷﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬اﯾﻦ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ذﺧﯿﺮه ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺮای ﺧﻮد ﭘﺲ‬
‫ﺑﭽﺸﯿﺪ آﻧﭽﻪ ذﺧﯿﺮه ﮐﺮده اﯾﺪ اﯾﻦ ﯾﮏ ﻧﻮع ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﮫﺰاء اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮐﻪ‬
‫ﻋﺬاﺑﯿﺴﺖ ﻣﻌﻨﻮی و دردﻧﺎکﺗﺮ از ﻋﺬاب ﺣﺴﯽ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬اﯾﻦ دو آﯾﺖ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ و ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﻋﻠﻤﺎء ﯾﮫﻮد و ُرھﺒﺎن ﻧﺼﺎری ﺑﺎ اﺳﻼم و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻧﯿﻮیﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۱‬آنھﺎ را از ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬آن ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﮐﺎﺗﺶ‬
‫اداء ﺷﻮد ﮐﻨﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ زﯾﺮ ھﻔﺖ ﻃﺒﻘﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﮐﺎﺗﺶ داده‬
‫ﻧﺸﻮد ﮐﻨﺰ اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ آن ﻣﺎل در ﺟﺎﺋﯽ آﺷﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ زﮐﺎت ﺑﺮای ﭘﺎﮐﯽ اﻣﻮال اﺳﺖ‬

‫َّ َ َ َّ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﮐﺎت را ﻓﺮض‬
‫الﺰﺎﻛة ِإﻻ‬ ‫ا� ل ْﻢ �ﻔ ِﺮ ِض‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إِن‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻰﻘ ِﻣ ْﻦ أم َﻮا ِﻟ� ْﻢ‪َ ،‬و�ِ� َﻤﺎ‬
‫ﻧﮑﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎﻟﺘﺎن را‬ ‫ﺐ ﺑِ َﻬﺎ َﻣﺎ ﺑَ ِ َ‬ ‫ﻴﻟُ َﻄﻴِّ َ‬
‫ِ‬
‫َ ْ َ ُْ‬
‫ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن ﭘﺎک ﮐﻨﺪ و ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﯿﺮاث را‬ ‫ََ َ َْ َ َ‬
‫ار�ﺚ ﻣﻦ امﻮال ﺗﺒﻰﻘ �ﻌﺪ�ﻢ‪.‬‬ ‫ﻓﺮض الﻤﻮ ِ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻪﻟ اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أﻻ أ ْﺧ ُ‬ ‫َ‬
‫ﺮﺒ ُ� َﻤ ُﺮ‪َّ �ُ .‬ﻢ ﻗَ َﺎل ُ‬ ‫َ َ‬
‫ﺮﺒ َك‬ ‫ﻜ َّ َ‬
‫در ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﻓﺮض‬
‫ِ‬ ‫ﻓ‬
‫َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َّ َ ُ َّ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﺎﺤﻟﺔ اﻟ ِﻰﺘ‬ ‫� ﻣﺎ ﻳ� ِ� الﻤﺮء؟ الﻤﺮأة الﺼ ِ‬ ‫ِﺨﺑ ِ‬
‫ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬آﯾﺎ‬
 ‫‪٤٩٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬
‫َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ‬
‫ﺎ�ﺘْ ُﻪ َو� َذا ﺧﺒﺮ دھﻢ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ذﺧﯿﺮه‬
‫ِ‬ ‫إِذا �ﻈﺮ إِﻴﻟﻬﺎ ﺮﺳﺗﻪ و�ِذا أمﺮﻫﺎ أﻃ‬
‫َ ُْ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬
‫اﻧﺴﺎن؟ زﻧﯽ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ او‬ ‫ﺎﻏ َب �ﻨ َﻬﺎ َﺣ ِﻔﻈﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﮕﺮد او را ﺷﺎد ﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ او‬
‫دﺳﺘﻮر دھﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ و در ﻏﯿﺒﺖ او‬
‫از ﻣﺎل و آﺑﺮوﯾﺶ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه ﻏﲑ واﺣﺪ وﻗﺎل اﳊﺎﻛﻢ‪ :‬ﺻﺤﻴﺢ ﻋﻠﯽ ﴍﻃﻬﲈ أی اﻟﺒﺨﺎری وﻣﺴﻠﻢ وﱂ ﳜﺮﺟﺎه(‬
‫َ َّ َ َ ۡ ُ َ‬ ‫َّ َّ َ َ َ ْ‬
‫�ون‬ ‫ا� ل ْﻢ �ﻔ ِﺮ ِض‪ ...‬اﻟﺦ«‪ :‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﺖ ﴿وٱ�ِين ي� ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪ِ » :‬إن‬
‫ََۡ َُۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ ّ ۡ ُ َ َ‬ ‫َّ َ َ َ ۡ َّ َ َ َ ُ ُ َ َ‬
‫� عل ۡي َها‬ ‫اب أ ِ� ٖ�‪ ٣٤‬يوم � ٰ‬
‫يل ٱ�ِ فب ِ�هم بِعذ ٍ‬
‫َ‬
‫ٱ�هب وٱلفِضة و� ينفِقو�ها ِ� سب ِ ِ‬
‫ُ‬ ‫َ ُ ُ ۡ َ ُ ُ ُ ُ ۡ َ ُ ُ ُ ُ ۡ َٰ َ َ َ َۡ ُ َ ُ‬ ‫َ َ َ َّ َ َ ُ ۡ‬
‫ك َو ٰ َ‬
‫س� ۡم‬ ‫�� ۡم ِ�نف ِ‬ ‫جباههم وجنو�هم وظهورهمۖ �ذا ما ك‬ ‫ى بِها ِ‬ ‫ِ� نارِ جهنم �ت‬
‫َُ ُ ْ َ ُ ُۡ َ ۡ ُ َ‬
‫�ون‪] ﴾٣٥‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪» .[۳۵-۳۴ :‬و ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ذﺧﯿﺮه‬ ‫فذوقوا ما كنتم ت� ِ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و آن را در راه ﭘﺮوردﮔﺎر اﻧﻔﺎق ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺪ ﻋﺬاﺑﯽ دردﻧﺎک ﺑﺪه‪ .‬روزی ﮐﻪ‬
‫اﻧﺪوﺧﺘﻪھﺎﯾﺸﺎن را در آﺗﺶ دوزخ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺑﺎ آن ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﮫﻠﻮ و ﭘﺸﺘﺸﺎن را داغ ﮐﻨﻨﺪ؛ اﯾﻦ‬
‫ھﻤﺎن ﮔﻨﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺪوﺧﺘﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺰای زراﻧﺪوزی ﺧﻮد را ﺑﭽﺸﯿﺪ«‪ .‬ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺣﺴﺎس ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ و دﺷﻮاری ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا رﻓﺘﻪ ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ آﯾﺖ‬
‫ﺑﺮ اﺻﺤﺎب ﺷﻤﺎ ﺳﻨﮕﯿﻦ آﻣﺪه‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﮐﺎت را ﻓﺮض ﮐﺮد ﺗﺎ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎل ﺷﻤﺎ را ﭘﺎک ﺳﺎزد و ﻣﯿﺮاث را در ﻣﺎل ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺪر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺷﻤﺎاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و رﺳﻮل ﺧﺪا ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﺒﺮ‬
‫دھﻢ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ذﺧﯿﺮه اﻧﺴﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ زن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ او ﺑﻨﮕﺮد‪ ،‬او را ﺷﺎد‬
‫ﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر دھﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ و در ﻏﯿﺎﺑﺶ از ﻣﺎل و آﺑﺮوﯾﺶ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫َ َّ َ َ ۡ ُ َ‬
‫�ون﴾ ﭘﯿﺪا‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﺮﯾﻒ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از دﻟﺘﻨﮕﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻧﺰول آﯾﺖ ﴿وٱ�ِين ي� ِ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون آورد‪ .‬ﭼﻮن از آن آﯾﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺴﯽ ﻣﺎﻟﯽ را ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ آن ﻋﺬاب ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮج رﺟﻮع ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ را‬
‫ﺣﻞ ﮐﻨﺪ و راه ﺣﻞ ﺻﺤﯿﺤﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺮدﯾﺪی ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‬
‫و آن اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ذﺧﯿﺮه و ﺟﻤﻊ ﻣﺎل درﺳﺖ ﻧﻤﯽﺑﻮد و اﻧﻔﺎق ﮐﻞ ﻣﺎل واﺟﺐ ﺑﻮدی ﭘﺲ‬
‫ﻣﯿﺮاث و ﺗﻮ ارﺛﯽ در ﺷﺮﯾﻌﺖ وﺟﻮد ﻧﻤﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﮐﻪ ﻣﯿﺮاث در ﺳﻮرۀ ﻧﺴﺎء و ﺳﻨﺖ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٤٩٨‬‬

‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ذﺧﯿﺮه و ﺟﻤﻊ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﻋﺬاب ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ زﮐﺎت آن را ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ آن ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت آن داده ﺷﻮد ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻣﺪﻓﻮن در زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺰ و ذﺧﯿﺮه ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻌﺪ از ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﻓﺎﯾﺪه‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮐﻨﺰ و ذﺧﯿﺮه اﻧﺴﺎن زن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم ج ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر اﺣﺴﻦ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را از رﻣﺰ ﻓﺮﺿﯿﺖ زﮐﺎت و ﭘﺎکﮐﺮدن ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪۀ ﻣﺎل آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ذﺧﯿﺮه اﻧﺴﺎن زن ﯾﻨﮑﻮﮐﺎر و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﺷﻮھﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮده و از ﻣﺎل و آﺑﺮوﯾﺶ ﻧﮕﮫﺪاری ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻋﺬاب ﺧﺪا و‪...‬‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ ۡ َ ُ َ َّ ٓ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ َ َ ُ َۡ‬
‫)‪ (۱۵۸‬آﯾﺎ اﻧﺘﻈﺎر دﯾﮕﺮی دارﻧﺪ ﺟﺰ آن‬ ‫��ِكة أو‬ ‫﴿هل ينظ ُرون إِ� أن تأ�ِيه ُم ٱلم ٰٓ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ ُّ َ َ ۡ َ ۡ َ ۡ ُ‬
‫ت َر ّ�ِك ۗ يَ ۡو َم‬‫� َ�عض َءا� ٰ ِ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﯾﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ‬
‫يأ ِ� ر�ك أو يأ ِ‬
‫ﯾﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺑﻌﻀﯽ از آﯾﺖھﺎی ﭘﺮرودﮔﺎر ﺗﻮ‪،‬‬ ‫َ َۡ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ۡ‬
‫ت َر ّ�ِك � يَنف ُع �ف ًسا‬ ‫يَأ ِ� َ�عض َءا� ٰ ِ‬
‫روزی ﮐﻪ ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﻌﺾ آﯾﺎت ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫� ۡن َء َام َن ۡ‬ ‫َُٰ َ َۡ َ ُ‬
‫آﻧﺮوز‪ ،‬ھﯿﭽﮑﺲ را اﯾﻤﺎﻧﺶ ﻧﻔﻌﯽ ﻧﺪھﺪ‬ ‫ت مِن � ۡبل أ ۡو‬ ‫إِي�نها لم ت‬
‫ْ َّ‬ ‫�� ُقل َ‬ ‫ي�ٰن َِها َخ ۡ ٗ‬ ‫� إ َ‬ ‫َك َس َب ۡ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ‬ ‫ٱنت ِظ ُر ٓوا إِنا‬ ‫ِ‬ ‫ۗ‬ ‫ِ‬ ‫ت ِٓ‬
‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫در اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﺧﯿﺮ و ﺳﻌﺎدت ﮐﺴﺐ‬ ‫منت ِظ ُرون‪] ﴾١٥٨‬اﻷﻧﻌﺎم‪.[۱۵۸ :‬‬
‫ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎﺋﯿﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮان‪.‬‬
‫َۡ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬هل يَنظ ُرون﴾‪ :‬اﺳﺘﻔﮫﺎم ﺑﺮای ﻧﻔﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﯽﮐﺸﻨﺪ‬
‫ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﻗﺒﺾ روحﺷﺎن ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮای ﻓﯿﺼﻠﻪ ﺣﮑﻢ در‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫ۡ َ َ ۡ ُ‬ ‫َ‬
‫ت َر ّ�ِك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫� َ�عض َءا� ٰ ِ‬‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬أو يأ ِ‬
‫ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻮن ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب ﻇﺎھﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ آن ﻣﻮﻗﻒ اﺻﺮار‬
 ‫‪٤٩٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺮ ﺗﮑﺬﯾﺐ ھﻤﭽﻮن ﻣﻮﻗﻒ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﻗﺒﺾ‬
‫روح آن ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎ ﻋﻼﻣﺘﯽ از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻮن ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻃﺮف‬
‫ﻣﻐﺮب ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ت َر ّ�ِك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ روزی ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬يَ ۡوم يَأ ِ� َ�عض َءا� ٰ ِ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺰدﯾﮏﺷﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ دﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ و آن ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏﺷﺪن ﺑﻪ ﻟﺤﻈﮥ ﻓﻨﺎﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻇﮫﻮر اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺎت‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورد اﯾﻤﺎن ﺑﻌﺪ از ﻇﮫﻮر ﻋﻼﻣﺎت‪ ،‬ﻣﻘﺒﻮل و ﻣﻔﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن اﯾﻦ اﯾﻤﺎن‪ ،‬اﯾﻤﺎن اﺿﻄﺮاری اﺳﺖ ﻧﻪ اﺧﺘﯿﺎری‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻗﺒﻞ از ﻇﮫﻮر‬
‫ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن آورده وﻟﯽ در اﯾﻤﺎﻧﺶ ﺧﯿﺮی اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﻠﮑﻪ آن روز اراده ﺧﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﯾﻤﺎﻧﯽ از او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻓﺎﯾﺪهای ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن در ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و دﯾﮕﺮ ﺑﺎزﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫َ‬
‫نت ِظ ُرون﴾‪ :‬ای رﺳﻮل ﻣﺎ! ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮐﻪ‬ ‫نتظ ُر ٓوا ْ إنَّا ُم َ‬‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ق ِل ٱ ِ‬
‫دﯾﮕﺮان را ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺮ ﺷﺮک و ﺗﮑﺬﯾﺐ اﺻﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫ً‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ در اﻧﺘﻈﺎر ھﻼﮐﺖ ﺷﻤﺎ ھﺴﺘﯿﻢ و ﻗﻄﻌﺎ آن ﻟﺤﻈﮥ ھﻼﮐﺖ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺧﻮب و ﻣﮑﺮر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺗﻌﺠﯿﻞ در ﺗﻮﺑﻪ ﺳﻔﺎرش ﮐﻦ و ﺑﺮای ﺗﻮﺑﻪﮐﺮدن در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮگ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﭼﻮن در ھﻨﮕﺎم ﻧﺰع روح‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮدار ﺷﺪه و ﺗﻨﮫﺎ ﻋﻼﻣﺎت ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﺎﻗﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آن ﭘﯿﺪا ﺷﻮد ھﻤﻪ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و در ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻪ‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻋﻼﻣﺎت ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب اﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٠٠‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ‬

‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ َّ َ ُ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﺎﻋﺔ َﺣ َّﻰﺘ ﺗ َﺮ ْوا‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻻ �ﻘﻮم الﺴ‬
‫ْ‬ ‫ُ ُ َّ‬ ‫َ ْ َ َ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ده ﻋﻼﻣﺖ را ﺑﻪﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻃﻠﻮع‬ ‫ﺎت ُﻃﻠﻮع الﺸ ْﻤ ِﺲ ِﻣ ْﻦ َﻣﻐ ِﺮ�ِ َﻬﺎ‬ ‫ﻋﺮﺸ آﻳ ٍ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻇﮫﻮر دود و ﭘﯿﺪاﺷﺪن‬ ‫ﻮج َو َﻣﺄ ْ ُﺟ ُ‬
‫ﻮج‬ ‫وج ﻳَﺄ ْ ُﺟ ُ‬‫واﺪﻟﺧﺎن واﺪﻟاﺑﺔ َو ُﺧ ُﺮ َ‬
‫داﺑﮥ‪ ،‬ﺑﯿﺮونﺷﺪن ﯾﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج و‬ ‫وﺧﺮوج ﻋيﻰﺴ ﺑﻦ َ‬
‫مﺮ�ﻢ وﺧﺮوج اﺪﻟﺟﺎل‬
‫ﺧﺮوج ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ و‬ ‫َ‬ ‫َْ ْ‬ ‫َ ْ‬ ‫ُ ُ‬
‫ﺮﺸ ِق َوﺧ ْﺴ ٍﻒ‬ ‫ﻮف ﺧﺴ ٍﻒ ﺑِﺎلﻤ ِ‬ ‫ﺛﻼﺛﺔ ﺧﺴ ٍ‬
‫ﺑﯿﺮونﺷﺪن دﺟﺎل و ﺳﻪ ﺧﺴﻒ )ﻓﺮورﻓﺘﻦ‬ ‫�ﺮة اﻟْ َﻌ َﺮب َوﻧَ ٌ‬
‫ﺎر‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﺎل ْ َﻤ ْﻐﺮب َو َﺧ ْﺴ ٍﻒ ﺠﺑَﺰ َ‬
‫ﺑﺮ زﻣﯿﻦ( اﺳﺖ ﺧﺴﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﺮق و‬ ‫َْ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َُْ ُ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ‬
‫َ‬
‫ﺧﺴﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻐﺮب و ﺧﺴﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺨﺗﺮج ِﻣﻦ �ﻌ ِﺮ ﻋﺪن �ﺴﻮق اﻨﻟﺎس أو‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ﻴﺖ َﻣ َﻌ ُﻬ ْﻢ َﺣﻴْﺚ ﺑَﺎﺗﻮا‬ ‫ﺎس ﺗَب ُ‬‫اﻨﻟ َ‬
‫ﺮﺸ َّ‬ ‫َﺤﺗْ ُ ُ‬
‫ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب و آﺗﺸﯽ ﮐﻪ از ﻋﻤﻖ ﻋﺪن‬ ‫ِ‬
‫ُ َ ُ‬ ‫َ ُ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدم را ﺣﺸﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫َوﺗ ِﻘﻴﻞ َﻣ َﻌ ُﻬ ْﻢ َﺣﻴْﺚ ﻗﺎلﻮا‪.‬‬
‫ھﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺷﺐ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫آﺗﺶ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ و ھﺮﺟﺎ ﻇﮫﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫آﺗﺶ ﻣﻼزمﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ ُ ُ َّ َ ُ‬
‫ﺎﻋﺔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻟﺤﻈﻪ ﻓﻨﺎ و ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ دﻧﯿﺎ و آﻏﺎز زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪» :‬ﻻ �ﻘﻮم الﺴ‬
‫آﺧﺮت ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ‬
‫ﺎت ُﻃﻠﻮع الﺸ ْﻤ ِﺲ«‪ :‬در رواﯾﺎت وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دﺧﺎن‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‪» :‬ﺣﻰﺘ ﺗﺮوا ﻋﺮﺸ آﻳ ٍ‬
‫ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﻣﻦ ھﻤﭽﻮن زﮐﺎم ﻋﺎرض ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﻨﺎﻓﺬ ﮐﺎﻓﺮ ﻓﺮو‬
‫رﻓﺘﻪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺮ آن ھﻤﭽﻮن ﺳﺮی ﺑﺮﯾﺎن در آﺗﺶ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد داﺑﻪ ﻧﯿﺰ وارد ﺷﺪه ﮐﻪ از ﭼﺎھﯽ در ﮐﻮه ﺻﻔﺎ ﺑﯿﺮون ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و داﺳﺘﺎن ﯾﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج در آﺧﺮ ﺳﻮره ﮐﮫﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻧﺰول ﺣﻀﺮت‬
‫َّ‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﻪ ﻗﺮآن در ﺳﻮره زﺧﺮف ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬ن ُهۥ‬
‫َ ۡ ‪َّ ُ َ ۡ َ َ َ َ َّ ّ ٞ‬‬
‫�ن ب ِ َها﴾ ]اﻟﺰﺧﺮف‪» .[۶۱ :‬و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ )ﻇﮫﻮر دوﺑﺎرهی( ﻋﯿﺴﯽ از‬ ‫لعِلم ل ِلساعةِ ف� �م‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ھﺮﮔﺰ در آن ﺷﮏ ﻧﮑﻨﯿﺪ« و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج » َو َﺤﺗْ ُ ُ‬
‫ﺮﺸ‬
‫ﺎس« رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﻮن ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫اﻨﻟ َ‬
‫َّ‬
‫ﻣﺤﺸﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٠١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪه‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮاد از آﯾﺎت ﻋﻼﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺰدﯾﮏﺷﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬از ﻇﺎھﺮ اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب اوﻟﯿﻦ ﻋﻼﻣﺖ از‬
‫ﻋﻼﻣﺎت دھﮕﺎﻧﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج در ﻣﻨﯽ در ﺟﻤﻌﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ‬
‫ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ آنھﺎ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ از ﻗﯿﺎﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ وﻓﺎی ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎنﻫﺎ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ ۡ ُ ْ ۡ‬
‫ٱل ُع ُقودِ أح َِّل ۡ‬ ‫َ‬
‫ت )‪ (۱‬ای اھﻞ اﯾﻤﺎن! وﻓﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ‬ ‫�‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا أوفوا ب ِ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َ ُ َ َ ُ ۡ ۡ َ ٰ َّ َ ُ ۡ َ ٰ َ َ ۡ ُ ۡ ﭘﯿﻤﺎنھﺎ‪ ،‬ﺣﻼل ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ‬ ‫َ‬
‫ل�م ب ِهيمة ٱ�ن� ِم إِ� ما �ت� علي�م‬
‫َّ ۡ َ َ ُ ۡ ُ ٌ َّ َّ َ دامھﺎی ﭼﮫﺎرﭘﺎ ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‬ ‫َ َۡ ُ ّ‬
‫� � ِِ� ٱلصي ِد وأنتم ح ُرم ۗ إِن ٱ�‬ ‫�‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻏﯿﺮ ﺣﻼلﺷﻤﺮﻧﺪﮔﺎن ﺷﮑﺎر‪ ،‬در‬
‫َۡ ُ َ ُ ُ‬
‫�� ُم ما ي ِر�د‪] ﴾١‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۱ :‬‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﺴﺘﯿﺪ در اﺣﺮام‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪.‬‬
‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ ۡ ُ ْ ۡ ُ ُ ُ َّ ۡ َ ُ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ‬
‫يمة ٱ�ن� ٰ ِم إِ� َما ُ�ت ٰ�‬ ‫﴿���ها ٱ�ِين ءامنوا أوفوا بِٱلعقودِ � أحِلت ل�م ب ِه‬
‫َ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ ُ ّ َّ ۡ َ َ ُ ۡ ُ ُ ٌ َّ َّ َ َ ۡ ُ‬
‫� ُم َما يُر ُ‬
‫�د‪﴾١‬‬ ‫ِ‬ ‫علي�م �� � ِِ� ٱلصي ِد وأنتم حرم ۗ إِن ٱ� �‬
‫َ َ‬
‫ِين َء َام ُن ٓوا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﺪا و ﻧﺒﻮت‬
‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج و اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد وﻓﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ أ آنھﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﻤﺎن ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ آنھﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺧﯿﺮ و ﺳﻌﺎدت و‬
‫ﻧﺠﺎتﺷﺎن در آن اﺳﺖ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ھﻤﺎﻧﺎ وﻓﺎء ﺑﻪ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﻋﮫﺪھﺎ‬
‫زﯾﺎد اﺳﺖ از آﻧﺠﻤﻠﻪ ﻋﮫﺪﯾﺴﺖ ﺑﯿﻦ ﺑﻨﺪه و ﺧﺪا ﭼﻮن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ‬
‫اﻟﻠﻪ وﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻋﮫﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ او‬
‫را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﺪ و ﮐﺴﯽ را ﺷﺮﯾﮏ و ھﻤﺘﺎی او ﻗﺮار ﻧﺪھﺪ و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ۡ ُۡ‬ ‫ََ ُ‬ ‫َ َ َّ‬ ‫َ َّ َ َ ُ‬ ‫ۡ ُ ْ‬
‫﴿ َوٱذك ُروا ن ِۡع َمة ٱ�ِ عل ۡي� ۡم َومِي�ٰق ُه ٱ�ِي َوا�ق�م بِهِۦٓ إِذ قل ُت ۡم َس ِم ۡع َنا َوأ َط ۡع َنا﴾‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٠٢‬‬

‫]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۷ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﯽ داﺷﺖ و ﻋﮫﺪ او را آن ﻋﮫﺪی ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻮار ﮐﺮد ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری ﮐﺮدﯾﻢ«‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫در ﻋﻘﺪھﺎی ﺑﯿﻊ و ﺷﺮاء اﺟﺎره و ﻧﮑﺎح و ﯾﺎ ﻋﮫﺪھﺎی دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو اﻧﺴﺎن ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻼفورزی و ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﯽ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﮫﺪھﺎ وﻓﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ُ َّ ۡ َ ُ َ َ ُ ۡ َ ۡ َ‬
‫يمة ٱ�ن� ٰ ِم﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬أحِلت ل�م ب ِه‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﺣﻼلﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ آنھﺎ را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ آنھﺎ‬
‫َ َ ُ ۡ َۡ َ‬
‫يمة ٱ�ن� ٰ ِم﴾‪ :‬ﻣﺮاد ھﻤﺎن اﺻﻨﺎف ھﺸﺘﮕﺎﻧﻪ ﺷﺘﺮ و‬ ‫را ﺳﻮار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﻨﺖ ﻣﯽﮔﺬارد‪﴿ .‬ب ِه‬
‫َّ َ ُ ۡ َ ٰ َ ُ‬
‫� َعل ۡي� ۡم﴾ ﻣﺤﺮﻣﺎت را اﺳﺘﺜﻨﺎء‬ ‫ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﴿إِ� ما �ت‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻣﺮده‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻨﺰﯾﺮ و ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ذﺑﺢ ﺷﺪه‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺖھﺎ ﯾﺎ ﻗﺒﺮھﺎ و ﻣﺰارھﺎ ذﺑﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﺷﮑﺎر‬
‫در ﺣﺎل اﺣﺮام ﺑﻪ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ آﻧﭽﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﺣﻼل و ﯾﺎ ﺣﺮام ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اوﺳﺖ ﺧﺪای ﺑﺮﺣﻖ ﭘﺲ آﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﺣﮑﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﯿﭻ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﺮ او ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن او ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد داﻧﺎ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖﺷﺎن ﭼﯿﺰی را ﻣﺒﺎح ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ را ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺨﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آنھﺎ را ﺧﺒﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ وﻓﺎ ﺑﻪ ھﺮﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن و ﭘﺮوردﮔﺎرش ﯾﺎ ﺑﯿﻦ‬
‫اﻧﺴﺎن و ﺑﺮادرش واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آنھﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﺮ ﻧﻌﻤﺖ وادار ﮐﻦ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا زﯾﺎد ﺷﺪه و ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺮده‪ ،‬ﺧﻮن و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻨﺰﯾﺮ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‬
‫ذﺑﺢ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮردﻧﺶ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬آنھﺎ را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺷﮑﺎرﮐﺮدن ﺑﺮ ﻣﺤﺮم ﺣﺮام اﺳﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از اﺣﺮام ﻓﺎرغ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٠٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮای ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬در ﻧﺎﻣﻪاش ﺑﺮای ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻟﻌﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم‬
‫ﺣﺰم‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اھﻞ‬ ‫ﺣ� ﺑﻌﺜﻪ إﻰﻟ اﻴﻟﻤﻦ ﻳﻔﻘﻪ أﻫﻠﻬﺎ‬
‫ﯾﻤﻦ را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻨﯽ آﮔﺎه ﮐﻨﺪ و ﺳﻨﺖ را‬ ‫و�ﻌﻠﻤﻬﻢ الﺴﻨﺔ و�ﺄﺧﺬ ﺻﺪﻗﺎﺗﻬﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺎﻣﻮزد و ﺻﺪﻗﺎتﺷﺎن را ﺑﮕﯿﺮد و‬
‫�ﺴﻢ اﷲ الﺮﻤﺣﻦ الﺮﺣﻴﻢ ﻫﺬا ﻛﺘﺎب ﻣﻦ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ اﯾﻦ‬
‫اﷲ ورﺳﻮﻪﻟ ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﺬﻟﻳﻦ آﻣﻨﻮا وﻓﻮا‬
‫ﻧﺎﻣﻪاﯾﺴﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ای‬
‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻮد ﻫﺬا ﻋﻬﺪ ﻣﻦ �ﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﮫﺪ ﺧﻮد وﻓﺎ ﮐﻨﯿﺪ و اﯾﻦ ﻋﮫﺪﻧﺎﻣﮥ‬
‫اﯾﺴﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮای ﻋﻤﺮو‬ ‫ﻟﻌﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ﺣ� ﺑﻌﺜﻪ إﻰﻟ اﻴﻟﻤﻦ آمﺮه‬
‫ﺑﻦ ﺣﺰم ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد او را ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺘﻘﻮى اﷲ ﻲﻓ أمﺮه ﻠﻛﻪ ﻓﺈن اﷲ ﻣﻊ اﺬﻟﻳﻦ‬
‫ﺗﻘﻮای ﺧﺪا در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‪،‬‬ ‫اﺗﻘﻮا واﺬﻟﻳﻦ ﻫﻢ �ﺴﻨﻮن‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮھﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﺎﻧﮑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراناﻧﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ – أﺧﺮﺟﻪ اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺮ و اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬ﻳﻔﻘﻪ أﻫﻠﻬﺎ« ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اھﻞ ﯾﻤﻦ را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻦ آﮔﺎه ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫ﻟﻘﻮل اﻟﺮﺳﻮل ج‪» :‬ﻣﻦ ﻳﺮد اﷲ ﺑﻪ ﺧ�ا ﻳﻔﻘﻬﻪ ﻰﻓ اﺪﻟﻳﻦ« »ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا اراده‬
‫ﻧﯿﮑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ او را ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻊ دﯾﻦ آﮔﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ راهھﺎی دﯾﻦ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اداء‬
‫و ﺑﺮﭘﺎداﺷﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻊ دﯾﻦ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﻪ او ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﮑﻤﺖ و اﻣﻮر دﯾﻦ را اﻟﮫﺎم‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﻫﺬا ﻛﺘﺎب ﻣﻦ اﷲ ورﺳﻮﻪﻟ«‪ .‬آری‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪاﯾﺴﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮل‪ ،‬زﯾﺮا آﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻓﺎ ﺑﻪ ﻋﮫﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‬
‫آﻣﺪه و ﻧﺎﻣﻪای ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ از ﺟﺎﻧﺐ رﺳﻮل ﺧﺪا ج اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪:‬‬
‫»امﺮه ﺑﺘﻘﻮى اﷲ ﻲﻓ امﺮه ﻠﻛﻪ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ او را ﺑﻪ ﺗﺮس از ﺧﺪا و ﻣﺮاﻗﺐ داﻧﺴﺘﻦ ﺧﺪا را در ھﺮ‬
‫ﮐﺎری ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ اﻣﺮ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ در ھﺮ دﺳﺘﻮری ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽدھﺪ و ﯾﺎ ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﯽزﻧﺪ ﯾﺎ ﺣﮑﻤﯽ ﮐﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻮرزد و ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﺿﯽ و ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج وﺻﯿﺖ ﺧﻮد را‬
‫َّ َّ َ َ َ َّ َ َّ َ ْ َّ َّ َ ُ ُّ ۡ ُ َ‬
‫ِين هم �سِنون‪] ﴾١٢٨‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۲۸ :‬‬‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ� مع ٱ�ِين ٱ�قوا وٱ�‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٠٤‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺪا ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺪا ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ وآﻧﺎن ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎرﻧﺪ« ﺧﺘﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و آﻧﺎن‬
‫َ‬ ‫َّ َّ َ ُ ُّ ۡ‬
‫ِين هم �س ُِنون﴾ و‬ ‫اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﺧﺪا را در ھﺮﮐﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪﴿ .‬وٱ�‬
‫آﻧﺎﻧﮑﻪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎراناﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﮔﺎھﯽ ﺑﻨﺪه از ﺧﺪا در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﺮ و ﻧﮫﯿﺶ ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎداﻧﯽ و ﻏﻔﻠﺖ در اداء اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻘﻮاﯾﺶ ﻓﺎﺋﺪه ﻧﻤﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﭼﻪ‬
‫ﺑﻮدن ﺧﺪا ﺑﺎ اھﻞ ﺗﻘﻮی اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺘﺢ و ﻧﺼﺮت ﺧﻮد را در ادای واﺟﺒﺎت و ﻃﺎﻋﺎت ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻪ وی اﻟﮫﺎم ﮐﺮده و او را ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن ﺗﺄﯾﯿﺪ و ﻧﺼﺮت ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺮای ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬اﯾﺸﺎن را ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻋﻠﻤﺎء و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺷﮫﺮھﺎ و اﻃﺮاف ﺑﺮای‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻎ اﺳﻼم و آﺷﻨﺎﮐﺮدن ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﮐﻢ وﻗﺖ ﻣﺸﺮوع‪ ،‬ﭼﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر ﺑﻪ ﺻﻼح ﺣﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ اﻣﻮر آﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ وﻓﺎء ﺑﻪ ﻋﮫﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺧﻼف وﻋﺪه ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺘﻦ آن‬
‫ﺟﺰء ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ در ھﺮﮐﺎری ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻘﻮی ﺧﺪا در ھﺮﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻨﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ‬
‫واﺟﺐ و ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﺸﺎرت ده اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮب ﺑﺮای ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ھﻤﻪ ﮐﺎرھﺎ‬
‫از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۸‬ﺑﺸﺎرت ده اﯾﺸﺎن را ﮐﻪ ﺧﺪا ھﻤﺮاه و ﻣﺪدﮔﺎر اھﻞ ﺗﻘﻮا و اﺣﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻟﺰوم اﺣﺘﺮام روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﯾﻬﻮد‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪ (۱۲۴) :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻧﮫﺎده‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫� ٱ َّ� َ‬
‫ِين ٱ ۡخ َتلَ ُفوا ْ �ِي �هِ ﺷﺪ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﻧﺪ در‬ ‫َّ َ ُ َ َّ ۡ ُ َ َ‬
‫﴿إِ�ما جعِل ٱلسبت‬
‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬
‫�ن َر َّ�ك �َ ۡح� ُم بَ ۡي َن ُه ۡم يَ ۡو َم ٱلقِ َ�ٰ َمةِ �ِيما‬
‫َ آن و ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در آﻧﭽﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در آن‬ ‫ََۡ ُ َ‬ ‫َ ُ ْ‬
‫�نوا �ِيهِ �تل ِفون‪] ﴾١٢٤‬اﻟﻨﺤﻞ‪.[۱۲۴ :‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥٠٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬
‫َّ َ ُ َ َّ ۡ ُ َ َ َّ َ ۡ َ ُ ْ‬
‫ِين ٱخ َتلفوا �ِيهِ﴾ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬إِ�ما ج ِعل ٱلسبت � ٱ�‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ در اﯾﻦ آﯾﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﯾﮫﻮد ﺑﻪ ﺟﮫﺖ ﻋﻘﻮﺑﺖ و اﻧﺘﻘﺎم از‬
‫اﯾﺸﺎن ﻓﺮض ﺷﺪه زﯾﺮا ﺗﻌﻈﯿﻢ ﺷﻨﺒﻪ در آﺋﯿﻦ ﺣﻀﺮت اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﻧﺒﻮد و ھﺮﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ وﺣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ را ﺗﻌﻈﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‬
‫اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﻧﺪ و از روی ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺗﮑﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ روزی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻓﺮﯾﻨﺶ‬
‫آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﻓﺎرغ ﺷﺪه ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺷﻨﺒﻪ را اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻢ ﺗﻌﻈﯿﻢ‬
‫ﺷﻨﺒﻪ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻓﺮض ﮐﺮد و ﺑﻪ روز ﺷﻨﺒﻪ ھﻢ وﻓﺎء ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪﺑﺎزی ﮐﺮده و‬
‫ﺷﺒﮑﻪھﺎی ﺷﮑﺎر را در روز ﺷﻨﺒﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﻣﺎھﯽھﺎی ﻓﺮاوان ﺷﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َۡ ُ َ‬ ‫َ َ ُ ْ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬
‫ِيما �نوا �ِيهِ � َتل ِفون﴾‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬ن َر َّ�ك �َ ۡح� ُم بَ ۡي َن ُه ۡم يَ ۡو َم ٱل ِق َ�ٰ َمةِ �‬
‫اﯾﻦ ﻗﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ وﻋﺪۀ ﻋﺬاب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻤﺮد و ﺳﺮﮐﺸﯽ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮانﺷﺎن ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺟﺰاء ﻣﯽدھﺪ‪ .‬اﻣﺎ آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺜﺖ ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ج را درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و داﺧﻞ اﺳﻼم ﺷﺪﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ و داﺧﻞ در اﺳﻼم ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﮐﻔﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ و ﺳﺨﺘﺮﯾﻦ ﻋﺬاب ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﺧﺪا‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺟﻤﻼت ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری‬
‫را از ﻓﻀﻞ آن روز ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﮐﻔﺮ اﯾﺸﺎن ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ اﯾﻤﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداری اﯾﺸﺎن از ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺧﺪا ج اﮐﺮام و اﺣﺘﺮام ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺣﺮامﺑﻮدن اﺧﺘﻼف و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺳﻮء اﺧﺘﻼف آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎدل ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ھﺮﮐﺴﯽ را در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ از ﺧﻮﺑﯽ و ﺑﺪی ﺟﺰاء ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺑﺪی ﭘﺮھﯿﺰ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﯿﺮ را ﻻزم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٠٦‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ اﺧﺘﺼﺎص روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج‬

