ARALING PANLIPUNAN 9-EKONOMIKS ALOKASYON- Ito ay tumutukoy sa mekanismo ng pamamahagi o
1st Quarter Hand-outs / Reviewer distribusyon ng mga likas na yaman, yamang tao at ang yamang
MODYUL 1. KAHALAGAHAN AT KAHULUGAN NG
EKONOMIKS
Ang salitang ekonomiya ay nagmula sa salitang GRIYEGO na
OIKONOMIA na nagmula naman sa dalawang salita na OIKOS
na nangangahulugang bahay at NOMOS na nangangahulugan
na pamamahala (VILLORIA,2000)
 Ang salitang OIKONOMIA ay maari ring mangahulugang
pamamahala sa negosyo.
MAHALAGANG KONSEPTO NG EKONOMIYA
1. Trade –off ay ang pagpili o pagsasakrispisyo ng isang
bagaykapalit ng ibang bagay.Mahalaga ang trade-off sapagkat sa
pamamgitan nito ay maaring masuri ang mga pagpipilian sa
pagbuo ng pinakamainam na pasya.Halimbawa: mag-aaral ka ba
o maglalaro?
2. Opportunity Cost- ay tumutukoy sa halaga ng bagay o ng
best alternative na handing ipagpalit sa bawat paggawa ng
desisyon (Case,Fair at Oster,2012)
3. Marginal Thinking ibig sabihin nito ay sinusuri ng isang
indibidwal ang karagdagang halaga, maging ito man ay gastos
pakinabang na makukuha mula sa gagawing desisyon.
4. Incentives- ito ay reward na nakukuha kapalit ang tamang
desisyon ng ginawa o ang pagpili sa bagay na mas higit na
kapaki-pakinabang.Hal: dagdag allowance dahil sa nakuhang
mataas na marka.
5. Produksiyon - Ito ay ang proseso ng paggawa o pagbuo ng
mga produkto o serbisyo na siyang tutugon sa mga
pangangailangan ng tao.
EKONOMIKS- ito ay isang makaagham na pag-aaral ng
paggamit ng limitadong pinagkukunang yaman upang matugunan
ang walang katapusang pangangailangan ng tao.
 Ang pokus o diwa sa pag-aaral ng ekonomiks ay kung
paano tutugunan ang mga suliranin at pangangailangan ng
mga tao sa lipunan,kaya’t ito’y nainilang sa agham
panlipunan.
 Magagamit ang kaalaman sa ekonomiks ay makakatulong
sa pagbuo ng matalinong desisyon.
 Napakahalaga ng pag-aaral ng eonomiks dahil nakatutulong
sa pamamahala ng desisyon.
KAHALAGAHAN NG EKONOMIKS
 mahalagang pag-aralan ang ekonomiks sapagkat
makatutulong ito sa mabuting pamamahala at pagbuo ng
matalinong pagdedesisyon.
KAKAPUSAN o scarcity- Isa itong batayang katotohanan ng
ekonomiya kung saan ang lahat ng mga kalakal na
pangkabuhayan ay limitado.
 Umiiral dahil limitado ang pinagkukunang-yaman at walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao.
 May kakapusan dahil limitado lamang ang pinagkukunang
yaman.
 Nakakaranas ng kakapusan ang tao dahil sa walang
hanggang pangangailangan.
 Upang matugunan ang suliranin sa kakapusan at
kakulangan, ang tao ay dapat na marunong magkonserba.
KAKULANGAN o shortage-Kakulangan ang tawag sa suliraning
palipunan dahil ang pangyayari ay panandalian lamang.
 Nagaganap kung may pansamantalang pagkukulang sa
supply ng isang produkto.
Kakulangan- ito ay likas na kaganapan sa pinagkukunang-
yaman.
pisikal sa iba’t ibang pagamita upang masagot ang suliraning
pang ekonomiya.
 Tumutukoy sa tamang pagbabaha-bahagi ng mga
limitadong pinagkukunang-yaman upang tumugon sa
nagpapaligsahang gusto o kailangan ng mga tao.
