Konkorilife 98 Kharej

‫‪221‬‬
‫‪A‬‬
‫خارج از کشور‬
‫آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ ‪1398‬‬
‫آزمون اختصاصی ـ دفترچه ‪1‬‬
‫مالحظات‬ ‫زمان پاسخگویی‬ ‫تا شماره‬ ‫از شماره‬ ‫تعداد سوال‬ ‫مواد امتحانی‬ ‫ردیف‬
‫‪ 45‬سوال‬
‫‪ 45‬دقیقه‬ ‫‪45‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪45‬‬ ‫زیست شناسی‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 45‬دقیقه‬
‫کدام گزینه‪ ،‬برای تکمیل عبارت مقابل مناسب است؟ «یکی از شرایط ‪ ................‬گیاه است‪».‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ )1‬افزایش خروج قطرات آب از انتها یا لبۀ برگها‪ ،‬افزایش مقدار فشار ریشهای‬
‫‪ )2‬حرکت آب و امالح در آوندهای چوبی‪ ،‬فقدان مکش ناشی از سطح بخشهای هوایی‬
‫‪ )3‬بستهشدن روزنههای هوایی‪ ،‬جذب آب به دنبال تجمع مواد محلول در یاختههای نگهبان روزنۀ‬
‫‪ )4‬کاهش خروج آب از منفذ بین یاختههای نگهبان روزنههای هوایی‪ ،‬کاهش بخار آب در هوای اطراف‬
‫کدام مورد‪ ،‬فقط دربارۀ بسیاری از ماهیچههای اسکلتی بدن انسان درست است؟‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ )1‬انرژی الزم برای انقباض آنها‪ ،‬فقط از سوختن کرآتین فسفات به دست میآید‪.‬‬
‫‪ )2‬هر یاختۀ آنها‪ ،‬از به هم پیوستن چند یاخته در دوران جنینی ایجاد شده است‪.‬‬
‫‪ )3‬با کمک ماهیچۀ متقابل خود‪ ،‬به صورت جفت باعث حرکت اندامها میشوند‪.‬‬
‫‪ ) 4‬به دنبال اتصال نوعی ناقل عصبی به گیرندۀ درون تار‪ ،‬یک موج تحریکی در طول غشای آن ایجاد میشود‪.‬‬
‫کدام عبارت در ارتباط با پاسخ گیاهان به محیط صحیح است؟‬ ‫‪-3‬‬

‫‪ )1‬بعضی گیاهان در فصلی خاص و بعضی در همۀ فصلها گل میدهند‪.‬‬
‫‪ )2‬به علت رشد بیشتر یاختهها در محل تماس‪ ،‬ساقۀ درخت مو به دور پایه میپیچد‪.‬‬
‫‪ )3‬همۀ گیاهان در پاسخ به زخم‪ ،‬ترکیباتی ترشح میکنند که در محافظت از آنها نقش دارند‪.‬‬
‫‪ )4‬ساقۀ همۀ انواع درختان دارای زمینگرایی منفی و همۀ ریشهها دارای زمینگرایی مثبت هستند‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در مورد یوکاریوتها‪ ،‬صادق است؟‬ ‫‪-4‬‬

‫‪ )1‬رنا (‪)RNA‬ی پیک فقط در حین رونویسی دستخوش تغییراتی میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬سمتی از رنا (‪)RNA‬ی پیک که زودتر ساخته شده‪ ،‬دیرتر ترجمه میگردد‪.‬‬
‫‪ )3‬اولین آمینواسید در انتهای کربوکسیل همۀ پلیپپتیدهای تازه ساختهشده‪ ،‬متیونین است‪.‬‬
‫‪ )4‬در یک مولکول دنا (‪ ،)DNA‬رشتۀ مورد رونویسی میتواند از یک ژن به ژن دیگر تغییر نماید‪.‬‬
‫دو گروه مهم باکتریهای همزیست با گیاهان برخالف قارچهای همزیست با ریشۀ گیاهان دانهدار چه مشخصهای دارند؟‬ ‫‪-5‬‬
‫‪ )1‬با کمک انرژی نور خورشید‪ ،‬مادۀ آلی میسازند‪.‬‬
‫‪ )2‬برای گیاهان‪ ،‬مواد معدنی و فسفات فراهم میکنند‪.‬‬
‫‪ )3‬مواد آلی را از اندامهای غیرهوایی گیاهان دریافت میکنند‪.‬‬
‫‪ )4‬نیتروژن جوّ را به نیتروژن قابل استفادۀ گیاهان تبدیل میکنند‪.‬‬
‫در انسان‪ ،‬همۀ یاختههایی که در مراحل تخمک زایی و با تقسیم نامساوی سیتوپالسم به وجود میآیند و در رشد و نمو‬ ‫‪-6‬‬
‫جنین فاقد نقشاند‪ ،‬از نظر ‪ ...............‬با یکدیگر تفاوت و از نظر ‪ ...............‬به یکدیگر شباهت دارند‪.‬‬
‫‪ )1‬مقدار دنای (‪)DNA‬ی هسته ـ داشتن فامتن (کروموزوم)های همتا‬
‫‪ )2‬تعداد فامتن (کروموزوم)های هسته ـ تعداد میانک (سانتریول)ها‬
‫‪ )3‬عدد کروموزومی ـ تعداد فامینک (کروماتید)های هسته‬
‫‪ )4‬محل به وجود آمدن ـ تعداد سانترومرهای هسته‬
‫کدام عبارت‪ ،‬نادرست است؟‬ ‫‪-7‬‬

‫‪ )1‬اندکی از جهشها‪ ،‬تأثیری فوری بر رخنمود (فنوتیپ) دارند‪.‬‬
‫‪ )2‬انتخاب طبیعی‪ ،‬ضامن بقای همۀ زادههای فرد سازگار با محیط است‪.‬‬
‫‪ )3‬نوعی عامل تغییردهندۀ فراوانی دگره (الل)ها‪ ،‬خزانۀ ژنی جمعیت را غنیتر میسازد‪.‬‬
‫‪ )4‬فراوانی دگرهای (اللی) یک جمعیت‪ ،‬میتواند بر اثر رویدادهای تصادفی تغییر نماید‪.‬‬
‫‪107‬‬
‫‪1‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با سیستم ایمنی بدن انسان صحیح است؟‬ ‫‪-8‬‬
‫‪ )1‬همۀ لنفوسیتهای خاطره‪ ،‬میتوانند از دیوارۀ مویرگها عبور نمایند‪.‬‬
‫‪ )2‬همۀ عوامل بیماریزا به طور حتم‪ ،‬توسط بیگانهخوار (فاگوسیت)ها نابود میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬همۀ یاختههایی با توانایی تولید اینترفرون‪ ،‬فقط در دفاع غیراختصاصی بدن شرکت مینمایند‪.‬‬
‫‪ )4‬همۀ یاختههای ترشحکنندۀ پرفورین‪ ،‬میتوانند با شرکت در دومین خط دفاعی‪ ،‬بیگانهخواری را فعال کنند‪.‬‬
‫با قطع جوانۀ رأسی در ساقۀ یک گیاه جوان‪ ،‬مقدار نوعی هورمون گیاهی در جوانههای جانبی‪ ،‬افزایش و نوعی دیگر کاهش‬ ‫‪-9‬‬
‫مییابد‪ .‬در یک گیاه دارای جوانۀ رأسی ساقه‪ ،‬نقش این دو هورمون به ترتیب‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪ )1‬ریزش برگ ـ تأخیر در پیرشدن اندامهای هوایی‬
‫‪ )2‬ایجاد یاختههای جدید ـ تشکیل میوههای بدون دانه‬
‫‪ )3‬رشد طولی یاختهها ـ کاهش رشد گیاه در شرایط نامساعد‬
‫‪ )4‬تحریک ریشهزایی ـ بستن روزنههای هوایی در شرایط خشکی‬
‫کدام گزینه در ارتباط با زنجیرۀ انتقال الکترون موجود در غشای درونی راکیزۀ یک یاختۀ زندۀ پوششی بدن انسان نادرست‬ ‫‪-10‬‬
‫است؟‬
‫‪ )1‬انرژی الزم برای پمپکردن پروتونها از الکترونهای پرانرژی تأمین میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬یونهای اکسید در ترکیب با پروتونهای موجود در فضای درونی‪ ،‬مولکولهای آب را به وجود میآورند‪.‬‬
‫‪ )3‬تنها راه ورود پروتونها به بخش داخلی راکیزه (میتوکندری)‪ ،‬عبور از نوعی کانال پروتئینی است‪.‬‬
‫‪ )4‬هر ترکیب دریافتکنندۀ الکترون‪ ،‬یونهای ‪ H+‬را به فضای بین دو غشای راکیزه (میتوکندری) پمپ میکند‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪-11‬‬

‫‪ )1‬ژن مربوط به هر پروتئین مورد نیاز تنفس یاختهای‪ ،‬درون راکیزه (میتوکندری) یافت میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬هر جاندار آغازی برای انجام اولین مرحلۀ تنفس یاختهای‪ ،‬به انرژی فعالسازی نیاز دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬هر جاندار دارای رنگیزههای جذبکنندۀ نور‪ ،‬توانایی تولید اکسیژن را دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬هر یاختۀ زنده و فعالی میتواند ‪ ATP‬را به سه روش مختلف بسازد‪.‬‬
‫‪ -12‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ ریشۀ یک گیاه علفی دولپهای صادق نیست؟‬

‫‪ )1‬مرز بین پوست و استوانۀ آوندی قابل رؤیت است‪.‬‬
‫‪ )2‬دستههای آوندهای چوبی و آبکشی به صورت یک در میان قرار دارند‪.‬‬
‫‪ )3‬نوار کاسپاری در دیوارۀ جانبی یاختههای درون پوست (آندودرم) وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬یاختههای پارانشیمی در بخش مرکزی استوانۀ آوندی به وضوح دیده میشوند‪.‬‬
‫‪ -13‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ نوعی پردۀ جنینی که به دیوارۀ رحم مادر میچسبد‪ ،‬نادرست است؟‬
‫‪ )1‬تحت تأثیر نوعی پیک دوربرد قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪ )2‬در اختالط خون مادر و جنین نقش مؤثری دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬در دو طرف آن‪ ،‬مبادلۀ مواد میتواند صورت گیرد‪.‬‬
‫‪ )4‬به دنبال تغییر و تمایزِ بعضی از یاختههای بالستوسیست به وجود آمده است‪.‬‬
‫‪ -14‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ هر پادتن موجود در بدن انسان به طور حتم صحیح است؟‬
‫‪ )1‬برای اتصال به پادگن (آنتیژن) دو جایگاه دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬توسط یاختههای سازندۀ خود به خون وارد میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬توسط هر یک از یاختههای دفاع اختصاصی تولید میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬به دو مولکول پادگن (آنتیژن) غیریکسان متصل میگردد‪.‬‬
‫‪108‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -15‬با توجه به مراحل تکثیر جنسی در یک گیاه نهاندانه که گل های کامل دارد‪ ،‬چند مورد درست بیان شده است؟‬
‫الف ـ همۀ یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬پس از تشکیل به یکدیگر متصل باقی میمانند‪.‬‬
‫ب ـ بعضی یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬پس از تشکیل از نظر دیواره دستخوش تغییر میگردند‪.‬‬
‫ج ـ همۀ یاختههای تک الد (هاپلوئیدی)‪ ،‬در ابتدای تشکیل‪ ،‬تقسیم رشتمان (میتوز) انجام میدهند‪.‬‬
‫د ـ بعضی یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬در زمان تشکیل‪ ،‬توسط یاختههای دوالد (دیپلوئید)ی احاطه میشوند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ -16‬چند مورد‪ ،‬دربارۀ همۀ جاندارانی صادق است که در محیطهای متفاوت خشکی و آبی زندگی میکنند و انجام بخش عمدۀ‬
‫فتوسنتز را بر عهده دارند؟‬
‫الف ـ رناتن (ریبوزوم)ها‪ ،‬عمل ترجمه را قبل از پایان رونویسی آغاز میکنند‪.‬‬
‫ب ـ محصوالت اولیۀ رونویسی همۀ ژنها‪ ،‬پیشسازهای رنا (‪)RNA‬ی پیک هستند‪.‬‬
‫ج ـ با قرارگرفتن عوامل رونویسی در کنار هم‪ ،‬سرعت رونویسی افزایش مییابد‪.‬‬
‫د ـ پروتئینها میتوانند به طور همزمان و پشت سر هم توسط مجموعهای از رناتن (ریبوزوم)ها ساخته شوند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ -17‬در یک خانواده‪ ،‬پدر و مادری به ترتیب گروه خونی ‪ A‬و ‪ B‬را دارند و هر دو عالوه بر داشتن پروتئین ‪ D‬در غشای گویچههای‬
‫قرمز خود‪ ،‬میتوانند عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬را بسازند‪ .‬اگر پسر این خانواده‪ ،‬فاقد عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬باشد و نتواند‬
‫کربوهیدراتهای گروه خونی و نیز پروتئین ‪ D‬را بسازد؛ در این صورت‪ ،‬تولد کدام فرزند در این خانواده غیرممکن است؟‬
‫‪ )1‬دختری دارای عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬و دارای پروتئین ‪ D‬و فاقد هر دو نوع کربوهیدراتهای گروه خونی‬
‫‪ )2‬پسری دارای عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬و با توانایی تولید یک نوع کربوهیدرات گروه خونی و فاقد پروتئین ‪D‬‬
‫‪ )3‬پسری با اختالل در فرایند لختهشدن خون و دارای فقط یک نوع کربوهیدرات گروه خونی و فاقد پروتئین ‪D‬‬
‫‪ )4‬دختری با اختالل در فرایند لختهشدن خون و دارای هر دو نوع کربوهیدراتهای گروه خونی و دارای پروتئین ‪D‬‬
‫‪ -18‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل می کند؟ «در جاندارانی که عامل اصلی انتقال صفات وراثتی‪ ،‬به غشای‬
‫یاخته متصل ‪». ...............‬‬
‫‪ )1‬نیست‪ ،‬در هر فامتن (کروموزوم)‪ ،‬میتواند جایگاههای آغاز همانندسازی متعددی به وجود آید‪.‬‬
‫‪ )2‬است‪ ،‬در ساختار هر واحد تکرارشوندۀ دنا (‪)DNA‬ی آنها‪ ،‬پیوند فسفودیاستری وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬است‪ ،‬با جداشدن دو گروه فسفات از انتهای رشتۀ پلینوکلئوتیدی دنا (‪ ،)DNA‬نوکلئوتید جدید به آن اضافه میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬نیست‪ ،‬آنزیم دورکنندۀ دو رشتۀ دنا (‪ )DNA‬از یکدیگر‪ ،‬میتواند نوکلئوتیدها را براساس رابطۀ مکملی مقابل نوکلئوتیدهای‬
‫رشتۀ الگو قرار دهد‪.‬‬
‫‪ -19‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با انسان درست است؟‬

‫‪ )1‬همۀ یاختههای درونریز‪ ،‬به صورت پراکنده در اندامها یافت میشوند‪.‬‬
‫‪ )2‬همۀ پیکهای شیمیایی خون‪ ،‬از یاختههای غدد درونریز ترشح میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬همۀ پیکهای تولیدشده توسط یاختههای عصبی (نورونها)‪ ،‬از نوع کوتاهبُردند‪.‬‬
‫‪ )4‬همۀ یاختههای سازندۀ پیکهای شیمیایی‪ ،‬با روش مشابهی مولکولهای پیک را خارج میسازند‪.‬‬
‫‪109‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -20‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با شبکۀ عصبی لولۀ گوارش انسان صحیح است؟‬
‫‪ )1‬فقط میزان تحرک روده را تنظیم میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬فقط در الیۀ زیرمخاطی روده نفوذ مینماید‪.‬‬
‫‪ )3‬همواره همراه با دستگاه عصبی خودمختار فعالیت میکند‪.‬‬
‫‪ )4‬با اعصاب همحس (سمپاتیک) و پادهمحس (پاراسمپاتیک) ارتباط دارد‪.‬‬
‫‪ -21‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ آوند تشکیل شده از عناصر آوندی صدق میکند؟‬
‫‪ )1‬میانیاختۀ (سیتوپالسم) یاختههای آن کامالً از بین رفته است‪.‬‬
‫‪ )2‬در دیوارۀ عرضی یاختههای آن‪ ،‬صفحات آبکشی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬شیرۀ پرورده از طریق یاختههای آن جابهجا میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬ضخامت دیوارۀ یاختههای آن یکنواخت است‪.‬‬
‫‪ -22‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با ساختار انسولین نادرست است؟‬

‫‪ )1‬در انسولین غیرفعال‪ ،‬زنجیرۀ بلند پلیپپتیدی در بین دو زنجیرۀ کوتاه آن قرار دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬زنجیرۀ ‪ B‬نسبت به زنجیرۀ ‪ A‬به انتهای آمینی پیشانسولین نزدیکتر است‪.‬‬
‫‪ )3‬پیوند شیمیایی بین دو زنجیرۀ ‪ A‬و ‪ B‬فقط در پیشانسولین وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬تعداد آمینواسیدهای موجود در انسولین غیرفعال بیش از انسولین فعال است‪.‬‬
‫‪ -23‬کدام گزینه‪ ،‬برای کامل کردن عبارت مقابل مناسب است؟ «در یک یاختۀ پوششی زنده و فعال مری‪ ،‬الزم است تا محصول‬
‫نهایی قندکافت (گلیکولیز) ابتدا ‪». ...............‬‬
‫‪ )1‬در درون راکیزه (میتوکندری)‪ NAD+ ،‬بسازد‪.‬‬
‫‪ )2‬در راکیزه (میتوکندری)‪ CO2 ،‬از دست بدهد‪.‬‬
‫‪ )3‬در غشای درونی راکیزه (میتوکندری)‪ ،‬به کوآنزیم ‪ A‬متصل شود‪.‬‬
‫‪ )4‬در مادۀ زمینۀ میانیاخته (سیتوپالسم)‪ ،‬اکسایش بیشتری بیابد‪.‬‬
‫‪ -24‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل میکند؟ «رفتار دگرخواهی ‪». ...............‬‬
‫‪ )2‬به طور حتم مربوط به افرادی است که نازا هستند‪.‬‬ ‫‪ )1‬فقط به نفع سایر افراد گروه است‪.‬‬
‫‪ )3‬به طور حتم براساس انتخاب طبیعی برگزیده شده است‪ )4 .‬فقط در بین افرادی رخ میدهد که خویشاوند هم هستند‪.‬‬
‫‪ -25‬ک دام عبارت‪ ،‬در مورد بخشی از مغز انسان‪ ،‬که گرسنگی و خواب را تنظیم میکند‪ ،‬صحیح است؟‬
‫‪ )1‬در فعالیت شنوایی و بینایی و حرکت نقش اساسی دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬یکی از اجزای اسبک مغز (هیپوکامپ) محسوب میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬در مجاورت محل تقویت اطالعات حسی قرار دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬مرکز انعکاسهای عطسه و سرفه است‪.‬‬
‫‪ -26‬با توجه به اینکه صفت رنگ در نوعی ذرت دارای سه جایگاه ژنی است و هر کدام دو دگره (الل) دارند و دگرههای بارز‪ ،‬رنگ‬
‫قرمز و دگرههای نهفته‪ ،‬رنگ سفید را به وجود میآورند و رخنمود (فنوتیپ)های دو آستانۀ طیف یعنی قرمز و سفید به‬
‫ترتیب ژننمود ‪ AABBCC‬و ‪ aabbcc‬را دارند‪ ،‬بنابراین ذرتهایی که از آمیزش دو ذرت با ژننمود (ژنوتیپ) های‬
‫‪ AABBCC‬و ‪ aabbcc‬به وجود میآیند‪ ،‬از نظر رنگ به کدام ذرت شباهت بیشتری دارند؟‬
‫‪AABbCC )4‬‬ ‫‪AaBBCC )3‬‬ ‫‪AaBBcc )2‬‬ ‫‪AABBcc )1‬‬
‫‪110‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -27‬چند مورد‪ ،‬دربارۀ انشعابات سرخرگی که از محل عصب بینایی وارد کرۀ چشم انسان میشود‪ ،‬درست است؟‬
‫الف ـ در مجاورت سطح داخلی شبکیه قرار میگیرد‪.‬‬
‫ب ـ با مایعی شفاف و ژلهای در تماس است‪.‬‬
‫ج ـ ناحیۀ وسط بخش رنگین چشم را تغذیه میکند‪.‬‬
‫د ـ به یاختههای پردۀ شفاف جلوی چشم وارد میشود‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ -28‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ اولین پروتئینی که ساختار آن شناسایی شد‪ ،‬نادرست است؟‬
‫‪ )1‬بین بخشهایی از زنجیرۀ آن‪ ،‬پیوندهای هیدروژنی برقرار میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬ساختار نهایی آن با تشکیل بیش از یک نوع پیوند‪ ،‬تثبیت میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬هر یک از زنجیرههای پلیپپتیدی آن‪ ،‬به صورت یک زیرواحد تاخورده است‪.‬‬
‫‪ )4‬با تغییر یک آمینواسید‪ ،‬ممکن است ساختار و عملکرد آن به شدت تغییر یابد‪.‬‬
‫‪ -29‬در غدد جنسی یک فرد بالغ‪ ،‬یاختههایی که در طیِ فرایند زامهزایی (اسپرمزایی) از هم جدا میشوند‪ ،‬چه مشخصهای‬
‫دارند؟‬
‫‪ )1‬با تقسیم خود‪ ،‬یاختههای تکالد (هاپلوئید)ی را به وجود میآورند‪.‬‬
‫‪ )2‬برای هر صفت مستقل از جنس‪ ،‬یک دگره (الل) دارند‪.‬‬
‫‪ )3‬ابتدا به کمک بخشی از ساختار خود جابهجا میگردند‪.‬‬
‫‪ )4‬با ترشحات خود تمایز زامه (اسپرم)ها را باعث میشوند‪.‬‬
‫‪ -30‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ هر سامانۀ تبدیل انرژی در غشای تیالکوئید گیاه نرگس درست است؟‬
‫‪ )1‬مرکز واکنش آن‪ ،‬انرژی نور را میگیرد و به هر آنتن منتقل میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬در هر آنتن آن‪ ،‬فقط یک نوع رنگیزه و یک نوع پروتئین یافت میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬در مرکز واکنش آن‪ ،‬مولکولهای سبزینۀ (کلروفیل) ‪ ،a‬در بستری پروتئینی قرار دارند‪.‬‬
‫‪ )4‬با دریافت حداکثر جذب طول موجهای ‪ 700‬و ‪ 680‬نانومتر فعالیت خود را آغاز میکند‪.‬‬
‫‪ -31‬چند مورد‪ ،‬در ارتباط با مراحل انقباض در یک یاختۀ ماهیچۀ شکمی صحیح است؟‬
‫الف ـ در پی اتصال ناقلهای عصبی به گیرندههای درون تارچه‪ ،‬انقباض ماهیچه آغاز میشود‪.‬‬
‫ب ـ در نتیجۀ انجام حرکات پارویی‪ ،‬خطوط ‪ Z‬به سمت هم کشیده میشوند‪.‬‬
‫ج ـ با اتصال یک مولکول ‪ ATP‬به سر میوزین‪ ،‬اتصال سر میوزین با اکتین محکم میگردد‪.‬‬
‫د ـ در فرایند انقباض ماهیچه‪ ،‬زاویۀ بین سر و دم میوزین میتواند تغییر کند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ -32‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با ناهنجاریهای فامتنی (کروموزومی) در سطح وسیع و از نوع مضاعفشدگی‪ ،‬نادرست است؟‬
‫‪ )1‬از طریق کاریوتیپ قابل مشاهده و شناسایی است‪.‬‬
‫‪ )2‬در پی وقوع بعضی جهشهای جابهجایی رخ میدهد‪.‬‬
‫‪ )3‬باعث تغییر در تعداد فامتن (کروموزوم)های یاخته میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬میتواند منجر به تشکیل یاختههای جنسی غیرطبیعی گردد‪.‬‬
‫‪111‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -33‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل می کند؟ «در انسان‪ ،‬به منظور انجام هر نوع عمل ‪ ...............‬ماهیچه یا‬
‫ماهیچههای ‪». ...............‬‬
‫‪ )1‬بازدم ـ شکمی منقبض میشوند‪.‬‬
‫‪ )2‬دم ـ ناحیۀ گردن انقباض مییابند‪.‬‬
‫‪ )3‬دم ـ دیافراگم فقط نقش اصلی را بر عهده دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬بازدم ـ بین دندهای خارجی به حالت استراحت درمیآیند‪.‬‬
‫‪ -34‬در یک فرد بالغ‪ ،‬آهن آزاد شده از هموگلوبین‪ ،‬در داخل اندامی از بدن که خون لولۀ گوارش ابتدا به آن وارد میشود‪ ،‬ذخیره‬
‫میگردد‪ .‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ این اندام نادرست است؟‬
‫‪ )1‬در تولید و دفع کلسترول نقش دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬بر سرعت تولید یاختههای قرمز خون تأثیرگذار است‪.‬‬
‫‪ )3‬به کمک یاختههای خود‪ ،‬گویچههای قرمز را تولید میکند‪.‬‬
‫‪ )4‬فاصلۀ یاختههای بافت پوششی مویرگهای آن بسیار زیاد است‪.‬‬
‫‪ -35‬امروزه پژوهشگران میکوشند تا از نوعی رفتار جهت حفظ گونههای جانورانی که در معرض خطر انقراض قرار دارند‪ ،‬استفاده‬
‫کنند‪ .‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ این رفتار صدق میکند؟‬
‫‪ )1‬برخالف رفتار نقشپذیری‪ ،‬حاصل برهمکنش ژنها و اثرهای محیطی است‪.‬‬
‫‪ )2‬برخالف رفتار شرطیشدن فعال‪ ،‬در دورۀ حساسی از زندگی جانور رخ میدهد‪.‬‬
‫‪ )3‬همانند رفتار حل مسئله‪ ،‬براساس تجارب گذشته و موقعیت جدید برنامهریزی میگردد‪.‬‬
‫‪ )4‬همانند رفتار شرطیشدن کالسیک‪ ،‬فقط در پاسخ به محرکهای طبیعی بروز مینماید‪.‬‬
‫‪ -36‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل میکند؟ «در همۀ جانداران‪ ،‬هر رنا (‪)RNA‬یی که ‪ ...............‬دارد‪ ،‬فقط‬
‫‪». ...............‬‬
‫‪ )1‬در ساختار خود پیوندهای اشتراکی ـ از رونویسی یک ژن حاصل شده است‪.‬‬
‫‪ )2‬در ساختار خود رمزۀ (کدون) پایان ـ در درون هستۀ یاخته پیرایش میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬به رشتۀ پلیپپتیدی در حال ساخت اتصال ـ توسط یک رنابسپاراز (‪ RNA‬پلیمراز) ساخته شده است‪.‬‬
‫‪ )4‬به رشتۀ رمزگذار شباهت بسیار ـ از طریق رمزه (کدون)های خود با پادرمزه (آنتیکدون)ها ارتباط برقرار میکند‪.‬‬
‫‪ -37‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با کلیههای یک فرد سالم نادرست است؟‬

‫‪ )1‬با حضور نوعی ترکیب شیمیایی در خون‪ ،‬از حجم ادرار واردشده به مثانه کاسته میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬انشعابات سرخرگ وابران در اطراف لولههای پیچخوردۀ گردیزه (نفرون) یافت میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬به محض ورود مواد به اولین بخش گردیزه (نفرون)‪ ،‬فرایند بازجذب آغاز میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬نوعی ترشح درونریز به طور حتم بر دو مرحله از مراحل تشکیل ادرار تأثیرگذار است‪.‬‬
‫‪ -38‬در باکتری اشرشیا کُالی‪ ،‬به دنبال پیوستن فعالکننده به توالی خاصی از دنا (‪ )DNA‬کدام اتفاق رخ میدهد؟‬
‫‪ )1‬اتصال مالتوز به نوعی پروتئین قطع میگردد‪.‬‬
‫‪ )2‬ژنهای مربوط به سنتز مالتوز رونویسی میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬اولین نوکلئوتید مناسب توسط رنابسپاراز (‪RNA‬پلیمراز) رونویسی میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬رنابسپاراز (‪RNA‬پلیمراز) به کمک عوامل رونویسی‪ ،‬راهانداز را شناسایی میکند‪.‬‬
‫‪112‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -39‬مطابق با شکل روبهرو‪ ،‬کدام عبارت نادرست است؟‬
‫‪ )1‬بخش ‪ 2‬همانند بخش ‪ ،1‬رشتههای پروتئینی دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬بخش ‪ 4‬برخالف بخش ‪ ،3‬با رشتههای عصبی در ارتباط است‪.‬‬
‫‪ )3‬بخش ‪ 3‬برخالف بخش ‪ ،2‬واجد ساختاری با صفحات بینابینی است‪.‬‬
‫‪ )4‬بخش ‪ 1‬همانند بخش ‪ ،4‬یاختههایی با فضاهای بین یاختهای اندک دارد‪.‬‬
‫‪ -40‬در انسان‪ ،‬به منظور جذب مولکولهای حاصل از گوارش لیپیدها از غشای یاختۀ پوششی پرز روده و در نهایت ورود آنها‬
‫به خون‪ ،‬به طور حتم الزم است تا ‪. ...............‬‬
‫‪ )1‬این مولکولها وارد مجرای لنفی سمت چپ بدن شوند‪.‬‬
‫‪ )2‬عامل داخلی به میزان زیادی وجود داشته باشد‪.‬‬
‫‪ )3‬در بافت چربی از آنها ‪ HDL‬ساخته شود‪.‬‬
‫‪ )4‬وارد خون مویرگهای پرز روده شوند‪.‬‬
‫‪ -41‬نوعی یاختۀ بیگانهخوار در مرحلۀ دوم التهاب‪ ،‬پیک شیمیایی رها میکند‪ .‬به طور معمول‪ ،‬این یاخته همانند یاختۀ دارینهای‬
‫(دندریتی) ‪. ..............‬‬
‫‪ )1‬در بخشهای مرتبط با محیط بیرون بدن به فراوانی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬در گشادکردن رگها و افزایش نفوذپذیری آنها فاقد نقش است‪.‬‬
‫‪ )3‬جزء نیروهای واکنش سریع دفاع غیراختصاصی بدن به حساب میآید‪.‬‬
‫‪ )4‬همواره با عبور از دیوارۀ مویرگها‪ ،‬با میکروب های خون مبارزه مینماید‪.‬‬
‫‪ -42‬در گیاهانی که روزنهها به طور معمول در هنگام شب باز میشوند‪ ،‬کدام مورد صحیح است؟‬
‫‪ )1‬برخالف گیاهان ‪ ، C3‬در شرایطی وضعیت برای نقش اکسیژنازی آنزیم روبیسکو مساعد میگردد‪.‬‬
‫‪ )2‬همانند گیاهان ‪ ، C3‬دو مرحله از تثبیت کربن را در یک زمان مشابه به انجام میرسانند‪.‬‬
‫‪ )3‬همانند گیاهان ‪ ، C4‬فقط در صورت بستهبودن روزنهها‪ ،‬کربن را تثبیت میکنند‪.‬‬
‫‪ )4‬برخالف گیاهان ‪ ، C4‬فرایند تثبیت کربن آنها‪ ،‬در یک نوع یاخته انجام میگیرد‪.‬‬
‫‪ -43‬با قرارگرفتن دانۀ گردۀ گلمیمونی صورتی (‪ )RW‬بر روی کُاللۀ گلمیمونی سفید (‪ ،)WW‬کدام رخنمود (فنوتیپ) برای‬
‫رویان و کدام ژننمود (ژنوتیپ) برای دروندانه (آندوسپرم) مورد انتظار است؟‬
‫‪ )4‬صورتی ـ ‪RRW‬‬ ‫‪ )3‬صورتی ـ ‪RWW‬‬ ‫‪ )2‬قرمز ـ ‪RRR‬‬ ‫‪ )1‬قرمز ـ ‪WWW‬‬
‫‪ -44‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل میکند؟ «در انسان‪ ............... ،‬پیامهای بینایی واردشده به تاالموس سمت‬
‫راست‪ ،‬به ‪ ...............‬فرستاده میشوند‪».‬‬
‫‪ )1‬همۀ ـ لوب پسسری همان سمت‬
‫‪ )2‬فقط بخشی از ـ لوب پسسری همان سمت‬
‫‪ )3‬همۀ ـ مرکز پردازش سمت مقابل خود‬
‫‪ )4‬فقط بخشی از ـ مرکز پردازش سمت مقابل خود‬
‫‪ -45‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬صحیح است؟‬

‫الف ـ همۀ میوههای نرسیده مزۀ خوشایندی ندارند و توسط جانوران خورده نمیشوند‪.‬‬
‫ب ـ فقط در بعضی میوههای کاذب‪ ،‬میوه از رشد نهنج به وجود آمده است‪.‬‬
‫ج ـ فقط در بعضی میوههای حقیقی‪ ،‬میوه از رشد تخمدان به وجود آمده است‪.‬‬
‫د ـ در همۀ میوههای دانهدار‪ ،‬فضای تخمدان با دیوارۀ برچهها به طور کامل تقسیم شده است‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪113‬‬
‫‪7‬‬
‫‪222‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ 65‬سوال‬ ‫‪ 40‬دقیقه‬ ‫‪75‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪30‬‬ ‫فیزیک‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 75‬دقیقه‬ ‫‪ 35‬دقیقه‬ ‫‪110‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪35‬‬ ‫شیمی‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -46‬متحرکی در مسیر مستقیم حرکت میکند و معادلۀ سرعت – زمان آن در ‪ SI‬به صورت ‪ V = 2t2 − 4t − 2‬است‪ .‬شتاب‬
‫متوسط آن در ‪ 2‬ثانیۀ دوم چند متر بر مجذور ثانیه است؟‬
‫‪8 )۴‬‬ ‫‪6 )۳‬‬ ‫‪4 )۲‬‬ ‫‪2 )۱‬‬
‫‪ -47‬نمودار شتاب – زمان متحرکی که با سرعت اولیۀ ‪ 30 m‬در جهت محور ‪ x‬حرکت میکند‪ ،‬مطابق شکل زیر است‪ .‬سرعت‬
‫‪s‬‬
‫متوسط متحرک در بازۀ زمانی ‪ t1 = 10 s‬تا ‪ ، t2 = 30 s‬چند متر بر ثانیه است؟‬
‫‪15 )۱‬‬
‫‪20 )۲‬‬
‫‪21 / 25 )۳‬‬
‫‪42 / 5 )۴‬‬
‫‪ -48‬نمودار مکان – زمان دو متحرک ‪ A‬و ‪ B‬که همزمان از حال سکون به حرکت درآمدهاند‪ ،‬به صورت دو سهمی شکل زیر‬
‫است‪ .‬اگر شتاب متحرک ‪ A‬برابر ‪ 1 / 5 m2‬باشد‪ ،‬نسبت سرعت متحرک ‪ B‬به سرعت متحرک ‪ A‬در لحظهای که از ‪A‬‬
‫‪s‬‬
‫سبقت میگیرد‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪1‬‬
‫‪2 )۲‬‬ ‫‪)۱‬‬
‫‪2‬‬
‫‪10‬‬
‫‪)۴‬‬ ‫‪3 )۳‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -49‬صندوقی به جرم ‪ 50 kg‬روی سطح افقی قرار دارد‪ .‬ابتدا صندوق را با نیروی ‪ 250‬نیوتون در راستای افقی هُل میدهیم و‬
‫صندوق ساکن میماند‪ .‬در ادامه‪ ،‬نیروی افقی را به ‪ 350‬نیوتون میرسانیم‪ ،‬صندوق در آستانۀ حرکت قرار میگیرد‪ .‬ضریب‬
‫اصطکاک ایستایی چقدر است و نیروی اصطکاک در حالت اول چند نیوتون است؟ ) ‪(g = 10 m‬‬
‫‪s2‬‬
‫‪ 0 / 5 )۲‬و ‪250‬‬ ‫‪ 0 / 7 )۱‬و ‪250‬‬
‫‪ 0 / 5 )۴‬و ‪350‬‬ ‫‪ 0 / 7 )۳‬و ‪350‬‬
‫‪ -50‬مطابق شکل زیر‪ ،‬دو نفر به جرمهای ‪ m1‬و ‪ m2 = 1 m1‬روی یک سطح افقی با اصطکاک ناچیز قرار دارند‪ .‬اگر در ابتدا به‬
‫‪2‬‬
‫فاصلههای مساوی از نقطۀ ‪ O‬قرار داشته باشند و توسط طنابی هر یک دیگری را به سمت خود بکشد‪ ،‬کدامیک از موارد‬
‫زیر درست است؟‬
‫‪ )۱‬در نقطۀ ‪ O‬به یکدیگر میرسند‪.‬‬
‫‪ )۲‬بین ‪ O‬و ‪ B‬به یکدیگر میرسند‪.‬‬
‫‪ )۳‬بین ‪ O‬و ‪ A‬به یکدیگر میرسند‪.‬‬
‫‪ m1 )۴‬ساکن میماند و ‪ m2‬به او میرسد‪.‬‬
‫‪115‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -51‬نقطه ای را بین کرۀ ماه و کرۀ زمین تصور کنید که اگر جسمی در آنجا قرار گیرد‪ ،‬نیروی خالصی که از طرف ماه و زمین بر‬
‫آن جسم وارد می شود‪ ،‬برابر صفر باشد‪ .‬فاصلۀ آن نقطه تا مرکز زمین چند برابر فاصلۀ نقطه تا مرکز کرۀ ماه است؟ (جرم‬
‫کرۀ زمین را ‪ 81‬برابر جرم کرۀ ماه فرض کنید‪).‬‬
‫‪81 )۴‬‬ ‫‪80 )۳‬‬ ‫‪10 )۲‬‬ ‫‪9 )۱‬‬
‫‪ -52‬برای اینکه سرعت وزنهای با جرم معین از صفر به ‪ V‬برسد‪ ،‬باید کار ‪ W1‬روی آن انجام شود و برای اینکه سرعت این وزنه‬
‫‪W‬‬
‫از ‪ V‬به ‪ 3V‬برسد‪ ،‬باید کار ‪ W2‬روی آن انجام شود‪ ،‬نسبت ‪ 2‬چقدر است؟‬
‫‪W1‬‬
‫‪9 )۴‬‬ ‫‪8 )۳‬‬ ‫‪3 )۲‬‬ ‫‪2 )۱‬‬
‫‪ -53‬دو جسم ‪ A‬و ‪ B‬با سرعتهای ثابت در حرکتاند و تکانۀ آنها با یکدیگر برابر است‪ .‬اگر انرژی جنبشی جسم ‪ 5 ، B‬برابر‬
‫انرژی جنبشی جسم ‪ A‬باشد‪ ،‬نسبت جرم ‪ A‬به جرم ‪ B‬کدام است؟‬
‫‪1‬‬
‫‪5 )۴‬‬ ‫‪5 )۳‬‬ ‫‪1 )۲‬‬ ‫‪)۱‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -54‬در یک عمل جراحی چشم از پرتو لیزر که طول موج آن در هوا ‪ 0 / 6 m‬و بسامد آن ‪ f‬است‪ ،‬استفاده میشود‪ .‬اگر طول‬
‫موج این پرتو در زجاجیۀ چشم ‪  = 0 / 45 m‬و سرعت انتشار نور در هوا ‪ 3  108 m‬باشد‪ ،‬بسامد و سرعت انتشار این‬
‫‪s‬‬
‫پرتو در زجاجیه‪ ،‬در ‪ SI‬به ترتیب کداماند؟‬
‫‪ 5 1014 )۲‬و ‪2 / 25 108‬‬ ‫‪ 5 1014 )۱‬و ‪3 108‬‬
‫‪ 3 / 75 1014 )۴‬و ‪2 / 25 108‬‬ ‫‪ 3 / 75 1014 )۳‬و ‪3 108‬‬
‫‪ -55‬نقش یک موج عرضی که در یک طناب با سرعت ‪ 20 cm‬در حال انتشار است‪ ،‬مطابق شکل زیر است‪ .‬مسافتی که یک ذره‬
‫‪s‬‬
‫از طناب در مدت ‪ 1 s‬طی میکند‪ ،‬چند سانتیمتر است؟‬
‫‪8‬‬
‫‪1 )۱‬‬
‫‪2 )۲‬‬
‫‪4 )۳‬‬
‫‪8 )۴‬‬
‫‪ -56‬مطابق شکل زیر‪ ،‬پرتو نوری به آینۀ )‪ (1‬میتابد و پس از بازتاب به آینۀ )‪ (2‬میتابد و در ادامۀ مسیرش دوباره از آینۀ )‪(2‬‬
‫بازتاب میشود‪ .‬زاویۀ بازتاب آینۀ )‪ (2‬در دومین بازتاب چند درجه است؟‬
‫‪60 )۱‬‬
‫‪50 )۲‬‬
‫‪40 )۳‬‬
‫‪30 )۴‬‬
‫‪116‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -57‬دامنۀ حرکت نوسانگری ‪ 5 cm‬و دورۀ تناوب حرکتش ‪ 1 s‬است‪ .‬لحظهای که انرژی جنبشی نوسانگر برابر انرژی پتانسیل‬
‫‪10‬‬
‫آن است‪ ،‬سرعت نوسانگر چند سانتیمتر بر ثانیه است؟‬
‫‪50 2 )۴‬‬ ‫‪25 3 )۳‬‬ ‫‪50 )۲‬‬ ‫‪100 )۱‬‬
‫‪ -58‬شکل زیر‪ ،‬مربوط به کدام پدیدۀ فیزیکی است؟‬

‫‪ )۲‬پرتوزایی‬ ‫‪ )۱‬فوتوالکتریک‬
‫‪ )۴‬لیزر‬ ‫‪ )۳‬بازتاب‬
‫‪ -59‬در اتم هیدروژن اگر اختالف انرژی الکترون بین ترازهای ‪ 1‬و ‪ 3‬برابر ‪ E‬و بین ترازهای ‪ 4‬و ‪ 6‬برابر ‪ E‬باشد‪ ،‬نسبت‬
‫‪ E‬کدام است؟‬
‫‪E‬‬
‫‪1 )۴‬‬ ‫‪3 / 98 )۳‬‬ ‫‪25 / 6 )۲‬‬ ‫‪35 / 8 )۱‬‬
‫‪A−8‬‬
‫‪ A‬به جای نقطهچینها چند آلفا و چند بتای منفی باید قرار داد؟‬
‫‪ZX‬‬ ‫‪ -60‬در واکنش هستهای ‪ZY + ... + ...‬‬
‫‪ 2 )۲‬آلفا و ‪ 4‬بتا‬ ‫‪ )۱‬یک آلفا و ‪ 3‬بتا‬
‫‪ 2 )۴‬آلفا و ‪ 3‬بتا ‬ ‫‪ 2 )۳‬آلفا و ‪ 2‬بتا‬
‫‪ -61‬نمودار تغییرات میدان الکتریکی حاصل از بار الکتریکی ‪ q‬بر حسب فاصله از آن به صورت شکل زیر است‪ .‬اگر بار الکتریکی‬
‫‪ q = 9 C‬را در فاصلۀ ‪ 90‬سانتیمتری بار ‪ q‬قرار دهیم‪ ،‬نیرویی که دو ذرۀ باردار بر یکدیگر وارد میکنند‪ ،‬چند نیوتون‬
‫است؟‬
‫‪0 / 16 )۱‬‬
‫‪0 / 32 )۲‬‬
‫‪1 / 6 )۳‬‬
‫‪3 / 2 )۴‬‬
‫‪ -62‬مطابق شکل زیر‪ ،‬دو بار الکتریکی در فاصلۀ ‪ ، r‬نیروی جاذبۀ ‪ F‬بر یکدیگر وارد میکنند‪ .‬اگر با ثابت بودن فاصله‪25 ،‬‬
‫درصد از بار ‪ q1‬را به ‪ q2‬انتقال دهیم‪ ،‬نیروی جاذبۀ بین دو بار چند درصد و چگونه تغییر میکند؟‬
‫‪ ، 25‬کاهش‬ ‫‪)۱‬‬
‫‪ ، 25‬افزایش‬ ‫‪)۲‬‬
‫‪ ، 55‬کاهش‬ ‫‪)۳‬‬
‫‪ ، 55‬افزایش‬ ‫‪)۴‬‬
‫‪ -63‬فاصلۀ بین صفحات خازنی ‪ ، 5mm‬مساحت هر یک از صفحههای آن ‪ 40cm2‬و بین صفحات آن هوا است‪ .‬اگر فاصلۀ بین‬
‫‪2‬‬
‫صفحات خازن ‪ 4mm‬کاهش یابد‪ .‬ظرفیت خازن چند پیکوفاراد افزایش مییابد؟ ) ‪(0 = 9 10−12 C‬‬
‫‪N.m2‬‬
‫‪36 )۴‬‬ ‫‪28 / 8 )۳‬‬ ‫‪24 )۲‬‬ ‫‪7 / 2 )۱‬‬
‫‪117‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -64‬ولت سنجی آرمانی‪ ،‬اختالف پتانسیل دو سر یک باتری را که به مداری وصل نیست‪ 12 ،‬ولت نشان میدهد‪ .‬حال اگر یک‬
‫مقاومت ‪ 8‬اهمی را به دو سر آن ببندیم‪ ،‬ولتسنج اختالف پتانسیل دو سر باتری را ‪ 9 / 6‬ولت نشان میدهد‪ .‬مقاومت‬
‫درونی باتری چند اهم است؟‬
‫‪4 )۴‬‬ ‫‪3 )۳‬‬ ‫‪2 )۲‬‬ ‫‪1 )۱‬‬
‫‪ -65‬در مدار زیر‪ ،‬با بستن هر دو کلید یا یکی از آنها میتوان سه توان مصرفی در مدار ایجاد کرد‪ ،‬نسبت بیشترین توان مصرفی‬
‫مدار به کمترین توان مصرفی کدام است؟‬
‫‪1 / 5 )۱‬‬
‫‪2 )۲‬‬
‫‪3 )۳‬‬
‫‪4 )۴‬‬
‫‪ -66‬در مدار روبهرو‪ ،‬جریان ‪ I ‬چند آمپر است؟‬

‫‪1 )۱‬‬
‫‪1 / 5 )۲‬‬
‫‪2 / 5 )۳‬‬
‫‪3 )۴‬‬
‫‪ -67‬ذرهای به جرم ‪ 5‬گرم که دارای بار ‪ −50 C‬است‪ ،‬در یک میدان مغناطیسی یکنواخت‪ ،‬با سرعت ‪ 2 / 5  103 m‬در راستای‬
‫‪s‬‬
‫افقی از جنوب به شمال پرتاب میشود‪ .‬جهت و اندازۀ میدان‪ ،‬کدامیک از موارد زیر میتواند باشد تا نیروی مغناطیسی‬
‫نیروی وزن را خنثی کند و ذره در مسیر مستقیم به حرکت خود ادامه دهد؟‬
‫‪ 0 / 04 )۲‬تسال در راستای افقی از غرب به شرق‬ ‫‪ 0 / 04 )۱‬تسال در راستای افقی از شرق به غرب‬
‫‪ 0 / 40 )۴‬تسال در راستای افقی از غرب به شرق‬ ‫‪ 0 / 40 )۳‬تسال در راستای افقی از شرق به غرب‬
‫‪ -68‬مطابق شکل زیر‪ ،‬میلۀ ‪ CD‬به جرم ‪ 160‬گرم و طول ‪ 80‬سانتیمتر به دو فنر مشابه آویخته شده و در یک میدان مغناطیسی‬
‫یکنواخت که اندازۀ آن ‪ 0 / 4‬تسال است‪ ،‬به صورت افقی قرار دارد‪ .‬از میله جریان چند آمپر و در چه جهتی عبور کند تا از‬
‫طرف میله بر فنرها نیرویی وارد نشود؟ ) ‪(g = 10 m‬‬
‫‪s2‬‬
‫‪D‬‬ ‫و از ‪ C‬به طرف‬ ‫‪5‬‬ ‫‪)۱‬‬
‫‪C‬‬ ‫و از ‪ D‬به طرف‬ ‫‪5‬‬ ‫‪)۲‬‬
‫‪D‬‬ ‫و از ‪ C‬به طرف‬ ‫‪2‬‬ ‫‪)۳‬‬
‫‪C‬‬ ‫و از ‪ D‬به طرف‬ ‫‪2‬‬ ‫‪)۴‬‬
‫‪118‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -69‬وبر بر ثانیه معادل کدام یکا است؟‬
‫‪ )۴‬کولن‬ ‫‪ )۳‬اهم‬ ‫‪ )۲‬تسال‬ ‫‪ )۱‬ولت‬
‫‪ -70‬دو ظرف استوانهای مشابه به وسیلۀ لولۀ بسیار باریک با حجم ناچیز به یکدیگر مربوطاند و مطابق شکل زیر در یک استوانه‬
‫آب و در دیگری جیوه قرار دارد‪ .‬اگر شیر ارتباطی بین دو ظرف را باز کنیم‪ ،‬سطح جیوه در لوله چند سانتیمتر پایین میآید؟‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪( = 1‬‬ ‫‪,  = 13 / 5‬‬ ‫)‬
‫‪3‬‬
‫آب‬ ‫‪cm‬‬ ‫جیوه‬ ‫‪cm3‬‬
‫‪5 )۲‬‬ ‫‪2 )۱‬‬
‫‪25 )۴‬‬ ‫‪12 / 5 )۳‬‬
‫‪ 4200‬است‪ .‬چند کیلوژول گرما به یک کیلوگرم آب بدهیم تا دمای آن ‪ 9‬درجۀ فارنهایت افزایش‬ ‫‪ -71‬گرمای ویژۀ آب ‪J‬‬
‫‪kg .K‬‬
‫یابد؟‬
‫‪42 )۴‬‬ ‫‪37 / 8 )۳‬‬ ‫‪21 )۲‬‬ ‫‪18 / 9 )۱‬‬
‫‪ -72‬در شکل زیر‪ ،‬آب حجم لوله ها را پُر کرده و به صورت پیوسته و پایدار در لولههایی افقی با سطح مقطعهای متفاوت جاری‬
‫است‪ .‬اگر تندی آب را با ‪ V‬و فشار آن را با ‪ P‬نشان دهیم‪ ،‬کدام رابطه درست است؟‬
‫‪ VA  VB )۱‬و ‪PA  PB‬‬
‫‪ VA  VB )۲‬و ‪PA  PB‬‬
‫‪ VA  VB )۳‬و ‪PA  PB‬‬
‫‪ VA  VB )۴‬و ‪PA  PB‬‬
‫‪ -73‬کدام کمیتها‪ ،‬همگی از کمیتهای اصلی هستند؟‬