‫ْ‬
‫ا� َﻋ ِﻦ اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ َﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺸﯿﻨﯿﺎن ﻣﺎ را‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أَ َﺿ َّﻞ َّ ُ‬
‫الﺴﺒْ ِﺖ َو َ� َن از ﺟﻤﻌﻪ ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﮫﻮد روز ﺷﻨﺒﻪ‬ ‫َ ََ َ َ َ ْ‬
‫َّ‬ ‫�ﺒْﻠﻨﺎ ﻓﺎﻜن لِﻠﻴَ ُﻬﻮ ِد ﻳَ ْﻮ ُم‬
‫ا� ﺑﻨَﺎ َ� َﻬ َﺪاﻧَﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﺼﺎری روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‬ ‫ﺎء َّ ُ‬ ‫اﻷ َﺣﺪ ﻓَ َ‬ ‫َّ َ َ َ ْ ُ َ‬
‫ﺠ َ‬ ‫ِ‬ ‫لِﻠﻨﺼﺎرى ﻳﻮم‬
‫ِ‬
‫ُ ُ َ َ َ َّ ْ َ را و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﺮوز ﺟﻤﻌﻪ ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ْ‬ ‫ُْ ُ َ َ َ َ‬ ‫َّ ُ‬
‫ﺠ َﻌﻞ اﺠﻟﻤﻌﺔ والﺴﺒﺖ‬ ‫ا� ِﻴﻟَ ْﻮمِ اﺠﻟﻤﻌ ِﺔ ﻓ‬
‫َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ٌ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ﮐﺮد ﭘﺲ ﺟﻤﻌﻪ و ﺷﻨﺒﻪ و ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﻗﺮار‬
‫واﻷﺣﺪ و�ﺬلِﻚ ﻫﻢ �ﺒﻊ ﻨﻟﺎ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ �ﻦ‬
‫َ ُ َ َ ْ َ داد و اﯾﺸﺎن در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﯿﺮو ﻣﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ُّ ْ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬
‫اﺪﻟ�ﻴَﺎ َواﻷ َّولﻮن ﻳﻮم‬ ‫اﻵﺧ ُﺮون ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ در ردﯾﻒ آﺧﺮ و در روز‬ ‫ْ َ َ ْ َ ْ ُّ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َ‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ در درﺟﻪ اول ﻗﺮار دارﯾﻢ و‬ ‫اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ الﻤﻘ ِﻰﻀ ﺑيﻨﻬﻢ �ﺒﻞ اﺨﻟﻼﺋِ ِﻖ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ اﻣﺘﯽ ھﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ھﻤﻪ‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت در ﺑﯿﻦ ﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫)رواه ﻣﺴﻠﻢ(‬
‫ْ‬
‫ا� َﻋ ِﻦ اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ«‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج »أَ َﺿ َّﻞ َّ ُ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ »ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری« را ﺑﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ روز ﺟﻤﻌﻪ راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻧﮑﺮده و‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ َّ‬
‫ﺎرى ﻳَ ْﻮ ُم اﻷ َﺣ ِﺪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﻈﯿﻢ روز ﺷﻨﺒﻪ‬‫ﻠﻨ َﺼ َ‬
‫ﺖ و�ن ل ِ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺎﻜن لِﻠﻴﻬﻮ ِد ﻳﻮم الﺴﺒ ِ‬
‫ﺑﺮای ﯾﮫﻮد و ﺗﻌﻈﯿﻢ روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﺑﺮای ﻧﺼﺎری ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ اﯾﻦ دو روز اﯾﺎم ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ و‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ و اوﻗﺎت ﻋﺒﺎدات ﺑﺎﻃﻠﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻋﺒﺎدات اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ا�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﺑﻪ ﺗﻌﻈﯿﻢ‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﻮت ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ‪َ �َ » :‬ﻬ َﺪاﻧَﺎ َّ ُ‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺟﻤﻌﻪ روز اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﺎ از ﮐﺎر و روز ﻋﺒﺎدت و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن و ﺷﻨﯿﺪن ﺧﻄﺒﻪ و ادای ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ ََ ْ‬
‫اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ َﺔ َو َّ‬
‫ﺖ َواﻷ َﺣ َﺪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ روز ﺟﻤﻌﻪ اول اﺳﺖ و ﺷﻨﺒﻪ دوم و‬ ‫الﺴﺒْ َ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‪» :‬ﻓﺠﻌﻞ‬
‫ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﺳﻮم و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻓﻘﺎل ﻛﺬﻟﮏ ﻫﻢ ﺗﺒﻊ ﻨﻟﺎ ﻳﻮم‬
‫اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻛﻤﺎ ﻫﻢ ﺗﺒﻊ ﻨﻟﺎ ﻰﻓ اﺪﻟﻧﻴﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در آﺧﺮت آنھﺎ ﭘﯿﺮو ﻣﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﯿﺮو ﻣﺎ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ در دﻧﯿﺎ زﯾﺮا ﺟﻤﻌﻪ اول اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻌﻪ ﺷﻨﺒﻪ و ﺑﻌﺪ ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬و ﻣﺎ آﺧﺮﯾﻦ در‬
‫َ َ ْ َ‬ ‫ْ َ ْ ُّ ْ‬
‫ﻰﻀ ﺑَيﻨَ ُﻬ ْﻢ �ﺒْﻞ اﺨﻟَﻼﺋِ ِﻖ«‪ :‬ﻣﺮاد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫دﻧﯿﺎ و اوﻟﯿﻦ در آﺧﺮت ھﺴﺘﯿﻢ‪» .‬الﻤﻘ ِ‬
‫اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺒﻞ از اﻋﻤﺎل دﯾﮕﺮ اﻣﺘﺎن ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﯾﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﮫﺖ‬
 ‫‪٥٠٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪�» :‬ﻦ اﻷولﻮن‪ .‬ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ«‪ :‬ﻣﺎ در ﻗﯿﺎﻣﺖ اول ﻣﯽﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻣﻌﯿﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺟﻤﻼت ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮب داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﺑﻪ ﮔﻤﺮاهﺑﻮدن ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری و در آﺧﺮت ھﻢ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و‬
‫ﺧﺴﺮان داﻣﻨﮕﯿﺮ آنھﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮی اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آﺧﺮﺑﻮدن در دﻧﯿﺎ و‬
‫اولﺑﻮدن در آﺧﺮت‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺧﺪا ﺑﻪ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ داده ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﺒﻞ از‬
‫ھﻤﻪ اﻣﺖھﺎ ﺣﺴﺎب اﯾﻦ اﻣﺖ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎری ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺧﻮد آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﭼﻮن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﯾﮫﻮدی ﻣﯽﭘﺮﺳﯽ ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺘﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﯾﮫﻮدیام و اﮔﺮ از ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺑﭙﺮﺳﯽ ﺗﻮ‬
‫ﮐﯿﺴﺘﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺼﺮاﻧﯽام و اﮔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﭙﺮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ھﺮ ﮔﺮوھﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﻨﺪ و ﯾﮫﻮدﯾﺖ‬
‫و ﻧﺼﺮاﻧﯿﺖ دوﭼﯿﺰ ﺑﺪﻋﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان اﯾﺸﺎن در ﮔﻤﺮاھﯽ و ھﻼﮐﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﺳﻼم دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪا ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺸﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ آﻣﺮزش ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪ (۵۳) :‬ﺑﮕﻮ ای ﺑﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬
‫ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ َ ُ ۡ ﻣﻦ ﮐﻪ اﺳﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﺎنھﺎی‬
‫س ِهم‬ ‫﴿قل �عِبادِي ٱ�ِين أ�فوا � أنف ِ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻮﻣﯿﺪ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ از رﺣﻤﺖ ﺧﺪا‪،‬‬
‫� َ� ۡغفِ ُ‬
‫ر‬ ‫� ِة ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫َ� َ� ۡق َن ُطوا ْ مِن َّر ۡ َ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﺧﺪا ﮔﻨﺎھﺎن را ھﻤﮕﯽ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ۚ‬
‫ُّ ُ َ َ ً َّ ُ ُ َ ۡ َ ُ ُ َّ ُ‬
‫ٱ�نوب �ِيعا ۚ إ ِنهۥ هو ٱلغفور ٱلرحِيم‪ ٥٣‬ھﻤﺎﻧﺎ اوﺳﺖ آﻣﺮزﮔﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎن )‪ (۵۴‬و‬
‫َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ََ ُ ْ َ َّ ُ َ‬
‫� ۡم َوأ ۡسل ُِموا ُ�ۥ مِن َ� ۡب ِل أن ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺧﻮﯾﺶ و‬ ‫ٓ ٰ‬
‫وأن ِيبوا إِ� ر� ِ‬
‫ون‪ ﴾٥٤‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﯾﺪ ﺑﺮای او‪ ،‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫َ ۡ َ ُ ُ ۡ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ ُ َ‬
‫يأ�ِي�م ٱلعذاب �م � تن�‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺬاب ﺳﭙﺲ ﯾﺎری ﻧﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬ ‫]اﻟﺰﻣﺮ‪.[۵۴-۵۳ :‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ ُ‬
‫س ِه ۡم﴾ اﻟﯽ آﺧﺮ آﯾﻪ‪،‬‬
‫� أنف ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪﴿ :‬قل � ِعبادِي ٱ�ِين أ�فوا‬
‫اﯾﻦ آﯾﺖ در ﺑﺎرۀ ﮔﺮوھﯽ از اھﻞ ﺷﺮک ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﺷﺪه‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٠٨‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و زﻧﺎ ھﻢ در ﺑﯿﻦﺷﺎن زﯾﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ج آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ای‬
‫ﻣﺤﻤﺪ! آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﮔﻮﺋﯽ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ ﺧﻮب اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َ َ ۡ ُ َ‬
‫ِين � يَدعون َم َع ٱ�ِ‬ ‫ده ﮐﻪ ﮐﻔﺎره اﻋﻤﺎل ﺑﺪ ﻣﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﻪ ذﯾﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪ آﯾﻪ‪﴿ :‬وٱ�‬
‫َ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ َ‬ ‫َۡ ّ َ‬ ‫َ َّ َ َّ ُ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ ۡ ُ َ ۡ‬ ‫َ‬
‫ون َو َمن َ�ف َعل �ٰل ِك‬
‫� ِق َو� يَ ۡزن ۚ‬ ‫� إ ِ� ب ِٱ‬ ‫إِ� ٰ ًها َءاخ َر َو� َ�ق ُتلون ٱ�َّف َس ٱل ِ� حرم ٱ‬
‫يَلق �ثاما‪] ﴾٦٨‬اﻟﻔﺮﻗﺎن‪» .[۶۸ :‬و آﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ اﻟﻠﻪ را ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ‬
‫َۡ ََ ٗ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﺧﻮﻧﺶ را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﻤﯽﮐﺸﻨﺪ و زﻧﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ و ﮐﺴﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫اﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽرﺳﺪ«‪ .‬و اﯾﻦ آﯾﺖ ھﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﴿قُ ۡل َ�ٰعِ َباد َِي ٱ َّ� َ‬
‫ِين‬
‫َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ َ ُ‬
‫س ِه ۡم﴾‪ ...‬اﻵﯾﻪ و در ﮐﺘﺎب ﺑﺨﺎری ھﻢ رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﺄن ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺎت‬ ‫� أنف ِ‬ ‫أ�فوا‬
‫ھﻤﯿﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫�ةِ ٱ َّ�ِ إ َّن ٱ َّ َ‬‫نفسه ۡم َ� َ� ۡق َن ُطوا ْ مِن َّر ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ ُ‬
‫�‬ ‫ۚ ِ‬ ‫�أ ِ ِ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬قل �عِبادِي ٱ�ِين أ�فوا‬
‫ً‬ ‫ِيعا ۚ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱ ۡل َغ ُف ُ‬
‫ور ٱ َّلرح ُ‬ ‫ُّ ُ َ َ ً‬ ‫َۡ‬
‫ِيم‪ ﴾٥٣‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﺮف را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺧﻄﺎب‬ ‫�غ ِف ُر ٱ�نوب � ِ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﭼﻮن آﻟﻮده ﺑﻪ ﺷﺮک و ﮔﻨﺎهاﻧﺪ و اھﻠﯿﺖ ﺧﻄﺎب را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دﺳﺘﻮر‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﮔﻨﺎھﺎن و‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ از رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﻣﺄﯾﻮس ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﻪ ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‬
‫ھﺮﻗﺪر ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮک و ﻗﺘﻞ و زﻧﺎ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪا آﻣﺮزﻧﺪه ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎﺋﺐ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و ھﯿﮕﺎه اﯾﺸﺎن را از ﻧﻮر رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻣﺄﯾﻮس ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ْ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ََ ُ ْ َ‬
‫ِيب ٓوا إ ِ ٰ� َر ّ�ِ� ۡم َوأ ۡسل ُِموا ُ�﴾ در اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻣﺮ‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬وأن‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮالﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻤﺎن و ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ و روﺣﺎ و‬
‫ً‬
‫ﺟﺴﻤﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﺪا ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﺬاب ﺻﺎدر ﺷﻮد و ﯾﺎر و ﯾﺎوری ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﺖ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺟﻤﻼت ﺷﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﯾﮏ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ واﻗﻌﯽ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺣﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺣﻼل ﺧﻮاﺳﺘﻦ دارد ﯾﺎ از ﺣﺴﻨﺎت ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺮای ﻣﻈﻠﻮم ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٠٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را آ ﮔﺎه ﮐﻦ‪ :‬ﮐﻪ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻗﻠﺐ و ذات ﺑﺮای ﺧﺪا ﺗﻨﮫﺎ‬
‫راه ﻧﺠﺎت اﻧﺴﺎن از ﻋﺬاب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ در واﻗﻌﻪای ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﯾﺎت ﻓﻮق ﺑﻮد ﭘﻨﺪ اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻌﮫﺪی ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮای آﻣﺮزش ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﻮﻗﻮف‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح و ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ اﮔﺮ ﺧﻄﺎﻫﺎی ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﺮی آﺳﻤﺎن‪...‬‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ذاﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬واﺬﻟى ﻧﻔﻰﺴ ﺑﻴﺪه لﻮ أﺧﻄﺄﺗﻢ‬
‫ﻧﻔﺲ ﻣﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻄﺎ‬ ‫ﺣﻰﺘ ﺗﻤﻸ ﺧﻄﺎﻳﺎ�ﻢ ﻣﺎ ﺑ� الﺴﻤﺎء‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺎھﺎی ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻦ آﺳﻤﺎن و‬ ‫واﻷرض ﺛﻢ اﺳﺘﻐﻔﺮﺗﻢ اﷲ‪ .‬ﻟﻐﻔﺮ ﻟ�ﻢ‬
‫زﻣﯿﻦ را ﭘﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از ﺧﺪا آﻣﺮزش‬
‫واﺬﻟى ﻧﻔﺲ �ﻤﺪ ﺑﻴﺪه لﻮ لﻢ ﺨﺗﻄﺌﻮا ﺠﻟﺎء‬
‫ﺑﺨﻮاھﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﻣﯽآﻣﺮزد و‬
‫اﷲ ﺑﻘﻮم �ﻄﺌﻮن ﺛﻢ �ﺴﺘﻐﻔﺮون اﷲ ﻓﻴﻐﻔﺮ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻬﻟﻢ‪.‬‬
‫دﺳﺖ اوﺳﺖ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻄﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﻮﻣﯽ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫از ﺧﺪا آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا ھﻢ‬
‫اﯾﺸﺎن را ﺑﯿﺎﻣﺮزد‪.‬‬
‫)رواه اﺣﻤﺪ(‬
‫ﺷﺮح‪» :‬واﺬﻟى ﻧﻔﻰﺴ ﺑﻴﺪه«‪ :‬اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮای آن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪» .‬لﻮ‬
‫أﺧﻄﺄﺗﻢ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ارﺗﮑﺎب ﻣﻨﮫﯿﺎت و ﺗﺮک واﺟﺒﺎت ﮔﻨﺎه ﮐﻨﯿﺪ و ﺧﻄﺎھﺎی ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺎن زﯾﺎد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ را ﭘﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﮔﻨﺎه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ و از ﺧﺪا آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽآﻣﺮزد‪ .‬ﺑﺎز ﺑﺎر دوم ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﺧﺒﺮی را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﮕﻮﯾﺪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ دلھﺎﯾﺸﺎن اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‬
‫و آﻧﭽﻪ ﺑﺮای آن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺳﺖ‪» :‬ﻟﻮ ﻟﻢ ﺗﺨﻄﺌﻮا«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ‬
‫ﮔﻨﺎه ﻧﮑﻨﯿﺪ ھﺮآﺋﯿﻨﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﻮﻣﯽ ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﭙﺲ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﻨﺪ و ﺧﺪا‬
‫ُ ۡ َ َ َ َّ َ َ‬
‫�فُوا ْ َ َ ٰٓ‬
‫�‬ ‫ِين أ ۡ َ‬
‫ﻣﯽآﻣﺮزد و ﻣﺼﺪاق آن در آﯾﻪ زﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬قل �ٰعِبادِي ٱ�‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥١٠‬‬
‫ِيعا ۚ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱ ۡل َغ ُف ُ‬
‫ور ٱ َّلرح ُ‬ ‫ُّ ُ َ َ ً‬ ‫َّ ۡ َ َّ َّ َّ َ َ ۡ‬ ‫َ ُ ۡ َ ََُۡ ْ‬
‫ِيم‪٥٣‬‬ ‫س ِهم � �قنطوا مِن ر�ةِ ٱ�ِۚ إِن ٱ� �غفِ ُر ٱ�نوب � ِ‬ ‫أنف ِ‬
‫َ‬
‫َ َ ُ ُ َ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َوأَن ُ‬
‫ن�ون‪» ﴾٥٤‬ﺑﮕﻮ‬ ‫ِيب ٓوا إ ِ ٰ� َر ّ�ِ� ۡم َوأ ۡسل ُِموا ُ�ۥ مِن � ۡب ِل أن يأ�ِي�م ٱلعذاب �م � ت‬
‫ای ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﮐﻪ اﺳﺮاف ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻮﻣﯿﺪ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ از ﺣﺮﻣﺖ ﺧﺪا ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا‬
‫ﺑﯿﺎﻣﺮزد ﮔﻨﺎھﺎن را ھﻤﮕﯽ ھﻤﺎﻧﺎ اوﺳﺖ آﻣﺮزﮔﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎن و ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ و‬
‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﯾﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺷﻤﺎ را ﻋﺬاب‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﯾﺎری ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻏﻀﺒﺶ ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﺪ ھﺮﻗﺪر ﮔﻨﺎه ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ او را رد‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ از ھﺮ ﮔﻨﺎه دﻋﻮت ﮐﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ در ھﺮ روزی واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در روزی ﺻﺪ ﺑﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮده و آﻣﺮزش ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥ ارج ﻧﮕﺬاﺷﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﮥ ﻻزم‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫﴿ َو َما قَ َد ُروا ْ ٱ َّ َ‬
‫�ض و ارج ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺧﺪا را ﺣﻖ‬ ‫� َح َّق ق ۡدرِه ِۦ َوٱ�‬
‫َ ٗ َ ۡ َ ُ ُ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ ٰ َ ٰ ُ ارﺟﻤﻨﺪﯾﺶ و زﻣﯿﻦ ھﻤﮕﯽ در ﭼﻨﮓ او‬
‫�ِيعا �بضتهۥ يوم ٱل ِق�مةِ وٱلس��ت‬
‫ُ ۡ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ اﺳﺖ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و آﺳﻤﺎنھﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪهاﻧﺪ‬
‫� �م ا‬ ‫ت � ِ َي ِمينِهِۚۦ سب�ٰنهۥ وت� ٰ ٰ‬ ‫َم ۡطو َّ� ٰ ُ ۢ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﻣﻨﺰه و ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ او از آﻧﭽﻪ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ‬
‫ﺷﺮک ورزﻧﺪ‪.‬‬ ‫��ون‪] ﴾٦٧‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[۶۷ :‬‬ ‫� ِ‬
‫� َح َّق ق ۡدرِه ِ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺧﺪا را ﺑﻪ‬
‫َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬و َما َق َد ُروا ْ ٱ َّ َ‬
‫ﺣﻖ ﺗﻌﻈﯿﻤﺶ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮓھﺎ را ﺑﺎ او ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و آنھﺎ را ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﻤﯽﭘﺮﺳﺘﯿﺪﻧﺪ و ﻧﻤﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ آنھﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا ﺷﻔﺎﻋﺖﺷﺎن‬
‫ت َم ۡطو َّ� ٰ ُ ۢ‬ ‫ِيعا َ� ۡب َض ُت ُهۥ يَ ۡو َم ٱ ۡلقِ َ�ٰ َمةِ َوٱ َّ‬
‫لس َ�ٰ َ� ٰ ُ‬ ‫�ض َ� ٗ‬ ‫َ َۡ ُ‬
‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬وٱ�‬
‫� ِ َي ِمينِهِ﴾‪ :‬آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ھﻤﮕﯽ در دﺳﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬أﻧﺎ اﻤﻟﻠﮏ أﻳﻦ‬
‫اﻤﻟﻠﻮک«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻨﮫﻢ ﻣﻠﮏ و ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﮐﺠﺎاﻧﺪ ﭘﺎدﺷﺎھﺎن؟ ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﻗﺪرت‬
 ‫‪٥١١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺘﺎن و ﺗﻤﺜﺎلھﺎی ﺑﯽﺟﺎن ﺑﺎ او ﯾﮑﺴﺎن ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﺧﻮد را‬
‫ُ ۡ َ ٰ َ ُ َ َ َ ٰ َ ٰ َ َّ ُ ۡ ُ َ‬
‫��ون﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه‬‫ﻣﻨﺰه و ﭘﺎک ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬سب�نهۥ وت�� �ما � ِ‬
‫اﺳﺖ از ﺷﺮﯾﮏ و ﻣﺎﻧﻨﺪ و ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ و ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﮑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫اوﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ھﺮﭼﯿﺰ و ﻣﺎﻟﮏ آن‪.‬‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪا از ﺧﻠﻘﺘﺶ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﯿﺎزی را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻪ او ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدھﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ھﻤﺴﺮ ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﯾﺎور ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻗﺪر ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن از ﻋﻈﻤﺖ و ﮐﺒﺮﯾﺎﺋﯽ و ﻗﺪرت ﺧﺪا ﺗﺬﮐﺮ ده ﺗﺎ او را ﺑﺰرگ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮔﻔﺖ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺑﺎرۀ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪:‬‬
‫ت َم ۡطو َّ� ٰ ُ ۢ‬ ‫ِيعا َ� ۡب َض ُت ُهۥ يَ ۡو َم ٱ ۡل ِق َ�ٰ َمةِ َوٱ َّ‬
‫لس َ� ٰ َ� ٰ ُ‬ ‫َ َۡ ُ‬
‫�ض َ� ٗ‬
‫ت � ِ َي ِمينِهِ﴾‪ :‬ﺳﻮال‬ ‫ِ‬ ‫﴿وٱ�‬
‫ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮدم در آن روز ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﭘﻞ‬
‫ﺟﮫﻨﻢاﻧﺪ ای ﻋﺎﯾﺸﻪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ‪...‬‬

‫ﻣﺎ رواه اﺒﻟﺨﺎري ومﺴﻠﻢ وﻏ�ﻫﻤﺎ ﻋﻦ آﻧﭽﻪ ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ و دﯾﮕﺮان از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬
‫ﺮﺒ ِﻣ ْﻦ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد س رواﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﺎء َﺣ ْ ٌ‬‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ مﺴﻌﻮد س‪َ :‬ﺟ َ‬
‫اﻷ ْﺣﺒَﺎر إ َﻰﻟ َر ُﺳﻮل اﷲ ج َ� َﻘ َﺎل‪ :‬ﻳَﺎ ُ�َ َّﻤ ُﺪ! داﻧﺸﻤﻨﺪی از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﯾﮫﻮد ﻧﺰد‬ ‫َْ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﻰﻠﻋ إ ْﺻﺒَﻊ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺤﻤﺪ! ﻣﺎ در‬ ‫ََ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ ُ َ‬
‫ِ ٍ‬ ‫ات‬
‫�ﺪ أن ا� �ﻌﻞ الﺴﻤﻮ ِ‬ ‫ِإﻧﺎ ِ‬
‫َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫واﻷرض ﻰﻠﻋ إِﺻﺒ ٍﻊ والﺸﺠﺮ ﻰﻠﻋ إِﺻﺒ ٍﻊ‬
‫آﺳﻤﺎنھﺎ را ﺑﺮ ﯾﮏ اﻧﮕﺸﺖ و زﻣﯿﻦھﺎ را‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬ ‫ﺎء َو َّ َ‬ ‫َوال ْ َﻤ َ‬
‫اﻟﺮﺜى َﻰﻠﻋ ِإ ْﺻﺒَ ٍﻊ َو َﺳﺎﺋِ َﺮ اﺨﻟَﻼﺋِ ِﻖ‬
‫َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ﺑﺮ ﯾﮏ اﻧﮕﺸﺖ و درﺧﺖ را ﺑﺮ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﻰﻠﻋ ِإﺻﺒ ٍﻊ �ﻴﻘﻮل‪ :‬أﻧﺎ الﻤ ِﻠﻚ‪ ،‬ﻓﻀ ِﺤﻚ‬
‫دﯾﮕﺮ و آب را ﺑﺮ ﯾﮏ اﻧﮕﺸﺖ و ﺛﺮی را ﺑﺮ‬
‫َ َّ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ْ ً‬ ‫َّ‬
‫اﻨﻟ ُّ‬
‫اﺟﺬه ﺗﺼ ِﺪﻳﻘﺎ اﻧﮕﺸﺖ دﯾﮕﺮ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﺮ ﯾﮏ‬ ‫ﻲﺒ ج ﺣﻰﺘ ﺑﺪت ﻧﻮ ِ‬ ‫ِ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥١٢‬‬
‫ْ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫اﻧﮕﺸﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬ ‫ا� ج‪َ ﴿ :‬و َما‬ ‫ﺮﺒ �ﻢ ﻗﺮأ رﺳﻮل ِ‬ ‫ِﻟﻘﻮ ِل اﺤﻟ ِ‬
‫َْ‬
‫�ض َ� ٗ‬ ‫َ َۡ ُ‬ ‫َ‬ ‫قَ َد ُروا ْ ٱ َّ َ‬
‫� َح َّق ق ۡدرِه ِۦ وٱ�‬
‫ﻣﻨﻢ ﻣﺎﻟﮏ و ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ِيعا‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ دﻧﺪانھﺎی ﻧﻮاﺟﺬﺷﺎن ﻇﺎھﺮ ﺷﺪ و‬
‫ت‬ ‫َ� ۡب َض ُت ُهۥ يَ ۡو َم ٱ ۡلقِ َ�ٰ َم ِة َوٱ َّ‬
‫لس َ� ٰ َ� ٰ ُ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ُ ۡ َ ٰ َ ُ َ َ َٰ َٰ َ‬ ‫َم ۡطو َّ� ٰ ُ ۢ‬
‫آﯾﻪ ذﯾﻞ را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ :‬وﻣﺎ ﻗﺪروا اﻟﻠﻪ ﺣﻖ‬ ‫� � َّما‬ ‫ت � ِ َي ِمينِهِۚۦ سب�نهۥ وت�‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُۡ‬
‫ﻗﺪره ﺗﺎ آﺧﺮ ﯾﻌﻨﯽ ارج ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺧﺪا را‬ ‫��ون‪﴾٦٧‬‬ ‫� ِ‬
‫ﺣﻖ ارﺟﻤﻨﺪﯾﺶ و زﻣﯿﻦ ھﻤﮕﯽ در ﭼﻨﮓ‬
‫اوﺳﺖ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ و آﺳﻤﺎنھﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﺶ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ او‪» :‬ﺣﺮﺒ ﻣﻦ أﺣﺒﺎر اﻴﻟﻬﻮد« ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺎﻟﻢ و داﻧﺸﻤﻨﺪی از ﻋﻠﻤﺎء ﯾﮫﻮد و‬
‫ﮔﻔﺘﻪ او »اﻧﺎ �ﺪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪�» :‬ﻌﻞ الﺴﻤﻮات ﻰﻠﻋ‬
‫اﺻﺒﻊ اﻰﻟ آﺧﺮ«‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺮاردادن آﺳﻤﺎنھﺎ و ﻏﯿﺮه ﺑﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﺰھﺎی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺪان اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آن درک ﺷﻮد ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد‬
‫يع ٱ ۡ�َ ِص ُ‬
‫�﴾ ]اﻟﺸﻮری‪» .[۱۱ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ او‬ ‫�ء‪َ ٞ‬و ُه َو ٱ َّ‬
‫لس ِم ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ‬ ‫َۡ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‪﴿ ،‬لي َس ك ِمثلِهِۦ ۡ ۖ‬
‫ﭼﯿﺰی واو ﺷﻨﻮای ﺑﯿﻨﺎ اﺳﺖ« و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﯾﮫﻮدی ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫دﻧﺪانھﺎی ﻧﻮاﺟﺬﺷﺎن ﻇﺎھﺮ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﻗﻄﻌﺎ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﯾﮫﻮدی در آﻧﭽﻪ‬
‫َ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ راﺳﺖ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﮥ او را ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن آﯾﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﴿ َو َما قَ َد ُروا ْ ٱ َّ َ‬
‫� َح َّق ق ۡدرِه ِۦ‬
‫ُ ۡ َ ٰ َ ُ َ َ َٰ َٰ َ‬ ‫ت َم ۡطو َّ� ٰ ُ ۢ‬ ‫ِيعا َ� ۡب َض ُت ُهۥ يَ ۡو َم ٱ ۡلقِ َ�ٰ َمةِ َوٱ َّ‬
‫لس َ� ٰ َ� ٰ ُ‬ ‫�ض َ� ٗ‬‫َ َۡ ُ‬
‫� � َّما‬ ‫ت � ِ َي ِمينِهِۚۦ سب�نهۥ وت�‬ ‫ِ‬ ‫وٱ�‬
‫ُۡ ُ َ‬
‫��ون‪» ﴾٦٧‬و اﻟﻠﻪ را آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ و ﺷﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻣﯿﻦ در ﻗﺒﻀﻪی‬ ‫� ِ‬
‫اوﺳﺖ و آﺳﻤﺎنھﺎ ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬اﻟﻠﻪ( ﭘﺎک و ﻣﻨﺰه و ﺑﺲ واﻻ و ﺑﺮﺗﺮ‬
‫از ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﮑﺶ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺣﺪﯾﺚ وارد ﺷﺪه واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺑﺮ آن‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮور ﮐﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای آن ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی ﺗﺸﺒﯿﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ ﯾﺎ آن را ﻣﻨﺤﺮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥١٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎء ﯾﮫﻮد ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم دﯾﻦ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫دﻧﯿﻮی ﭘﺴﺖھﺎ و ﻣﻘﺎمھﺎ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ در دﯾﻦ اﺳﻼم داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮﯾﮏ آورد ﺑﻪ ﻗﺪر ﺧﺪا ارج ﻧﻨﮫﺎده و‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻏﯿﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﯾﺎ رﺳﻮﻟﺶ وﺻﻒ ﮐﺮده ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻗﺪر‬
‫ﺧﺪا را ارج ﻧﻨﮫﺎده و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت ﺧﺪا ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ آن را‬
‫ﺗﺄوﯾﻞ ﯾﺎ اﻧﺤﺮاف ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻗﺪر ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺳﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬
‫َّ ّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ )‪ (۱۱۳‬ﻧﺴﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻧﻪ آﻧﺎن را ﮐﻪ اﯾﻤﺎن‬ ‫َ َ َ‬
‫� وٱ�ِين ءامنوا أن‬ ‫ِِ‬ ‫ِلن‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫﴿ما �‬
‫آوردﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ آﻣﺮزش ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺮای‬ ‫َ َ َ ۡ َ ُ ْ ُْ‬ ‫ۡ‬ ‫ْ‬
‫�‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫ا‬‫و‬‫� َ ۡس َت ۡغ ِف ُروا ل ِل ُم ۡ�� ِ� ولو �ن ٓ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﺎن و اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ُ ۡ‬
‫� ِم ۢن �ع ِد ما تب� لهم ��هم از آن ﮐﻪ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﮐﻪ آﻧﺎﻧﻨﺪ‬
‫َّ‬ ‫ُ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َۡ‬ ‫قُ ۡر َ ٰ‬
‫ار ﯾﺎران دوزخ‪ (۱۱۴) .‬و ﻧﺒﻮد آﻣﺮزش‬ ‫حي ِم‪َ ١١٣‬و َما َ� َن ٱ ۡست ِ ۡغ َف ُ‬ ‫ب ٱ َۡ‬ ‫�ٰ ُ‬ ‫أَ ۡص َ‬
‫� ِ‬
‫ِيم ِ�َ�يهِ إ َّ� َعن َّم ۡوع َِدة ٖ َو َع َد َها ٓ ﺧﻮاﺳﺘﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮای ﭘﺪر ﺧﻮد ﺟﺰ از روی‬ ‫إبۡ َ�ٰه َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ ُ َ َ َّ َ َ َّ َ َ ُ ٓ َ َّ ُ َ ُ ّ ‪ َ َّ َ َ َّ ّ ٞ‬وﻋﺪه ﮐﻪ ﺑﺪو داد‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ آﺷﮑﺎر‬
‫إِياه فلما تب� �ۥ �نهۥ عدو ِ�ِ ��أ‬
‫ِيم َ�َ َّ�ٰهٌ َحل ‪ٞ‬‬
‫ﺷﺪ ﺑﺮای او آن ﮐﻪ وی دﺷﻤﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ِيم‪] ﴾١١٤‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪:‬‬ ‫م ِۡن ُ ۚه إ َّن إبۡ َ�ٰه َ‬
‫ﺧﺪا ﺑﯿﺰاری ﺟﺴﺖ از او‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ اﺑﺮاھﯿﻢ‬ ‫ِ ِ‬
‫‪.[۱۱۴-۱۱۳‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زاریﮐﻨﻨﺪه ﺷﮑﯿﺒﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َ َۡ َ ُ ْٓ‬ ‫َ َ َ َّ ّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ َ ۡ َ ۡ ُ ْ ۡ ُ ۡ‬
‫�� ِ� ولو �نوا‬ ‫� وٱ�ِين ءامنوا أن �ستغفِروا ل ِلم ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ما �ن ل ِلن ِ ِ‬
‫ُ‬
‫�﴾ ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﯿﺮوان ﻣﻮﻣﻨﺶ ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫أ ْو ِ� قُ ۡر َ ٰ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ او از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪانﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮایﺷﺎن واﺿﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺎران دوزخاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺒﺮ داده ﮐﻪ ﻣﺸﺮک را‬
‫�ك بِهِ﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪ .[۴۸ :‬ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫� َ� َ� ۡغف ُر أَن � ُ ۡ َ َ‬ ‫ﻧﻤﯽآﻣﺮزد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬
‫ﻣﺸﺮک را ﻧﻤﯽآﻣﺮزد«‪ .‬و در ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮده‪﴿ :‬إنَّ ُهۥ َمن � ُ ۡ� ۡك بٱ َّ�ِ � َق ۡد َح َّر َم ٱ َّ ُ‬
‫�‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫� م ِۡن أَ َ‬ ‫ِل�ٰلِم َ‬ ‫َ َ ۡ ۡ َ َّ َ َ َ ۡ َ ٰ ُ َّ ُ َ َ َّ‬
‫نصارٖ﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۷۲ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک‬ ‫ِ‬ ‫عليهِ ٱ�نة ومأوٮه ٱ�ار ۖ وما ل‬
‫ورزد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﮫﺸﺖ را ﺑﺮ او ﺣﺮام ﮐﺮده و ﺟﺎﯾﮕﺎھﺶ دوزخ اﺳﺖ وﺳﺘﻤﮑﺎران ھﯿﭻ ﯾﺎوری‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥١٤‬‬