 Ang alokasyon ang sistema ng pamamahagi.
MODYUL 2. SISTEMANG PANG-EKONOMIYA
Sistemang Pang-ekonomiya - ay tumutukoy sa isang institusyunal
na kaayusan at paraan upang maisaayos ang paraan ng
produksiyon, pagmamay-ari at paglinang ng pinagkukunang-
yaman at pamamahala ng gawaing pang ekonomiko ng isang
lipunan.
Ang sistemang Pang-ekonomiya ay sumasagot sa apat (4) na
tanong:
1. Ano-anong produkto at serbisyo ang gagawin?
2. Paano gagawin ang naturang produkto at serbisyo?
3. Para kanino ang gagawing produkto at serbisyo?
4. Gaano karami ang gagawing produkto o serbisyo?
Iba-t-ibang Sistemang Pang-ekonomiya
1. Traditional Economy - anumang produkto na kanilang
malilikha ay ipamamahagi ayon sa kanilang pangangailangan at
kung sino pang dapat gumamit. Ginagamit na basehan ang
paniniwala, kultura at nakagawian.
2. Market Economy – ang kalahok–konsyumer at prodyuser, ay
kumikilos alinsunod sa pansariling interes na makakuha ng
malaking pakinabang.
 dito may kalayaan ang bawat tao na pumasok sa
mekanismo ng pamilihan at hindi nanghihimasok ang
pamahalaan sa aktibidad ng ekonomiya.
3. Command Economy - nasa komprehensibong control at
regulasyon ng pamahalaan ang planong nauukol sa pagsulong
ng ekonomiya.
 tanging estado o pamahalahan ang nagdidikta ng patakaran
sa kalakalan, alinsunod sa planong nauukol sa pagsusulong ng
ekonomiya.
 mga gawaing pang ekonomiya ay sentralisado o nasa
kamay lamang ng pamahalaan.
4. Mixed Economy -ay nagpapahintulot sa mga pribadong
pagpapasya ng pribadong kompanya at indibidwal ngunit
karamihan pa rin sa mga desisyong pang-ekonomiya ay
ginagabayan ng pamahalaan.
 kinapapalooban ng elementong pamilihan at pinag-utos na
ekonomiya.
MODYUL 3. SALIK NG PRODUKSIYON
Produksiyon - tumutukoy sa isang proseso ng pagpapalit anyo ng
isang produkto sa pamamagitan ng pinagsama-samang salik nito.
 Ang mga salik na ginagamit sa pagbuo ng produkto ay
tinatawag na input
Input- ay ang mga bagay na kailangan natin para makabuo ng
produkto.
Output - tawag sa nabuong produkto.
Hal.
Input - Harina, itlog, margarine etc., Output - Tinapay
DALAWANG URI NG INPUT
1. Fixed Input - salik ng produksyon na hindi nagbabago o hindi
kayang baguhin sa ikli ng panahon na ginagamit sa pagprodyus.
2. Variable Input - bagay na nagbabago o madaling baguhin.
MGA SALIK NG PRODUKSIYON
1. Lupa
 tumutukoy sa lahat ng yamang likas na matatagpuan sa
ibabaw at ilalim nito.
 Kaugnay nito ang nagmamay-ari ng lupa ay maaring kumita
sa pamamagitan ng upa o renta kapag ito ay pinagamit.
 ang lupa ay fixed o hindi nadaragdagan.
2. Paggawa
 pinakamahalagang salik ng produksiyon.
 ang lakas paggawa ay binubuo ng ng lakas, talino,
kakayahan at abilidad na gawin o iproseso ang mga
sangkap para magkaroon ng transpormasyon ang mga ito.
 Tinatawag na sahod o suweldo ang kabayaran ng mga
manggagawa sa paglikha ng mga produkto at serbisyo.
 Fixed Input
Dalawang uri ng lakas Paggawa:
A. White collar job - manggagawa may kakayahang mental.
Hal. Doctor, Engineer at Guro.
B. Blue collar job - manggagawang may kakayahang pisikal.
Hal. drayber, magsasaka, hardinero, tindero etc.