‫‪ )۲‬فشار‪ ،‬زمان‪ ،‬سرعت‬ ‫‪ )۱‬دما‪ ،‬نیرو‪ ،‬فشار‬
‫‪ )۴‬دما‪ ،‬جریان الکتریکی‪ ،‬جرم‬ ‫‪ )۳‬جریان الکتریکی‪ ،‬جرم‪ ،‬نیرو‬
‫‪ -74‬دو میلۀ مسی و آلومینیمی بین دو دیوارۀ ثابت قرار دارند‪ .‬دمای دو میله را چند کلوین باال ببریم تا دو میله به یکدیگر‬
‫برسند؟ ) ‪= 1 / 7  10−5 1 ,  Al = 2 / 3  10−5 1‬مس‪(‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪347 )۲‬‬ ‫‪470 )۱‬‬
‫‪200 )۴‬‬ ‫‪250 )۳‬‬
‫‪ -75‬اگر ‪ 90‬درصد گرمایی را که ‪ 800‬گرم آب ‪ 50‬درجه سلسیوس از دست میدهد تا به آب صفر درجه سلسیوس تبدیل شود‪،‬‬
‫به یک قطعه یخ صفر درجۀ سلسیوس بدهیم‪ ،‬چند گرم از یخ ذوب میشود؟‬
‫‪ = 4200‬آب‪(C‬‬ ‫‪J‬‬ ‫) ‪, Lf = 336000 J‬‬

‫‪kg .K‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪45 )۴‬‬ ‫‪50 )۳‬‬ ‫‪450 )۲‬‬ ‫‪500 )۱‬‬
‫‪119‬‬
‫‪5‬‬
‫اگر دایرههای تیرهرنگ در شکل مقابل‪ ،‬نشاندهندة الیههای الکترونی اتم عنصر 𝑨𝑨 باشد‪ ،‬چند مورد از مطالب زیر دربارة آن‬ ‫‪-76‬‬
‫‬ ‫درست است؟‬
‫آ) 𝐀𝐀 عنصری اصلی از گروه ‪ ۱۵‬است‪.‬‬
‫ب) سه زیرالیه از الیة سوم آن از الکترون اشغال شده است‪.‬‬
‫پ) عدد کوانتومی فرعی برای ‪ 6۸‬درصد از الکترونهای موجود در این اتم بزرگتر از صفر است‪.‬‬
‫ت) اگر در هستة اتمهای این عنصر‪ ۳۰ ،‬نوترون وجود داشته باشد‪ ،‬عدد جرمی آن برابر ‪ ۵۵‬میشود‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫چند درصد از عناصر اصلی جدول دورهای که 𝒍𝒍 ‪ 𝒏𝒏 +‬برای بیرونیترین زیرالیهی الکترونی آنها برابر با ‪ 4‬است‪ ،‬در حالت‬ ‫‪-77‬‬
‫جامد سطحی درخشان داشته و چکشخوار هستند؟ ‬
‫‪37/5 )4‬‬ ‫‪50 )3‬‬ ‫‪25 )2‬‬ ‫‪62/5 )1‬‬
‫‪ -7۸‬کدامیک از عبارتهای داده شده درست هستند؟ ‬

‫‪ )1‬همهی ایزوتوپهای موجود در یک نمونهی طبیعی از اتمهای هیدروژن پایدار بوده و مقدار 𝑍𝑍 آنها برابر با ‪ 1‬است‪.‬‬
‫‪ )2‬پروتون یکی از ذرات زیر اتمی است که با نماد 𝑝𝑝‪ +11‬نشان داده شده و جرم آن حدودا ‪ 2000‬برابر جرم الکترون است‪.‬‬
‫‪ 99‬توسط غدهی تیروئید جذب شده و اندازهی آنها درست مشابه به اندازهی یون یدید است‪.‬‬ ‫‪ )3‬یون حاصل از اتمهای 𝑇𝑇𝑇𝑇‪43‬‬
‫‪ )4‬پس از عبور دادن نور زرد رنگ حاصل از شعلهی فلز لیتیم از منشور‪ ،‬یک طیف نشری‪-‬خطی با ‪ 4‬خط رنگی ایجاد میشود‪.‬‬
‫با توجه به واکنشهای زیر‪ ،‬پس از موازنة معادلة آنها‪ ،‬تفاوت مجموع ضریبهای استوکیومتری مواد در آنها‪ ،‬کدام است؟‬ ‫‪-79‬‬
‫)𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪𝑯𝑯۲ 𝑺𝑺(𝒈𝒈) + 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) → 𝑺𝑺𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲‬‬
‫)𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪𝑵𝑵𝑯𝑯۳ (𝒈𝒈) + 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) → 𝑵𝑵𝑵𝑵(𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲‬‬
‫‪10 )4‬‬ ‫‪۸ )3‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫کدامیک از مطالب زیر در رابطه با گاز نیتروژن درست است؟ (‪ )𝑵𝑵 = ۱4 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬ ‫‪-۸۰‬‬
‫‪ )1‬چگالی این گاز در دمای صفر درجه سانتی گراد و فشار ‪ 1‬اتمسفر‪ ،‬برابر با ‪ 2/5‬گرم بر لیتر است‪.‬‬
‫‪ )2‬شمار پیوندهای اشتراکی موجود در هر مولکول از آن‪ 1/5 ،‬برابر شمار این پیوندها در گاز 𝐶𝐶𝐶𝐶 است‪.‬‬
‫‪ )3‬این گاز هنگام رعد و برق و یا در موتور خودروها با ‪ 𝑂𝑂2‬واکنش داده و اکسیدهای نیتروژن را تولید میکند‪.‬‬
‫‪ )4‬پس از رساندن دمای هوا تا ℃‪ ،−200‬گاز ‪ 𝑁𝑁2‬همانند سایر گازهای موجود در آن‪ ،‬به حالت مایع در میآید‪.‬‬
‫واکنش تجزیه گاز دینیتروژن پنتاکسید بر اساس معادله‪ ۲𝑵𝑵۲ 𝑶𝑶۵ (𝒔𝒔) → 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) + 4𝑵𝑵𝑵𝑵۲ (𝒈𝒈) . ∆𝑯𝑯 = +۱۱۰ 𝒌𝒌𝒌𝒌 :‬در‬ ‫‪-۸۱‬‬
‫یک محفظه ‪ ۲‬لیتری در حال انجام شدن است‪ .‬اگر تفاوت جرم فراوردههای تولید شده در طول مدت زمان ‪ ۵‬دقیقه‪ ،‬برابر با‬
‫‪ ۵7۰‬گرم باشد‪ ،‬سرعت متوسط تولید گاز ‪ 𝑵𝑵𝑵𝑵۲‬در طول این بازه ی زمانی برابر با چند مول بر لیتر بر ثانیه شده و در طول‬
‫این بازه زمانی‪ ،‬چند کیلوژول انرژی مصرف میشود؟ ( ‪ )𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪۸25 - 0/025 )4‬‬ ‫‪412/5 – 0/025 )3‬‬ ‫‪۸25 - 0/05 )2‬‬ ‫‪412/5 – 0/05 )1‬‬
‫‪120‬‬
‫‪6‬‬
‫چند مورد از مطالب زیر درست است؟ ‬ ‫‪-۸۲‬‬
‫آ) تروپوسفر نزدیکترین الیهی هواکره به سطح زمین بوده و گاز ‪ 𝑶𝑶۳‬در آن طی واکنش ‪ 𝑵𝑵𝑵𝑵۲‬با ‪ 𝑶𝑶۲‬تولید میشود‪.‬‬
‫ب) با تابش پرتوهای فرابنفش به مولکولهای ‪ ،𝑶𝑶۳‬این مولکولها به یک اتم اکسیژن و یک مولکول ‪ 𝑶𝑶۲‬میشکنند‪.‬‬
‫پ) فراوان ترین گاز موجود در هواکره در مقایسه با دومین گاز فراوان موجود در آن‪ ،‬غیرفعال و واکنشناپذیر است‪.‬‬
‫ت) اوزون از مولکولهای خطی تشکیل شده و در صنعت از آن برای گندزدایی میوهها و سبزیجات استفاده میشود‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫در یک آزمایشگاه تحقیقاتی‪ ۱ ،‬لیتر محلول ‪ ۰/۲‬موالر سدیم کلرید با ‪ ۸‬لیتر محلول نقره نیترات با چگالی ‪ ۱/۲۵‬گرم بر‬ ‫‪-۸۳‬‬
‫میلیلیتر و غلظت معین به طور کامل واکنش میدهد‪ .‬غلظت محلول نقره نیترات مصرف شده در این فرایند بر حسب 𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑‬
‫کدام است؟ ‬
‫(‪)𝑨𝑨𝑨𝑨 = ۱۰۸ , 𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪1700 )4‬‬ ‫‪2250 )3‬‬ ‫‪3400 )2‬‬ ‫‪۸50 )1‬‬
‫در فرمول شیمیایی کدامیک از ترکیبهای زیر‪ ،‬نسبت میان شمار اتمها به شمار عناصر در مقایسه با سایر ترکیبها بیشتر‬ ‫‪-۸4‬‬
‫است؟ ‬
‫‪ )4‬مس( 𝐼𝐼𝐼𝐼) سیلیکات‬ ‫‪ )3‬کلسیم هیدروکسید‬ ‫‪ )2‬آهن( 𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼) نیترات‬ ‫‪ )1‬آلومینیم سولفات‬
‫درصد جرمی سدیم در مخلوطی به جرم ‪ ۱۲۵‬گرم از منیزیم سولفات و سدیم سولفات برابر با ‪ %۱۸/4‬است‪ .‬این مخلوط جامد‬ ‫‪-۸۵‬‬
‫را درمقداری آب حل میکنیم‪ .‬اگر غلظت مولی یون سولفات در محلول حاصل برابر با ‪ ۰/۵‬مول بر لیتر باشد‪ ،‬حجم این محلول‬
‫برابر با چند لیتر است؟ ( ‪ )𝑺𝑺 = ۳۲ , 𝑴𝑴𝑴𝑴 = ۲4 , 𝑵𝑵𝑵𝑵 = ۲۳ , 𝑶𝑶 = ۱6 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪2/5 )4‬‬ ‫‪1/9 )3‬‬ ‫‪3/2 )2‬‬ ‫‪1/4 )1‬‬
‫کدامیک از مطالب زیر درست است؟ ‬ ‫‪-۸6‬‬

‫‪ )1‬در شرایط یکسان از نظر دما و فشار محیط‪ ،‬انحاللپذیری گاز اکسیژن در آب کمتر از انحاللپذیری گاز نیتروژن است‪.‬‬
‫‪ )2‬ذرات سازندهی اتانول‪ ،‬برخالف ذرات سازندهی سدیم کلرید‪ ،‬به هنگام انحالل در آب ویژگی ساختار خود را حفظ میکنند‪.‬‬
‫‪ )3‬یون نیترات‪ ،‬یکی از یونهای موجود در آب آشامیدنی بوده و بار منفی آن فقط متعلق به یکی از اتمهای 𝑂𝑂 موجود در آن است‪.‬‬
‫‪ )4‬مولکولهای کربن دیاکسید‪ ،‬همانند مولکولهای آب و 𝑆𝑆 ‪ ،𝐻𝐻2‬قطبی بوده و توسط یک میله شیشهای باردار جذب خواهند شد‪.‬‬
‫‪ -۸7‬در ساختار ‪ -۳ ،۲ ،۲‬تریمتیل هگزان‪ ،‬چند پیوند کوواالنسی سادة کربن – کربن وجود دارد؟ ‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪۸ )3‬‬ ‫‪7 )2‬‬ ‫‪6 )1‬‬
‫‪ -۸۸‬کدام عبارت نادرست است؟ ‬

‫‪ )1‬در فرایند جوش کاربیدی‪ ،‬از سوختن سادهترین عضو خانودهی آلکینها‪ ،‬برای جوش دادن قطعههای فلزی استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬در طول سالهای اخیر‪ ،‬میزان استخراج و مصرف مواد معدنی‪ ،‬همانند عناصر فلزی و سوختهای فسیلی افزایش یافته است‪.‬‬
‫‪ )3‬بنزین یک محلول غیرآبی بوده و به ازای سوختن هر گرم از آن در مقایسه با هر گرم زغال سنگ‪ ،‬انرژی بیشتری آزاد میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬آرایش الکترونی یونهای پایدار حاصل از همهی عناصر موجود در دستهی 𝑑𝑑 از تناوب چهارم به زیرالیهی 𝑑𝑑‪ 3‬ختم میشود‪.‬‬
‫‪121‬‬
‫‪7‬‬
‫از واکنش موازنهنشده )𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪ 𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳(𝒔𝒔) + 𝑪𝑪𝑪𝑪۲ (𝒈𝒈) → 𝑳𝑳𝑳𝑳۲ 𝑪𝑪𝑪𝑪۳ (𝒔𝒔) + 𝑯𝑯۲‬برای جذب گاز ‪ 𝑪𝑪𝑪𝑪۲‬تولید شده در‬ ‫‪-۸9‬‬
‫فضاپیماها استفاده می شود‪ .‬اگر درصد خلوص لیتیم هیدروکسید مصرف شده برابر با ‪ %6۰‬باشد‪ ،‬برای جذب ‪ ۲۰۱/6‬لیتر گاز‬
‫‪ 𝑪𝑪𝑪𝑪۲‬در شرایط 𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺 به چند گرم از این ماده نیاز است و طی این فرایند‪ ،‬چند گرم بخار آب تولید میشود؟‬
‫(‪ )𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑳𝑳𝑳𝑳 = 7 , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪324 - 720 )4‬‬ ‫‪162 - 720 )3‬‬ ‫‪324 - 360 )2‬‬ ‫‪162 - 360 )1‬‬
‫اگر به جای همة اتم های هیدروژن مولکول بنزن‪ ،‬گروه متیل قرار گیرد‪ ،‬کدام مورد درست است؟ ‬ ‫‪-9۰‬‬
‫‪ )1‬فراریت آن کاهش مییابد‪.‬‬
‫‪ )2‬خاصیت آروماتیکی آن‪ ،‬از بین میرود‪.‬‬
‫‪ )3‬فرمول مولکولی آن‪ ،‬مانند فرمول مولکولی نفتالن میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬گشتاور دوقطبی مولکول‪ ،‬افزایش چشمگیری پیدا میکند‪.‬‬
‫با توجه به واکنشهای زیر‪ ،‬با حل شدن ‪ ۰/۱‬مول از )𝒔𝒔(𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩 در 𝒈𝒈‪ ۲۰۰‬آب به دمای ℃‪ ۲۵‬و دارای سولفوریک اسید کافی‪،‬‬ ‫‪-9۱‬‬
‫طبق معادلة)𝒍𝒍(𝑶𝑶 ‪ ،𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩(𝒔𝒔) + 𝑯𝑯۲ 𝑺𝑺𝑶𝑶4 (𝒂𝒂𝒂𝒂) → 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑶𝑶4 (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲‬دمای نهایی آب‪ ،‬به تقریب به چند درجه سلسیوس‬
‫می رسد؟ (فرض کنید که آنتالپی واکنش فقط صرف تغییر دمای آب شده است‪ )𝒄𝒄𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶 = 4/۲𝑱𝑱. 𝒈𝒈−۱ . 𝑲𝑲−۱ :‬‬
‫𝒌𝒌𝒌𝒌 ‪𝑰𝑰) 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑶𝑶4 (𝒔𝒔) → 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩(𝒔𝒔) + 𝑺𝑺𝑶𝑶۳ (𝒈𝒈) , ∆𝑯𝑯۱ = +۲۱۳‬‬
‫𝒌𝒌𝒌𝒌 ‪𝑰𝑰𝑰𝑰) 𝑺𝑺𝑶𝑶۳ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶(𝒍𝒍) → 𝑯𝑯۲ 𝑺𝑺𝑶𝑶4 (𝒂𝒂𝒂𝒂) , ∆𝑯𝑯۲ = −7۸‬‬
‫‪41 )4‬‬ ‫‪31 )3‬‬ ‫‪19 )2‬‬ ‫‪16 )1‬‬
‫با توجه به نمودار و دادههای جدول زیر‪ ،‬در اثر پیمایش 𝒌𝒌𝒌𝒌‪ ۱۰۰‬مسافت به وسیلة یک خودروی دارای مبدل کاتالیستی‪،‬‬ ‫‪-9۲‬‬
‫چند کیلوژول گرما در مبدل کاتالیستی تولید میشود؟ ‬
‫) ‪(𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫با مبدل کاتالیستی‬ ‫بدون مبدل کاتالیستی‬
‫مقدار گاز 𝑵𝑵𝑵𝑵 بر حسب گرم‬
‫‪۰/۰4‬‬ ‫‪۱/۰4‬‬
‫در هر کیلومتر پیمایش‬
‫‪360 )4‬‬ ‫‪300 )3‬‬ ‫‪260 )2‬‬ ‫‪200 )1‬‬
‫چه تعداد از مطالب زیر درست است؟ ‬ ‫‪-9۳‬‬

‫آ) لیکوپن یک ترکیب هیدروکربنی سیرنشده است که میتواند از آسیب رساندن رادیکالهای آزاد به بدن جلوگیری کند‪.‬‬
‫ب) ادویهها عالوه بر رنگ‪ ،‬بو و مزهای که به غذا میدهند‪ ،‬مصرف دارویی نیز داشته و باعث پیشگیری یا رفع سرطان میشوند‪.‬‬
‫پ) در ساختار هر مولکول قند موجود در جوانهی گندم‪ ۲4 ،‬اتم 𝑯𝑯 توسط پیوند اشتراکی به سایر اتمها متصل شده است‪.‬‬
‫ت) ‪-۲‬هپتانون در میخک وجود داشته و در ساختار آن‪ ،‬همانند ساختار مولکولهای ویتامین کا‪ ،‬گروه عاملی کتونی وجود دارد‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪122‬‬
‫‪8‬‬
‫با توجه به دادههای جدول زیر‪ ∆𝑯𝑯 ،‬واکنش‪ ،𝑪𝑪𝑪𝑪(𝒈𝒈) + ۲𝑯𝑯۲ (𝒈𝒈) → 𝑪𝑪𝑯𝑯۳ 𝑶𝑶𝑶𝑶(𝒈𝒈) :‬چند کیلوژول است؟ ‬ ‫‪-94‬‬
‫𝑯𝑯 ‪−‬‬ ‫‪𝑪𝑪 −‬‬ ‫𝑯𝑯 ‪𝑪𝑪 −‬‬ ‫𝑯𝑯 ‪𝑯𝑯 −‬‬ ‫≡ 𝑪𝑪‬ ‫نوع پیوند‬
‫𝑶𝑶‬
‫𝑶𝑶‬
‫𝑶𝑶‬
‫‪464‬‬ ‫‪۳۵۱‬‬ ‫‪4۱4‬‬ ‫‪4۳6‬‬ ‫‪۱۰7۵‬‬ ‫آنتالپی ) ‪(𝒌𝒌𝒌𝒌. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫‪-۸0 )4‬‬ ‫‪-110 )3‬‬ ‫‪-1۸0 )2‬‬ ‫‪-210 )1‬‬

‫اگر ‪ ۵۰‬درصد وزن تنة یک درخت را سلولز 𝒏𝒏) ‪ (𝑪𝑪6 𝑯𝑯۱۰ 𝑶𝑶۵‬تشکیل دهد‪ ،‬چند کیلوگرم زغال با خلوص ‪ 9۰‬درصد از حرارت‬ ‫‪-9۵‬‬
‫دادن یک تنة درخت با جرم 𝒌𝒌𝒌𝒌‪ ۸۱‬میتوان به دست آورد؟ ) 𝒍𝒍𝒎𝒎𝒎𝒎 ‪ (𝑯𝑯 = ۱ , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑶𝑶 = ۱6 ∶ 𝒈𝒈.‬‬
‫‪−۱‬‬
‫حرارت‬
‫→ )𝒔𝒔( 𝒏𝒏) ‪(𝑪𝑪6 𝑯𝑯۱۰ 𝑶𝑶۵‬‬ ‫)𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪𝑪𝑪(𝒔𝒔) + 𝑯𝑯۲‬‬ ‫(معادله موازنه شود‪).‬‬
‫‪42 )4‬‬ ‫‪40 )3‬‬ ‫‪20 )2‬‬ ‫‪16/2 )1‬‬
‫با توجه به ساختار مولکول ویتامین 𝑪𝑪 که نشان داده شده‪ ،‬کدام مطلب دربارة آن درست است؟ ‬ ‫‪-96‬‬
‫) 𝒍𝒍𝒎𝒎𝒎𝒎 ‪(𝑯𝑯 = ۱ , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑶𝑶 = ۱6 ∶ 𝒈𝒈.‬‬ ‫‪−۱‬‬
‫‪ )1‬فاقد گروه عاملی استری است‪.‬‬

‫‪ )2‬بخش ناقطبی آن بر بخش قطبی آن غلبه دارد و در آب حل نمیشود‪.‬‬
‫‪ )3‬نسبت شمار پیوندهای یگانه به شمار پیوندهای دوگانه بین اتمها در آن‪ ،‬برابر ‪ 9‬است‪.‬‬
‫‪ )4‬شمار گروههای عاملی هیدروکسیل در مولکول آن‪ ،‬برابر شمار این گروه در مولکول‬
‫اتیلن گلیکول است‪.‬‬
‫با توجه به شکل روبهرو‪ ،‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬درستاند؟ ) ‪(𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬ ‫‪-97‬‬
‫آ) بخشی از مولکول یک پلیآمید است‪.‬‬
‫ب) تفاوت جرم مولی مونومرهای به کار رفته برای تهیهی آن برابر با ‪ ۵۸‬گرم‬
‫است‪.‬‬
‫پ) فرمول پلیمر مربوط 𝒏𝒏]‪ [−𝑪𝑪۱4 𝑯𝑯۱۲ 𝑵𝑵۲ 𝑶𝑶۲ −‬است‪.‬‬
‫ت) هر دو مادة سازندة آن (مونومرها) از ترکیبهای آروماتیکاند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫𝒑𝒑𝒑𝒑 یک نمونه محلول ‪ ۰/۰۵‬موالر باز 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩‪ ،‬برابر با ‪ ۱۰/7‬است‪ .‬غلظت موالر یون هیدروژن در این محلول و ثابت یونش‬ ‫‪-9۸‬‬
‫بازی ماده حل شده در آن‪ ،‬از راست به چپ‪ ،‬کدام است؟ ‬
‫‪5 × 10−6 - 2 × 10−10 )2‬‬ ‫‪5 × 10−6 - 2 × 10−11 )1‬‬
‫‪5 × 10−5 – 2 × 10−10 )4‬‬ ‫‪5 × 10−5 – 2 × 10−11 )3‬‬
‫‬
‫‪123‬‬
‫‪9‬‬
‫تصویر مقابل‪ ،‬نمایی از مولکولهای یک صابون جامد را نشان میدهد‪ .‬کدامیک از مطالب زیر در رابطه با این مادهی شیمیایی‬ ‫‪-99‬‬
‫درست است؟( 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎 ‪)𝑵𝑵𝑵𝑵 = ۲۳ , 𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈.‬‬
‫‪−۱‬‬
‫‪ )1‬درصد جرمی اتمهای کربن موجود در هریک از مولکولهای این پاککننده‬

‫برابر با ‪ 62/4‬درصد است‪.‬‬
‫‪ )2‬مولکولهای سازندهی این ماده بر اساس واکنش با ذرات آالینده‪ ،‬سبب پاک شدن آنها از محیط میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬هر گرم از پاککنندهی مورد نظر با ‪ 20‬میلیلیتر محلول ‪ 0/1‬موالر کلسیم کلرید به طور کامل واکنش میدهد‪.‬‬
‫‪ )4‬مولکولهای سازندهی این ماده در برخورد با قطرات چربی‪ ،‬از سمت 𝐴𝐴 در مجاورت با مولکولهای چربی قرار میگیرند‪.‬‬
‫غلظت یون کلرید در محلولی از هیدروکلریک اسید با چگالی ‪ ۱/۱‬گرم بر میلیلیتر‪ ،‬برابر با 𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑 ‪ 7۱۰‬است‪ .‬هر لیتر از این‬ ‫‪-۱۰۰‬‬
‫محلول با چند میلیلیتر محلول سود با ‪ 𝒑𝒑𝒑𝒑 = ۱۲‬به طور کامل واکنش میدهد؟ ( ‪ )𝑪𝑪𝑪𝑪 = ۳۵/۵ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪220 )4‬‬ ‫‪110 )3‬‬ ‫‪2200 )2‬‬ ‫‪1100 )1‬‬
‫به شرط یکسان بودن دما‪ ،‬سرعت تولید گاز هیدروژن در واکنش میان مواد موجود در کدام گزینه نسبت به سایر موارد کمتر‬ ‫‪-۱۰۱‬‬
‫است؟ ‬
‫‪ )2‬فلز روی و محلول ‪ 1‬موالر استیک اسید‬ ‫‪ )1‬فلز آهن و محلول ‪ 1‬موالر نیترو اسید‬
‫‪ )4‬فلز آهن و محلول ‪ 1‬موالر استیک اسید‬ ‫‪ )3‬فلز روی و محلول ‪ 1‬موالر نیترو اسید‬
‫‪ -۱۰۲‬کدام مورد‪ ،‬دربارة پیل سوختی هیدروژن – اکسیژن با غشای مبادلهکنندة پروتون‪ ،‬درست است؟‬
‫‪ )1‬بخار آب تولید شده از بخش آندی خارج میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬جهت حرکت پروتونها در غشا‪ ،‬از آند به کاتد است‪.‬‬
‫‪ )3‬به ازای مصرف هر مول گاز اکسیژن‪ ،‬دو مول پروتون در غشا‪ ،‬مبادله میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬جهت حرکت الکترونها در مدار بیرونی با جهت حرکت پروتونها در غشا‪ ،‬عکس یکدیگر است‪.‬‬
‫‪ -۱۰۳‬یک فویل آلومینیمی درون 𝒎𝒎𝒎𝒎‪ ۲۰۰‬محلول مس )𝑰𝑰𝑰𝑰( سولفات ‪ ۰/۰۵‬موالر انداخته شده است‪ .‬اگر از بین رفتن کامل رنگ‬
‫آبی محلول ‪ ۸‬دقیقه و ‪ ۲۰‬ثانیه به طول بینجامد‪ ،‬سرع ت متوسط آزاد شدن فلز مس‪ ،‬چند مول بر ثانیه است و چند مول‬
‫الکترون در این واکنش مبادله شده است؟‬
‫)𝒔𝒔(𝑪𝑪𝑪𝑪 ‪𝑨𝑨𝑨𝑨(𝒔𝒔) + 𝑪𝑪𝒖𝒖۲+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) → 𝑨𝑨𝒍𝒍۳+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) +‬‬ ‫(معادله موازنه شود‪).‬‬
‫‪0/01 ،2 × 10−4 )4‬‬ ‫‪0/01 ،2 × 10−5 )3‬‬ ‫‪0/02 ،2 × 10−5 )2‬‬ ‫‪0/02 ،2 × 10−4 )1‬‬
‫‪ -۱۰4‬کدام مورد از مطالب زیر دربارة سلول گالوانی «روی – مس» درست است؟‬
‫𝑽𝑽‪𝑬𝑬° [𝒁𝒁𝒏𝒏۲+ (𝒂𝒂𝒂𝒂)/𝒁𝒁𝒁𝒁(𝒔𝒔) = −۰/76𝑽𝑽 ، 𝑬𝑬° [𝑪𝑪𝒖𝒖۲+ (𝒂𝒂𝒂𝒂)/𝑪𝑪𝑪𝑪(𝒔𝒔)] = +۰/۳4‬‬
‫آ) ‪ 𝑬𝑬°‬سلول گالوانی «روی – مس»‪ ،‬برابر ‪ ۱/۱‬ولت است‪.‬‬
‫ب) با برقراری جریان‪ [𝑪𝑪𝒖𝒖۲+ ] ،‬برخالف ] ‪ ،[𝒁𝒁𝒏𝒏۲+‬کاهش مییابد‪.‬‬
‫پ) الکترودی که در آن الکترون مصرف میشود‪ ،‬آند نامیده میشود‪.‬‬
‫ت) با برقراری جریان‪ ،‬کاتیونها از سمت کاتد به سمت آند‪ ،‬از غشای متخلخل عبور میکنند‪.‬‬
‫‪ )4‬آ‪ ،‬ب‬ ‫‪ )3‬پ‪ ،‬ت‬ ‫‪ )2‬آ‪ ،‬پ‪ ،‬ت‬ ‫‪ )1‬ب‪ ،‬پ‪ ،‬ت‬
‫‪124‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ -۱۰۵‬در سلول الکترولیتی دارای مقدار کافی از )𝒂𝒂𝒂𝒂( ‪ 𝑨𝑨𝑨𝑨𝑨𝑨𝑶𝑶۳‬که نیمواکنش آندی آن اکسایش آب و نیمواکنش کاتدی‪ ،‬کاهش‬
‫یونهای )𝒂𝒂𝒂𝒂( ‪ 𝑨𝑨𝒈𝒈+‬است‪ ،‬اگر حجم الکترولیت برابر 𝑳𝑳‪ ۳‬بوده و ‪ ۰/۳‬مول الکترون از آن عبور کند‪ 𝒑𝒑𝒑𝒑 ،‬محلول باقیمانده و‬
‫وزن نقرة تولید شده به تقریب‪ ،‬برابر چند گرم میشود؟ (نیمواکنشهای موازنهنشدهی کاهش نقره و اکسایش آب به ترتیب‬
‫به صورت )𝒔𝒔(𝑨𝑨𝑨𝑨 → ‪ 𝑨𝑨𝒈𝒈+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) + 𝒆𝒆−‬و ‪ 𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶(𝒍𝒍) → 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) + 𝒆𝒆−‬بوده و 𝒑𝒑𝒑𝒑 محلول اولیه را خنثی در‬
‫نظر بگیرید‪(𝑨𝑨𝑨𝑨 = ۱۰۸𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱ .‬‬
‫‪32/4 ،0/5 )4‬‬ ‫‪10/۸ ،1 )3‬‬ ‫‪10/۸ ،0/5 )2‬‬ ‫‪32/4 ،1 )1‬‬
‫‪ -۱۰6‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬درست است؟‬

‫آ) نقطه جوش اتانول از استون‪ ،‬بیشتر است‪.‬‬
‫ب) نیروی بین مولکولی در هیدروژن سولفید در مقایسه با آمونیاک‪ ،‬ضعیفتر است‪.‬‬
‫پ) مقایسة نقطة جوش 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯‪ 𝑯𝑯𝑯𝑯 ،‬و 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯 به صورت‪ 𝑯𝑯𝑯𝑯 > 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯 > 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯 :‬است‪.‬‬
‫ت) انرژی فروپاشی شبکهی بلور فلوئورید عنصرهای گروه اول‪ ،‬از باال به پایین‪ ،‬همواره افزایش مییابد‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ -۱۰7‬کدامیک از مطالب زیر در رابطه با مواد کوواالنسی درست است؟ ‬

‫‪ )1‬همهی مواد موجود در این گروه‪ ،‬همانند سدیم کلرید‪ ،‬در حالت جامد جریان الکتریسیته را عبور نمیدهند‪.‬‬
‫‪ )2‬چگالی الماس بیشتر از چگالی گرافیت بوده و نقطهی ذوب آن در مقایسه با سیلیسیم خالص پایینتر است‪.‬‬
‫‪ )3‬گرافن یک گونهی شفاف و انعطافپذیر بوده و همانند الماس‪ ،‬یکی از آلوتروپهای کربن محسوب میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬سیلیسیم فراوانترین عنصر موجود در پوسته جامد زمین بوده و همانند سرب‪ ،‬در گروه چهاردهم قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -۱۰۸‬در یک آزمایش‪ ۲/۱ ،‬مول )𝒈𝒈( ‪ 𝑭𝑭۲‬و ‪ ۱/۱‬مول )𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪ 𝑯𝑯۲‬در یک ظرف دو لیتری با هم واکنش میدهند‪ .‬اگر در لحظة تعادل‪،‬‬
‫‪ ۲‬مول گاز فلوئور‪ ،‬یک مول آب‪ ۰/۲ ،‬مول 𝑯𝑯𝑯𝑯 و ‪ ۰/۰۵‬مول گاز اکسیژن در ظرف واکنش وجود داشته باشد‪ ،‬مقدار 𝑲𝑲 (بر‬
‫حسب ‪ ،)𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎. 𝑳𝑳−۱‬کدام است؟‬
‫)𝒈𝒈(𝑯𝑯𝑯𝑯 ‪𝑭𝑭۲ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶(𝒈𝒈) ⇄ 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) +‬‬ ‫(معادله موازنه شود‪).‬‬
‫‪5 × 10−3 )4‬‬ ‫‪2 × 10−3 )3‬‬ ‫‪10−4 )2‬‬ ‫‪10−5 )1‬‬
‫‪ -۱۰9‬همه عبارتهای زیر درست هستند؛ بهجز‪ :‬‬

‫‪ )1‬با استفاده از فلز نیکل در واکنش تبدیل هگزن به هگزان‪ ،‬مقدار تغییر آنتالپی این واکنش کاهش پیدا میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬پارازایلن‪ ،‬یکی از اجزای سازندهی نفت خام بوده و در هر مولکول آن ‪ 21‬پیوند اشتراکی بین اتمها وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬گاز اتن در اثر واکنش با محلول آبی و رقیق پتاسیم پرمنگنات در شرایط مناسب به اتیلن گلیکول تبدیل میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬برای تهیه کربن مونوکسید و هیدروژن مورد نیاز برای تولید متانول‪ ،‬از واکنش میان گاز متان با بخار آب استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ ۱۰‬مول گاز نیتروژن و ‪ ۳۰‬مول گاز هیدروژن در شرایط بهینه واکنش هابر‪ ،‬با یکدیگر واکنش داده شدهاند‪ .‬حداکثر چند گرم‬ ‫‪-۱۱۰‬‬
‫آمونیاک‪ ،‬در ظرف واکنش تشکیل خواهد شد؟ ) ‪ (𝑵𝑵 = ۱4 , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫کاتالیزگر دما و فشار بهینه‬
‫→ )𝒈𝒈( ‪𝑵𝑵۲ (𝒈𝒈) + ۳𝑯𝑯۲‬‬ ‫)𝒈𝒈( ‪۲𝑵𝑵𝑯𝑯۳‬‬
‫‪340 )4‬‬ ‫‪170 )3‬‬ ‫‪129/2 )2‬‬ ‫‪95/2 )1‬‬
‫‪125‬‬
‫‪11‬‬
‫‪223‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ 45‬سوال‬ ‫‪140‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ریاضی‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 60‬دقیقه‬
‫‪ 60‬دقیقه‬ ‫‪155‬‬ ‫‪141‬‬ ‫‪15‬‬ ‫زمین شناسی‬ ‫‪2‬‬
‫کدام است؟‬
‫‪tan x‬‬ ‫‪ -111‬اگر ‪   x  ‬باشد‪ ،‬حاصل عبارت )‪( 1 − sin x‬‬
‫‪1 + tan x sin x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪cos x )4‬‬ ‫‪cos2 x )3‬‬ ‫‪− cos x )2‬‬ ‫‪− cos2 x )1‬‬
‫‪ -112‬پرنده ای فاصلۀ یک کیلومتر را در جهت موافق باد رفته و در جهت مخالف باد برگشته است‪ .‬اگر سرعت باد ‪ 5‬کیلومتر در‬
‫ساعت و مدت رفت و برگشت ‪ 9‬دقیقه باشد‪ ،‬سرعت پرنده در هوای آرام‪ ،‬چند کیلومتر در ساعت است؟‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪13 / 5 )3‬‬ ‫‪12 / 5 )2‬‬ ‫‪12 )1‬‬
‫به صورت بازه‪ ،‬کدام است؟‬ ‫‪ -113‬مجموعه جواب نامعادلۀ ‪7x − 8  x‬‬
‫‪x −x−2 x−2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(−1, 2) )4‬‬ ‫‪(−1, 2) (2, 4) )3‬‬ ‫‪(2, 4) )2‬‬ ‫‪(−4, 2) (2,1) )1‬‬
‫‪ -114‬از هر ‪ 5‬مدرسه نمونه‪ 4 ،‬نفر در اردویی شرکت دارند‪ .‬به چند طریق میتوان از بین آنان ‪ 3‬نفر انتخاب کرد‪ ،‬به طوری که هیچ‬
‫دو نفر انتخاب شده‪ ،‬از یک مدرسه نباشند؟‬
‫‪640 )4‬‬ ‫‪320 )3‬‬ ‫‪270 )2‬‬ ‫‪135 )1‬‬
‫‪ -115‬اگر ‪ 2a + 3a + 16 = 1‬باشد‪ ،‬عدد ‪ 4a + 9‬کدام است؟‬

‫‪21 )4‬‬ ‫‪15 )3‬‬ ‫‪6 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫=‪ AC‬و ‪ BC = 7‬است‪ .‬از رأس ‪ C‬خطی موازی میانۀ ‪ AM‬رسم شده و امتداد ‪BA‬‬
‫‪ -116‬در مثلث ‪ ، ABC‬اضالع ‪= 6 ، AB = 4‬‬
‫را در نقطۀ ‪ D‬قطع کرده است‪ .‬اندازۀ ‪ BD‬کدام است؟‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪8 / 5 )3‬‬ ‫‪8 )2‬‬ ‫‪7 / 5 )1‬‬
‫‪ -117‬یک ساق ذوزنقه به سه قسمت مساوی تقسیم شده است‪ .‬هر چهار پارهخط موازی یکدیگرند‪ .‬نسبت مساحت دو ناحیۀ‬
‫سایهزده‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ -118‬در مستطیل ‪ ،ABCD‬به طول ‪ ، AB = 17‬از نقطۀ ‪ A‬عمود ‪ AH‬بر قطر ‪ BD‬رسم شده است‪ .‬اگر ‪ BH = 15‬باشد‪ ،‬طول‬
‫قطر مستطیل از عدد ‪ ،19‬چقدر بیشتر است؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪127‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -119‬اگر ‪ tan  = 4‬و انتهای کمان ‪ ‬در ربع سوم باشد‪ ،‬حاصل عبارت زیر کدام است؟‬
‫‪3‬‬
‫) ‪sin( 9 +  )cos( 7 −  ) − tan( − 3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0 / 48 )4‬‬ ‫‪0 / 27 )3‬‬ ‫‪−0 / 52 )2‬‬ ‫‪−1 / 23 )1‬‬
‫‪ -120‬شکل روبهرو‪ ،‬قسمتی از نمودار تابع )‪ y = a + bcos(  − x‬است‪ .‬مقدار تابع در ‪ x = ‬کدام است؟‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 / 5 )1‬‬
‫‪2 )2‬‬
‫‪2 / 5 )3‬‬
‫‪1 + 3 )4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪−2‬‬
‫‪ 3x‬باشد‪ log6 (x − 2) ،‬کدام است؟‬ ‫‪ -121‬اگر ‪= 81x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -122‬شکل زیر‪ ،‬نمودار تابع )‪ y = −1 + logb (2x + a‬است‪ .‬این منحنی خط ‪ y = 1‬را با کدام طول‪ ،‬قطع میکند؟‬
‫‪4‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪)2‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪)4‬‬
‫‪ x2 − 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪; x2‬‬
‫‪ ، f (x) =  2 x − 2‬از نظر پیوستگی در ‪ x = 2‬چگونه است؟‬ ‫‪ -123‬تابع با ضابطۀ‬
‫‪2‬‬ ‫‪;x=2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )2‬پیوسته‬ ‫‪ )1‬از چپ پیوسته‬

‫‪ )4‬از راست پیوسته‬ ‫‪ )3‬از چپ ناپیوسته و از راست ناپیوسته‬
‫‪ -124‬احتمال موفقیت فردی‪ ،‬در یک آزمون مستقل‪ 2 ،‬برابر احتمال موفقیت دوست وی است‪ .‬احتمال موفقیت الاقل یکی از آن‬
‫دو‪ 7 ،‬است‪ .‬احتمال موفقیت این فرد کدام است؟‬

‫‪9‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪128‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -125‬نمرات مهارت برای کارگری (‪ 13 ، 14 ،15 ،16 :)A‬و ‪ 12‬و برای کارگر دیگری (‪ 13 ، 15 / 5 ،16 ، 16 / 5 :)B‬و ‪ 11 / 5‬بوده است‪.‬‬
‫دقت عمل کدام بیشتر است؟‬
‫‪ )4‬اظهارنظر نمیتوان کرد‪.‬‬ ‫‪ )3‬یکسان‬ ‫‪B )2‬‬ ‫‪A )1‬‬
‫‪ -126‬تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = x + 1 − x − 2‬در کدام بازه‪ ،‬اکیداً صعودی است؟‬

‫‪(2, +) )4‬‬ ‫‪(−1, 2) )3‬‬ ‫‪(−1, +) )2‬‬ ‫‪(−, 2) )1‬‬
‫‪ -127‬جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪ ، cos 3x + cos x = 0‬با شرط ‪ ، cos x  0‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k ‬‬ ‫‪k ‬‬
‫‪k +‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪k −‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪+ )2‬‬ ‫‪− )1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 4‬‬ ‫‪2 3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ، 2 − 3x + 2‬وقتی ‪ x → 2‬کدام است؟‬ ‫‪ -128‬حد عبارت‬
‫‪5x2 − 18x + 16‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪sin x‬‬
‫= )‪ ، f (x‬کدام بیان‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪ -129‬در مورد تابع با ضابطۀ‬
‫‪1 + 2 cos x‬‬
‫‪lim f (x) = + )2‬‬ ‫‪lim f (x) = − )1‬‬

‫‪+‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 +‬‬
‫→‪x‬‬ ‫→‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪lim f (x) = + )4‬‬ ‫‪lim f (x) = − )3‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪2 −‬‬
‫→‪x‬‬ ‫→‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫)‪f (x‬‬
‫‪ lim‬کدام است؟‬ ‫‪ -130‬اگر ‪ f (x) = x − 4x2 + x‬باشد‪ ،‬حاصل‬
‫‪x → −‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪−1 )2‬‬ ‫‪−2 )1‬‬
‫) ‪f ( 1 + h) − f ( 1‬‬
‫‪ ، lim 4‬کدام است؟‬ ‫‪ -131‬در تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = − x − 1‬حاصل ‪4‬‬
‫‪h→0‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪ 8‬‬ ‫‪; x2‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ، f (x) =  ax + b‬اگر )‪ f (2‬موجود باشد‪ a ،‬کدام است؟‬ ‫‪ -132‬در تابع با ضابطۀ‬
‫‪ − x3 + 6x ; x  2‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪129‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -133‬مشتق تابع ‪ f (x) = x3 3x + 1‬در نقطۀ ‪ x = −3‬کدام است؟‬
‫‪x+2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ -134‬در تابع با ضابطۀ ‪ f (x) = 4x − 5‬و دامنۀ ‪ ، 0, 8‬خط مماس بر نمودار آن موازی پارهخطی است که ابتدا و انتهای منحنی را‬
‫‪x+1‬‬
‫به هم وصل کند‪ ،‬این خط مماس‪ ،‬محور ‪y‬ها را با کدام عرض‪ ،‬قطع میکند؟‬
‫‪−0 / 5 )4‬‬ ‫‪−1 )3‬‬ ‫‪−1 / 5 )2‬‬ ‫‪−2 )1‬‬
‫‪ -135‬در تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = x x − 2x‬فاصلۀ دو نقطۀ ماکزیمم نسبی و مینیمم نسبی آن‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 2 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 2 )1‬‬
‫‪ -136‬بیشترین مساحت مستطیلی که یک ضلع آن بر قطر نیمدایره به شعاع ‪ 6‬واحد و دو رأس دیگر آن روی این نیمدایره باشد‪،‬‬
‫کدام است؟‬
‫‪36 )4‬‬ ‫‪27 )3‬‬ ‫‪24 )2‬‬ ‫‪18 )1‬‬
‫‪ -137‬نقطۀ )‪ A( −1, 4‬مرکز یک دایره است که بر روی خط ‪ 2x − 3y + 1 = 0‬وتری به طول ‪ 2 7‬جدا میکند‪ .‬این دایره خط‬
‫‪ y = 2‬را با کدام طول‪ ،‬قطع میکند؟‬
‫‪−1  3 )4‬‬ ‫‪−1  2 )3‬‬ ‫‪ −4 )2‬و ‪2‬‬ ‫‪ −5 )1‬و ‪3‬‬
‫‪ -138‬در الگوی زیر‪ ،‬تعداد نقطهها‪ ،‬در شکل دوازدهم‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪36 )2‬‬ ‫‪34 )1‬‬
‫‪40 )4‬‬ ‫‪38 )3‬‬
‫‪ -139‬اگر ‪ f (x) = 2 x − 4‬و ‪ g(x) = x3 + x‬باشند‪ ،‬مقدار )‪ (g −1of −1 )(8‬کدام است؟‬

‫‪5‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 / 5 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 / 5 )1‬‬
‫‪ -140‬بهروز جهت شرکت در یک مسابقه‪ ،‬از بین پرسشهای ‪ 5‬بستۀ ریاضی‪ 7 ،‬بستۀ تجربی و ‪ 6‬بستۀ علومانسانی‪ ،‬به تصادف یک‬
‫بسته اختیار کرده است‪ .‬احتمال برنده شدن در هر بسته این دروس به ترتیب ‪ 0 / 8 ، 0 / 7‬و ‪ 0 / 9‬است‪ .‬با کدام احتمال‪ ،‬بهروز‬
‫برنده میشود؟‬
‫‪31‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪130‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -141‬شهابی تقریباً هر ‪ ۸‬سال یکبار به دور خورشید میگردد‪ .‬وقتی این شهاب‪ ،‬زمین و خورشید در یک راستا قرار میگیرند‪،‬‬
‫شهاب و زمین‪ ،‬حدود چند واحد نجومی از یکدیگر فاصله دارند؟‬
‫‪۲۳ )۴‬‬ ‫‪۵ )۳‬‬ ‫‪۴ )۲‬‬ ‫‪۳ )۱‬‬
‫‪ -142‬میله ای بر زمین عمود است‪ ،‬به هنگام ظهر شرعی روز پنجم خرداد بدون سایه و به هنگام ظهر شرعی روز بیستم خرداد‬
‫سایهای به سمت جنوب دارد‪ .‬محل تقریبی این میله به کدام عرض جغرافیایی نزدیکتر است؟‬
‫‪ ۱۵/۵ )۲‬درجة جنوبی‬ ‫‪ ۱۶ )۱‬درجة جنوبی‬
‫‪ ۲۳/۵ )۴‬درجة شمالی‬ ‫‪ ۱۷ )۳‬درجة شمالی‬
‫‪ -143‬در کدام زمان‪ ،‬آتشفشانهای فعال‪ ،‬در زمین فراوانی بیشتری داشتهاند؟‬
‫‪ )۲‬فاصلة تشکیل هوا کره و آب کره‬ ‫‪ )۱‬بعد از تشکیل سنگکره‬
‫‪ )۴‬شروع برخورد ورقههای سنگکره به هم‬ ‫‪ )۳‬شروع جدایی قطعات سنگکره از هم‬
‫‪ -144‬کدام عبارت را میتوان برای کانیهای سیلیکاتی به کار برد؟‬