‫ﻧﺪارﻧﺪ«‪ .‬و ﻣﺆﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮای ﻋﻤﻮﯾﺶ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﺖ آﻣﺮزش ﻣﯽﺧﻮاھﻢ‪ :‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﻧﺸﻮم آﯾﻪ ﻓﻮق ﻧﺎزل ﺷﺪ و از اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﺮای‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﻨﻊ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان و اﻗﻮام ﻧﺰدﯾﮏ او ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﻪ ﭘﺪرش اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﺟﻮاﺑﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻀﺮت‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﺑﺮای ﭘﺪر ﺧﻮد وﻋﺪه اﺳﺘﻐﻔﺎر داده ﺑﻮد و ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺮک ﻣﯽﻣﯿﺮد و‬
‫َ َ‬
‫ﭼﻮن ﺑﺮ ﺷﺮک ﻣﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻐﻔﺎر را ﺗﺮک ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪َ ﴿ .‬و َما �ن‬
‫�أَ م ِۡنهُ‬
‫َّ‬ ‫ِيم ِ�َ�يهِ إ َّ� َعن َّم ۡوع َِدة َو َع َد َها ٓ إيَّاهُ فَلَ َّما تَبَ َّ َ‬
‫� َ ُ� ٓۥ َ�نَّ ُهۥ َع ُد ّ ‪ٞ‬و ّ ِ َّ�ِ َ� َ‬ ‫ۡ َۡ ُ‬
‫ار إبۡ َ�ٰه َ‬
‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ٖ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ٱستِغف ِ‬
‫َّ ۡ َ َ َ َ‬
‫� َّ�ٰهٌ َحل ‪ٞ‬‬
‫ِيم‪] ﴾١١٤‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪» .[۱۱۴ :‬ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش اﺑﺮاھﯿﻢ ﺑﺮای ﭘﺪرش ﻓﻘﻂ‬ ‫إِن إِب�ٰهِيم‬
‫ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ وﻋﺪهای ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ او داده ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﺮاﯾﺶ روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ او دﺷﻤﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪،‬‬
‫از او ﺑﯿﺰاری ﺟﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪراﺳﺘﯽ اﺑﺮاھﯿﻢ ﺧﺪاﺗﺮس و ﺑﺮدﺑﺎر ﺑﻮد«‪ .‬اﯾﻨﻄﻮر ﺑﺮای ﭘﺪرش وﻋﺪه‬
‫اﺳﺘﻐﻔﺎر داده ﺑﻮد و ﺷﺄن ﺷﺨﺺ ﺑﺮدﺑﺎر‪ ،‬دلرﺣﻢ‪ ،‬ﻏﻤﺨﻮار و دﻟﺴﻮز ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫روﺣﺶ ﺻﻔﺎﺋﯿﺖ داﺷﺘﻪ و ﺧﻠﻘﺶ ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬دو آﯾﻪ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ آﻣﺮزشﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺮک و ﮐﻔﺮ ﺑﻤﯿﺮد‬
‫درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را از آﻣﺮزشﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺮای ﻋﻤﻮﯾﺶ اﺑﯽ‬
‫ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ او را از آﻣﺮزشﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺮای ﻣﺎدرش ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﺮ ﻣﺎدرم را زﯾﺎرت‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه داد و اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎدرم آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﻢ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه ﻧﺪاد‪.‬‬
 ‫‪٥١٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬

‫ﺮﻀ ْت ﻣﺴﻠﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﻣﺮگ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج ﻲﻓ رواﻳﺔ مﺴﻠﻢ‪ :‬ل َ َّﻤﺎ َﺣ َ َ‬
‫ﻮل اﷲ ج ﻓَ َﻮ َﺟ َﺪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻧﺰدش آﻣﺪﻧﺪ‬ ‫َْ َ ُ َ َُ َ ُ ُ‬
‫ﺐ الﻮﻓﺎة ﺟﺎءه رﺳ‬ ‫ﻟ‬ ‫ﺎ‬‫ﻃ‬ ‫أَﺑَﺎ َ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ا� ْ� َﻦ أَﻰﺑ أُ َﻣ َّﻴ َﺔ ﺑْﻦ و اﺑﻮﺟﮫﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ آﻧﺠﺎ‬ ‫ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِﻋﻨﺪه أﺑﺎ ﺟﻬ ٍﻞ و�ﺒﺪ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ا�‪» :‬ﻳَﺎ َ� ِّﻢ! ﻗﻞ ﻻ إ َﻪﻟ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ای ﻋﻤﻮ!‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫ِ‬ ‫الﻤ ِﻐ� ِة �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا‬ ‫َّ َّ ُ َ َ ً َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َّ‬
‫ا�«‪.‬‬ ‫ِإﻻ ا�‪ .‬ﻠﻛِﻤﺔ أﺷﻬﺪ لﻚ ﺑِﻬﺎ ِﻋﻨﺪ ِ‬
‫َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َ از ﺗﻮ دﻓﺎع ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﺑﻮﺟﮫﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ا� �ﻦ أ ِﻰﺑ أﻣﻴﺔ‪ :‬ﻳﺎ‬ ‫�ﻘﺎل أﺑﻮ ﺟﻬ ٍﻞ و�ﺒﺪ ِ‬
‫ای اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ! از ﻣﻠﺖ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ روی‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ََْ َ ُ َ‬ ‫َ‬
‫ﺐ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ﺐ � ْﻦ ِمﻠ ِﺔ �ﺒْ ِﺪ ال ُﻤ َّﻄ ِﻠ‬ ‫ﺐ! أﺗﺮﻏ‬ ‫ٍ‬ ‫أﺑَﺎ َﻃﺎ ِﻟ‬
‫َ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯽ؟ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﺑﻪ او‬ ‫ََْ ََْ َُ ُ‬
‫ﻮل اﷲ ج َ� ْﻌﺮ ُ َ َ ْ‬
‫ﺿﻬﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻋﺮض ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﺑﯽ ﺟﮫﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ﻓﻠﻢ ﻳﺰل رﺳ‬
‫ﻚ ال َﻤ َﻘﺎﻟَ َﺔ َﺣ َّﻰﺘ ﻗَ َﺎل أﺑُﻮ َ‬ ‫ْ‬ ‫َُ ُ َُ ْ َ‬
‫ٍ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺐ‬ ‫ﻟ‬
‫ِ‬ ‫ﺎ‬‫ﻃ‬ ‫و� ِﻌﻴﺪ ﻪﻟ ﺗِﻠ‬
‫ْ‬
‫َ ْ ُ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َ‬
‫ﺐ‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ وی اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫آﺧﺮ ﻣﺎ ﻠﻛﻤﻬﻢ ﻫﻮ ﻰﻠﻋ ِمﻠ ِﺔ �ﺒ ِﺪ الﻤﻄ ِﻠ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ َ ُ ُ‬
‫وأﻰﺑ أن �ﻘﻮل ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا�‪� .‬ﻘﺎل رﺳﻮل ﻣﻠﺖ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ھﺴﺘﻢ و ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ را‬
‫ﻚ َﻣﺎ ل َ ْﻢ أﻧْ َﻪ ﻧﮕﻔﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﺑﻪ‬
‫ُ‬ ‫َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ‬ ‫َّ‬
‫ا� ﻷﺳﺘﻐ ِﻔﺮن ل‬ ‫ا� ج‪» :‬أﻣﺎ و ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺧﺪای ﺑﺮای ﺗﻮ آﻣﺮزش ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ‬ ‫َْ َ‬
‫�ﻨﻚ«‪...‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﻧﺸﻮم‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻮد و ھﻤﯿﺸﻪ ﻏﻤﺨﻮار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و‬
‫اذﯾﺖ و آزار دﺷﻤﻨﺎن او را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﺮد و ﻗﺒﻞ از ھﺠﺮت در ﻣﮑﻪ ﻣﺮد و ﭼﻮن ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ دﯾﺪﻧﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰدش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻠﻤﮥ ﺗﻮﺣﯿﺪ‬
‫را ﺑﺮ او ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ و او از ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﯾﺶ ﺗﺮﺳﯿﺪ و ﮐﻠﻤﻪ را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد و ﺑﺮ ﺷﺮک ُﻣﺮد و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ او وﻋﺪه ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاﯾﺖ آﻣﺮزش ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﺗﺎ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻧﺸﻮم‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ و از آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﻨﻊ ﺷﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ھﻢ ﺑﺮای‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﻣﺎدر و دﯾﮕﺮ اﻗﻮام ﻣﺸﺮک ﺧﻮد اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ْ ُ‬ ‫َ َ‬
‫ِ� َول ۡو َ�نُ ٓوا أ ْو ِ� قُ ۡر َ ٰ‬
‫� ِم ۢن َ� ۡع ِد ماَ‬ ‫َ َ َ َّ ّ َ َّ َ َ َ ُ ٓ ْ َ َ ۡ َ ۡ ُ ْ ۡ ُ ۡ‬
‫� وٱ�ِين ءامنوا أن �ستغ ِفروا ل ِلم ِ‬
‫��‬ ‫﴿ما �ن ل ِلن ِ ِ‬
‫َ َ َّ َ َ ُ ۡ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َۡ‬
‫حي ِم‪] ﴾١١٣‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪ .[۱۱۳ :‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﻧﺴﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻧﻪ آﻧﺎن را‬ ‫تب� لهم ��هم أص�ٰب ٱ� ِ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪،‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﮐﻪ آﻧﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎران دوزخ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥١٦‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪهھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ ﺑﺎ اﺧﻼق و ﯾﻘﯿﻦ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫دوزخ ﺑﺮ اوﺣﺮام اﺳﺖ و ﺟﻨﺖ ﺑﺮاﯾﺶ واﺟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺮک ﯾﺎ ﮐﻔﺮ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﺟﻮاز‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﺮای ﻣﺸﺮک ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ اﺳﺘﻔﻐﺎر ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ راه و ﺑﺎب ﺗﻮﺑﻪ اﺳﺘﻐﻔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ‬
‫َ ۡ َ ۡ ُ ْ َ َّ ُ ۡ ُ َّ ُ ُ ٓ ْ َ ۡ َّ َ ّ َ ‪ٞ ُ ٞ‬‬
‫ِيم َودود‪﴾٩٠‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱستغ ِفروا ر��م �م تو�وا إِ� �هِ إِن ر ِ� رح‬
‫]ھﻮد‪» .[۹۰ :‬آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﯿﺪ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد و ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮی او‪ ،‬ﺑﻪراﺳﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫دوﺳﺘﺪار )ﺗﻮﺑﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن( اﺳﺖ«‪ .‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻣﺮزش‬
‫ِ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرم‪ ،‬ﻣﮫﺮﺑﺎن و‬
‫ﺑﺨﻮاھﺪ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ‬
‫ﮔﻨﺎه ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ از آن ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ ﻋﺪم ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ زﻧﺎن در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُۡ ُ‬ ‫ۡ‬ ‫ََۡ َُ َ َ َ‬
‫)‪ (۲۲۲‬ﭘﺮﺳﻨﺪت از ﺣﯿﺾ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬آن‬ ‫يض قل ه َو‬ ‫ح ِ�‬ ‫�ٔلونك ع ِن ٱل َم ِ‬ ‫﴿و�‬
‫آزاری اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮﯾﺪ زﻧﺎن را‬ ‫ََ‬ ‫َۡ‬ ‫َ ٗ َ ۡ َ ُ ْ ّ َ َٓ‬
‫يض و�‬ ‫ح ِ‬ ‫�لوا ٱلنِساء ِ� ٱلم ِ‬ ‫أذى فٱ� ِ‬
‫در ﺣﯿﺾ و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺗﺎ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ َ‬ ‫َۡ َُ ُ‬
‫� َ� ۡط ُه ۡرنۖ فإِذا � َط َّه ۡرن‬ ‫وه َّن َح َّ ٰ‬ ‫�قر�‬
‫ﭘﺎک ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﭘﺎک ﺷﻮﻧﺪ‬
‫� إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫َ‬
‫ث أ َم َر ُ� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫َ ۡ ُ ُ َّ ۡ َ ۡ ُ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺪاﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﺪا‬ ‫�‬ ‫ۚ ِ‬ ‫ف�توهن مِن حي‬
‫�ن‪﴾٢٢٢‬‬ ‫ب ٱل ۡ ُم َت َط ّهر َ‬ ‫ح ُّ‬ ‫َّ َ‬
‫ِب ٱ َّ��ٰ�ِ� َو ُ� ِ‬ ‫ُ� ُّ‬
‫دﺳﺘﻮرﺗﺎن داده اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا‬ ‫ِ ِ‬
‫دوﺳﺖ دارد ﺗﻮﺑﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را و دوﺳﺖ‬ ‫]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۲۲ :‬‬
‫دارد ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽﺟﻮﯾﺎن را‪.‬‬
‫ََۡ َُ َ َ َ ۡ‬
‫يض﴾ ﺳﺒﺐ ﻧﺰوﻟﯽ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه و آن اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫�ٔلونك ع ِن ٱل َم ِ‬
‫ح ِ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﺑﺮای آﯾﻪ ﴿و�‬
‫ﯾﮫﻮد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻋﺎدت داﺷﺘﻨﺪ ھﺮﮔﺎه زن ﺣﯿﺾ )ﻋﺎدت( ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮردﻧﺪ و‬
‫ﻣﺠﺎﻣﻌﺖ و آﻣﯿﺰش ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﺤﯿﺾ ﺑﺮ ﺟﺎی ﺣﯿﺾ و زﻧﺎن‬
 ‫‪٥١٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫ﺣﯿﺾ و ﺧﻮﻧﯽ ﮐﻪ از ﺣﺮم زن ﻏﯿﺮ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪه اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ُۡ ُ َٗ‬
‫﴿قل ه َو أذى﴾ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﺣﯿﺾ ﺿﺮری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻣﯿﺰشﮐﻨﻨﺪه در اﯾﺎم‬
‫ﺣﯿﺾ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﺎم ﺣﯿﺾ‪ ،‬ﺟﻤﺎع زنھﺎ را ﺗﺮک ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﺻﺤﺒﺖ و ﻧﺸﺴﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎ آنھﺎ را‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎک ﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺎﮐﯽﺷﺎن ھﻤﺎن ﻗﻄﻊﺷﺪن ﺧﻮن اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫﴿فإِذا � َط َّه ۡرن﴾ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﮐﯽ ﻏﺴﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ آنھﺎ از ﻃﺮف ﺟﻠﻮ و ﭘﯿﺶ‬
‫�ن﴾ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ‬‫ب ٱل ۡ ُم َت َط ّهر َ‬
‫ح ُّ‬ ‫َّ َ‬ ‫� ُ� ُّ‬
‫ِب ٱ َّ��ٰ�ِ� َو ُ� ِ‬ ‫آﻣﯿﺰش ﮐﻨﯿﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬إ َّن ٱ َّ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﺑﯿﻦ و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﺎن را دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺷﻤﺎ را از آﻣﯿﺰش زن ﺣﺎﺋﺾ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺎک ﺷﺪه و ﻏﺴﻞ ﮐﻨﺪ و ذﮐﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﮐﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻇﺎھﺮی ﭘﺎک ﺑﻮده وﻟﯽ از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻣﻌﻨﻮی ﭘﺎک‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ را دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ از ھﺮدو ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻇﺎھﺮی و ﻣﻌﻨﻮی ﭘﺎک ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﭘﺎﮐﯽ ﻣﻌﻨﻮی ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﺴﺘﻦ ﺑﻪ آب‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺣﯿﺾ ﺧﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﺣﻢ زن ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد و ﻏﺎﻟﺒﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﺰ و ﺳﯿﺎه و ﺑﺪﺑﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﺮه و ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮد و اﻗﻞ‬
‫ﻣﺪت ﺣﯿﺾ ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز و اﮐﺜﺮش ده روز اﺳﺖ »در ﻧﺰد اﺑﯽ ﺣﻨﯿﻔﻪ« و زاﺋﺪ‬
‫ﺑﺮ ده روز اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ ﺧﻮﻧﯽ ﻏﯿﺮ از ﺣﯿﺾ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻗﺎذل‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬زن ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ روزه ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽرود و ﺑﺎ‬
‫او آﻣﯿﺰش ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮای ھﺮوﻗﺖ ﻧﻤﺎزی وﺿﻮء ﻣﯽﮔﯿﺮد و رواﯾﺎت در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‬
‫وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ زن ﺣﺎﺋﺾ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ و روزه ﻧﮕﯿﺮد و ﺑﺎ او آﻣﯿﺰش‬
‫ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺮود و ﻗﺮآن ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﺗﻨﮫﺎ روزه را ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورد ﻧﻪ ﻧﻤﺎز را‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﯿﺾ آﻣﯿﺰش ﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و از ﺧﺪا‬
‫آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاھﺪ و ﺻﺪﻗﻪای ﺑﺪھﺪ ﮐﻪ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎھﺎﻧﺶ ﺑﺸﻮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥١٨‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ‬

‫َّ‬ ‫ْ َ ُ ُ َّ‬
‫ﻞﻛ َ ْ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ھﺮﮐﺎری‬ ‫ﻰﺷ ٍء ِإﻻ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬اﺻﻨﻌﻮا‬
‫َ‬
‫اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ ﺑﺠﺰ آﻣﯿﺰش‪.‬‬ ‫اﻨﻟِّﺎﻜ َح‪.‬‬
‫)رواه اﺣﻤﺪ ﻋﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻟﺒﻨﺎﻧﯽ ﻋﻦ اﻧﺲ س(‬
‫َّ َ‬ ‫ْ َ ُ ُ َّ‬
‫ﻞﻛ َ ْ‬
‫ﻰﺷ ٍء ِإﻻ اﻨﻟِّﺎﻜ َح«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ھﺮﮐﺎری از‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬اﺻﻨﻌﻮا‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻮردن‪ ،‬آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﺧﻮاﺑﯿﺪن اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ آﻣﯿﺰش ﮐﻪ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ از ﺣﻀﺮت ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺳﻮال ﺷﺪ در ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮد ھﺮﻧﻮع‬
‫اﺳﺘﻔﺎده را از زن ﺣﺎﺋﺾ ﺑﮑﻨﺪ ﺑﺠﺰ ﺟﻤﺎع و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج در ﺷﺐ ﻧﻤﺎز را ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺎھﺎی ﺧﻮد را ﻟﺨﺖ ﮐﻦ و‬
‫ﻣﻦ ﭘﺎھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮھﻨﻪ ﻣﯽﮐﺮدم و اﯾﺸﺎن ﺻﻮرت و ﺳﯿﻨﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ران ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ھﻢ ﺧﻮد را ﺧﻢ ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺎ ﮔﺮم ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ و ﻋﺎﯾﺸﻪ ل‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻣﯽﺷﺴﺘﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺋﺾ ﺑﻮدم و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﮑﯿﻪ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻦ در ﺣﺎل ﻋﺎدت ﺑﻮدم و ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق را رواﯾﺖ اﻣﺎم‬
‫اﺣﻤﺪ از ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻨﺎﻧﯽ از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ س ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت اﻧﺲ س ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎدت‬
‫ﯾﮫﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه زن ﻋﺎدت ﻣﯽﺷﺪ ﺑﺎ او ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮردﻧﺪ و ﺟﻤﺎع ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ََۡ َُ َ َ َ ۡ‬
‫يض﴾‪ :‬ﻧﺎزل ﮐﺮد‬ ‫ح ِ‬ ‫�ٔلونك ع ِن ٱل َم ِ‬ ‫اﺻﺤﺎب از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺳﻮال ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﯾﺖ ﴿و�‬
‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﺮﮐﺎری اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ ﺑﺠﺰ ﺟﻤﺎع و ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ رواﯾﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ﺑﺎزی ﮐﺮد و از ﺗﻤﺎم ﺑﺪﻧﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﺑﻪ ﺟﺰ زﯾﺮ ﻧﺎف ﺗﺎ زﯾﺮ زاﻧﻮ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ ﺗﮑﺮار ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد واﺿﺢ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ زن ﺣﺎﺋﺾ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ و روزه ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﺟﻤﺎع ﺑﺎ‬
‫او ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺮود و روزه را ﻗﻀﺎ آورد ﻧﻪ ﻧﻤﺎز را‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از زن ﺣﺎﺋﺾ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﻮرت ﻏﻠﯿﻈﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺑﮫﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از زﯾﺮ ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺑﭙﺮھﯿﺰد‪.‬‬
 ‫‪٥١٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زن ﺧﻮد را در ﺣﺎل ﺣﺎﯾﺾ آﻣﯿﺰش ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﺷﺪ و ﺑﺮ وی ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح ﮐﺮده و اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺻﺪﻗﻪای ﺑﭙﺮدازد ﮐﻪ آن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﻮﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﻃﻼق رﺟﻌﯽ دوﺑﺎر اﺳﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َۡ‬ ‫لط َ� ٰ ُق َم َّرتَ َ ۡ َ ُ َ ۡ‬
‫﴿ٱ َّ‬
‫وف أو )‪ (۲۲۹‬ﻃﻼق دو ﺑﺎر اﺳﺖ ﭘﺲ‬ ‫ان� فإِمساكۢ بِمع ُر ٍ‬ ‫ِ‬
‫ۡ َ ٰ َ َ َ ُّ َ ُ ۡ َ ﻧﮕﮫﺪاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎ رھﺎﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎ‬ ‫�َ ۡ ُ‬
‫ن و� �ِل ل�م أن‬ ‫��حۢ �ِإِح� ٖ �‬‫ِ‬
‫َ ۡ ُ ُ ْ َّ ٓ َ ۡ ُ ُ ُ َّ َ ۡ ً َّ ٓ َ ﻧﯿﮑﯽ و روا ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮐﻪ‬
‫�ا إِ� أن‬ ‫تأخذوا مِما َءاتيتموهن ش ٔ‬
‫ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﯿﺪ از آﻧﭽﻪ ﺑﺪاﻧﺎن داده اﯾﺪ‬
‫َ َ َ ٓ َ َّ ُ َ ُ ُ َ‬
‫ود ٱ َّ�ِۖ فَإ ۡن خ ِۡف ُتمۡ‬
‫ﭼﯿﺰی را‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ِ‬ ‫�افا �� يقِيما حد‬
‫اح ﭘﺎی ﻧﺪارﻧﺪ ﺣﺪود ﺧﺪا را‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ‬
‫َ‬
‫ود ٱ َّ� فَ� ُج َن َ‬ ‫َ َّ ُ َ ُ ُ َ‬
‫ِ‬ ‫�� يقِيما حد‬
‫ت بهِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪ .[۲۲۹ :‬ﺗﺮﺳﯿﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎی ﻧﺪارﻧﺪ ﺣﺪود ﺧﺪا‬ ‫َ َۡ َ َ َۡ َ ۡ‬
‫علي ِهما �ِيما ٱ�تد ِ‬
‫را ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﮐﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن‪ ،‬در آﻧﭽﻪ زن ﺑﻪ‬
‫ﻓﺪﯾﻪ دھﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َّ َ ُ َ َّ َ‬
‫� ٖن﴾‬‫�ح �ِإ ِ ۡح َ ٰ‬‫وف أ ۡو � َ ۡ� ُ ۢ‬ ‫َ ۡ َ ُ َۡ‬
‫ان� فإِمساكۢ بِمع ُر ٍ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ٱلط�ٰق مرت ِ‬
‫ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﻋﺎدت ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ را ﮐﻪ ﺑﺎ زنھﺎی ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ رد ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮد‪ ،‬زن ﺧﻮد را ﻃﻼق ﻣﯽداد و ﭼﻮن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺪهاش ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‬
‫ً‬
‫ﺑﻪ وی ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﻣﺪ ﻣﺠﺪدا او را ﻃﻼق ﻣﯽداد و ﺑﺎز‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن روزھﺎی ﻋﺪه ﺑﻪ وی ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺳﺒﺐ اذﯾﺖ و آزار زن‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﯾﻪ ﻓﻮق را ﻧﺎزل ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻃﻼق دوﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﻃﻼق دھﺪ‬
‫و ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎر دوم ﻃﻼق دھﺪ و ﺑﺎز رﺟﻮع ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻃﻼق دوم ﯾﮏ راه‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ زن را ﻧﮕﻪ دارد ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ رھﺎ ﮐﻨﺪ و دﯾﮕﺮ ﺣﻖ رﺟﻮع ﻧﺪارد‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ زن ﺷﻮھﺮ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺎز اﯾﻦ ﺷﻮھﺮ دوم ﺑﻤﯿﺮد ﯾﺎ ﻃﻼﻗﺶ دھﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺷﻮھﺮ‬
‫اول ﺑﺎ ﺣﻀﻮر وﻟﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﮫﺮ و ﺣﻀﻮر ﺷﮫﻮد و اﺟﺮای ﺻﯿﻐﻪ ﻋﻘﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن ازدواج‬
‫َ َ َ ُّ َ ُ ۡ َ َ ۡ ُ ُ ْ َّ ٓ َ َ ۡ ُ ُ ُ‬
‫وه َّن َش ۡ ً‬
‫�ٔا﴾ و روا‬ ‫ﻣﺠﺪد ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬و� �ِل ل�م أن تأخذوا مِما ءاتيتم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﯿﺪ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن داده اﯾﺪ ﭼﯿﺰی را از ﻣﮫﺮ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫رﺿﺎﯾﺖﺷﺎن ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎی ﻧﺪارﻧﺪ ﺣﺪود ﺧﺪا را در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٢٠‬‬

‫ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮫﺮی ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ ﻣﺴﺘﺮد ﮐﻨﺪ و از وی ﺟﺪا‬
‫ﺷﻮد و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺟﺪا ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺣﯿﺾ ﻋﺪهاش ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻮھﺮ دﯾﮕﺮی‬
‫ََ ُ َ َ َ َۡ َ َ ۡ ۡ‬
‫ِيما ٱ� َت َدت بِهِ﴾‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ آﯾﻪ ﴿ف� جناح علي ِهما �‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آن دو آﯾﺖ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر و ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﮐﺜﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺨﻮان و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻤﻌﯿﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زن ﺧﻮد را دوﺑﺎر ﻃﻼق داد ﺑﺮای او ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﮏ‬
‫ﻃﻼق ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و ھﺮﮔﺎه ﻃﻼق ﺳﻮم را ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺣﻖ رﺟﻮع ﻧﺪارد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻮھﺮ دﯾﮕﺮی را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮد درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ زﻧﺶ را اذﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ او را‬
‫وادار ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﺣﻖ در ﻓﺪﯾﻪ ﻧﺪارد ھﺮﭼﻨﺪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻠﻊ را ﺑﻪ ﺟﮫﺖ دﻓﻊ ﺿﺮر ﻣﺒﺎح ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﺬر از ﺷﻮﻫﺮش ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ﺖ َز ْو َﺟ َﻬﺎ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻼق را از‬ ‫ام َﺮأَة َﺳﺄَﻟَ ْ‬ ‫َ ُّ َ ْ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪�� :‬ﻤﺎ‬
‫ٍ‬
‫ام َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎ َر ِاﺤﺋَ ُﺔ ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد ﺑﺪون ھﯿﭻ ﻧﻮﻋﯽ ﺿﺮر ﯾﺎ‬ ‫ﺤ َﺮ ٌ‬ ‫ﻼ َق ﻰﻓ َ� ْ� َﻣﺎ ﺑَﺄْس ﻓَ َ‬
‫َّ َ‬
‫اﻟﻄ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ َّ‬
‫ﻋﺬر ﺷﺮﻋﯽ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﺟﻨﺖ ﺑﺮ‬ ‫اﺠﻟَﻨ ِﺔ‪.‬‬
‫وی ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ْ َ‬ ‫َ ُّ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪َ ��» :‬ﻤﺎ ام َﺮأ ٍة« اﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﻋﺎم اﺳﺖ ھﺮ‬
‫َ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ‬
‫اﻟﻄﻼق«‪:‬‬ ‫زن ﺷﻮھﺮداری از زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻌﻨﺎی »ﺳﺄﻟﺖ زوﺟﻬﺎ‬
‫ْ‬ ‫َْ‬
‫� َﻣﺎ ﺑَﺄ ٍس«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪون‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ از ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد ﻃﻼق و ﺟﺪاﯾﯽ را و ﻣﻌﻨﺎی » ِﻰﻓ � ِ‬
‫ﮐﺪام ﺿﺮر ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺷﻮھﺮ ﺑﻪ زن رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺿﺮری از ﻃﺮف ﺷﻮھﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫زن ﻣﯽﺷﻮد و زن ﻃﺎﻗﺖ ﺻﺒﺮ ﺑﺮ آن ﺿﺮر را ﻧﺪاﺷﺖ اﯾﻦ ﺣﻖ را دارد ﮐﻪ از ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد‬
‫ﻃﻼق را درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد ﻓﺪﯾﻪ و ﻋﻮﺿﯽ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻮھﺮ ﺧﺮج ﮐﺮده از ﻣﮫﺮ و دﯾﮕﺮ ﻣﺼﺎرف آن را ﻣﺴﺘﺮد ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ‬
‫وی را ﻃﻼق دھﺪ و ﻓﺪﯾﻪدادن زﻣﺎﻧﯽ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮر از ﻃﺮف ﺷﻮھﺮ ﻋﻤﺪی ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ زﻧﺶ را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار دھﺪ و ﺑﻪ او آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ زن‬
 ‫‪٥٢١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﻘﻌﺪه‬