3. Kapital - gawang tao na ginagamit sa paggawa ng produkto at
serbisyo.
 Maaring maiugnay sa salapi at iba pang mga
imprastraktura,gaya ng mga makinarya, gusali, at iba pang
mga kagamitan na kailagan ng isang mangagawa sa
pagbuo ng mga produkto.
 ang kapital ay isa sa mga salik na mahalaga para matamo
ang pagsulong ng isang ekonomiya (Edward F.Denison)
 Interes ang tawag sa kabayaran ng paggamit ng kapital.
 Ang kapital ay Variable Input.
4. Entrepreneurship - tumutukoy ito sa kakayahan at kagustuhan
ng tao na magsimula ng negosyo.
 Entrepreneur ang sinasabing taga pag-ugnay ng tatlong
naunang mga salik upang makabuo ng isang produkto at
serbisyo.
 Tinatawag na tubo o profit ang kabayaran sa kita ng isang
entrepreneur.
 Ang Entrepreneurship ay isang Variable Input.
 Ang matalinong mamimili ay mapanuri.
 Ang paghahanap at pagkukumpara ng isang mamimili ay
bahagi ng kanyang karapatang pumili.
Mga halimbawa ng kagustuhan at pangangailangan:
KAGUSTUHAN PANGANGAILANGAN
*Maglaro ng online games *Uminom ng tubig pagkakain
*Pumunta sa party
 Mga bagay na dapat mayroon ang tao para mabuhay-
pangangailangan.
 Mga bagay na nagdudulot lamang ng kaginhawahan sa tao-
kagustuhan
MODYUL 4. SALIK NG PAGKONSUMO
PAGKONSUMO- tumutukoy sa pagbili at paggamit ng mga
produkto o serbisyo upang tugunan ang ating mga
pangangailangan at kagustuhan.
 ito ay bahagi ng buhay ng tao simula nang kaniyang
pagsilang sa mundo. Ang napakaraming pangangailangan
at kagustuhan ng tao ang dahilan kung bakit may
pagkonsumo.
Konsyumer - ang tawag sa mga taong gumagamit o bumibili ng
mga produkto o serbisyo.
Mga Salik na Nakakaapekto sa Pagkonsumo
1. Pagbabago ng presyo- may pagkakataon na nagiging
motibasyon ang presyo ng produkto o serbisyo sa
pagkonsumong isang tao.
↑ Presyo = ↓ Pagkonsumo
↓ Presyo = ↑ Pagkonsumo
2. Kita- nagdidikta rin ang kita sa paraan ng pagkonsumo ng
isang tao. Ayon kay John Maynard Keynes,isang british
economist sa kanayang aklat na “The General Theory of
Employment,Interest and Money” na inilathala noong 1936.
 Malaki ang kaugnayan ng kita ng tao sa kaniyang
pagkonsumo,habang lumalaki ang kita ng tao ay lumalaki
rin ang kanyang kakayahang konsumo ng mga produkto at
serbisyo.
↑ kita = ↑ Pagkonsumo
↓ kita = ↓ Pagkonsumo
3. Panahon/Inaasahan -ang mga inaasahang mangyayari sa
hinaharap ay nakaapekto sa pagkonsumo sa kasalukuyan.
Hal. Kung inaasahan ng mga tao magkakaroon ng kakulangan sa
suplay ng produkto dahil sa kalamidad at maging banta ng
kaguluhan sa isang lugar,tataas ang pagkonsumo nito sa
kasalukuyang panahon bilang paghahanda sa hinaharap.
4. Pagkakautang- kapag maraming utang kailangang bayaran
ang isang tao , maaring maglaan siya ng bahagi ng kaniyang
salapi upang ipambayad dito.
 Ito ay nagdudulot ng pagbaba sa kaniyang pagkonsumo
dahil nababawasan ang kaniyang kakayahang makabili ng
produkto o serbisyo.
↑ Utang = ↓ Pagkonsumo
↓ Utang = ↑ Pagkonsumo
5. Demonstration Effect- madaling maimpluwensiyahan ang mga
tao ng mga anunsiyo sa radyo,telebisyon,pahayagan at maging
sa internet at iba pang social media sites.