‫‪ )۱‬فراوانترین آنها‪ ،‬پالژیوکالزها هستند‪.‬‬
‫‪ )۲‬تنها ترکیباتی که در خود عنصر سیلیسیم دارند‪.‬‬
‫‪ )۳‬فقط در سنگهای آذرین بیرونی و درونی مشاهده میشوند‪.‬‬
‫‪ )۴‬حدود ‪ ۹۶‬درصد مواد تشکیلدهندة زمین را تشکیل میدهند‪.‬‬
‫‪ -145‬در یک نقطه معین از رودخانهای در دشت‪ ،‬با تغییر آبدهی‪ ،‬کدام کمیّتهای آب رودخانه نیز تغییر میکند؟‬
‫‪ )۲‬عرض‪ ،‬سرعت‬ ‫‪ )۱‬عمق‪ ،‬سرعت‬
‫‪ )۴‬عرض‪ ،‬عمق‪ ،‬سرعت‬ ‫‪ )۳‬طول‪ ،‬عرض‪ ،‬عمق‬
‫‪ -146‬کدام عبارت برای تراز آب چاهی که در یک الیة تحت فشار حفر شده و سطح آب درون آن در عمق ‪ 4‬متری سطح زمین‬
‫قرار دارد‪ ،‬درستتر است؟‬
‫‪ )۲‬همسطح با سطح ایستابی منطقه است‪.‬‬ ‫‪ )۱‬پایینتر از سطح پیزومتریک است‪.‬‬
‫‪ )۴‬پایینتر از سطح ایستابی منطقه است‪.‬‬ ‫‪ )۳‬همسطح با سطح پیزومتریک است‪.‬‬
‫‪ -147‬میزان غلظت نمکهای حل شده در آبهای زیرزمینی‪ ،‬با کدامیک نسبت عکس دارد؟‬
‫‪ )۲‬سرعت نفوذ‬ ‫‪ )۱‬دمای آب‬
‫‪ )۴‬حاللیّت کانیها و سنگها‬ ‫‪ )۳‬مسافت طی شده‬
‫‪ -14۸‬کدام مصالح در احداث سدهای بتنی و خاکی مورد استفاده اساسی قرار میگیرند؟‬
‫‪ )۲‬رس و ماسه‬ ‫‪ )۱‬شن و ماسه‬
‫‪ )۴‬رس‪ ،‬ماسه و میلگرد‬ ‫‪ )۳‬ماسه‪ ،‬شن و میلگرد‬
‫‪ -149‬در ماههای اسفند و فروردین در کشور ما‪ ،‬کدام ویژگی خاکها‪ ،‬هرچه کمتر باشد‪ ،‬میزان لغزش خاک در ترانشهها و دامنهها‬
‫بیشتر میشود؟‬
‫‪ )۲‬درجة خمیری بودن‬ ‫‪ )۱‬نیروی گرانش وارد شده‬
‫‪ )۴‬اندازة ذرات‬ ‫‪ )۳‬میزان رطوبت‬
‫‪ -150‬مصرف بیش از حدّ مجاز فلوراید‪ ،‬سبب ایجاد کدام مشکل برای انسانها میشود؟‬
‫‪ )۲‬اختالل در سیستم ایمنی‬ ‫‪ )۱‬اختالل در دستگاه عصبی‬
‫‪ )۴‬کاهش مقاومت دندانها در برابر پوسیدگی‬ ‫‪ )۳‬خشکی استخوان و غضروف‬
‫‪131‬‬
‫‪5‬‬
‫شکل زیر‪ ،‬برش کوهی در کنار یک جاده را نشان میدهد‪ .‬نوع تنشهای تأثیرگذار اصلی برای تشکیل آن به ترتیب از قدیم‬ ‫‪-151‬‬
‫به جدید کداماند؟‬
‫‪ )۱‬کششی‪ ،‬فشاری‬
‫‪ )۲‬برشی‪ ،‬کششی‬
‫‪ )۳‬کششی‪ ،‬برشی‬
‫‪ )۴‬فشاری‪ ،‬کششی‬
‫‪ -152‬همة موارد نتیجة خروج مواد مذاب از محور میانی رشته کوههای میان اقیانوسی‪ ،‬هستند‪ ،‬جز‪:‬‬
‫‪ )۱‬تشکیل پوستة جدید اقیانوسی‬
‫‪ )۲‬تشکیل سنگهایی به نام توف‬
‫‪ )۳‬تداوم فرسایش و رسوبگذاری در زمین‬
‫‪ )۴‬برخورد ورقههای سنگکره به هم در محل گودالهای اقیانوسی‬
‫‪ -153‬به ترتیب سنگ آهک و رس متعلق به کدام زمان باشند‪ ،‬شکل زیر یک تاقدیس است؟‬
‫‪ )۱‬تریاس‪ ،‬پرمین‬
‫‪ )۲‬ترشیاری‪ ،‬کرتاسه‬
‫‪ )۳‬ژوراسیک‪ ،‬کرتاسه‬
‫‪ )۴‬ژوراسیک‪ ،‬تریاس‬
‫‪ -154‬به ترتیب‪ ،‬بزرگترین میدان نفتی جنوب غربی‪ ،‬بزرگترین میدان گازی شمال شرقی و عمدهترین سنگ مخزن مواد‬
‫هیدروکربنی ایران کداماند؟‬
‫‪ )۳‬اهواز‪ ،‬نفتون‪ ،‬سنگ آهک‬ ‫‪ )۱‬اهواز‪ ،‬خانگیران‪ ،‬سنگ آهک‬
‫‪ )۴‬پارس جنوبی‪ ،‬سرخس‪ ،‬سنگ آهک‬ ‫‪ )۳‬گچساران‪ ،‬خانگیران‪ ،‬سنگ گچ‬
‫‪ -155‬امتداد کدام گسل تقریباً شرقی ـ غربی است؟‬

‫‪ )۴‬کوه بنان‬ ‫‪ )۳‬زاگرس‬ ‫‪ )۲‬مشا‬ ‫‪ )۱‬انار‬
‫‪132‬‬
‫‪6‬‬
‫پاسخنامه‬
‫‪A‬‬
‫آزمون اختصاصی ـ دفترچه پاسخ‬
‫تا شماره‬ ‫از شماره‬ ‫تعداد سوال‬ ‫مواد امتحانی‬ ‫ردیف‬

‫‪45‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪45‬‬ ‫زیستشناسی‬ ‫‪1‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪30‬‬ ‫فیزیک‬ ‫‪2‬‬
‫‪110‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪35‬‬ ‫شیمی‬ ‫‪3‬‬
‫‪140‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ریاضی‬ ‫‪4‬‬
‫‪155‬‬ ‫‪141‬‬ ‫‪15‬‬ ‫زمینشناسی‬ ‫‪5‬‬
‫کدام گزینه‪ ،‬برای تکمیل عبارت مقابل مناسب است؟ «یکی از شرایط ‪ ................‬گیاه است‪».‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ )1‬افزایش خروج قطرات آب از انتها یا لبۀ برگها‪ ،‬افزایش مقدار فشار ریشهای‬
‫‪ )2‬حرکت آب و امالح در آوندهای چوبی‪ ،‬فقدان مکش ناشی از سطح بخشهای هوایی‬
‫‪ )3‬بستهشدن روزنههای هوایی‪ ،‬جذب آب به دنبال تجمع مواد محلول در یاختههای نگهبان روزنۀ‬
‫‪ )4‬کاهش خروج آب از منفذ بین یاختههای نگهبان روزنههای هوایی‪ ،‬کاهش بخار آب در هوای اطراف‬
‫(‪1006‬ـ متوسط ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫افزایش میزان فشار ریشه ای و کاهش تعرق‪ ،‬شرایط را برای انجام تعریق (خروج قطرات آب از انتها یا لبۀ برگها) فراهم میکنند‪.‬‬
‫عامل اصلی انتقال شیرۀ خام (حرکت آب و امالح در آوندهای چوبی)‪ ،‬مکشی است که در اثر تعرق از سطح بخشهای هوایی گیاه ایجاد میشود‪.‬‬
‫به دنبال تجمع مواد محلول در یاختههای نگهبان روزنه‪ ،‬فشار اسمزی در این یاختهها افزایش یافته و سپس این یاختهها آب جذب نموده و دچار‬
‫تورژسانس میشوند و روزنههای هوایی باز میشوند‪.‬‬
‫به طور کلی‪ ،‬در صورت کاهش بخار آب در هوای اطراف‪ ،‬تعرق به میزان بیشتری صورت میگیرد‪.‬‬
‫مقایسۀ فرایندهای تعرق و تعریق‬
‫تعریق‬ ‫تعرق‬ ‫نام فرایند‬
‫مایع‬ ‫بخار آب (گاز)‬ ‫شکل خروج آب‬
‫روزنههای آبی‬ ‫روزنههای هوایی ‪ ،‬پوستک و عدسک‬ ‫محل خروج آب‬
‫انتها یا لبۀ برگ‬ ‫روپوست برگ و ساقه‬ ‫محل قرارگیری روزنهها‬
‫✘ همیشه باز هستند‪.‬‬ ‫✓ توسط یاختههای نگهبان روزنه‬ ‫تنظیم باز و بستهشدن روزنهها‬
‫افزایش فشار ریشهای و کاهش تعرق‬ ‫افزایش نور و دما‪ ،‬کاهش رطوبت و کربن دیاکسید و ‪...‬‬ ‫عوامل مؤثر در افزایش‬
‫بعضی از گیاهان علفی‬ ‫همۀ گیاهان علفی و چوبی‬ ‫انواع گیاهان‬
‫کدام مورد‪ ،‬فقط دربارۀ بسیاری از ماهیچههای اسکلتی بدن انسان درست است؟‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ )1‬انرژی الزم برای انقباض آنها‪ ،‬فقط از سوختن کرآتین فسفات به دست میآید‪.‬‬
‫‪ )2‬هر یاختۀ آن ها‪ ،‬از به هم پیوستن چند یاخته در دوران جنینی ایجاد شده است‪.‬‬
‫‪ )3‬با کمک ماهیچۀ متقابل خود‪ ،‬به صورت جفت باعث حرکت اندامها میشوند‪.‬‬
‫‪ ) 4‬به دنبال اتصال نوعی ناقل عصبی به گیرندۀ درون تار‪ ،‬یک موج تحریکی در طول غشای آن ایجاد میشود‪.‬‬
‫(‪1103‬ـ سخت ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪3‬‬
‫بسیاری از ماهیچهها به صورت جفت باعث حرکات اندامها میشوند؛ زیرا ماهیچهها فقط قابلیت انقباض دارند‪ .‬انقباض هر ماهیچه فقط میتواند استخوانی را‬
‫در جهتی خاص بکشد‪ ،‬ولی آن ماهیچه نمیتواند استخوان را به حالت قبل برگرداند‪ ،‬این وظیفه بر عهدۀ ماهیچۀ متقابل آن است‪ .‬برای مثال‪ ،‬ماهیچه روی‬
‫بازو میتواند ساعد را به سمت جلو یا باال بیاورد‪ ،‬ولی نمیتواند آن را به حالت قبل برگرداند و این حرکت توسط ماهیچۀ پشت بازو انجام میشود‪ .‬بنابراین‪،‬‬
‫هنگامی که یکی از جفت ماهیچههای متقابل درحالت انقباض است‪ ،‬ماهیچۀ دیگر در حال استراحت است‪.‬‬
‫گزینۀ (‪ :)1‬بیشتر انرژی الزم برای انقباض همۀ ماهیچههای اسکلتی از سوختن گلوکز به دست میآید‪.‬‬
‫گزینۀ (‪ :)2‬در همۀ ماهیچههای اسکلتی‪ ،‬هر یاخته از به هم پیوستن چند یاخته در دوران جنینی ایجاد شده و به همین دلیل‪ ،‬چندهستهای است‪.‬‬
‫گزینۀ (‪ :)4‬گیرندۀ ناقل عصبی روی غشای تارهای ماهیچهای (نه درون آنها) وجود دارد‪.‬‬
‫کدام عبارت در ارتباط با پاسخ گیاهان به محیط صحیح است؟‬ ‫‪-3‬‬

‫‪ )1‬بعضی گیاهان در فصلی خاص و بعضی در همۀ فصلها گل میدهند‪.‬‬
‫‪ )2‬به علت رشد بیشتر یاختهها در محل تماس‪ ،‬ساقۀ درخت مو به دور پایه میپیچد‪.‬‬
‫‪ )3‬همۀ گیاهان در پاسخ به زخم‪ ،‬ترکیباتی ترشح میکنند که در محافظت از آنها نقش دارند‪.‬‬
‫‪ )4‬ساقۀ همۀ انواع درختان دارای زمینگرایی منفی و همۀ ریشهها دارای زمینگرایی مثبت هستند‪.‬‬
‫(‪ 1109‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫‪134‬‬
‫‪1‬‬
‫بعضی گیاهان در فصلی خاص و بعضی در همۀ فصلها گل می دهند‪ .‬برای مثال‪ ،‬گیاهان را بر اساس نیاز به نور برای گلدهی‪ ،‬در سه دستۀ روزبلند‪ ،‬روزکوتاه‬
‫و بیتفاوت قرار میدهند‪.‬‬
‫ساقۀ درخت مو در تماس با درختی دیگر و یا پایه‪ ،‬به دور آن میپیچد‪ .‬پیچش به علت تفاوت رشد ساقه در بخش قرار‬
‫گرفته روی تکیهگاه و سمت مقابل آن ایجاد میشود؛ به طوری که رشد یاختهها در محل تماس کاهش مییابد‪.‬‬
‫بعضی (نه همۀ!) گیاهان در پاسخ به زخم‪ ،‬ترکیباتی ترشح میکنند که در محافظت از آنها نقش دارند‪.‬‬
‫‪4‬بعضی از ساقهها و ریشهها فاقد زمینگرایی هستند‪ .‬برای مثال در تصویر مقابل‪ ،‬بعضی از ریشههای گیاه آلبالو به طور افقی قرار گرفتهاند‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در مورد یوکاریوتها‪ ،‬صادق است؟‬ ‫‪-4‬‬

‫‪ )1‬رنا (‪)RNA‬ی پیک فقط در حین رونویسی دستخوش تغییراتی میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬سمتی از رنا (‪)RNA‬ی پیک که زودتر ساخته شده‪ ،‬دیرتر ترجمه میگردد‪.‬‬
‫‪ )3‬اولین آمینواسید در انتهای کربوکسیل همۀ پلیپپتیدهای تازه ساختهشده‪ ،‬متیونین است‪.‬‬
‫‪ )4‬در یک مولکول دنا (‪ ،)DNA‬رشتۀ مورد رونویسی میتواند از یک ژن به ژن دیگر تغییر نماید‪.‬‬
‫(‪1202‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬
‫در یک مولکول دِنا‪ ،‬فقط رشتۀ الگوی هر ژن میتواند رونویسی گردد و در ژنهای مجاور نیز‪ ،‬رشتۀ الگو میتواند متفاوت باشد (مثالً رشتۀ باالیی یا پایینی‬
‫باشد)؛ همانطور که در شکل زیر میبینید‪:‬‬
‫تغییرات رِنای پیک میتواند در حین رونویسی و یا پس از آن صورت گیرد‪.‬‬
‫همانطور که در شکل مقابل مشاهده میکنید‪ ،‬سمتی از رنای پیک که زودتر ساخته میشود؛ زودتر هم‬
‫ترجمه میشود‪.‬‬
‫به دلیل اینکه رمزۀ آغاز‪ ،‬رمز کنندۀ آمینواسید متیونین است‪ ،‬اولین آمینواسید در انتهای آمینیِ‬
‫پلیپپتیدهای ساختهشده‪ ،‬متیونین است‪.‬‬
‫جدا شدن ِرنای در حال رونویسی از رشتۀ ِدنا از مرحلۀ طویلشدن رونویسی آغـاز‬ ‫✓‬
‫میشـود‪ .‬پس در پروکاریوتهــا‪ ،‬مرحلۀ آغـاز ترجمه میتواند همزمان با مرحلۀ‬
‫طویلشدن رونویسی شروع شود‪.‬‬
‫نزدیکترین ریبوزوم به مولکول ِدنا‪ ،‬بخش بیشتری از فرایند ترجمه را انجام داده‬ ‫✓‬
‫است و به زنجیرۀ پلیپپتیدی بلندتری متصل است‪.‬‬
‫دورترین آمینواسیـد زنجیرۀ پلیپپتیدی از ریبوزوم‪ ،‬آمینواسید متیونین آغازگر و انتهـای‬ ‫✓‬
‫آمینی زنجیرۀ پلیپپتیدی است‪.‬‬
‫دورترین بخش ِرنـای پیک از مولکول ِدنـا‪ ،‬بخشی از ِرنـا است که در مرحلۀ آغـاز‬ ‫✓‬
‫رونویسی ساخته شده است‪.‬‬
‫جهت رونویسی از ِرنای کوتاهتر به سمت ِرنای بلندتر (چپ به راست) است‪ .‬در نزدیکی توالی پایان رونویسی نسبت به محل شروع رونویسی‪ ،‬تعداد‬ ‫✓‬
‫ریبوزومهای متصل به ِرنای پیک بیشتر است‪.‬‬
‫‪135‬‬
‫‪2‬‬
‫جهت ترجمه از زنجیرۀ پلیپپتیدی کوتاهتر به سمت زنجیرۀ پلیپپتیدی بلندتر (پایین به باال) است‪ .‬بنابراین‪ ،‬بخشی از ِرنای پیک که به مولکول ِدنا نزدیکتر‬ ‫✓‬
‫است‪ ،‬به توالی کدون پایان نزدیکتر است‪.‬‬
‫دو گروه مهم باکتریهای همزیست با گیاهان برخالف قارچهای همزیست با ریشۀ گیاهان دانهدار چه مشخصهای دارند؟‬ ‫‪-5‬‬
‫‪ )1‬با کمک انرژی نور خورشید‪ ،‬مادۀ آلی میسازند‪.‬‬
‫‪ )2‬برای گیاهان‪ ،‬مواد معدنی و فسفات فراهم میکنند‪.‬‬
‫‪ )3‬مواد آلی را از اندامهای غیرهوایی گیاهان دریافت میکنند‪.‬‬
‫‪ )4‬نیتروژن جوّ را به نیتروژن قابل استفادۀ گیاهان تبدیل میکنند‪.‬‬
‫(‪ 1007‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬
‫سیانوباکتریها و ریزوبیومها دو گروه مهم از باکتریهای همزیست با گیاهان هستند که هر دو برخالف قارچها‪ ،‬تثبیتکنندۀ نیتروژن جَو هستند‪ .‬این باکتریها‪،‬‬
‫نیتروژن جَو را به یون آمونیوم (شکل قابل استفاده برای گیاه) تبدیل میکنند‪.‬‬
‫ریزوبیومها برخالف سیانوباکتریها‪ ،‬فتوسنتزکننده نیستند؛ بنابراین نمیتوانند به کمک نور خورشید مواد آلی مورد نیاز خود را بسازند‪ .‬قارچها نیز فاقد‬
‫توانایی فتوسنتز هستند‪.‬‬
‫قارچهای همزیست با ریشۀ گیاه‪ ،‬در تأمین مواد معدنی و فسفات مورد نیاز گیاه نقش دارند‪.‬‬
‫قارچهای همزیست با ریشۀ گیاه نیز همانند ریزوبیومها‪ ،‬مواد آلی خود را از ریشه (اندام غیرهوایی گیاه) دریافت میکنند‪ ،‬اما سیانوباکتریهای همزیست‬
‫با گیاه گونرا درون ساقه و دمبرگ (اندامهای هوایی) این گیاه‪ ،‬تثبیت نیتروژن میکنند و در آنجا از مواد آلی گیاه استفاده میکنند‪.‬‬
‫بـاکتریهـای تثبیتکنندۀ نیتـروژن‪ ،‬از نیتروژن مولکـولی جــو بـرای تولیـد‬ ‫✓‬
‫یون آمونیوم استفاده میکنند‪.‬‬
‫بـاکتریهـای آمونیـاکســاز از مواد آلی نیتروژندار (نظیـر آمیـنواسیدهـــا‬ ‫✓‬
‫و نوکلئوتیدها) برای تولید یون آمونیوم استفاده میکنند‪.‬‬
‫یون آمونیوم تـولیدشده توسط بـاکتریهـا‪ ،‬یـا توسط ریشه جـذب میشـود‬ ‫✓‬
‫یا توسط باکتریهای نیتراتساز برای تولید نیترات مصرف میشود‪.‬‬
‫نیترات پس از جذبشدن توسط ریشۀ گیـاه‪ ،‬به یون آمونیوم تبدیل میشود‪.‬‬ ‫✓‬
‫فقط یون آمونیوم میتـواند به اندامهـای هوایی گیاه منتقل شـود و نیتـرات‬ ‫✓‬
‫به اندامهای هوایی منتقل نمیشود‪.‬‬
‫باکتریهای مؤثر در تولید مواد نیتروژندار مورد استفادۀ گیاهان‬
‫نیتراتساز‬ ‫آمونیاکساز‬ ‫تثبیتکنندۀ نیتروژن‬ ‫نوع باکتری‬
‫‪+‬‬ ‫مواد آلی نیتروژندار (نظیر آمینواسیدها و نوکلئوتیدها)‬ ‫جو ( ‪) N2‬‬
‫شکل مولکولی نیتروژن ّ‬ ‫مادۀ نیتروژندار مصرفی‬
‫یون آمونیوم ( ‪) NH 4‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫یون نیتروژندار تولیدی‬
‫یون نیترات ( ‪) NO3‬‬ ‫یون آمونیوم ( ‪) NH 4‬‬ ‫یون آمونیوم ( ‪) NH 4‬‬
‫✘‬ ‫✘‬ ‫✓‬ ‫توانایی تثبیت نیتروژن‬
‫✘‬ ‫✓‬ ‫✘‬ ‫استفاده از مواد آلی نیتروژندار‬
‫خاک‬
‫✓‬ ‫✘‬ ‫✓‬ ‫استفاده از نیتروژن غیرآلی‬
‫✘‬ ‫✓‬ ‫✓‬ ‫تولید یون آمونیوم‬
‫✓‬ ‫✘‬ ‫✘‬ ‫تولید یون نیترات‬
‫در انسان‪ ،‬همۀ یاختههایی که در مراحل تخمکزایی و با تقسیم نامساوی سیتوپالسم به وجود میآیند و در رشد و نمو جنین فاقد نقشاند‪ ،‬از نظر‬ ‫‪-6‬‬
‫‪ ...............‬با یکدیگر تفاوت و از نظر ‪ ...............‬به یکدیگر شباهت دارند‪.‬‬
‫‪ )1‬مقدار دنای (‪)DNA‬ی هسته ـ داشتن فامتن (کروموزوم)های همتا‬
‫‪ )2‬تعداد فامتن (کروموزوم)های هسته ـ تعداد میانک (سانتریول)ها‬
‫‪ )3‬عدد کروموزومی ـ تعداد فامینک (کروماتید)های هسته‬
‫‪ )4‬محل به وجود آمدن ـ تعداد سانترومرهای هسته‬
‫‪136‬‬
‫‪3‬‬
‫(‪ 1107‬ـ سخت ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬
‫در انسان‪ ،‬نخستین و دومین جسم قطبی در مراحل تخمکزایی و در پی تقسیم نامساوی سیتوپالسم به وجود میآیند و در نهایت هم از بین میروند و نقشی‬
‫در ایجاد جنین ندارند‪ .‬نخستین جسم قطبی در تخمدان و دومین جسم قطبی در لولۀ فالوپ (لولۀ رحمی) به وجود میآید؛ پس این دو نوع یاخته از نظر محل‬
‫به وجود آمدن با هم متفاوتاند‪ .‬نخستین جسم قطبی همانند دومین جسم قطبی‪ ،‬هاپلوئید است و دارای ‪ 23‬کروموزوم و ‪ 23‬سانترومر در هستۀ خود میباشد؛‬
‫بنابراین این دو نوع سلول از نظر تعداد سانترومر با هم مشابهاند‪.‬‬
‫هر دو جسم قطبی هاپلوئیدند و فاقد فامتن همتا هستند‪ .‬از نظر مقدار دِنای هسته هم با هم متفاوتاند‪ ،‬چون نخستین جسم قطبی دارای کروموزومهای‬
‫دوکروماتیدی و دومین جسم قطبی دارای کروموزومهای تککروماتیدی است‪.‬‬
‫هر دو جسم قطبی دارای تعداد کروموزومهای یکسان (‪ 23‬کروموزوم) هستند‪.‬‬
‫هر دو جسم قطبی عدد کروموزومی یکسان دارند‪ .‬تعداد فامینک (کروماتید)های جسم قطبی اول ‪ 46‬عدد و تعداد فامینکهای جسم قطبی دوم ‪23‬‬
‫عدد است‪.‬‬
‫نکات مقایسهای و مهم‬
‫دارای دو مجموعۀ کروموزومی است‪ /‬توانایی تقسیم میتوز دارد‪ /‬در زمان تقسیم تمامی ژنهایش را به یاختههای حاصل از تقسیم انتقال‬
‫میدهد‪ /‬با تقسیم میتوز خود دو سلول ایجاد میکند؛ اووگونی و اووسیت اولیه‪ /‬قبل از همانندسازی دنا برای صفات تکجایگاهی‬
‫غیرجنسی و صفات جنسی وابسته به ‪ X‬دو الل دارد‪ /‬برای صفات چندجایگاهی دارای بیش از یک الل است‪ /‬نیمی از یاختههای حاصل از‬ ‫اووگونی‬
‫تقسیم میتوز آن‪ ،‬تقسیم میوز را شروع میکنند‪ ،‬اما لزوماً همۀ آنها نمیتوانند آن را کامل کنند‪ /‬دارای کروموزومهای دوکروماتیدی است‪/‬‬
‫کروموزوم همتا دارد‪ ،‬پس جهش مضاعفشدگی میتواند در آن رخ دهد‪ /‬تقسیم آنها در دورۀ جنینی و درون تخمدان صورت میگیرد‪.‬‬
‫دارای دو مجموعۀ کروموزومی است‪ /‬توانایی تقسیم میوز دارد‪ /‬قبل از همانندسازی دنا‪ ،‬برای صفات تکجایگاهی غیرجنسی و صفات‬
‫جنسی وابسته به ‪ X‬دو الل دارد‪ /‬برای صفات چندجایگاهی دارای بیشاز یک الل است‪ /‬به دلیل داشتن کروموزوم همتا‪ ،‬جهش‬
‫مضاعفشدگی میتواند در آن رخ دهد‪ /‬دارای عدد کروموزومی یکسان با سلول سازندهاش میباشد‪ /‬قابلیت لقاح ندارد‪ /‬به دنبال‬
‫اووسیت اولیه‬
‫جداشدن کروماتیدهای خواهری ایجاد شده است‪ /‬تقسیم میوز در آنها درون تخمدان و در دورۀ جنینی آغاز شده‪ ،‬اما در مرحلۀ پروفاز ‪۱‬‬
‫متوقف میشود‪ /‬پس از بلوغ‪ ،‬در هر دورۀ جنسی یکی از این یاختهها میوز ‪ 1‬را ادامه میدهد‪ /‬در اطراف آنها یاختههای فولیکولی قرار‬
‫دارند‪ /‬از تخمدان خارج نمیشوند‪ /‬دارای کروموزومهای دوکروماتیدی هستند‪.‬‬
‫دارای یک مجموعۀ کروموزومی است و دارای کروموزومهای دوکروماتیدی است‪ /‬برای صفات تکجایگاهی غیرجنسی و صفات جنسی‬
‫وابسته به ‪ X‬یک الل دارد‪ /‬برای صفات چندجایگاهی دارای بیش از یک الل است‪ /‬به دنبال تقسیم میوز ‪ ،۱‬ایجاد شده است‪ /‬قابلیت لقاح‬ ‫اووسیت ثانویه‬
‫دارند‪ /‬از تخمدان خارج میشوند‪ /‬در اطراف خود تعدادی یاختۀ فولیکولی دارند‪ /‬در لولۀ فالوپ به دنبال لقاح‪ ،‬میوز ‪ ۲‬را تکمیل میکنند‪.‬‬
‫تعداد مجموعۀ کروموزومی‪ /‬تعداد سانترومر‪ /‬عدم وجود کروموزوم همتا‬ ‫شباهت‬
‫گویچههای قطبی‬
‫محل ایجادشدن (اولی در تخمدان و دومی در لولۀ فالوپ)‪ /‬تعداد کروماتید هر کروموزوم (اولی‪ ،‬دوکروماتیدی و‬ ‫اول و دوم‬
‫تفاوت‬
‫دومی‪ ،‬تککروماتیدی)‬
‫دارای دو مجموعۀ کروموزومی است‪ /‬توانایی تقسیم شدن دارد‪ /‬در لولۀ فالوپ ایجاد میشود‪ /‬حاصل میوز ‪ ۲‬است‪ /‬کروموزوم‬
‫تخمک لقاحیافته‬
‫تککروماتیدی دارد‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬نادرست است؟‬ ‫‪-7‬‬

‫‪ )1‬اندکی از جهشها‪ ،‬تأثیری فوری بر رخنمود (فنوتیپ) دارند‪.‬‬
‫‪ )2‬انتخاب طبیعی‪ ،‬ضامن بقای همۀ زادههای فرد سازگار با محیط است‪.‬‬
‫‪ )3‬نوعی عامل تغییردهندۀ فراوانی دگره (الل)ها‪ ،‬خزانۀ ژنی جمعیت را غنیتر میسازد‪.‬‬
‫‪ )4‬فراوانی دگرهای (اللی) یک جمعیت‪ ،‬میتواند بر اثر رویدادهای تصادفی تغییر نماید‪.‬‬
‫(‪ 1204‬ـ سخت ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪2‬‬
‫در صورتی که زاده های یک فرد سازگار با محیط‪ ،‬فنوتیپ ناسازگار داشته باشند؛ انتخاب طبیعی در جهت حذف آنها عمل میکند‪.‬‬
‫‪137‬‬
‫‪4‬‬
‫بسیاری از جهشها‪ ،‬تأثیر فوری بر رخنمود ندارند؛ پس اندکی از جهشها‪ ،‬تأثیر فوری بر فنوتیپ دارند‪.‬‬
‫جهش نوعی عامل تغییردهندۀ فراوانی اللها در جمعیت است که میتواند با ایجاد اللهای جدید‪ ،‬خزانۀ ژنی را غنیتر کند‪.‬‬
‫رانش نوعی رویداد تصادفی است که میتواند فراوانی اللهای جمعیت را تغییر دهد‪.‬‬
‫عوامل خارجشدن جمعیت از حال تعادل ژنی‬
‫‪۱‬ـ ثابتماندن فراوانی نسبی اللها یا ژنوتیپها از نسلی به نسل دیگر= تعادل ژنی جمعیت‪ ‬تغییر در جمعیت قابل انتظار نیست‪.‬‬
‫‪۲‬ـ عوامل زیر باعث میشوند جمعیت از تعادل خارج شود‪ ‬خارجشدن جمعیت از تعادل‪ ‬جمعیت روند تغییر را در پیش گرفته است‪.‬‬
‫‪۱‬ـ تعریف‪ :‬تغییر ماندگار در نوکلئوتیدهای مادۀ وراثتی‬
‫‪۲‬ـ افزودن اللهای جدید‪ ‬غنیتر کردن خزانۀ ژن‪ +‬افزایش گوناگونی‪ ‬فراهمکردن زمینۀ وقوع انتخاب طبیعی‪ +‬افزایش توان بقای جمعیت‬
‫جهش‬
‫‪۳‬ـ تأثیر بر فنوتیپ‪ :‬بسیاری از جهشها تأثیر فوری بر فنوتیپ ندارند‪ ‬ممکن است تشخیص داده نشوند‪.‬‬
‫‪۴‬ـ جهشهایی که تأثیر فوری بر فنوتیپ ندارند‪ ،‬با تغییر شرایط محیط‪ ،‬ممکن است باعث سازگاری بیشتر فرد شوند‪.‬‬
‫‪۵‬ـ جهش با ایجاد اللهای جدید‪ ،‬فراوانی نسبی اللها را تغییر میدهد که باعث تغییر فراوانی نسبی ژنوتیپها و فنوتیپها نیز میشود‪.‬‬
‫‪1‬ـ در رانش ژن‪ ،‬اگر افرادی که میمیرند زادهای نداشته باشند‪ ،‬شانس انتقال ژنهای خود را به نسل بعد از دست دادهاند‪.‬‬
‫‪۲‬ـ رانش ژن میتواند باعث تغییر فراوانی نسبی اللها بر اثر رویدادهای تصادفی شود‪.‬‬
‫‪۳‬ـ رانش ژن باعث تغییر فراوانی اللها میشود‪ ‬این تغییر در فراوانی ارتباطی به سازگاری اللها با محیط و انتخاب طبیعی ندارد‪ ‬رانش ژن برخالف‬
‫انتخاب طبیعی به سازش نمیانجامد‪.‬‬
‫رانش اللی (ژنی)‬

‫‪۴‬ـ مثال رانش ژن‪۱ :‬ـ مردن بخش عمدۀ جمعیت در حوادثی نظیر سیل‪ ،‬زلزله‪ ،‬آتشسوزی و نظایر آن‪ ‬فقط‬
‫بخشی از اللهای جمعیت بزرگ اولیه به جمعیت کوچک باقیمانده میرسد (شکل)‪۲ ،‬ـ در اثر پدیدههای‬
‫زمینشناختی (مانند کوهزایی)‬
‫‪۵‬ـ میزان اثرگذاری رانش ژن‪ :‬اثر رانش ژن بر جمعیت بستگی به اندازۀ جمعیت دارد و با آن رابطۀ معکوس‬
‫دارد؛ هرچه اندازۀ جمعیت کوچکتر باشد‪ ،‬رانش اللی اثر بیشتری دارد‪ ‬برای حفظ تعادل در جمعیت‪ ،‬باید‬
‫جمعیت اندازۀ بزرگی داشته باشد‪.‬‬
‫‪۱‬ـ مهاجرت افراد یک جمعیت (مبدأ) به جمعیت دیگر (مقصد)‪ ‬وارد کردن اللهای جمعیت مبدأ به جمعیت مقصد‬
‫شارش ژن‬
‫‪۲‬ـ شارش ژن میتواند فراوانی نسبی اللها در دو جمعیت را تغییر دهد (برخالف سایر عوامل برهمزنندۀ تعادل)‪.‬‬
‫‪۳‬ـ شارش ژن میتواند باعث افزایش شباهت خزانۀ ژن دو جمعیت شود‪ ،‬به دو شرط‪۱ ‬ـ شارش ژن پیوسته باشد و ‪۲‬ـ شارش ژن دوسویه باشد‪.‬‬
‫‪۱‬ـ در آمیزش غیرتصادفی‪ ،‬احتمال آمیزش یک فرد با افراد جنس دیگر‪ ،‬به فنوتیپ یا ژنوتیپ بستگی دارد‪.‬‬
‫‪2‬ـ آمیزش غیرتصادفی فقط در جمعیتهای دارای تولیدمثل جنسی وجود دارد (برخالف سایر عوامل برهمزنندۀ تعادل)‪.‬‬
‫آمیزش غیرتصادفی‬
‫‪3‬ـ مثال‪ :‬جانوران جفت خود را بر اساس ویژگیهای ظاهری و رفتاری انتخاب میکنند‪.‬‬
‫ترکیب [فصل ‪ ۸‬دوازدهم‪ :‬گفتار ‪ :]۲‬داشتن بیشترین تعداد زادههای سالم‪ ،‬معیاری برای موفقیت زادآوری در جانوران است‪ .‬جانوران برای دستیابی به‬
‫موفقیت در زادآوری (تولیدمثل)‪ ،‬رفتارهای زادآوری انجام میدهند‪ .‬انتخاب جفت یکی از این رفتارهاست‪ .‬در رفتار انتخاب جفت‪ ،‬جانور ابتدا ویژگیهای‬
‫جفت را بررسی میکند و بعد تصمیم میگیرد با آن جفتگیری کند یا نه‪ .‬در جانوران‪ ،‬مادهها بیشتر از نرها رفتار انتخاب جفت را انجام میدهند و این‬
‫انتخاب بیشتر بر اساس ویژگیهای ظاهری (فنوتیپ افراد) است‪.‬‬
‫‪۱‬ـ تعریف‪ :‬فرایندی که در آن افراد سازگارتر با محیط انتخاب میشوند؛ یعنی آنهایی که شانس بیشتری برای زندهماندن و تولیدمثل دارند‪.‬‬
‫‪۲‬ـ سازگاری یک صفت وابسته به شرایط محیطی است و این محیط است که تعیین میکند کدام صفت سازگارتر است و با فراوانی بیشتری به نسل بعد‬
‫منتقل میشود‪ ‬یک صفت همیشه سازگار نیست و ممکن است در شرایط محیطی جدیدی‪ ،‬دیگر سازگار نباشد‪.‬‬
‫‪۳‬ـ برای انجامشدن انتخاب طبیعی‪ ،‬وجود گوناگونی در جمعیت الزم است و انتخاب طبیعی بر اساس فنوتیپ (نه ژنوتیپ) عمل میکند‪.‬‬
‫‪۴‬ـ انتخاب طبیعی افراد سازگارتر با محیط را برمیگزیند و از فراوانی افراد دیگر میکاهد‪ ‬خزانۀ ژنی نسل آینده دستخوش تغییر میشود‪.‬‬
‫انتخاب طبیعی‬
‫‪۵‬ـ انتخاب طبیعی باعث تغییر «جمعیت» میشود‪ ،‬نه تغییر «فرد»‪ ‬انتخاب طبیعی باعث تغییر یا ایجاد الل‪ ،‬ژنوتیپ یا فنوتیپ در افراد نمیشود‪.‬‬
‫‪۶‬ـ نتیجۀ انتخاب طبیعی‪ :‬سازگاری بیشتر جمعیت با محیط‪ ‬کاهش تفاوتهای فردی و‬
‫گوناگونی در جمعیت‪ ‬کاهش توان بقای جمعیت در شرایط محیطی جدید (همانند‬
‫رانش ژن)‬
‫‪۷‬ـ مثال‪ :‬سازش بعضی از باکتریها نسبت به تغییر شرایط (حضور آنتیبیوتیکها) در‬
‫نتیجۀ انتخاب طبیعی‪ ‬از بین رفتن همۀ باکتریهای غیرمقاوم‪ ‬تغییر جمعیت از‬
‫غیرمقاوم به مقاوم‬
‫‪138‬‬
‫‪5‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با سیستم ایمنی بدن انسان صحیح است؟‬ ‫‪-8‬‬
‫‪ )1‬همۀ لنفوسیتهای خاطره‪ ،‬میتوانند از دیوارۀ مویرگها عبور نمایند‪.‬‬
‫‪ )2‬همۀ عوامل بیماریزا به طور حتم‪ ،‬توسط بیگانهخوار (فاگوسیت)ها نابود میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬همۀ یاختههایی با توانایی تولید اینترفرون‪ ،‬فقط در دفاع غیراختصاصی بدن شرکت مینمایند‪.‬‬
‫‪ )4‬همۀ یاختههای ترشحکنندۀ پرفورین‪ ،‬میتوانند با شرکت در دومین خط دفاعی‪ ،‬بیگانهخواری را فعال کنند‪.‬‬
‫(‪ 1105‬ـ متوسط ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫همۀ گویچههای سفید از جمله لنفوسیتهای خاطره‪ ،‬توانایی تراگذری (دیاپدز) دارند و میتوانند از دیوارۀ مویرگهای خونی عبور نمایند‪.‬‬
‫عوامل بیماریزا میتوانند توسط بیگانهخوارها و یا سایر یاختههای دستگاه ایمنی مانند ائوزینوفیلها (ترشح محتویات دانههای خود) و همچنین عواملی‬
‫مانند آنزیم لیزوزیم در اشک‪ ،‬بزاق و مادۀ مخاطی‪ ،‬اسید معده و ‪ ...‬نابود شوند‪.‬‬
‫لنفوسیتهای ‪ T‬کشنده نیز از جمله یاختههای با توانایی ترشح اینترفرون نوع ‪ 2‬هستند که در دفاع اختصاصی شرکت میکنند‪.‬‬
‫اینترفرون نوع یک از یاختۀ آلوده به ویروس ترشح میشود و عالوه بر یاختۀ آلوده‪ ،‬بر یاختههای سالم مجاور هم اثر میکند و آنها را در برابر ویروس مقاوم‬
‫میکند‪.‬اینترفرون نوع دو از یاختههای کشندۀ طبیعی و لنفوسیتهای ‪ T‬ترشح میشود و درشتخوارها را فعال میکند‪ .‬این نوع اینترفرون نقش مهمی در‬
‫مبارزه علیه یاختههای سرطانی دارد‪.‬‬
‫ترشح پرفورین توسط یاختههای کشندۀ طبیعی و لنفوسیت ‪ T‬کشنده صورت میگیرد‪ .‬لنفوسیتهای ‪ T‬کشنده در سومین خط دفاعی بدن فعالیت‬
‫میکنند‪.‬‬
‫انواع پروتئینهای دفاعی‬
‫توضیحات‬ ‫نحوۀ اثر‬ ‫بخش هدف‬ ‫بخش سازنده‬ ‫پروتئین‬ ‫خط‬
‫غدۀ عرق‪ ،‬غدۀ اشکی‪ ،‬سلول‬
‫نابودی باکتری‬ ‫باکتری‬ ‫لیزوزیم‬ ‫اول‬
‫سازندۀ مادۀ مخاطی‪ ،‬غدۀ بزاقی‬
‫یاختههای آلوده به ویروس‬
‫مقاومسازی سلولها‬ ‫سلولهای آلوده به ویروس‬ ‫اینترفرون ‪I‬‬
‫و سالم مجاور‬
‫پروتئين‬
‫‪ ‬فعالیت ماکروفاژ‬ ‫ایجاد منفذ در غشای میکروب‬ ‫غشای میکروب‬ ‫ـــــ‬ ‫دوم‬
‫مکمل‬
‫نقش مهم در مبارزه با‬ ‫یاختۀ کشندۀ طبیعی و لنفوسیت‬
‫فعالسازی ماکروفاژ‬ ‫ماکروفاژ‬ ‫اینترفرون ‪II‬‬
‫سرطان‬ ‫‪T‬‬
‫ایجاد منفذ در غشای یاختۀ‬ ‫دوم‪ :‬یاختۀ کشندۀ طبیعی ‪ /‬سوم‪:‬‬
‫پرفورین‬
‫هدف‬ ‫سلول آلوده به ویروس و‬ ‫لنفوسیت ‪ T‬کشنده‬
‫‪ ‬فعالیت ماکروفاژ‬ ‫دوم و سوم‬
‫سرطانی‬ ‫دوم‪ :‬یاختۀ کشندۀ طبیعی ‪ /‬سوم‪:‬‬
‫القای مرگ برنامهریزیشده‬ ‫آنزیم ویژه‬
‫لنفوسیت ‪ T‬کشنده‬
‫‪ ‬فاگوسیتوز و عمل‬ ‫یاختۀ پادتنساز (نوعی لنفوسیت‬
‫نابود یا غیرفعالسازی آنتیژن‬ ‫آنتیژن‬ ‫پادتن‬ ‫سوم‬
‫پروتئین مکمل‬ ‫‪)B‬‬
‫با قطع جوانۀ رأسی در ساقۀ یک گیاه جوان‪ ،‬مقدار نوعی هورمون گیاهی در جوانههای جانبی‪ ،‬افزایش و نوعی دیگر کاهش مییابد‪ .‬در یک گیاه دارای‬ ‫‪-9‬‬
‫جوانۀ رأسی ساقه‪ ،‬نقش این دو هورمون به ترتیب‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪ )1‬ریزش برگ ـ تأخیر در پیرشدن اندامهای هوایی‬
‫‪ )2‬ایجاد یاختههای جدید ـ تشکیل میوههای بدون دانه‬
‫‪ )3‬رشد طولی یاختهها ـ کاهش رشد گیاه در شرایط نامساعد‬
‫‪ )4‬تحریک ریشهزایی ـ بستن روزنههای هوایی در شرایط خشکی‬
‫با قطع جوانۀ رأسیِ ساقه‪ ،‬میزان هورمون سیتوکینین در جوانههای جانبی افزایش و میزان هورمون اکسین در آنها کاهش مییابد‪ .‬هورمون سیتوکینین در‬
‫تحریک تقسیم یاختهای و ایجاد یاختههای جدید نقش دارد؛ همچنین هورمون اکسین نیز در تشکیل میوههای بدون دانه مؤثر است‪.‬‬
‫‪139‬‬
‫‪6‬‬
‫جمع بندی کلی تنظیمکنندههای رشد گیاهی‬
‫نقش و کاربرد‬ ‫محل تولید‬ ‫نام هورمون‬
‫اولین هورمون کشف شده‪ /‬رشد طولی یاختهها (مانند پارانشیمی و کالنشیمی)‪ /‬ریشهزایی در فن کشت بافت در‬
‫زمان افزایش آن نسبت به سیتوکینین‪ /‬تولید میوۀ درشت و بدون دانه (با رشد تخمدان)‪ /‬در چیرگی رأسی با‬ ‫جوانۀ رأسی‬ ‫اکسین‬
‫افزایش اتیلن و کاهش سیتوکینین سبب مهار رشد جوانۀ جانبی میشود← جلوگیری از پرشاخ و برگ شدن گیاه‪/‬‬ ‫(یاختۀ مریستمی)‬
‫افزایش نسبت اتیلن به اکسین← ریزش برگ‪ /‬استفاده به عنوان سم برای از بین بردن گیاهان خودرو در مزارع‬
‫محرکهای رشد‬
‫گندم‪ /‬استفاده به عنوان سالح زیستی در عامل نارنجی‪ /‬نورگرایی‪ /‬تولید ریشه برای قلمهها (هورمون ریشهزا)‬
‫به هورمون جوانی و ساقهزایی معروف است‪ /‬رویش جوانۀ جانبی در پاسخ به کاهش اکسین و افزایش آن‪/‬‬ ‫جوانۀ جانبی‬ ‫سیتوکینین‬
‫ساقهزایی در فنکشت بافت در زمان افزایش آن نسبت به اکسین‪ /‬تأخیر در پیر شدن اندامهای هوایی (نه همۀ‬
‫اندامها) گیاه‪ /‬افزایش سرعت تقسیم یاختهای‪ :‬استفاده به عنوان اسپری و افشانه جهت شادابی گلها (اندام‬
‫زایشی)‬
‫رشد طولی یاختهها (مانند پارانشیمی و کالنشیمی)‪ /‬تحریک تقسیم یاختهای‪ /‬تولید میوۀ درشت و بدون دانه (با‬ ‫ـ رویان دانۀ غالت‬ ‫جیبرلین‬
‫رشد تخمدان)‪ /‬سبب تولید آنزیمهای گوارشی از الیۀ گلوتندار آندوسپرم و کاهش ذخایر آندوسپرم میشود‪.‬‬ ‫ـ قارچ جیبرال‬
‫افزایش سرعت رسیدگی میوه‪ /‬ریزش برگ با ایجاد الیۀ جداکننده‪ /‬مؤثر در چیرگی رأسی با مهار رشد جوانههای‬ ‫ـ میوۀ رسیده‬ ‫اتیلن‬
‫جانبی‬ ‫ـ بافت آسیب دیده‬
‫بازدارنده های رشد‬

‫ـ جوانۀ جانبی‬
‫مقاومت گیاه و کاهش رشد آن در شرایط سخت‪ /‬بستن روزنههای هوایی (نه همۀ روزنهها) در جهت حفظ آب‬ ‫گروهی از یاختهها‬ ‫آبسیزیک‬
‫گیاه ‪ /‬ایجاد شرایط برای تنفس نوری در گیاه (واکنشهای کاهشدهندۀ فراوردههای فتوسنتز‪ +‬فعالیت‬ ‫اسید‬
‫اکسیژنازی روبیسکو‪ +‬تولید ‪ CO2‬همراه با تجزیۀ مواد آلی بدون تولید ‪)ATP‬‬
‫هورمون اتیلن در ریزش برگها و هورمون سیتوکینین در به تأخیرانداختن فرایند پیرشدن اندامهای هوایی گیاه‪ ،‬نقش دارد‪.‬‬
‫هورمونهای اکسین و جیبرلین موجب رشد طولی یاختهها و هورمون آبسیزیک اسید موجب کاهش رشد گیاه در شرایط نامساعد میشوند‪.‬‬
‫هورمون اکسین ریشهزایی را تحریک میکند و هورمون آبسیزیک اسید در شرایط خشکی موجب بستهشدن روزنههای هوایی میشود‪.‬‬
‫کدام گزینه در ارتباط با زنجیرۀ انتقال الکترون موجود در غشای درونی راکیزۀ یک یاختۀ زندۀ پوششی بدن انسان نادرست است؟‬ ‫‪-10‬‬
‫‪ )1‬انرژی الزم برای پمپکردن پروتونها از الکترونهای پرانرژی تأمین میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬یونهای اکسید در ترکیب با پروتونهای موجود در فضای درونی‪ ،‬مولکولهای آب را به وجود میآورند‪.‬‬
‫‪ )3‬تنها راه ورود پروتون ها به بخش داخلی راکیزه (میتوکندری)‪ ،‬عبور از نوعی کانال پروتئینی است‪.‬‬
‫‪ )4‬هر ترکیب دریافتکنندۀ الکترون‪ ،‬یونهای ‪ H+‬را به فضای بین دو غشای راکیزه (میتوکندری) پمپ میکند‪.‬‬
‫همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید‪ ،‬عالوه بر پمپهای پروتئینی غشا‪ ،‬دو ناقل الکترونی دیگر نیز بین آنها قرار دارند که الکترون را دریافت و به پمپ‬
‫بعد از خود در زنجیره‪ ،‬منتقل میکنند‪ .‬این دو ناقل الکترونی نمیتوانند یونهای هیدروژن (پروتون) را به فضای بین دو غشا پمپ کنند‪.‬‬
‫انرژی الزم برای فعالیت پمپهای مستقر در غشای داخلی میتوکندری (پمپهای پروتونی)‪ ،‬از الکترونهای پرانرژی که از حاملهای الکترون (‪NADH‬‬
‫و ‪ )FADH2‬خارج میشوند‪ ،‬تأمین میگردد‪.‬‬
‫در سطح داخلیِ غشای درونیِ راکیزه یونهای اکسید در ترکیب با پروتونهایی که در بستره قرار دارند‪ ،‬مولکولهای آب را تشکیل میدهند‪.‬‬
‫‪140‬‬
‫‪7‬‬
‫در راکیزه‪ ،‬پروتون های موجود در فضای بین دو غشا براساس شیب غلظت تمایل دارند که به سمت بخش داخلی برگردند‪ ،‬اما تنها راه پیشروی آنها‬
‫برای برگشتن به این بخش‪ ،‬مجموعهای پروتئینی به نام آنزیم ‪ ATP‬ساز است‪ .‬پروتونها از کانالی که در این مجموعه قرار دارد‪ ،‬میگذرند و انرژی‬
‫مورد نیاز برای تشکیل ‪ ATP‬از ‪ ADP‬و گروه فسفات‪ ،‬فراهم میشود‪.‬‬
‫انواع پروتئینهای زنجیرۀ انتقال الکترون‪ 5 :‬نوع پروتئین شامل ‪ 3‬نوع‬ ‫✓‬
‫پمپ غشـــایی هیـدروژن (پروتئين سـراسـری) و ‪ 2‬پروتئين غیرسراسری‪.‬‬
‫یکی از پروتئينهـای غیرسراسری زنجیرۀ انتقـال الکتـرون در وسط دو الیۀ‬ ‫✓‬
‫غشــــا قــــرار دارد و پــروتئیــن سطحــی دیگــــر‪ ،‬در نزدیکـــی‬
‫سطح خارجی غشـای درونی‪.‬‬
‫پروتئین اول زنجیرۀ انتقال الکترون‪ ،‬از ‪ NADH‬الکترون میگیرد‪ ‬تنها پروتئینی که از ‪ NADH‬الکترون میگیرد و فقط الکترونهای ‪ NADH‬را از خود عبور‬ ‫✓‬
‫میدهد‪.‬‬
‫پروتئین دوم زنجیرۀ انتقال الکترون‪ ،‬از ‪ FADH2‬و پروتئین قبلی خود الکترون میگیرد‪ ‬تنها پروتئینی که مستقیماً از دو مولکول مختلف الکترون میگیرد‪.‬‬ ‫✓‬
‫پروتئین سوم‪ ،‬چهارم و پنجم زنجیرۀ انتقال الکترون‪ ،‬فقط از پروتئین قبلی خود الکترون میگیرند و همانند پروتئین دوم‪ ،‬هم الکترونهای ‪ NADH‬و هم‬ ‫✓‬
‫الکترونهای ‪ FADH2‬را از خود عبور میدهند‪.‬‬
‫پروتئین اول‪ ،‬دوم و آخر زنجیرۀ انتقال الکترون‪ ،‬با مولکولی در خارج از زنجیرۀ انتقال الکترون‪ ،‬مبادلۀ الکترون را انجام میدهند‪.‬‬ ‫✓‬
‫الکترونهای ‪ NADH‬از پنج پروتئین (شامل سه پمپ) عبور میکنند ولی الکترونهای ‪ FADH2‬از چهار پروتئین (شامل دو پمپ) عبور میکنند‪ .‬بنابراین‪NADH ،‬‬ ‫✓‬
‫نقش بیشتری در انتقال پروتون به فضای بین دو غشا دارد و در نتیجه‪ ،‬میزان انرژی ذخیرهشدۀ بیشتری نسبت به ‪ FADH2‬دارد‪.‬‬
‫تولید آب و ‪ ATP‬در بخش درونی میتوکندری انجام میشود‪.‬‬ ‫✓‬
‫قسمت آنزیمی مجموعۀ پروتئینی آنزیم ‪ATP‬ساز در بخش داخلی میتوکندری قرار دارد‪.‬‬ ‫✓‬
‫کدام عبارت‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪-11‬‬