‫ﭼﯿﺰی را در ﺑﺪل ﻃﻼق ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬و ﺧﻠﻊ »ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻼق ﺑﺎ ﻋﻮض« ھﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ زن از ﭼﯿﺰی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ در آن دﺧﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و زن ھﻢ ﻧﺘﻮان ﺑﻪ آن ﺣﺎﻟﺖ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ‬
‫ﺑﭙﺮدازد ﺗﺎ ﺷﻮھﺮ وی را ﻃﻼق داده ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮای زن »ﺛﺎﺑﺖ اﺑﻦ ﻗﯿﺲ« اﺗﻔﺎق‬
‫اﻓﺘﺎد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ زن ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬از ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻏﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮫﺮﯾﻪ ﺑﻪ زن‬
‫ﺧﻮد داده ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ زن ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ج آﻣﺪ و از ﺛﺎﺑﺖ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺼﺪ‬
‫ﺟﺪاﺷﺪن دارد و ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬آﯾﺎ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ھﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎغ ﺛﺎﺑﺖ را ﺑﻪ وی ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯽ ﺗﺎ او ﺗﻮ را ﻃﻼق دھﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آری ﯾﺎ رﺳﻮل‬
‫ُ‬
‫اﻟﻠﻪ‪ .‬ﭘﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎغ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ او ﺧﻠﻊ ﮐﺮد و از ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻠﻊ‪ ،‬ﻃﻼق ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود ﯾﺎ ﺧﯿﺮ در ﻣﯿﺎن ﻓﻘﮫﺎ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻊ را ﻃﻼق‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻋﺪه ﻃﻼق را ﮐﻪ ﺳﻪ ﺣﯿﺾ اﺳﺖ ﺑﺮ زن واﺟﺐ ﻣﯽدارﻧﺪ و آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻊ‬
‫را ﻓﺴﺦ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻃﻼق ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﻋﺪه را ﺑﺮ وی واﺟﺐ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫زن ﺑﺎﯾﺪ در ﺧﻠﻊ‪ ،‬ﯾﮏ ﺣﯿﺾ ﺳﭙﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﻮھﺮ دﯾﮕﺮی ازدواج ﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻓَ َ‬
‫ﺤ َﺮ ٌ‬
‫ام‬
‫ُ ْ‬ ‫َ‬
‫َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ َر ِاﺤﺋَﺔ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ« ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ زﯾﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻃﻼق ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻨﺖ ﺑﺮ او ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﻘﻂ ﺣﮑﻢ اﺳﺖ و‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ ﮔﻨﺎه زن را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و او را در ﺟﻨﺖ داﺧﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ھﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫اﮐﺜﺮﺷﺎن آن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺮاد از ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق از ﺷﻮھﺮ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ آن ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺑﺮھﻢﺧﻮردن ﮐﺎﻧﻮن ﺧﺎﻧﻮادهھﺎ و ﻓﺴﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق‬
‫ﺑﺮای رﻓﻊ ﺿﺮر و ﻓﺴﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ زن ﺧﺮج ﻧﻤﻮده‬
‫ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻼف ﻣﺮوت و ﮔﺬﺷﺖ اﺳﺖ و ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫ﻣﮫﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ زن داده از وی ﻧﮕﯿﺮد‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۱‬آﯾﮥ ﺧﺪا از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﺎنﻫﺎ و ﻣﺎلﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺧﺮﯾﺪه‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬ ‫ۡ‬
‫َّ َّ َ ۡ َ َ ٰ َ ُ ۡ َ ُ‬
‫)‪ (۱۱۱‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا ﺧﺮﯾﺪ از ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺟﺎنھﺎ‬ ‫ِ� أنف َس ُه ۡم‬ ‫﴿إِن ٱ� ٱش�ى مِن ٱلمؤ ِمن‬
‫و ﻣﺎلھﺎی اﯾﺸﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‬ ‫ون � َ‬ ‫َ َ ۡ َ ٰ َ ُ َ َّ َ ُ ُ ۡ َ َّ َ ُ َ ٰ ُ َ‬
‫يل‬ ‫وأم�لهم بِأن لهم ٱ�نة ۚ ي�تِل ِ ِ ِ‬
‫ب‬ ‫س‬
‫ﺑﮫﺸﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ در راه ﺧﺪا ﭘﺲ‬ ‫ّٗ‬ ‫َّ َ ۡ ُ َ ۡ ُ َ ۡ َ َ‬
‫ٱ�ِ � َيق ُتلون َو ُ�ق َتلونۖ َوع ًدا عل ۡيهِ َحقا‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ وﻋﺪهاﯾﺴﺖ ﺑﺮﺣﻖ در‬ ‫َ‬ ‫َّ ۡ َ َ ۡ‬
‫ان َو َم ۡن أ ۡو َ ٰ‬ ‫ُۡ‬
‫ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و ﻗﺮآن و ﮐﯿﺴﺖ وﻓﺎدارﺗﺮ ﺑﻪ‬ ‫�‬ ‫يل َوٱلق ۡر َء ِ �‬ ‫ِ� ٱ�ورٮٰةِ وٱ ِ� ِ‬
‫� ِ‬
‫ُ‬ ‫َ َّ َ ۡ َ ۡ ُ ْ‬
‫ﻋﮫﺪ ﺧﻮد از ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﺎد ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﻪ‬ ‫�وا بِبَ ۡيعِ� ُم‬ ‫بِعه ِده ِۦ مِن ٱ�ِۚ فٱستب ِ‬
‫َۡ‬
‫َ َ ُ َۡ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﮐﻪ ﮐﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ اﺳﺖ آن‬ ‫ٱ�ِي بَ َا� ۡع ُتم بِهِۚۦ َو�ٰل ِك ه َو ٱلف ۡو ُز‬
‫رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ‪.‬‬
‫يم‪] ﴾١١١‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۱۱ :‬‬ ‫ٱ ۡل َع ِظ ُ‬
‫َ َ َ َّ‬ ‫َّ َّ َ ۡ َ َ ٰ َ ۡ ُ ۡ َ َ ُ‬
‫ِ� أنف َس ُه ۡم َوأ ۡم َ�ٰل ُهم بِأن‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِن ٱ� ٱش�ى مِن ٱلمؤ ِمن‬
‫َ ُ ُ َۡ َ‬
‫� َّنة﴾‪ :‬ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ از ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﮐﻪ ﺑﯿﻦ او و ﺑﻨﺪﮔﺎن راﺳﺘﯿﻦ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎرش اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫لهم ٱ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺮﯾﺪار و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮوﺷﻨﺪه و‬
‫ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﺟﺎنھﺎ و ﻣﺎلھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و ﺑﮫﺎء ﺟﻨﺖ اﺳﺖ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺟﺎن و ﻣﺎل‬
‫روزی اﺳﺖ ﮐﻪ رھﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ آنھﺎ را ﺑﺮای ﺟﮫﺎد در ﺑﻠﻨﺪﮐﺮدن ﮐﻠﻤﮥ ﺧﺪا ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و اﯾﻦ‬
‫ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺒﺎدات از ﻋﻘﺎﺋﺪ و ﮔﻔﺘﺎر و ﮐﺮدار ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد و ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﺑﮫﺎء وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ارواح ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﺴﺪھﺎﯾﺸﺎن ﺟﺪا ﺷﻮد و از‬
‫رﻧﺞھﺎی زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ رھﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از آﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎﻟﮏ ﺟﺎنھﺎ و ﻣﺎلھﺎی‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎﺳﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫ۡ‬
‫ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻠﻤﻪ وﻋﺪه را اﻃﻼق ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وع ًدا‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٢٤‬‬
‫ّٗ‬ ‫ََ‬
‫عل ۡيهِ َحقا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬وﻋﺪۀ ﺣﻖ داده اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬
‫در ﺳﻪ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﯿﻞ و ﻗﺮآن ﺛﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ً‬
‫و ﺑﻌﺪا ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺗﺄﮐﯿﺪ وﻋﺪه و ﻋﮫﺪ ﺧﻮد ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫وﻓﺎدارﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﮫﺪ ﺧﻮد از ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ از ﺧﺪا وﻓﺎدارﺗﺮ ﺑﻪ ﻋﮫﺪ ﻧﯿﺴﺖ و در‬
‫آﺧﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻋﮫﺪ ﻣﮋده ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫� ُم ٱ َّ�ِي بَ َا� ۡع ُتم بهِۦ َو َ�ٰل َِك ُه َو ٱ ۡل َف ۡو ُز ٱ ۡل َع ِظ ُ‬
‫يم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫َ ۡ َۡ ُ ْ َۡ ُ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فٱستب ِ�وا بِبي ِع‬
‫ِۚ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺷﺎدﻣﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺠﺎم دادﯾﺪ و اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫رﺳﺘﮕﺎری ﺑﺰرگ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاش رھﺎﯾﯽ از آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ و ورود ﺑﻪ ﺟﻨﺎت ﻋﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم! آﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺖ را ﺑﻪ آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮای ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺖ ﻣﺘﻀﻤﻦ رواﺑﻮدن ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻠﻤﺎء اﻣﺖ اﺗﻔﺎق دارﻧﺪ ﺑﺮ رواﺑﻮدن ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗﺎ از اﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‬
‫ﺑﺪون ھﯿﭻ ﻧﻮع ﮔﻨﺎه و ﻇﻠﻤﯽ ﻧﯿﺎزھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮای ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در ﻣﯿﺎن ھﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺟﮫﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ ھﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺎل‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد و ﺑﻪ ﺟﺰ راھﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد رﺿﺎی اوﺳﺖ‪ ،‬اﻧﻔﺎق‬
‫ﻧﮑﻨﯿﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﯿﺰھﺎی زﯾﺎنآور ﺑﺮ او‬
‫وارد ﻧﺸﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺎل و ﺑﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ از آن ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ از ھﺮدو ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎدی ﺟﮫﺎد آن را‬
‫ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮی و ﺧﺮﯾﺪار‬
‫ھﺴﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﯿﺎر در ﺑﯿﻊ‬

‫َّ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ رﺿﺎ و‬
‫اض‪» .‬رواه‬ ‫اﺒﻟﻴﻊ �ﻦ ﺗ َﺮ ٍ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إ�ﻤﺎ‬
‫َ‬
‫ﺎر َﻣﺎ ل ْﻢ‬ ‫اﺒﻟﻴِّ َﻌﺎن ﺑ ْ َ‬ ‫ْ‬
‫رﻏﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا! ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺎﺨﻟﻴ ِ‬‫اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ« وﻗﻮﻪﻟ ج‪ِ ِ ِ َ :‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﻻ ﻳَب ُ‬
‫ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺨﯿﺮ ھﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ‬
‫ﻴﻊ‬ ‫ِ‬ ‫�ﺘَﻔ َّﺮﻗﺎ »ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ« وﻗﻮﻪﻟ ج‪:‬‬
‫ا� َ� ْﻌ َﻀ ُﻬ ْﻢ از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬ ‫ﺎس ﻳَ ْﺮ ُز ُق َّ ُ‬ ‫ﺎﺮﺿ ِ َﺒﻟﺎ ٍد َد ُﻋﻮا َّ‬
‫اﻨﻟ َ‬ ‫َﺣ ٌ‬
‫ِ‬
 ‫‪٥٢٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬
‫ْ‬
‫ﻧﻔﺮوﺷﺪ ﺷﺨﺺ ﮐﻪ در ﺷﮫﺮ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‬ ‫ِﻣ ْﻦ َ�ﻌ ٍﺾ‪.‬‬
‫ﺑﺮای آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺮون اﺳﺖ‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ روزی دھﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
‫َّ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ‬
‫اض« ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ از‬‫اﺒﻟﻴﻊ �ﻦ ﺗ َﺮ ٍ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ج ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ » :‬إ�ﻤﺎ‬
‫روی رﺿﺎ و رﻏﺒﺖ ﺑﯿﻦ ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و اﮔﺮ رﺿﺎ و رﻏﺒﺖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ از‬
‫روی اﮐﺮاه و اﺟﺒﺎر ﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮﯾﺐ و ﺧﯿﺎﻧﺖ‪ ،‬رﺿﺎﯾﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ ﻋﻘﺪ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫َ َ َ َ‬
‫ﺎر َﻣﺎ ل ْﻢ �ﺘَﻔ َّﺮﻗﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه‬ ‫اﺒﻟ ِّﻴ َﻌﺎن ﺑ ْ َ‬
‫ْ‬
‫و ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ِ ِ ِ َ » :‬‬
‫ﺎﺨﻟﻴ ِ‬
‫ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﺪهاﻧﺪ اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺧﻮد را ﻓﺴﺦ و ﯾﺎ اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻘﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﻔﻘﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ آنھﺎ ﺑﺎزﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻋﻘﺪ در ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺧﻮد ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮔﺎھﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮای وی ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﻋﺎرض ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎه در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻘﯽ را ﺑﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ ﺧﺮﯾﺪار و ﯾﺎ ﻓﺮوﺷﻨﺪه‬
‫ﻣﺘﻀﺮر ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺑﺮای ھﺮﯾﮏ از ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻘﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻋﻘﺪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﻮد ﺗﺠﺪﯾﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺟﺪاﯾﯽ در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺟﺪاﯾﯽ در ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺖ ﻧﻪ در‬
‫ً‬
‫اﺟﺴﺎد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬و اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ‬
‫ﻴﻊ َﺣ ٌ‬ ‫َ‬
‫ﻻ ﻳَب ُ‬
‫ﺎﺮﺿ ِ َﺒﻟﺎ ٍد« ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﻢ ﺷﮫﺮ اﺳﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ِ » :‬‬
‫ﺟﻨﺲ را ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون در ﺷﮫﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻔﺮوﺷﺪ ﺻﻮرﺗﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدی از ﺑﯿﺮون ﺟﻨﺴﯽ را وارد ﺑﺎزار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮐﺴﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﮫﺮ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮانﺗﺮ در ﻓﺮﺻﺖھﺎی آﯾﻨﺪه ﺑﻔﺮوﺷﻢ‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻨﺲ از ﺑﺎزار ﮐﻢ ﺷﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ آن را ﺑﻔﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ اﯾﻦ ھﻤﺎن‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج رﺳﻮل رﺣﻤﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎری‬
‫ﺑﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮادرانﺷﺎن ﻣﺘﻀﺮر ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺟﻨﺲ ﺧﻮد‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٢٦‬‬

‫را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻓﺮوش رﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ از آن ﻓﺎﯾﺪه ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﺲ را ﺟﮫﺖ ﮔﺮانﺷﺪن ﻗﯿﻤﺖ از دﺳﺘﺮس ﻣﺮدم دور ﻧﮕﮫﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج‬
‫اﯾﻦ رﺣﻤﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﻮﺿﯿﺢ داده و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺸﺎن ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ روزی دھﺪ‪ .‬درود و رﺣﻤﺖ ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن ﺧﺪا ﺑﺮ روان‬
‫ﭘﺎک ﭼﻨﯿﻦ دﻟﺴﻮز و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم! اﺣﺎدﯾﺚ ﻓﻮق را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺨﻮان و ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ھﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮام ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺟﮫﺖ‬
‫ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻌﺎﻣﻼت ذﯾﻞ ﺟﺰء ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺣﺮام اﺳﺖ‪-۱ .‬‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺟﻨﺲ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ آن را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ -۲ .‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺑﺮادر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺟﻨﺲ را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺒﻞ از‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮی آن را ﻗﺒﺾ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺟﻨﺲ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮانﺗﺮ از ﻓﺮوﺷﻨﺪهاش ﺑﺨﺮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺟﮫﺖ ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻗﯿﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮ ﺟﻨﺴﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬارد‬
‫ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪاران ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮاﻧﯽ آن را ﺑﺨﺮﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدش رﻏﺒﺘﯽ در‬
‫ﺧﺮﯾﺪن آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -۴ .‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﭼﯿﺰھﺎی ﺣﺮام ﻣﺜﻞ ﺷﺮاب‪ ،‬ﻣﺠﺴﻤﻪھﺎی‬
‫ﻋﮑﺲ‪ ،‬دﺧﺎﻧﯿﺎت ﻧﺸﺌﻪآور ﺣﺮام اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﻊ ﻋﺮﺑﻮن و آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ دﯾﻨﺎر را ﺑﮕﯿﺮ اﮔﺮ ﺟﻨﺲ را ﺑﮕﯿﺮم و اﻻ ﻣﺎل ﺧﻮدت‪.‬‬

‫درس ‪ :۳‬آﯾﮥ رﻫﻦ و ﮔﺮو‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۲۸۳‬و اﮔﺮ در ﺣﺎل ﺳﻔﺮ ﺑﻮدﯾﺪ و ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ‬ ‫َ‬
‫� ُدوا �ت ِٗبا‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫نت ۡم َ َ ٰ َ َ َ ۡ‬
‫َ‬ ‫﴿�ن ُك ُ‬
‫� سف ٖر ولم ِ‬
‫ُ ُ‬ ‫ۡ َ ‪َ ۡ َ ٞ‬‬ ‫َ َ‬
‫ف ِر�ٰ ‪ٞ‬ن َّمق ُبوضة ۖ فإِن أم َِن َ� ۡعض�م‬
‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪۀ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﺮوﮔﺎﻧﯽ ﺑﺴﺘﺎﻧﯿﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪،‬‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ ُ ََ‬ ‫ٗ َ ۡ َ ّ َّ‬
‫َ� ۡعضا فل ُيؤ ِد ٱ�ِي ٱؤت ِم َن أ�ٰ َن َت ُهۥ َو�َ َّت ِق‬
‫ﭘﺲ آﻧﮑﺲ ﮐﻪ اﻣﯿﻦ ﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﻣﺎﻧﺖ او را‬
‫َ َ ۡ ْ َّ َ‬ ‫ٱ َّ َ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﺮﺳﺪ ﺧﺪا را ﭘﺮوردﮔﺎر‬ ‫� َر َّ� ُه ۗۥ َو� ت� ُت ُموا ٱلش َ� ٰ َدة ۚ َو َمن‬
‫� ب ِ َما‬ ‫� ُت ۡم َها فَإنَّ ُه ٓۥ َءاث ‪ِٞ‬م قَ ۡل ُب ُه ۗۥ َوٱ َّ ُ‬
‫َ ۡ‬
‫ي‬
‫ﺧﻮد و ﮐﺘﻤﺎن ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺷﮫﺎدت را و ھﺮﮐﺲ‬ ‫ِ‬
‫ﮐﺘﻤﺎن ﮐﻨﺪ آن را ھﻤﺎﻧﺎ ﮔﻨﮫﮑﺎر اﺳﺖ دﻟﺶ‬ ‫ون َعل ‪ٞ‬‬ ‫ََُۡ َ‬
‫ِيم‪] ﴾٢٨٣‬اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۸۳ :‬‬ ‫�عمل‬
‫و ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ داﻧﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٢٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬
‫ُ ُ ۡ َ َٰ َ‬
‫� َسف ٖر﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ در‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮۀ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪�﴿ :‬ن كنتم‬
‫ََۡ َ ْ َ‬
‫� ُدوا �ت ِٗبا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻗﻮﻟﻨﺎﻣﻪای را ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ و‬
‫ﺳﻔﺮ ﺑﻮدﯾﺪ﴿ولم ِ‬
‫ۡ َ ‪ٞ‬‬ ‫َ َ‬
‫ﯾﺎ ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ آﻣﺎده ﻧﺒﻮد‪﴿ .‬ف ِر�ٰ ‪ٞ‬ن َّمق ُبوضة﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﻮض ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﻮﻟﻨﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﭼﯿﺰی از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮو ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﮐﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎر اﺳﺖ از ﻣﺸﺘﺮی ﮐﻪ‬
‫ﺑﺪھﮑﺎر اﺳﺖ ﺟﮫﺖ ﺣﺼﻮل اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮو درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻃﺮﻓﯿﻦ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪار اﻋﺘﻤﺎد‬
‫دارد ﮐﻪ ﻗﺮﺿﺶ را در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺮو از ﺧﺮﯾﺪار ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫ََ‬ ‫ُۡ‬ ‫ٗ َ ۡ َ ّ َّ‬ ‫ُ ُ‬ ‫َ ۡ َ‬
‫زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فإِن أم َِن َ� ۡعض�م َ� ۡعضا فل ُيؤ ِد ٱ�ِي ٱؤت ِم َن أ� ٰ َن َت ُه﴾‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ اﻋﺘﻤﺎد داﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺖ‬
‫ﺑﻪ او ﺳﭙﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﺴﺘﺮد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫� َر َّ� ُه﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﯾﺪاری ﮐﻪ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺑﻪ آن اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و از آن‬ ‫﴿ َو ۡ�َ َّتق ٱ َّ َ‬
‫ِ‬
‫ﻗﻮﻟﻨﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﮔﺮو ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ و ﻣﺎل ﺑﺮادرش را ﺑﺪون ھﯿﭻ ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ آن ﺗﺤﻮﯾﻞ دھﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻰﻠﻋ اﻴﻟﺪ ﻣﺎ أﺧﺬت ﺣﻰﺘ ﺗﺆدﻳﻪ« ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻗﺮض ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ ﺑﺪھﮑﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫َ َ ۡ ْ َّ َ‬
‫ﺑﻌﺪا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪َ ﴿ :‬و� ت� ُت ُموا ٱلش َ� ٰ َدة﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﮫﺎدت را ﭘﻨﮫﺎن ﻧﮑﻨﺪ و‬
‫ً‬

‫اﯾﻦ ﺷﮫﺎدت ﺷﺎﻣﻞ ھﻤﻪ اﻧﻮاع ﺷﮫﺎدتھﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮫﺎدت‬
‫را اﻇﮫﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ھﯿﭻ ﺣﺎﻟﯽ آن را ﮐﺘﻤﺎن ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ آن ﺷﮫﺎدت ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮدش ھﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺘﻤﺎنﮐﺮدن ﺷﮫﺎدت از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﮫﺎدت دروغ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺮام و ﺟﺰء ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺮامﺑﻮدن ﮐﺘﻤﺎن ﺷﮫﺎدت‬
‫َۡ‬ ‫َ َّ‬ ‫ۡ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿:‬و َمن يَ� ُت ۡم َها فإِن ُه ٓۥ َءاث ‪ِٞ‬م قل ُب ُه﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﮫﺎدت را‬
‫ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻗﻠﺒﺶ ﮔﻨﺎھﮑﺎر اﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ اﻧﺴﺎن ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ و ﮔﻨﺎھﺎن ﺑﺮ‬
‫او اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﻗﻠﺐ واژﮔﻮن ﮔﺮدﯾﺪه و ﺻﺎﻟﺤﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدھﺪ و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻗﻠﺒﯽ دﯾﮕﺮ ھﯿﭻ ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ را ﺧﻮب و ھﯿﭻ ﮐﺎر ﺑﺪی را ﺑﺪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ‬
‫َ ُ َ‬ ‫ارﺷﺎد ﺳﺎزﻧﺪۀ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ َّ ُ‬
‫� ب ِ َما � ۡع َملون‬
‫ِيم﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ! از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﮐﺮدن دﺳﺘﻮرات ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮرد آن‪،‬‬ ‫َعل ‪ٞ‬‬
‫ﮐﺘﻤﺎن ﺷﮫﺎدت اﺳﺖ ﺑﭙﺮھﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدار ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻨﺎ و داﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٢٨‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم! آﯾﮥ ﻣﺬﮐﻮر را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺗﻼوت ﮐﻦ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺖ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ دارد‪ ،‬ﺑﺮایﺷﺎن‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ رھﻦ و ارﺗﮫﺎن ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ھﻤﯿﻦ آﯾﺖ و‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﻘﺪاری‬
‫ﻏﺬا از ﺷﺨﺼﯽ ﯾﮫﻮدی ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺮاھﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﮔﺮو‬
‫دادﻧﺪ و ﭼﻮن وﻓﺎت ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﭘﯿﺮاھﻦﺷﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ -۳‬ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺟﻮ ﺑﺪﺳﺖ آن‬
‫ﯾﮫﻮدی ﺑﻪ ﮔﺮو ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﮔﺮودادن در ﺳﻔﺮ و اﻗﺎﻣﺔ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﺎء درﺳﺖ اﺳﺖ‬
‫ﭼﻮن ﮔﺮو ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻃﻠﺒﮑﺎر از رﺳﯿﺪن ﻗﺮﺿﺶ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﮔﺮدد و‬
‫در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن ﺟﻨﺲ ﮔﺮوی را ﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﻗﺮض ﺧﻮﯾﺶ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﺮو‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ ﮔﺎو و ﯾﺎ ﺷﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺷﯿﺮ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺐ و ﺷﺘﺮ را ﻧﯿﺰ ﺳﻮار ﺷﻮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻒ‬
‫ﺑﻪ ﺣﯿﻮان ﻣﯽدھﺪ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﮔﺎو و ﯾﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻮاری اﺳﺐ و ﺷﺘﺮ ﻗﯿﻤﺘﺶ زﯾﺎدﺗﺮ از ﻗﯿﻤﺖ ﻋﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﻣﯽدھﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و‬
‫ھﺮﮔﺎه ﻗﯿﻤﺖ ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻗﯿﻤﺖ ﻋﻠﻒ ﺑﻮد ﻣﺎزاد را ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﺴﺘﺮد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۴‬ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺮﻫﻮن‬

‫َّ ْ ُ ُ ْ َ ُ َ‬
‫ﺐ ِإذا َﺎﻛ َن َم ْﺮ ُﻫﻮﻧًﺎ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در رھﻦ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬اﻟﻈﻬﺮ ﻳﺮﻛ‬
‫َ َ َ ُ َّ ِّ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ ً َ َ َّ‬
‫اﺬﻟى ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮاری ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﯿﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ‬ ‫ﺮﺸب ِإذا ﺎﻛن م ْﺮﻫﻮﻧﺎ َوﻰﻠﻋ ِ‬ ‫وﻟﻦﺒ اﺪﻟر �‬
‫َْ َ ُ ََْ َ َََ ُ‬
‫ﮐﻪ در رھﻦ اﺳﺖ ﻧﻮﺷﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و‬ ‫ﺮﺸ ُب �ﻔﻘﺘُﻪ‪.‬‬ ‫ﻳﺮﻛﺐ و�‬
‫ﺧﺮج ﺣﯿﻮان ﺑﺮ ﻋﮫﺪۀ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آن را ﺳﻮار ﺷﺪه ﯾﺎ از ﺷﯿﺮش اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
 ‫‪٥٢٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬
‫ً‬ ‫َّ ْ ُ ُ ْ َ ُ َ َ َ‬
‫ﺐ إِذا ﺎﻛن َم ْﺮ ُﻫﻮﻧﺎ«‪ :‬ﻣﺮاد از ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج‪» :‬اﻟﻈﻬﺮ ﻳﺮﻛ‬
‫َ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه‪ ،‬ﻗﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺷﺘﺮ و اﻻغ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪َ » :‬وﻟ َ ُ‬
‫اﺪﻟ ِّر‬
‫ﻦﺒ َّ‬
‫ً‬ ‫َ َ َ‬ ‫�ُ ْ َ‬
‫ﺮﺸ ُب ِإذا ﺎﻛن َم ْﺮ ُﻫﻮﻧﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﯿﻮان ﺷﯿﺮده وﻗﺘﯽ در رھﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از‬
‫ﺷﯿﺮش اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫َْ َ ُ ََْ َ َََ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ﺮﺸ ُب �ﻔﻘﺘُ ُﻪ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﻮان‬ ‫و ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪َ » :‬وﻰﻠﻋ ِ‬
‫اﺬﻟى ﻳﺮﻛﺐ و�‬
‫رھﻨﯽ را ﺳﻮار ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ ﺷﯿﺮش را ﻣﯽدوﺷﺪ و از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮج و‬
‫ﻣﺼﺮف آن ﺣﯿﻮان از ﻗﺒﯿﻞ آب و ﻋﻠﻔﺶ را ﺑﭙﺮدازد ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﯿﺮ و ﯾﺎ ﺳﻮاری‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن آب و ﻋﻠﻒ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﯿﻮان ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ دﻗﺖ و آراﻣﺶ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮب‬
‫ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل رھﻦ در ﻧﺰد اوﺳﺖ اﮔﺮ در اﺳﺘﻔﺎده از آن‬
‫اﻓﺮاط ﮐﺮد و ﺑﻪ اﺛﺮ آن ﺣﯿﻮان ھﻼک ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﯿﻤﺘﺶ را ﺑﭙﺮدازد و اﮔﺮ‬
‫زﯾﺎدهروی ﻧﮑﺮده وﻟﯽ ﻣﺎل رھﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻮد ھﻼک و ﺿﺎﯾﻊ ﺷﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﯿﻤﺖ ﻻزم‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﯿﺮی ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﻣﺎل رھﻦ ﻣﯽدوﺷﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫ﻋﻠﻔﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ او ﻣﯽدھﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻮاری ﺷﺨﺼﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آب و‬
‫ﻋﻠﻒ آن ﺣﯿﻮان ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﺎﻧﻪ و ﯾﺎ ﺑﺎﻏﯽ را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ رھﻦ ﻣﯽدھﺪ‬
‫اﺟﺮت و ﮐﺮاﯾﻪ آن ﺧﺎﻧﻪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻏﻼت و ﺣﺎﺻﻞ آن ﺑﺎغ ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ و‬
‫ﺑﺎغ اﺳﺖ و ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل در ﻧﺰد آن رھﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺑﺎغ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﭼﯿﺰی را‬
‫ﻣﺼﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺮف و ﺧﺮج ﺧﻮد را از درآﻣﺪ ﺑﺎغ ﯾﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺑﻘﯿﻪ را ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﺴﺘﺮد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رھﻦدھﻨﺪه و رھﻦﮔﯿﺮﻧﺪه در ﺑﺎرۀ ﭼﯿﺰی از رھﻦ‬
‫ﺑﺎھﻢ اﺧﺘﻼف ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻧﺤﻮۀ ﻗﻀﺎوت ﺑﯿﻦ آنھﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺪﻋﯽ‬
‫ﺷﺎھﺪ و ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻗﺴﻢ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٣٠‬‬

‫درس ‪ :۵‬آﯾﮥ اﺻﻼح ﺑﯿﻦ زوﺟﯿﻦ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬
‫َۡ َ ُُ ً َ‬ ‫﴿�ن ٱ ۡم َرأَةٌ َخافَ ۡ‬
‫وزا أ ۡو‬
‫)‪ (۱۲۸‬و اﮔﺮ زﻧﯽ ﺗﺮﺳﯿﺪ از ﺷﻮھﺮ‬
‫ت ِم ۢن �عل ِها �ش‬ ‫ِ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎری ﯾﺎ رویﮔﺮداﻧﯽ را‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬ ‫َُ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٗ‬ ‫ۡ‬
‫ﭘﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﮐﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن ﮐﻪ آﺷﺘﯽ‬ ‫اح عل ۡي ِه َما أن يُ ۡصل َِحا‬ ‫إِع َراضا ف� جن‬
‫ت‬ ‫�‬ ‫َ‬ ‫لص ۡل ُح َخ ۡ�‪َ ٞ‬وأُ ۡ‬
‫ح‬ ‫بَ ۡي َن ُه َما ُص ۡل ٗحا َوٱ ُّ‬
‫اﻓﮑﻨﻨﺪ ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ آﺷﺘﯽ و آﺷﺘﯽ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ۗ‬ ‫ۚ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ۡ ُ َ َ َّ ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ ُ‬
‫ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ و ﺳﺮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺨﻞ ﺑﻪ‬ ‫ح �ن �سِ نوا و�تقوا فإِن‬ ‫ٱ�نفس ٱلش ۚ‬
‫َ َ ٗ‬ ‫ُ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ َ َ َ‬
‫ﻧﻔﺲھﺎ و اﮔﺮ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ و ﭘﺮھﯿﺰﮔﺎر‬ ‫ٱ� �ن ب ِ َما �ع َملون خب ِ��‪] ﴾١٢٨‬اﻟﻨﺴﺎء‪:‬‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ آ ﮔﺎه‬ ‫‪.[۱۲۸‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪�﴿ :‬ن ٱ ۡم َرأَ ٌة َخافَ ۡ‬

‫ت ِم ۢن َ� ۡعل َِها﴾‪ :‬ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻨﺴﺖ اﮔﺮ زن‬ ‫ِ‬
‫ََ‬
‫از ﺷﻮھﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺑﯽﺗﻮﺟﮫﯽ را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻮد‪﴿ ،‬ف�‬
‫َُ َ ََ ٓ‬
‫اح عل ۡي ِه َما﴾ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﻨﺎه ﺑﺮ ﻣﺮد و زن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫جن‬
‫اﯾﻨﺼﻮرت ﮐﻪ زن ﺑﻌﻀﯽ از ﺣﻘﻮق ﺧﻮد را در ھﻤﺨﻮاﺑﯽ و آﻣﯿﺰش ﺑﺮای ﺷﻮھﺮ ﺑﺒﺨﺸﺪ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻠﺤﯽ ﺧﯿﺮ و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ھﺮدو‬
‫َ ُّ ۡ َ‬
‫لصل ُح خ ۡ�‪ :﴾ٞ‬زﯾﺮا رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻃﺮف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱ‬
‫آﯾﻪ در ﺑﺎرۀ ھﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺳﻮده ل ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت‬
‫ﺳﻮده ب وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﭘﯿﺮی رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ وی را ﻃﻼق‬
‫دھﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻮده ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﻦ ﺣﻘﻢ را ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ‬
‫و در ﺧﺎﻧﮥ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺳﻮده ﺻﻠﺢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ زﻧﺪه‬
‫ُّ‬ ‫َۡ ُ‬ ‫ُ‬
‫ﺑﻮد در ﺧﺎﻧﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وأ ۡح ِ َ‬
‫ت ٱ�نف ُس ٱلش َّح﴾‬
‫� ِ‬
‫در اﯾﻦ آﯾﻪ از ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه ﻓﻄﺮی ﮐﻪ در اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ و آن ﺻﻔﺖ ﺑﺨﻞ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻼزم ﻧﻔﺲ ھﻤﻪ اﻧﺴﺎنھﺎﺳﺖ ﻣﺮد و زن در اﯾﻦ ﺑﺎھﻢ ﺗﻔﺎوت ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ زنھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ھﻤﺨﻮاﺑﯽ و دﯾﮕﺮ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﺑﻮده و ﮐﻤﺘﺮ ﺣﺎﺿﺮاﻧﺪ از ﺣﻘﻮق ﺧﻮد‬
‫ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﺣﻘﻮق ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻋﺎﯾﺖ‬
 ‫‪٥٣١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬
‫ُ ۡ ْ َ ُ ْ َ َّ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﺣﺴﺎن ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪�﴿ :‬ن �س ُِنوا َو� َّتقوا فإِن‬
‫َّ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ َ‬
‫ون َخب ٗ‬
‫��﴾ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدان ﺑﻪ ھﻤﺴﺮان ﺧﻮد اﺣﺴﺎن ﮐﻨﯿﺪ و‬ ‫ِ‬ ‫ٱ� �ن بِما �عمل‬
‫ﺗﻘﻮی ﺧﺪا را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﯿﺪ و از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﺧﯿﺮ ﻣﯽدھﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﻤﮥ اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ داﻧﺎ و آ ﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم آﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ ﻃﻮر درﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﺠﻮﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﻪ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ را واﺿﺢ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﺣﺘﯽ ﺑﯿﻦ زن و ﻣﺮد‬
‫دﻻﻟﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎری ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از ﻣﺮد ﻣﯽﺷﻮد از ﻃﺮف زن ھﻢ‬
‫َ َّ ٰ َ َ ُ َ ُ ُ َ ُ‬
‫وزه َّن‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﴿وٱ� ِ� �افون �ش‬
‫َ‬ ‫ُ ََ َ ُ ْ َ‬ ‫َ ۡ ُ َ ۡ َ‬ ‫َۡ َ‬ ‫َ ُ ُ َّ َ ۡ ُ ُ‬
‫� ُ�وه َّنۖ فإِن أ َط ۡع َن� ۡم ف� � ۡبغوا عل ۡي ِه َّن‬
‫ِ‬ ‫ٱ‬‫و‬ ‫عِ‬ ‫ج‬
‫ِ‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫ج ُروه َّن ِ� ٱلم‬ ‫فعِظوهن وٱه‬
‫ً‬
‫َسبِي�﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۳۴ :‬آن زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎری اﯾﺸﺎن ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻧﺼﯿﺤﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ و ﯾﺎ آنھﺎ را در ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﺗﺮک ﮔﻮﺋﯿﺪ و ﺑﺰﻧﯿﺪﺷﺎن‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ از ﺷﻤﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راه دﯾﮕﺮی ﻧﺮوﯾﺪ و دﺳﺖ از اذﯾﺖﺷﺎن ﺑﺮدارﯾﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﺣﺴﺎن و ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮ ھﺮﯾﮏ از ﻣﺮد و زن واﺟﺐ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺪرﻓﺘﺎری و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ ھﺮدو ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻮھﺮان از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ و زنھﺎ‬
‫را ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰان ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ اذﯾﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ و زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ و‬
‫ﺷﻮھﺮان ﺧﻮد را اذﯾﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺷﻮھﺮان ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﯾﻨﺪ و اذﯾﺖ ھﺮدو‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫� ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫� ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ‬‫الﺼﻠْ ُﺢ َﺟﺎﺋ ٌﺰ َ� ْ َ‬
‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ُّ :‬‬
‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺻﻠﺤﯽ ﮐﻪ ﺣﺮام را‬ ‫ﻻ أَ ْو أَ َﺣ َّﻞ َﺣ َﺮ ً‬
‫اﻣﺎ‪.‬‬
‫َّ ُ ْ ً َ َّ َ َ َ ً‬
‫ِإﻻ ﺻﻠﺤﺎ ﺣﺮم ﺣﻼ‬
‫ﺣﻼل ﯾﺎ ﺣﻼل را ﺣﺮام ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺘﺮﻣﺬی(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٣٢‬‬

‫�«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ در‬ ‫� ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ‬