 Ginagaya ng tao ang kanilang nakikita , naririnig at
napapanuod sa iba’t ibang uri ng media kaya naman
tumataas ang pagkonsumo dahil sa nasabing salik.
MODYUL 5 .Karapatan at Tungkulin ng Mamimili
Kagawaran ng kalakalan at industriya (DTI o Department of
Trade and Industry) - ahensya ng pamahalaan na nangangalaga
ng mga mamimili, mga negosyo at negosyante.
Walong Karapatan ng Mamimili
1. Karapatan na magkaroon ng pangunahing pangangailangan.
 Ang pagkakaroon ng sapat na suplay at tamang presyo sa
mga produkto ay karapatan ng bawat mamimili.
 Dapat na isaalang-alang ng pamahalaan ang kakayahan ng
mamimili sa pag-abot sa presyo at maging ang suplay nito
sa merkado lalo na sa mga pangunahing pangangailangan.
2. Karapatan sa kaligtasan.
 Ang pagbibigay ng tamang impormasyon sa mamimili
hinggil sa produkto o sangkap nito ay isang karapatan.
3. Karapatan sa patalastasan.
 Ang pagkakaroon ng lubusang kaalaman hinggil sa
produkto o serbisyong bibilhin ay kailangan upang
maiwasan na madaya o mapagsamantalahan.
4. Karapatan sa pagpili.
 Nasa desisyon ng mamimili ang pagbili sa produkto o
serbisyo.
 Walang sinuman ang maaaring pumilit sa iyo na bilhin ang
produktong hindi mo gusto.
5. Karapatang dinggin.
 Kailangang isaalang-alang ng gobyerno ang mga mamimili
sa paggawa ng mga patakaran.
6. Karapatang bayaran at tumbasan ang anumang kapinsalaan.
 Ang isang depektibong produktong nabili ay dapat palitan o
bayaran.
7. Karapatan sa pagtuturo tungkol sa pagiging matalinong
mamimili.
 Sa pagaaral ng ekonomiks lalawak ang iyong kaalaman at
matututunan mo ang iyong mga karapatan at
maipagtatanggol ito.
8. Karapatan sa malinis na kapaligiran.
 Upang masiguro ang kaligtasan ng mga mamimili,
kinakailangan ng inspeksyon pagdating sa sanitasyon ng
mga pamilihan.
Mga Tungkulin ng mga Mamimili
1. Mapanuring kamalayan – tungkulin ng bawat mamimili na
maging alerto at mapanuri sa lahat ng produktong kanyang
binibili. Tungkulin mo sa iyong sarili na hindi madaya sa lahat ng
pagkakataon.
2. Pagkilos – ang pagsasawalang-kibo ay hindi nakakatulong
upang labanan ang pagsasamantala ng mga mandarayang
mangangalakal. Kailangan ng pagkilos at
pagbabantay upang maipaabot sa ating gobyerno at komunidad
na hindi natutulog ang matalinong mamimili.
3. Pagmamalasakit na panlipunan – maging kabahagi sa
pagpapaunlad ng mga lokal na industriya. Lalo na sa panahon na
ito ng pandemya na marami sa ating mga kababayan ang
nawalan ang hanapbuhay at nagsarang mga negosyo. Sa
pagtangkilik natin sa mga lokal na produkto ay makakatulong
tayo upang sumiglang muli ang ating ekonomiya.
4. Kamalayan sa kapaligiran – tungkulin natin ang pangangalaga
sa ating mga likas na yaman na siyang pinagkukunan ng mga
hilaw na sangkap para sa paggawa ng produkto. Nakasalalay sa
atin ang kinabukasan na masilayan at
mapakinabangan din ng susunod na henerasyon ang mga
yamang ito.
6. Pagkakaisa – ang pagtatatag ng samahan ay isang pwersang
magtataguyod sa atin upang mapangalagaan natin ang ating mga
karapatan bilang mamimili.

GOODLUCK! Magreview mabuti!

- Ma’am Korina :)