‫‪ )1‬ژن مربوط به هر پروتئین مورد نیاز تنفس یاختهای‪ ،‬درون راکیزه (میتوکندری) یافت میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬هر جاندار آغازی برای انجام اولین مرحلۀ تنفس یاختهای‪ ،‬به انرژی فعالسازی نیاز دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬هر جاندار دارای رنگیزههای جذبکنندۀ نور‪ ،‬توانایی تولید اکسیژن را دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬هر یاختۀ زنده و فعالی میتواند ‪ ATP‬را به سه روش مختلف بسازد‪.‬‬
‫همۀ جانداران آغازی برای انجام اولین مرحلۀ تنفس یاختهای یعنی قندکافت‪ ،‬نیازمند مصرف‪ ATP‬و تبدیل گلوکز به ترکیب ششکربنیِ دوفسفاته هستند‪ .‬در‬
‫واقع برای انجام واکنشهای مربوط به تجزیۀ گلوکز‪ ،‬انرژی فعالسازی نیاز هست که این انرژی از ‪ ATP‬تأمین میشود‪.‬‬
‫در دِنای راکیزه ژنهای مورد نیاز برای ساختهشدن انواعی از پروتئینهای مورد نیاز در تنفس یاختهای وجود دارد‪ ،‬اما به هر حال راکیزه برای انجام‬
‫نقش خود در تنفس هوازی به پروتئینهایی وابسته است که ژنهای آنها در هسته قرار دارند و به وسیلۀ رِناتنهای سیتوپالسمی ساخته میشوند‪.‬‬
‫گروهی از باکتریهای فتوسنتزکننده مانند باکتریهای گوگردی ارغوانی و سبز‪ ،‬با اینکه رنگیزۀ فتوسنتزی دارند؛ اما غیراکسیژنزا هستند‪.‬‬
‫تولید ‪ ATP‬به سه روش دیده میشود‪ :‬ساختهشدن در سطح پیشماده‪ ،‬ساختهشدن اکسایشی و ساختهشدن نوری ‪ .ATP‬ساختهشدن ‪ ATP‬در‬
‫سطح پیشماده در همۀ جانداران دیده میشود‪ .‬اما ساختهشدن اکسایشی ‪ ATP‬فقط در جاندارانی که تنفس هوازی دارند و ساختهشدن نوری ‪ATP‬‬
‫فقط در جاندارانی که فتوسنتزکنندهاند‪ ،‬دیده میشود‪.‬‬
‫هر روش تولید ‪ ATP‬در سطح پیشماده‪ :‬تولید ‪ ATP‬در قندکافت‪ +‬تولید ‪ ATP‬در کربس‪ +‬تولید ‪ ATP‬با استفاده از کرآتینفسفات‬ ‫•‬
‫‪141‬‬
‫‪8‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ ریشۀ یک گیاه علفی دولپهای صادق نیست؟‬ ‫‪-12‬‬
‫‪ )1‬مرز بین پوست و استوانۀ آوندی قابل رؤیت است‪.‬‬
‫‪ )2‬دستههای آوندهای چوبی و آبکشی به صورت یک در میان قرار دارند‪.‬‬
‫‪ )3‬نوار کاسپاری در دیوارۀ جانبی یاختههای درون پوست (آندودرم) وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬یاختههای پارانشیمی در بخش مرکزی استوانۀ آوندی به وضوح دیده میشوند‪.‬‬
‫همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید‪ ،‬در بخش مرکزی ریشۀ دولپه برخالف تکلپه‪ ،‬یاختههای پارانشیمی به وضوح دیده نمیشوند!‬
‫در ریشۀ گیاه دولپه‪ ،‬مرز بین پوست و استوانۀ آوندی‪ ،‬مشخص است‪.‬‬
‫همانطور که در شکل روبهرو میبینید‪ ،‬دستههای آوند چوبی و آبکشی در‬

‫استوانۀ آوندی به صورت یک در میان قرار دارند‪.‬‬
‫یاختههای درونپوست (آندودرم) در ریشۀ گیاهان‪ ،‬در دیوارۀ جانبی خود‬

‫دارای نواری از جنس چوبپنبه (سوبرین) هستند که به آن نوار کاسپاری گفته میشود‪.‬‬
‫در ریشۀ تکلپهای‪ ،‬ریشۀ دولپهای و ساقۀ دولپهای‪ ،‬پوست مشاهده میشود‬ ‫✓‬
‫اما در ساقۀ تکلپهای‪ ،‬پوست وجود ندارد‪.‬‬
‫بیشترین ضخــامت پوست مربـوط به ریشۀ دولپهای است و بـهطـور کلی‪،‬‬ ‫✓‬
‫ضخامت پوست در ریشه بیشتر از ساقه است‪.‬‬
‫در ســاقۀ دولپهای و ریشۀ تکلپهای‪ ،‬دستههـای آوندی روی یک دایره قرار‬ ‫✓‬
‫گرفتهاند و در مرکز اندام‪ ،‬یاختۀ آوندی دیده نمیشود‪.‬‬
‫در ریشۀ دولپهای‪ ،‬آوندهای چوبی در مرکز اندام بهصورت ستارهایشکل (‪X‬شکل) دیده میشوند و در اطراف آنها‪ ،‬آوندهای آبکشی بهصورت متناوب قرار‬ ‫✓‬
‫گرفتهاند‪.‬‬
‫در ساقۀ تکلپهای‪ ،‬دستههای آوندی بهصورت پراکنده در کل اندام دیده میشوند‪.‬‬ ‫✓‬
‫کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ نوعی پردۀ جنینی که به دیوارۀ رحم مادر میچسبد‪ ،‬نادرست است؟‬ ‫‪-13‬‬
‫‪ )1‬تحت تأثیر نوعی پیک دوربرد قرار میگیرد‪.‬‬
‫‪ )2‬در اختالط خون مادر و جنین نقش مؤثری دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬در دو طرف آن‪ ،‬مبادلۀ مواد میتواند صورت گیرد‪.‬‬
‫‪ )4‬به دنبال تغییر و تمایزِ بعضی از یاختههای بالستوسیست به وجود آمده است‪.‬‬
‫پردههای کوریون (برونشامۀ جنین) و آمنیون (درونشامۀ جنین) مهمترین پردههای محافظتی هستند که در اطراف جنین تشکیل میشوند‪ .‬پردۀ کوریون‪ ،‬به‬
‫دیوارۀ رحم مادر میچسبد و در تشکیل جفت و بند ناف دخالت میکند‪ .‬خون مادر و جنین به دلیل وجود پردۀ کوریون مخلوط نمیشود‪.‬‬
‫تشکیل پردۀ کوریون تحت تأثیر هورمونها که نوعی پیک شیمیایی درونریز هستند‪ ،‬قرار میگیرد‪.‬‬
‫بین دو طرف پردۀ کوریون مبادلۀ مواد بین خون مادر و جنین صورت میگیرد‪.‬‬
‫تشکیل پردههای محافظتی جنین در پی تغییر و تمایز یاختههای الیۀ بیرونی بالستوسیست (تروفوبالست) صورت میگیرد‪.‬‬
‫‪۱‬ـ رگهای بند ناف‪ ،‬وظیفۀ جابهجایی مواد مغذی به جنین و خارج کردن مواد دفعی از آن را برعهده دارند‪.‬‬
‫‪2‬ـ در جفت‪ ،‬در حد فاصل رگهای خونی مادر و جنین‪ ،‬پردۀ کوریون قرار دارد‪ ،‬نه آمنیون!‬
‫‪3‬ـ هورمون ‪ HCG‬از پردۀ کوریون آزاد میشود و اساس تستهای بارداری و حفظکنندۀ جسم زرد است‪.‬‬
‫‪4‬ـ بعد از جایگزینی‪ ،‬پردههای محافظتکننده در اطراف جنین تشکیل میشوند که مهمترین (نه فقط!) آنها کوریون و آمنیون هستند‪.‬‬
‫‪142‬‬
‫‪9‬‬
‫‪5‬ـ پس از ورود هستۀ اسپرم به اووسیت ثانویه‪ ،‬میوز‪ 2‬در اووسیت ثانویه کامل میشود‪ .‬در این حالت‪ ،‬کروماتیدهای خواهری تشکیلدهندۀ کروموزوم ‪ X‬و سایر‬
‫کروموزومها از هم جدا شده و دو کروموزوم از هر نوع فامتن ایجاد میشود‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬بسته به نوع کروموزوم جنسی اسپرم‪ ،‬دو یا سه کروموزوم ‪ X‬درون اووسیت‬
‫ثانویه مشاهده میشود‪.‬‬
‫‪6‬ـ در زمان لقاح‪ ،‬در دو حالت مساحت غشای اووسیت ثانویه افزایش مییابد‪( :‬الف) در زمان ادغام غشای اسپرم با غشای اووسیت ثانویه← در این حالت‪ ،‬درون‬
‫اووسیت ثانویه برای این افزایش غشا‪ ،‬انرژی مصرف نمیشود‪( .‬ب) در زمان ایجاد جدار لقاحی← در این حالت‪ ،‬ریزکیسههای حاوی مواد سازندۀ جدار لقاحی‪ ،‬با‬
‫اگزوسیتوز به غشای اووسیت ثانویه افزوده میشوند‪ ،‬بنابراین در این یاخته انرژی مصرف میشود‪.‬‬
‫‪7‬ـ حرکت اسپرم از بین یاختههای فولیکولی و پارهشدن آکروزوم و آزاد شدن آنزیمهای تجزیهکنندۀ جدار لقاحی‪ ،‬جزء لقاح نیست‪.‬‬
‫‪8‬ـ کوریون (برونشامۀ جنین) که از تروفوبالست (الیۀ خارجی بالستوسیست) ایجاد میشود به همراه بخشی از دیوارۀ رحم‪ ،‬رابط بین جنین و مادر را ایجاد میکند‪.‬‬
‫‪9‬ـ تودۀ پریاختهای موروال و یاختههای تودۀ درونی بالستوسیست‪ ،‬میتوانند منشأ تشکیل دوقلوهای همسان باشند‪.‬‬
‫‪10‬ـ موروال و بالستوسیست در اندازه و تعداد یاختههای تشکیلدهنده با هم تفاوت دارند‪.‬‬
‫‪11‬ـ یاختههای تروفوبالست‪ ،‬الیۀ خارجی بالستوسیست را تشکیل میدهند‪ .‬این یاختهها توانایی ترشح آنزیمهای هضمکنندۀ جدار رحم را دارند‪.‬‬
‫‪12‬ـ از یاختههای تودۀ درونی بالستوسیست‪ ،‬الیههای زایندۀ جنینی (سه الیه) منشأ میگیرند‪.‬‬
‫‪13‬ـ لقاح درون لولۀ فالوپ و در بخشی از آن که به زوائد انگشتمانند نزدیکتر است‪ ،‬انجام میگیرد‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ هر پادتن موجود در بدن انسان به طور حتم صحیح است؟‬ ‫‪-14‬‬
‫‪ )1‬برای اتصال به پادگن (آنتیژن) دو جایگاه دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬توسط یاختههای سازندۀ خود به خون وارد میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬توسط هر یک از یاختههای دفاع اختصاصی تولید میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬به دو مولکول پادگن (آنتیژن) غیریکسان متصل میگردد‪.‬‬
‫همانطور که در شکل مقابل هم میبینید‪ ،‬هر پادتن دارای دو جایگاه برای اتصال به دو پادگن (آنتیژنِ یکسان) است‪.‬‬
‫پادتنهایی که به غشای لنفوسیت ‪ B‬متصلاند‪ ،‬ترشح نمیشوند و نقش گیرندۀ آنتیژنی را ایفا میکنند‪ .‬ضمناً‬
‫یاختههای پادتنساز‪ ،‬میتوانند پادتنهایی ترشح کنند که به خون وارد نمیشوند‪.‬‬
‫از بین یاختههای دفاع اختصاصی فقط یاختههای پادتنساز میتوانند پادتن را تولید نمایند‪.‬‬
‫همانطور که در شکل میبینید هر پادتن به دو آنتیژن یکسان متصل میشود‪.‬‬
‫با توجه به مراحل تکثیر جنسی در یک گیاه نهاندانه که گلهای کامل دارد‪ ،‬چند مورد درست بیان شده است؟‬ ‫‪-15‬‬
‫الف ـ همۀ یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬پس از تشکیل به یکدیگر متصل باقی میمانند‪.‬‬
‫ب ـ بعضی یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬پس از تشکیل از نظر دیواره دستخوش تغییر میگردند‪.‬‬
‫ج ـ همۀ یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬در ابتدای تشکیل‪ ،‬تقسیم رشتمان (میتوز) انجام میدهند‪.‬‬
‫د ـ بعضی یاختههای تکالد (هاپلوئیدی)‪ ،‬در زمان تشکیل‪ ،‬توسط یاختههای دوالد (دیپلوئید)ی احاطه میشوند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫(‪ 1108‬ـ سخت ـ مفهومی ـ موردی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫فقط مورد «ب» درست است‪ .‬گیاه نهاندانهای که گلهای کامل دارد‪ ،‬دوجنسی است‪ .‬یاختههای هاپلوئیدی یک گیاه شامل گردۀ نارس‪ ،‬یاختۀ حاصل از میوز‬
‫پارانشیم خورش در تخمک و یاختههای حاصل از تقسیمات این دو نوع یاخته هستند‪.‬‬
‫گردههای نارس که در ابتدا به هم متصلاند‪ ،‬هر کدام با انجام تقسیم میتوز از سایر گردههای نارس جدا میشود‪ .‬هر گردۀ نارس در نهایت به یک گردۀ‬
‫رسیده تبدیل میشود؛ همچنین اسپرمهای حاصل از تقسیم سلولی زایشی نیز از یکدیگر جدا هستند‪.‬‬
‫گرده های نارس با انجام تقسیم رشتمان (میتوز) و ایجاد تغییراتی در دیواره‪ ،‬به دانۀ گردۀ رسیده تبدیل میشوند‪.‬‬
‫به طور مثال‪ ،‬اسپرمهای تولیدشده در گیاه که هاپلوئیدند‪ ،‬توانایی تقسیم ندارند‪.‬‬
‫همۀ یاختههای هاپلوئید در ساختارهای دیپلوئیدِ گیاه تشکیل میشوند؛ بنابراین در زمان تشکیل توسط یاختههای دوالد احاطه میشوند‪.‬‬
‫سازمان سنجش کلید این سؤال را گزینۀ ‪ 2‬در نظر گرفته است‪ ،‬اما با توجه به سؤال متناظر آن در کنکور ‪ 98‬داخل (سؤال ‪ 185‬کنکور ‪ 98‬داخل)‪ ،‬جواب‬
‫گزینۀ ‪ 1‬به نظر میرسد!‬
‫‪143‬‬
‫‪10‬‬
‫چند مورد‪ ،‬دربارۀ همۀ جاندارانی صادق است که در محیطهای متفاوت خشکی و آبی زندگی میکنند و انجام بخش عمدۀ فتوسنتز را بر عهده دارند؟‬ ‫‪-16‬‬
‫الف ـ رناتن (ریبوزوم)ها‪ ،‬عمل ترجمه را قبل از پایان رونویسی آغاز میکنند‪.‬‬
‫ب ـ محصوالت اولیۀ رونویسی همۀ ژنها‪ ،‬پیشسازهای رنا (‪)RNA‬ی پیک هستند‪.‬‬
‫ج ـ با قرارگرفتن عوامل رونویسی در کنار هم‪ ،‬سرعت رونویسی افزایش مییابد‪.‬‬
‫د ـ پروتئینها میتوانند به طور همزمان و پشت سر هم توسط مجموعهای از رناتن (ریبوزوم)ها ساخته شوند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫(‪1202‬ـ سخت ـ ترکیبی ـ موردی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫فقط مورد «د» درست است‪ .‬بخش عمدۀ فتوسنتز را جانورانی انجام میدهند که گیاه نیستند و در خشکی زندگی نمیکنند‪ .‬انواعی از باکتریها و آغازیان در‬
‫محیطهای متفاوت خشکی و آبی فتوسنتز میکنند‪ .‬باکتریها‪ ،‬پروکاریوت و آغازیان‪ ،‬یوکاریوتاند‪.‬‬
‫در یوکاریوتها برخالف پروکاریوتها عمل ترجمه نمیتواند قبل از اتمام رونویسی شروع شود‪.‬‬
‫رونویسی یک ژن می تواند منجر به تولید رنای پیک‪ ،‬رِنای ناقل‪ ،‬رِنای ریبوزومی و یا سایر رِناها شود‪.‬‬
‫عوامل رونویسی فقط در یوکاریوتها دیده میشوند‪.‬‬
‫هم در یوکاریوتها و هم در پروکاریوتها‪ ،‬امکان فعالیت همزمان و پشت سر هم ریبوزومها بر روی یک مولکول رِنای پیک وجود دارد که منجر به ساختهشدن‬
‫چند رشتۀ پلیپپتیدی و پروتئین از یک نوع میشود‪.‬‬
‫در یک خانواده‪ ،‬پدر و مادری به ترتیب گروه خونی ‪ A‬و ‪ B‬را دارند و هر دو عالوه بر داشتن پروتئین ‪ D‬در غشای گویچههای قرمز خود‪ ،‬میتوانند عامل‬ ‫‪-17‬‬
‫انعقادی شمارۀ ‪ 8‬را بسازند‪ .‬اگر پسر این خانواده‪ ،‬فاقد عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬باشد و نتواند کربوهیدراتهای گروه خونی و نیز پروتئین ‪ D‬را بسازد؛ در‬
‫این صورت‪ ،‬تولد کدام فرزند در این خانواده غیرممکن است؟‬
‫‪ )1‬دختری دارای عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬و دارای پروتئین ‪ D‬و فاقد هر دو نوع کربوهیدراتهای گروه خونی‬
‫‪ )2‬پسری دارای عامل انعقادی شمارۀ ‪ 8‬و با توانایی تولید یک نوع کربوهیدرات گروه خونی و فاقد پروتئین ‪D‬‬
‫‪ )3‬پسری با اختالل در فرایند لختهشدن خون و د ارای فقط یک نوع کربوهیدرات گروه خونی و فاقد پروتئین ‪D‬‬
‫‪ )4‬دختری با اختالل در فرایند لختهشدن خون و دارای هر دو نوع کربوهیدراتهای گروه خونی و دارای پروتئین ‪D‬‬
‫پدر خانواده دارای گروه خونی ‪ A‬مثبت و مادر دارای گروه خونی ‪ B‬مثبت است و هر دو از نظر هموفیلی سالماند‪ .‬از آنجایی که در این خانواده‪ ،‬یک پسر‬
‫هموفیل (فاقد عامل انعقادی شمارۀ ‪ )8‬که فاقد کربوهیدراتهای ‪ A‬و ‪ B‬و همچنین پروتئین ‪ D‬در گویچۀ قرمز میباشد‪ ،‬متولد شده است‪ ،‬پس میتوان به این‬
‫نتیجه رسید که پدر و مادر از نظر صفات گروه خونی ناخالصاند‪ .‬پس ژننمود (ژنوتیپ) پدر‪ AODdXHY :‬است و ژنوتیپ مادر ‪ BODdXHXh‬است‪ .‬دختری‬
‫که هموفیل باشد‪ ،‬ژنوتیپ ‪ X h X h‬دارد؛ بنابراین چون پدر این خانواده فاقد الل هموفیلی است؛ امکان تولد دختر هموفیل در این خانواده وجود ندارد‪.‬‬
‫کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل می کند؟ «در جاندارانی که عامل اصلی انتقال صفات وراثتی‪ ،‬به غشای یاخته متصل ‪». ...............‬‬ ‫‪-18‬‬
‫‪ )1‬نیست‪ ،‬در هر فامتن (کروموزوم)‪ ،‬میتواند جایگاههای آغاز همانندسازی متعددی به وجود آید‪.‬‬
‫‪ )2‬است‪ ،‬در ساختار هر واحد تکرارشوندۀ دنا (‪)DNA‬ی آنها‪ ،‬پیوند فسفودیاستری وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬است‪ ،‬با جداشدن دو گروه فسفات از انتهای رشتۀ پلینوکلئوتیدی دنا (‪ ،)DNA‬نوکلئوتید جدید به آن اضافه میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬نیست‪ ،‬آنزیم دورکنندۀ دو رشتۀ دنا (‪ )DNA‬از یکدیگر‪ ،‬میتواند نوکلئوتیدها را براساس رابطۀ مکملی مقابل نوکلئوتیدهای رشتۀ الگو قرار دهد‪.‬‬
‫(‪1202‬ـ سخت ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫جاندارانی که عامل اصلی انتقال صفات وراثتی‪ ،‬به غشای یاخته متصل است= سلولهای پروکاریوتی‬ ‫•‬
‫جاندارانی که عامل اصلی انتقال صفات وراثتی‪ ،‬به غشای یاخته متصل نیست= سلولهای یوکاریوتی‬ ‫•‬
‫عامل اصلی انتقال صفات وراثتی همان مولکول ‪ DNA‬است‪ DNA .‬در سلولهای پروکاریوتی به غشای سلول چسبیده است‪ ،‬اما در سلولهای یوکاریوتی‬
‫اینگونه نیست‪ .‬همانطور که میدانید هر کروموزوم در هستۀ سلولهای یوکاریوتی می تواند چندین جایگاه آغاز همانندسازی داشته باشد‪ .‬از طرفی آنزیم‬
‫‪ RNA‬پلیمراز طی فرایند رونویسی میتو اند دو رشتۀ دنا را از هم باز کند و همین آنزیم نوکلئوتیدها را براساس رابطۀ مکملی در مقابل نوکلئوتیدهای رشتۀ‬
‫الگو قرار دهد‪.‬‬
‫‪144‬‬
‫‪11‬‬
‫نوکلئوتیدها واحدهای سازندۀ ‪ DNA‬هستند‪ ،‬اما درون خود پیوند فسفودی استر ندارند بلکه برای اتصال به نوکلئوتید بعدی‪ ،‬این پیوند را تشکیل‬
‫میدهند‪.‬‬
‫برای اتصال نوکلئوتید جدید به رشتۀ پلینوکلئوتیدی ‪ ، DNA‬باید دو گروه فسفات از آن نوکلئوتید (نه انتهای رشتۀ پلینوکلئوتیدی) جدا شود‪.‬‬
‫هلیکاز در جریان همانندسازی و رنابسپاراز در جریان رونویسی‪ ،‬با شکستن پیوندهای هیدروژنی‪ ،‬دو رشتۀ دنا را از یکدیگر جدا میکنند‪ .‬رنابسپاراز‬
‫می تواند نوکلئوتیدهای مکمل را مقابل رشتۀ الگو قرار دهد‪ ،‬اما هلیکاز فاقد این توانایی است‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با انسان درست است؟‬ ‫‪-19‬‬

‫‪ )1‬همۀ یاختههای درونریز‪ ،‬به صورت پراکنده در اندامها یافت میشوند‪.‬‬
‫‪ )2‬همۀ پیکهای شیمیایی خون‪ ،‬از یاختههای غدد درونریز ترشح میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬همۀ پیکهای تولیدشده توسط یاختههای عصبی (نورونها)‪ ،‬از نوع کوتاهبُردند‪.‬‬
‫‪ )4‬همۀ یاختههای سازندۀ پیکهای شیمیایی‪ ،‬با روش مشابهی مولکولهای پیک را خارج میسازند‪.‬‬
‫با توجه به شکل زیر‪ ،‬یاختههای سازندۀ پیکهای شیمیایی‪ ،‬با اگزوسیتوز (برونرانی)‪ ،‬به ترشح پیکهای شیمیایی میپردازند‪.‬‬
‫یاختههای درونریز میتوانند به صورت پراکنده در اندامها‬

‫دیده شوند و یا به صورت مجتمع در کنار هم باشند و غدۀ‬
‫درونریز را بسازند‪.‬‬
‫پیکهای شیمیایی در خون میتوانند از سلولهای درونریز‬

‫پراکنده ترشح شده باشند (نه لزوماً غدۀ درونریز)‪.‬‬
‫نورونها میتوانند پیک شیمیایی دوربرد نیز تولید کنند‪ .‬مثالً نورونهای هیپوتاالموس میتوانند هورمون اکسیتوسین و ضدادراری تولید کنند‪.‬‬
‫مقایسۀ هورمون و ناقل عصبی‬
‫هورمون‬ ‫ناقل عصبی‬ ‫نام پیک شیمیایی‬
‫دوربرد‬ ‫کوتاهبرد‬ ‫نوع پیک‬
‫‪+‬‬ ‫ـ‬ ‫ورود به خون‬
‫یاختۀ درونریز‬
‫معموالً جسم یاختهای نورونها‬ ‫محل تولید‬
‫جسم یاختۀ ترشحی عصبی‬
‫برونرانی‬ ‫برونرانی‬ ‫نحوۀ خروج از یاخته‬
‫تغییر فعالیت‬ ‫تغییر نفوذپذیری غشا به یونها‬ ‫تأثیر بر یاختۀ هدف‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با شبکۀ عصبی لولۀ گوارش انسان صحیح است؟‬ ‫‪-20‬‬
‫‪ )1‬فقط میزان تحرک روده را تنظیم میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬فقط در الیۀ زیرمخاطی روده نفوذ مینماید‪.‬‬
‫‪ )3‬همواره همراه با دستگاه عصبی خودمختار فعالیت میکند‪.‬‬
‫‪ )4‬با اعصاب همحس (سمپاتیک) و پادهمحس (پاراسمپاتیک) ارتباط دارد‪.‬‬
‫شبکۀ عصبی لولۀ گوارش در انسان در ارتباط با دستگاه عصبی خودمختار (اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک) قرار دارد‪.‬‬
‫شبکۀ عصبی لولۀ گوارش انسان میتواند فعالیتهای مربوط به تحرک و ترشح مواد را در لولۀ گوارشی از مری تا مخرج تنظیم کند‪.‬‬
‫‪145‬‬
‫‪12‬‬
‫شبکۀ عصبی لولۀ گوارش انسان در الیۀ زیرمخاط و الیۀ ماهیچهای لولۀ گوارش نفوذ کرده است‪.‬‬
‫شبکۀ عصبی لولۀ گوارش انسان میتواند مستقل از دستگاه عصبی خودمختار عمل کند (هر چند که با آن در ارتباط است)‪.‬‬
‫هورمونهای ترشحشده از لولۀ گوارش‬
‫‪۲‬ـ همراه با دستگاه عصبی‪ ،‬فعالیتهای دستگاه گوارش را تنظیم میکنند‪.‬‬ ‫‪۱‬ـ از بخشهای مختلف معده و روده ترشح میشوند‪.‬‬
‫گاسترین‬ ‫سکرتین‬ ‫مثال‬
‫یاختههای پوششی درونریز معده‬ ‫یاختههای پوششی درونریز دیوارۀ دوازدهه‬ ‫محل تولید‬
‫هورمونها به خون میریزند‪.‬‬ ‫محل ورود‬
‫یاختههای اصلی و کناری غدد معده‬ ‫بخش برونریز پانکراس‬ ‫محل اثر‬
‫تحریک ترشح پپسینوژن (آنزیم) و اسید کلریدریک (اسید معده)‬ ‫تحریک ترشح بیکربنات به دوازدهه‬ ‫عملکرد‬
‫کاهش ‪ pH‬معده = اسیدیتر شدن = افزایش اسیدیبودن‬ ‫افزایش ‪ pH‬دوازدهه= قلیاییتر شدن= کاهش‬ ‫نتیجه‬
‫اسیدیبودن‬
‫کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ آوند تشکیل شده از عناصر آوندی صدق میکند؟‬ ‫‪-21‬‬
‫‪ )1‬میانیاختۀ (سیتوپالسم) یاختههای آن کامالً از بین رفته است‪.‬‬
‫‪ )2‬در دیوارۀ عرضی یاختههای آن‪ ،‬صفحات آبکشی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬شیرۀ پرورده از طریق یاختههای آن جابهجا میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬ضخامت دیوارۀ یاختههای آن یکنواخت است‪.‬‬
‫آوندهای تشکیل شده از عناصر آوندی‪ ،‬نوعی آوند چوبی هستند که به علت از دست دادن سیتوپالسم خود مردهاند‪.‬‬
‫صفحات آبکشی در آوندهای آبکش وجود دارند‪ ،‬نه آوند چوبی‪.‬‬
‫آوندهای چوبی شیرۀ خام را جابهجا میکنند!‬
‫ضخامت دیوارۀ یاختهها به علت وجود الن در همهجا یکسان نیست‪ .‬همانطور که میدانید‪ ،‬در محل الن‪ ،‬ضخامت دیواره کمتر است‪.‬‬
‫انواع یاختههای آوندی‬
‫آوند چوبی‬
‫آوند آبکش‬ ‫نوع آوند‬
‫عنصر آوندی‬ ‫تراکئید‬
‫شامل غشای یاخته و سیتوپالسم‬ ‫✘‬ ‫✘‬ ‫پروتوپالست‬
‫✘‬ ‫✘‬ ‫✘‬ ‫هسته‬
‫دیوارۀ نخستین سلولزی‬ ‫دیوارۀ پسین چوبیشده‬ ‫دیوارۀ پسین چوبیشده‬ ‫دیواره‬
‫ِگرد‬ ‫کوتاه و دارای انتهای ِگرد‬ ‫دراز‪ ،‬دوکیشکل و باریک‬ ‫شکل یاخته‬
‫کم‬ ‫زیاد‬ ‫متوسط‬ ‫قطر دهانه‬
‫دیوارۀ منفذدار بهصورت صفحۀ آبکشی‬ ‫✘‬ ‫دیوارۀ منفذدار‬ ‫دیوارۀ عرضی‬
‫ترابری شیرۀ پرورده (آب و مواد آلی)‬ ‫ترابری شیرۀ خام (آب و مواد معدنی)‬ ‫ترابری شیرۀ خام (آب و مواد معدنی)‬ ‫نقش‬
‫در تمام جهات‬ ‫فقط به سمت باال‬ ‫فقط به سمت باال‬ ‫جهت ترابری مواد‬
‫کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با ساختار انسولین نادرست است؟‬ ‫‪-22‬‬

‫‪ )1‬در انسولین غیرفعال‪ ،‬زنجیرۀ بلند پلی پپتیدی در بین دو زنجیرۀ کوتاه آن قرار دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬زنجیرۀ ‪ B‬نسبت به زنجیرۀ ‪ A‬به انتهای آمینی پیشانسولین نزدیکتر است‪.‬‬
‫‪ )3‬پیوند شیمیایی بین دو زنجیرۀ ‪ A‬و ‪ B‬فقط در پیشانسولین وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬تعداد آمینواسیدهای موجود در انسولین غیرفعال بیش از انسولین فعال است‪.‬‬
‫با توجه به شکل زیر‪ ،‬در انسولین فعال نیز بین زنجیرۀ ‪ A‬و ‪ B‬پیوندهای شیمیایی برقرار است‪.‬‬
‫‪146‬‬
‫‪13‬‬
‫در مولکول پیشانسولین (انسولین غیرفعال) زنجیرۀ ‪( C‬که بلندترین زنجیره‬
‫است) دو زنجیرۀ کوتاه ‪ A‬و ‪ B‬را به یکدیگر متصل میکند‪.‬‬
‫اگر به شکل خوب نگاه کنید‪ ،‬میبینید که زنجیرۀ ‪ B‬به انتهای آمینی و‬
‫زنجیرۀ ‪ A‬به انتهای کربوکسیل پیشانسولین نزدیکتر است‪.‬‬
‫انسولین غیرفعال دارای زنجیرۀ ‪ A‬و ‪ B‬و ‪ C‬است که به هم متصل هستند‪،‬‬

‫اما انسولین فعال فقط زنجیرۀ ‪ A‬و ‪ B‬دارد و زنجیرۀ ‪ C‬از آن جدا شده است؛ بنابراین تعداد آمینواسیدها در انسولین غیرفعال از مولکول انسولین فعال‬
‫بیشتر است‪.‬‬
‫‪ -23‬کدام گزینه‪ ،‬برای کامل کردن عبارت مقابل مناسب است؟ «در یک یاختۀ پوششی زنده و فعال مری‪ ،‬الزم است تا محصول نهایی قندکافت (گلیکولیز)‬
‫ابتدا ‪». ...............‬‬
‫‪ )2‬در راکیزه (میتوکندری)‪ CO2 ،‬از دست بدهد‪.‬‬ ‫‪ )1‬در درون راکیزه (میتوکندری)‪ NAD + ،‬بسازد‪.‬‬
‫‪ )4‬در مادۀ زمینۀ میانیاخته (سیتوپالسم)‪ ،‬اکسایش بیشتری بیابد‪.‬‬ ‫‪ )3‬در غشای درونی راکیزه (میتوکندری)‪ ،‬به کوآنزیم ‪ A‬متصل شود‪.‬‬
‫محصول نهایی قندکافت (گلیکولیز)= مولکولهای پیرووات‬ ‫•‬

‫پس از انجام گلیکولیز‪ ،‬مولکولهای پیروواتِ تولیدشده (محصول نهایی) از سیتوپالسم به میتوکندری میروند و در آنجا اکسایش مییابند‪ .‬در فرایند اکسایش‬
‫پیرووات‪ ،‬این مولکول ابتدا یک ‪ CO2‬از دست می دهد و سپس الکترون خود را از دست داده و به مولکولی دوکربنه به نام بنیان استیل تبدیل میگردد‪ .‬الکترون‬
‫خارجشده از پیرووات نیز به ‪ NAD +‬میپیوندد و ‪ NADH‬را میسازد‪ .‬در نهایت بنیان استیل نیز به کوآنزیم ‪ A‬متصل میشود و استیل کوآنزیم ‪ A‬را میسازد‪.‬‬
‫پیرووات درون میتوکندری‪ NAD +‬را مصرف کرده و ‪ NADH‬میسازد‪.‬‬
‫تشکیل استیل کوآنزیم ‪ A‬نسبت به تولید ‪ ، CO2‬دیرتر اتفاق میافتد‪.‬‬
‫پیروواتی که حاال به شکل استیل کوآنزیم ‪ A‬در آمده است‪ ،‬باید در میتوکندری‪ ،‬وارد چرخۀ کربس شود تا اکسایش بیشتری پیدا کند‪.‬‬
‫‪ -24‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل میکند؟ «رفتار دگرخواهی ‪». ...............‬‬
‫‪ )2‬به طور حتم مربوط به افرادی است که نازا هستند‪.‬‬ ‫‪ )1‬فقط به نفع سایر افراد گروه است‪.‬‬
‫‪ )4‬فقط در بین افرادی رخ میدهد که خویشاوند هم هستند‪.‬‬ ‫‪ )3‬به طور حتم براساس انتخاب طبیعی برگزیده شده است‪.‬‬
‫رفتارهای جانوری موجود در طبیعت‪ ،‬همه در طول زمان و توسط انتخاب طبیعی برگزیده شدهاند‪.‬‬
‫گاهی دگرخواهی به نف ع خود فرد است‪ .‬در میان پرندگان‪ ،‬افراد یاریگری وجود دارند که در پرورش زادهها به والدین آنها کمک میکنند‪ .‬مشخص‬
‫شده است که وجود این یاریگرها احتمال بقای زادهها را افزایش میدهد‪ .‬یاریگرها اغلب پرندگان جوانی هستند که با کمک والدین صاحب النه تجربه‬
‫کسب میکنند و هنگام زادآوری میتوانند از این تجربهها برای پرورش زادههای خود استفاده کنند و یا با مرگ احتمالی جفتهای زادآور قلمرو آنها‬
‫را تصاحب کنند و خود به زادآوری بپردازند‪.‬‬
‫‪147‬‬
‫‪14‬‬
‫در زنبورهای عسل رفتار دگرخواهی مشاهده میشود‪ .‬آنها با خویشاوندان خود ژنهای مشترکی دارند‪ .‬اگرچه این افراد خود زادآوری نمیکنند‪ ،‬اما‬
‫ژنهای مشترک آنها از طریق خویشاوندانشان به نسل بعد منتقل میشود‪ .‬در سایر انواع دگرخواهی (مانند خفاشهای خونآشام یا دمعصاییها)‪،‬‬
‫افرادی که دگرخواهی انجام میدهند‪ ،‬زایا هستند‪.‬‬
‫خفاشهای خونآشام‪ ،‬لزوماً با یکدیگر خویشاوند نیستند‪.‬‬

‫دارای کروموزوم همتا در یاختههای هستهدار پیکری هستند؛ بنابراین در آنها جهش مضاعفشدگی میتواند صورت بگیرد‪.‬‬
‫جنسیت آنها ماده بوده و حاصل لقاح میباشند‪.‬‬ ‫مشترک در‬
‫تمامی اطالعات والد نر و نیمی از اطالعات والد ماده را دارند‪.‬‬ ‫همۀ آنها‬
‫قادر به تضمین بقای ژنهای خود میباشند (مستقیم یا غیرمستقیم)‪.‬‬
‫زنبورهای دیپلوئید‬
‫توانایی انجام میوز (ایجاد تتراد‪ /‬کراسینگ اور‪ /‬نوترکیبی) را دارند و یاختۀ جنسی (تخمک) را ایجاد میکنند‪.‬‬
‫ژنهای خود را به صورت مستقیم به نسل بعد منتقل میکنند‪.‬‬ ‫فقط ملکه‬
‫برخی از تخمکهای آن لقاحنیافته باقیمانده و با تقسیم میتوز به زنبور عسل نر تبدیل میشوند (بکرزایی)‪.‬‬
‫این زنبورها نازا بوده و فاقد توانایی تولیدمثل هستند و ژنهای خود را غیرمستقیم (از طریق غذایابی‪ ،‬نگهداری از زادههای ملکه‬
‫و ‪ )...‬به نسل بعد منتقل میکنند‪.‬‬
‫زنبورهای کارگر‬
‫زنبورهای کارگر شهد و گردۀ گل را جمعآوری کرده و به کندو میآورند‪.‬‬
‫زنبورهای یابنده (کارگر) پس از بازگشت از محل منبع غذا‪ ،‬اطالعات را از محل منبع غذا به زنبورهای دیگر انتقال میدهند‪.‬‬
‫‪ -25‬کدام عبارت‪ ،‬در مورد بخشی از مغز انسان‪ ،‬که گرسنگی و خواب را تنظیم میکند‪ ،‬صحیح است؟‬
‫‪ )2‬یکی از اجزای اسبک مغز (هیپوکامپ) محسوب میشود‪.‬‬ ‫‪ )1‬در فعالیت شنوایی و بینایی و حرکت نقش اساسی دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬مرکز انعکاسهای عطسه و سرفه است‪.‬‬ ‫‪ )3‬در مجاورت محل تقویت اطالعات حسی قرار دارد‪.‬‬
‫هیپوتاالموس مرکز تنظیم احساساتی مانند گرسنگی و تشنگی و همچنین تنظیم خواب است‪ .‬این ساختار در مغز انسان در بخش پایینی (در مجاورت) تاالموس‬
‫قرار دارد‪ .‬همانطور که میدانید تاالموس محل تقویت اغلب پیامهای حسی است‪.‬‬
‫مغز میانی در شنوایی‪ ،‬بینایی و حرکت دخالت دارد‪.‬‬
‫هیپوتاالموس بخشی از هیپوکامپ نیست‪.‬‬
‫بصلالنخاع مرکز انعکاسهایی مانند سرفه و عطسه است‪.‬‬
‫‪148‬‬
‫‪15‬‬
‫بخشهای مختلف مغز‬
‫وظیفه‬ ‫اجزا‬ ‫محل‬ ‫بخش‬
‫دریافت اطالعات از همۀ بدن و پردازش نهایی‪ ‬یادگیری‪ ،‬تفکر و‬ ‫مخ (دارای رابط پینهای و‬
‫عملکرد هوشمندانه‬ ‫سهگوش)‬
‫مرکز تنظیم وضعیت بدن و تعادل آن‪ ‬هماهنگی فعالیت‬ ‫مخچه (دارای کرمینه و‬
‫ماهیچهها و حرکات بدن‬ ‫درخت زندگی)‬
‫مغز میانی‬
‫(دارای‬
‫اصلی‬
‫فعالیتهای مختلف از جمله شنوایی‪ ،‬بینایی و حرکت‬
‫دستگاه عصبی مرکزی (مراکز نظارت بر فعالیتهای بدن)‬

‫برجستگیهای‬
‫ساقۀ مغز‬
‫چهارگانه)‬
‫تنظیم تنفس‪ ،‬ترشح بزاق و اشک‬ ‫پل مغزی‬
‫در سر و درون جمجمه‬

‫تنظیم تنفس‪ ،‬فشار خون‪ ،‬ضربان قلب و برخی انعکاسها‬
‫بصلالنخاع‬
‫(عطسه‪ ،‬بلع و سرفه)‬
‫مغز‬
‫پردازش اولیه و تقویت اغلب اطالعات حسی‪ ‬ارسال به قشر‬
‫تاالموس‬
‫مخ برای پردازش نهایی‬
‫تنظیم دمای بدن‪ ،‬تعداد ضربان قلب‪ ،‬فشار خون‪ ،‬تشنگی‪،‬‬
‫هیپوتاالموس‬
‫گرسنگی و خواب‬
‫احساساتی مانند ترس‪ ،‬خشم‪ ،‬لذت‪ +‬ایجاد حافظۀ کوتاهمدت و‬ ‫سامانۀ لیمبیک (دارای‬
‫فرعی‬
‫تبدیل آن به بلندمدت‬ ‫هیپوکامپ)‬
‫تنظیم ریتمهای شبانهروزی (ترشح هورمون مالتونین در پاسخ به‬
‫اپیفیز‬
‫تاریکی)‬
‫تنظیم فعالیتهای بدن با ترشح هورمون‬ ‫هیپوفیز‬
‫محل ورود پیامهای بویایی از بینی‬ ‫پیاز بویایی‬
‫مسیر عبور پیامهای حسی از اندامهای بدن (بهجز صورت) به مغز‬ ‫بخش قشری (مادۀ سفید)‬ ‫در ستون مهرهها‪ ،‬از‬
‫نخاع‬
‫و ارسال پیامها از مغز به اندامها‪ +‬مرکز برخی انعکاسهای بدن‬ ‫بصلالنخاع تا مهرۀ‬
‫بخش مرکزی (مادۀ خاکستری)‬
‫(مثل عقب کشیدن دست)‬ ‫دوم کمر‬
‫دریافت اثر محرکهای خارجی‪ ،‬تبدیل اثر آنها به پیام عصبی و‬
‫دستگاه عصبی محیطی (‪ ۱۲‬جفت عصب‬

‫گیرندههای حسی‬ ‫حسی‬
‫ارسال پیام عصبی به دستگاه عصبی مرکزی‬
‫مغزی ‪ ۳۱ +‬جفت عصب نخاعی)‬

‫پیکری (اغلب ارادی‪ ،‬در انعکاسها‬
‫تنظیم فعالیت ماهیچههای اسکلتی‬
‫غیرارادی)‬
‫تنظیم فعالیت ماهیچههای صاف‪ ،‬قلبی و غدد‪ :‬افزایش فشار‬
‫(همواره غیرارادی)‬
‫خون‪ ،‬ضربان قلب و تعداد تنفس‪ +‬افزایش جریان خون قلب و‬ ‫سمپاتیک (همحس)‬
‫حرکتی‬
‫خودمختار‬
‫ماهیچۀ اسکلتی‪ ‬حالت آمادهباش‬

‫تنظیم فعالیت ماهیچههای صاف‪ ،‬قلبی و غدد‪ :‬کاهش فشار‬
‫پاراسمپاتیک‬
‫خون‪ ،‬ضربان قلب و افزایش فعالیتهای گوارشی‪ ‬برقراری‬
‫(پادهمحس)‬
‫حالت آرامش در بدن‬
‫‪ -26‬با توجه به اینکه صفت رنگ در نوعی ذرت دارای سه جایگاه ژنی است و هر کدام دو دگره (الل) دارند و دگرههای بارز‪ ،‬رنگ قرمز و دگرههای نهفته‪،‬‬
‫رنگ سفید را به وجود میآورند و رخنمود (فنوتیپ)های دو آستانۀ طیف یعنی قرمز و سفید به ترتیب ژننمود ‪ AABBCC‬و ‪ aabbcc‬را دارند‪ ،‬بنابراین‬
‫ذرتهایی که از آمیزش دو ذرت با ژننمود (ژنوتیپ) های ‪ AABBCC‬و ‪ aabbcc‬به وجود میآیند‪ ،‬از نظر رنگ به کدام ذرت شباهت بیشتری دارند؟‬
‫‪AABbCC )4‬‬ ‫‪AaBBCC )3‬‬ ‫‪AaBBcc )2‬‬ ‫‪AABBcc )1‬‬
‫از آمیزش دو گیاه ذرت با ژنوتیپهای ‪ AABBCC‬و ‪ aabbcc‬گیاهی با ژنوتیپ ‪ AaBbCc‬به وجود میآید‪ .‬این گیاه در ژنوتیپ خود دارای سه دگرۀ نهفته و‬
‫سه دگرۀ بارز است؛ بنابراین فنوتیپ حد واسط دارد‪ .‬گیاهی با ژنوتیپ ‪ AaBBcc‬نیز دارای سه دگرۀ بارز و سه دگرۀ نهفته است؛ بنابراین دارای فنوتیپ حد‬
‫واسط است‪.‬‬
‫ژنوتیپ ‪ AABBcc‬دارای ‪ 4‬الل بارز میباشد؛ لذا فنوتیپ متفاوتی در مقایسه با گیاۀ صورت سوال‪ ،‬ایجاد خواهد کرد‪.‬‬
‫ژنوتیپهای ‪ AaBBCC‬و ‪ AABbCC‬هر کدام دارای ‪ 5‬الل بارز هستند؛ بنابراین هر دو فنوتیپ مشابهی را ایجاد خواهند کرد‪.‬‬ ‫و‬
‫‪149‬‬
‫‪16‬‬
‫نیمنگاه‪ :‬ژنوتیپها و فنوتیپهای صفت رنگ نوعی ذرت‬
‫نمودار زیر‪ ،‬چگونگی تعیین رنگ نوعی ذرت را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪۱‬ـ رنگ ذرتها‪ :‬هرچه تعداد اللهای بارز در یک ذرت بیشتر باشد‪ ،‬رنگ ذرت قرمزتر خواهد بود‪ .‬بر این اساس‪ ،‬ذرت دارای ژنوتیپ ‪( aabbcc‬فاقد الل بارز)‪ ،‬رنگ سفید‬
‫دارد و ذرت دارای ژنوتیپ ‪( AABBCC‬دارای شش الل بارز)‪ ،‬رنگ قرمز دارد‪.‬‬
‫‪۲‬ـ ارتباط بین فنوتیپها و ژنوتیپها‪ :‬ذرتهایی که تعداد الل بارز (یا الل نهفتۀ) برابر دارند‪ ،‬فنوتیپ یکسانی دارند‪ .‬مثالً ذرتهای دارای ژنوتیپ ‪ AABbcc‬و ‪aaBbCC‬‬
‫دارای سه الل بارز هستند و هر دو فنوتیپ رنگ صورتی دارند‪.‬‬
‫‪۳‬ـ شباهت فنوتیپهای ذرتها‪ :‬هر چقدر اختالف بین تعداد اللهای بارز ذرتها کمتر باشد‪ ،‬شباهت بین آنها بیشتر است‪ .‬مثالً ذرتهای دارای شش الل بارز (دارای‬
‫ژنوتیپ ‪ ،)AABBCC‬بیشترین شباهت را با ذرتهای دارای ‪ ۵‬الل بارز دارند‪.‬‬
‫بررسی میزان شباهت بین ذرتها‬
‫صفر‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫تعداد اللهای بارز در یک ذرت خاص‬
‫تعداد اللهای بارز ذرتهای دارای بیشترین‬
‫‪۱‬‬ ‫‪ ۲‬یا صفر‬ ‫‪ ۳‬یا ‪۱‬‬ ‫‪ ۴‬یا ‪۲‬‬ ‫‪ ۵‬یا ‪۳‬‬ ‫‪ ۶‬یا ‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬
‫شباهت به آن ذرت خاص‬
‫تعداد اللهای بارز ذرتهای دارای کمترین شباهت‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪ ۶‬یا صفر‬ ‫صفر‬ ‫صفر‬ ‫صفر‬
‫به آن ذرت خاص‬
‫بررسی انواع ژنوتیپهای هر فنوتیپ‬