‫الﺼﻠْ ُﺢ َﺟﺎﺋ ٌﺰ َ� ْ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‪ُّ » :‬‬
‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺻﻠﺢ ﺟﮫﺖ رﻓﻊ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﮫﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی‬
‫از دﻋﻮای و ﺧﺼﻮﻣﺖ در آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺻﻠﺢ در ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮارد واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﺻﻼح‬
‫ﻣﯿﺎن ﮔﺮوهھﺎی ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﮐﻪ ﺑﺎھﻢ درﮔﯿﺮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺻﻠﺢ ﻣﯿﺎن ﮐﻔﺎر و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺎھﯽ ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ درﺟﻪ اﻓﻀﻠﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و دارای اﺟﺮ‬
‫و ﺛﻮاب اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺻﻠﺢ در ﻣﯿﺎن دو ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎھﻢ ﺧﺼﻮﻣﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎ ﺻﻠﺢ در‬
‫ﺧﺼﻮﻣﺖھﺎی دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺼﻮﻣﺖ در اﻣﻼک و ﺣﻖ اﻟﻄﺮﯾﻖ آنھﺎ و اﻣﻮال‬
‫ﻻ أَ ْو أَ َﺣ َّﻞ َﺣ َﺮ ً‬
‫اﻣﺎ«‪ :‬ﻣﮕﺮ‬
‫َّ ُ ْ ً َ َّ َ َ َ ً‬
‫ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮده ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﻼم‪ِ » :‬إﻻ ﺻﻠﺤﺎ ﺣﺮم ﺣﻼ‬
‫ﺻﻠﺤﯽ ﮐﻪ ﺣﺮام را ﺣﻼل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺸﺮوب ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ را ﺑﺰﻧﺪ ﯾﺎ ﻣﺎل ﮐﺴﯽ را ﻏﺼﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ او را ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﯾﺎ ﺻﻠﺤﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺣﻼل را ﺣﺮام ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ اﻟﺤﺮام ﻧﺮود‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ازدواج ﻧﮑﻨﺪ و ﺷﮏ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻠﺤﯽ ﺑﺎﻃﻞ و ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮب و ﺑﺎ آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ را واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﮐﻪ ﺣﻼل را ﺣﺮام و ﺣﺮام را ﺣﻼل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﺎﻃﻞ و ﻓﺎﺳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﮔﺎھﯽ ﺑﺎ اﻗﺮار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی‬
‫ادﻋﺎی ﺣﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آن ھﻢ اﻗﺮار ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﺪﻋﯽ ﭼﯿﺰی را ﺑﺮای ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻖ او را اﻧﮑﺎر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﮔﺎھﯽ ﺑﺎ اﻧﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی‬
‫ادﻋﺎی ﺣﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن ﺷﺨﺺ ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ از ﺧﺼﻮﻣﺖ او راﺣﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٣٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۷‬آﯾﮥ اﺟﺎره و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺟﺮت‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬
‫ۡ َ ۡ ۡ ُ َّ َ ۡ َ َ )‪ (۲۲‬ای ﭘﺪر ﻣﻦ ﺑﮕﯿﺮ او را ﺑﻪ ﻣﺰدوری‬
‫جره ۖ إِن خ� م ِن‬ ‫�‬
‫ٔ‬ ‫س‬ ‫ٱ‬ ‫ت‬‫ِ‬ ‫� َ�بَ‬
‫﴿ َ ٰٓ‬
‫ِ‬
‫ت ٱ ۡل َقو ُّ ۡ َ ُ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯽﮔﻤﺎن ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺰدور‬ ‫ۡ َۡ َ ۡ َ‬
‫ي ٱ�مِ�‪] ﴾٢٦‬اﻟﻘﺼﺺ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ٱس�ٔجر‬
‫ﮔﯿﺮی زورﻣﻨﺪ‪ ،‬اﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪.[۲۶‬‬
‫]ﻗﺼﺺ‪[۲۶ :‬‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ ۡ‬ ‫ۡ َ َ َ ۡ َ ََ‬ ‫َ‬
‫ت َّ�خذت عل ۡيهِ أج ٗر�﴾ )‪ (۷۷‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯽ ﺑﺮ آن‬ ‫﴿ل ۡو شِئ‬
‫ﻣﺰدی را‪.‬‬ ‫]اﻟﮑﮫﻒ‪.[۷۷ :‬‬
‫ۡ َۡ‬ ‫َ َ‬
‫ج ۡر ُه﴾ ﺧﺒﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از دﺧﺘﺮ ﯾﮑﯽ از‬
‫ت ٱس�ٔ ِ‬‫��بَ ِ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮد ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ÷ در ﻣﺴﯿﺮ راه‬
‫ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﭼﺎه آﺑﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدان زﯾﺎدی در اﻃﺮاف آن ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ و دو ﺗﺎ‬
‫دﺧﺘﺮ دورﺗﺮ از ﻣﺮدم اﯾﺴﺘﺎدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ÷ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان اﯾﻦ دﺧﺘﺮان را آب‬
‫ﻣﯽدھﺪ و دﺧﺘﺮان ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺪر ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و از اﺣﺴﺎن ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﭘﺪر ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻌﯿﺐ ÷ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دﺧﺘﺮان را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻮﺳﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﻮﺳﯽ ÷ ھﻤﺮاه دﺧﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد ﺷﻌﯿﺐ آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺣﻀﺮت ﺷﻌﯿﺐ ÷ اﺣﻮال او را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪه و ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﺷﺮح‬
‫ﺣﺎل ﺧﻮد را ﺑﻪ آنھﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﺷﻌﯿﺐ ÷ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺣﺴﺎس ﺗﺮس و ﺑﯿﻢ ﻣﮑﻦ ﮐﻪ از‬
‫ﭼﻨﮓ ﻗﻮﻣﯽ ﻇﺎﻟﻢ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﯽ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮان ﺑﻪ ﭘﺪر ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﭘﺪرم! او را ﺑﺮای‬
‫ﭼﺮاﻧﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﺎ اﺟﯿﺮ ﮐﻦ و اﻧﮕﯿﺰهاش را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﯿﺮﻧﻤﻮدن ﻣﻮﺳﯽ اﺑﺮاز ﻧﻤﻮده‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ آدم از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ و ﻧﯿﺮوی ﺑﺪﻧﯽ در ﺣﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دارای‬
‫ﻗﻮت ﮐﺎﻓﯽ در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎ و ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻧﺘﺪاری اﺳﺖ ﭼﻪ ﻗﻮت ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ را از‬
‫آبﮐﺸﯿﺪﻧﺶ ﺑﺮای ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان داﻧﺴﺘﻪ و اﻣﺎﻧﺖداری او را ھﻨﮕﺎﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ از‬
‫ﺳﺮ ﭼﺎه ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺪر ﻣﯽآﻣﺪ و اﯾﻦ آﯾﮥ ﺷﺮﯾﻔﻪ دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اﺟﯿﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺮای ﮐﺎر ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ت َّ�خذت عل ۡيهِ أ ۡج ٗر�﴾ ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪﴿ :‬ل ۡو ش ِۡئ َ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ و ﺣﻀﺮت ﺧﻀﺮ ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺧﻀﺮ در اﺛﻨﺎء‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ÷ داﺷﺖ‪ ،‬دﯾﻮاری ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪای را در روﺳﺘﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٣٤‬‬
‫ً‬
‫ﺿﯿﺎﻓﺖ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﺣﻤﺎت ﺧﻮد از اﯾﺸﺎن اﺟﺮت درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﯽ‪ .‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﺷﺮﯾﻔﻪ دﻻﻟﺖ‬
‫دارد ﺑﺮ رواﺑﻮدن اﺟﯿﺮﮔﺮﻓﺘﻦ و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺟﺮت و دﺳﺘﻤﺰد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎر‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم دو آﯾﻪ ﻓﻮق را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺮای ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ذﮐﺮ داﺳﺘﺎن ﻣﻮﺳﯽ ÷ و ﺷﻌﯿﺐ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ داﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﻮﺳﯽ و ﺧﻀﺮ در ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ ﻧﺸﺎﻧﮥ واﺿﺢ ﺑﺮ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺳﺮزﻣﯿﻦﺷﺎن را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻋﺼﺮ و زﻣﺎنﺷﺎن‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ داﺳﺘﺎنﺷﺎن را ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ھﯿﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ در اﯾﻦ دو آﯾﺖ دﻟﯿﻞ واﺿﺤﯽ وﺟﻮد دارد ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫اﺟﯿﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر از ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎی ﺧﻮد ﻣﺰد‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺧﺪا دﺷﻤﻦ ﺳﻪ ﮐﺲ اﺳﺖ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﺳﻪ‬ ‫َّ ُ َ َ َ ٌ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫ا�‪ :‬ﺛﻼﺛﺔ أﻧﺎ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻗﺎل‬
‫ُ‬ ‫ٌ َ ْ‬ ‫َﺧ ْﺼ ُﻤ ُﻬ ْﻢ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﮐﺲ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺼﻢ‬ ‫ﺎﻣ ِﺔ ‪َ ،‬ر ُﺟﻞ أ� َﻄﻰ ِﻰﺑ � َّﻢ‬ ‫ِ‬
‫اﯾﺸﺎن ھﺴﺘﻢ‪ .‬اول‪ :‬ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫َ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ ُ ًّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ٌ‬
‫ﻏﺪر‪ ،‬ورﺟﻞ ﺑﺎع ﺣﺮا ﻓﺄ�ﻞ �ﻤﻨﻪ ‪،‬ورﺟﻞ‬
‫ْ َْ َ َ َ ً َ ْ َ ُْ َ ُ ْ‬
‫ﺎﺳﺘَ ْﻮ� ِﻣﻨﻪ‪َ ،‬ول ْﻢ �ﻌ ِﻂ‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻋﮫﺪ ﺑﻨﺪد و ﺑﻌﺪ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺄﺟﺮ أ ِﺟ�ا ﻓ‬
‫دوم‪ :‬ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ آزادی را‬ ‫َ ْ‬
‫أﺟ َﺮ ُه‪.‬‬
‫ﺑﻔﺮوﺷﺪ و از ﻗﯿﻤﺘﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ را اﺟﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از آن ﮐﺎر‬
‫ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﺰدش را ﻧﭙﺮدازد‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺟﺰء اﺣﺎدﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺪﺳﯽ آن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻗﺮآن ذﮐﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫َ ٌََ ََ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬ﺛﻼﺛﺔ أﻧﺎ ﺧ ْﺼ ُﻤ ُﻬ ْﻢ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺪاﻓﻊ اﻓﺮاد ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ‬
 ‫‪٥٣٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﯾﮏ ﻃﺮف دﻋﻮی ﻗﺮار دارد ﺗﺎ ﺣﻖ اﯾﻦ ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﻦ را از ﻇﺎﻟﻤﯿﻦ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم اﻓﺮادی را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده‬
‫ُ َ‬ ‫ٌ َ ْ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ » :‬ر ُﺟﻞ أ� َﻄﻰ ِﻰﺑ � َّﻢ ﻏ َﺪ َر«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻋﮫﺪ ﺑﻨﺪد و ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﮫﺪ ﺧﻮد ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬دوم ﻣﺮدی ﮐﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ آزادی را ﺑﻔﺮوﺷﺪ و از ﻗﯿﻤﺘﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﻮم ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ را اﺟﯿﺮ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زن آزاد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻏﻼم ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن و از آن ﮐﺎر ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﺰدش را ﻧﭙﺮدازد و اﯾﻦ ﺳﻪ ﮔﺮوه آﻧﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺼﻢﺷﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺣﻖ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢﺷﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ازﯾﺸﺎن ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺟﻨﺖ ﯾﺎ دوزخ‬
‫ﺟﺰا ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺑﺪا ﺑﺤﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﻨﺎه اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﺲ آ ﮔﺎه ﺳﺎز ﺗﺎ از ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﭙﺮھﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻏﻤﻮس ﺻﺎﺣﺒﺶ را در آﺗﺶ ﻏﻮﻃﻪ ﻣﯽدھﺪ و‬
‫ﯾﻤﯿﻦ ﻏﻤﻮس ﺳﻮﮔﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﻪ دورغ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺿﺎﯾﻊ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را از ﮔﻨﺎه ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺎدآوری ﮐﻦ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺰد ﮐﺎرﮔﺮ را ﭘﯿﺶ‬
‫از ﺧﺸﮏﺷﺪن ﻋﺮﻗﺶ ﺑﭙﺮدازﯾﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۹‬آﯾﮥ ﺷﻬﺎدت دو ﻧﻔﺮ ﻋﺪل ﺑﺮ وﺻﯿﺘﯽ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ‬
‫)‪ (۱۰۶‬ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ھﺮﮔﺎه ﻣﺮگ ھﺮ ﯾﮏ از‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ِين َء َام ُنوا ش َ�ٰ َدةُ بَ ۡين ِ� ۡم‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻓﺮا رﺳﺪ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ ﻋﺎدل از ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮ‬ ‫ت ح َ‬ ‫� ُم ٱل ۡ َم ۡو ُ‬ ‫َ َ َ َ َ َ َ ُ‬
‫ِ�‬ ‫إِذا ح� أحد‬
‫وﺻﯿﺘﺶ ﮔﻮاھﯽ دھﻨﺪ‪.‬‬ ‫ُ‬
‫ان ذ َوا ع ۡد ٖل ّمِن� ۡم﴾‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٱل ۡ َوص َّيةِ ٱ ۡ� َ‬
‫ن‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫]ﻣﺎﺋﺪه‪[۱۰۶ :‬‬
‫]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[۱۰۶ :‬‬
‫و ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬
‫وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٣٦‬‬
‫َ‬
‫� ب ِ َها ٓ أ ۡو َديۡن﴾ )‪ (۱۲‬ﺑﻌﺪ از وﺻﯿﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن وﺻﯿﺖ ﺷﺪه‬
‫﴿ ِم ۢن َ� ۡع ِد َوص َّية يُوص َ‬
‫ِ ٖ ِ‬
‫ٖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻗﺮض ﮐﻪ ﺑﻪ ذﻣﻪاش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۲ :‬‬
‫َ َ‬
‫ْ‬
‫ِين َء َام ُنوا﴾‪ :‬ای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺣﻀﺮت‬ ‫�� ُّ� َها ٱ َّ� َ‬
‫ﺷﺮح‪ٰٓ ﴿ :‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ج اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ! آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ را ﻧﻔﻊ دارد ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺮﯾﺾ ﺷﻮﯾﺪ و‬
‫ﻣﺮگ ﺷﻤﺎ ﻓﺮا رﺳﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ ﭼﯿﺰی را وﺻﯿﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺎﯾﺪ دو ﻧﻔﺮ ﻋﺎدل و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ‬
‫وﺻﯿﺖ ﺧﻮد ﮔﻮاه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺷﺎھﺪ ﻋﺎدل آﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﭙﺮھﯿﺰد و ﺗﺎ ﺣﺪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ از ﮔﻨﺎھﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﻧﯿﺰ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪی ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ در ھﻨﮕﺎم ﻣﺴﺎﻓﺮت اﮔﺮ از ﮐﻔﺎر ھﻢ ﺷﺎھﺪ ﺑﮕﯿﺮد اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪،‬‬
‫َۡ ِ ََ َ ۡ ُ‬ ‫اخ َران م ِۡن َ� ۡ� ُ� ۡم إ ۡن أَ ُ‬
‫نت ۡم َ َ‬ ‫َۡ َ َ‬
‫�ض فأ� ٰ َبت�م‬ ‫� ۡ� ُت ۡم ِ� ٱ�‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﭼﻮن ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬أو ء‬
‫ُّ َ ُ ۡ‬
‫ت﴾ »ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﻤﻮدﯾﺪ وﻣﺮگ ﺗﺎن ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ دو ﻧﻔﺮ‬ ‫يبة ٱل َم ۡو ِ‬‫م ِص‬
‫ﺷﺎھﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﻢ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮاه اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ«‪ .‬و در آﯾﻪ ﺳﻮرۀ ﻧﺴﺎء‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﻧﺤﻮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث و ﺑﯿﺎن ﺣﻖ ھﺮﮐﺪام از ورﺛﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ ﴿ :‬م ۢن َ� ۡع ِد‬
‫َ ٓ َ َ‬
‫� ب ِ َها أ ۡو ديۡ ٖن﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯿﺮاث ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻮﻓﯽ را ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‬ ‫ص َّي ٖة يُ ِ‬
‫وص‬ ‫َو ِ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﺿﺶ را ﭘﺮداﺧﺘﻪ و وﺻﯿﺖ ﺷﺨﺺ را اﺟﺮا ﮐﺮدﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث ﺑﺎﯾﺪ وﺻﯿﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﻮده از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل و ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن‬
‫اﺟﺮاء ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﺎل ورﺛﻪ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم دو آﯾﻪ ﻓﻮق را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن آن را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺎت را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﮐﻪ وﺻﯿﺖﮐﺮدن ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎر اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺪھﮑﺎر‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﻮدش و ﯾﺎ دﯾﮕﺮان ﺿﺎﯾﻊ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎھﺪ در ﻣﻮﻗﻊ وﺻﯿﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﮫﻮد ﺑﺎﯾﺪ اﻓﺮاد ﻋﺎدل و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﮕﺮ در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺳﻔﺮ ﮐﻪ در آن ﺷﺎھﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ھﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻨﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﮫﻢ زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ داده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٣٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۱۰‬ﺣﺪﯾﺚ وﺻﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺳﺰاوار ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای‬ ‫امﺮئ ُم ْﺴﻠﻢ َ ُ‬
‫ﻪﻟ‬
‫َ َ ُّ ْ‬
‫ٍِ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬ﻣﺎ ﺣﻖ ِ ٍ‬
‫َّ‬ ‫َ ُ َََْْ‬ ‫َ ْ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺮای او ﭼﯿﺰی ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫� ‪ِ ،‬إﻻ‬ ‫ﻮﻰﺻ ِ�ﻴ ِﻪ ﻳ ِبﻴﺖ ﻴﻟﻠﺘ ِ‬ ‫ﻰﺷ ٌء‪ ،‬ﻳُ ِ‬
‫ُ ْ ٌ َْ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد آن وﺻﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫َو َو ِﺻ َّﻴﺘُﻪ َﻣﻜﺘُﻮ�َﺔ ِﻋﻨﺪ ُه‪.‬‬
‫دو ﺷﺐ ﺑﺮ آن ﺑﮕﺬرد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ وﺻﯿﺖ‬
‫ﻧﺎﻣﻪاش در ﻧﺰد آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ(‬
‫ﻮﻰﺻ ِ�ﻴ ِﻪ«‪ .‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ‬ ‫ﻰﺷ ٌء‪ ،‬ﻳُ ِ‬ ‫امﺮئ ُم ْﺴﻠﻢ َ ُ‬
‫ﻪﻟ َ ْ‬ ‫َ َ ُّ ْ‬
‫ٍِ‬ ‫ﺷﺮح‪» :‬ﻣﺎ ﺣﻖ ِ ٍ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ زن ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻮرد وﺻﯿﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮض ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و ﯾﺎ ﻗﺮﺿﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان از وی ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ دو ﺷﺐ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ آن‬
‫ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﻪ وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﻪاش در ﻧﺰد آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ وﺻﯿﺘﺶ دارای اھﻤﯿﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺻﯿﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل ﺑﺮای ﺻﺮف در راهھﺎی ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮏ ﯾﺎ وﺻﯿﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮضھﺎی ﮐﻪ ﺑﻪ ذﻣﮥ او اﺳﺖ و ﯾﺎ از دﯾﮕﺮان ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪ ،‬و از اﯾﻦ ﻧﮕﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫وﺻﯿﺘﺶ ﻋﻤﻞ ﻧﺸﻮد ﺑﺎﯾﺪ دو ﻧﻔﺮ ﺷﺎھﺪ ﻋﺎدل ﺑﺮ وﺻﯿﺖ ﺧﻮد ﮔﻮاه ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻪ ﻣﺠﺮد‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮب درک ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن ﮐﻪ وﺻﯿﺖ ﺑﺮای وارث درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺣﺪﯾﺚ رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وﺻﯿﺖ ﺑﺮای وارث درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ وﺻﯿﺖ در ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم را ﺑﺨﻮان ﮐﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ج ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﺪام‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎل را ص‬
‫‪ -۶‬دﻗﻪ ﮐﻨﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﯽ و ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﯽ و ﺛﺮوت را آرزو‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و از ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮓدﺳﺘﯽ ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و ﻧﺒﺎﯾﺪ در دادن ﺻﺪﻗﻪ‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﮔﻠﻮ ﺑﺮﺳﺪ آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﮕﻮﺋﯽ‪ :‬اﯾﻨﻘﺪر ﻣﺎل ﺑﺮای ﻓﻼن‬
‫و اﯾﻨﻘﺪر ﻣﺎل ﺑﺮای ﻓﻼﻧﯽ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﺖ از دﯾﮕﺮان اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٣٨‬‬

‫‪ -۷‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﺮای ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص س را ﺗﺬﮐﺮ ده ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻞ ﻣﺎﻟﺶ را ﺻﺪﻗﻪ دھﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ ورﺛﻪای ﺧﻮد را ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاری‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﻓﻘﯿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دﺳﺖ ﺳﺆال را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﻣﺮدم دراز ﮐﻨﻨﺪ و ھﺮ ﻣﺎﻟﯽ را ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﻧﻔﻘﻪ ﮐﻨﯽ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﯽرود ﺣﺘﯽ آن ﻟﻘﻤﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ دھﺎن زن ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬاری‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۱‬آﯾﮥ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ي� ُم ٱ َّ ُ‬ ‫ُ‬
‫)‪ (۱۱‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را دﺳﺘﻮر ﻣﯽدھﺪ‬ ‫� أ ۡو�ٰدِ� ۡمۖ ل ِ�ك ِر مِثل‬ ‫� ِٓ‬ ‫وص‬‫﴿ي ُ ِ‬
‫در ﻣﻮرد ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ در‬ ‫ُ َّ َ ٓ ٗ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ‬ ‫َ ّ ۡ ُ ََۡ َ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫ٱ‬ ‫ق‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫ِس‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ن‬ ‫�� ف ِ‬
‫إ‬ ‫ح ِظ ٱ�نثي ِ‬
‫ﻣﯿﺮاث ﺑﺮای ﭘﺴﺮ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﮫﺮۀ دو‬ ‫ٗ ََ‬ ‫فَلَ ُه َّن ثُلُ َثا َما تَ َر َك �ن َ�نَ ۡ‬
‫ت َ�ٰح َِدة فل َها‬ ‫ۖ‬
‫دﺧﺘﺮ و اﮔﺮ زﻧﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﯿﺶ از دو ﺗﻦ‬ ‫َ َ‬
‫ۡ‬ ‫ُّ‬ ‫ّ ۡ ُ‬
‫ﺑﺮای اﯾﺸﺎن دو ﺛﻠﺚ آﻧﭽﻪ ﺑﺎز ﮔﺬارده‬ ‫ح ٖد ّمِن ُه َما‬ ‫ِ� َ� ٰ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ل‬ ‫ِ‬ ‫ه‬ ‫�بَ َو ۡ‬
‫�‬ ‫ف وِ‬ ‫ٱ� ِص ۚ‬
‫َ َ َ ُ َ َ ‪َّ َ ٞ‬‬ ‫َ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﯾﮏ زن ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺮای‬ ‫� ۚ فإِن ل ۡم‬ ‫لس ُد ُس م َِّما ت َر َك إِن �ن �ۥ و‬ ‫ٱ ُّ‬
‫اوﺳﺖ ﻧﺼﻒ و ﺑﺮای ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‬ ‫َ ُ َّ ُ َ َ ‪ُ ُ ُّ ّ ُ َ ُ َ َ َ ٓ ُ َ َ َ ٞ‬‬
‫ي�ن �ۥ و� وورِثهۥ �بواه ف ِ� ِمهِ ٱ�ل ۚ‬
‫ث‬
‫ھﺮﮐﺪام از آﻧﺎن اﺳﺖ ﺷﺶ ﯾﮏ از آﻧﭽﻪ‬
‫س ِم ۢن َ� ۡع ِد‬ ‫لس ُد ُ‬‫فَإن َ� َن َ ُ� ٓۥ إ ۡخ َوة ‪ ٞ‬فَ ِ�ُ ّ ِمهِ ٱ ُّ‬
‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺬارده اﮔﺮ وی را ﻓﺮزﻧﺪی ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫َ‬
‫َوص َّية يُ ِ َ ٓ ۡ َ ۡ‬
‫و� بِها أو دي ٍن﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۱ :‬‬ ‫ِ ٖ‬
‫اﮔﺮ وی را ﻓﺮزﻧﺪی ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﯿﺮاث ﺑﺮد‬
‫از او ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﭘﺲ ﺑﺮای ﻣﺎدرش‬
‫ﺳﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ و اﮔﺮ وی را ﺑﺮادراﻧﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺮای ﻣﺎدرش ﺷﺶ ﯾﮏ‬
‫اﺳﺖ ﭘﺲ از وﺻﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻗﺮﺿﯽ ﮐﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫َ ۡ َٰ ُ‬‫ي� ُم ٱ َّ ُ‬
‫ُ‬
‫ۡ‬
‫أو�دِ�م﴾‪ :‬اﯾﻦ وﺻﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫� ِٓ‬
‫�‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬يُ ِ‬
‫وص‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮﯾﺶ را در ﻣﻮرد ﻓﺮزﻧﺪانﺷﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه ﮐﺴﯽ ﺑﻤﯿﺮد و‬
‫ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮاﻧﯽ ﺑﺠﺎ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺑﺘﺪاء ﺣﻖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻮﻓﯽ را ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫َّ َ ۡ ُ َ ّ ۡ ُ َ َ ۡ‬
‫�﴾ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺳﮫﻢ دو دﺧﺘﺮ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫﴿ل ِ�ك ِر مِثل ح ِظ ٱ�نثي ِ‬
‫و اﮔﺮ ﺷﺨﺺ وﻓﺎت ﮐﺮد و از آن ﯾﮏ ﭘﺴﺮ و دو دﺧﺘﺮ ﺑﺠﺎی ﻣﺎﻧﺪ و دو دﯾﻨﺎر ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‬
 ‫‪٥٣٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاثﺷﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ دﯾﻨﺎر ﺑﻪ ﭘﺴﺮ و دﯾﻨﺎر دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ دو دﺧﺘﺮ دھﻨﺪ‬
‫ُ َّ َ ٓ ٗ َ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ َ‬ ‫َ‬
‫� فل ُه َّن‬‫ﮐﻪ ﺑﻪ ھﺮ دﺧﺘﺮ ﻧﺼﻒ دﯾﻨﺎر ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فإِن �ن � ِساء فوق ٱثنت ِ‬
‫َ‬ ‫َُُ‬
‫ثلثا َما ت َر َك﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﺖ ﭘﺴﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻓﻘﻂ دو دﺧﺘﺮ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺠﺎی ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‬
‫ﻣﺎل ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬دو ﺳﻮم ﻣﺎل را ﺑﺮای دﺧﺘﺮان و ﯾﮏ ﺳﻮم دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﻋﺼﺒﻪ‬
‫داده ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﺼﻒ ﻣﺎل ﺑﻪ دﺧﺘﺮ و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ را ﺑﺮای‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ورﺛﻪ دھﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻖ ﭘﺪر و ﻣﺎدر را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‪ .‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫لس ُد ُس﴾ ﺑﺮای ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺘﻮﻓﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از ﻣﯿﺖ‬ ‫حد ّم ِۡن ُه َما ٱ ُّ‬ ‫﴿ َو ِ�َبَ َو ۡ�هِ ل ُ ّ َ‬
‫ِ� � ٰ ِ ٖ‬
‫ِ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪی ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ھﺮﮐﺪام ﯾﮏ ﺷﺸﻢ ﻣﺎل داده ﻣﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫ﻓﻘﻂ ﭘﺪر و ﻣﺎدر وارث او ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل ﺑﺮای ﻣﺎدر داده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﺮای ﭘﺪر و‬
‫اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺮادراﻧﯽ داﺷﺖ ﺑﺮای ﻣﺎدر ﯾﮏ ﺷﺸﻢ ﻣﺎل داده ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺑﺮادران ﺣﻖ ﻣﺎدر از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺸﻢ آن ﮐﺎھﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ در ﭘﺎﯾﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ٓ َ َ‬ ‫ۡ‬
‫و� ب ِ َها أ ۡو ديۡ ٍن﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎل ﻣﯿﺮاث ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاء وﺻﯿﺖ‬ ‫ص َّي ٖة يُ ِ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ ﴿ :‬م ۢن َ�ع ِد َو ِ‬
‫ﻣﯿﺖ و اداء ﻗﺮض ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم آﯾﺎت ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ دﻗﺖ و آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ وﺻﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎدﻻﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﺑﺮای ﭘﺴﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﮫﻢ دﺧﺘﺮ را‬
‫ﻣﯽدھﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ازدواج دارد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺮج و‬
‫ﻣﺼﺮف ھﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ ﻋﮫﺪه او اﺳﺖ اﻣﺎ دﺧﺘﺮ در ازدواج ﺧﻮد ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺎل‬
‫ﻧﺪارد ﭼﻮن ﺧﺮﺟﺶ ﺑﻪ ﻋﮫﺪۀ ﺷﻮھﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯿﺮاث ﻧﻤﯽﺑﺮد و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن از‬
‫ﮐﺎﻓﺮ و ﻗﺎﺗﻞ ﻧﯿﺰ از ﺷﺨﺺ ﻣﻘﺘﻮل ﻣﯿﺮاث ﻧﻤﯽﺑﺮد!‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٤٠‬‬

‫درس ‪ :۱۲‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﻢ ﻣﯿﺮاث‬

‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ‬
‫ﺤﻟ ُﻘﻮا اﻟ َﻔ َﺮاﺋِ َﺾ ﺑِﺄ ْﻫ ِﻠ َﻬﺎ َ� َﻤﺎ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﺣﻖ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﮫﻢ را‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أ ِ‬
‫ﻸ ْو َ� َر ُﺟﻞ َذ َﻛﺮ‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ ج‪ :‬إ َّن َّ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ا� ﻗَ ْﺪ ﺑﭙﺮدازﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آن ھﺮﭼﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺮای‬ ‫ِ‬ ‫ﺑَِ‬
‫ﻰﻘ ﻓ‬
‫ٍ‬ ‫ٍ‬
‫ﻼ َوﺻ َّﻴ َﺔ ل ِ َﻮارث‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺖ‬ ‫َ ٍّ َ َّ ُ َ َ‬ ‫ُ َّ‬ ‫َ ْ‬
‫ِ ٍ‬ ‫ِ‬ ‫أ� َﻄﻰ ﻞﻛ ِذى ﺣﻖ ﺣﻘﻪ ﻓ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺣﻖ ھﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ ﭘﺲ وﺻﯿﺖ ﺑﺮای وارث ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﻪ( و )ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ(‬
‫َْ‬ ‫َ ْ ُ َْ‬
‫ﺤﻟﻘﻮا اﻟﻔ َﺮاﺋِ َﺾ ﺑِﺄﻫ ِﻠ َﻬﺎ« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ اﻣﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬أ ِ‬
‫را دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث اول از ذوی اﻟﻔﺮوض ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﮫﻢﺷﺎن در‬
‫ﻗﺮآن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از دادن ﺣﻖ ذوی اﻟﻔﺮوض ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎل را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ‬
‫ً‬
‫ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﮐﺴﯽ وﻓﺎت ﮐﺮد و از آن ھﻤﺴﺮ‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ اول ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻖ ھﻤﺴﺮش داده ﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﮫﺎرم ﻣﺎل اﺳﺖ ﺑﻌﺪ ﺣﻖ ﻣﺎدر را‬
‫اداء ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم اﺳﺖ و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎل را ﺑﻪ ﭘﺪرش دھﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺪر ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﮐﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﯿﺖ اﺳﺖ و ﻋﺼﺒﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﺎل دﯾﮕﺮ‪ ،‬زن وﻓﺎت ﻧﻤﻮده و از آن ﭼﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ و‬
‫ﺷﻮھﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻮۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ اول ﺣﻖ ﺷﻮھﺮ را ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﭼﮫﺎرم اﺳﺖ اداء ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎل را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺪھﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭘﺴﺮ دوﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻖ‬
‫دﺧﺘﺮ اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪان درﯾﻨﺼﻮرت ﻋﺼﺒﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺣﺴﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻣﯽﻣﯿﺮد و ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺠﺎ ﻣﯽﮐﺬارد ﺑﺮای ﻣﺎدرش ﯾﮏ ﺳﻮم و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﺮای ﭘﺪر اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﮐﻪ او ﻋﺼﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎل ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﺖ‪ ،‬ھﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬ﭘﺪر و ﭘﺴﺮان ﺑﺮادر ﭘﺪری ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اول‬
‫ﺣﻖ ھﻤﺴﺮش داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﮫﺎرم ﻣﺎل اﺳﺖ و ﯾﮏ ﺷﺸﻢ ﻣﺎل ﺑﺮای ﻣﺎدر داده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎل ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﺪر اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺴﺮان ﺑﺮادرش ﻣﯿﺮاث ﻧﻤﯽﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ازﯾﺸﺎن‬
‫ﻓﺮد ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺘﻮﻓﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﭘﺪر ﻣﺘﻮﻓﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ھﺮدو ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آراﻣﺶ و دﻗﺖ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
 ‫‪٥٤١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺳﮫﻢ ﻣﺎدر ﺑﺰرگ‪ ،‬ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﯾﮏ ﺷﺸﻢ ﻣﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ وﺻﯿﺖ و ﻗﺮض ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻮﻓﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﺮاث ﺑﺎﯾﺪ‬
‫َ ٓ َ َ‬ ‫ۡ‬
‫� ب ِ َها أ ۡو ديۡ ٖن﴾ ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ص َّيةٖ يُ ِ‬
‫وص‬ ‫اﺟﺮاء ﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ِ ﴿ :‬م ۢن َ�ع ِد َو ِ‬
‫»ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺎل ﻣﯿﺮاث ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاء وﺻﯿﺖ و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻗﺮض ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ وﺻﯿﺖ ﺑﻪ ورﺛﻪ ﺿﺮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ وﺻﯿﺖ در وﻗﺖ ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ وﺻﯿﺖ ﺑﺮای وارث ﺣﺮام اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ در وﻗﺖ ﻣﺮگ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮض ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ورﺛﻪ را از ﻣﯿﺮاث ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻏﯿﺮ ﻣﻀﺎر« در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺿﺮررﺳﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻗﺼﺪ ﺿﺮر‬
‫ﺑﻪ ورﺛﻪ را ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۳‬آﯾﮥ داﺳﺘﺎن داود و دو ﺧﺼﻢ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ۡ َ َ َّ ُ ْ‬ ‫ۡ‬
‫ك َ� َب ُؤا ْ ٱ َ‬ ‫َ َۡ ََٰ َ‬
‫)‪ (۲۱‬آﯾﺎ رﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﺒﺮ ﺳﺘﯿﺰﻧﺪه‬ ‫� ۡص ِم إِذ �سوروا‬ ‫﴿وهل �تٮ‬
‫ۡ َ َ ُ ْ َ َٰ َ َ َ َ َ‬ ‫ٱل ۡ ِم ۡح َر َ‬
‫� د ُاوۥد �ف ِزع‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮ دﯾﻮار ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه‬
‫اب‪ ٢١‬إِذ دخلوا‬
‫)‪ (۲۲‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ درآﻣﺪﻧﺪ ﺑﺮ داوود‬ ‫ُ‬
‫� َ� ۡعض َنا‬ ‫ان َ� َ ٰ‬ ‫ُۡ ۡ َ ُ ْ َ ََۡ َ ۡ َ‬
‫ﭘﺲ ﺗﺮﺳﯿﺪ از اﯾﺸﺎن‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﺘﺮس ﻣﺎ‬ ‫مِنهمۖ قالوا � �فۖ خصم ِ‬
‫َ‬
‫� ّ ِق َو�‬ ‫�م بَ ۡي َن َنا بٱ ۡ َ‬ ‫َ ۡ ُ‬
‫� َ� ۡع ٖض فٱح‬ ‫َ َٰ‬
‫دو ﺳﺘﯿﺰهﮔﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﮑﯽ‬ ‫ِ‬
‫ٓ ّ‬ ‫ۡ َٓ َ‬ ‫ُۡ ۡ‬
‫از ﻣﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﮑﻢ ﮐﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ‬ ‫ط‪] ﴾٢٢‬ص‪:‬‬ ‫لص َ� ٰ ِ‬
‫�ش ِطط َوٱهدِنا إ ِ ٰ� َس َواءِ ٱ ِ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻖ و ﮔﺰاف ﻧﮕﻮی‪ ،‬و رھﺒﺮی ﮐﻦ ﻣﺎ‬ ‫‪.[۲۲-۲۱‬‬
‫را ﺑﻪ راه راﺳﺖ‪.‬‬
‫َ َۡ ََٰ َ‬
‫ك َ� َب ُؤا ْ ٱ ۡ َ‬
‫� ۡص ِم﴾ آن دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﺼﻮﻣﺖ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪﴿ :‬وهل �تٮ‬
‫دﯾﻮار ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه داود ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت داود ÷ ھﺮﮔﺎه در ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺴﯽ ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ او وارد ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت دو‬
‫ﻣﺮد ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ :‬ﮐﻪ از دﯾﻮار ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت داود از اﯾﺸﺎن ﺗﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺘﺮس ﻣﺎ دو ﻧﻔﺮ ھﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺧﺼﻮﻣﺖ دارﯾﻢ و ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮی ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن از اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﯾﮑﯽ ﻧﻮد و ﻧﻪ ﺑﺰ داﺷﺖ و آن دﯾﮕﺮ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺰ و اوﻟﯽ ﻣﺪﻋﯽ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺰ ھﻢ ﻣﺎل او ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪﯾﻢ ﺗﺎ در ﺑﯿﻦ ﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﯽ و ﺣﻖ را‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٤٢‬‬