‫با توجه به تعداد اللهای بارز و فنوتیپها‪ ،‬ژنوتیپهای مختلف را میتوان در ‪ ۷‬گروه مختلف قرار داد که در شکل‪ ،‬ما آنها را با حروف ‪ A‬تا ‪ G‬مشخص کردهایم‪ .‬در‬
‫ادامه‪ ،‬به بررسی نکات مربوط به ژنوتیپهای هر گروه میپردازیم‪.‬‬
‫گروه ‪A‬‬
‫‪۱‬ـ ذرتهای دارای فنوتیپ رنگ سفید‪ ،‬فاقد الل بارز در همۀ جایگاههای ژنی هستند و فقط الل نهفته دارند‪.‬‬
‫‪۲‬ـ ژنوتیپ مربوط به این فنوتیپ در همۀ جایگاهها‪ ،‬خالص است‪.‬‬
‫گروه ‪B‬‬
‫‪۱‬ـ در هر ژنوتیپ‪ ،‬فقط یک الل بارز وجود دارد‪ .‬بنابراین‪ ،‬در هر ژنوتیپ‪ ،‬دو جایگاه فقط الل نهفته دارند و در یک جایگاه‪ ،‬هم الل نهفته و هم بارز وجود دارد و ژنوتیپ‬
‫ناخالص است‪.‬‬
‫‪۲‬ـ همۀ ژنوتیپها در دو جایگاه‪ ،‬دارای ژنوتیپ خالص و در یک جایگاه‪ ،‬دارای ژنوتیپ ناخالص هستند‪.‬‬
‫گروه ‪C‬‬
‫‪۱‬ـ هر ژنوتیپ‪ ،‬در یک یا سه جایگاه ژنی خالص است‪ .‬اگر هر دو الل بارز مربوط به یک جایگاه ژنی باشند‪ ،‬هر سه جایگاه خالص خواهند بود و اگر دو الل بارز مربوط‬
‫به دو جایگاه ژنی متفاوت باشند‪ ،‬دو جایگاه دارای ژنوتیپ ناخالص هستند و جایگاه دیگر که فقط الل نهفته دارد‪ ،‬ژنوتیپ خالص دارد‪.‬‬
‫‪۲‬ـ هر ژنوتیپ‪ ،‬حداقل در یک جایگاه و حداکثر در دو جایگاه دارای الل بارز است‪.‬‬
‫گروه ‪D‬‬
‫‪۱‬ـ بیشترین تنوع ژنوتیپها مربوط به فنوتیپ حدواسط با سه الل بارز است‪.‬‬
‫‪۲‬ـ در همۀ ژنوتیپها‪ ،‬حداقل دو جایگاه دارای الل بارز وجود دارد‪.‬‬
‫‪۳‬ـ در همۀ ژنوتیپها‪ ،‬حداقل یک جایگاه دارای ژنوتیپ ناخالص وجود دارد‪.‬‬
‫‪۴‬ـ در ژنوتیپ ‪ ،AaBbCc‬همۀ جایگاهها دارای ژنوتیپ ناخالص هستند و همۀ انواع اللهای مربوط به صفت تعیین رنگ ذرت دیده میشوند‪.‬‬
‫‪۵‬ـ بهجز ژنوتیپ ‪ ،AaBbCc‬در سایر ژنوتیپها‪ ،‬یک جایگاه فقط الل نهفته دارد‪ ،‬یک جایگاه ژنوتیپ ناخالص دارد و دو جایگاه ژنوتیپ خالص دارند‪ .‬یکی از جایگاههایی‬
‫که ژنوتیپ خالص دارد‪ ،‬فقط الل بارز دارد و جایگاه دیگر دارای ژنوتیپ خالص‪ ،‬فقط دارای الل نهفته است‪.‬‬
‫گروه ‪E‬‬
‫‪۱‬ـ در همۀ ژنوتیپها‪ ،‬حداقل یک جایگاه وجود دارد که فقط الل بارز دارد‪.‬‬
‫‪۲‬ـ در هر ژنوتیپ‪ ،‬حداقل در دو جایگاه الل بارز مشاهده میشود‪.‬‬
‫‪۳‬ـ هر ژنوتیپ‪ ،‬در یک یا سه جایگاه ژنی خالص است‪ .‬اگر هر دو الل نهفته مربوط به یک جایگاه ژنی باشند‪ ،‬هر سه جایگاه خالص خواهند بود و اگر دو الل نهفته‬
‫مربوط به دو جایگاه ژنی متفاوت باشند‪ ،‬دو جایگاه دارای ژنوتیپ ناخالص هستند و جایگاه دیگر که فقط الل بارز دارد‪ ،‬ژنوتیپ خالص دارد‪.‬‬
‫گروه ‪F‬‬
‫‪۱‬ـ در هر ژنوتیپ‪ ،‬فقط یک الل نهفته وجود دارد‪ .‬بنابراین‪ ،‬در هر ژنوتیپ‪ ،‬دو جایگاه فقط الل بارز دارند و در یک جایگاه‪ ،‬هم الل نهفته و هم بارز وجود دارد و ژنوتیپ‬
‫ناخالص است‪.‬‬
‫‪150‬‬
‫‪17‬‬
‫‪۲‬ـ همۀ ژنوتیپها در دو جایگاه‪ ،‬دارای ژنوتیپ خالص و در یک جایگاه‪ ،‬دارای ژنوتیپ ناخالص هستند‪.‬‬
‫گروه ‪G‬‬
‫‪۱‬ـ ذرتهای دارای فنوتیپ رنگ قرمز‪ ،‬فاقد الل نهفته در همۀ جایگاههای ژنی هستند و فقط الل بارز دارند‪.‬‬
‫‪۲‬ـ ژنوتیپ مربوط به این فنوتیپ در همۀ جایگاهها‪ ،‬خالص است‪.‬‬
‫‪ -27‬چند مورد‪ ،‬دربارۀ انشعابات سرخرگی که از محل عصب بینایی وارد کرۀ چشم انسان میشود‪ ،‬درست است؟‬
‫الف ـ در مجاورت سطح داخلی شبکیه قرار میگیرد‪.‬‬
‫ب ـ با مایعی شفاف و ژلهای در تماس است‪.‬‬
‫ج ـ ناحیۀ وسط بخش رنگین چشم را تغذیه میکند‪.‬‬
‫د ـ به یاختههای پردۀ شفاف جلوی چشم وارد میشود‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫موارد «الف» و «ب» صحیح هستند‪.‬‬
‫همانطور که در تصویر ساختمان چشم میبینیم‪ ،‬سرخرگ واردشونده‬

‫به چشم از محل عصب بینایی‪ ،‬در مجاورت شبکیه منشعب شده و گسترش‬
‫مییابد‪.‬‬
‫با توجه به شکل‪ ،‬این سرخرگها با زجاجیه (مایعی شفاف و ژلهای) در‬
‫تماس هستند‪.‬‬
‫بخش رنگین چشم‪ ،‬عنبیه میباشد و در وسط آن سوراخ مردمک قرار‬
‫دارد‪ .‬سوراخ مردمک نیازی به تغذیه ندارد!‬
‫منظور از پردۀ شفاف جلوی چشم قرنیه است و قرنیه دارای رگ خونی نمیباشد‪.‬‬
‫صلبیه ضخیمترین و شبکیه‪ ،‬نازکترین الیۀ چشم است‪.‬‬ ‫✓‬

‫جسـم مژگـانی بهصـورت یک حلقۀ مـاهیچهای در اطـراف عدسی قـرار دارد و‬ ‫✓‬
‫توسط تارهای آویزی به آن متصل میشود‪.‬‬
‫بیشتر فضای کرۀ چشم توسط زجاجیه اشغال میشود‪.‬‬ ‫✓‬
‫در مشیمیه و درون زجاجیه‪ ،‬رگهای خونی وجود دارند‪ .‬رگهای خونی زجاجیه‬ ‫✓‬
‫از طریق نقطۀ کور وارد چشم میشوند‪.‬‬
‫در نقطۀ کور‪ ،‬رگهـای خونی در قسمت میــانی قرار دارند و توسط عصب بینایی‬ ‫✓‬
‫احاطه شدهاند‪.‬‬
‫در الیۀ میانی چشم‪ ،‬از عقب به جلو‪ ،‬مشیمیه و جسم مژگانی قرار دارنـد‪.‬‬ ‫✓‬
‫در الیۀ خارجی چشم‪ ،‬از عقب به جلو‪ ،‬صلبیه و قرنیه قـرار دارند‪ .‬قرنیه ساختاری‬ ‫✓‬
‫شفاف و برآمده در جلوی چشم است‪.‬‬
‫شبکیه داخلیترین الیۀ چشم است و در قسمت جلویی چشم نیز دیده نمیشود‪.‬‬ ‫✓‬
‫در سطح داخلی شبکیه‪ ،‬رشتههای عصبی عصب بینایی وجود دارند‪.‬‬ ‫✓‬
‫شبکیه در محل لکۀ زرد نسبت به سایر قسمتهای شبکیه‪ ،‬ضخامت کمتری دارد و کمی فرورفته است‪.‬‬ ‫✓‬
‫زجاجیه و زاللیه بهطور مستقیم در تماس با جسم مژگانی و تارهای آویزی قرار دارند‪ .‬اما شبکیه با جسم مژگانی و تار آویزی تماسی ندارد‪ .‬عدسی نیز بهطور‬ ‫✓‬
‫مستقیم فقط با تارهای آویزی تماس دارد و اتصال آن به جسم مژگانی‪ ،‬بهصورت غیرمستقیم و با واسطۀ تارهای آویزی است‪.‬‬
‫‪ -28‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ اولین پروتئینی که ساختار آن شناسایی شد‪ ،‬نادرست است؟‬
‫‪ )1‬بین بخشهایی از زنجیرۀ آن‪ ،‬پیوندهای هیدروژنی برقرار میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬ساختار نهایی آن با تشکیل بیش از یک نوع پیوند‪ ،‬تثبیت میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬هر یک از زنجیرههای پلیپپتیدی آن‪ ،‬به صورت یک زیرواحد تاخورده است‪.‬‬
‫‪ )4‬با تغییر یک آمینواسید‪ ،‬ممکن است ساختار و عملکرد آن به شدت تغییر یابد‪.‬‬
‫‪151‬‬
‫‪18‬‬
‫میوگلوبین اولین پروتئینی است که ساختار آن شناسایی شد‪ .‬همانطور که میدانید میوگلوبین تنها یک زنجیرۀ پلیپپتیدی دارد و ساختار نهایی آن ساختار‬
‫سوم است‪ .‬به همین علت‪ ،‬استفاده از لفظ «هر یک از زنجیرههای پلیپپتیدی آن» درست نیست‪.‬‬
‫بین بخشهایی از زنجیرۀ پلیپپتیدی‪ ،‬پیوندهای هیدروژنی برقرار میشود‪ .‬این پیوندها منشأ تشکیل ساختار دوم در پروتئینها هستند که به چند‬
‫صورت دیده میشوند‪.‬‬
‫ساختار نهایی آن (ساختار سوم) دارای انواعی از پیوندها مانند هیدروژنی‪ ،‬یونی و اشتراکی است‪.‬‬
‫تغییر یک آمینواسید در زنجیرۀ پلیپپتیدی میتواند موجب تغییر شدید ساختار و عملکرد یک پروتئین شود‪.‬‬
‫در غدد جنسی یک فرد بالغ‪ ،‬یاختههایی که در طیِ فرایند زامهزایی (اسپرمزایی) از هم جدا میشوند‪ ،‬چه مشخصهای دارند؟‬ ‫‪-29‬‬
‫‪ )1‬با تقسیم خود‪ ،‬یاختههای تکالد (هاپلوئید)ی را به وجود میآورند‪ )2 .‬برای هر صفت مستقل از جنس‪ ،‬یک دگره (الل) دارند‪.‬‬
‫‪ )4‬با ترشحات خود تمایز زامه (اسپرم)ها را باعث میشوند‪.‬‬ ‫‪ )3‬ابتدا به کمک بخشی از ساختار خود جابهجا میگردند‪.‬‬
‫طبق متن کتاب درسی‪ ،‬اسپرماتیدها به هنگام تبدیل به اسپرم از هم جدا شده و تاژکدار میشوند‪ .‬این سلولها هاپلوئید هستند‪ ،‬بنابراین برای همۀ صفات‬
‫مستقل از جنس یک الل دارند‪.‬‬
‫اسپرماتیدها تقسیم نمیشوند‪ ،‬بلکه با تمایز به اسپرم تبدیل میگردند‪.‬‬
‫برخی اسپرماتیدها تاژک ندارند و برخی دارای تاژک هستند‪ .‬در هر صورت‪ ،‬هیچیک از انواع اسپرماتیدها نمیتوانند به کمک تاژکهای خود جابهجا‬
‫شوند‪.‬‬
‫سلولهای سرتولی با ترشحات خود تمایز اسپرمها را باعث میشوند‪.‬‬
‫کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ هر سامانۀ تبدیل انرژی در غشای تیالکوئید گیاه نرگس درست است؟‬ ‫‪-30‬‬
‫‪ )1‬مرکز واکنش آن‪ ،‬انرژی نور را میگیرد و به هر آنتن منتقل میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬در هر آنتن آن‪ ،‬فقط یک نوع رنگیزه و یک نوع پروتئین یافت میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬در مرکز واکنش آن‪ ،‬مولکولهای سبزینۀ (کلروفیل) ‪ ،a‬در بستری پروتئینی قرار دارند‪.‬‬
‫‪ )4‬با دریافت حداکثر جذب طول موجهای ‪ 700‬و ‪ 680‬نانومتر فعالیت خود را آغاز میکند‪.‬‬
‫رنگیزههای فتوسنتزی همراه با انواعی پروتئین در سامانههایی به نام فتوسیستم ‪ 1‬و ‪ 2‬قرار دارند‪ .‬این سامانهها شامل آنتنهای گیرندۀ نور و یک مرکز واکنش‬
‫هستند‪ .‬هر آنتن که از رنگیزههای متفاوت (کلروفیل و کاروتنوئید) و انواعی پروتئین ساخته شده است(رد گزینۀ (‪ ، ))2‬انرژی نور را میگیرد و به مرکز واکنش‬
‫منتقل میکند (رد گزینۀ (‪ .))1‬مرکز واکنش شامل مولکولهای کلروفیل ‪ a‬است که در بستری پروتئینی قرار دارند (درستی گزینۀ (‪ .))3‬در فتوسیستم ‪،1‬‬
‫حداکثر جذب نوری کلروفیل ‪ a‬در ‪ 700nm‬و در فتوسیستم ‪ ،2‬در ‪ 680nm‬است؛ پس نمیتوان گفت در هر فتوسیستم حداکثر جذب در هر دو طول موج‬
‫وجود دارد‪( .‬رد گزینۀ (‪.))4‬‬
‫‪152‬‬
‫‪19‬‬
‫برای تولید هر مولکول اکسیژن در فضای داخل تیالکوئید‪ ،‬الزم است که دو‬ ‫✓‬
‫مولکول آب تجزیه شده و ‪ 4‬الکترون و ‪ 4‬پروتون تولید شود‪ .‬بهازای تجزیۀ‬
‫هر مولکول آب‪ 2 ،‬الکترون و ‪ 2‬پروتون تولید میشود‪.‬‬
‫بعد از فتوسیستم ‪ ،2‬نوعی پروتئین ناقل الکترون وجود دارد که در قسمت‬ ‫✓‬
‫میانی دو الیۀ فسفولیپیدی غشا وجود دارد‪.‬‬
‫در زنجیرۀ انتقال الکترون بین فتوسیستم ‪ 2‬و فتوسیستم ‪ ،1‬نوعی پروتئین‬ ‫✓‬
‫سراسری وجود دارد که در تماس با هر دو الیۀ فسفولیپیدی غشا قرار دارد‬
‫و نوعی پمپ غشایی است‪ .‬این پمپ با استفاده از انرژی الکترونهای‬
‫برانگیخته‪ ،‬پروتون را با انتقال فعال و در خالف جهت شیب غلظت از‬
‫بستره به فضای درون تیالکوئید منتقل میکند‪ .‬این پروتئین‪ ،‬تنها پروتئین سراسری زنجیرۀ انتقال الکترون است‪.‬‬
‫نوعی ناقل الکترون که قبل از فتوسیستم ‪ 1‬قرار گرفته است‪ ،‬در سطح داخلی غشای تیالکوئید است و از پمپ غشایی موجود در زنجیره‪ ،‬الکترون میگیرد‪.‬‬ ‫✓‬
‫بعد از فتوسیستم ‪ ،1‬دو نوع مولکول ناقل الکترون (با شکل و اندازۀ مختلف) در سطح خارجی غشای تیالکوئيد وجود دارند که الکترون را به ‪ NADP+‬میرسانند‬ ‫✓‬
‫و باعث تولید ‪ NADPH‬میشوند‪.‬‬
‫در زنجیرۀ انتقال الکترون بین فتوسیستم ‪ 2‬و فتوسیستم ‪ ،1‬سه نوع مولکول ناقل الکترون وجود دارد‪.‬‬ ‫✓‬
‫هنگام تشکیل ‪ NADPH‬در بستره‪ ،‬یک پروتون از بستره مصرف میشود‪.‬‬ ‫✓‬
‫مجموعۀ پروتئینی آنزیم ‪ATP‬ساز از دو قسمت تشکیل شده است که یک قسمت آن در دو الیۀ فسفولیپیدی غشای تیالکوئيد قرار گرفته است و دارای کانالی‬ ‫✓‬
‫است که پروتون را در جهت شیب غلظت و با انتشار تسهیلشده عبور میدهد‪ .‬قسمت دیگر این مجموعۀ پروتئینی‪ ،‬بخش آنزیمی آن است که در سمت‬
‫خارجی تیالکوئید (رو به بستره) قرار دارد و در آنجا‪ ADP ،‬را با فسفات ترکیب کرده و ‪ ATP‬را میسازد‪.‬‬
‫چند مورد‪ ،‬در ارتباط با مراحل انقباض در یک یاختۀ ماهیچۀ شکمی صحیح است؟‬ ‫‪-31‬‬
‫الف ـ در پی اتصال ناقلهای عصبی به گیرندههای درون تارچه‪ ،‬انقباض ماهیچه آغاز میشود‪.‬‬
‫ب ـ در نتیجۀ انجام حرکات پارویی‪ ،‬خطوط ‪ Z‬به سمت هم کشیده میشوند‪.‬‬
‫ج ـ با اتصال یک مولکول ‪ ATP‬به سر میوزین‪ ،‬اتصال سر میوزین با اکتین محکم میگردد‪.‬‬
‫د ـ در فرایند انقباض ماهیچه‪ ،‬زاویۀ بین سر و دم میوزین میتواند تغییر کند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫موارد «ب» و «د» صحیح هستند‪.‬‬
‫دقت داشته باشید که گیرندههای ناقل عصبی بر روی تار (نه درون تارچه!) وجود دارند‪.‬‬
‫پلهای اتصالی اکتین و میوزین دائماً تشکیل و با حرکتی مانند پارو زدن‪ ،‬خطوط ‪ Z‬به سمت‬
‫هم کشیده میشوند‪.‬‬
‫با توجه به شکل‪ ،‬در نتیجۀ اتصال ‪ ATP‬به سر میوزین‪ ،‬اتصال سر میوزین و اکتین سست شده‬
‫و از هم جدا میشوند‪.‬‬
‫همانطور که در شکل مقابل می بینید‪ ،‬در فرایند انقباض ماهیچۀ اسکلتی‪ ،‬زاویۀ بین سر و دم‬
‫مولکول میوزین میتواند تغییر کند‪.‬‬
‫‪ -32‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با ناهنجاریهای فامتنی (کروموزومی) در سطح وسیع و از نوع مضاعفشدگی‪ ،‬نادرست است؟‬
‫‪ )2‬در پی وقوع بعضی جهشهای جابهجایی رخ میدهد‪.‬‬ ‫‪ )1‬از طریق کاریوتیپ قابل مشاهده و شناسایی است‪.‬‬
‫‪ )4‬میتواند منجر به تشکیل یاختههای جنسی غیرطبیعی گردد‪.‬‬ ‫‪ )3‬باعث تغییر در تعداد فامتن (کروموزوم)های یاخته میشود‪.‬‬
‫در جهش مضاعفشدگی بخشی از یک کروموزوم شکسته شده و به کروموزوم همتای خود متصل میشود؛ در این حالت‪ ،‬تعداد کروموزومهای سلول تغییری‬
‫نمیکند و صرفاً یک کروموزوم کوتاهتر و کروموزوم همتای آن بلندتر میشود‪.‬‬
‫‪153‬‬
‫‪20‬‬
‫با توجه به اینکه جهش مضاعفشدگی نوعی جهش وسیع است که طول کروموزومها را تغییر میدهد؛ بنابراین به کمک کاریوتیپ قابل تشخیص‬
‫میباشد‪.‬‬
‫با توجه به متن کتاب درسی‪« ،‬اگر قسمتی از یک فامتن به فامتن همتا جابهجا شود‪ ،‬آنگاه در فامتن همتا از آن قسمت دو نسخه دیده میشود‪ .‬به‬
‫این جهش مضاعفشدگی میگویند‪».‬؛ بنابراین جهش مضاعفشدگی میتواند به دنبال وقوع بعضی جهشهای جابهجایی رخ دهد‪.‬‬
‫جهشهای وسیع از نوع مضاعفشدگی میتوانند منجر به تولید گامتهایی شوند که بخشی از یک فامتن را ندارند و یا از بخشی دو نسخه دارند‪.‬‬
‫انواع جهشها‬
‫‪۱‬ـ جانشینی در یک نوکلئوتید به جانشینی در یک جفت نوکلئوتید منجر میشود‪.‬‬
‫‪۲‬ـ جانشینی باعث تغییر طول مادۀ وراثتی نمیشود‪.‬‬
‫جانشینی‬
‫کوچک‪ :‬یک یا چند نوکلئوتید‬

‫تغییر رمز یک آمینواسید به رمز دیگر همان آمینواسید‬ ‫خاموش‬
‫جانشینی یک نوکلئوتید بهجای‬
‫تغییر رمز یک آمینواسید به رمز آمینواسید دیگر‬ ‫دگرمعنا‬
‫نوکلئوتید دیگر‬
‫انواع‬
‫(تغییر رمز ‪ CTT‬گلوتامیکاسید به ‪ CAT‬والین در کمخونی داسیشکل)‬ ‫کمخونی داسیشکل‬
‫تغییر رمز یک آمینواسید به رمز پایان‬ ‫بیمعنا‬
‫حذف‬
‫‪۱‬ـ ممکن است پیامد وخیمی داشته باشد‪.‬‬
‫حذف یک یا چند نوکلئوتید‬
‫‪۲‬ـ اگر تعداد نوکلئوتیدهای حذف‪/‬اضافه شده مضرب سه نباشد‪ ،‬جهش تغییر چارچوب خواندن رخ میدهد‪.‬‬
‫اضافه‬
‫‪۳‬ـ اگر تعداد نوکلئوتیدهای حذف‪/‬اضافه شده مضرب سه باشد‪ ،‬جهش تغییر چارچوب خواندن رخ نمیدهد‪.‬‬
‫اضافهشدن یک یا چند نوکلئوتید‬
‫‪۱‬ـ در اندازۀ وسیع رخ میدهد‪ ‬تغییر ساختار یا تعداد کروموزوم‬
‫‪۲‬ـ زیستشناسان با مشاهدۀ کاریوتیپ میتوانند از وجود چنین ناهنجاریهایی آگاه شوند‪.‬‬
‫‪۱‬ـ ناشی از خطا در تقسیم میباشد‪.‬‬
‫‪۲‬ـ هم در تقسیم میتوز و هم میوز میتواند رخ دهد‪ ‬اهمیت بیشتر خطای میوزی بهدلیل دخالت مستقیم یاختههای حاصل از میوز‬
‫تغییر تعداد کروموزومها‬

‫در ایجاد نسل بعد‬
‫ناهنجاری عددی‪:‬‬
‫‪۱‬ـ جدا نشدن همۀ کروموزومها در مرحلۀ آنافاز‬
‫چندالدیشدن‬
‫‪۲‬ـ عامل ایجاد گیاهان پلیپلوئيدی (مثل گندم زراعی ‪ ،6n‬موز ‪ ،3n‬گلمغربی ‪)4n‬‬
‫(پلیپلوئيدیشدن)‬
‫‪۳‬ـ در گونهزایی هممیهنی نقش دارد‪.‬‬
‫انواع‬
‫جدا نشدن یک یا چند کروموزوم در مرحلۀ آنافاز‪ ‬کاهش یا افزایش کروموزوم‬
‫با هم ماندن کروموزومها‬
‫مثال‪ :‬نشانگان داون‪ ‬دارای ‪ ۴۷‬کروموزوم (یک کروموزوم ‪ ۲۱‬اضافی)‬
‫‪۱‬ـ از دست رفتن قسمتی از کروموزوم‬

‫‪۲‬ـ غالباً باعث مرگ میشود‪.‬‬
‫حذف‬
‫‪۳‬ـ کاهش مقدار مادۀ وراثتی یاخته (مشابه جهش حذف کوچک)‬
‫بزرگ (ناهنجاری کروموزومی)‬
‫‪۴‬ـ باعث کاهش طول یک کروموزوم میشود‪.‬‬
‫‪۱‬ـ انتقال قسمتی از کرموزوم به «کروموزوم غیرهمتا» یا «بخش دیگری از آن کروموزوم»‬

‫جابهجایی‬
‫‪۲‬ـ ممکن است اندازۀ یک کروموزوم کوتاه و کروموزوم دیگری زیاد شود یا اندازۀ هیچ کروموزومی تغییر‬
‫تغییر در ساختار کروموزوم‬
‫نکند‪.‬‬
‫ناهنجاری ساختاری‪:‬‬
‫‪۳‬ـ میتواند باعث تغییر در ساختار دو کروموزوم غیرهمتا شود‪.‬‬
‫‪۱‬ـ جابهجایی (انتقال) قسمتی از یک کروموزوم به کروموزوم همتا‪ ‬دیدهشدن دو نسخه از آن قسمت در‬
‫مضاعفشدگی‬
‫کروموزوم همتا‬
‫‪۲‬ـ اندازۀ یک کروموزوم کوتاهتر و اندازۀ کروموزوم همتای آن‪ ،‬بلندتر میشود‪.‬‬
‫‪۳‬ـ همواره منجر به تغییر در ساختار دو کروموزوم همتا میشود‪.‬‬
‫‪۱‬ـ معکوسشدن جهت قرارگیری قسمتی از یک کروموزوم در جای خود‬

‫‪۲‬ـ ممکن است باعث تغییر شکل ظاهری کروموزوم نشود و در کاریوتیپ قابلتشخیص نباشد‪.‬‬
‫واژگونی‬
‫‪۳‬ـ فقط باعث تغییر ساختار یک کروموزوم میشود‪.‬‬

‫‪۴‬ـ بر طول هیچکدام از کروموزومهای یاخته تأثیری ندارد‪.‬‬
‫‪154‬‬
‫‪21‬‬
‫‪ -33‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل می کند؟ «در انسان‪ ،‬به منظور انجام هر نوع عمل ‪ ...............‬ماهیچه یا ماهیچههای ‪». ...............‬‬
‫‪ )2‬دم ـ ناحیۀ گردن انقباض مییابند‪.‬‬ ‫‪ )1‬بازدم ـ شکمی منقبض میشوند‪.‬‬
‫‪ )4‬بازدم ـ بین دندهای خارجی به حالت استراحت درمیآیند‪.‬‬ ‫‪ )3‬دم ـ دیافراگم فقط نقش اصلی را بر عهده دارد‪.‬‬
‫به هنگام انجام هر نوع بازدم (چه عادی و چه عمیق)‪ ،‬ماهیچۀ دیافراگم و بین دندهای خارجی باید به استراحت بروند‪.‬‬
‫تنها در بازدم عمیق ماهیچههای شکمی منقبض میشوند‪.‬‬
‫تنها در دم عمیق‪ ،‬ماهیچههای گردنی منقبض میشوند‪.‬‬
‫دیافراگم تنها در تنفس آرام و طبیعی (نه عمیق) نقش اصلی را بر عهده دارد‪.‬‬
‫وضعیت ماهیچهها و قفسۀ سینه در فرایند دم و بازدم‬
‫قفسۀ سینه‬ ‫ماهیچههای‬ ‫ماهیچههای‬ ‫ماهیچۀ بیندندهای‬
‫دیافراگم (میانبند)‬ ‫نوع فرایند‬
‫حجم‬ ‫جناغ‬ ‫دندهها‬ ‫شکمی‬ ‫ناحیۀ گردن‬ ‫داخلی‬ ‫خارجی‬
‫انقباض‬
‫‪‬و‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫انقباض‬ ‫عادی‬
‫افزایش‬ ‫جلو‬ ‫مسطحشدن و حرکت به سمت ‪‬‬ ‫(نقش اصلی)‬ ‫دم‬
‫جلو‬
‫استراحت‬ ‫انقباض‬ ‫استراحت‬ ‫انقباض‬ ‫انقباض‬ ‫عمیق‬
‫‪‬و‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫عادی‬
‫کاهش‬ ‫عقب‬ ‫گنبدیشدن و حرکت به سمت ‪‬‬ ‫بازدم‬
‫عقب‬ ‫انقباض‬ ‫استراحت‬ ‫انقباض‬ ‫استراحت‬ ‫استراحت‬ ‫عمیق‬
‫‪ -34‬در یک فرد بالغ‪ ،‬آهن آزادشده از هموگلوبین‪ ،‬در داخل اندامی از بدن که خون لولۀ گوارش ابتدا به آن وارد میشود‪ ،‬ذخیره میگردد‪ .‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ‬
‫این اندام نادرست است؟‬
‫‪ )2‬بر سرعت تولید یاختههای قرمز خون تأثیرگذار است‪.‬‬ ‫‪ )1‬در تولید و دفع کلسترول نقش دارد‪.‬‬
‫‪ )4‬فاصلۀ یاختههای بافت پوششی مویرگهای آن بسیار زیاد است‪.‬‬ ‫‪ )3‬به کمک یاختههای خود‪ ،‬گویچههای قرمز را تولید میکند‪.‬‬
‫در دورۀ جنینی تولید گویچههای قرمز در کبد‪ ،‬طحال و مغز استخوان صورت میگیرد‪ .‬در صورت سؤال به «فرد بالغ» اشاره شده است‪.‬‬
‫کبد صفرا را تولید میکند‪ .‬در ترکیب صفرا کلسترول وجود دارد‪.‬‬
‫کبد با تولید هورمون اریتروپویتین باعث افزایش سرعت تولید گویچههای قرمز میشود‪.‬‬
‫در کبد مویرگهای ناپیوسته وجود دارد که فاصلۀ زیادی بین یاختههای پوششی آن مشاهده میشود‪.‬‬
‫‪ -35‬امروزه پژوهشگران میکوشند تا از نوعی رفتار جهت حفظ گونههای جانورانی که در معرض خطر انقراض قرار دارند‪ ،‬استفاده کنند‪ .‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ‬
‫این رفتار صدق میکند؟‬
‫‪ )1‬برخالف رفتار نقشپذیری‪ ،‬حاصل برهمکنش ژنها و اثرهای محیطی است‪.‬‬
‫‪ )2‬برخالف رفتار شرطیشدن فعال‪ ،‬در دورۀ حساسی از زندگی جانور رخ میدهد‪.‬‬
‫‪ )3‬همانند رفتار حل مسئله‪ ،‬براساس تجارب گذشته و موقعیت جدید برنامهریزی میگردد‪.‬‬
‫‪ )4‬همانند رفتار شرطیشدن کالسیک‪ ،‬فقط در پاسخ به محرکهای طبیعی بروز مینماید‪.‬‬
‫این رفتار نوعی یادگیری است که در دورۀ مشخصی از زندگی جانور رخ میدهد‪ .‬این زمان دورۀ حساسی است که در آن نقشپذیری با بیشترین موفقیت انجام‬
‫میپذیرد‪ .‬در رفتار شرطیشدن فعال دورۀ حساس سنی وجود ندارد‪.‬‬
‫‪155‬‬
‫‪22‬‬
‫نقشپذیری برخالف نقشپذیری؟ ‪):‬‬
‫در رفتار حل مسئله‪ ،‬جانور بین تجربههای گذشته و موقعیت جدید ارتباط برقرار میکند و با استفاده از آنها برای حل مسئلۀ جدید‪ ،‬آگاهانه برنامهریزی‬
‫میکند‪ .‬رفتار نقشپذیری اینگونه نیست‪.‬‬
‫در رفتار شرطیشدن کالسیک محرک غیرطبیعی مانند صدای زنگ هم میتواند منجر به بروز پاسخ در جانور شود‪.‬‬
‫‪ -36‬کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل میکند؟ «در همۀ جانداران‪ ،‬هر رنا (‪)RNA‬یی که ‪ ...............‬دارد‪ ،‬فقط ‪». ...............‬‬
‫‪ )1‬در ساختار خود پیوندهای اشتراکی ـ از رونویسی یک ژن حاصل شده است‪.‬‬
‫‪ )2‬در ساختار خود رمزۀ (کدون) پایان ـ در درون هستۀ یاخته پیرایش میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬به رشتۀ پلیپپتیدی در حال ساخت اتصال ـ توسط یک رنابسپاراز (‪ RNA‬پلیمراز) ساخته شده است‪.‬‬
‫‪ )4‬به رشتۀ رمزگذار شباهت بسیار ـ از طریق رمزه (کدون)های خود با پادرمزه (آنتیکدون)ها ارتباط برقرار میکند‪.‬‬
‫هر رنایی که در ساختار خود پیوندهای اشتراکی دارد= همۀ مولکولهای رنا‬ ‫•‬
‫هر رنایی که در ساختار خود رمزۀ (کدون) پایان دارد= رنای پیک‬ ‫•‬
‫هر رنایی که به رشتۀ پلیپپتیدی در حال ساخت اتصال دارد= رنای ناقل‬ ‫•‬
‫هر رنایی که به رشتۀ رمزگذار شباهت بسیار دارد= همۀ مولکولهای رنا‬ ‫•‬
‫مولکولهای ‪ tRNA‬میتوانند با رشتۀ پلیپپتیدی در حال ساخت در اتصال باشند ( ‪ tRNA‬آمینواسیدها و رشتۀ پلیپپتیدی را حمل میکند)؛ رناهای ناقل‬
‫یوکاریوتی توسط رنابسپاراز ‪ 3‬تولید میشوند‪ .‬پروکاریوتها نیز فقط یک نوع رنابسپاراز دارند‪.‬‬
‫همۀ مولکولهای ‪ RNA‬در ساختار خود پیوند فسفودیاستر (نوعی پیوند اشتراکی) دارند‪ RNA .‬ها میتوانند حاصل رونویسی یک یا چند ژن باشند‪.‬‬
‫مثالً در باکتری ‪ ،E.coli‬سه ژن برای آنزیمهای تجزیهکنندۀ الکتوز وجود دارد که از روی هر سۀ آنها یک ‪ mRNA‬ساخته میشود‪.‬‬
‫مولکولهای ‪ mRNA‬دارای کدون پایان هستند‪ .‬پروکاریوتها هسته و پیرایش مولکول ‪ mRNA‬ندارند‪ .‬از طرفی در بعضی ژنها (نه همه)‪ ،‬توالیهای‬
‫معینی از رنای ساخته شده (اینترون)‪ ،‬جدا و حذف میشوند (پیرایش میشوند)‪.‬‬
‫همۀ ‪ RNA‬ها به رشتۀ رمزگذار شباهت زیادی دارند (در واقع‪ ،‬تنها در نوع قند و باز آلی ‪ T‬و‪ U‬تفاوت دارند)‪ .‬از بین انواع ‪ ، RNA‬تنها ‪mRNA‬‬
‫میتواند از طریق کدونهای خود با آنتیکدون در ارتباط باشد‪.‬‬
‫میانبر‪ :‬تغییرات ِرنای پیک‬

‫یکی از تغییرات ِرنای پیک‪ ،‬پیرایش آن و حذف رونوشت اینترونهاست‪ .‬تغییرات دیگری نیز ممکن است در ِرنای پیک انجام شود‪.‬‬ ‫•‬
‫فرایند پیرایش‪ ،‬جزء تغییرات پس از رونویسی مولکول ِرنای پیک است‪.‬‬ ‫•‬
‫توالیهای اینترون فقط در ژن بعضی از مولکولهای ِرنای پیک وجود دارند‪ ،‬بنابراین‪ ،‬فرایند پیرایش فقط در بعضی از ِرناهای پیک رخ میدهد‪.‬‬ ‫•‬
‫توالیهای اینترون و اگزون فقط در مولکول ِدنا دیده میشوند و رونوشت این توالیها‪ ،‬در ِرنای پیک دیده میشود‪.‬‬ ‫•‬
‫پس از فرایند پیرایش‪ ،‬فقط اگزونهای مولکول ِدنا با ِرنای پیک بخش مکمل تشکیل میدهند و توالیهای اینترون فاقد مکمل باقی میمانند‪.‬‬ ‫•‬
‫تشکیل ساختار حلقهمانند‪ ،‬توسط اینترونهای مولکول ِدنا رخ میدهد و در ِرنای پیک‪ ،‬ساختار حلقهمانند ایجاد نمیشود‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ -37‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با کلیههای یک فرد سالم نادرست است؟‬

‫‪ )1‬با حضور نوعی ترکیب شیمیایی در خون‪ ،‬از حجم ادرار واردشده به مثانه کاسته میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬انشعابات سرخرگ وابران در اطراف لولههای پیچخوردۀ گردیزه (نفرون) یافت میشود‪.‬‬
‫‪ )3‬به محض ورود مواد به اولین بخش گردیزه (نفرون)‪ ،‬فرایند بازجذب آغاز میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬نوعی ترشح درونریز به طور حتم بر دو مرحله از مراحل تشکیل ادرار تأثیرگذار است‪.‬‬
‫‪156‬‬
‫‪23‬‬
‫بازجذب به محض ورود مواد به لولۀ پیچخوردۀ نزدیک آغاز میشود‪ ،‬در حالی که اولین بخش نفرون کپسول بومن است‪.‬‬
‫ترشح هورمون ضدادراری به خون‪ ،‬موجب افزایش بازجذب آب شده و در نتیجه‪ ،‬حجم ادرار تولیدی و حجم ادرار‬
‫واردشده به مثانه کاسته می شود‪ .‬هورمون آلدوسترون نیز با بازجذب سدیم و در نتیجه بازجذب آب‪ ،‬فرایند‬
‫مشابهی را موجب میشود‪.‬‬
‫با توجه به شکل مقابل‪ ،‬انشعابات سرخرگ وابران در اطراف لولههای پیچخوردۀ دور و نزدیک دیده میشود‪.‬‬
‫ترشح هورمون آلدوسترون موجب افزایش بازجذب سدیم و آب از ادرار میشود (تأثیر بر مرحلۀ دوم ساخت‬
‫ادرار)؛ این موضوع موجب افزایش فشار خون شده و پس از مدتی به علت افزایش فشار خون‪ ،‬میزان تراوش نیز در کلیه افزایش مییابد (تأثیر بر مرحلۀ‬
‫اول ساخت ادرار)‪.‬‬
‫سرخرگ آوران نسبت به سرخرگ وابران‪ ،‬قطر بیشتری دارد‪.‬‬ ‫✓‬

‫انشعابات سرخرگ وابران در اطراف لولههای پیچخوردۀ نزدیک و دور و همچنین بخش باالروی هنله مشاهده میشود‪.‬‬ ‫✓‬
‫در اطراف بخش پایینروی هنله‪ ،‬انشعابات سرخرگ وابران وجود ندارد و اولین انشعاب از سیاهرگ کلیه‪ ،‬در اطراف‬ ‫✓‬
‫بخش پایینروی هنله تشکیل میشود‪.‬‬
‫بهجز بخش پایینروی هنله‪ ،‬در مجاورت سایر بخشهای نفرون‪ ،‬سرخرگ دارای خون روشن وجود دارد‪.‬‬ ‫✓‬
‫جهت جریان مواد در لولۀ هنله با جریان خون در رگ مجاور آن برعکس میباشد‪.‬‬ ‫✓‬
‫در مجاورت مجرای جمعکننده‪ ،‬هیچ رگ خونی وجود ندارد‪.‬‬ ‫✓‬
‫‪ -38‬در باکتری اشرشیا کُالی‪ ،‬به دنبال پیوستن فعالکننده به توالی خاصی از دنا (‪ )DNA‬کدام اتفاق رخ میدهد؟‬
‫‪ )1‬اتصال مالتوز به نوعی پروتئین قطع میگردد‪.‬‬
‫‪ )2‬ژنهای مربوط به سنتز مالتوز رونویسی میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬اولین نوکلئوتید مناسب توسط رنابسپاراز (‪RNA‬پلیمراز) رونویسی میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬رنابسپاراز (‪RNA‬پلیمراز) به کمک عوامل رونویسی‪ ،‬راهانداز را شناسایی میکند‪.‬‬
‫در باکتری ‪ E.coli‬برای روشنشدن ژنهای مربوط به آنزیمهای تجزیۀ مالتوز‪ ،‬ابتدا مالتوز به پروتئین فعالکننده متصل شده و سپس مجموع این مولکولها‬
‫به محل اتصال خود (جایگاه فعالکننده) در ‪ DNA‬میچسبند‪ .‬در این حالت‪ ،‬آنزیم ‪ RNA‬پلیمراز‪ ،‬راهانداز را شناسایی کرده و به آن متصل میشود و سپس‬
‫از اولین نوکلئوتید مناسب‪ ،‬شروع به رونویسی از ژنها میکند‪.‬‬
‫اتصال مالتوز به پروتئین فعالکننده قطع نمیشود‪.‬‬
‫ژنهای مربوط به تجزیۀ مالتوز رونویسی میشوند‪.‬‬
‫‪ E.coli‬باکتری (پروکاریوت) است و عوامل رونویسی ندارد‪.‬‬
‫‪157‬‬
‫‪24‬‬
‫سه ژن مختلف در تجزیـۀ مالتـوز در بـاکتـری اشرشیـا ُکالی نقش دارنـد‪ .‬رونویسـی هر سه ژن‪،‬‬ ‫✓‬
‫توسط یک راهانداز (و جایگاه اتصال فعالکننده) کنترل میشود‪ .‬محل شروع رونویسی در ژن اول‬
‫و توالی پایان رونویسی در ژن سوم قرار گرفته است‪.‬‬
‫در تنظیـم مثبت رونویسـی‪ ،‬راهانـداز در مجــاورت اولیـن ژن قــرار دارد و فاصلــهای بیـن ژن‬ ‫✓‬
‫و راهانداز وجود ندارد‪.‬‬
‫پس از اضـافهشـدن مـالتـوز به محیط باکتری‪ ،‬ابتدا مالتوز به فعالکننده متصل میشود‪ ،‬سپس‬ ‫✓‬
‫فعـالکننـده به جـایگاه اتصال خود متصل میشود و سپس‪ِ ،‬رنابسپاراز به پروتئین فعالکننده و‬
‫راهانداز متصل میشود‪.‬‬
‫‪ -39‬مطابق با شکل روبهرو‪ ،‬کدام عبارت نادرست است؟‬

‫‪ )1‬بخش ‪ 2‬همانند بخش ‪ ،1‬رشتههای پروتئینی دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬بخش ‪ 4‬برخالف بخش ‪ ،3‬با رشتههای عصبی در ارتباط است‪.‬‬
‫‪ )3‬بخش ‪ 3‬برخالف بخش ‪ ،2‬واجد ساختاری با صفحات بینابینی است‪.‬‬
‫‪ )4‬بخش ‪ 1‬همانند بخش ‪ ،4‬یاختههایی با فضاهای بین یاختهای اندک دارد‪.‬‬
‫(‪1004‬ـ سخت ـ مفهومی) شکلی‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪2‬‬
‫بخشهای ‪ 1‬تا ‪ 4‬به ترتیب‪ :‬پیراشامه‪ ،‬برونشامه‪ ،‬الیۀ ماهیچهای و درونشامه را نشان میدهند‪.‬‬ ‫•‬
‫در ساختار درونشامه برخالف الیۀ ماهیچهای قلب‪ ،‬رشتههای عصبی وجود ندارد‪.‬‬
‫در ساختار پیراشامه و برونشامه بافت پیوندی وجود دارد که در ساختار آن رشتههای پروتئینی مانند کالژن و االستیک مشاهده میشود‪.‬‬
‫فقط در ساختار الیۀ ماهیچهای قلب‪ ،‬صفحات بینابینی وجود دارند‪.‬‬
‫در ساختار درونشامه و پیراشامه بافت پوششی وجود دارد‪ .‬در بافت پوششی فضای اندکی بین یاختهها مشاهده میشود‪.‬‬
‫ساختار بافتی قلب‬
‫ویژگی‬ ‫بافتها‬ ‫الیه‬
‫‪۱‬ـ بافت پوششی سنگفرشی‬
‫خارجیترین بخش دیوارۀ قلب‬ ‫پیراشامه‬
‫‪۲‬ـ بافت پیوندی متراکم‬
‫الیۀ بیرونی‬
‫‪۱‬ـ محافظت از قلب‬ ‫فضای بین برونشامه و‬

‫با مایع پر شده است‪.‬‬
‫‪۲‬ـ کمک به حرکت روان قلب‬ ‫پیراشامه‬
‫‪۱‬ـ بافت پوششی سنگفرشی‬
‫روی خود برمیگردد و پیراشامه را بهوجود میآورد‪.‬‬ ‫برونشامه‬
‫‪۲‬ـ بافت پیوندی متراکم‬
‫‪۱‬ـ ضخیمترین الیۀ قلب‬
‫الیۀ میانی‬
‫‪۲‬ـ اتصال بسیاری از یاختههای ماهیچهای به رشتههای کالژن‬ ‫‪۱‬ـ بیشتر یاختههای ماهیچۀ قلبی‬
‫ماهیچۀ قلب‬
‫‪۳‬ـ استحکام دریچههای قلبی توسط بافت پیوندی متراکم‬ ‫‪۲‬ـ بافت پیوندی متراکم بین یاختههای ماهیچهای‬
‫‪۴‬ـ خونرسانی توسط رگهای کرونری قلب‬
‫‪۱‬ـ در زیر درونشامه‪ ،‬بافت پیوندی وجود دارد که درونشامه را به الیۀ‬
‫الیۀ درونی‬
‫میانی قلب متصل میکند‪.‬‬ ‫‪۱‬ـ یک الیۀ نازک بافت پوششی‬ ‫درونشامه‬
‫‪۲‬ـ دریچههای قلبی حاصل چینخوردگی بافت پوششی این الیه هستند‪.‬‬
‫در انسان‪ ،‬به منظور جذب مولکولهای حاصل از گوارش لیپیدها از غشای یاختۀ پوششی پرز روده و در نهایت ورود آنها به خون‪ ،‬به طور حتم الزم‬ ‫‪-40‬‬
‫است تا ‪. ...............‬‬
‫‪ )2‬عامل داخلی به میزان زیادی وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ )1‬این مولکولها وارد مجرای لنفی سمت چپ بدن شوند‪.‬‬
‫‪ )4‬وارد خون مویرگهای پرز روده شوند‪.‬‬ ‫‪ )3‬در بافت چربی از آنها ‪ HDL‬ساخته شود‪.‬‬
‫(‪1002‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫‪158‬‬
‫‪25‬‬
‫مولکولهای حاصل از گوارش لیپیدها به مویرگهای لنفی وارد میشوند‪ .‬مویرگهای لنفی روده‪ ،‬در نهایت به مجرای لنفی سمت چپ بدن تخلیه میشوند‪.‬‬
‫مجرای لنفی سمت چپ‪ ،‬به سیاهرگ زیرترقوهای چپ تخلیه میشود (تأیید گزینۀ ‪ 1‬و رد گزینۀ ‪.)4‬‬
‫عامل داخلی در جذب ویتامین ‪ B12‬مؤثر میباشد و تأثیری بر جذب مولکولهای حاصل از گوارش لیپیدها ندارد‪.‬‬
‫پس از جذب و ورود این مولکولها به گردش خون‪ ،‬می توانند در بافت چربی ذخیره شده یا در کبد از آنها لیپوپروتئینهایی مانند ‪ LDL‬و ‪HDL‬‬
‫ساخته شود‪.‬‬
‫نوعی یاختۀ بیگانهخوار در مرحلۀ دوم التهاب‪ ،‬پیک شیمیایی رها میکند‪ .‬به طور معمول‪ ،‬این یاخته همانند یاختۀ دارینهای (دندریتی) ‪. ..............‬‬ ‫‪-41‬‬
‫‪ )1‬در بخشهای مرتبط با محیط بیرون بدن به فراوانی وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )2‬در گشادکردن رگها و افزایش نفوذپذیری آنها فاقد نقش است‪.‬‬
‫‪ )3‬جزء نیروهای واکنش سریع دفاع غیراختصاصی بدن به حساب میآید‪.‬‬
‫‪ )4‬همواره با عبور از دیوارۀ مویرگها‪ ،‬با میکروب های خون مبارزه مینماید‪.‬‬
‫در مرحلۀ دوم التهاب‪ ،‬از ماستوسیتهای آسیب دیده هیستامین رها میشود‪ .‬بهاین ترتیب‪ ،‬گویچههای سفید بیشتری به موضع آسیب هدایت میشوند و‬
‫خوناب بیشتری به بیرون نشت میکند‪ .‬هم ماستوسیتها و هم سلولهای دندریتی در خارج از خون هستند‪ .‬در واقع‪ ،‬این سلولها در بخشهای مرتبط با‬
‫محیط بیرون بدن (مثل لولۀ گوارش و پوست) به فراوانی وجود دارند‪.‬‬
‫ماستوسیت با آزادکردن هیستامین در گشادشدن رگها و افزایش نفوذپذیری آنها دخالت دارد‪.‬‬
‫نوتروفیل نیروی واکنش سریع بدن است‪ ،‬نه ماستوسیت و سلول دندریتی‪.‬‬
‫ماستوسیتها و سلولهای دندریتی وارد خون نمیشوند و با عوامل بیگانه‪ ،‬در خارج از خون مبارزه میکنند‪.‬‬
‫‪۱‬ـ ورود باکتریها به بدن‪ :‬باکتریها برای ورود به محیط داخلی بدن‪ ،‬باید از پوست‬
‫یا الیههای مخاطی عبور کنند‪.‬‬
‫‪۲‬ـ هیستامین از ماستوسیتهای آسیب دیده رها میشود و به مایعات بدن‬
‫وارد میشود‪ .‬هیستامین رگها را گشاد و نفوذپذیری آنهـا را زیاد میکنـد‪ .‬گشاد‬
‫شدن رگها باعث افزایش جریان خون و حضور بیشتر گویچههـای سفید میشود‪.‬‬
‫نفوذپذیری بیشتر رگها موجب میشود‪ ،‬تا خوناب بیشتری (حاوی پروتئین دفاعی‬
‫است) به خارج از رگ نشت کند‪.‬‬
‫‪۳‬ـ نوتروفیلها و مونوسیتها از مویرگ خارج میشوند‪:‬نوتروفیلها و مونوسیتها‬
‫از طریق دیاپدز(تراگذری) از خون خـارج میشونـد‪ .‬پس از ورود آنهـا به بـافت‪،‬‬
‫نوتروفیلها به بیگانهخواری میکروبهای مهاجم میپردازند و مونوسیتها تغییر‬
‫و تمایز مییابند و به درشتخوار(ماکروفاژ) تبدیل میشوند‪.‬‬
‫‪۴‬ـ پروتئینهای مکمل‪ ،‬فعال شده و به غشای باکتری متصل میشوند‪ :‬این پروتئینها به صورت گروهی‪ ،‬منافذی را در غشای باکتری ایجاد میکنند و در نهایت منجر‬
‫به مرگ آن میشوند‪.‬‬
‫‪۵‬ـ ماکروفاژها‪ ،‬ضمن تولید پیک شیمیایی‪ ،‬باکتریها را بیگانهخواری میکنند‪.‬‬
‫‪ -42‬در گیاهانی که روزنهها به طور معمول در هنگام شب باز میشوند‪ ،‬کدام مورد صحیح است؟‬
‫‪ )1‬برخالف گیاهان ‪ ، C3‬در شرایطی وضعیت برای نقش اکسیژنازی آنزیم روبیسکو مساعد میگردد‪.‬‬
‫‪ )2‬همانند گیاهان ‪ ، C3‬دو مرحله از تثبیت کربن را در یک زمان مشابه به انجام میرسانند‪.‬‬
‫‪ )3‬همانند گیاهان ‪ ، C4‬فقط در صورت بستهبودن روزنهها‪ ،‬کربن را تثبیت میکنند‪.‬‬
‫‪ )4‬برخالف گیاهان ‪ ، C4‬فرایند تثبیت کربن آنها‪ ،‬در یک نوع یاخته انجام میگیرد‪.‬‬
‫‪159‬‬
‫‪26‬‬
‫در گیاهان ‪ CAM‬روزنههای هوایی به هنگام شب باز میشوند‪ .‬در این گیاهان هر دو مرحلۀ تثبیت کربن در یک سلول انجام میشود‪ ،‬در حالی که در گیاهان‬
‫‪ C4‬مرحلۀ اول تثبیت کربن در سلولهای میانبرگ و مرحلۀ دوم تثبیت کربن در غالف آوندی انجام میگردد‪.‬‬
‫گیاهان ‪ CAM‬به تنفس نوری مقاوم هستند‪ ،‬اما در گیاهان ‪ C3‬گاهی شرایط برای انجام تنفس نوری مساعد میشود‪.‬‬
‫گیاهان ‪ CAM‬مرحلۀ اول تثبیت کربن را در شب و مرحلۀ دوم آن را در روز انجام میدهند‪ .‬همچنین گیاهان ‪ C3‬کربن را تنها در یک مرحله آن هم‬
‫در روز تثبیت میکنند‪.‬‬
‫در گیاهان ‪ CAM‬روزنههای هوایی در شب‪ ،‬باز و در روز‪ ،‬بسته هستند‪ .‬همانطور که در پاسخ گزینۀ (‪ )2‬گفته شد هم در روز و هم در شب‪ ،‬این‬
‫گیاهان به تثبیت کربن میپردازند‪.‬‬
‫مقایسۀ انواع گیاهان بر اساس روش فتوسنتز‬
‫‪CAM‬گیاه‬ ‫‪C4‬گیاه‬ ‫‪C3‬گیاه‬ ‫نوع فتوسنتز‬
‫اکثر گیاهان‪ ،‬شامل گیاهان دو‬
‫آناناس‪ ،‬بعضی کاکتوسها‬ ‫گیاهان تکلپهای (ذرت)‬ ‫مثال‬
‫لپهای (گل ُرز)‬
‫ـــــ‬ ‫اسفنجی‬ ‫نردهای‪ +‬اسفنجی‬ ‫انواع یاختۀ میانبرگ‬
‫‪۱‬ـ ترکیب ‪ CO2‬جو با اسید سهکربنی‬ ‫‪۱‬ـ ترکیب ‪CO2‬جو با اسید سهکربنی‬
‫‪۱‬ـ چرخۀ کالوین‬ ‫مراحل تثبیت کربن‬
‫‪۲‬ـ چرخۀ کالوین‬ ‫‪۲‬ـ چرخۀ کالوین‬
‫✓ دارد‬ ‫✓ دارد‬ ‫✘ ندارد‬ ‫تثبیت دو مرحلهای کربن‬
‫در یاختههای میانبرگ‬ ‫در یاختههای میانبرگ‬ ‫در همۀ یاختههای فتوسنتزکننده‬ ‫جو‪CO2‬تثبیت‬
‫✓ هنگام تثبیت ‪ CO2‬جو‬ ‫✓ هنگام تثبیت ‪ CO2‬جو‬ ‫✘ ندارد‬ ‫تولید اسید ‪ ۴‬کربنی در فتوسنتز‬
‫✓ چرخۀ کالوین در یاختههای غالف‬
‫✓ چرخۀ کالوین در یاختههای میانبرگ‬ ‫✘ ندارد‬ ‫مرحلۀ دوم تثبیت کربن‬
‫آوندی‬
‫✓ مرحلۀ دوم تثبیت کربن‬ ‫✓ مرحلۀ دوم تثبیت کربن‬ ‫✓ تنها روش تثبیت کربن‬ ‫چرخۀ کالوین‬
‫کلروپالست یاختههای میانبرگ‬ ‫کلروپالست یاختههای غالف آوندی‬ ‫کلروپالست یاختههای میانبرگ‬ ‫محل اصلی فعالیت روبیسکو در برگ‬
‫تثبیت اول‪ :‬در شب‬
‫فقط در طول روز‬ ‫فقط در طول روز‬ ‫زمان تثبیت کربن‬
‫تثبیت دوم‪ :‬در روز‬
‫شب‬ ‫روز‬ ‫روز‬ ‫زمان باز بودن روزنههای هوایی‬
‫‪۱‬ـ برگ‪ ،‬ساقه یا هر دو گوشتی و پرآب‬
‫هستند‪.‬‬ ‫ـــــ‬ ‫ـــــ‬ ‫ذخیرۀ آب‬
‫‪۲‬ـ واکوئولها ترکیبات نگهدارندۀ آب دارند‪.‬‬
‫‪ -43‬با قرارگرفتن دانۀ گردۀ گلمیمونی صورتی (‪ )RW‬بر روی کُاللۀ گلمیمونی سفید (‪ ،)WW‬کدام رخنمود (فنوتیپ) برای رویان و کدام ژننمود (ژنوتیپ)‬
‫برای دروندانه (آندوسپرم) مورد انتظار است؟‬
‫‪ )4‬صورتی ـ ‪RRW‬‬ ‫‪ )3‬صورتی ـ ‪RWW‬‬ ‫‪ )2‬قرمز ـ ‪RRR‬‬ ‫‪ )1‬قرمز ـ ‪WWW‬‬
‫گیاه گلمیمونی صورتی نر‪ ،‬ممکن است الل ‪ R‬یا ‪ W‬را برای دانۀ گرده تولید کند؛ اما کیسۀ رویانی موجود در گیاه مادۀ سفید‪ ،‬قطعاً حاوی الل ‪ W‬میباشد‪ .‬با‬
‫توجه به حاالت ذکر شده‪ ،‬دو جدول کشیده و هر کدام را بررسی میکنیم‪:‬‬
‫حالت اول‪ :‬اسپرم دارای الل ‪:R‬‬
‫لقاح با یاختۀ دوهستهای (دارای الل ‪)W‬‬ ‫لقاح با یاختۀ تخمزا (دارای الل ‪)W‬‬
‫ـ‬ ‫ایجاد تخم اصلی ‪( RW‬فنوتیپ رویان صورتی)‬ ‫اسپرم (دارای الل ‪)R‬‬
‫ایجاد تخم ضمیمۀ ‪RWW‬‬ ‫ـ‬ ‫اسپرم (دارای الل ‪)R‬‬
‫حالت دوم‪ :‬اسپرم دارای الل ‪:W‬‬
‫لقاح با یاختۀ دوهستهای (دارای الل ‪)W‬‬ ‫لقاح با یاختۀ تخمزا (دارای الل ‪)W‬‬
‫ـ‬ ‫ایجاد تخم اصلی ‪( WW‬فنوتیپ رویان سفید)‬ ‫اسپرم (دارای الل ‪)W‬‬
‫ایجاد تخم ضمیمۀ ‪WWW‬‬ ‫ـ‬ ‫اسپرم (دارای الل ‪)W‬‬
‫‪160‬‬
‫‪27‬‬
‫کدام گزینه‪ ،‬عبارت مقابل را به طور مناسب کامل میکند؟ «در انسان‪ ............... ،‬پیامهای بینایی واردشده به تاالموس سمت راست‪ ،‬به ‪ ...............‬فرستاده‬ ‫‪-44‬‬
‫میشوند‪».‬‬
‫‪ )2‬فقط بخشی از ـ لوب پسسری همان سمت‬ ‫‪ )1‬همۀ ـ لوب پسسری همان سمت‬
‫‪ )4‬فقط بخشی از ـ مرکز پردازش سمت مقابل خود‬ ‫‪ )3‬همۀ ـ مرکز پردازش سمت مقابل خود‬
‫(‪1102‬ـ آسان ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬
‫همۀ پیامهای بینایی واردشده به تاالموس سمت راست به لوب پسسری همان سمت فرستاده میشوند (تأیید گزینۀ ‪ 1‬و رد سایر گزینهها)‪.‬‬
‫‪ -45‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬صحیح است؟‬

‫الف ـ همۀ میوههای نرسیده مزۀ خوشایندی دارند و توسط جانوران خورده نمیشوند‪.‬‬
‫ب ـ فقط در بعضی میوههای کاذب‪ ،‬میوه از رشد نهنج به وجود آمده است‪.‬‬
‫ج ـ فقط در بعضی میوههای حقیقی‪ ،‬میوه از رشد تخمدان به وجود آمده است‪.‬‬
‫د ـ در همۀ میوههای دانهدار‪ ،‬فضای تخمدان با دیوارۀ برچهها به طور کامل تقسیم شده است‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫فقط مورد «ب» صحیح است‪.‬‬
‫میوههای نارس معموالً مزۀ ناخوشایندی دارند‪ .‬در نتیجه دانههای نارس تا زمان رسیدگی میوه از خورده شدن به وسیلۀ جانوران حفظ میشوند‪.‬‬
‫در برخی میوههای کاذب (مثل سیب)‪ ،‬رشد نهنج موجب تشکیل میوه شده است‪ .‬توجه کنید رشد بخشهای دیگر گل (بهجز تخمدان) نیز میتواند منجر‬
‫به تشکیل میوۀ کاذب شود‪.‬‬
‫همۀ میوههای حقیقی از رشد تخمدان حاصل میشوند‪.‬‬
‫در برخی میوهها مانند پرتقال‪ ،‬فضای تخمدان با دیوارۀ برچهها به طور کامل تقسیم شده است‪ .‬در فلفل دلمهای‪ ،‬دیوارۀ برچه‪ ،‬ناقص و در موز برچهها فاقد‬
‫دیواره هستند‪.‬‬
‫‪161‬‬
‫‪28‬‬
‫‪ -46‬متحرکی در مسیر مستقیم حرکت میکند و معادلۀ سرعت – زمان آن در ‪ SI‬به صورت ‪ V = 2t2 − 4t − 2‬است‪ .‬شتاب متوسط آن در ‪ 2‬ثانیۀ دوم‬
‫چند متر بر مجذور ثانیه است؟‬
‫‪8 )۴‬‬ ‫‪6 )۳‬‬ ‫‪4 )۲‬‬ ‫‪2 )۱‬‬
‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬
‫‪۱‬ـ شتاب متوسط از رابطۀ روبرو به دست میآید‪:‬‬

‫‪v −v‬‬
‫‪a av = 2 1‬‬
‫‪t2 − t1‬‬
‫ثانیۀ ‪ n‬ام‪ ،‬یعنی‪:‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪۲‬ـ‬
‫= ‪(n − 1)T , t2‬‬
‫= ‪t1‬‬ ‫‪nT‬‬
‫‪ 2‬ثانیۀ دوم‪ ،‬یعنی از ‪ t1 = 2 s‬تا ‪: t2 = 4 s‬‬

‫‪m‬‬
‫‪v1 =2  22 − 4  2 − 2 =−2‬‬
‫‪s‬‬‫‪‬‬ ‫)‪14 − (−2‬‬ ‫‪m‬‬
‫=‪ → a‬‬
‫‪av‬‬ ‫‪= 8‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪s2‬‬
‫‪v2 = 2  42 − 4  4 − 2 = 14 ‬‬
‫‪s‬‬‫‪‬‬
‫‪ -47‬نمودار شتاب ـ زمان متحرکی که با سرعت اولیۀ ‪ 30 m‬در جهت محور ‪ x‬حرکت می کند‪ ،‬مطابق شکل زیر است‪ .‬سرعت متوسط متحرک در بازۀ‬
‫‪s‬‬
‫زمانی ‪ t1 = 10 s‬تا ‪ ، t 2 = 30 s‬چند متر بر ثانیه است؟‬
‫‪15 )۱‬‬
‫‪20 )۲‬‬
‫‪21/ 25 )۳‬‬
‫‪42 / 5 )۴‬‬
‫‪۱‬ـ نمودارها‪:‬‬
‫‪۲‬ـ سرعت متوسط از رابطۀ روبرو به دست میآید‪:‬‬

‫‪x −x‬‬
‫‪vav = 2 1‬‬
‫‪t2 − t1‬‬
‫ابتدا نمودار ‪ a − t‬داده شده را به ‪ v − t‬تبدیل میکنیم‪:‬‬

‫‪m‬‬
‫= ‪[0 − 10s] → v10 − v0‬‬‫= ‪−2 10 → v10 − 30‬‬‫= ‪−20 → v10‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪s‬‬
‫‪m‬‬
‫= ‪[10 − 15s] → v15 − v10‬‬‫= ‪0 → v15 − 10‬‬‫= ‪0 → v15‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪s‬‬
‫‪m‬‬
‫= ‪[15s − 30s] → v30 − v15‬‬ ‫= ‪2 15 → v30 − 10‬‬‫= ‪30 → v30‬‬ ‫‪40‬‬
‫‪s‬‬
‫حال مساحت زیر نمودار ‪ v − t‬را برای بازۀ ]‪ [10s − 30s‬حساب میکنیم که با ‪ x‬این بازه برابر است‪:‬‬
‫‪162‬‬
‫‪29‬‬
‫‪(10 + 40) 15‬‬
‫‪x = S1 + S2 = 5 10 +‬‬ ‫‪= 425 m‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪425‬‬ ‫‪m‬‬
‫= ‪v‬‬
‫=‬ ‫‪= 21 / 25‬‬
‫‪t 30 − 10‬‬ ‫‪s‬‬
‫‪ -48‬نمودار مکان ـ زمان دو متحرک ‪ A‬و ‪ B‬که همزمان از حال سکون به حرکت درآمدهاند‪ ،‬به صورت دو سهمی شکل زیر است‪ .‬اگر شتاب متحرک ‪A‬‬
‫برابر ‪ 1 / 5 m‬باشد‪ ،‬نسبت سرعت متحرک ‪ B‬به سرعت متحرک ‪ A‬در لحظهای که از ‪ A‬سبقت میگیرد‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪s2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪)۱‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2 )۲‬‬
‫‪3 )۳‬‬
‫‪10‬‬
‫‪)۴‬‬
‫‪3‬‬
‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪۲‬‬
‫‪va ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ → v  x‬‬ ‫اگر سرعت اولیۀ دو متحرک صفر باشد‪ ،‬در بازۀ زمانی یکسان‪:‬‬
‫‪a  x ‬‬
‫‪‬‬
‫در این سؤال سرعت اولیه هر دو متحرک صفر بوده و نسبت سرعت دو متحرک در مدت زمان ‪ t‬را خواسته است‪:‬‬
‫‪x A = 75 −0= 75 m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x B 150‬‬
‫→‪‬‬ ‫= =‬ ‫‪2‬‬
‫‪ x A 75‬‬
‫‪x B = 75 − (−75)= 150m‬‬
‫این نسبت با نسبت سرعتها هم برابر است‪:‬‬
‫‪v‬‬
‫‪v  x → B =2‬‬
‫‪vA‬‬
‫‪ -49‬صندوقی به جرم ‪ 50 kg‬روی سطح افقی قرار دارد‪ .‬ابتدا صندوق را با نیروی ‪ 250‬نیوتون در راستای افقی هُل میدهیم و صندوق ساکن میماند‪ .‬در‬
‫ادامه‪ ،‬نیروی افقی را به ‪ 350‬نیوتون میرسانیم‪ ،‬صندوق در آستانۀ حرکت قرار می گیرد‪ .‬ضریب اصطکاک ایستایی چقدر است و نیروی اصطکاک در‬
‫‪m‬‬
‫حالت اول چند نیوتون است؟ ) ‪(g = 10‬‬
‫‪s2‬‬
‫‪ 0 / 5 )۲‬و ‪250‬‬ ‫‪ 0 / 7 )۱‬و ‪250‬‬
‫‪ 0 / 5 )۴‬و ‪350‬‬ ‫‪ 0 / 7 )۳‬و ‪350‬‬
‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪۱‬‬
‫مقادیر مختلف نیروی اصطکاک در حالتهای مختلف‪:‬‬
‫در حالت اول جسم ساکن است‪ ،‬پس‪:‬‬

‫‪fs= F= 250N‬‬
‫‪163‬‬
‫‪30‬‬
‫ولی در حالت دوم‪ ،‬در آستانۀ حرکت قرار میگیرد‪:‬‬
‫‪fs max = F‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ → F = s mg → 350 = s  5010 → s = 0 / 7‬‬
‫= ‪fs max‬‬
‫= ‪s FN‬‬
‫‪s mg ‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -50‬مطابق شکل زیر‪ ،‬دو نفر به جرمهای ‪ m1‬و ‪ m2 = 1 m1‬روی یک سطح افقی با اصطکاک ناچیز قرار دارند‪ .‬اگر در ابتدا به فاصلههای مساوی از نقطۀ‬
‫‪2‬‬
‫‪ O‬قرار داشته باشند و توسط طنابی هر یک دیگری را به سمت خود بکشد‪ ،‬کدامیک از موارد زیر درست است؟‬
‫‪ )۱‬در نقطۀ ‪ O‬به یکدیگر میرسند‪.‬‬
‫‪ )۲‬بین ‪ O‬و ‪ B‬به یکدیگر میرسند‪.‬‬
‫‪ )۳‬بین ‪ O‬و ‪ A‬به یکدیگر میرسند‪.‬‬
‫‪ m1 )۴‬ساکن میماند و ‪ m2‬به او میرسد‪.‬‬
‫‪Fnet = ma‬‬ ‫قانون دوم نیوتن بیان میکند که اگر برآیند نیروهای وارد بر جسم صفر نشود‪ ،‬جسم در راستای برآیند نیروها‪ ،‬شتاب میگیرد‪:‬‬
‫نیروی وارده به هر دو یکسان است و بنا بر قانون دوم نیوتن‪:‬‬

‫چون ‪1‬‬ ‫پس‬
‫‪Fnet‬‬
‫‪= ma → a ‬‬ ‫⎯⎯ ‪⎯⎯→ m1  m2‬‬
‫‪→ a1  a 2‬‬
‫‪m‬‬
‫در مدت زمان یکسان‪ ،‬جابجایی فرد ‪ 2‬بیشتر از ‪ 1‬بوده و بین دو نقطۀ ‪ O‬و ‪ A‬به هم میرسند‪.‬‬
‫‪ -51‬نقطه ای را بین کرۀ ماه و کرۀ زمین تصور کنید که اگر جسمی در آنجا قرار گیرد‪ ،‬نیروی خالصی که از طرف ماه و زمین بر آن جسم وارد میشود‪ ،‬برابر‬
‫صفر باشد‪ .‬فاصلۀ آن نقطه تا مرکز زمین چند برابر فاصلۀ نقطه تا مرکز کرۀ ماه است؟ (جرم کرۀ زمین را ‪ 81‬برابر جرم کرۀ ماه فرض کنید‪).‬‬
‫‪81 )۴‬‬ ‫‪80 )۳‬‬ ‫‪10 )۲‬‬ ‫‪9 )۱‬‬
‫‪M1‬‬ ‫‪M2‬‬
‫=‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪rM‬‬ ‫‪rM‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫برآیند نیروهای وارد بر جسم صفر است؛ پس‪:‬‬

‫‪ME‬‬ ‫‪MM‬‬ ‫‪81MM‬‬ ‫‪MM‬‬ ‫‪r‬‬
‫=‬ ‫→‬ ‫=‬ ‫= ‪→ E‬‬ ‫‪81 = 9‬‬
‫‪rE2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪rM‬‬ ‫‪rE2‬‬ ‫‪rM2‬‬ ‫‪rM‬‬
‫‪ -52‬برای اینکه سرعت وزنهای با جرم معین از صفر به ‪ V‬برسد‪ ،‬باید کار ‪ W1‬روی آن انجام شود و برای اینکه سرعت این وزنه از ‪ V‬به ‪ 3V‬برسد‪ ،‬باید‬
‫‪W‬‬
‫کار ‪ W2‬روی آن انجام شود‪ ،‬نسبت ‪ 2‬چقدر است؟‬
‫‪W1‬‬
‫‪9 )۴‬‬ ‫‪8 )۳‬‬ ‫‪3 )۲‬‬ ‫‪2 )۱‬‬
‫‪164‬‬
‫‪31‬‬
‫قضیه کار و انرژی بیان میکند که کار کل انجام شده روی جسم با تغییرات انرژی جنبشی برابر است‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫) ‪w  k  − k  m(v2 2 − v12‬‬

‫= ‪w t = k2 − k1‬‬ ‫= ‪m(v22 − v12 ) → t = 2 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫) ‪w t k2 − k1 m(v22 − v12‬‬
‫دو حالت مختلف برای یک جسم بوده‪ ،‬پس جرم جسم ثابت است‪:‬‬
‫‪w2 m((3v)2 − v2 ) 8v2‬‬
‫=‬ ‫‪= = 8‬‬
‫‪w1‬‬ ‫)‪m(v2 − 0‬‬ ‫‪v2‬‬
‫‪ -53‬دو جسم ‪ A‬و ‪ B‬با سرعتهای ثابت در حرکتاند و تکانۀ آنها با یکدیگر برابر است‪ .‬اگر انرژی جنبشی جسم ‪ 5 ، B‬برابر انرژی جنبشی جسم ‪A‬‬
‫باشد‪ ،‬نسبت جرم ‪ A‬به جرم ‪ B‬کدام است؟‬
‫‪1‬‬
‫‪5 )۴‬‬ ‫‪5 )۳‬‬ ‫‪1 )۲‬‬ ‫‪)۱‬‬
‫‪5‬‬
‫‪P2‬‬
‫=‪k‬‬ ‫رابطۀ بین تکانه‪ ،‬انرژی جنبشی و جرم جسم‪:‬‬
‫‪2m‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ → k ‬ثابت = ‪P‬‬ ‫در صورت ثابت ماندن تکانه‪:‬‬
‫‪m‬‬
‫تکانۀ دو جسم با هم برابر است‪ ،‬پس‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪→ A = B = 5‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪mB k A‬‬
‫‪ -54‬در یک عمل جراحی چشم از پرتو لیزر که طول موج آن در هوا ‪ 0 / 6 m‬و بسامد آن ‪ f‬است‪ ،‬استفاده میشود‪ .‬اگر طول موج این پرتو در زجاجیۀ‬
‫چشم ‪   = 0 / 45 m‬و سرعت انتشار نور در هوا ‪ 3 108 m‬باشد‪ ،‬بسامد و سرعت انتشار این پرتو در زجاجیه‪ ،‬در ‪ SI‬به ترتیب کداماند؟‬
‫‪s‬‬
‫‪ 5 1014 )۲‬و ‪2 / 25  108‬‬ ‫‪ 5 1014 )۱‬و ‪3  108‬‬
‫‪ 3 / 75  1014 )۴‬و ‪2 / 25  108‬‬ ‫‪ 3 / 75  1014 )۳‬و ‪3  108‬‬
‫‪f1 = f2‬‬ ‫‪۱‬ـ با تغییر محیط انتشار‪ ،‬بسامد موج ثابت میماند‪:‬‬
‫‪v1 v2‬‬
‫=‬ ‫‪۲‬ـ اگر پرتویی از یک محیط وارد محیط دوم شود‪:‬‬
‫‪1 2‬‬
‫بسامد پرتو ثابت است و به کمک اطالعات مربوط به آن در هوا مینویسیم‪:‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪3 108‬‬
‫=‪f‬‬ ‫=‬ ‫‪= 5 1014 Hz‬‬
‫هوا ‪‬‬ ‫‪−6‬‬
‫‪0 / 6 10‬‬
‫و وقتی وارد محیط دوم میشود‪:‬‬
‫‪v1 v2‬‬ ‫‪3 108‬‬ ‫‪v‬‬ ‫‪m‬‬
‫=‬ ‫→‬ ‫‪= 2 → v2 = 2 / 25 108‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪0/ 6‬‬ ‫‪0 / 45‬‬ ‫‪s‬‬
‫‪165‬‬
‫‪32‬‬
‫در حال انتشار است‪ ،‬مطابق شکل زیر است‪ .‬مسافتی که یک ذره از طناب در مدت ‪1‬‬ ‫‪ -55‬نقش یک موج عرضی که در یک طناب با سرعت ‪cm‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪s‬‬
‫طی میکند‪ ،‬چند سانتیمتر است؟‬
‫‪1 )۱‬‬
‫‪2 )۲‬‬
‫‪4 )۳‬‬
‫‪8 )۴‬‬
‫مسافت طی کرده است!‬ ‫‪4A‬‬ ‫در نمودار مربوط به موج عرضی‪ ،‬در یک نوسان کامل‪ ،‬هر ذره‬
‫‪t‬‬
‫را طی میکند‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬در مدت نصف دوره‪ ، t = ،‬نوسانگر مسافت ‪2A‬‬
‫‪2‬‬
‫با توجه به نمودار‪ =5 cm :‬‬

‫حال ببینیم که دوره تناوب این حرکت چند است‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‪v‬‬ ‫‪→ 20 = → T = s‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪4‬‬
‫در نتیجه‪:‬‬
‫‪1 ‬‬
‫‪t = s ‬‬
‫‪8 ‬‬ ‫‪T‬‬
‫= ‪ → t‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪T= s ‬‬
‫‪4 ‬‬
‫در مدت نصف دوره تناوب‪ ،‬هر ذره به اندازه ‪ 2A‬مسافت طی میکند‪:‬‬
‫‪2A = 2  2 = 4 cm‬‬
‫‪ -56‬مطابق شکل زیر‪ ،‬پرتو نوری به آینۀ )‪ (1‬میتابد و پس از بازتاب به آینۀ )‪ (2‬میتابد و در ادامۀ مسیرش دوباره از آینۀ )‪ (2‬بازتاب میشود‪ .‬زاویۀ‬
‫بازتاب آینۀ )‪ (2‬در دومین بازتاب چند درجه است؟‬
‫‪60 )۱‬‬
‫‪50 )۲‬‬
‫‪40 )۳‬‬
‫‪30 )۴‬‬
‫مرحله به مرحله با پرتو جلو میرویم‪:‬‬

‫مرحله ‪:۳‬‬ ‫مرحله ‪:۲‬‬ ‫مرحله ‪:۱‬‬
‫‪166‬‬
‫‪33‬‬
‫‪= 90 − 30= 60‬‬
‫‪ -57‬دامنۀ حرکت نوسانگری ‪ 5 cm‬و دورۀ تناوب حرکتش ‪ 1 s‬است‪ .‬لحظهای که انرژی جنبشی نوسانگر برابر انرژی پتانسیل آن است‪ ،‬سرعت نوسانگر‬
‫‪10‬‬
‫چند سانتیمتر بر ثانیه است؟‬
‫‪50 2 )۴‬‬ ‫‪25 3 )۳‬‬ ‫‪50 )۲‬‬ ‫‪100 )۱‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪x‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪ v‬‬
‫=‬
‫‪2‬‬
‫‪v max‬‬
‫=‬
‫‪2‬‬
‫‪A‬‬
‫=‬
‫‪2‬‬
‫) (‪A‬‬
‫‪T‬‬
‫سؤال از ما سرعت نوسانگر در لحظهای را میخواهد که ‪: K = U‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪cm‬‬
‫=‪v‬‬ ‫= ‪v max‬‬ ‫=‪A‬‬ ‫‪ 5  = 50 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪s‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ -58‬شکل زیر‪ ،‬مربوط به کدام پدیدۀ فیزیکی است؟‬

‫‪ )۲‬پرتوزایی‬ ‫‪ )۱‬فوتوالکتریک‬
‫‪ )۴‬لیزر‬ ‫‪ )۳‬بازتاب‬
‫شکل مربوط به پدیدۀ فوتوالکتریک است!‬
‫‪ -59‬در اتم هیدروژن اگر اختالف انرژی الکترون بین ترازهای ‪ 1‬و ‪ 3‬برابر ‪ E‬و بین ترازهای ‪ 4‬و ‪ 6‬برابر ‪ E‬باشد‪ ،‬نسبت ‪ E‬کدام است؟‬
‫‪E‬‬
‫‪1 )۴‬‬ ‫‪3 / 98 )۳‬‬ ‫‪25 / 6 )۲‬‬ ‫‪35 / 8 )۱‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪n2 2‬‬
‫‪n12‬‬
‫=‬
‫‪E − 1 + 1‬‬
‫‪n22 n12‬‬
‫‪ E‬مربوط به اختالف انرژی ترازهای ‪ 1‬و ‪ 3‬و ‪ E‬مربوط به اختالف انرژی ترازهای ‪ 4‬و ‪ 6‬است‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪−‬‬‫‪+‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪2‬‬‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪= = 25 / 6‬‬
‫‪E  − 1 + 1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪167‬‬
‫‪34‬‬
‫‪A −8‬‬
‫‪ A‬به جای نقطهچینها چند آلفا و چند بتای منفی باید قرار داد؟‬
‫‪ZX‬‬ ‫‪ -60‬در واکنش هستهای ‪ZY + ... + ...‬‬
‫‪ 2 )۲‬آلفا و ‪ 4‬بتا‬ ‫‪ )۱‬یک آلفا و ‪ 3‬بتا‬
‫‪ 2 )۴‬آلفا و ‪ 3‬بتا‬ ‫‪ 2 )۳‬آلفا و ‪ 2‬بتا‬
‫‪A‬‬ ‫‪A−4‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪Z X → Z−2Y + 2 He‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪Z X → Z+1Y + −1e‬‬
‫در این واکنش هستهای‪ ،‬پرتوی آلفا و بتای منفی گسیل شدهاند‪:‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A −8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬
‫→ ‪ZX‬‬ ‫‪ZY + m 2  + n −1‬‬
‫ذره آلفا ‪A = A − 8 + 4m → m = 2‬‬
‫‪→‬‬
‫بتای منفی ‪ Z = Z + 2m − n → n = 4‬‬
‫‪ -61‬نمودار تغییرات میدان الکتریکی حاصل از بار الکتریکی ‪ q‬بر حسب فاصله از آن به صورت شکل زیر است‪ .‬اگر بار الکتریکی ‪ q = 9 C‬را در فاصلۀ‬
‫‪ 90‬سانتیمتری بار ‪ q‬قرار دهیم‪ ،‬نیرویی که دو ذرۀ باردار بر یکدیگر وارد میکنند‪ ،‬چند نیوتون است؟‬
‫‪0 / 16 )۱‬‬
‫‪0 / 32 )۲‬‬
‫‪1 / 6 )۳‬‬
‫‪3 / 2 )۴‬‬
‫برای محاسبۀ نیروی الکتریکی بین دو بار‪:‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪۱‬ـ قانون‬

‫| ‪| q || q‬‬
‫‪F= 90 1 2‬‬
‫‪r2‬‬
‫بر حسب سانتیمتر باشد!‬ ‫در این روش باید ‪ q1‬و ‪ q1‬بر حسب میکروکولن و ‪r‬‬
‫با داشتن یک نقطه میتوان اندازه بار را محاسبه کرد‪:‬‬ ‫‪E−r‬‬ ‫‪۲‬ـ در نمودار‬
‫|‪|q‬‬
‫‪E1 = K‬‬
‫‪r12‬‬
‫ابتدا به کمک نمودار‪ ،‬اندازه بار الکتریکی ‪ q‬را محاسبه میکنیم‪:‬‬

‫|‪k|q‬‬ ‫| ‪9 109  | q1‬‬
‫=‪E‬‬ ‫= ‪→ 2 / 25 105‬‬ ‫‪→| q |=16 10−6 c =16c‬‬
‫‪r2‬‬ ‫‪0 / 82‬‬
‫پس از قانون ‪ 90‬برای محاسبۀ نیروی بین | ‪ | q‬و | ‪ | q ‬استفاده میکنیم‪:‬‬
‫| ‪| q || q ‬‬ ‫‪16  9‬‬
‫‪90‬‬
‫=‪F‬‬ ‫‪90‬‬
‫=‬ ‫‪1/ 6 N‬‬
‫=‬
‫‪r‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪902‬‬
‫‪168‬‬
‫‪35‬‬
‫‪ -62‬مطابق شکل زیر‪ ،‬دو بار الکتریکی در فاصلۀ ‪ ، r‬نیروی جاذبۀ ‪ F‬بر یکدیگر وارد میکنند‪ .‬اگر با ثابت بودن فاصله‪ 25 ،‬درصد از بار ‪ q1‬را به ‪q 2‬‬
‫انتقال دهیم‪ ،‬نیروی جاذبۀ بین دو بار چند درصد و چگونه تغییر میکند؟‬
‫‪ ، 25 )۱‬کاهش‬
‫‪ ، 25 )۲‬افزایش‬
‫‪ ، 55 )۳‬کاهش‬
‫‪ ، 55 )۴‬افزایش‬
‫نیروی جدید‬ ‫بارهای جدید‬

‫‪۱‬ـ انتقال بار از اولی به دومی‪:‬‬
‫فاصلۀ اولیه‬
‫‪F | q1 || q2 | r 2‬‬ ‫اگر فاصله‬ ‫| ‪F | q1 || q2‬‬
‫=‬ ‫⎯⎯⎯⎯⎯ ) ( ‪‬‬ ‫=‬
‫ثابت باشد‬
‫→‬
‫‪F | q1 || q2 | r ‬‬ ‫| ‪F | q1 || q2‬‬
‫نیروی اولیه‬ ‫فاصله جدید‬
‫بارهای اولیه‬ ‫‪۲‬ـ محاسبۀ درصد تغییرات نیرو‪:‬‬
‫‪F − F‬‬
‫=‬‫‪%‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪F‬‬
‫ابتدا ‪ %25‬از بار ‪ q1‬را حساب میکنیم‪:‬‬

‫‪25‬‬
‫‪ 80 =20c‬‬
‫‪100‬‬
‫این مقدار بار را اگر به ‪ q 2‬اضافه کنیم‪ ،‬بار هر کدام خواهد شد‪:‬‬
‫‪q1 = q1 − 20 = 80 − 20 = 60c‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪q2‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪q2 + 20‬‬ ‫= ‪−50+ 20‬‬ ‫‪−30c‬‬
‫پس به کمک رابطۀ مقایسهای مینویسیم‪:‬‬
‫‪F | q1 || q2 | r 2 60 30‬‬
‫=‬ ‫= ) (‪‬‬ ‫‪= 0 / 45‬‬
‫‪F | q1 || q2 | r ‬‬ ‫‪80 50‬‬
‫‪F − F‬‬ ‫‪0 / 45F − F‬‬
‫= درصد تغییرات‬ ‫= ‪100‬‬ ‫= ‪100‬‬
‫‪−55%‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫در نتیجه نیرو به اندازه ‪ %55‬کاهش یافته است!‬
‫‪ -63‬فاصلۀ بین صفحات خازنی ‪ ، 5mm‬مساحت هر یک از صفحههای آن ‪ 40cm2‬و بین صفحات آن هوا است‪ .‬اگر فاصلۀ بین صفحات خازن ‪ 4mm‬کاهش‬
‫‪C2‬‬
‫‪(0 = 9 10−12‬‬ ‫یابد‪ .‬ظرفیت خازن چند پیکوفاراد افزایش مییابد؟ )‬
‫‪N.m2‬‬
‫‪36 )۴‬‬ ‫‪28 / 8 )۳‬‬ ‫‪24 )۲‬‬ ‫‪7 / 2 )۱‬‬
‫و ‪:A‬‬ ‫‪K‬‬ ‫محاسبه تغییرات ظرفیت خازن به شرط ثابت ماندن‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫(‪C = K0A‬‬ ‫) ‪−‬‬
‫‪d2 d1‬‬
‫تغییرات ظرفیت خازن را با رابطۀ باال حساب میکنیم‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫( ‪C = 1 9 10−12  4010−4 ‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫‪−3‬‬
‫‪110‬‬ ‫‪5 10−3‬‬
‫‪→ DC = 28 / 8 10−12 F = 28 / 8 PF‬‬
‫‪169‬‬
‫‪36‬‬
‫‪ -64‬ولتسنجی آرمانی‪ ،‬اختالف پتانسیل دو سر یک باتری را که به مداری وصل نیست‪ 12 ،‬ولت نشان میدهد‪ .‬حال اگر یک مقاومت ‪ 8‬اهمی را به دو سر‬
‫آن ببندیم‪ ،‬ولتسنج اختالف پتانسیل دو سر باتری را ‪ 9 / 6‬ولت نشان میدهد‪ .‬مقاومت درونی باتری چند اهم است؟‬
‫‪4 )۴‬‬ ‫‪3 )۳‬‬ ‫‪2 )۲‬‬ ‫‪1 )۱‬‬
‫‪۱‬ـ باتری در مدار‪:‬‬

‫= ‪ → V‬قطع‪k‬‬‫‪‬‬
‫‪R‬‬
‫= ‪ → V =  − rI IÄ V‬وصل ‪k‬‬
‫‪R+r‬‬
‫‪V‬‬
‫=‪R‬‬ ‫‪۲‬ـ قانون اهم برای یک رسانای اهمی‪:‬‬
‫‪I‬‬
‫در ابتدا که باتری در مدار نیست‪ ،‬عدد ولتسنج برابر با نیرو محرکه است‪:‬‬
‫‪= V1= 12 v‬‬
‫پس وقتیکه در مدار قرار میگیرد‪ ،‬افت پتانسیل نیز خواهد داشت‪:‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪8 12‬‬
‫=‪V‬‬ ‫= ‪9/ 6‬‬ ‫‪ r =2‬‬
‫‪R+r‬‬ ‫‪8+r‬‬
‫‪ -65‬در مدار زیر‪ ،‬با بستن هر دو کلید یا یکی از آنها می توان سه توان مصرفی در مدار ایجاد کرد‪ ،‬نسبت بیشترین توان مصرفی مدار به کمترین توان‬
‫مصرفی کدام است؟‬
‫‪1 / 5 )۱‬‬
‫‪2 )۲‬‬
‫‪3 )۳‬‬
‫‪4 )۴‬‬
‫‪۱‬ـ مقاومت معادل برای چند مقاومت که به صورت موازی به هم بسته شدهاند‪ ،‬از همۀ مقاومتها کوچکتر است‪.‬‬
‫‪۲‬ـ زمانی که اختالف پتانسیل دو سر مجموعۀ مقاومتها ثابت میماند‪ ،‬توان مصرفی با اندازه مقاومت رابطۀ عکس دارد‪:‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪R1‬‬
‫= ‪ → 2‬ثابت =‪V‬‬
‫‪P1 R 2‬‬
‫چون اختالف پتانسیل ثابت است‪ ،‬کمترین توان مصرفی مربوط به حالتی است که بیشترین مقاومت داخلی در مدار قرار میگیرد )‪ (R1‬و بیشترین توان مصرفی‬
‫مربوط به حالتی است که کمترین مقاومت در مدار قرار میگیرد (معادل ‪ R1‬و ‪:) R 2‬‬
‫‪R  R 2 288 144‬‬
‫‪ → R  = 1‬معادل ‪ R1‬و ‪R 2‬‬ ‫=‬ ‫‪=96‬‬
‫‪R1 + R 2 288 + 144‬‬
‫‪Pmax R1 288‬‬
‫‪= = = 3‬‬
‫‪Pmin R  96‬‬
‫‪ -66‬در مدار روبهرو‪ ،‬جریان ‪ I ‬چند آمپر است؟‬

‫‪1 )۱‬‬
‫‪1 / 5 )۲‬‬
‫‪2 / 5 )۳‬‬
‫‪3 )۴‬‬
‫‪170‬‬
‫‪37‬‬
‫‪۱‬ـ محاسبه جریان اصلی در مدار‪:‬‬

‫‪‬‬
‫=‪I‬‬
‫‪r + R eq‬‬
‫‪۲‬ـ برای درک راحتتر روابط بین اجزای مدار‪ ،‬میتوانیم مدار را به کمک روش «نقاط همپتانسیل» سادهسازی کنیم‪.‬‬
‫‪3‬ـ قانون اهم برای رسانای اهمی‪:‬‬
‫‪V‬‬
‫=‪R‬‬
‫‪I‬‬
‫ابتدا به کمک روش نقاط همپتانسیل‪ ،‬مدار را سادهسازی میکنیم‪:‬‬
‫پس خواستۀ سؤال از ما‪:‬‬

‫‪I I10 + I3‬‬
‫=‬
‫جریان کلی مدار را حساب میکنیم )‪: (I‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪10‬‬
‫= ‪R1‬‬ ‫= ‪= 2 → R 2 = 2 + 8 = 10 → R 3‬‬ ‫‪= 5‬‬
‫‪3+6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪R eq =5 + 3 = 8‬‬
‫‪‬‬ ‫‪30‬‬
‫=‬‫‪I‬‬ ‫‪= = 3A‬‬
‫‪R eq + r 8 + 2‬‬
‫جریان ‪ I‬بعد از رسیدن به گره به دو جریان مساوی تقسیم میشود‪:‬‬
‫‪I‬‬
‫=‪I10= I8‬‬ ‫‪= 1/ 5 A‬‬
‫‪2‬‬
‫پس جریان ‪ I8‬نیز که به گرۀ دوم میرسد‪ ،‬به نسبت عکس مقاومتها بین آنها تقسیم میشود‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪I 3 = I 8 = 1 / 5‬‬‫‪1A‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫در نتیجه‪:‬‬
‫‪I= I10 + I3 = 1 / 5 + 1= 2 / 5 A‬‬
‫‪ -67‬ذرهای به جرم ‪ 5‬گرم که دارای بار ‪ −50 C‬است‪ ،‬در یک میدان مغناطیسی یکنواخت‪ ،‬با سرعت ‪ 2 / 5 103 m‬در راستای افقی از جنوب به شمال‬
‫‪s‬‬
‫پرتاب میشود‪ .‬جهت و اندازۀ میدان‪ ،‬کدامیک از موارد زیر می تواند باشد تا نیروی مغناطیسی نیروی وزن را خنثی کند و ذره در مسیر مستقیم به‬
‫حرکت خود ادامه دهد؟‬
‫‪ 0 / 04 )۲‬تسال در راستای افقی از غرب به شرق‬ ‫‪ 0 / 04 )۱‬تسال در راستای افقی از شرق به غرب‬
‫‪ 0 / 40 )۴‬تسال در راستای افقی از غرب به شرق‬ ‫‪ 0 / 40 )۳‬تسال در راستای افقی از شرق به غرب‬
‫=‬‫‪FB | q |VBsin ‬‬ ‫در میدان مغناطیسی حرکت میکند‪:‬‬ ‫‪V‬‬ ‫نیروی وارد به ذره بارداری که با سرعت‬
‫برای اینکه نیروی مغناطیسی‪ ،‬نیروی وزن را خنثی کند‪ ،‬باید هماندازه با نیروی وزن و به سمت باال باشد‪:‬‬
‫‪171‬‬
‫‪38‬‬
‫ذره منفی به سمت شمال در حال حرکت است؛ پس‪:‬‬
‫جهت میدان مغناطیسی به سمت شرق و اندازه آن برابر است با‪:‬‬

‫= ‪mg →| q |VBsin 90‬‬
‫= ‪FB‬‬ ‫‪mg‬‬
‫‪→ 5010−6  2 / 5 103  B 1 = 5 10−3 10 → B = 0 / 4 T‬‬
‫‪ -68‬مطابق شکل زیر‪ ،‬میلۀ ‪ CD‬به جرم ‪ 160‬گرم و طول ‪ 80‬سانتی متر به دو فنر مشابه آویخته شده و در یک میدان مغناطیسی یکنواخت که اندازۀ آن‬
‫‪m‬‬
‫‪ 0 / 4‬تسال است‪ ،‬به صورت افقی قرار دارد‪ .‬از میله جریان چند آمپر و در چه جهتی عبور کند تا از طرف میله بر فنرها نیرویی وارد نشود؟ ) ‪(g = 10‬‬
‫‪s2‬‬
‫‪ 5 )۱‬و از ‪ C‬به طرف ‪D‬‬
‫‪ 5 )۲‬و از ‪ D‬به طرف ‪C‬‬
‫‪ 2 )۳‬و از ‪ C‬به طرف ‪D‬‬
‫‪ 2 )۴‬و از ‪ D‬به طرف ‪C‬‬
‫در شکل روبهرو زمانی به فنرها نیرویی وارد نمیشود که نیروی مغناطیسی‪ ،‬نیروی وزن را خنثی کند‪.‬‬
‫نیروی فنرها صفر است‪ ،‬پس نیروی مغناطیسی وارد بر سیم به سمت باال و با اندازۀ نیروی وزن برابر است‪:‬‬
‫‪1 16010−3 10‬‬
‫=‪FB= mg → BILsin 90= mg → 0 / 4  I 0 / 8 ‬‬
‫=‪→I‬‬‫‪5A‬‬
‫‪ -69‬وبر بر ثانیه معادل کدام یکا است؟‬

‫‪ )۴‬کولن‬ ‫‪ )۳‬اهم‬ ‫‪ )۲‬تسال‬ ‫‪ )۱‬ولت‬
‫‪‬‬
‫‪=−‬‬
‫‪t‬‬
‫‪172‬‬
‫‪39‬‬
‫‪‬‬
‫‪=−‬‬ ‫طبق رابطۀ نیرو محرکه القایی‪:‬‬
‫‪t‬‬
‫پس وبر بر ثانیه با ولت برابر است!‬
‫‪ -70‬دو ظرف استوانهای مشابه به وسیلۀ لولۀ بسیار باریک با حجم ناچیز به یکدیگر مربوطاند و مطابق شکل زیر در یک استوانه آب و در دیگری جیوه‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪( = 1‬‬ ‫‪,  = 13 / 5‬‬ ‫قرار دارد‪ .‬اگر شیر ارتباطی بین دو ظرف را باز کنیم‪ ،‬سطح جیوه در لوله چند سانتیمتر پایین میآید؟ )‬
‫آب‬
‫‪cm‬‬ ‫‪3‬‬ ‫جیوه‬ ‫‪cm3‬‬
‫‪2 )۱‬‬
‫‪5 )۲‬‬
‫‪12 / 5 )۳‬‬
‫‪25 )۴‬‬
‫شکل‪:‬‬ ‫‪U‬‬ ‫رابطه تبدیل ارتفاع در لوله‬