‫ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯽ و ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﮐﻨﯽ ﺣﻀﺮت داود ÷ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ از‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﺣﮑﻢ ﮐﺮد و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﺸﺪ و ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﮥ ﺧﻄﺎی ﺧﻮد ﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺠﺪه اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﺮد‪ .‬و ﺳﺒﺐ ﺧﻄﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ را ﺑﺸﻨﻮد ﺣﮑﻢ ﺧﻮد را ﺻﺎدر ﮐﺮد و اﺻﻞ ﻗﺼﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ روزی ﺣﻀﺮت داود‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﮑﺎش! ﻣﺜﻞ ﺣﻀﺮت اﺑﺮاھﯿﻢ و اﺳﺤﻖ و ﯾﻌﻘﻮب دارای ﻧﺎم ﻧﯿﮑﻮی ﻣﯽﺑﻮدم و ﻣﺮدم‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺮا ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﮐﻪ آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﻣﺘﺤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و در اﻣﺘﺤﺎن ﺧﻮد ﺻﺒﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت داوود ھﻢ از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﻣﺘﺤﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎم اﯾﺸﺎن را ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش اﻣﺘﺤﺎن ﮐﺮد و دو ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ :‬ﮐﻪ از دﯾﻮار ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎه وارد ﺷﺪﻧﺪ‬
‫و از او ﻗﻀﺎوت ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﺧﻄﺎی ﺧﻮد‬
‫ﻓﮫﻤﯿﺪ و ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎی ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬دو آﯾﻪ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﺟﺎھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ‬
‫ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮف ھﺮدو ﻃﺮف را ﺑﺸﻨﻮد ﻧﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ در ﺣﮑﻢ ﺧﻮد دﭼﺎر اﻧﺤﺮاف ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺠﺪه داود ﮐﻪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺳﺠﺪۀ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﺑﻮده و ﺳﺠﺪهای ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺳﺠﺪۀ ﺷﮑﺮ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪﮐﺮدن ﻓﻮرا واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺣﻀﺮت داود ÷ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎی ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺮد در ﺣﻀﻮر ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﺠﺪه اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ھﺮﮔﺎه در ﮐﺎر ﻗﻀﺎوت و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﻓﻆ و ﯾﺎور‬
‫اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥٤٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۱۴‬ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺎﺿﯿﺎن ﺳﻪ ﻧﻮعاﻧﺪ‬

‫ْ َّ‬ ‫ُْ َ ُ َ ٌََ َ ٌ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻗﺎﺿﯽھﺎ در اﺳﻼم ﺳﻪ‬ ‫اﺣﺪ ِﻰﻓ اﺠﻟَﻨ ِﺔ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬اﻟﻘﻀﺎة ﺛﻼﺛﺔ و ِ‬
‫َّ َ ٌ‬ ‫ْ‬ ‫َّ َ َ َّ َّ‬ ‫َ َْ‬
‫ﮔﺮوهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه اول در ﺑﮫﺸﺖاﻧﺪ و دو‬ ‫اﺬﻟى ِﻰﻓ اﺠﻟَﻨ ِﺔ ﻓ َﺮ ُﺟﻞ‬ ‫ﺎر ﻓﺄﻣﺎ ِ‬ ‫ﺎن ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬
‫وا�ﻨ ِ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ ََ َ‬ ‫َ‬
‫ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ در ﺟﮫﻨﻢ‪ .‬ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ در‬ ‫َﻋ َﺮف اﺤﻟ َ َّﻖ �ﻘﻰﻀ ﺑِ ِﻪ َو َر ُﺟﻞ َﻋ َﺮف اﺤﻟ َ َّﻖ‬
‫ﺑﮫﺸﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ را‬ ‫ٌ َ َ‬
‫ﺎر َو َر ُﺟﻞ ﻗﻰﻀ‬ ‫َّ‬ ‫ُْ ْ َ ُ َ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﻓﺠﺎر ِﻰﻓ اﺤﻟ� ِﻢ �ﻬﻮ ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻃﺒﻖ آن ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫ﻠﻨ ِ َ َ َ ْ َ ُ َ‬ ‫َّ‬
‫ﺎر‪.‬‬
‫ﺎس ﻰﻠﻋ ﺟﻬ ٍﻞ �ﻬﻮ ِﻰﻓ اﻨﻟ ِ‬ ‫لِ‬
‫ﮔﺮوه دوم ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و در ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮔﺮوه ﺳﻮم ﻣﺮدی‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ در ﻣﯿﺎن‬
‫ﻣﺮدم ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)رواه اﺑﻮداود‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و اﻟﺘﺮﻣﺬی(‬
‫َ ٌََ‬ ‫ُْ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬اﻟﻘ َﻀ ُﺎة ﺛﻼﺛﺔ«‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎﺿﯽھﺎ در اﺳﻼم ﺳﻪ ﮔﺮوهاﻧﺪ و ازﯾﻦ‬
‫ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه اول در ﺑﮫﺸﺖاﻧﺪ و دو ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ در ﺟﮫﻨﻢ‪ .‬آن ﮐﻪ از‬
‫اھﻞ ﺑﮫﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ را ﺗﺸﺨﯿﺺ داده و ﻃﺒﻖ آن ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دو‬
‫ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ ﮐﻪ از اھﻞ ﺟﮫﻨﻢاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ در ﺻﺪور ﺣﮑﻢ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺟﻮر و ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺳﻮم ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﺑﭙﺮدازد و ازﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﻀﺎت ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﻗﻀﺎوت ﺧﻮد‪ ،‬دﻗﺖ ﻻزم را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﮑﻢﺷﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﻖ و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮدی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﺰﺋﯿﺎت و اﺣﮑﺎم‬
‫ﻓﻘﮫﯽ آ ﮔﺎھﯽ داﺷﺘﻪ و ﻧﯿﺰ از ﺗﻘﻮای ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎﺿﯽ ھﻤﻮاره‬
‫از درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاھﺪ ﮐﻪ او را در ﮐﺎرش ﯾﺎری ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و از ﺻﺪور اﺣﮑﺎم ﺧﻼف ﺣﻖ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ زﯾﺮا ﻧﺠﺎت از ﺧﻼف‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﺑﻪ ﻃﻮر درﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٤٤‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻗﻀﺎوت ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ھﺮﮐﺲ ﻗﻀﺎوت را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ دارد ﮐﻪ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اھﻞ‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖاﻧﺪ ھﻤﯿﺸﻪ اﻧﺪکاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺟﮫﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺘﻨﻪ و آﺷﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺮوی از ھﻮای ﻧﻔﺲ ﺳﺒﺐ زﯾﺎن و ﮔﻤﺮاھﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۵‬آﯾﮥ ﺷﻬﺎدت دو ﻣﺮد‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺮد و دو زن‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ِ� ۡمۖ فَإن )‪ (۲۸۲‬و ﮔﻮاه ﮔﯿﺮﯾﺪ دو ﮔﻮاه از ﻣﺮدان‬ ‫ّ َ ُ‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ر‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫يديۡ‬‫﴿ َوٱ ۡستَ ۡشه ُدوا ْ َشه َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َّ ﺧﻮﯾﺶ را و اﮔﺮ ﻧﺒﻮد دو ﻣﺮد ﭘﺲ‬ ‫َّ ۡ َ ُ َ َ ُ َ ۡ َ َ ُ ‪َ َ َ ۡ َ ٞ‬‬
‫ان مِمن‬ ‫� فرجل وٱمر�ت ِ‬ ‫لم ي�ونا رجل ِ‬
‫ُّ َ َ ٓ َ َ َّ ۡ َ ُ َ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﯾﮏ ﻣﺮد و دو زن از آﻧﺎﻧﮑﻪ ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫َ َ َ‬
‫ضل إِحدٮٰهما‬ ‫ِ‬ ‫ت ۡرض ۡون م َِن ٱلشهداءِ أن ت‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﭼﻮن اﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ ﯾﮑﯽ‬
‫ب‬ ‫ى َو َ� يَأۡ َ‬ ‫ُ‬
‫َ� ُت َذ ّك َِر إ ِ ۡح َدٮ ٰ ُه َما ٱ ۡ� ۡخ َر ٰۚ‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎد آورش دﯾﮕﺮی و ﺧﻮدداری ﻧﮑﻨﻨﺪ‬
‫ُّ َ َ ٓ َ َ ُ ُ ْ‬
‫ﮔﻮاھﺎن ھﺮﮔﺎه ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ٱلشهدا ُء إِذا ما دع ۚوا﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[۲۸۲ :‬‬

‫يديۡ ِن مِن ّرِ َجال ِ� ۡم﴾ ﯾﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎھﻢ‬

‫ُ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪َ ﴿ :‬وٱ ۡستَ ۡشه ُدوا ْ َشه َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ھﺮ ﻧﻮع ﺧﺼﻮﻣﺖ درآﯾﻨﺪه دو ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدان ﻋﺎدل و ﺑﺎ‬
‫ﺗﻘﻮی را ﮐﻪ ﻣﻮرد رﺿﺎﯾﺖ ﺷﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎھﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و اﮔﺮ دو ﺷﺎھﺪ از ﻣﺮدان ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﯾﮏ ﻣﺮد و دو زن ﻋﺎدل و ﺑﺎ ﺗﻘﻮی را ﺷﺎھﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ‬
‫َ َ ّ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ضل إ ِ ۡح َدٮ ٰ ُه َما � ُتذك َِر إ ِ ۡح َدٮ ٰ ُه َما‬ ‫ﻣﺮد و دو زن را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪﴿ .‬أن ت ِ‬
‫ٰ‬ ‫َ‬ ‫ُۡۡ‬
‫ٱ�خرى﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﻣﺮد و دو زن ﺷﺎھﺪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﺎدش دھﺪ‪ ،‬ﭼﻮن زﻧﺎن ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ و ﻓﻄﺮﺗﺎ ﻓﺮاﻣﻮشﮐﺎرﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺛﺮ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻣﻮﺿﻮع را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ب‬‫ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﯾﺎدش دھﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﻮرﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎھﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َ� يَأۡ َ‬
‫ُ ْ‬ ‫ُّ ٓ َ‬
‫ٱلش َه َدا ُء إِذا َما د ُع ۚوا﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺷﺎھﺪان از اداء ﺷﮫﺎدت اﻧﮑﺎر ورزﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺷﮫﺎدت دﻋﻮت ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺘﻤﺎن ﺷﮫﺎدت ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﯾﻤﺎلﺷﺪن ﺣﻖ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٥٤٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم آﯾﻪ ﻓﻮق را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را واﺿﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺎھﺪ ﺑﺮای ﻗﻄﻊ ھﺮ ﻧﻮع ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﺟﺪال در‬
‫آﯾﻨﺪه اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از دﺳﺘﻮرات ﻧﯿﮏ اﺳﻼم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ زﻧﺎن از ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻧﯽ و ﻋﻘﻠﯽ ﺿﻌﯿﻒاﻧﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎری ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎﻓﻮق ﻗﻮتﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن واﮔﺬار ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺿﺮر ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺎھﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم دﺳﺘﻮر داده‪ ،‬ﺷﺎھﺪاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺎدل ﺑﻮده و از ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﭘﺮھﯿﺰ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭽﮕﺎه در اداء ﺷﮫﺎدت واﻗﻌﯽ ﺳﻌﯽ و اھﺘﻤﺎم ﻧﻤﯽورزﻧﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺴﺎن‬

‫َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ ْ ُّ‬
‫الﺸ َﻬ َﺪا ِء ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬آﯾﺎ ﺧﺒﺮ دھﻢ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ‬ ‫�‬‫اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬أﻻ أﺧ ِﺮﺒ َ�ﻢ َ ِﺨﺑ ِ‬ ‫ْ‬
‫ﻗﻮل‬
‫َ‬ ‫َ َ َ َ ْ‬ ‫َّ‬
‫ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎھﺪھﺎ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎھﺪان ﮐﺴﯽ‬ ‫اﺬﻟى ﻳَﺄ ِﻰﺗ �ِﺸ َﻬﺎدﺗِ ِﻪ �ﺒْﻞ أن � ُ ْﺴﺄل َﻬﺎ‪.‬‬
‫ِ‬
‫ﺨﺑ ْ� اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از درﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮫﺎدت‬ ‫َ َ َُ َ َْ َ ٌ َ‬ ‫ﻗﻮﻪﻟ ج‪َ �ُّ �َ :‬ﻤﺎ ُم ْ‬
‫ِ ٍ‬ ‫ﺔ‬ ‫ﻌ‬‫�‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫ﻪﻟ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻬ‬ ‫ﺷ‬
‫ٍِ ِ‬‫ﻢ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﺴ‬
‫َ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ ٌ َ َ ﺧﻮد را اداء ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫أدﺧﻠﻪ ا� اﺠﻟﻨﺔ‪ ،‬ﻗﻠﻨﺎ‪ :‬وﺛﻼﺛﺔ؟ ﻗﺎل‪:‬‬
‫ُ َّ َ ْ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﮫﺎر ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫َ َ َ َْ‬ ‫ََ ٌَ ُ َْ َ َْ‬
‫ﺎن ‪� ،‬ﻢ لﻢ‬ ‫ﺎن؟ ﻗﺎل‪ :‬وا�ﻨ ِ‬ ‫وﺛﻼﺛﺔ‪ ،‬ﻗﻠﻨﺎ‪ :‬وا�ﻨ ِ‬
‫آن ﮔﻮاھﯽ دھﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را داﺧﻞ‬
‫َ‬ ‫َ ْ َُْ َ ْ‬
‫اﺣ ِﺪ‪.‬‬
‫�ﺴﺄﻪﻟ ﻋ ِﻦ ال ِ‬
‫ﻮ‬
‫ﺟﻨﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻪ‬
‫ﻧﻔﺮ ﭼﻪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ھﻢ ھﻤﯿﻦ ﺣﮑﻢ‬
‫را دارد ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو ﻧﻔﺮ‬
‫ﭼﻄﻮر؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬دو ﻧﻔﺮ ھﻢ ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ و از ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺳﻮال ﻧﮑﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ ْ ُّ‬
‫� الﺸ َﻬ َﺪا ِء« ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم در اﯾﻦ ﮐﻼم ﺧﻮد‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪» :‬أﻻ أﺧ ِﺮﺒ�ﻢ ِﺨﺑ ِ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺷﺎھﺪان ﺑﺎھﻢ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ و ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎھﺪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫از اﯾﻦ ﮐﻪ از او درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﮫﺎدت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮫﺎدت ﺧﻮد را اداء ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮی ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻼﻗﻪ و رﻏﺒﺘﺶ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﻼم و اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٤٦‬‬
‫َ َ َ ُ َ ْ َ َ ٌ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َ َّ َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُّ‬
‫� أدﺧﻠﻪ ا� اﺠﻟﻨﺔ«‪ :‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬ ‫و اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدۀ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪��» :‬ﻤﺎ مﺴ ِﻠ ٍﻢ ﺷ ِﻬﺪ ﻪﻟ أر�ﻌﺔ ِﺨﺑ ٍ‬
‫ﻣﮋده اﯾﺴﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ھﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭼﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺎدل ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آن ﮔﻮاھﯽ دھﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را داﺧﻞ ﺟﻨﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺻﺤﺎب از ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﭘﺮﺳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ھﻢ ھﻤﯿﻦ ﺣﮑﻢ را دارﻧﺪ‬
‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد دو ﻧﻔﺮ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﻮاب را دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺻﺤﺎب از ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺳﺆال ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﺸﺎن ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج آری ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ارزش و اھﻤﯿﺖ ﺷﮫﺎدت ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺪارد اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ اﮔﺮﭼﻪ آن ﺷﮫﺎدت ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﮫﺎدت را ﮐﺘﻤﺎن ﻧﮑﻨﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﯾﺎ ﺟﺎﻧﯽ ﺑﻪ او وارد‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم دو ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻧﯿﺎز را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ارزش و اھﻤﯿﺖ ﺷﮫﺎدت و ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖ ﮐﻪ ﺷﺎھﺪ در ﻗﺒﺎل ﺷﮫﺎدت‬
‫دارد‪ ،‬آ ﮔﺎه ﺳﺎز و ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮫﺎدت ﺣﻖ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‬
‫و ﺷﺎھﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ دروغ ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﮫﺎدت زﻧﺎن ﻓﻘﻂ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و در‬
‫ﺑﺎره ﺧﻮنھﺎ و ﺣﺪود ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ در ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﺎﻟﯽ و ﺟﺎﻧﯽ ﺷﮫﺎدت دو ﻧﻔﺮ ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫در ﺣﺪ زﻧﺎ و ﺣﺪ ﺗﮫﻤﺖ ﭼﮫﺎر ﻧﻔﺮ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﮫﺎدت دروغ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دﻋﻮت‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺑﺨﺸﺶ ﺑﺮای ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺷﺎھﺪ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫دﯾﮕﺮ را ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺷﮫﺎدت ﺑﻪ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽدھﻢ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ در ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ﺷﺎھﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﮑﺎح ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٤٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۱۷‬آﯾﮥ ﮐﺴﺐ ﻣﺎل از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺠﺎرت‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ‬
‫)‪ (۲۹‬ای آﻧﺎﻧﮑﻪ اﯾﻤﺎن آوردﯾﺪ! ﻧﺨﻮرﯾﺪ‬ ‫���ها ٱ�ِين ءامنوا � تأ�لوا‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫َّ ٓ َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ‬
‫أ ۡم َ� ٰل�م بَ ۡي َن�م ب ِٱل َ�ٰ ِط ِل إِ� أن‬
‫ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد را ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ داد و ﺳﺘﺪی ﺑﺎرﺿﺎﯾﺖ ﻣﯿﺎن‬ ‫ُ َ‬ ‫َ ُ َ َ ً َ َ‬
‫اض ّمِن� ۡ ۚم َو�‬ ‫ت�ون ت ِ�ٰ َرة عن ت َر ٖ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﮑﺸﯿﺪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ را ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ُ‬ ‫َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َ ُ َ ُ ۡ َّ َّ َ َ َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫� �ن بِ� ۡم‬ ‫�قتلوا أنفس� ۚم إِن ٱ‬
‫ٗ‬
‫َرحِيما ‪] ﴾٢٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۲۹ :‬‬
‫َ ٰٓ َ ُّ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ۡ ُ ُ ٓ ْ َ ۡ َ ٰ َ ُ َ ۡ َ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‪���﴿ :‬ها ٱ�ِين ءامنوا � تأ�لوا أم�ل�م بين�م‬
‫ۡ‬
‫ب ِٱل َ�ٰ ِط ِل﴾ ﭘﯿﺎم آﺳﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ‪ .‬آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﮐﺘﺎب و ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﮐﻼم ﺧﻮد ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ را‬
‫ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎل ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﺎﻃﻞ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪون ﺣﻖ ﺷﺮﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺎﻃﻞ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﺮﻗﺖ‪ ،‬ﻏﺼﺐ و ﻏﺎرت‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َّ ٓ َ َ ُ َ َ ٰ َ ً َ َ‬
‫اض ّمِن� ۡم﴾‪ :‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎل را از ﻃﺮﯾﻖ‬ ‫َ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إِ� أن ت�ون ت ِ�رة عن ت ٖ‬
‫ر‬
‫ﺗﺠﺎرت و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺷﺮﻋﯽ و رﺿﺎﯾﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﻣﺎل ﻣﺒﺎح اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺧﺮﯾﺪار ﭘﻮﻟﯽ ﻣﯽدھﺪ و او در‬
‫ﻋﻮض‪ ،‬ﺟﻨﺴﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﯾﺎ ﻟﺒﺎس ﻣﯽدھﺪ و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﺗﺠﺎرت و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﺠﺎم آن را ﺟﻮاز داده ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت از روی رﺿﺎی‬
‫و رﻏﺒﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺮﯾﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ آن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﻃﻞ و‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎل ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫َ َۡ ُ ْ ُ‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و� �ق ُتل ٓوا أنف َس� ۡم﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎل ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر از ﮐﺸﺘﻦ ﻧﻔﺲھﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮﺣﺬر‬
‫ﻣﯽدارد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد و ﯾﺎ دﯾﮕﺮی را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻖ و آن ﺣﻖ ﺷﺮﻋﯽ ﻗﺼﺎص ﻗﺎﺗﻞ و ﯾﺎ رﺟﻢ زﻧﺎﮐﺎر و ﯾﺎ ﻗﺘﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ از‬
‫اﺳﻼم ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﻣﺮﺗﺪ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎﯾﺪ رھﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪،‬‬
‫َّ‬
‫ﻧﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪﴿ :‬إِن‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٤٨‬‬
‫َّ َ َ َ ُ‬
‫� ۡم َرح ٗ‬
‫ِيما﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﮐﻪ‬ ‫ٱ� �ن ب ِ‬
‫ﺟﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺪون ﺣﻖ ﺷﺮﻋﯽ ﺗﻠﻒ ﺷﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم آﯾﻪ ﻓﻮق را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﻪ را ﮐﻠﻤﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﻮن و آﺑﺮوﯾﺶ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ ﺷﺮاﺋﻂ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺣﻼل و ﻣﺒﺎح‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﺋﻂ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﺒﺎح و ﺣﻼل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوم ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫روی رﺿﺎﯾﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻣﺎل رﺑﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ھﯿﭻ‬
‫ﮐﻢ و زﯾﺎدی در آن ﻧﺒﺎﺷﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ در ﯾﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺴﯿﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﻣﺎلھﺎ از ﻧﮕﺎه ﺟﻨﺲ ﺑﺎھﻢ اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدن ﺷﺮط ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺒﺾ در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺮط اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎلھﺎی رﺑﻮی‪ :‬ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻤﮏ‪ ،‬ذرت‪،‬‬
‫زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﮐﺸﻤﺶ و ﺳﺎﯾﺮ اﺷﯿﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﺧﯿﺮهﺷﺪن اﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﻣﯽﮐﺸﺪ در دوزخ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﻋﺬاب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اراده ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻖ ﻣﺮدم را دارد‬

‫َ‬ ‫َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﺮﮐﺲ ﻣﺎل ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮد‬ ‫ﺎس‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣ ْﻦ أ َﺧ َﺬ أ ْم َﻮ َال َّ‬
‫اﻨﻟ ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫َّ ُ َ ْ ُ‬ ‫ُ ُ َ َ َ َ َ َّ‬
‫و ارادۀ ﭘﺮداﺧﺖ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ا� �ﻨﻪ‪َ ،‬و َﻣ ْﻦ أﺧﺬ‬ ‫اءﻫﺎ أدى‬ ‫ﻳ ِﺮ�ﺪ أد‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﻼ َ� َﻬﺎ أﺗْﻠَ َﻔ ُﻪ َّ ُ‬‫ُ ُ ْ َ‬
‫آن را ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺘﺶ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﯽدھﺪ و‬ ‫ا�‪ .‬وﻗﻮﻪﻟ ج‪َ :‬ﻣ ْﻄﻞ‬ ‫ﻳ ِﺮ�ﺪ ِإﺗ‬
‫ھﺮآﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮد و ﻗﺼﺪ‬ ‫ْ َ ِّ ُ ٌْ‬
‫اﻟﻐ ِ� ﻇﻠﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻠﻒﮐﺮدن آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آن را‬
‫ﺗﻠﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮﮐﺮدن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽرود‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ُ ُ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اء َﻫﺎ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯽ را از‬
‫�ﺪ أ َد َ‬ ‫ﺎس ﻳ ِﺮ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ أ َﺧ َﺬ أ ْم َﻮ َال َّ‬
‫اﻨﻟ ِ‬
‫دﯾﮕﺮی ﻗﺮض ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ ﺟﻨﺴﯽ را از آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎرﯾﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﮫﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻮﻗﺖ ﺑﮕﯿﺮد‬
‫و ﺗﺼﻤﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آن ﻣﺎل را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ وی را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎر و‬
 ‫‪٥٤٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﻧﯿﺖ ﺧﯿﺮش ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻧﯿﺎ آن را ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ادای ﻗﺮض‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﮔﺮ در دﻧﯿﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در آﺧﺮت از ﻋﻮض آن ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮض را راﺿﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﯿﺖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ آن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ھﻼک ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ اﺗﻼف ﯾﺎ در دﻧﯿﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺧﺴﺮان و زﯾﺎن ﻣﯽﮔﺮدد و ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﻮد را از وی ﺑﺎزﻣﯽدارد و ﯾﺎ در آﺧﺮت او را‬
‫َ ْ ُ ْ َ ِّ ْ‬
‫� ُﻇﻠ ٌﻢ«‪:‬‬‫در آﺗﺶ ﺳﻮزان ﺟﮫﻨﻢ داﺧﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ﻣﻄﻞ اﻟﻐ ِ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ »دﯾﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻗﺮض ﻣﺮدم از ﻃﺮف ﺑﺪھﮑﺎری ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﻠﻢ اﺳﺖ« و‬
‫ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮض ﺑﺮادر ﺧﻮد را دارد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮﺿﺶ را ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻧﺪازد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻇﻠﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎرﯾﮑﯽھﺎی روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﺧﻮب ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻧﯿﺎز را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺮضدادن ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ و ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻗﺮض ﻣﯽدھﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را در راه ﺧﺪا ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬ھﺮﮐﻪ ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﯿﺖ اداء آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ راه اداﮐﺮدن آن را ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﺮﮐﺲ ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﮕﯿﺮد و‬
‫ﻧﯿﺖ ﺗﻠﻒﮐﺮدن آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی دﭼﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬
‫ج در ﺣﺪﯾﺚ ﺧﻮد ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻠﻒﺷﺪن و ﺿﺎﯾﻊﺷﺪن‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ھﺮﮐﺲ ﻣﺎﻟﯽ را ﻗﺮض ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬آن ﻣﺎل ﺑﻪ دﺳﺘﺶ اﻣﺎﻧﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﻪ اھﻠﺶ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ ،‬ھﺮآن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺮض ﺑﺮ ذﻣﻪاش ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫اﺣﺴﻦ ﺑﭙﺮدازد ﮐﺎری ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ ﻃﻠﺒﮑﺎران ﺧﻮد ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ھﺮ ﻃﻠﺒﮑﺎری ﮐﻪ ﭼﯿﺰی از ﻗﺮض ﺧﻮد را ﺑﺒﺨﺸﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫وی اﺟﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۸‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻌﻠﯿﻢ ده‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از دﯾﮕﺮی ﻗﺮﺿﯽ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻗﺒﻞ از آن ﻣﺪت ﻗﺮض ﻣﻦ را ﺑﺪه‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٥٠‬‬

‫‪ -۹‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﮕﻮ‪ :‬ﮐﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ در ادای دﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ و ﻧﺎدار ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۱۹‬آﯾﮥ ﻣﺎلﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﻔﯿﻬﺎن ﻧﺪﻫﯿﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َ‬
‫َ َ ُ ۡ ُ ْ ُّ َ َ ٓ َ ۡ َ ٰ َ ُ‬
‫� ُم ٱ َّل� )‪ (۵‬و ﻧﺪھﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﺎن ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد را‪،‬‬ ‫﴿و� تؤتوا ٱلسفهاء أم�ل‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َّ ُ َ ُ ۡ َ ٰ ٗ َ ۡ ُ ُ ُ ۡ َ آن ﻣﺎلھﺎﺋﯽ ﮐﻪ آن را ﺧﺪا ﭘﺎﯾﺪاری ﺷﻤﺎ‬
‫جعل ٱ� ل�م ق ِ�ما وٱرزقوهم �ِيها‬
‫َ ۡ ٗ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮراک و ﭘﻮﺷﺎک‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ ْ‬ ‫ۡ ُ‬
‫َوقولوا ل ُه ۡم قو�‬ ‫َوٱ� ُسوه ۡم‬
‫دھﯿﺪﺷﺎن از آن و ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﺎر‬
‫َّ ۡ ٗ‬
‫ﻧﯿﮏ‪.‬‬ ‫مع ُروفا‪] ﴾٥‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۵ :‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای اﺷﺨﺎص ﻧﺎدان ﮐﻪ ﻃﺮز اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﺧﯿﺮ‬
‫و ﺷﺮ را از ھﻢ ﺟﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎلھﺎی ﺧﻮد را‪ ،‬ﻣﺎلھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آنھﺎ را وﺳﯿﻠﮥ ﺑﺮای‬
‫زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﻌﺎش ﺷﻤﺎ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﻧﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ارﺷﺎد ﺳﺎزﻧﺪه ﺧﻮد ﻃﺮز‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﯽ و ﻓﮑﺮی در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎل ﺧﻮد را در ﭼﻪ راه ﺻﺮف ﮐﻨﻨﺪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ ﻣﺎلھﺎی ﮐﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش‬
‫اﯾﺸﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﺮز ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش را ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ اﻣﻮال‬
‫ﺧﻮد را ﺗﻠﻒ و ﺿﺎﯾﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺪھﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺼﺎرف اﯾﺸﺎن را از ﻗﺒﯿﻞ ﻏﺬا و ﻟﺒﺎس ﺑﺪھﻨﺪ‪.‬‬
‫ٗ‬ ‫ۡ ُ ُ ُ ْ َ َ ٗ‬ ‫َ ۡ ُُ ُ‬
‫ِيها َوٱ� ُسوه ۡم َوقولوا ل ُه ۡم ق ۡو� َّم ۡع ُروفا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎلھﺎﯾﺸﺎن‬
‫وه ۡم � َ‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬وٱرزق‬
‫را در ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ و ﮐﺸﺎورزی ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪازﯾﺪ ﺗﺎ اﻗﺘﺼﺎدﺷﺎن رﺷﺪ ﮐﺮده و ازﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ُ ُ ْ َ‬
‫ھﻢ ﻣﺼﺮفﺷﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮔﺮدد و ھﻢ اﺻﻞ ﻣﺎلﺷﺎن ﺣﻔﻆ ﺷﻮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وقولوا ل ُه ۡم‬
‫ٗ‬ ‫َ ٗ‬
‫ق ۡو� َّم ۡع ُروفا﴾‪ :‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺳﺨﻨﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ :‬ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ دلھﺎیﺷﺎن ﺷﺎد ﺷﻮد و‬
‫اﻧﺪوه و ﻧﺎراﺣﺘﯽ در دلھﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﮐﺖ دھﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﻣﺎل‪ ،‬ﻣﺎل ﺗﻮ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻓﻘﻂ آن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺰرگ ﺷﻮی و ﻃﺮز ﻣﺼﺮف آن را‬
‫ﺑﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎﻟﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮدت ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﻞ و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﻪ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ دارد ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش اﻓﺮاد ﺳﻔﯿﻪ و ﻧﺎدان درﺳﺖ‬
 ‫‪٥٥١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺎداﻧﯿﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ذھﻨﯽ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و ﺳﺎﺋﻞ ﻣﺒﺘﺬل از ﻗﺒﯿﻞ ﻓﯿﻠﻢ و ﻋﮑﺲھﺎی‬
‫زﺷﺖ ﯾﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﺳﻔﺮﮐﺮدن ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﮐﻔﺮ ﺟﮫﺖ ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ از ﻧﺎداﻧﯽ‬
‫و ﮐﻢﻋﻘﻠﯽ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻤﯽ ﯾﺎ ﺳﻔﯿﮫﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ آن را‬
‫ﺑﮑﺎر اﻧﺪازد ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ زﮐﺎت ﮐﻢ ﻧﺸﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ س ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬در‬
‫ﻣﺎلھﺎی ﯾﺘﯿﻤﺎن ﺗﺠﺎرت ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ زﮐﺎت آن را ﻧﺨﻮرد‪.‬‬
‫»اﺠﺗﺮوا ﻲﻓ أمﻮال اﻴﻟﺘﺎ� ﺣﻰﺘ ﻻ ﺗﺄ�ﻠﻬﺎ الﺰ�ة«‪» .‬ﻣﺎلﻫﺎی ﯾﺘﯿﻢ را ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﮔﺬارﯾﺪ ﺗﺎ‬
‫زﮐﺎت آنﻫﺎ را ﻧﺨﻮرد«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﺪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ‬