‫= ‪1h1‬‬
‫‪2h2‬‬
‫زمانی که شیر باز میشود‪ ،‬جیوه از شاخۀ سمت راست به شاخه سمت چپ منتقل میشود (چگالتر است)‪.‬‬
‫جیوه ‪h‬جیوه‪ = ‬آب ‪ h‬آب ‪PA = PB → ‬‬
‫‪→ 1 27‬‬
‫=→ )‪= 13 / 5  (27 − 2x‬‬ ‫‪x 12 / 5 cm‬‬
‫‪J‬‬
‫‪ 4200‬است‪ .‬چند کیلوژول گرما به یک کیلوگرم آب بدهیم تا دمای آن ‪ 9‬درجۀ فارنهایت افزایش یابد؟‬ ‫‪ -71‬گرمای ویژۀ آب‬
‫‪kg . K‬‬
‫‪42 )۴‬‬ ‫‪37 / 8 )۳‬‬ ‫‪21 )۲‬‬ ‫‪18 / 9 )۱‬‬
‫‪F 1/ 8‬‬
‫=‪‬‬ ‫‪= 1/ 8T‬‬ ‫‪۱‬ـ رابطۀ بین تغییرات دمایی مختلف‪:‬‬
‫‪Q‬‬‫‪= mc‬‬ ‫‪۲‬ـ گرمای محسوس‪ ،‬گرمایی است که ناشی از تغییر دماست‪:‬‬
‫=→ ‪F 1/ 8‬‬
‫=‪‬‬ ‫‪9 1/ 8 → ‬‬
‫‪= 5C‬‬ ‫ابتدا تغییرات دمایی فارنهایت را به سانتیگراد تبدیل کنیم‪:‬‬
‫حال میتوانیم مقدار گرمای داده شده به آب را محاسبه کنیم‪:‬‬
‫‪Q = mc = 1 4200 5 = 21000J = 21kJ‬‬
‫‪ -72‬در شکل زیر‪ ،‬آب حجم لولهها را پُر کرده و به صورت پیوسته و پایدار در لولههایی افقی با سطح مقطعهای متفاوت جاری است‪ .‬اگر تندی آب را با ‪V‬‬
‫و فشار آن را با ‪ P‬نشان دهیم‪ ،‬کدام رابطه درست است؟‬
‫‪ VA  VB )۲‬و ‪PA  PB‬‬ ‫‪ VA  VB )۱‬و ‪PA  PB‬‬
‫‪ VA  VB )۴‬و ‪PA  PB‬‬ ‫‪ VA  VB )۳‬و ‪PA  PB‬‬
‫‪173‬‬
‫‪40‬‬
‫‪A1V1 = A V‬‬ ‫‪۱‬ـ وقتی جریانی پایا داخل لوله وجود دارد‪ ،‬با تغییر مقطع لوله آهنگ شارش شاره تغییر نمیکند‪:‬‬
‫‪۲‬ـ طبق اصلی برنولی‪ ،‬با کاهش فشار‪ ،‬سرعت جریان افزایش مییابد‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪AB  AA ⎯⎯⎯→ VB  VA ⎯⎯⎯→ PB  PA‬‬ ‫با توجه به اینکه در حرکت از ‪ A‬به ‪ B‬مقطع کاهش مییابد‪.‬‬
‫‪ -73‬کدام کمیتها‪ ،‬همگی از کمیتهای اصلی هستند؟‬

‫‪ )۲‬فشار‪ ،‬زمان‪ ،‬سرعت‬ ‫‪ )۱‬دما‪ ،‬نیرو‪ ،‬فشار‬
‫‪ )۴‬دما‪ ،‬جریان الکتریکی‪ ،‬جرم‬ ‫‪ )۳‬جریان الکتریکی‪ ،‬جرم‪ ،‬نیرو‬
‫طول‬
‫جرم‬
‫زمان‬
‫نردهای‬ ‫شدت جریان‬
‫دما‬
‫مقدار ماده‬
‫شدت روشنایی‬
‫با توجه به درسنامۀ باال‪ ،‬کمیتهای گزینه ‪ 4‬همگی اصلی هستند‪.‬‬
‫‪ -74‬دو میلۀ مسی و آلومینیمی بین دو دیوارۀ ثابت قرار دارند‪ .‬دمای دو میله را چند کلوین باال ببریم تا دو میله به یکدیگر برسند؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫مس ‪(‬‬ ‫‪= 1 / 7 10−5‬‬ ‫) ‪, Al = 2 / 3 10−5‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪470 )۱‬‬
‫‪347 )۲‬‬
‫‪250 )۳‬‬
‫‪200 )۴‬‬
‫در انبساط طولی فرض میکنیم که تغییرات طول یک میله در اثر تغییر دما بسیار بیشتر از تغییر مساحت سطح آن است‪.‬‬
‫‪L= L1T‬‬
‫‪ : T‬تغییر دما‬ ‫‪ : ‬ضریب انبساط طولی‬ ‫‪ : L1‬طول اولیه‬ ‫‪ : L‬تغییرات طول‬
‫با افزایش دما‪ ،‬طول هر دو میله افزایش می یابد و مجموع افزایش طول دو میله باید برابر با فضای خالی بین دو میله باشد‪:‬‬
‫‪L Al + LCu =0 / 4 cm‬‬
‫= ‪→ L1Al  Al T + L1Cu  Cu T‬‬‫‪0/ 4‬‬
‫‪→ 50 2 / 3 10−5  T + 501 / 7 10−5  T =0 / 4‬‬

‫‪→ T =200K‬‬
‫‪ -75‬اگر ‪ 90‬درصد گرمایی را که ‪ 800‬گرم آب ‪ 50‬درجه سلسیوس از دست میدهد تا به آب صفر درجه سلسیوس تبدیل شود‪ ،‬به یک قطعه یخ صفر‬
‫‪J‬‬ ‫‪J‬‬
‫‪(C = 4200‬‬ ‫درجۀ سلسیوس بدهیم‪ ،‬چند گرم از یخ ذوب میشود؟ ) ‪, Lf = 336000‬‬
‫آب‬ ‫‪kg . K‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪45 )۴‬‬ ‫‪50 )۳‬‬ ‫‪450 )۲‬‬ ‫‪500 )۱‬‬
‫‪174‬‬
‫‪41‬‬
‫گرمایی که ناشی از تغییر دماست‪:‬‬

‫‪Q‬‬
‫‪= mc‬‬
‫گرمایی که ناشی از تغییر حالت است‪:‬‬
‫‪Q = mLf‬‬
‫قسمت اول سؤال‪ ،‬آب ‪ 50C‬به آب ‪ 0C‬تبدیل میشود پس گرما برابر است با‪:‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪= 0 / 8  4200 50‬‬
‫‪= mc‬‬ ‫‪= 168000J‬‬
‫‪ 90‬درصد این انرژی برابر است با‪:‬‬
‫‪90‬‬
‫= ‪Q = 168000‬‬
‫‪151200J‬‬
‫‪100‬‬
‫در قسمت دوم سؤال‪ ،‬این مقدار گرما را به یخ ‪ 0C‬میدهیم تا ذوب شود‪:‬‬
‫= ‪mLf → 151200‬‬
‫= ‪Q‬‬ ‫‪m  336000‬‬
‫=‪m 0 / 45‬‬
‫=→‬ ‫‪kg 450g‬‬
‫‪175‬‬
‫‪42‬‬
‫‪ -76‬اگر دایرههای تیرهرنگ در شکل مقابل‪ ،‬نشاندهندة الیههای الکترونی اتم عنصر 𝐀𝐀 باشد‪ ،‬چند مورد از مطالب زیر دربارة آن درست است؟‬
‫آ) 𝐀𝐀 عنصری اصلی از گروه ‪ ۱۵‬است‪.‬‬
‫ب) سه زیرالیه از الیة سوم آن از الکترون اشغال شده است‪.‬‬
‫پ) عدد کوانتومی فرعی برای ‪ 6۸‬درصد از الکترونهای موجود در این اتم بزرگتر از صفر است‪.‬‬
‫ت) اگر در هستة اتمهای این عنصر‪ ۳۰ ،‬نوترون وجود داشته باشد‪ ،‬عدد جرمی آن برابر ‪ ۵۵‬میشود‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫(سراسری تجربی خارج ‪ 98‬با تغییر)‬ ‫پاسخ‪:‬گزینه ‪3‬‬
‫اتم مورد نظر دارای ‪ 4‬الیهی الکترونی در اطراف هستهی خود است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬در الیههای الکترونی اول تا چهارم اتمهای این عنصر به ترتیب ‪13 ،8 ،2‬‬
‫و ‪ 2‬الکترون وجود داشته و عدد اتمی این عنصر برابر با ‪ 25‬است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬عبارتهای (ب)‪( ،‬پ) و (ت) درست هستند‪.‬‬
‫عنصر 𝐴𝐴‪ 25‬معادل با منگنز بوده و با توجه به عدد اتمی آن‪ ،‬در گروه هفتم جدول تناوبی جای دارد‪.‬‬
‫آرایش الکترونی اتمهای این عنصر به صورت مقابل است‪:‬‬
‫𝐴𝐴‪25‬‬ ‫‪∶ 1𝑠𝑠 2 2𝑠𝑠 2 2𝑝𝑝6 3𝑠𝑠 2 3𝑝𝑝6 3𝑑𝑑 5 4𝑠𝑠 2‬‬
‫با توجه به آرایش الکترونی نوشته شده‪ ،‬در الیهی سوم الکترونی موجود در هر اتم از عنصر 𝐴𝐴‪ ، 25‬سه زیرالیه وجود دارد‪.‬‬
‫عدد کوانتومی فرعی(𝑙𝑙) برای زیرالیههای 𝑠𝑠‪ 𝑝𝑝 ،‬و 𝑑𝑑 به ترتیب برابر با ‪ 1 ،0‬و ‪ 2‬است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬از ‪ 25‬الکترون موجود در هر اتم 𝐴𝐴‪ ، 25‬عدد کوانتومی‬
‫فرعی برای ‪ 17‬الکترون(معادل با ‪ 68‬درصد از کل الکترونها) بزرگتر از صفر است‪.‬‬
‫‪𝐴𝐴 = 𝑍𝑍 + 𝑁𝑁 = 25 + 30 = 55‬‬ ‫اگر در هستهی این اتم ‪ 25‬پروتون و ‪ 30‬نوترون وجود داشته باشد‪ ،‬عدد جرمی آن برابر با ‪ 55‬میشود‪.‬‬
‫‪ -77‬چند درصد از عناصر اصلی جدول دورهای که 𝒍𝒍 ‪ 𝒏𝒏 +‬برای بیرونیترین زیرالیهی الکترونی آنها برابر با ‪ 4‬است‪ ،‬در حالت جامد سطحی درخشان‬
‫داشته و چکشخوار هستند؟‬
‫‪37/5 )4‬‬ ‫‪50 )3‬‬ ‫‪25 )2‬‬ ‫‪62/5 )1‬‬
‫پاسخ‪:‬گزینه ‪4‬‬
‫مجموع مقدار اعداد کوانتومی اصلی و فرعی(𝑙𝑙 ‪ )𝑛𝑛 +‬برای زیرالیههای 𝑝𝑝‪ 3‬و 𝑠𝑠‪ 4‬برابر با ‪ 4‬میشود‪ .‬از میان عناصر اصلی موجود در جدول تناوبی‪ ،‬در عناصر‬
‫دستهی 𝑝𝑝 از تناوب سوم و عناصر دستهی 𝑠𝑠 از تناوب چهارم‪ ،‬مقدار 𝑙𝑙 ‪ 𝑛𝑛 +‬برای بیرونیترین زیرالیهی الکترونی برابر با ‪ 4‬است‪ .‬این گروه از عناصر شامل‬
‫آلومینیم‪ ،‬سیلیسیم‪ ،‬فسفر‪ ،‬گوگرد‪ ،‬کلر‪ ،‬آرگون‪ ،‬پتاسیم و کلسیم میشوند‪.‬‬
‫عناصر فلزی در حالت جامد سطحی صیقلی داشته و چکش خوار هستند؛ پس از میان عناصر گفته شده‪ ،‬آلومینیم‪ ،‬پتاسیم و کلسیم در حالت جامد سطحی‬
‫صیقلی داشته و چکشخوار هستند‪ .‬بر این اساس‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫شمار عناصر چکش خوار و صیقلی‬ ‫‪3‬‬
‫= درصد‬ ‫= ‪× 100‬‬ ‫‪× 100 = 37/5‬‬
‫شمار کل عناصر‬ ‫‪8‬‬
‫‪ -7۸‬کدامیک از عبارتهای داده شده درست هستند؟‬

‫‪ )1‬همهی ایزوتوپهای موجود در یک نمونهی طبیعی از اتمهای هیدروژن پایدار بوده و مقدار 𝑍𝑍 آنها برابر با ‪ 1‬است‪.‬‬
‫‪ )2‬پروتون یکی از ذرات زیر اتمی است که با نماد 𝑝𝑝‪ +11‬نشان داده شده و جرم آن حدودا ‪ 2000‬برابر جرم الکترون است‪.‬‬
‫‪ 99‬توسط غدهی تیروئید جذب شده و اندازهی آنها درست مشابه به اندازهی یون یدید است‪.‬‬ ‫‪ )3‬یون حاصل از اتمهای 𝑇𝑇𝑇𝑇‪43‬‬
‫‪ )4‬پس از عبور دادن نور زرد رنگ حاصل از شعلهی فلز لیتیم از منشور‪ ،‬یک طیف نشری‪-‬خطی با ‪ 4‬خط رنگی ایجاد میشود‪.‬‬
‫‪176‬‬
‫‪43‬‬
‫‪1‬‬
‫نشان داده شده و جرم آن‬ ‫‪+1‬‬
‫𝑝𝑝‬ ‫پروتون‪ ،‬همانند نوترون و الکترون‪ ،‬یکی از ذرات زیر اتمی موجود در ساختار اتمها به شمار میرود‪ .‬این ذرهی زیراتمی با نماد‬
‫حدودا ‪ 2000‬برابر جرم هر الکترون است‪.‬‬
‫ایزوتوپ 𝐻𝐻‪ 31‬در یک نمونه ی طبیعی از هیدروژن وجود داشته و ناپایدار است درحالی که سایر ایزوتوپهای طبیعی هیدروژن(ایزوتوپهای 𝐻𝐻‪ 11‬و‬
‫𝐻𝐻‪ ) 21‬پایدار بوده و به مرور زمان دچار فروپاشی نمیشوند‪.‬‬
‫‪ 99‬در ساختار خود است‪ ،‬توسط غدهی تیروئید جذب شده و اندازهی آن نیز مشابه به اندازهی یون یدید است‪.‬‬
‫یونی که حاوی اتمهای 𝑇𝑇𝑇𝑇‪43‬‬
‫پس از عبور دادن نور قرمز رنگ حاصل از شعلهی فلز لیتیم از منشور‪ ،‬یک طیف نشری خطی با ‪ 4‬خط رنگی ایجاد میشود‪ .‬توجه داریم که نور شعله‬
‫حاصل از فلز سدیم زردرنگ است‪.‬‬
‫‪ -79‬با توجه به واکنشهای زیر‪ ،‬پس از موازنة معادلة آنها‪ ،‬تفاوت مجموع ضریبهای استوکیومتری مواد در آنها‪ ،‬کدام است؟‬
‫)𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪𝑯𝑯۲ 𝑺𝑺(𝒈𝒈) + 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) → 𝑺𝑺𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲‬‬
‫)𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪𝑵𝑵𝑯𝑯۳ (𝒈𝒈) + 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) → 𝑵𝑵𝑵𝑵(𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲‬‬
‫‪10 )4‬‬ ‫‪8 )3‬‬ ‫‪5 )2‬‬ ‫‪3 )1‬‬
‫معادلهی واکنشهای مورد نظر پس از موازنه به صورت زیر میشود‪:‬‬

‫𝑂𝑂 ‪2𝐻𝐻2 𝑆𝑆 + 3𝑂𝑂2 → 2𝑆𝑆𝑆𝑆2 + 2𝐻𝐻2‬‬ ‫𝑂𝑂 ‪4𝑁𝑁𝑁𝑁3 + 5𝑂𝑂2 → 4𝑁𝑁𝑁𝑁 + 6𝐻𝐻2‬‬
‫با توجه به معادلههای نوشته شده‪ ،‬تفاوت مجموع ضرایب مواد شرکتکننده در این واکنشها برابر با ‪ 10‬است‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬کدامیک از مطالب زیر در رابطه با گاز نیتروژن درست است؟ ( ‪)𝑵𝑵 = ۱4 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪ )1‬چگالی این گاز در دمای صفر درجه سانتی گراد و فشار ‪ 1‬اتمسفر‪ ،‬برابر با ‪ 2/5‬گرم بر لیتر است‪.‬‬
‫‪ )2‬شمار پیوندهای اشتراکی موجود در هر مولکول از آن‪ 1/5 ،‬برابر شمار این پیوندها در گاز 𝐶𝐶𝐶𝐶 است‪.‬‬
‫‪ )3‬این گاز هنگام رعد و برق و یا در موتور خودروها با ‪ 𝑂𝑂2‬واکنش داده و اکسیدهای نیتروژن را تولید میکند‪.‬‬
‫‪ )4‬پس از رساندن دمای هوا تا ℃‪ ،−200‬گاز ‪ 𝑁𝑁2‬همانند سایر گازهای موجود در آن‪ ،‬به حالت مایع در میآید‪.‬‬
‫گاز نیتروژن هنگام رعد و برق و یا در موتور خودروها با اکسیژن واکنش داده و اکسیدهای نیتروژن را تولید میکند‪ .‬اکسیدهای نیتروژن تولید شده در این‬
‫واکنشها نیز با گاز اکسیژن موجود در الیه ی تروپوسفر واکنش داده و موجب تولید اوزون تروپوسفری میشوند‪.‬‬
‫‪1‬دمای صفر درجه سانتی گراد و فشار ‪ 1‬اتمسفر‪ ،‬معادل با شرایط استاندارد(𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆 ) است‪ .‬در این شرایط‪ ،‬حجم هر مول از گاز نیتروژن(معادل با ‪28‬‬
‫جرم‬ ‫‪28‬‬
‫= چگالی گاز نیتروژن‬ ‫⇒‬ ‫‪ = 22/4 = 1/25 𝑔𝑔 ∙ 𝐿𝐿−1‬چگالی‬ ‫گرم گاز هیدروژن) برابر با ‪ 22/4‬لیتر میشود‪ ،‬پس داریم‪:‬‬
‫حجم‬
‫شمار پیوندهای اشتراکی موجود در هر مولکول نیتروژن‪ ،‬برابر با شمار این پیوندها در هر مولکول 𝐶𝐶𝐶𝐶 است‪ .‬ساختار لوویس مولکولهای سازندهی‬
‫این گازها به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪177‬‬
‫‪44‬‬
‫پس از رساندن دمای یک نمونه از هوا تا ℃‪ ،−200‬گاز ‪ 𝑁𝑁2‬همانند گازهای اکسیژن و آرگون موجود در هوا‪ ،‬به حالت مایع در میآید‪ .‬این درحالی‬
‫است که برخی از گازهای موجود در هوا‪ ،‬مثل گاز هلیم‪ ،‬تا دمای ℃‪ −200‬همواره به حالت گاز باقی مانده و میعان نمیشوند‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬واکنش تجزیه گاز دینیتروژن پنتاکسید بر اساس معادله‪ ۲𝑵𝑵۲ 𝑶𝑶۵ (𝒔𝒔) → 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) + 4𝑵𝑵𝑵𝑵۲ (𝒈𝒈) . ∆𝑯𝑯 = +۱۱۰ 𝒌𝒌𝒌𝒌 :‬در یک محفظه ‪ ۲‬لیتری در‬
‫حال انجام شدن است‪ .‬اگر تفاوت جرم فراوردههای تولید شده در طول مدت زمان ‪ ۵‬دقیقه‪ ،‬برابر با ‪ ۵7۰‬گرم باشد‪ ،‬سرعت متوسط تولید گاز ‪𝑵𝑵𝑵𝑵۲‬‬
‫در طول این بازهی زمانی برابر با چند مول بر لیتر بر ثانیه شده و در طول این بازه زمانی‪ ،‬چند کیلوژول انرژی مصرف میشود؟‬
‫( ‪)𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪825 - 0/025 )4‬‬ ‫‪412/5 – 0/025 )3‬‬ ‫‪825 - 0/05 )2‬‬ ‫‪412/5 – 0/05 )1‬‬
‫به ازای تجزیهی ‪ 2‬مول دینیتروژن پنتاکسید(معادل با ‪ 216‬گرم دینیتروژن پنتاکسید) در واکنش مورد نظر‪ 4 ،‬مول گاز نیتروژن دیاکسید(معادل با ‪184‬‬
‫گرم گاز نیتروژن دیاکسید) و ‪ 1‬مول گاز اکسیژن(معادل با ‪ 32‬گرم گاز اکسیژن) تولید میشود؛ پس تفاوت جرم فراوردههای تولید شده به ازای تجزیهی ‪2‬‬
‫مول دینیتروژن پنتاکسید برابر با ‪ 152‬گرم است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫‪4 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2‬‬
‫× تفاوت جرم 𝑔𝑔 ‪? 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 = 570‬‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪= 15‬‬
‫تفاوت جرم 𝑔𝑔 ‪152‬‬
‫در مرحله بعد‪ ،‬سرعت متوسط تولید گاز ‪ 𝑁𝑁𝑁𝑁2‬را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫‪∆𝑛𝑛𝑁𝑁𝑁𝑁2‬‬
‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪15‬‬
‫] ‪∆[𝑁𝑁𝑁𝑁2‬‬ ‫حجم ظرف‬
‫= ‪𝑅𝑅̅𝑁𝑁𝑁𝑁2‬‬ ‫𝐿𝐿 ‪2‬‬
‫‪60 𝑠𝑠 = 2/5 × 10‬‬
‫‪−2‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫‪𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1 ∙ 𝑠𝑠 −1‬‬
‫𝑡𝑡∆‬ ‫𝑡𝑡∆‬ ‫× 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪5‬‬
‫در قدم بعد‪ ،‬مقدار انرژی مصرف شده در واکنش را محاسبه میکنیم‪:‬‬
‫انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪110‬‬
‫× تفاوت جرم 𝑔𝑔 ‪ = 570‬انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ?‬ ‫𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪= 412/5‬‬
‫تفاوت جرم 𝑔𝑔 ‪152‬‬
‫‪ -۸۲‬چند مورد از مطالب زیر درست است؟‬

‫آ) تروپوسفر نزدیکترین الیهی هواکره به سطح زمین بوده و گاز ‪ 𝑶𝑶۳‬در آن طی واکنش ‪ 𝑵𝑵𝑵𝑵۲‬با ‪ 𝑶𝑶۲‬تولید میشود‪.‬‬
‫ب) با تابش پرتوهای فرابنفش به مولکولهای ‪ ،𝑶𝑶۳‬این مولکولها به یک اتم اکسیژن و یک مولکول ‪ 𝑶𝑶۲‬میشکنند‪.‬‬
‫پ) فراوانترین گاز موجود در هواکره در مقایسه با دومین گاز فراوان موجود در آن‪ ،‬غیرفعال و واکنشناپذیر است‪.‬‬
‫ت) اوزون از مولکولهای خطی تشکیل شده و در صنعت از آن برای گندزدایی میوهها و سبزیجات استفاده میشود‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫عبارتهای (آ)‪( ،‬ب) و (پ) درست هستند‪.‬‬
‫تروپوسفر نزدیکترین الیهی هواکره به سطح زمین است‪ .‬گازهای ‪ 𝑁𝑁𝑁𝑁2‬و ‪ 𝑂𝑂2‬در تورپوسفر در حضور نور خورشید بر اساس معادلهی زیر با یکدیگر‬
‫‪𝑁𝑁𝑁𝑁2 (𝑔𝑔) + 𝑂𝑂2 (𝑔𝑔) → 𝑁𝑁𝑁𝑁 + 𝑂𝑂3‬‬ ‫واکنش داده و اوزون تروپوسفری را تولید میکنند‪.‬‬
‫با تابش پرتوهای فرابنفش به مولکولهای اوزون‪ ،‬این مولکولها به یک اتم اکسیژن و یک مولکول ‪ 𝑂𝑂2‬میشکنند‪ .‬با انجام شدن این واکنش‪ ،‬مقدار زیادی‬
‫از پرتوهای فرابنفش خورشید جذب شده و از رسیدن آنها به سطح زمین جلوگیری میشود‪.‬‬
‫فراوانترین گاز موجود در هواکره‪ ،‬نیتروژن است‪ .‬این گاز در مقایسه با دومین گاز فراوان موجود در هواکره(گاز اکسیژن)‪ ،‬غیرفعال و واکنشناپذیر است‪.‬‬
‫در صنعت از گاز اوزون(‪ )𝑂𝑂3‬برای گندزدایی میوهها‪ ،‬سبزیجات و از بین بردن جانداران ذرهبینی درون آب استفاده میشود‪ .‬تصویر مقابل‪،‬‬
‫ساختار غیرخطی(خمیده) مولکولهای اوزون را نشان میدهد‪:‬‬
‫‪178‬‬
‫‪45‬‬
‫‪ -۸۳‬در یک آزمایشگاه تحقیقاتی‪ ۱ ،‬لیتر محلول ‪ ۰/۲‬موالر سدیم کلرید با ‪ ۸‬لیتر محلول نقره نیترات با چگالی ‪ ۱/۲۵‬گرم بر میلیلیتر و غلظت معین به‬
‫طور کامل واکنش می دهد‪ .‬غلظت محلول نقره نیترات مصرف شده در این فرایند بر حسب 𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑 کدام است؟‬
‫( ‪)𝑨𝑨𝑨𝑨 = ۱۰۸ , 𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪1700 )4‬‬ ‫‪2250 )3‬‬ ‫‪3400 )2‬‬ ‫‪850 )1‬‬
‫)𝑎𝑎𝑎𝑎( ‪𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁(𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴3 (𝑎𝑎𝑎𝑎) → 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴(𝑠𝑠) + 𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3‬‬ ‫واکنش محلول نقره نیترات با محلول سدیم کلرید به صورت مقابل است‪:‬‬
‫با توجه به اطالعات داده شده از محلول سدیم کلرید‪ ،‬جرم نقره نیترات مصرف شده در این واکنش را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪0/2‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴3 170 𝑔𝑔 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴3‬‬
‫× محلول سدیم کلرید 𝐿𝐿 ‪? 𝑔𝑔 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴3 = 1‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫𝑔𝑔 ‪= 34‬‬
‫محلول سدیم کلرید 𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴3‬‬
‫با توجه به جرم نقره نیترات موجود در محلول‪ ،‬غلظت 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 این ماده را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫جرم حل شونده‬ ‫𝑔𝑔 ‪34‬‬
‫= 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝‬ ‫= ‪× 106‬‬ ‫‪× 106 = 3400‬‬
‫جرم محلول‬ ‫‪8000 𝑚𝑚𝑚𝑚 × 1/25 𝑔𝑔 ∙ 𝑚𝑚𝑚𝑚−1‬‬
‫‪ -۸4‬در فرمول شیمیایی کدامیک از ترکیبهای زیر‪ ،‬نسبت میان شمار اتمها به شمار عناصر در مقایسه با سایر ترکیبها بیشتر است؟‬
‫‪ )4‬مس( 𝐼𝐼𝐼𝐼) سیلیکات‬ ‫‪ )3‬کلسیم هیدروکسید‬ ‫‪ )2‬آهن( 𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼) نیترات‬ ‫‪ )1‬آلومینیم سولفات‬
‫فرمول شیمیایی ترکیبات داده شده و اطالعات مربوط به آنها‪ ،‬به صورت زیر است‪:‬‬
‫✓ آلومینیم سولفات‪ ← 𝐴𝐴𝐴𝐴2 (𝑆𝑆𝑆𝑆4 )3 :‬شمار عناصر ‪ ← 3 :‬شمار اتمها‪17 :‬‬
‫✓ آهن( 𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼) نیترات‪ ← 𝐹𝐹𝐹𝐹(𝑁𝑁𝑁𝑁3 )3 :‬شمار عناصر ‪ ← 3 :‬شمار اتمها‪13 :‬‬
‫✓ کلسیم هیدروکسید‪ ← 𝐶𝐶𝐶𝐶(𝑂𝑂𝑂𝑂)2 :‬شمار عناصر ‪ ← 3 :‬شمار اتمها‪5 :‬‬
‫✓ مس( 𝐼𝐼𝐼𝐼) سیلیکات‪ ← 𝐶𝐶𝐶𝐶2 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆4 :‬شمار عناصر ‪ ← 3 :‬شمار اتمها‪7 :‬‬
‫باتوجه به اطالعات داده شده از این مواد‪ ،‬نسبت میان تعداد اتمها به تعداد عناصر در آلومینیم سولفات بیشتر از سایر ترکیبها است‪.‬‬
‫‪ -۸۵‬درصد جرمی سدیم در مخلوطی به جرم ‪ ۱۲۵‬گرم از منیزیم سولفات و سدیم سولفات برابر با ‪ %۱۸/4‬است‪ .‬این مخلوط جامد را درمقداری آب حل‬
‫میکنیم‪ .‬اگر غلظت مولی یون سولفات در محلول حاصل برابر با ‪ ۰/۵‬مول بر لیتر باشد‪ ،‬حجم این محلول برابر با چند لیتر است؟‬
‫( ‪)𝑺𝑺 = ۳۲ , 𝑴𝑴𝑴𝑴 = ۲4 , 𝑵𝑵𝑵𝑵 = ۲۳ , 𝑶𝑶 = ۱6 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪2/5 )4‬‬ ‫‪1/9 )3‬‬ ‫‪3/2 )2‬‬ ‫‪1/4 )1‬‬
‫با توجه به جرم سدیم موجود در این مخلوط‪ ،‬جرم سدیم سولفات ( ‪ )𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4‬و منیزیم سولفات ( ‪ )𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀4‬را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫جرم سدیم‬ ‫𝑔𝑔 𝑥𝑥‬
‫= درصد جرمی سدیم‬ ‫⇒ ‪× 100‬‬ ‫= ‪18/4‬‬ ‫⇒ ‪× 100‬‬ ‫‪𝑥𝑥 = 23 g‬‬
‫جرم مخلوط‬ ‫𝑔𝑔 ‪125‬‬
‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 142 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4‬‬
‫× 𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑔𝑔 ‪? 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 = 23‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫𝑔𝑔 ‪= 71‬‬
‫𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑔𝑔 ‪23‬‬ ‫𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪2‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4‬‬
‫بر این اساس‪ ،‬میتوان گفت در مخلوط مورد نظر ‪ 71‬گرم سدیم سولفات (معادل با ‪ 0/5‬مول سدیم سولفات) و ‪ 54‬گرم منیزیم سولفات (معادل با ‪ 0/45‬مول‬
‫منیزیم سولفات) وجود دارد؛ پس از انحالل کامل این مخلوط در آب‪ 0/95 ،‬مول یون سولفات در محلول ایجاد میشود‪ .‬بر این اساس‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫مول حل شونده‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪0/95‬‬
‫= غلظت مولی‬ ‫⇒‬ ‫= ‪0/5‬‬ ‫⇒‬ ‫𝐿𝐿 ‪𝑥𝑥 = 1/9‬‬
‫لیتر محلول‬ ‫𝐿𝐿 𝑥𝑥‬
‫‪179‬‬
‫‪46‬‬
‫‪ -۸6‬کدامیک از مطالب زیر درست است؟‬
‫‪ )1‬در شرایط یکسان از نظر دما و فشار محیط‪ ،‬انحاللپذیری گاز اکسیژن در آب کمتر از انحاللپذیری گاز نیتروژن است‪.‬‬
‫‪ )2‬ذرات سازندهی اتانول‪ ،‬برخالف ذرات سازنده ی سدیم کلرید‪ ،‬به هنگام انحالل در آب ویژگی ساختار خود را حفظ میکنند‪.‬‬
‫‪ )3‬یون نیترات‪ ،‬یکی از یون های موجود در آب آشامیدنی بوده و بار منفی آن فقط متعلق به یکی از اتمهای 𝑂𝑂 موجود در آن است‪.‬‬
‫‪ )4‬مولکولهای کربن دیاکسید‪ ،‬همانند مولکولهای آب و 𝑆𝑆 ‪ ،𝐻𝐻2‬قطبی بوده و توسط یک میله شیشهای باردار جذب خواهند شد‪.‬‬
‫ذرات سازنده اتانول‪ ،‬هنگام مخلوط شدن با آب‪ ،‬به صورت مولکولی در آب حل شده و ویژگیهای ساختاری خود را حفظ میکنند درحالی که سدیم کلرید‬
‫پس از انحالل در آب به یونهای سازندهی خود تفکیک شده و ویژگیهای ساختاری خود را از دست میدهد‪.‬‬
‫چون جرم مولی اکسیژن بیشتر از جرم مولی نیتروژن است‪ ،‬در شرایط یکسان از نظر دما و فشار محیط‪ ،‬انحاللپذیری گاز اکسیژن در آب بیشتر از‬
‫انحاللپذیری گاز نیتروژن است‪ .‬نمودار زیر‪ ،‬انحاللپذیری این دو گاز را در مقایسه با یکدیگر در فشارهای مختلف نشان میدهد‪:‬‬
‫یون نیترات‪ ،‬یکی از یونهای چند اتمی موجود در آب آشامیدنی است و همانطور که میدانیم‪ ،‬بار الکتریکی یونهای چند اتمی‪ ،‬فقط متعلق به یکی‬
‫از اتمهای موجود در این یونها نبوده و به کل اتمهای موجود در آن یون تعلق دارد‪.‬‬
‫مولکولهای کربن دیاکسید‪ ،‬برخالف مولکولهای آب و 𝑆𝑆 ‪ ،𝐻𝐻2‬ناقطبی بوده و در حضور میدان الکتریکی جهتگیری پیدا نمیکنند‪ .‬توجه داریم که‬
‫مولکولهای این ماده ساختار خطی دارند‪.‬‬
‫‪ -۸7‬در ساختار ‪ -۳ ،۲ ،۲‬تریمتیل هگزان‪ ،‬چند پیوند کوواالنسی سادة کربن ـ کربن وجود دارد؟‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪8 )3‬‬ ‫‪7 )2‬‬ ‫‪6 )1‬‬
‫میدانیم که در یک آلکان 𝑛𝑛 کربنه‪ 𝑛𝑛 − 1 ،‬پیوند 𝐶𝐶 ‪ 𝐶𝐶 −‬میان اتمهای کربن وجود دارد‪-3،2،2 .‬تریمتیل هگزان نیز یک آلکان نه کربنه با فرمول شیمیایی‬
‫‪ 𝐶𝐶9 𝐻𝐻20‬است که ‪ 8‬پیوند 𝐶𝐶 ‪ 𝐶𝐶 −‬میان اتمهای کربن موجود در ساختار آن وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬کدام عبارت نادرست است؟‬

‫‪ )1‬در فرایند جوش کاربیدی‪ ،‬از سوختن سادهترین عضو خانودهی آلکینها‪ ،‬برای جوش دادن قطعههای فلزی استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬در طول سالهای اخیر‪ ،‬میزان استخراج و مصرف مواد معدنی‪ ،‬همانند عناصر فلزی و سوختهای فسیلی افزایش یافته است‪.‬‬
‫‪ )3‬بنزین یک محلول غیرآبی بوده و به ازای سوختن هر گرم از آن در مقایسه با هر گرم زغال سنگ‪ ،‬انرژی بیشتری آزاد میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬آرایش الکترونی یونهای پایدار حاصل از همهی عناصر موجود در دستهی 𝑑𝑑 از تناوب چهارم به زیرالیهی 𝑑𝑑‪ 3‬ختم میشود‪.‬‬
‫(سراسری تجربی خارج ‪)98‬‬ ‫پاسخ‪:‬گزینه ‪4‬‬
‫آرایش الکترونی یونهای پایدار حاصل از برخی عناصر موجود در دستهی 𝑑𝑑 از تناوب چهارم مثل عناصر اسکاندیم و تیتانیم‪ ،‬به زیرالیهی 𝑝𝑝‪ 3‬ختم میشود‪.‬‬
‫این یونها‪ ،‬آرایش الکترونی مشابه به آرایش الکترونی یک گاز نجیب(آرگون) پیدا میکنند‪ .‬برای مثال‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫‪180‬‬
‫‪47‬‬
‫‪−3 𝑒𝑒 −‬‬
‫𝑆𝑆𝑆𝑆‪21‬‬ ‫→ ‪∶ 1𝑠𝑠 2 2𝑠𝑠 2 2𝑝𝑝6 3𝑠𝑠 2 3𝑝𝑝6 3𝑑𝑑 1 4𝑠𝑠 2‬‬ ‫𝑆𝑆𝑆𝑆‪21‬‬
‫‪3+‬‬
‫‪∶ 1𝑠𝑠 2 2𝑠𝑠 2 2𝑝𝑝6 3𝑠𝑠 2 3𝑝𝑝6‬‬
‫گاز اتین با فرمول شیمیایی ‪ ،𝐶𝐶2 𝐻𝐻2‬سادهترین عضو خانوادهی آلکینها است که از واکنش سوختن آن در فرایند جوش کاربیدی استفاده میشود‪.‬‬
‫در طول سالهای اخیر‪ ،‬میزان استخراج و مصرف مواد معدنی‪ ،‬همانند میزان استخراج و استفاده از‬
‫عناصر فلزی و سوختهای فسیلی افزایش یافته است‪.‬‬
‫بنزین یک محلول غیرآبی حاوی مخلوطی از آلکانها بوده که به رنگهای مختلفی یافت میشود و‬
‫به ازای سوختن هر گرم از آن در مقایسه با هر گرم زغال سنگ‪ ،‬انرژی بیشتری آزاد میشود‪ .‬جدول‬
‫مقابل‪ ،‬انرژی حاصل از بنزین و زغال سنگ را در مقایسه با یکدیگر نشان میدهد‪:‬‬
‫‪ -۸9‬از واکنش موازنهنشده )𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪ 𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳𝑳(𝒔𝒔) + 𝑪𝑪𝑪𝑪۲ (𝒈𝒈) → 𝑳𝑳𝑳𝑳۲ 𝑪𝑪𝑪𝑪۳ (𝒔𝒔) + 𝑯𝑯۲‬برای جذب گاز ‪ 𝑪𝑪𝑪𝑪۲‬تولید شده در فضاپیماها استفاده میشود‪ .‬اگر‬
‫درصد خلوص لیتیم هیدروکسید مصرف شده برابر با ‪ %6۰‬باشد‪ ،‬برای جذب ‪ ۲۰۱/6‬لیتر گاز ‪ 𝑪𝑪𝑪𝑪۲‬در شرایط 𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺𝑺 به چند گرم از این ماده نیاز است و‬
‫طی این فرایند‪ ،‬چند گرم بخار آب تولید میشود؟ ( ‪)𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑳𝑳𝑳𝑳 = 7 , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪324 - 720 )4‬‬ ‫‪162 - 720 )3‬‬ ‫‪324 - 360 )2‬‬ ‫‪162 - 360 )1‬‬
‫)𝑔𝑔(𝑂𝑂 ‪2𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿(𝑠𝑠) + 𝐶𝐶𝐶𝐶2 (𝑔𝑔) → 𝐿𝐿𝐿𝐿2 𝐶𝐶𝐶𝐶3 (𝑠𝑠) + 𝐻𝐻2‬‬ ‫معادلهی موازنه شدهی واکنش مورد نظر به صورت مقابل است‪:‬‬
‫با توجه به معادلهی این واکنش‪ ،‬جرم لیتیم هیدروکسید مصرف شده را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 2‬‬ ‫𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 𝑔𝑔 ‪24‬‬ ‫ناخالص 𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 𝑔𝑔 ‪100‬‬
‫× ‪ = 201/6 𝐿𝐿 𝐶𝐶𝐶𝐶2‬ناخالص 𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 𝑔𝑔 ?‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫𝑔𝑔 ‪= 720‬‬
‫‪22/4 𝐿𝐿 𝐶𝐶𝐶𝐶2‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2‬‬ ‫𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬ ‫𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 𝑔𝑔 ‪60‬‬
‫در مرحلهی بعد‪ ،‬جرم آب تولید شده را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫𝑂𝑂 ‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2‬‬ ‫𝑂𝑂 ‪18 𝑔𝑔 𝐻𝐻2‬‬
‫× ‪? 𝑔𝑔 𝐻𝐻2 𝑂𝑂 = 201/6𝐿𝐿 𝐶𝐶𝐶𝐶2‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫𝑔𝑔 ‪= 162‬‬
‫𝑂𝑂 ‪22/4𝐿𝐿 𝐶𝐶𝐶𝐶2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2‬‬
‫‪ -9۰‬اگر به جای همة اتمهای هیدروژن مولکول بنزن‪ ،‬گروه متیل قرار گیرد‪ ،‬کدام مورد درست است؟‬
‫‪ )2‬خاصیت آروماتیکی آن‪ ،‬از بین میرود‪.‬‬ ‫‪ )1‬فرّاریت آن کاهش مییابد‪.‬‬
‫‪ )4‬گشتاور دوقطبی مولکول‪ ،‬افزایش چشمگیری پیدا میکند‪.‬‬ ‫‪ )3‬فرمول مولکولی آن‪ ،‬مانند فرمول مولکولی نفتالن میشود‪.‬‬
‫بنزن یک ترکیب آروماتیک با فرمول شیمیایی ‪ 𝐶𝐶6 𝐻𝐻6‬است‪ .‬اگر اتمهای هیدروژن موجود در این ترکیب را با گروههای میتل( ‪ )−𝐶𝐶𝐶𝐶3‬جایگزین کنیم‪ ،‬ترکیبی‬
‫با ساختار زیر حاصل میشود‪:‬‬
‫چون جرم مولی این ترکیب بیشتر از جرم مولی بنزن است‪ ،‬قدرت نیروهای بین مولکولی در این ماده بیشتر از قدرت نیروهای بین مولکولی در بنزن بوده و‬
‫به همین خاطر‪ ،‬فراریت(تمایل به تبخیر شدن) یک نمونه از آن کمتر از فراریت بنزن است‪.‬‬
‫‪181‬‬
‫‪48‬‬
‫ترکیب حاصل از این فرایند‪ ،‬دارای یک حلقهی کربنی ششضلعی با سه پیوند دوگانه بوده و عضوی از خانوادهی ترکیبهای آروماتیک است‪.‬‬
‫فرمول مولکولی این ترکیب به صورت ‪ 𝐶𝐶12 𝐻𝐻18‬است درحالی که فرمول شیمیایی نفتالن به صورت ‪ 𝐶𝐶10 𝐻𝐻8‬است‪.‬‬
‫این ماده‪ ،‬همانند بنزن‪ ،‬یک هیدروکربن بوده و به همین خاطر‪ ،‬گشتاور دوقطبی آن تقریبا برابر با صفر است‪.‬‬
‫‪ -9۱‬با توجه به واکنشهای زیر‪ ،‬با حل شدن ‪ ۰/۱‬مول از )𝒔𝒔(𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩 در 𝒈𝒈‪ ۲۰۰‬آب به دمای ℃‪ ۲۵‬و دارای سولفوریک اسید کافی‪ ،‬طبق معادلة‬
‫)𝒍𝒍(𝑶𝑶 ‪ ، 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩(𝒔𝒔) + 𝑯𝑯۲ 𝑺𝑺𝑶𝑶4 (𝒂𝒂𝒂𝒂) → 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑶𝑶4 (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲‬دمای نهایی آب‪ ،‬به تقریب به چند درجه سلسیوس میرسد؟ (فرض کنید که آنتالپی‬
‫واکنش فقط صرف تغییر دمای آب شده است‪)𝒄𝒄𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶 = 4/۲𝑱𝑱. 𝒈𝒈−۱ . 𝑲𝑲−۱ :‬‬
‫𝒌𝒌𝒌𝒌 ‪𝑰𝑰) 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑶𝑶4 (𝒔𝒔) → 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑶𝑶(𝒔𝒔) + 𝑺𝑺𝑶𝑶۳ (𝒈𝒈) , ∆𝑯𝑯۱ = +۲۱۳‬‬
‫𝒌𝒌𝒌𝒌 ‪𝑰𝑰𝑰𝑰) 𝑺𝑺𝑶𝑶۳ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶(𝒍𝒍) → 𝑯𝑯۲ 𝑺𝑺𝑶𝑶4 (𝒂𝒂𝒂𝒂) , ∆𝑯𝑯۲ = −7۸‬‬
‫‪41 )4‬‬ ‫‪31 )3‬‬ ‫‪19 )2‬‬ ‫‪16 )1‬‬
‫در قدم اول‪ ،‬باید 𝐻𝐻∆ واکنش )𝑙𝑙(𝑂𝑂 ‪ 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵(𝑠𝑠) + 𝐻𝐻2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 (𝑎𝑎𝑎𝑎) → 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵4 (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝐻𝐻2‬را محاسبه کنیم‪ .‬برای این منظور‪ ،‬واکنشهای (𝐼𝐼) و ( 𝐼𝐼𝐼𝐼) را باید‬
‫معکوس کرده و 𝐻𝐻∆ واکنشهای حاصل را با یکدیگر جمع کنیم‪ .‬بر این اساس‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪∆𝐻𝐻 = (−∆𝐻𝐻1 ) + (−∆𝐻𝐻2 ) = −213 + 78 = −135‬‬
‫با توجه به تغییر آنتالپی این واکنش‪ ،‬ابتدا مقدار انرژی آزاد شده و پس از آن‪ ،‬مقدار تغییر دمای آب را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪135‬‬ ‫انرژی 𝐽𝐽 ‪1000‬‬
‫× 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪ = 0/1‬انرژی 𝐽𝐽 ?‬ ‫×‬ ‫𝐽𝐽 ‪= 13500‬‬
‫𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬ ‫انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪1‬‬
‫℃ ‪𝑄𝑄 = 𝑚𝑚𝑚𝑚∆𝜃𝜃 ⇒ 13500 = 200 × 4/2 × ∆𝜃𝜃 ⇒ ∆𝜃𝜃 = 16‬‬
‫چون واکنش انجام شده در این محلول گرماده(‪ ) ∆𝐻𝐻 < 0‬است‪ ،‬پس با انجام شدن آن دمای محلول به اندازهی ‪ 16‬درجهی سانتی گراد افزایش یافته و از‬
‫℃ ‪ 25‬به ℃ ‪ 41‬میرسد‪.‬‬
‫‪ -9۲‬با توجه به نمودار و دادههای جدول زیر‪ ،‬در اثر پیمایش 𝐤𝐤𝐤𝐤‪ ۱۰۰‬مسافت به وسیلة یک خودروی دارای مبدل کاتالیستی‪ ،‬چند کیلوژول گرما در مبدل‬
‫کاتالیستی تولید میشود؟ ) ‪(𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫با مبدل کاتالیستی‬ ‫بدون مبدل کاتالیستی‬

‫مقدار گاز 𝑵𝑵𝑵𝑵 بر حسب گرم‬
‫‪۰/۰4‬‬ ‫‪۱/۰4‬‬
‫در هر کیلومتر پیمایش‬
‫‪360 )4‬‬ ‫‪300 )3‬‬ ‫‪260 )2‬‬ ‫‪200 )1‬‬
‫در قدم اول‪ ،‬باید مقدار تغییر آنتالپی واکنش )𝑔𝑔( ‪ 2𝑁𝑁𝑁𝑁(𝑔𝑔) → 𝑁𝑁2 (𝑔𝑔) + 𝑂𝑂2‬را با استفاده از نمودار مقابل‬
‫بدست بیاوریم‪ .‬بر این اساس‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫𝑘𝑘𝑘𝑘‪∆𝐻𝐻 = 381𝑘𝑘𝑘𝑘 − 561𝑘𝑘𝑘𝑘 = −180‬‬
‫با استفاده از مبدل کاتالیستی مورد نظر‪ ،‬به ازای طی شدن هر کیلومتر مسافت‪ 1 ،‬گرم گاز 𝑁𝑁𝑁𝑁 به عناصر‬
‫سازندهی خود تجزیه میشود؛ پس میتوان گفت به ازای طی شدن ‪ 100‬کیلومتر مسافت‪ 100 ،‬گرم از این گاز‬
‫به عناصر سازندهی خود تجزیه میشود‪ .‬بر این اساس‪ ،‬داریم‪:‬‬
‫‪182‬‬
‫‪49‬‬
‫انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁 180‬‬
‫× 𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑔𝑔 ‪ = 100‬انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ?‬ ‫×‬ ‫𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪= 300‬‬
‫𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑔𝑔 ‪30‬‬ ‫𝑁𝑁𝑁𝑁 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪2‬‬
‫‪ -9۳‬چه تعداد از مطالب زیر درست است؟‬