‫َ ُ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬إ َّن َّ َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮام ﮐﺮده‬ ‫ا� َﺣ َّﺮ َم َﻋﻠﻴْ� ْﻢ‬ ‫ِ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎدران و زﻧﺪه ﺑﮕﻮر‬ ‫َ َ ْ َ َْ‬
‫اﺒﻟﻨَﺎت‪َ ،‬و َﻣﻨَﻊَ‬ ‫ُ َّ َ‬ ‫ُُ َ‬
‫ِ‬ ‫ﺎت‪ ،‬ووأد‬ ‫�ﻘﻮق اﻷمﻬ ِ‬
‫ﮐﺮدن دﺧﺘﺮان و ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان و‬ ‫ََ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ََ ََْ‬ ‫ََ‬
‫ﺮﺜة‬ ‫ﺎت‪ ،‬و� ِﺮه ﻟ�ﻢ ِ�ﻴﻞ وﻗﺎل ‪ ،‬و�‬ ‫وﻫ ِ‬
‫ﻃﻠﺐ آﻧﭽﻪ ﺣﻖ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﮐﺮده ﺑﺮای‬
‫ﺎل‪.‬‬ ‫الﺴ َﺆ َ َ َ َ ْ َ‬ ‫ُّ‬
‫ال‪ ،‬و�ِﺿﺎﻋﺔ الﻤ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل و ﺳﺆال زﯾﺎد و ﺗﻠﻒﮐﺮدن‬
‫ﻣﺎل را‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ‬ ‫َ َْ َ ََْ‬ ‫َ َْ ُ ْ ُ ُ َ ُ‬
‫اﻷ َّم َ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮل اﻟﻨﺒﯽ ج‪» :‬إ َّن َّ َ‬
‫ﺎت ‪َ ،‬و َﻣﻨ َﻊ‬
‫ِ‬ ‫ﻨ‬ ‫اﺒﻟ‬ ‫د‬ ‫أ‬‫و‬‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺎت‬
‫ِ‬ ‫ﻬ‬ ‫ا� َﺣ َّﺮ َم‬
‫ﻋﻠﻴ�ﻢ �ﻘﻮق‬ ‫ِ‬
‫ال«‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم در اﯾﻦ ارﺷﺎد ﺳﺎزﻧﺪۀ ﺧﻮد از‬ ‫َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُّ َ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫ﺎت‪ ،‬و� ِﺮه ﻟ�ﻢ ِ�ﻴﻞ وﻗﺎل ‪،‬و�ﺮﺜة الﺴﺆ ِ‬ ‫وﻫ ِ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ اﻋﻤﺎل زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽﮐﺮدن از دﺳﺘﻮر ﻣﺎدران و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ از دﺳﺘﻮر ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﮐﻪ ھﺮدو ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﻘﻂ ﻣﺎدران را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬اول اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻣﺎدر از ﭘﺪر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ دوم اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ و ﺑﺮدﺑﺎری ﻣﺎدران ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺿﻌﯿﻒﺑﻮدﻧﺶ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﮫﺬا ﻣﺎدر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺣﺴﺎس ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺪر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﮐﻪ دارد ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫َ َْ َ ََْ‬
‫ﺎت« دوﻣﯿﻦ ﺣﺮام‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮرﮐﺮدن دﺧﺘﺮان اﺳﺖ‬‫ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ووأد اﺒﻟﻨ ِ‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در دوران ﺟﺎھﻠﯿﺖ ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده اﺳﺖ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺳﺎﻗﻂﮐﺮدن ﺟﻨﯿﻦ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٥٢‬‬
‫َََ ََ‬
‫ﺎت«‪ :‬ﺳﻮﻣﯿﻦ‬‫ﺑﻌﺪ از زﻧﺪهﺷﺪن آن‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﺎیھﺎ رواج دارد‪» .‬ﻣﻨﻊ وﻫ ِ‬
‫ﺣﺮام‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﺣﻖ دﯾﮕﺮان و ﻃﻠﺐﮐﺮدن ﭼﯿﺰھﺎی ﮐﻪ ﺣﻘﺶ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ‬
‫ﯾﮑﯽ از اﺧﻼق زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ در ادای دﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ذﻣﻪاش اﺳﺖ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ را از ﻣﺮدم درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ‬
‫آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﺣﺮامھﺎ ﭼﯿﺰھﺎﺋﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ارﺗﮑﺎب آنھﺎ زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫َ َ َ‬ ‫ََ َ َ ُ‬
‫� ْﻢ ِ�ﻴﻞ َوﻗﺎل«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺴﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و� ِﺮه ﻟ‬
‫را ﮔﺮﭼﻪ ﻣﮑﺮوه در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﺠﺎد‬
‫ﺗﻨﻮع در روش ﮐﻼﻣﯽ ﺧﻮد از آن ﺑﻪ ﻣﮑﺮوه ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ اﯾﻦ ﭼﯿﺰھﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺣﺮﻣﺖ ﭼﯿﺰھﺎی ﻗﺒﻞ اﺳﺖ و ﻣﻨﻈﻮر از ﻗﯿﻞ و ﻗﺎل ﮐﻪ در‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻘﻞﮐﺮدن ﺧﺒﺮھﺎ ﺑﺪون ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺳﺖﺑﻮدنﺷﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺧﺎﻟﯽ از دروغ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﮫﺬا اﯾﻦ دو ﭼﯿﺰ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا ﺣﺮام ﻧﻤﻮدﻧﺪ و دوﻣﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و زﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ زﯾﺎد اﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺳﺆال زﯾﺎد ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﺮﺳﺶ دﯾﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﺎ در ﺑﺎرۀ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺶ از دﺳﺖ وی اذﯾﺖ ﺷﻮد و ﺳﻮﻣﯿﻦ ﮐﺎر ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻒﮐﺮدن‬
‫ﻣﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺎل ﺧﻮد را در راھﯽ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﻧﻮع ﻓﺎﯾﺪهای‬
‫دﯾﻨﯽ ﯾﺎ دﻧﯿﻮی را در ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در راه اﺳﺮاف و ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ ﺻﺮف ﮐﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎل ﺧﻮد را در راهھﺎی ﻧﺎﻣﺸﺮوع از ﻗﺒﯿﻞ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﺧﺮﯾﺪ ﻓﯿﻠﻢھﺎ و ﻋﮑﺲھﺎی‬
‫ﻣﺒﺘﺬل و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺠﺎﻟﺲ رﻗﺺ و ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ ﺑﻪ راه اﻧﺪازد و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﻮل و ﻣﺎل را‬
‫ﺑﺮای ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﮐﻔﺮ ﺑﺮای ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺧﺮج ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﺮامﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﻊﮐﺮدن اﺳﺖ و ﭼﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﻤﻨﻮع‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻼلداﻧﺴﺘﻦ ﺣﺮام ﻗﻄﻌﯽ‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﺟﮫﺖ ﻣﺮﯾﺾﺑﻮدن زن ﯾﺎ ﻋﺪم ﻗﺪرت ﺑﻪ ﺷﯿﺮدھﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
 ‫‪٥٥٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﺟﺎﺋﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺳﺆالﻧﻤﻮدن ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺑﺪﯾﻦ ﺿﺮورت ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺳﺆال‬
‫زﯾﺎد ﺣﺮﻣﺘﺶ زﯾﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۱‬آﯾﮥ ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﺎﻃﻞ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ون )‪ (۲۲‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ آﻧﺎن را‬ ‫ُ ۡ ُ ْ َّ َ َ َ ۡ ُ ّ ُ‬
‫﴿ق ِل ٱدعوا ٱ�ِين ز�متم مِن د ِ‬
‫ُ َ َۡ َ َ‬ ‫َّ َ‬
‫ٱ�ِ � َ� ۡمل ِكون مِثقال ذ َّر� ٖ ِ�‬
‫ﮐﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﺪ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻣﺎﻟﮏ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫َ َ َ ُ ۡ وزن ذرهای در آﺳﻤﺎنھﺎ و ﻧﻪ زﻣﯿﻦ و‬ ‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ٱ َّ َ َ‬
‫�ض وما لهم‬ ‫ت َو� ِ� ٱ� ِ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن در آنھﺎ ﺷﺮﮐﺘﯽ و‬
‫ِن‬ ‫م‬ ‫�ك َو َما َ ُ�ۥ م ِۡن ُهم ّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ از اﯾﺸﺎن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ‬ ‫�ِي ِهما مِن ِ ٖ‬
‫لش َ�ٰ َع ُة ع َ‬ ‫َ َ َ َ ُ َّ‬ ‫َ‬
‫ِندهُ ٓۥ )‪ (۲۳‬و ﻧﻔﻊ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺰد او‪،‬‬ ‫�‪ ٢٢‬و� تنفع ٱ‬ ‫ظ ِه ٖ‬
‫ع َعن ﻣﮕﺮ ﺑﺮای آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺟﺎزه داده ﺑﺮای‬ ‫َّ َ ۡ َ َ َ ُ َ َّ ٰٓ َ ُ ّ َ‬
‫إِ� ل ِمن أذِن � ۚۥ ح� إِذا ف ِز‬
‫ُ ُ ۡ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ُّ ُ ۡ َ ُ ْ او ﺗﺎ ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دور ﮐﺮده ﺷﻮد از‬
‫قلو� ِ ِهم قالوا ماذا قال ر��مۖ قالوا‬
‫دلھﺎﯾﺸﺎن ﺗﺮس‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮای ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫� َّق َو ُه َو ٱ ۡل َع ُّ ۡ َ ُ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬
‫� ٱلكبِ�‪] ﴾٢٣‬ﺳﺒﺄ‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ٱ ۖ‬
‫ﭼﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫‪.[۲۳-۲۲‬‬
‫اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ را و اوﺳﺖ ﺑﺮﺗﺮ و‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ ۡ ُ ْ َّ َ َ َ ۡ ُ ّ ُ‬
‫ون ٱ�ِ﴾‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ق ِل ٱدعوا ٱ�ِين ز�متم مِن د ِ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج دﺳﺘﻮر داده ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ آن ﺧﺪاﯾﺎن را ﮐﻪ ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻧﻔﻊ و زﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎ را ﺧﻮاھﻨﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﺮای اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺖھﺎ را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﺟﺎزه داده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎﻧﺪ‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺎﻟﮏ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻔﻊ و زﯾﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ را ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺪم ﻟﯿﺎﻗﺖ ﺑﺖھﺎ را ﺑﺮای ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫َۡ‬ ‫َ‬ ‫ون م ِۡث َق َال َذ َّر� � ٱ َّ َ َ‬ ‫َ َۡ ُ َ‬
‫�ض﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ت َو� ِ� ٱ� ِ‬ ‫لس�ٰ� ٰ ِ‬ ‫ٖ ِ‬ ‫ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪� �﴿ :‬مل ِك‬
‫اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه وزن ﺗﺨﻢ ﻣﻮرﭼﻪای در آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزھﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺖھﺎیﺷﺎن ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ و‬
‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی در ﺟﮫﺎن ھﺴﺘﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ در ﯾﮏ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٥٤‬‬
‫ھﺰارم اﯾﻦ ﺟﮫﺎن ھﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬و َما ل َ ُه ۡم �ِيه َما مِن ِ ۡ‬
‫� ٖك َو َما‬ ‫ِ‬
‫َُ ۡ ُ ّ َ‬
‫�﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ھﯿﭽﯿﮏ از ﺑﺖھﺎ و ﺧﺪاﯾﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﺎر و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن‬ ‫�ۥ مِنهم مِن ِ ٖ‬
‫ه‬‫ظ‬
‫ﺑﺮای ﺧﺪا ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ واﺳﻄﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﻧﻔﻊ ﯾﺎ دﻓﻊ ﺿﺮر از اﯾﺸﺎن ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫لش َ�ٰ َع ُة ع َ‬ ‫َ َ َ َ ُ َّ‬
‫ِندهُ﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻔﻊ‬ ‫اﻣﯿﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ از ﺑﺖھﺎ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و� تنفع ٱ‬
‫ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ و ﻋﺬرﺧﻮاھﯽ ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪا ﻣﮕﺮ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او اﺟﺎزه‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد راﺿﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی در ﺣﻖ اﯾﺸﺎن و ﺑﺖھﺎﯾﺸﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﻮدﺷﺎن و‬
‫ﺑﺖھﺎیﺷﺎن ﻣﻮرد ﻟﻌﻨﺖ و ﻏﻀﺐ ﺧﺪاوﻧﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﺸﺎن ھﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ از ﻣﻌﺒﻮدان‬
‫ﺧﻮد درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ھﺮﮔﺰﭼﯿﺰی دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺎن ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫َ َّ َ ُ َ َ ُ ُ‬
‫� إِذا ف ّ ِزع عن قلو� ِ ِه ۡم﴾‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻋﺖ دھﺪ در روز‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ح ٰٓ‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﺷﻔﺎﻋﺘﮕﺮان ﻣﺄذون را ﻓﺮا ﮔﯿﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺮس را از‬
‫ﻗﻠﺐھﺎیﺷﺎن دور ﻣﯽﮐﻨﺪ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭼﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺎ اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻋﺖ داد و او ﺑﺮﺗﺮ و‬
‫ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم دو آﯾﻪ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﻪ را ﺑﺎ دﻗﺖ و آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را واﺿﺢ ﺳﺎز‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺷﺮکآوردن ﺑﻪ ﺧﺪا از وﺳﻮﺳﻪ ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ و ﺷﺮک‬
‫ﮔﻨﺎھﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﺣﺎﺟﺖ از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺷﺮک اﺳﺖ و ھﺮﭼﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا‬
‫ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻋﺒﺎدتﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮد ﻧﻔﻊ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و‬
‫ھﺮﮐﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ را از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ ﺷﺮک آورده اﺳﺖ و از ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٥٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۲۲‬ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ‬

‫َّ ُ َ ْ‬ ‫َ َ َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد‬ ‫ا� اﻷم َﺮ ِﻰﻓ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إذا ﻗﻰﻀ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎری در آﺳﻤﺎنھﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫ﺤ ِﺘ َﻬﺎ‬ ‫� ُﺔ ﺑﺄَ ْﺟﻨ َ‬ ‫َْ َ َ‬ ‫َ ََ‬ ‫َّ َ‬
‫ِ ِ‬ ‫ﺖ الﻤﻼﺋِ‬ ‫الﺴﻤﺎ ِء ﺮﺿ� ِ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎلھﺎی ﺧﻮد را ﺑﮫﻢ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‬ ‫ُ ْ َ ً َ ْ َ ِّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ‬
‫ان ﻓ ِﺈذا‬ ‫ﺧﻀﻌﺎﻧﺎ ِﻟﻘﻮ ِ ِﻪﻟ ﺎﻛلﺴﻠ ِﺴﻠ ِﺔ ﻰﻠﻋ ﺻﻔﻮ ٍ‬
‫ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ُ َ َ ُُ‬
‫ﻓ ِّﺰع � ْﻦ ﻗﻠﻮ�ِ ِﻬ ْﻢ ﻗﺎلﻮا َﻣﺎذا ﻗﺎل َر ُّ�� ْﻢ‪،‬‬
‫ﺟﮫﺖ اﻇﮫﺎر ﻓﺮوﺗﻨﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﮑﻢ ﺧﺪا‬
‫ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻗﻮﻟﺶ زﻧﺠﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ‬ ‫ْ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ‬ ‫َ ُ َّ‬
‫�‪،‬‬ ‫ﻜﺒ ُ‬
‫� اﻟ ِ‬ ‫�ى ﻗَﺎل اﺤﻟ َ َّﻖ َو ْﻫ َﻮ اﻟ َﻌ ِ ُّ‬ ‫ﻗﺎلﻮا ل ِ ِ‬
‫ﺻﺎف ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا وﻧﺪ‬ ‫الﺴ ْﻤﻊ‪َ ،‬و ُم ْﺴ َﺮﺘ ُق َّ‬ ‫ﻓَيَ ْﺴ َﻤ ُﻌ َﻬﺎ ُم ْﺴ َﺮﺘ ُق َّ‬
‫الﺴ ْﻤ ِﻊ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ را از دلھﺎیﺷﺎن دور‬ ‫َ َ َ‬
‫ََْ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻫﻜﺬا ﺑﻌﻀﻪ ﻓﻮق ﺑﻌﺾ‪ ...‬ﻓيﺴﻤﻊ الﻠﻜﻤﺔ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ﭼﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﻓﻴﻠﻘﻴﻬﺎ إﻰﻟ ﻣﻦ ﺤﺗﺖ ﺛﻢ ﻳﻠﻘﻴﻬﺎ اﻵﺧﺮ إﻰﻟ‬
‫ﺣﻖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و او ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺤﺗﺘﻪ ﺣﻰﺘ ﻳﻠﻘﻴﻬﺎ ﻲﻠﻋ لﺴﺎن الﺴﺎﺣﺮ أو‬
‫َ ُ َّ َ َ ْ َ َ ُ ِّ َ ُ َ َ َ ْ‬
‫ﭘﺲ از آن ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﻣﯽدزدﻧﺪ و‬ ‫ﺎب �ﺒْﻞ أن‬ ‫الﺎﻜﻫﻦ ﻓﺮ�ﻤﺎ أدر�ﻪ الﺸﻬ‬
‫ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و اﯾﻦ دزدان ﺑﺎﻻی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار‬ ‫ور�ﻤﺎ أﻟﻘﺎﻫﺎ ﻗﺒﻞ أن ﻳﺪر�ﻪ‬ ‫َ‬ ‫ﻳﻠﻘﻴﻬﺎ‪،‬‬
‫دارﻧﺪ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮی‬ ‫ﻓﻴﻜﺬب ﻣﻌﻬﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﻛﺬﺑﺔ ﻓﻘﺎل أﻟيﺲ ﻗﺪ‬
‫ﺳﺨﻦ را اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ او را ﺑﺮ‬
‫ﻗﺎل ﻨﻟﺎ ﻳﻮم ﻛﺬا و�ﺬا ﻓﻴﺼﺪق ﺑﺘﻠﻚ‬
‫زﺑﺎن ﺟﺎدوﮔﺮ و ﻏﯿﺐﮔﻮ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺎ‬
‫الﻠﻜﻤﻪ اﻟﻲﺘ ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻦ الﺴﻤﺎء‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ازﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﺎورد ﺳﺘﺎره آﺗﺸﯿﻦ او را درﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و‬
‫ﮔﺎھﯽ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮھﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺘﺎره ﺷﮫﺎب او را درﯾﺎﺑﺪ و‬
‫ﮔﺎھﯽ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮھﺎ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺘﺎره ﺷﮫﺎب او را درﯾﺎﺑﺪ ﭘﺲ‬
‫ﺻﺪ دروغ ﺑﻪ آن ﺳﺨﻦ ﻣﯽآﻣﯿﺰد ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﻧﮕﻔﺖ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻓﻼن روز و‬
‫ﻓﻼن روز و ھﻤﺎن ﺳﺨﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫از آﺳﻤﺎن ﻣﻮرد ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٥٦‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻢ را در آﺳﻤﺎنھﺎ ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎلھﺎی ﺧﻮد را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮل او ﺑﻪ اﻇﮫﺎر ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﮫﻢ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﻗﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﭽﻮن زﻧﺠﯿﺮﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺳﻨﮓ ﺻﺎف و ﺳﺨﺖ اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در آﺳﻤﺎنھﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻢ را وﺣﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ آﺳﻤﺎنھﺎ‬
‫از ﺗﺮس ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﻟﺮزﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽرﺳﺪ ھﻤﻪ از‬
‫ﺗﺮس ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ﺑﺮﻣﯽدارد ﺣﻀﺮت‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﺳﺖ و اﯾﻦ وﺣﯽ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﺑﻼغ ﻣﯽﺷﻮد و ﺣﻀﺮت ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ از ھﺮ‬
‫آﺳﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺬرد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آﺳﻤﺎن‪ ،‬از وی ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﺣﮑﻢ‬
‫ﮐﺮد او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﮐﻼم را ﺷﯿﻄﺎنھﺎی ﮐﻪ‬
‫ﺧﺒﺮھﺎ را دزدی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و ﯾﮑﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آن ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن ﺟﺎدوﮔﺮان و ﻏﯿﺐﮔﻮﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺟﺎدوﮔﺮان و ﻏﯿﺐﮔﻮﯾﺎن آن ﺳﺨﻦ را ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪ دروغ دﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮده ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎھﯽ اﯾﻦ ﺟﻨﯿﺎت ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﮫﺎب ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺎھﯽ ﺧﺒﺮ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﮐﻠﻤﮥ ﮐﻪ‬
‫از آﺳﻤﺎن ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺑﺎور ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺧﻮب ﻓﮫﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ از وﺣﯽ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ادﻋﺎی‬
‫آنھﺎ را ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﯿﺎت را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را در ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل راﺳﺖﺑﻮدن ﺳﺨﻨﺎن ﺟﺎدوﮔﺮ و ﻏﯿﺐﮔﻮ ﯾﮏ درﺻﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﮫﺬا درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﺑﺮود ﯾﺎ ﺳﺨﻨﺎن اﯾﺸﺎن را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺟﻦھﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎهھﺎﯾﯽ در آﺳﻤﺎنھﺎ وﺟﻮد دارد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﻗﺮآن از زﺑﺎن ﺟﻦھﺎ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ در ﺟﺎﯾﮕﺎهھﺎی از آﺳﻤﺎن‬
‫ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ‪.‬‬
 ‫‪٥٥٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۲۳‬آﯾﮥاﺷﺎره ﺑﻪ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﷲ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﱃ‪:‬‬
‫َ ٰ َ َ )‪ (۷۸‬ﺑﺮﭘﺎی دار ﻧﻤﺎز از ﺑﺎزﮔﺸﺘﮕﺎه‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ َ ُ‬ ‫َ‬
‫لصل ٰوة ِ ُ�لوكِ ٱلش ۡم ِس إِ� غس ِق‬ ‫﴿أق ِ ِم ٱ‬
‫ٱ َّ ۡ�ل َوق ۡر َءان ٱلفجر إن ق ۡر َ‬
‫ُ َ ۡ َ ۡ َّ ُ َ ۡ َ ۡ َ َ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎی دار‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻣﺸﮫﻮد‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ر‬
‫ِ‬ ‫ج‬ ‫ف‬ ‫ل‬‫ٱ‬ ‫ان‬ ‫ء‬ ‫ِ� ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َٗ‬ ‫َ َ َّ ۡ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫َ َ ۡ‬ ‫َ ۡ ُ ٗ‬
‫مشهودا‪ ٧٨‬ومِن ٱ� ِل �تهجد بِهِۦ ناف ِلة ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﺳﺖ )‪ (۷۹‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﺐ را‬
‫ك َم َق ٗ‬ ‫َ ۡ َ َ َ َ ُّ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬
‫اما ﺑﯿﺪار ﺑﺎش‪ ،‬ﺟﮫﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫� أن �بعثك ر�‬ ‫ك َع َ ٰٓ‬ ‫ل‬
‫ۡ ٗ‬ ‫َّ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻮ اﺳﺖ زود اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫� ُمودا‪] ﴾٧٩‬اﻹﺳﺮاء‪.[۷۹-۷۸ :‬‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰدت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺳﺘﻮده‬
‫ﺷﺪه‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ‬
‫لصل ٰوة ِ ُ�لوكِ ٱلش ۡم ِس﴾‪ :‬در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺧﻄﺎب‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬أق ِ ِم ٱ‬
‫ً‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ و اﻣﺘﺶ ﺗﺒﻌﺎ در آن داﺧﻞاﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺿﻤﻦ دﺳﺘﻮر‬
‫ﺑﻪ اداء ﻧﻤﺎز‪ ،‬اوﻗﺎت آن را ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد و در اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎز ﻇﮫﺮ و ﻋﺼﺮ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ دو ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﻌﺪ از زوال ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﯿﻞ آن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻏﺮب ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﻇﮫﺮ ﺑﻌﺪ از‬
‫زوال و ﻋﺼﺮ ھﻢ ﺑﻌﺪ از زوال اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﺄﺧﯿﺮ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و‬
‫َّ‬ ‫َ َ‬
‫ﻋﺸﺎء را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬إ ِ ٰ� غ َس ِق ٱ ۡ� ِل﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز را از وﻗﺖ زوال ﺑﻪ ﭘﺎ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم و ﺧﻔﺘﻦ را‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ ﻣﺰﯾﺘﯽ‬
‫َ َ ۡ ٗ‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ دارد ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪﴿ :‬إِن ق ۡر َءان ٱلف ۡج ِر �ن َمش ُهودا﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎی دارﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﺐ و روز ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن روز‪ ،‬از‬
‫آﺳﻤﺎنھﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻧﻤﺎزﯾﺴﺖ‬
‫َّ َ‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮐﺮام اﻟﮑﺎﺗﺒﯿﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ ﴿ :‬وم َِن ٱ ۡ� ِل � َت َه َّج ۡد‬
‫َ َ ٗ َّ َ‬
‫بِهِۦ ناف ِلة لك﴾‪ :‬و ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺐ را ﺑﯿﺪار ﺑﻤﺎن و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺳﺘﻮده ﺷﺪه ﮐﻪ آن ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻋﻈﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻋﻈﯿﻤﯽ آﻧﺴﺖ‪ :‬ﮐﻪ اھﻞ ﻣﻮﻗﻒ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺪت زﯾﺎدی در ﻋﺮﺻﺎت‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت آدم و ﻧﻮح و اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و ﻋﯿﺴﯽ ‡ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان درﺧﻮاﺳﺖﺷﺎن را رد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٥٨‬‬

‫ﻣﺼﻄﻔﯽ ج ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮای ﺷﻔﺎﻋﺖ آﻣﺎده ام ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در زﯾﺮ ﻋﺮش ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽاﻓﺘﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﻟﮫﺎم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫او را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﺎ آن ﮐﻠﻤﺎت‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺳﺮت را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻦ و درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻦ داده ﻣﯽﺷﻮی و ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻦ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺘﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ھﻤﺎن ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﻪ اھﻞ ﻣﺤﺸﺮ او را ﺑﻪ‬
‫آن ﻣﻘﺎم ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم دو آﯾﻪ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز آﺷﻨﺎ ﮐﻦ و ﺷﯿﻮۀ اﺳﺘﻨﺒﺎط وﻗﺖھﺎی ﻧﻤﺎز را ازﯾﻦ آﯾﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ده ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ازﯾﻦ ﺟﮫﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در اﯾﻦ دو ﻧﻤﺎز ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﮫﺠﺪ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻦ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﮫﺠﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮای‬
‫ﺣﺎﺻﻞﻧﻤﻮدن رﺿﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻗﺒﻮلﺷﺪن دﻋﺎھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۴‬ﺣﺪﯾﺚ دﻋﺎی اذان‬

‫اء ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﺮﮐﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آذان‬ ‫� � َ ْﺴ َﻤ ُﻊ اﻨﻟِّ َﺪ َ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣ ْﻦ ﻗَ َﺎل ﺣ َ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫ﺎﻣﺔ َو َّ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َّ ْ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ‬
‫الﺼﻼةِ را ﻣﯽﺷﻨﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ای ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ!‬ ‫اﺘﻟ ِ‬ ‫اﺪﻟﻋ َﻮ ِة‬ ‫الﻠﻬ َّﻢ رب ﻫ ِﺬهِ‬
‫اﻟْ َﻘﺎﺋ َﻤ ِﺔ آت ُ�َ َّﻤ ًﺪا ال ْ َﻮﺳﻴﻠَ َﺔ َواﻟْ َﻔﻀﻴﻠَ َﺔ ﭘﺮوردﮔﺎر اﯾﻦ دﻋﺎی ﮐﺎﻣﻞ و ﻧﻤﺎز داﺋﻢ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ْ َ ُ َ َّ ْ َ ُ ﺑﺪه ﻣﺤﻤﺪ ج را وﺳﯿﻠﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ و‬ ‫َ ْ َ ْ ُ َ َ ً َ ْ ُ ً َّ‬
‫اﺬﻟى وﻋﺪﺗﻪ‪ ،‬ﺣﻠﺖ ﻪﻟ‬ ‫وا�ﻌﺜﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎ �ﻤﻮدا ِ‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺖ‪ :‬او را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺳﺘﻮده ﺷﺪه‪،‬‬ ‫ﺎﻋﻰﺘ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ‪.‬‬ ‫َﺷ َﻔ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫آن ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن وﻋﺪه دادی‪ ،‬ﺣﻼل‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮای آن ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻦ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫اء«‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﺪاء در اﯾﻨﺠﺎ آذان ﺑﺮای‬ ‫� � َ ْﺴ َﻤ ُﻊ اﻨﻟِّ َﺪ َ‬‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ج‪َ » :‬ﻣ ْﻦ ﻗَ َﺎل ﺣ َ‬
‫ِ‬
‫َّ ْ َ َّ َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫َّ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪:‬‬ ‫ﻧﻤﺎزھﺎی ﭘﻨﺞ وﻗﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪» .‬الﻠ ُﻬ َّﻢ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ای ﺑﺎر ﺧﺪاﯾﺎ » َرب ﻫ ِﺬ ِه اﺪﻟﻋﻮ ِة اﺘﻟ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر اﯾﻦ دﻋﺎی ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ج آذان را دﻋﺎی ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ آن‬
 ‫‪٥٥٩‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﻧﺪای ﺗﻮﺣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻌﺒﻮد واﺣﺪ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و دﻋﻮتﻧﻤﻮدن ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮﯾﻦ ﻧﺪا و ﺻﺎدﻗﺘﺮﯾﻦ آن اﺳﺖ و راﺳﺖﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﮐﻠﻤﮥ ﻻ اﻟﻪ‬
‫اﻻ اﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ در ﺟﮫﺎن ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ﺳﺰاوار ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫َ َّ َ ْ َ‬
‫الﺼﻼ ِة اﻟﻘﺎﺋِ َﻤ ِﺔ«‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻗﺎﺋﻤﻪ داﺋﻢ و ھﻤﯿﺸﮕﯽ‬‫ﻣﺤﻤﺪ ج ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا اﺳﺖ »و‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻧﻤﺎز ﻋﺒﺎدت داﺋﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎﻋﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا آن را‬
‫ْ ََ‬ ‫َُ‬
‫آت � َّﻤ ًﺪا ال َﻮ ِﺳﻴﻠﺔ«‪ :‬وﺳﯿﻠﻪ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺰدﯾﮏﺷﺪن اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ِ » .‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺮاد از وﺳﯿﻠﻪ در اﯾﻨﺠﺎ درﺟﻪای اﺳﺖ در ﺟﻨﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻨﺪه‬
‫ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫َ ََ‬ ‫ْ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ھﻤﺎن ﺑﻨﺪه ﻣﻦ ﺑﺎﺷﻢ » َواﻟﻔ ِﻀﻴﻠﺔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ درﺟﮥ ﺑﺮﺗﺮ‬
‫َ َُْْ َ َ ً َُْ ً‬
‫ﻮدا« ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻋﻈﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‬ ‫ﺑﺮ ھﻤﮥ درﺟﺎت »وا�ﻌﺜﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎ �ﻤ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد را ﻗﺒﻮل ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮐﻨﺪ‬
‫و از ﺳﺨﺘﯽھﺎی ﻣﯿﺪان ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار‬
‫َْ‬ ‫َّ‬
‫اﺬﻟى َو َﻋﺪﺗ ُﻪ« ﯾﻌﻨﯽ آن ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ھﻤﮥ اﻧﺴﺎنھﺎ او را ﺑﺮ آن ﻣﻘﺎم ﻣﯽﺳﺘﺎﯾﻨﺪ‪ِ » ،‬‬
‫ﺑﻪ وی وﻋﺪه دادی‪ ،‬زﯾﺮا ﺧﺪا در ﻗﺮآن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬زود اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺗﻮ را در‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﯿﮑﻮ و ﺳﺘﻮده ﺷﺪه ﻗﺮار دھﺪ اﯾﻦ وﻋﺪه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺘﻤﯽ اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﺎﻋﻰﺘ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬ ‫ﺖ َُ‬
‫ﻪﻟ َﺷ َﻔ َ‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ‪َ » .‬ﺣ َّﻠ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﺮدد ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻮارد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دارد از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ‬
‫آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﮫﻨﻢ داﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻮع دﯾﮕﺮ در ﻣﻮرد آﻧﺎﻧﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺟﮫﻨﻢ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج وارد آن ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻮع دﯾﮕﺮ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﺮای اھﻞ ﺟﻨﺖ اﺳﺖ آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺟﺎت آنھﺎ در ﺑﮫﺸﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎمھﺎی ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ دﻋﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻠﻤﺎت آذان‬
‫را ھﻤﺮاه ﻣﺆذن ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از آن اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ در ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﺼﻼة‬
‫و ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح‪ ،‬ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة إﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬و در دﯾﮕﺮ ﺟﺎھﺎ ﻋﯿﻦ ﮐﻠﻤﺎت‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٦٠‬‬

‫آذان را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﻦ ﺟﻮاب آذان ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا درود ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬درود‬
‫ُ َ َّ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ‬ ‫َّ ُ َّ َ ِّ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫آل‬
‫آل �ﻤ ٍﺪ ﻛﻤﺎ ﺻﻠﻴﺖ ﻰﻠﻋ إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ وﻰﻠﻋ ِ‬ ‫اﺑﺮاھﯿﻤﯽ‪» :‬الﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وﻰﻠﻋ ِ‬
‫ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ‬ ‫ْ َ َ َّ َ َ ٌ َ ٌ َّ ُ َّ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ‬
‫ﺖ َﻰﻠﻋ‬ ‫آل �ﻤ ٍﺪ ﻛﻤﺎ ﺑﺎر�‬
‫ﺎرك ﻰﻠﻋ �ﻤ ٍﺪ وﻰﻠﻋ ِ‬ ‫�ﻴﺪ‪ .‬الﻠﻬﻢ ﺑ ِ‬‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬ ‫إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ إِﻧﻚ ِ‬
‫ْ َ َ َّ َ َ ٌ َ ٌ‬ ‫َْ َ َ ََ‬
‫�ﻴﺪ «‪.‬‬
‫ﻤﺣﻴﺪ ِ‬ ‫آل ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ِإﻧﻚ ِ‬‫ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ وﻰﻠﻋ ِ‬

‫درس ‪ :۲۵‬آﯾﮥ ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ دﺧﺘﺮش را ﻧﺬر ﮐﺮد‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫ُ‬
‫ك )‪ (۳۶‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﻧﺎﻣﺶ را ﻣﺮﯾﻢ و‬ ‫ُ َ َ‬
‫�� أ�ِيذها ب ِ‬ ‫�� َس َّم ۡي ُت َها َم ۡر َ� َم ِّ ٓ‬ ‫ّ‬
‫﴿ ِ‬
‫او و اوﻻدش را از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن راﻧﺪه ﺷﺪه‬ ‫َّ‬ ‫َّ ۡ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ّ َّ َ َ‬
‫يم﴾ ]آل‬ ‫ج ِ‬‫وذرِ�تها مِن ٱلشي�ٰ ِن ٱلر ِ‬
‫در ﭘﻨﺎه ﺗﻮ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮان‪.[۳۶ :‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺣﻨﻪ زن ﻋﻤﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ أ آن را ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻨﻪ‬
‫ۡ‬
‫ﻧﺬر ﮐﺮد آﻧﭽﻪ در ﺷﮑﻢ ﺧﻮد دارد ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﮕﻤﺎرد و ﺳﺨﻨﺶ اﯾﻨﺴﺖ‪﴿ :‬إِذ‬
‫ك أَ َ‬
‫نت ٱ َّ‬
‫لس ِم ُ‬ ‫ُ َ َّ ٗ َ َ َ َّ ۡ ّ ٓ َّ َ‬ ‫ۡ َ َ ُ ۡ َٰ َ َ ّ ّ َ َ ۡ ُ َ َ‬
‫ت لك َما ِ� َ� ۡط ِ� �رر� �تقبل م ِِ�� إِن‬
‫َ َ‬
‫يع‬ ‫ت ٱمرأت عِم�ن ر ِ‬
‫ب إ ِ ِ� نذر‬ ‫قال ِ‬
‫ِيم‪] ﴾٣٥‬آل ﻋﻤﺮان‪» .[۳۵ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﻦ ﻧﺬر ﻧﻤﻮدم ﺑﺮای ﺗﻮ آﻧﭽﻪ در ﺷﮑﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ آزاد ﺑﺮای‬ ‫ٱ ۡل َعل ُ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺮوردﮔﺎرا اﯾﻦ را از ﻣﻦ ﺑﭙﺬﯾﺮ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﻮ ﺷﻨﻮا و داﻧﺎ ھﺴﺘﯽ«‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ٓ‬ ‫َ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ ّ ّ‬
‫�‬‫ن� َوٱ َّ ُ‬ ‫ب إ ِ ِ� َو َض ۡع ُت َها أ َ ٰ‬ ‫و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن را ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬فلما وضعتها قالت ر ِ‬
‫ُ َ َ ُ‬
‫�� أ�ِيذها بِك َوذ ّرِ َّ� َت َها‬
‫ُ‬
‫�� َس َّم ۡي ُت َها َم ۡر َ� َم ِّ ٓ‬
‫ّ‬
‫ٰ‬
‫ن�‬
‫َّ َ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫�‬ ‫ٱ‬ ‫ك‬ ‫ر‬‫ك‬ ‫�‬ ‫ٱ‬ ‫س‬‫ت َولَ ۡي َ‬ ‫أَ ۡعلَ ُم ب َما َو َض َع ۡ‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬
‫َّ‬ ‫َۡ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫جي ِم‪] ﴾٣٦‬آل ﻋﻤﺮان‪» .[۳۶ :‬و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن را ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا!‬ ‫مِن ٱلشي�ٰ ِن ٱلر ِ‬
‫ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﮔﺬاردم او را دﺧﺘﺮ و ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﺬارده و ﻧﯿﺴﺖ ﭘﺴﺮ ﻣﺜﻞ دﺧﺘﺮ و‬
‫ﻣﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪم او را ﻣﺮﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ »ﺧﺪﻣﺖﮔﺬار دﯾﻦ ﺧﺪا« و ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﻦ آن و اوﻻدش را‬
‫در ﭘﻨﺎه ﺗﻮ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻢ از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن رﺟﯿﻢ و راﻧﺪه ﺷﺪه«‪ .‬ﮐﻪ ھﻢ دﺷﻤﻦ ﺗﻮﺳﺖ و ھﻢ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﺳﺨﻨﺎن ﺣﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻧﺬر ﻓﺮزﻧﺪش ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﻪ را ﺑﺨﻮان و ﻣﻮارد ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻨﻪ ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﻧﺬر ﮐﺮد ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺬرش را ﻗﺒﻮل ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫‪٥٦١‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ در دﻋﺎی ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﻮد و‬
‫ِيم﴾ »ھﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺷﻨﻮا و داﻧﺎﯾﯽ«‪.‬‬ ‫يع ٱ ۡل َعل ُ‬ ‫ك أَ َ‬
‫نت ٱ َّ‬
‫لس ِم ُ‬ ‫َّ َ‬
‫ﮔﻔﺖ‪﴿ :‬إِن‬
‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺣﻨﻪ ﭼﻄﻮر ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن در ﭘﻨﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ّ ٓ ُ ُ َ َ َ ُ ّ َّ َ َ َ َّ‬
‫لش ۡي َ�ٰن ٱ َّ‬
‫جي ِم﴾ »ﻣﻦ آن و‬ ‫ِ‬ ‫لر‬ ‫ِ‬ ‫�� أ�ِيذها بِك وذرِ�تها مِن ٱ‬ ‫ﻗﺮار داد و ﮔﻔﺖ‪ِ ﴿:‬‬
‫اوﻻدش را در ﭘﻨﺎه ﺗﻮ ﺑﮕﺮداﻧﻢ از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن راﻧﺪهﺷﺪه«‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎی ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و ﻣﺮﯾﻢ و ﻓﺮزﻧﺪش‬
‫ﻋﯿﺴﯽ را از ﺷﺮ ﺷﯿﻄﺎن ﭘﻨﺎه داد‪.‬‬
‫‪ -۷‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻧﺬر ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺬر ﺑﺮای ھﯿﭽﮑﺲ‬
‫دﯾﮕﺮ روا ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -۸‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﻨﺎهﺟﺴﺘﻦ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ﭘﻨﺎهﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ اﯾﻨﺼﻮرت ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﻪ آھﻦ را زﯾﺮ ﺳﺮ ﻧﻮزاد ﮔﺬارﻧﺪ و ﯾﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻮان را در ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﯿﺎوﯾﺰﻧﺪ و ﻃﺮزھﺎی دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‬
‫ﺟﺎھﻞ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۶‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﯿﻄﺎن ﻫﺮ ﻧﻮزادی را ﻣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‬

‫ُ ٌ َّ‬ ‫َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ھﯿﭻ ﻧﻮزادی از‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪َ :‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ ﺑَ ِ� آد َم َم ْﻮلﻮد ِإﻻ‬
‫ُّ‬ ‫َ ُ َُ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ َّ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان آدم‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺗﻮﻟﺪ‪،‬‬ ‫ﻮﺪﻟ‪ ،‬ﻓيَ ْﺴﺘَ ِﻬﻞ‬ ‫� َﻤ ُّﺴﻪ الﺸﻴْ َﻄﺎن ِﺣ� ﻳ‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ او ﻣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺑﻪ زدن‬ ‫الﺸﻴْ َﻄﺎن‪َ ْ �َ ،‬‬
‫� َم ْﺮ َ� َﻢ‬
‫َّ‬ ‫َ ً‬
‫ﺎرﺧﺎ ِﻣ ْﻦ َم ِّﺲ‬
‫ِ‬ ‫ﺻ ِ‬
‫َواﺑ ْ ِﻨ َﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬ﻏﯿﺮ از ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ‬
‫و ﻓﺮزﻧﺪش‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ُ ٌ‬
‫ﺷﺮح‪َ » :‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ ﺑَ ِ� َآد َم َم ْﻮلﻮد«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮﯾﮏ از ﻓﺮزﻧﺪان آدم ﭼﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ‬
‫دﺧﺘﺮ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎدر زاﺋﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﮫﻠﻮﯾﺶ ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺛﺮ آن ﻧﻮزاد ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ و ﻓﺮزﻧﺪش ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﻋﻠﯿﮫﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﮐﻪ ازﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه‬
‫ﻣﺴﺘﺜﻨﯽاﻧﺪ و ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ اﯾﺸﺎن دﺳﺖ ﻧﺰده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮان اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺎدرش ﺣﻨﻪ ﻧﺎم دارد ﻣﺎدر ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ وی را ﻧﺬر ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﻮد و در ﻣﺴﺠﺪ‬
‫اﻻﻗﺼﯽ ﺗﺤﺖ ﮐﻔﺎﻟﺔ ﺣﻀﺮت ذﮐﺮﯾﺎ ÷ ﺑﺰرگ ﺷﺪ و در دوران ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ھﯿﭻ ﮔﻨﺎھﯽ را‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٦٢‬‬

‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪ آن ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎک ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻪ در دوران ﺣﯿﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﮕﺮدﯾﺪ و در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ ﺟﮫﺖ درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺰد اﻧﺒﯿﺎء ‡ ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ھﺮﮐﺪام ﺑﺮای ﺧﻮد‬
‫ً‬
‫ﮔﻨﺎھﯽ را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺣﻀﺮت آدم ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮردن از درﺧﺖ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﮐﺴﯽ را ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت اﺑﺮاھﯿﻢ ÷ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻇﺎھﺮی دروغ داﺷﺖ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ راﺳﺖ‬
‫ﺑﻮد ﻋﻠﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻧﻮ ح ﺑﻪ واﺳﻄﻪ دﻋﺎی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﻮم ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد از ﺷﻔﺎﻋﺖ اﻣﺘﻨﺎع‬
‫ﻣﯽورزد‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ھﯿﭻ ﮔﻨﺎھﯽ را ذﮐﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ھﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﭘﺎﮐﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ دﻋﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎدر ﺑﺰرگاش ﺣﻨﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫َّ‬ ‫﴿ ّ ٓ ُ ُ َ َ َ ُ ّ َّ َ َ َ َّ ۡ َ‬
‫�� أ�ِيذها بِك وذرِ�تها مِن ٱلشي�ٰ ِن ٱلر ِ‬
‫جي ِم﴾ »ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮﯾﻢ و اوﻻدش را از ﺷﺮ‬ ‫ِ‬
‫ﺷﯿﻄﺎن رﺟﯿﻢ در ﭘﻨﺎه ﺗﻮ ﻗﺮار ﻣﯽدھﻢ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎی ﻣﺎدر ﻣﺮﯾﻢ را ﮐﻪ در ﺣﻖ ﻣﺮﯾﻢ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد ﻗﺒﻮل ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ آن زن ﻋﺎﻟﻢ و ﺧﺪاﺷﻨﺎس ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮزادی ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ و آواز ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از آن ُﻣﺮد‬
‫ﻏﺴﻞ داده ﺷﻮد و ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ﮐﻔﻦ ﮔﺮدد و ﺑﻪ آن ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ از آن ﻣﯿﺮاث ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ و ﺻﺪای از آن ﺷﻨﯿﺪه‬
‫ﻧﺸﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﺮد‪ ،‬ﻏﺴﻞ و ﮐﻔﻦ آن واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻤﺎز ھﻢ ﺑﺮ آن ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺸﻮد و‬
‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎر ﮐﺮد ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﯿﺮاث ﮐﻪ از آن ﻣﯿﺮاث ﺑﺮده‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٦٣‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۲۷‬آﯾﮥ اﯾﻤﺎن اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِن بِهِۦ )‪ (۱۵۹‬و ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺴﯽ از اھﻞ ﮐﺘﺎب‬ ‫﴿�ن ّم ِۡن أ ۡهل ٱ ۡلك َِ�ٰب إِ� ُ‬
‫� ۡؤم َ َّ‬‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ ُ ُ َ َ ۡ ۡ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮدن ﺧﻮد ﺑﻪ‬ ‫َ َ‬
‫� ۡبل َم ۡوتِهِۖۦ و�وم ٱلقِ�مةِ ي�ون علي ِهم‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورد و در روز‬ ‫َ ٗ‬
‫ش ِهيدا‪] ﴾١٥٩‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[۱۵۹ :‬‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺷﺎھﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ٰ‬ ‫ّ ۡ َۡ ۡ َ‬
‫ب﴾ و ﻧﯿﺴﺖ ھﯿﭽﮑﺲ از اھﻞ ﮐﺘﺎب ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮل اﻟﻠﻪ‪�﴿ :‬ن مِن أه ِل ٱلك ِ‬
‫ِ�‬
‫ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮدن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورد و اﯾﻦ‬
‫وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﮔﺶ ﻓﺮا رﺳﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮥ ﻣﺮگ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و از زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد‬
‫ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬در اﯾﻦ وﻗﺖ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورد ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺮﯾﻢ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و او ﺧﺪا ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺪا و ﯾﺎ ﺧﺪای ﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫آﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﻧﺼﺎرا اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ او ﺟﺎدوﮔﺮ ﯾﺎ ﺑﭽﻪ زﻧﺎ ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ آن ﻃﻮری ﮐﻪ‬
‫ﯾﮫﻮدیھﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ و او ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ و ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او‬
‫را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺮﯾﻢ اﻟﻘﺎء ﮐﺮد و او روح ﺧﺪا اﺳﺖ ھﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎنھﺎ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ اﻣﺎ‬
‫اﯾﻦ اﯾﻤﺎن در اﯾﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﻔﻌﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﯾﺄس و ﻧﺎاﻣﯿﺪی از‬
‫زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ﺗﻮﺑﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫� أَ َح َد ُه ُم ٱل ۡ َم ۡو ُ‬
‫ت قَ َال إ ّ� ُ� ۡب ُ‬ ‫� إ َذا َح َ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫﴿ َولَ ۡي َس ِ َّ ۡ َ ُ َّ َ َ ۡ َ ُ َ َّ‬
‫لس ّ َ‬
‫ت‬ ‫ِِ‬ ‫ات ح ٰٓ ِ‬‫�ٔ ِ‬ ‫ت ٱ�و�ة ل ِ�ِين �عملون ٱ ِ‬
‫�ن﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪» .[۱۸ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻮﺑﻪای ﺑﺮای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل زﺷﺖ را ﻣﺮﺗﮑﺐ‬ ‫ٱ ۡل َ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگﺷﺎن ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ آن وﻗﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺣﺎﻻ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدم«‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫َ ٗ‬ ‫ُ ُ ََ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬يَ�ون عل ۡي ِه ۡم ش ِهيدا﴾ ﯾﻌﻨﯽ »ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ‬
‫ﮐﺎﻓﺮﺑﻮدن ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا ﺷﮫﺎدت ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم آﯾﺖ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﺖ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻣﺸﮑﻞ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرای اﻣﺮوزی و ﭘﯿﺸﯿﻦﺗﺮھﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﯾﮫﻮدیھﺎ آن ﺣﻀﺮت را ﺟﺎدوﮔﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ زﻧﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺼﺎرا‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ را ﺧﺪا داﻧﺴﺘﻪ و او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﭘﺲ اﯾﻦ ھﺮدو ﮔﺮوه ﺑﻪ‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٦٤‬‬

‫ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﮐﺎﻓﺮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻋﺬاب ﺧﺪا ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ج اﯾﻤﺎن آورده و اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺎ اﺧﻼص ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﺪ ﻋﺮب ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻋﺠﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺎه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﯾﺎ ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۸‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ زودی ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ‬

‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َ َّ َ ْ‬
‫� َّﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آن ذاﺗﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﺬﻟى �ﻔ ِﻰﺴ ِ�ﻴ ِﺪهِ‪ ،‬ﻴﻟُ ِ‬
‫ﻮﺷ‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ :‬و ِ‬
‫ﻜ ًﻤﺎ َﻋ ْﺪﻻ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻢ در اﺧﺘﯿﺎر اوﺳﺖ زود اﺳﺖ ﮐﻪ‬‫ً‬ ‫ُ ُ ْ ُ َََْ َ َ‬ ‫َْ َْ َ‬
‫�ل ِ�ﻴ�ﻢ ا�ﻦ مﺮ�ﻢ ﺣ‬ ‫أن � ِ‬
‫�ﺮ‪َ ،‬و َ� َﻀ َﻊ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داور ﻋﺎدل در‬ ‫اﺨﻟ ْ� َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ﻴﺐ‪َ ،‬و�َ ْﻘﺘُ‬
‫الﺼﻠ َ‬ ‫ﺮﺴ َّ‬ ‫ﻜ َ‬ ‫ََ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻞ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫�ﻴ‬
‫َ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ٌ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻓﺮود آﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ‬ ‫َ ْْ‬
‫اﺤﻟﺮب‪ ،‬و� ِﻔﻴﺾ الﻤﺎل ﺣﻰﺘ ﻻ �ﻘﺒﻠﻪ أﺣﺪ‪،‬‬
‫َ َّ َ ُ َ َّ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ ً َ ﺻﻠﯿﺐھﺎ را و ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺧﻮکھﺎ را و‬
‫اﺣﺪة ﺧ�ا ِﻣﻦ‬ ‫ﺣﻰﺘ ﺗ�ﻮن الﺴﺠﺪة الﻮ ِ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد ﺟﻨﮓ را و زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺎل‪،‬‬ ‫اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ َو َﻣﺎ � َ‬ ‫ُّ‬
‫ﻴﻬﺎ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪی ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن‬
‫را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻧﮑﻪ ﯾﮏ ﺳﺠﺪه از دﻧﯿﺎ‬
‫وآﻧﭽﻪ درآن اﺳﺖ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫َ‬ ‫َ َ‬ ‫َْ‬ ‫َّ‬
‫� َّﻦ« ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آن ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ‬ ‫اﺬﻟى �ﻔ ِﻰﺴ ِ�ﻴ ِﺪهِ ‪،‬ﻴﻟُ ِ‬
‫ﻮﺷ‬ ‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮل اﻟﻨﺒﯽ ج‪َ » :‬و ِ‬
‫در دﺳﺖ اوﺳﺖ ﮐﻪ زود اﺳﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮﯾﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داور و ﺣﺎﮐﻢ ﻋﺎدل در‬
‫ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻓﺮود آﯾﺪ‪.‬‬
‫َْ‬ ‫َّ‬
‫اﺬﻟى �ﻔ ِﻰﺴ ِ�ﻴَ ِﺪهِ« اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ھﻤﻮاره در ﮐﻼم ﺧﻮد ذﮐﺮ‬ ‫» َو ِ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ھﺪف از ﻓﺮودآﻣﺪن ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ ﺻﻠﯿﺐھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن آن را‬
‫ﺑﻪ رﺳﻢ ﺗﻘﺪس ﻣﯽﭘﺮﺳﺘﻨﺪ درھﻢ ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و آن را ﺑﺎﻃﻞ اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺧﻮکھﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖﺷﺎن ﻋﻼﻗﻪ دارﻧﺪ ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنھﺎ از ﺷﺮﺷﺎن‬
‫ﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﻨﺪ« اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک در دﯾﻦ اﺳﻼم ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺮآﻧﮑﺮﯾﻢ‬
‫ُ ّ َ ۡ َ َ ۡ ُ ُ ۡ َ ۡ َ ُ َ َّ ُ َ َ ۡ ُ ۡ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬ح ِرمت علي�م ٱلميتة وٱ�م و�م ٱ ِ ِ‬
‫�ر﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪» .[۳ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺮام‬ ‫ِ�‬ ‫�‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮردن ﺧﻮد ﻣﺮده و ﺧﻮن و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮک«‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﻀﺮت‬
 ‫‪٥٦٥‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫ﻋﯿﺴﯽ ﺟﻨﮓ را ﮐﻨﺎر ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬زﯾﺮا ھﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم ﻣﯽﮔﺮوﻧﺪ و ﮐﺎﻓﺮی ﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ وی ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ رواﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﻮض ﮐﻠﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﺰﯾﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺟﺰﯾﻪ را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺗﻨﮫﺎ اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اداﻣﻪ داده‬
‫ََ َ ْ ُ‬
‫ﻴﺾ ال َﻤﺎل«‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎل زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬و� ِﻔ‬
‫را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ و ﻣﺮدم زھﺪ و ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮی از دﻧﯿﺎ را ﭘﯿﺸﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪی ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺠﺪه‬
‫ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ از دﻧﯿﺎ و آﻧﭽﻪ در آن اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن ﻋﻼﻣﺎت آﺧﺮت را‬
‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺑﻮدن ﻗﯿﺎﻣﺖ دارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮودآﻣﺪن ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی‬
‫ﺑﺰرگ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ و در آن وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬
‫َ ُ‬ ‫َ َ َ ُ َ ۡ ً َُٰ َ َۡ َ ُ‬
‫� ۡن َء َام َن ۡ‬
‫ت مِن � ۡبل‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ �﴿ :‬ينفع �فسا إِي�نها لم ت‬
‫��﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۱۵۸ :‬روزی ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻧﺸﺎنھﺎی‬ ‫ي�ٰن َِها َخ ۡ ٗ‬
‫� إ َ‬
‫ٓ‬ ‫أَ ۡو َك َس َب ۡ‬
‫ت‬
‫ِ ِ‬
‫ً‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ھﯿﭻ ﻧﻔﺴﯽ اﯾﻤﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده‪ .‬ﯾﺎ ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻤﺎن ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺳﻮدی ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ«‪.‬‬

‫درس ‪ :۲۹‬آﯾﮥ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬

‫ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪای ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺎرک وﺗﻌﺎﻟﯽ‪:‬‬
‫)‪ (۴۰‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺪر ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان‬ ‫َّ َ َ ُ َ َّ ٌ َ َ ٓ َ َ ّ ّ َ ُ‬
‫ِ�مۡ‬ ‫﴿ما �ن �مد �با أح ٖد مِن رِجال‬
‫ّ‬ ‫َّ ُ َ َّ َ َ َ‬ ‫َ‬
‫�ن رسول ٱ�ِ وخا� َم ٱ�َّب ِ ِ�ۧ َنۗ‬ ‫َو� ٰ ِ‬
‫ﺷﻤﺎ و ﻟﮑﻦ او رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺧﺎﺗﻢ‬

‫� ّل َ ۡ‬ ‫ََ َ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﺮﭼﯿﺰ داﻧﺎ‬ ‫� ٍء َعل ٗ‬ ‫ُ‬ ‫َّ ُ‬
‫ِيما‪﴾٤٠‬‬ ‫و�ن ٱ� ب ِ ِ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫]اﻷﺣﺰاب‪.[۴۰ :‬‬
‫ۡ‬ ‫َّ َ َ ُ َ َّ ٌ َ َ ٓ َ َ ّ ّ َ ُ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪﴿ :‬ما �ن �مد �با أح ٖد مِن رِجال ِ�م﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺤﻤﺪ ج‬
‫ﭘﺪر ھﯿﭽﯿﮏ از ﻣﺮدان ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺪر زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﭘﺪر ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬زﯾﺮا‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٦٦‬‬

‫ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﺑﻌﻀﯽ در ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ در ﺳﻦ ﮐﻮﭼﮑﯽ وﻓﺎت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﺑﺮاھﯿﻢ در‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺑﻪ ﺳﻦ ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ از دﻧﯿﺎ رﻓﺖ و ﻟﮑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬رﺳﻮل و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎء اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﺒﻮت او ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻧﺒﯿﺎء † ﭘﺎﯾﺎن داد و ﺑﻌﺪ از آن ھﯿﭻ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﯾﮕﺮی ﻣﺒﻌﻮث ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﮐﺴﯽ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﻣﻮرد‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻮرد ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬در آﺧﺮ‬
‫زﻣﺎن و ﻗﺒﻞ از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ از آﺳﻤﺎنھﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽآﯾﺪ ﺟﻮاﺑﺶ اﯾﻨﺴﺖ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ و ﻣﺪﺗﯽ در‬
‫دﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮد ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪ ،‬ﻟﮫﺬا ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ÷ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﭘﯿﺮوان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ و اﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﺣﯿﺎت‬
‫و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد در زﻣﯿﻦ ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ازﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ َ َ ََۡۡ َ َ َ َ ُ َ ۡ ُۡ‬
‫ِيها � ُموتون َومِن َها � َر ُجون‪] ﴾٢٥‬اﻷﻋﺮاف‪ .[۲۵ :‬ﯾﻌﻨﯽ »در زﻣﯿﻦ‬ ‫﴿قال �ِيها �يون و�‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و در آن ﻣﯽﻣﯿﺮﯾﺪ و از زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬
‫� ّل َ ۡ‬
‫� ٍء َعل ٗ‬
‫ِيما﴾‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫َ َ َ َّ ُ ُ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�ن ٱ� ب ِ ِ‬
‫داﻧﺎ اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از آنھﺎ ﻧﺒﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ و اﯾﻦ ﮐﻪ او ﭘﺪر ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬رﺳﻮل و‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎء اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ و ﺑﻮﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬آﯾﻪ ﺑﺎﻻ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح آﯾﻪ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺗﻮﺿﯿﺢ ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺳﻼم ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ و درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ را ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ دروغ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎء اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﯾﮕﺮی ﺑﻌﺪ از آن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ھﺮﮐﺲ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٦٧‬‬ ‫درسﻫﺎی ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ‬

‫درس ‪ :۳۰‬ﺣﺪﯾﺚ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻧﺒﯿﺎء‬

‫َ َ‬ ‫ََ َْ‬ ‫َّ َ‬
‫ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‪ :‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺻﻔﺖ ﻣﻦ و‬ ‫ﻗﻮل اﻨﻟﻲﺒ ج‪ِ :‬إن َﻣﺜ ِ� َو َﻣﺜﻞ اﻷﻧ ِبﻴَﺎ ِء ﻛ َﻤﺜ ِﻞ‬
‫َ ُ َ َ َ ْ ً َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َّ‬
‫ﺻﻔﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺖ‬ ‫ﻤﺟﻠﻪ‪ِ ،‬إﻻ َم ْﻮ ِﺿ َﻊ‬ ‫رﺟ ٍﻞ �� ﺑيﺘﺎ ﻓﺄﺣﺴﻨﻪ وأ‬
‫ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ‬ ‫َ َ‬
‫ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪی زﯾﺒﺎﺋﯽ را ﺑﻨﺎ‬ ‫ﺎس � ُﻄﻮﻓﻮن ﺑِ ِﻪ‬ ‫او� ٍﺔ‪ ،‬ﻓﺠﻌﻞ اﻨﻟ‬ ‫ِ‬ ‫ز‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻣ‬
‫ِ‬ ‫ﺔ‬
‫ٍ‬ ‫ِﺒﻟﻨ‬
‫ﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺟﺎی ﯾﮏ آﺟﺮ را از ﮔﻮﺷﻪ‬ ‫ُ َ ْ َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ََْ َُ َ‬
‫ﺖ ﻫ ِﺬ ِه‬ ‫ﻪﻟ‪َ ،‬و َ�ﻘﻮلﻮن ﻫﻼ و ِﺿﻌ‬ ‫ﻮن ُ‬ ‫و�ﻌﺠﺒ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺮدم ﺷﺮوع‬
‫�‪.‬‬ ‫َّ َ ُ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ َ ُ َّ‬
‫اﻨﻟبﻴِّ َ‬
‫الﻠ ِﺒﻨﺔ ﻗﺎل ﻓﺄﻧﺎ الﻠ ِﺒﻨﺔ ‪،‬وأﻧﺎ ﺧﺎﺗِﻢ ِ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺪور آن ﺑﭽﺮﺧﻨﺪ و از زﯾﺒﺎﺋﯽ آن‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا‬
‫ھﻤﯿﻦ ﺧﺸﺖ ﮔﺬارده ﻧﺸﺪه ﭘﺲ ﻣﻦ‬
‫ھﻤﺎن آﺟﺮم و ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﻢ‪.‬‬
‫)رواه اﻟﺒﺨﺎری(‬
‫ََ َْ‬ ‫َّ َ‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﻮل اﻟﻨﺒﯽ ج‪ِ » :‬إن َﻣﺜ ِ� َو َﻣﺜﻞ اﻷﻧ ِبﻴَﺎ ِء« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭘﯿﺸﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻣﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻪای ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ و در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺴﺎزد ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺎی ﯾﮏ آﺟﺮ را در ﯾﮏ ﮔﻮﺷﮥ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ آن رﺧﻨﻪای‬
‫اﯾﺠﺎد ﺷﻮد و ﺧﺎﻧﮥ را ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻧﺸﺎن دھﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﺮدم ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﯿﺪن ﺑﺪور آن‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و از زﯾﺒﺎﺋﯽ و ﻗﺸﻨﮕﯽ آن ﺗﻌﺠﺐ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا در اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﯾﺒﺎ‬
‫و ﻣﺤﮑﻢ ھﻤﺎن آﺟﺮ ﮔﺬارده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ھﻤﺎن آﺟﺮ ﮔﺬارده ﺷﺪه و ﺗﻤﺎم ﺷﻮد و‬
‫ﻋﯿﺐ از آن رﻓﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮج ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ھﻤﺎن آﺟﺮ ﮔﻮﺷﮥ ﺧﺎﻧﻪام ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪام ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﺒﻮت ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﻦ ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺳﺎﻟﺖ اﻧﺒﯿﺎء را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫درود و رﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان ﺑﺮ روان ﭘﺎﮐﺶ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﺘﺎرﮔﺎن آﺳﻤﺎن ﺑﺎد‪.‬‬
‫راھﻨﻤﺎﺋﯽھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﺮﺑﯽ‪:‬‬
‫‪ -۱‬ﻣﺮﺑﯽ ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ را ﺑﺨﻮان ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲‬ﺷﺮح ﺣﺪث را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮان و ﻧﮑﺎت ﻻزم را ﺷﺮح ده‪.‬‬
‫‪ -۳‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺜﻞزدن ﺑﺮای ﺑﮫﺘﺮ ﻓﮫﻤﺎﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺒﻮت ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫درسﻫﺎی روزاﻧﻪ‬ ‫‪٥٦٨‬‬

‫‪ -۵‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺗﺬﮐﺮ ده‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد اﻧﺒﯿﺎء ﺑﻪ ﺻﺪوﺑﯿﺴﺖ و ﭼﮫﺎر ھﺰار )‪ (۱۲۴۰۰‬ﻧﻔﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد رﺳﻮﻻن ﺳﯿﺼﺪ و ﭼﮫﺎرده ﻧﻔﺮ )‪ (۳۱۴‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﺸﻦ ﺑﻔﮫﻤﺎن‪ :‬ﮐﻪ ‪ ۲۵‬ﻧﻔﺮ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﻢﺷﺎن در ﻗﺮآن ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫َ ۡ َ ُ َّ ُ َ ٓ َ َ ۡ َ َ ٓ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻦﺷﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ھﯿﺠﺪه ﻧﻔﺮ )‪ (۱۸‬از اﯾﺸﺎن در آﯾﻪ ﴿وت ِلك حجتنا ءا�ي�ٰها‬
‫ۡ َٰ َ َ َٰ َ‬
‫� ق ۡو ِمهِ﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم‪» .[۸۳ :‬اﯾﻦ ﺣﺠﺖ و ﺑﺮھﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺮاھﯿﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫إِب�هِيم‬
‫ﻗﻮﻣﺶ ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ«‪ .‬در )ﺳﻮره اﻧﻌﺎم از آﯾﻪ‪ (۸۶ - ۸۳ :‬ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺎﻗﯽﺷﺎن در‬
‫ﺟﺎھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺮآن ﯾﺎد ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﺸﺎن ﺣﻀﺮت آدم و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﺑﺮاھﯿﻢ‪ ،‬ھﻮد‪،‬‬
‫ﺻﺎﻟﺢ و ﺷﻌﯿﺐ و ﺣﻀﺮت ذواﻟﮑﻔﻞ † ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‬

‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎری ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺧﺪا را ﺛﻨﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﭘﺮی آﺳﻤﺎنھﺎ و زﻣﯿﻦ و ﭘﺮی آﻧﭽﻪ او ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﺮای اوﺳﺖ و ﺷﮑﺮ و ﺳﭙﺎس از ﺗﻪ دل ﻣﺮا اوراﺳﺖ‪ ،‬اوﺳﺖ ﺳﺘﻮده و ﺑﺰرﮔﻮار‪.‬‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺘﺎب ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻨﻤﺎزان دﻟﺴﻮز و ﻣﺨﻠﺺ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻋﺮض‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﺧﻮت و ﺑﺮادری اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮ ﻧﯿﮑﯽ و ﺗﻘﻮی ﯾﺎری‬
‫َََ َُ ْ ََ ۡ ّ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و از ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺑﺎزدارﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬و�عاونوا � ٱل ِ�ِ‬
‫�ٱۡ ۡ ۡ ۡ‬
‫�ث ِم َوٱل ُعد َ� ٰ ِن﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ .[۲ :‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪» :‬ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮ ﻧﯿﮑﻮﺋﯽ و‬
‫َ َّ ۡ َ ٰ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ‬
‫وٱ�قوىۖ و� �عاونوا‬
‫ِ‬
‫ْ‬
‫ﺗﻘﻮی ﯾﺎری دھﯿﺪ و ﺑﺮ ﮔﻨﺎه و ﺗﺠﺎوز ﯾﺎری ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪َ ﴿ .‬وٱ َّ� ُقوا ٱ َّ َ‬
‫�﴾ »و از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ او‬
‫ﺳﺨﺖ ﻋﺬاﺑﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ اﺋﻤﮥ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ درسھﺎی ﯾﻮﻣﯿﻪ را ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺮده‪ ،‬ﯾﮏ روز آﯾﺘﯽ و روز دﯾﮕﺮ ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺑﺮای اھﻞ ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ﻓﮫﻢ اﯾﻦ درسھﺎ ﺳﻔﺎرش ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻋﺎدت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دلھﺎﯾﺸﺎن روﺷﻦ‬
‫ﺷﺪه و ﻧﻔﺲھﺎیﺷﺎن ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد و اھﻞ ﺧﯿﺮ و ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ھﯿﺌﺘﯽ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮی ﻣﺮﮐﺐ از اﻣﺎم و ﻣﺆذن و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﻣﻌﺘﻤﺪﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده و‬
‫ﺻﻨﺪوق ﺧﯿﺮﯾﻪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﻨﻨﺪ و از اھﻞ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻗﺎت و‬
‫زﮐﻮات ﺧﻮد ﺻﻨﺪوق را ﯾﺎری ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻓﻘﺮاء ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﺗﻔﻘﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﺎﺟﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﺑﺮآورده ﺷﺪه و ﻗﻮت ﮐﻔﺎف ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ‬
‫ﻗﻮت آل ﻣﺤﻤﺪ را ﮐﻔﺎف و ﺳﺮﺑﺴﺮ ﺑﮕﺮدان ﻧﻪ زﯾﺎد و ﻧﻪ ﮐﻢ«‪.‬‬
 ‫ﺣﺞ ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﯿﻮن‬ ‫‪٥٧٠‬‬

‫و اﮔﺮ ﺑﻮدﺟﮥ ﺻﻨﺪوق از ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان آن ﻣﺤﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﻘﺮاء ﺟﺎھﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن ﺗﻌﺎون و ھﻤﯿﺎری ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ رواﺑﻂ ﺑﺮادری و اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ زﻣﯿﻨﮥ اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺷﺪه و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺣﺮف ﺷﻨﻮاﺋﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اھﻞ ﻗﺮﯾﻪ ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻪای اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ رﺣﻤﺖ و ﻣﻐﻔﺮت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺣﺎلﺷﺎن ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت و ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﺎﺋﻞ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ھﻤﺎن ھﺪف‬
‫ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ُﺻﻠﺤﺎ و ﻋﻠﻤﺎء اﯾﻦ اﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ﻣﺎ و ھﻤﮥ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ و ﻣﺆﻣﻨﺎت را ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ھﺪف ﻣﻘﺪس ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﺑﺪار‪.‬‬
‫در ﺻﺒﺢ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ۲۹‬ﺟﻤﺎدی اﻵﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ۱۴۱۲‬در روﺿﮥ ﺷﺮﯾﻔﮥ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ج‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺆﻟﻔﺶ دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ج‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮐﺎری ﺧﻮب اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ ﭘﺎداش آن را ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﭼﯿﺰی ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫و درود ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن ﺧﺪا ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رﺣﻤﺖ و آل و اﺻﺤﺎﺑﺶ و ﺳﻼم و ﺑﺮ ھﻤﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و‬
‫ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﺮای ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺎﻟﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬
‫در ﻋﺼﺮ روز ﭼﮫﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ ۲۳‬ﺷﻮال ‪ ۱۴۱۶‬ھﺠﺮی ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ ۱۳۷۴ / ۱۲ / ۲۳‬ھﺠﺮی‬
‫ﺷﻤﺴﯽ از ﺗﺮﺟﻤﮥ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻓﺮاﻏﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ ،‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﮐﻪ اﺧﻼص در‬
‫ﻗﻮل و ﻋﻤﻞ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ را از زﻣﺮۀ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪھﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ ْ‬
‫»ﺑِﻔﻀ ِﻠ ِﻪ َو� َﺮ ِﻣ ِﻪ«‬
‫ﺳﻌﯿﺪ اﻟﻔﺎﺿﻠﯽ‬