‫آ) لیکوپن یک ترکیب هیدروکربنی سیرنشده است که میتواند از آسیب رساندن رادیکالهای آزاد به بدن جلوگیری کند‪.‬‬
‫ب) ادویهها عالوه بر رنگ‪ ،‬بو و مزهای که به غذا میدهند‪ ،‬مصرف دارویی نیز داشته و باعث پیشگیری یا رفع سرطان میشوند‪.‬‬
‫پ) در ساختار هر مولکول قند موجود در جوانهی گندم‪ ۲4 ،‬اتم 𝑯𝑯 توسط پیوند اشتراکی به سایر اتمها متصل شده است‪.‬‬
‫ت) ‪-۲‬هپتانون در میخک وجود داشته و در ساختار آن‪ ،‬همانند ساختار مولکولهای ویتامین کا‪ ،‬گروه عاملی کتونی وجود دارد‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫عبارتهای (آ)‪( ،‬ب) و (ت) درست هستند‪.‬‬
‫لیکوپن یک ترکیب هیدروکربنی سیرنشده است که میتواند رادیکالهای آزاد را جذب کرده و از آسیب رساندن این مولکولها به بدن جلوگیری کند‪.‬‬
‫ادویهها عالوه بر رنگ‪ ،‬بو و مزهای که به غذا میدهند‪ ،‬مصرف دارویی نیز داشته و باعث پیشگیری یا رفع سرطان و یا کاهش وزن میشوند‪.‬‬
‫قند موجود در جوانهی گندم‪ ،‬معادل با مالتوز است‪ .‬فرمول شیمیایی این ماده به صورت ‪ 𝐶𝐶12 𝐻𝐻22 𝑂𝑂11‬بوده و واکنش تجزیه آن به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪𝐶𝐶12 𝐻𝐻22 𝑂𝑂11 + 𝐻𝐻2 𝑂𝑂 → 2𝐶𝐶6 𝐻𝐻12 𝑂𝑂6‬‬
‫با توجه به فرمول شیمیایی مالتوز‪ ،‬در ساختار هر مولکول از این ماده ‪ 22‬اتم 𝐻𝐻 توسط پیوند اشتراکی به سایر اتمها متصل شده است‪.‬‬
‫‪-2‬هپتانون در میخک وجود داشته و در ساختار آن‪ ،‬همانند ساختار مولکولهای ویتامین کا‪ ،‬گروه عاملی کتونی وجود دارد‪.‬‬
‫ساختار مولکولهای سازنده ‪-2‬هپتانون به صورت مقابل است‪:‬‬
‫ساختار مولکولی ویتامین کا‪ ،‬ماده غذایی موجود در برخی از انواع کلمها نیز به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪ -94‬با توجه به دادههای جدول زیر‪ ∆𝑯𝑯 ،‬واکنش‪ ،𝑪𝑪𝑪𝑪(𝒈𝒈) + ۲𝑯𝑯۲ (𝒈𝒈) → 𝑪𝑪𝑯𝑯۳ 𝑶𝑶𝑶𝑶(𝒈𝒈) :‬چند کیلوژول است؟‬
‫𝑯𝑯 ‪−‬‬ ‫‪𝑪𝑪 −‬‬ ‫𝑯𝑯 ‪𝑪𝑪 −‬‬ ‫𝑯𝑯 ‪𝑯𝑯 −‬‬ ‫≡ 𝑪𝑪‬ ‫نوع پیوند‬
‫𝑶𝑶‬
‫𝑶𝑶‬
‫𝑶𝑶‬
‫‪464‬‬ ‫‪۳۵۱‬‬ ‫‪4۱4‬‬ ‫‪4۳6‬‬ ‫‪۱۰7۵‬‬ ‫) ‪(𝒌𝒌𝒌𝒌. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−1‬آنتالپی‬
‫‪-80 )4‬‬ ‫‪-110 )3‬‬ ‫‪-180 )2‬‬ ‫‪-210 )1‬‬
‫معادلهی واکنش انجام شده به صورت زیر است‪:‬‬
‫با توجه معادلهی این واکنش‪ ،‬داریم‪:‬‬

‫= )مجموع آنتالپی پیوندهای جدید تشکیل شده در فراوردهها( ‪) −‬مجموع آنتالپی پیوندهای شکسته شده در واکنشدهندهها( = واکنش ‪∆H‬‬
‫‪183‬‬
‫‪50‬‬
‫))𝐻𝐻 ‪ = (∆𝐻𝐻(𝐶𝐶 ≡ 𝑂𝑂) + 2∆𝐻𝐻(𝐻𝐻 − 𝐻𝐻)) − (3∆𝐻𝐻(𝐶𝐶 − 𝐻𝐻) + ∆𝐻𝐻(𝐶𝐶 − 𝑂𝑂) + ∆𝐻𝐻(𝑂𝑂 −‬واکنش ‪∆H‬‬
‫‪= (1075 + 2 × 436) − (3 × 414 + 351 + 464) = 1947 − 2057 = −110 kJ‬‬
‫‪ -9۵‬اگر ‪ ۵۰‬درصد وزن تنة یک درخت را سلولز 𝒏𝒏) ‪ (𝑪𝑪6 𝑯𝑯۱۰ 𝑶𝑶۵‬تشکیل دهد‪ ،‬چند کیلوگرم زغال با خلوص ‪ 9۰‬درصد از حرارت دادن یک تنة درخت با‬
‫جرم 𝒌𝒌𝒌𝒌‪ ۸۱‬میتوان به دست آورد؟ ) ‪(𝑯𝑯 = ۱ , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑶𝑶 = ۱6 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫حرارت‬
‫→ )𝒔𝒔( 𝒏𝒏) ‪(𝑪𝑪6 𝑯𝑯۱۰ 𝑶𝑶۵‬‬ ‫)𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪𝑪𝑪(𝒔𝒔) + 𝑯𝑯۲‬‬ ‫(معادله موازنه شود‪).‬‬
‫‪42 )4‬‬ ‫‪40 )3‬‬ ‫‪20 )2‬‬ ‫‪16/2 )1‬‬
‫معادلهی موازنه شدهی واکنش مورد نظر به صورت مقابل است‪:‬‬

‫)𝑔𝑔(𝑂𝑂 ‪(𝐶𝐶6 𝐻𝐻10 𝑂𝑂5 )𝑛𝑛 (𝑠𝑠) → 6𝑛𝑛𝑛𝑛(𝑠𝑠) + 5𝑛𝑛𝐻𝐻2‬‬
‫با توجه به معادلهی این واکنش‪ ،‬جرم زغال()𝑠𝑠(𝐶𝐶) تولید شده را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫چوب 𝑔𝑔 ‪1000‬‬ ‫𝑛𝑛) ‪50 𝑔𝑔 (𝐶𝐶6 𝐻𝐻10𝑂𝑂5‬‬ ‫𝑛𝑛) ‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (𝐶𝐶6 𝐻𝐻10 𝑂𝑂5‬‬ ‫𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑛𝑛‪6‬‬ ‫𝐶𝐶 𝑔𝑔 ‪12‬‬
‫× چوب 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪ = 81‬ناخالص𝐶𝐶 𝑘𝑘𝑘𝑘 ?‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬
‫چوب 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪1‬‬ ‫چوب 𝑔𝑔 ‪100‬‬ ‫𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪162𝑛𝑛 𝑔𝑔 (𝐶𝐶6 𝐻𝐻10 𝑂𝑂5 )𝑛𝑛 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 (𝐶𝐶6𝐻𝐻10 𝑂𝑂5 )𝑛𝑛 1‬‬
‫𝐶𝐶 𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪1‬‬ ‫ناخالص 𝐶𝐶 𝑔𝑔 ‪100‬‬

‫×‬ ‫×‬ ‫𝑘𝑘𝑘𝑘 ‪= 20‬‬
‫𝐶𝐶 𝑔𝑔 ‪1000‬‬ ‫𝐶𝐶 𝑔𝑔 ‪90‬‬
‫‪ -96‬با توجه به ساختار مولکول ویتامین 𝑪𝑪 که نشان داده شده‪ ،‬کدام مطلب دربارة آن درست است؟‬
‫) ‪(𝑯𝑯 = ۱ , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑶𝑶 = ۱6 ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫‪ )1‬فاقد گروه عاملی استری است‪.‬‬
‫‪ )2‬بخش ناقطبی آن بر بخش قطبی آن غلبه دارد و در آب حل نمیشود‪.‬‬
‫‪ )3‬نسبت شمار پیوندهای یگانه به شمار پیوندهای دوگانه بین اتمها در آن‪ ،‬برابر ‪ 9‬است‪.‬‬
‫‪ )4‬شمار گروه های عاملی هیدروکسیل در مولکول آن‪ ،‬برابر شمار این گروه در مولکول اتیلن گلیکول است‪.‬‬
‫ساختار مولکولی ویتامین (ث) به صورت مقابل است‪:‬‬

‫همانطور که مشخص است‪ ،‬در هر مولکول از این ماده ‪ 18‬پیوند یگانه و ‪ 2‬پیوند دوگانه وجود دارد‪.‬‬
‫در ساختار هر مولکول ویتامین (ث)‪ 1 ،‬گروه عاملی استری و ‪ 4‬گروه عاملی الکلی وجود دارد‪.‬‬
‫ویتامین (ث) یک مادهی محلول در آب بوده و بخش قطبی مولکولهای سازندهی آن بر بخش ناقطبی‬
‫این مولکولها غلبه دارد‪.‬‬
‫اتیلن گلیکول یک دیالکل بوده و در ساختار آن فقط دو گروه عاملی هیدروکسیل وجود دارد‪.‬‬
‫‪ -97‬با توجه به شکل روبهرو‪ ،‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬درستاند؟ ) ‪(𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑵𝑵 = ۱4 , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒐𝒐𝒍𝒍−۱‬‬
‫آ) بخشی از مولکول یک پلیآمید است‪.‬‬
‫ب) تفاوت جرم مولی مونومرهای به کار رفته برای تهیهی آن برابر با ‪ ۵۸‬گرم است‪.‬‬
‫پ) فرمول پلیمر مربوط 𝒏𝒏]‪ [−𝑪𝑪۱4 𝑯𝑯۱۲ 𝑵𝑵۲ 𝑶𝑶۲ −‬است‪.‬‬
‫ت) هر دو مادة سازندة آن (مونومرها) از ترکیبهای آروماتیکاند‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪184‬‬
‫‪51‬‬
‫واکنش تولید پلیمر مورد نظر به صورت زیر است‪:‬‬
‫بر این اساس‪ ،‬عبارتهای (آ)‪( ،‬ب) و (ت) درست هستند‪.‬‬
‫در ساختار پلیمر مورد نظر‪ ،‬گروه عاملی آمیدی تکرار شده است؛ پس این پلیمر در گروه پلیآمیدها قرار میگیرد‪.‬‬
‫جرم مولی دیآمین(‪ )𝐶𝐶6 𝐻𝐻8 𝑁𝑁2‬و دیاسید( ‪ )𝐶𝐶8 𝐻𝐻6 𝑂𝑂4‬سازندهی این پلیمر به ترتیب برابر با ‪ 108‬و ‪ 166‬گرم است‪.‬‬
‫با توجه به ساختارهای داده شده‪ ،‬فرمول شیمیایی پلیمر مورد نظر به صورت 𝑛𝑛) ‪ (𝐶𝐶14 𝐻𝐻10 𝑁𝑁2𝑂𝑂2‬است‪.‬‬
‫مونومرهای سازندهی این ترکیب دارای حلقهی بنزنی بوده و در گروه ترکیبهای آروماتیک قرار میگیرند‪.‬‬
‫‪ 𝒑𝒑𝒑𝒑 -9۸‬یک نمونه محلول ‪ ۰/۰۵‬موالر باز 𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩𝑩‪ ،‬برابر با ‪ ۱۰/7‬است‪ .‬غلظت موالر یون هیدروژن در این محلول و ثابت یونش بازی ماده حل شده در آن‪،‬‬
‫از راست به چپ‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪5 × 10−6 - 2 × 10−10 )2‬‬ ‫‪5 × 10−6 - 2 × 10−11 )1‬‬
‫‪5 × 10−5 – 2 × 10−10 )4‬‬ ‫‪5 × 10−5 – 2 × 10−11 )3‬‬
‫در قدم اول‪ ،‬غلظت مولی یون هیدروژن و یون هیدروکسید را در محلول مورد نظر محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫] ‪[𝐻𝐻 +‬‬ ‫‪= 10‬‬ ‫𝑝𝑝𝑝𝑝‪−‬‬
‫‪= 10‬‬ ‫𝐿𝐿 ∙ 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪= 2 × 10‬‬
‫‪−10/7‬‬ ‫‪−11‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪10−14‬‬ ‫‪10−14‬‬
‫‪10−14‬‬ ‫= ] ‪= [𝑂𝑂𝑂𝑂 − ][𝐻𝐻 + ] ⇒ [𝑂𝑂𝑂𝑂 − ] = + ⇒ [𝑂𝑂𝑂𝑂 −‬‬ ‫‪= 5 × 10−4 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬
‫] 𝐻𝐻[‬ ‫‪2 × 10−11‬‬
‫با توجه به غلظت یون هیدروکسید‪ ،‬ابتدا درجهی یونش این باز را محاسبه کرده و پس از آن‪ ،‬ثابت یونش این ماده را بدست میآوریم‪:‬‬
‫] ‪[𝑂𝑂𝑂𝑂 −‬‬‫‪= [𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵] × 𝛼𝛼 ⇒ 5 × 10−4 = 0/05 × 𝛼𝛼 ⇒ 𝛼𝛼 = 0/01‬‬
‫‪𝛼𝛼 2 ∙ 𝑀𝑀 𝛼𝛼<0/05‬‬
‫= 𝑏𝑏𝐾𝐾‬ ‫⇒‬ ‫‪𝐾𝐾𝑏𝑏 = 𝛼𝛼 2 ∙ 𝑀𝑀 ⇒ 𝐾𝐾𝑏𝑏 = (0/01)2 × 0/05 = 5 × 10−6 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬
‫𝛼𝛼 ‪1 −‬‬
‫‪ -99‬تصویر مقابل‪ ،‬نمایی از مولکولهای یک صابون جامد را نشان میدهد‪ .‬کدامیک از مطالب زیر در رابطه با این مادهی شیمیایی درست است؟‬
‫( ‪)𝑵𝑵𝑵𝑵 = ۲۳ , 𝑶𝑶 = ۱6 , 𝑪𝑪 = ۱۲ , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪ )1‬درصد جرمی اتمهای کربن موجود در هریک از مولکولهای این پاککننده برابر با ‪ 62/4‬درصد است‪.‬‬
‫‪ )2‬مولکولهای سازندهی این ماده بر اساس واکنش با ذرات آالینده‪ ،‬سبب پاک شدن آنها از محیط میشوند‪.‬‬
‫‪ )3‬هر گرم از پاککنندهی مورد نظر با ‪ 20‬میلیلیتر محلول ‪ 0/1‬موالر کلسیم کلرید به طور کامل واکنش‬
‫میدهد‪.‬‬
‫‪ )4‬مولکولهای سازندهی این ماده در برخورد با قطرات چربی‪ ،‬از سمت 𝐴𝐴 در مجاورت با مولکولهای چربی قرار میگیرند‪.‬‬
‫فرمول شیمیایی پاککنندهی مورد نظر به صورت 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 ‪ 𝐶𝐶13 𝐻𝐻27‬است‪ .‬این صابون از یک بخش آنیونی( ‪ )𝐶𝐶13 𝐻𝐻27 𝐶𝐶𝑂𝑂𝑂𝑂−‬و یک یون سدیم تشکیل شده و‬
‫بر اساس معادلهی ‪ 2𝐶𝐶13 𝐻𝐻27 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶(𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝐶𝐶𝐶𝐶2+ (𝑎𝑎𝑎𝑎) → (𝐶𝐶13 𝐻𝐻27 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶)2 𝐶𝐶𝐶𝐶 + 2𝑁𝑁𝑁𝑁+‬با محلولهای حاوی یونهای ‪ 𝐶𝐶𝐶𝐶2+‬واکنش میدهد‪ .‬بر‬
‫اساس معادلهی فوق‪ ،‬حجمی از محلول کلسیم کلرید که با هر گرم از این پاککننده واکنش میدهد را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 ‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶13 𝐻𝐻27‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2+‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2‬‬
‫× 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 ‪ = 1 𝑔𝑔 𝐶𝐶13 𝐻𝐻27‬محلول کلسیم کلرید 𝑚𝑚𝑚𝑚 ?‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‪250 𝑔𝑔 𝐶𝐶13 𝐻𝐻27 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶13 𝐻𝐻27 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2+‬‬
‫محلول کلسیم کلرید 𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫محلول کلسیم کلرید 𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1000‬‬
‫×‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪= 20‬‬
‫‪0/1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2‬‬ ‫محلول کلسیم کلرید 𝐿𝐿 ‪1‬‬
‫‪185‬‬
‫‪52‬‬
‫با توجه به فرمول شیمیایی این پاککنندهی صابونی(𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶 ‪ ،)𝐶𝐶13 𝐻𝐻27‬داریم‪:‬‬
‫جرم مولی کربن × ‪14‬‬ ‫‪14 × 12‬‬
‫= درصد جرمی کربن‬ ‫= ‪× 100‬‬ ‫‪× 100 = 67/2‬‬
‫جرم مولی ترکیب‬ ‫‪250‬‬
‫مولکولهای سازندهی پاککنندههای صابونی‪ ،‬همانند مولکولهای سازندهی پاککنندههای غیرصابونی‪ ،‬بر اساس برهمکنش با ذرات آالیندهها سبب‬
‫پاک شدن این مواد از محیط میشوند‪.‬‬
‫مولکولهای سازنده ی این ماده در برخورد با قطرات چربی‪ ،‬از سمت بخش ناقطبی خود(قسمت 𝐵𝐵 یا همان زنجیرهی هیدروکربنی) در مجاورت با‬
‫مولکولهای چربی قرار میگیرند‪.‬‬
‫‪ -۱۰۰‬غلظت یون کلرید در محلولی از هیدروکلریک اسید با چگالی ‪ ۱/۱‬گرم بر میلیلیتر‪ ،‬برابر با 𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑𝒑 ‪ 7۱۰‬است‪ .‬هر لیتر از این محلول با چند میلیلیتر‬
‫محلول سود با ‪ 𝒑𝒑𝒑𝒑 = ۱۲‬به طور کامل واکنش میدهد؟ ( ‪)𝑪𝑪𝑪𝑪 = ۳۵/۵ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎−۱‬‬
‫‪220 )4‬‬ ‫‪110 )3‬‬ ‫‪2200 )2‬‬ ‫‪1100 )1‬‬
‫یک لیتر از این محلول را در نظر گرفته و غلظت یون کلرید موجود در آن را محاسبه میکنیم‪:‬‬
‫جرم حل شونده‬ ‫جرم حل شونده‬
‫= 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝‬ ‫⇒ ‪× 106‬‬ ‫= ‪710‬‬ ‫⇒ ‪× 106‬‬ ‫‪ = 0/781 g‬جرم حل شونده‬
‫جرم محلول‬ ‫𝑔𝑔 ‪1000 𝑚𝑚𝑚𝑚 1/1‬‬
‫× 𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫×‬
‫𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶−‬‬
‫مول حل شونده‬ ‫× 𝐶𝐶𝐶𝐶 ‪0/781 g‬‬
‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪35/5 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶− 0/022‬‬
‫= غلظت مولی‬ ‫= ] ‪⇒ [𝐶𝐶𝐶𝐶−‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0/022 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬
‫لیتر محلول‬ ‫محلول 𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫𝐿𝐿 ‪1‬‬
‫در محلول هیدروکلریک اسید‪ ،‬غلظت یون کلرید با غلظت محلول برابر است؛ پس میتوان گفت غلظت محلول مورد نظر برابر با ‪ 0/022‬مول بر لیتر است‪.‬‬
‫ابتدا غلظت محلول سود را محاسبه کرده و پس از آن‪ ،‬حجم مورد نیاز از این محلول را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫‪∝=1‬‬
‫⇒ ‪[𝑂𝑂𝑂𝑂 − ] = 10𝑝𝑝𝑝𝑝−14 = 1012−14 = 10−2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬ ‫‪[𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁] = [𝑂𝑂𝑂𝑂 − ] = 10−2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬
‫𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪𝑀𝑀𝐴𝐴 𝑉𝑉𝐴𝐴 𝑛𝑛𝐴𝐴 = 𝑀𝑀𝐵𝐵 𝑉𝑉𝐵𝐵 𝑛𝑛𝐵𝐵 ⇒ 0/022 × 1000 × 1 = 0/01 × 𝑉𝑉𝐵𝐵 × 1 ⇒ 𝑉𝑉𝐵𝐵 = 2200‬‬
‫‪ -۱۰۱‬به شرط یکسان بودن دما‪ ،‬سرعت تولید گاز هیدروژن در واکنش میان مواد موجود در کدام گزینه نسبت به سایر موارد کمتر است؟‬
‫‪ )2‬فلز روی و محلول ‪ 1‬موالر استیک اسید‬ ‫‪ )1‬فلز آهن و محلول ‪ 1‬موالر نیترو اسید‬
‫‪ )4‬فلز آهن و محلول ‪ 1‬موالر استیک اسید‬ ‫‪ )3‬فلز روی و محلول ‪ 1‬موالر نیترو اسید‬
‫با توجه به بیشتر بودن ثابت یونش نیترواسید در مقایسه با استیک اسید‪ ،‬در شرایط یکسان از نظر دما و غلظت‪ ،‬محلول نیترواسید در مقایسه با محلول‬
‫استیک اسید با شدت بیشتری با فلزها واکنش میدهد‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬میدانیم که فلز روی در مقایسه با آهن واکنشپذیری بیشتری دارد؛ پس در شرایط‬
‫یکسان‪ ،‬یک نمونه از فلز آهن در مقایسه با فلز روی با سرعت و شدت کمتری با اسیدها واکنش میدهد‪ .‬با توجه به توضیحات داده شده‪ ،‬واکنش میان فلز‬
‫آهن و محلول ‪ 1‬موالر استیک اسید‪ ،‬در مقایسه با سایر نمونهها با شدت کمتری انجام میشود‪.‬‬
‫‪ -۱۰۲‬کدام مورد‪ ،‬دربارة پیل سوختی هیدروژن – اکسیژن با غشای مبادلهکنندة پروتون‪ ،‬درست است؟‬
‫‪ )1‬بخار آب تولید شده از بخش آندی خارج میشود‪.‬‬
‫‪ )2‬جهت حرکت پروتونها در غشا‪ ،‬از آند به کاتد است‪.‬‬
‫‪ )3‬به ازای مصرف هر مول گاز اکسیژن‪ ،‬دو مول پروتون در غشا‪ ،‬مبادله میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬جهت حرکت الکترونها در مدار بیرونی با جهت حرکت پروتونها در غشا‪ ،‬عکس یکدیگر است‪.‬‬
‫‪186‬‬
‫‪53‬‬
‫در پیل(سلول) سوختی هیدروژن‪-‬اکسیژن‪ ،‬کاتیونها(یونهای هیدروژن) موجود در غشای مبادله کننده از سمت آند به طرف کاتد حرکت میکنند‪.‬‬
‫مولکولهای بخار آب تولید شده در سلول سوختی هیدروژن‪-‬اکسیژن‪ ،‬از سمت کاتد(محل کاهش اکسیژن) این سلول خارج میشوند‪.‬‬
‫به ازای مصرف شدن هر مول گاز اکسیژن در این سلول‪ 4 ،‬مول الکترون مبادله شده و ‪ 2‬مول بخار آب تولید میشود‪.‬‬
‫در این سلول‪ ،‬همانند سایر سلولهای گالوانی‪ ،‬جهت حرکت الکترونها در مدار خارجی با جهت حرکت کاتیونها در الکترولیت مشابه به هم است‪.‬‬
‫‪ -۱۰۳‬یک فویل آلومینیمی درون 𝒎𝒎𝒎𝒎‪ ۲۰۰‬محلول مس )𝑰𝑰𝑰𝑰( سولفات ‪ ۰/۰۵‬موالر انداخته شده است‪ .‬اگر از بین رفتن کامل رنگ آبی محلول ‪ ۸‬دقیقه و ‪۲۰‬‬
‫ثانیه به طول بینجامد‪ ،‬سرعت متوسط آزاد شدن فلز مس‪ ،‬چند مول بر ثانیه است و چند مول الکترون در این واکنش مبادله شده است؟‬
‫)𝒔𝒔(𝑪𝑪𝑪𝑪 ‪𝑨𝑨𝒍𝒍(𝒔𝒔) + 𝑪𝑪𝒖𝒖۲+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) → 𝑨𝑨𝒍𝒍۳+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) +‬‬ ‫(معادله موازنه شود‪).‬‬
‫‪0/01 ،2 × 10−4 )4‬‬ ‫‪0/01 ،2 × 10−5 )3‬‬ ‫‪0/02 ،2 × 10−5 )2‬‬ ‫‪0/02 ،2 × 10−4 )1‬‬
‫𝑒𝑒‪6‬‬
‫→ )𝑎𝑎𝑎𝑎( ‪2𝐴𝐴𝐴𝐴(𝑠𝑠) + 3𝐶𝐶𝐶𝐶2+‬‬ ‫)𝑠𝑠(𝐶𝐶𝐶𝐶‪2𝐴𝐴𝐴𝐴 3+ (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 2‬‬ ‫معادلهی واکنش انجام شده به صورت مقابل است‪:‬‬
‫با توجه به معادلهی این واکنش‪ ،‬شمار مولهای مس تولید شده در سلول مورد نظر را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫محلول 𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫‪0/05 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2+‬‬ ‫𝐶𝐶𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬
‫× محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪? 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶 = 200‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪= 0/01‬‬
‫محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1000‬‬ ‫محلول 𝐿𝐿 ‪1‬‬ ‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2+‬‬
‫در مرحلهی بعد‪ ،‬شمار مول الکترونهای مبادله شده و سرعت متوسط تولید فلز مس را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫𝑒𝑒 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪2‬‬
‫× 𝐶𝐶𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪? 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑒𝑒 = 0/01‬‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪= 0/02‬‬
‫𝐶𝐶𝐶𝐶 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬
‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪∆𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 0/01‬‬
‫= 𝐶𝐶𝐶𝐶̅𝑅𝑅‬ ‫=‬ ‫‪= 2 × 10−5 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝑠𝑠 −1‬‬
‫𝑡𝑡∆‬ ‫𝑠𝑠 ‪500‬‬
‫‪ -۱۰4‬کدام مورد از مطالب زیر دربارة سلول گالوانی «روی ـ مس» درست است؟‬
‫‪۲+‬‬ ‫‪۲+‬‬
‫𝑽𝑽‪𝑬𝑬 [𝒁𝒁𝒏𝒏 (𝒂𝒂𝒂𝒂)/𝒁𝒁𝒁𝒁(𝒔𝒔) = −۰/76𝑽𝑽 ، 𝑬𝑬 [𝑪𝑪𝒖𝒖 (𝒂𝒂𝒂𝒂)/𝑪𝑪𝑪𝑪(𝒔𝒔)] = +۰/۳4‬‬
‫‪°‬‬ ‫‪°‬‬
‫آ) ‪ 𝑬𝑬°‬سلول گالوانی «روی ـ مس»‪ ،‬برابر ‪ ۱/۱‬ولت است‪.‬‬

‫ب) با برقراری جریان‪ [𝑪𝑪𝒖𝒖۲+ ] ،‬برخالف ] ‪ ،[𝒁𝒁𝒏𝒏۲+‬کاهش مییابد‪.‬‬
‫پ) الکترودی که در آن الکترون مصرف میشود‪ ،‬آند نامیده میشود‪.‬‬
‫ت) با برقراری جریان‪ ،‬کاتیونها از سمت کاتد به سمت آند‪ ،‬از غشای متخلخل عبور میکنند‪.‬‬
‫‪ )4‬آ‪ ،‬ب‬ ‫‪ )3‬پ‪ ،‬ت‬ ‫‪ )2‬آ‪ ،‬پ‪ ،‬ت‬ ‫‪ )1‬ب‪ ،‬پ‪ ،‬ت‬
‫در سلول مورد نظر‪ ،‬تیغهی مس در نقش کاتد و تیغهی روی در نقش آند است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬عبارتهای (آ) و (ب) درست هستند‪.‬‬
‫برای محاسبهی 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 سلول مورد نظر‪ ،‬از رابطهی مقابل استفاده میشود‪:‬‬
‫𝑉𝑉 ‪) = 0/34 − (−0/76) = 1/1‬آند( 𝐸𝐸 ‪) −‬کاتد( 𝐸𝐸 = 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪187‬‬
‫‪54‬‬
‫با کار کردن سلولهای گالوانی‪ ،‬غلظت کاتیون موجود در محلول کاتدی(یون مس(𝐼𝐼𝐼𝐼) در سلول مورد نظر) کاهش یافته و غلظت کاتیون موجود در‬
‫محلول آندی(یون روی در سلول مورد نظر) افزایش پیدا میکند‪.‬‬
‫در سمت کاتد این سلول‪ ،‬الکترونهای موجود در مدار خارجی با شرکت کردن در نیمواکنش کاتدی مصرف میشوند‪.‬‬
‫با برقراری جریان در سلولهای گالوانی‪ ،‬کاتیونها(یونهای مثبت) از طرف نیمسلول آندی به طرف نیمسلول کاتدی حرکت میکنند‪.‬‬
‫‪ -۱۰۵‬در سلول الکترولیتی دارای مقدار کافی از )𝒂𝒂𝒂𝒂( ‪ 𝑨𝑨𝑨𝑨𝑨𝑨𝑶𝑶۳‬که نیمواکنش آندی آن اکسایش آب و نیمواکنش کاتدی‪ ،‬کاهش یونهای )𝒂𝒂𝒂𝒂( ‪𝑨𝑨𝒈𝒈+‬‬
‫است‪ ،‬اگر حجم الکترولیت برابر 𝑳𝑳‪ ۳‬بوده و ‪ ۰/۳‬مول الکترون از آن عبور کند‪ 𝐩𝐩𝐩𝐩 ،‬محلول باقی مانده و وزن نقرة تولید شده به تقریب‪ ،‬برابر چند گرم‬
‫میشود؟‬
‫(نیمواکنشهای موازنهنشدهی کاهش نقره و اکسایش آب به ترتیب به صورت )𝒔𝒔(𝑨𝑨𝑨𝑨 → ‪ 𝑨𝑨𝒈𝒈+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) + 𝒆𝒆−‬و ‪ 𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶(𝒍𝒍) → 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯+ (𝒂𝒂𝒂𝒂) + 𝒆𝒆−‬بوده‬
‫و 𝒑𝒑𝒑𝒑 محلول اولیه را خنثی در نظر بگیرید‪(𝑨𝑨𝑨𝑨 = ۱۰۸𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱ .‬‬
‫‪32/4 ،0/5 )4‬‬ ‫‪10/8 ،1 )3‬‬ ‫‪10/8 ،0/5 )2‬‬ ‫‪32/4 ،1 )1‬‬
‫معادلهی نیمواکنشهای انجام شده در این سلول به صورت زیر است‪:‬‬

‫)𝑠𝑠(𝐴𝐴𝐴𝐴 → 𝑒𝑒 ‪) 𝐴𝐴𝐴𝐴 (𝑎𝑎𝑎𝑎) +‬کاتد‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪) 2𝐻𝐻2 𝑂𝑂(𝑙𝑙) → 4𝐻𝐻 (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝑂𝑂2 (𝑔𝑔) + 4𝑒𝑒−‬آندی‬
‫‪+‬‬
‫در قدم اول‪ ،‬با توجه به مقدار الکترونهای مبادله شده‪ ،‬مقدار یون هیدروژن و نقرهی تولید شده را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫𝐴𝐴𝐴𝐴 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬ ‫𝐴𝐴𝐴𝐴 𝑔𝑔 ‪108‬‬
‫× ‪ ∶ ? 𝑔𝑔 𝐴𝐴𝐴𝐴 = 0/3 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑒𝑒−‬جرم نقره تولید شده‬ ‫×‬ ‫𝑔𝑔 ‪= 32/4‬‬
‫𝐴𝐴𝐴𝐴 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪1‬‬
‫‪𝑒𝑒−‬‬
‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻+‬‬
‫× ‪ ∶ ? 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻+ = 0/3 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑒𝑒−‬مول هیدروژن تولید شده‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪= 0/3‬‬
‫‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑒𝑒−‬‬
‫در قدم بعد‪ ،‬با توجه به شمار مولهای یون هیدروژن تولید شده در محلول‪ 𝑝𝑝𝑝𝑝 ،‬آن را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫مول ‪𝐻𝐻 +‬‬ ‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪0/3‬‬
‫] ‪[𝐻𝐻 +‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 0/1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬
‫لیتر محلول‬ ‫𝐿𝐿 ‪3‬‬
‫‪𝑝𝑝𝑝𝑝 = − log[𝐻𝐻 + ] = −log (0/1) = 1‬‬
‫‪ -۱۰6‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬درست است؟‬

‫آ) نقطه جوش اتانول از استون‪ ،‬بیشتر است‪.‬‬
‫ب) نیروی بین مولکولی در هیدروژن سولفید در مقایسه با آمونیاک‪ ،‬ضعیفتر است‪.‬‬
‫پ) مقایسة نقطة جوش 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯‪ 𝑯𝑯𝑯𝑯 ،‬و 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯 به صورت‪ 𝑯𝑯𝑯𝑯 > 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯 > 𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯𝑯 :‬است‪.‬‬
‫ت) انرژی فروپاشی شبکهی بلور فلوئورید عنصرهای گروه اول‪ ،‬از باال به پایین‪ ،‬همواره افزایش مییابد‪.‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫عبارتهای (آ)‪( ،‬ب) و (پ) درست هستند‪.‬‬
‫چون در ساختار مولکولهای اتانول(𝑂𝑂𝑂𝑂 ‪ ) 𝐶𝐶2 𝐻𝐻5‬یک اتم هیدروژن متصل به اتم اکسیژن وجود دارد‪ ،‬بین ذرات سازندهی این ماده برخالف مولکولهای‬
‫استون(‪ ) 𝐶𝐶𝐶𝐶3 − 𝐶𝐶𝐶𝐶−𝐶𝐶𝐶𝐶3‬پیوند هیدروژنی برقرار شده و به همین خاطر‪ ،‬دمای جوش اتانول بیشتر از دمای جوش استون است‪.‬‬
‫بین مولکولهای آمونیاک پیوند هیدروژنی و بین مولکولهای 𝑆𝑆 ‪ 𝐻𝐻2‬نیروی واندروالسی وجود دارد و حتما میدانیم که قدرت پیوند هیدروژنی بیشتر از‬
‫قدرت نیروهای واندروالسی است‪.‬‬
‫چون بین مولکولهای 𝐻𝐻𝐻𝐻 پیوند هیدروژنی برقرار میشود‪ ،‬دمای جوش این ماده در مقایسه با سایر ترکیبهای داده شده بیشتر است‪ .‬از میان 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 و‬
‫𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 نیز چون 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 جرم مولی بیشتری دارد‪ ،‬قدرت نیروهای بین مولکولی در آن بیشتر بوده و دمای جوش باالتری دارد‪.‬‬
‫در گروه اول جدول تناوبی‪ ،‬با حرکت از باال به پایین‪ ،‬شعاع یونی کاتیونها افزایش یافته و به دنبال آن‪ ،‬آنتالپی فروپاشی شبکهی ترکیبهای یونی حاصل‬
‫از این مواد با هالوژنها نیز با حرکت از باال به پایین کاهش پیدا میکند‪.‬‬
‫‪188‬‬
‫‪55‬‬
‫‪ -۱۰7‬کدامیک از مطالب زیر در رابطه با مواد کوواالنسی درست است؟‬
‫‪ )1‬همه ی مواد موجود در این گروه‪ ،‬همانند سدیم کلرید‪ ،‬در حالت جامد جریان الکتریسیته را عبور نمیدهند‪.‬‬
‫‪ )2‬چگالی الماس بیشتر از چگالی گرافیت بوده و نقطهی ذوب آن در مقایسه با سیلیسیم خالص پایینتر است‪.‬‬
‫‪ )3‬گرافن یک گونهی شفاف و انعطافپذیر بوده و همانند الماس‪ ،‬یکی از آلوتروپهای کربن محسوب میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬سیلیسیم فراوانترین عنصر موجود در پوسته جامد زمین بوده و همانند سرب‪ ،‬در گروه چهاردهم قرار دارد‪.‬‬
‫به هر یک از الیه های سازندۀ گرافیت‪ ،‬گرافن گفته میشود‪ .‬این جامد کوواالنسی دوبعدی یک گونهی شفاف و انعطافپذیر بوده و همانند الماس‪ ،‬یکی از‬
‫انواع آلوتروپهای کربن محسوب میشود‪ .‬تصویر زیر‪ ،‬ساختار گرافن را نشان میدهد‪:‬‬
‫برخی از جامدهای کوواالنسی مثل گرافیت‪ ،‬در حالت جامد جریان الکتریسیته را از خود عبور داده و در دسته رسانای الکترونی قرار میگیرند‪ .‬سدیم‬
‫کلرید نیز یک ترکیب یونی است که در حالت جامد رسانا نیست اما در حالت مذاب جریان الکتریسیته را از خود عبور میدهد‪.‬‬
‫الماس در مقایسه با گرافیت ساختار متراکم تری داشته و چگالی آن بیشتر از چگالی گرافیت است‪ .‬با توجه به قویتر بودن پیوند اشتراکی کربن‪-‬‬
‫کربن در مقایسه با پیوند اشتراکی سیلیسیم‪-‬سیلیسیم‪ ،‬نقطهی ذوب الماس در مقایسه با سیلیسیم خالص باالتر است‪.‬‬
‫سیلیسیم‪ ،‬پس از اکسیژن‪ ،‬فراوانترین عنصر موجود در پوستهی جامد زمین بوده و همانند سرب‪ ،‬در گروه چهاردهم قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -۱۰۸‬در یک آزمایش‪ ۲/۱ ،‬مول )𝒈𝒈( ‪ 𝑭𝑭۲‬و ‪ ۱/۱‬مول )𝒈𝒈(𝑶𝑶 ‪ 𝑯𝑯۲‬در یک ظرف دو لیتری با هم واکنش میدهند‪ .‬اگر در لحظة تعادل‪ ۲ ،‬مول گاز فلوئور‪ ،‬یک‬
‫مول آب‪ ۰/۲ ،‬مول 𝑯𝑯𝑯𝑯 و ‪ ۰/۰۵‬مول گاز اکسیژن در ظرف واکنش وجود داشته باشد‪ ،‬مقدار 𝑲𝑲 (بر حسب ‪ ،)𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎𝒎. 𝑳𝑳−۱‬کدام است؟‬
‫)𝒈𝒈(𝑯𝑯𝑯𝑯 ‪𝑭𝑭۲ (𝒈𝒈) + 𝑯𝑯۲ 𝑶𝑶(𝒈𝒈) ⇄ 𝑶𝑶۲ (𝒈𝒈) +‬‬ ‫(معادله موازنه شود‪).‬‬
‫‪5 × 10−3 )4‬‬ ‫‪2 × 10−3 )3‬‬ ‫‪10−4 )2‬‬ ‫‪10−5 )1‬‬
‫)𝑔𝑔(𝐻𝐻𝐻𝐻‪2𝐹𝐹2 (𝑔𝑔) + 2𝐻𝐻2 𝑂𝑂(𝑔𝑔) ⇌ 𝑂𝑂2 (𝑔𝑔) + 4‬‬ ‫معادلهی واکنش تعادلی انجام شده به صورت مقابل است‪:‬‬
‫با توجه به معادلهی فوق‪ ،‬ثابت تعادل واکنش انجام شده در ظرف مورد نظر را محاسبه میکنیم‪.‬‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪0/05‬‬
‫] ‪[𝐻𝐻𝐻𝐻]4 × [𝑂𝑂2‬‬ ‫) ‪( 2 )4 × ( 2‬‬
‫‪2 2 = 10‬‬
‫‪−5‬‬
‫= 𝐾𝐾‬ ‫=‬ ‫‪1 2‬‬ ‫‪𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ∙ 𝐿𝐿−1‬‬
‫‪[𝐻𝐻2 𝑂𝑂]2 × [𝐹𝐹2 ]2‬‬ ‫)‪(2) × (2‬‬
‫‪ -۱۰9‬همه عبارتهای زیر درست هستند؛ بجز‪:‬‬

‫‪ )1‬با استفاده از فلز نیکل در واکنش تبدیل هگزن به هگزان‪ ،‬مقدار تغییر آنتالپی این واکنش کاهش پیدا میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬پارازایلن‪ ،‬یکی از اجزای سازندهی نفت خام بوده و در هر مولکول آن ‪ 21‬پیوند اشتراکی بین اتمها وجود دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬گاز اتن در اثر واکنش با محلول آبی و رقیق پتاسیم پرمنگنات در شرایط مناسب به اتیلن گلیکول تبدیل میشود‪.‬‬
‫‪ )4‬برای تهیه کربن مونوکسید و هیدروژن مورد نیاز برای تولید متانول‪ ،‬از واکنش میان گاز متان با بخار آب استفاده میشود‪.‬‬
‫واکنش هیدروژندار شدن هگزن به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪189‬‬
‫‪56‬‬
‫فلز نیکل‪ ،‬کاتالیزگر این واکنش بوده و حضور آن در سامانهی واکنش موجب کاهش مقدار انرژی فعالسازی و افزایش سرعت واکنش میشود اما هیچ تاثیری‬
‫در 𝐻𝐻∆ واکنش مورد نظر ندارد‪.‬‬
‫پارازایلن‪ ،‬یکی از هیدروکربنهای موجود در نفت خام به فرمول مولکولی ‪ 𝐶𝐶8 𝐻𝐻10‬و ساختار مقابل است‪:‬‬
‫با توجه به ساختار نشان داده شده از این ماده‪ ،‬در هر مولکول آن ‪ 21‬پیوند اشتراکی بین اتمهای سازنده وجود دارد‪.‬‬
‫گاز اتن در اثر واکنش با محلول آبی و رقیق پتاسیم پرمنگنات در شرایط مناسب به اتیلن گلیکول(𝑂𝑂𝑂𝑂 ‪ )𝐻𝐻𝐻𝐻 − 𝐶𝐶𝐶𝐶2 − 𝐶𝐶𝐶𝐶2 −‬تبدیل میشود‪.‬‬
‫برای تهیه کربن مونوکسید و هیدروژن مورد نیاز برای تولید متانول‪ ،‬از واکنش میان گاز‬
‫متان با بخار آب استفاده میشود‪ .‬معادلهی واکنش انجام شده به صورت مقابل است‪:‬‬
‫‪ ۱۰ -۱۱۰‬مول گاز نیتروژن و ‪ ۳۰‬مول گاز هیدروژن در شرایط بهینه واکنش هابر‪ ،‬با یکدیگر واکنش داده شدهاند‪ .‬حداکثر چند گرم آمونیاک‪ ،‬در ظرف‬
‫واکنش تشکیل خواهد شد؟ ) ‪(𝑵𝑵 = ۱4 , 𝑯𝑯 = ۱ ∶ 𝒈𝒈. 𝒎𝒎𝒎𝒎𝒍𝒍−۱‬‬
‫دما و فشار بهینه‬ ‫کاتالیزگر‬
‫→ )𝒈𝒈( ‪𝑵𝑵۲ (𝒈𝒈) + ۳𝑯𝑯۲‬‬ ‫)𝒈𝒈( ‪۲𝑵𝑵𝑯𝑯۳‬‬
‫‪340 )4‬‬ ‫‪170 )3‬‬ ‫‪129/2 )2‬‬ ‫‪95/2 )1‬‬
‫طبق نظر طراح محترم! در شرایط بهینه(دمای ℃‪ 450‬و فشار ‪ 200‬اتمسفر) برای انجام شدن فرایند تولید آمونیاک از گازهای هیدروژن و نیتروژن‪ ،‬حداکثر‬
‫)𝑔𝑔( ‪3𝐻𝐻2 (𝑔𝑔) + 𝑁𝑁2 (𝑔𝑔) ⇌ 2𝑁𝑁𝑁𝑁3‬‬ ‫بازدهی واکنش برابر با ‪ 28‬درصد است‪ .‬معادلهی این واکنش به صورت مقابل است‪:‬‬
‫‪2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁3‬‬ ‫‪17 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁3‬‬ ‫مقدار عملی ‪28 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁3‬‬
‫× ‪? 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁3 = 30 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2‬‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫𝑔𝑔 ‪= 95/2‬‬
‫‪3 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2‬‬ ‫مقدار نظری ‪1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁3 100 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁3‬‬
‫بچه ها! این سوال کنکور با توجه به متن کتاب درسی دوازدهم یه اشکال علمی داره‪ .‬متن کتاب در اصل میگه که‪((:‬در شرایط بهینه برای انجام شدن فرایند‬
‫هابر‪ ،‬تنها ‪ 28‬درصد مولی از مخلوط گازهای موجود در ظرف واکنش را آمونیاک تشکیل می دهد‪ )).‬اگه بخوایم بر اساس متن کتاب درسی سوال رو حل‬
‫کنیم‪ ،‬باید طبق مراحل زیر پیش بریم‪.‬‬
‫مول آمونیاک‬ ‫𝑥𝑥‪2‬‬

‫= درصد مولی آمونیاک‬ ‫= ‪× 100 ⇒ 28‬‬
‫𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ‪× 100 ⇒ 𝑥𝑥 = 4/375‬‬
‫کل مولهای گازی‬ ‫𝑥𝑥‪40 − 2‬‬
‫با توجه به مقدار 𝑥𝑥‪ ،‬پس از برقراری تعادل باید ‪ 148/75‬گرم آمونیاک(معادل با ‪ 8/75‬مول آمونیاک) در ظرف واکنش وجود داشته باشد؛ اما در کلید سازمان‬
‫سنجش‪ ،‬عدد ‪ 95/2‬گرم به عنوان جواب درست انتخاب شده است!‬
‫‪190‬‬
‫‪57‬‬
‫کدام است؟‬ ‫‪tan x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫(‬ ‫‪ -111‬اگر ‪  x  ‬باشد‪ ،‬حاصل عبارت )‪− sin x‬‬
‫‪1 + tan x‬‬ ‫‪sin‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪cos x )4‬‬ ‫‪cos x )3‬‬ ‫‪− cos x )2‬‬ ‫‪− cos2 x )1‬‬
‫(ریاضی ‪ 1‬ـ فصل ‪)2‬‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینه ‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪• 1 + tan2 x‬‬
‫‪cos2 x‬‬
‫= ‪• sin2 x + cos2 x‬‬
‫‪1‬‬
‫ابتدا به کمک اتحادهای مثلثاتی عبارت داده شده را تا جای ممکن ساده میکنیم‪:‬‬
‫‪sin x‬‬
‫‪tan x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪tan x . 1 − sin2 x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪cos x . cos x‬‬
‫= (‬ ‫)‪− sin x‬‬ ‫=‬
‫‪1‬‬
‫‪1 + tan2 x sin x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪sin x‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫‪cos2 x‬‬ ‫‪cos x‬‬
‫‪‬‬ ‫‪sin x‬‬

‫‪ x ‬‬ ‫‪cos2 x‬‬ ‫‪cos2 x‬‬
‫‪2‬‬
‫⎯⎯⎯‬ ‫⎯‬ ‫‪→ cos x .‬‬ ‫‪= − sin x.‬‬ ‫‪= − cos2 x‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪sin x‬‬ ‫‪sin x‬‬
‫‪− cos x‬‬
‫توجه‪ :‬میدانیم که انتهای کمان ‪ x‬در ناحیه دوم است‪ .‬پس‪cos x = − cos x :‬‬
‫‪ -112‬پرندهای فاصلۀ یک کیلومتر را در جهت موافق باد رفته و در جهت مخالف باد برگشته است‪ .‬اگر سرعت باد ‪ 5‬کیلومتر در ساعت و مدت رفت و برگشت‬
‫‪ 9‬دقیقه باشد‪ ،‬سرعت پرنده در هوای آرام‪ ،‬چند کیلومتر در ساعت است؟‬
‫‪15 )4‬‬ ‫‪13 / 5 )3‬‬ ‫‪12 / 5 )2‬‬ ‫‪12 )1‬‬
‫اگر سرعت پرنده در هوای آرام را ‪ V‬فرض کنیم‪ ،‬سرعت پرنده در جهت موافق باد ‪ V + 5‬و در جهت مخالف باد ‪ V − 5‬است‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫= ‪ t‬است و میدانیم که مدت زمان رفت و برگشت در مجموع ‪ 9‬دقیقه است‪ ،‬پس‪:‬‬ ‫از طرفی میدانیم که‬
‫‪V‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2V‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪t1 + t 2 =9 ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= ‬‬ ‫‪=  3V2 − 75 =40V  3V2 − 40V − 75 =0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪V + 5 V − 5 60 V − 25 20‬‬
‫‪V = 15‬‬
‫‪40  2500 ‬‬
‫=‪V‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪−5‬‬
‫‪6‬‬ ‫= ‪V‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫توجه‪ :‬به واحدها دقت کن‪.‬‬
‫به صورت بازه‪ ،‬کدام است؟‬

‫‪7x − 8‬‬ ‫‪ -113‬مجموعه جواب نامعادلۀ ‪x‬‬
‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x −x−2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪−2‬‬
‫‪(−1, 2) )4‬‬ ‫‪(−1, 2) (2, 4) )3‬‬ ‫‪(2, 4) )2‬‬ ‫‪(−4, 2) (2,1) )1‬‬
‫ابتدا همه عوامل را به سمت چپ میبریم و مخرج مشترک میگیریم‪:‬‬
‫‪191‬‬
‫‪58‬‬
‫‪7x − 8‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪7x − 8‬‬ ‫‪x‬‬ ‫)‪7x − 8 − x(x + 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪x −2‬‬ ‫‪(x − 2)(x + 1) x − 2‬‬ ‫)‪(x − 2)(x + 1‬‬
‫‪x − x −2‬‬
‫‪− x2 + 6 x − 8‬‬ ‫)‪( −1‬‬ ‫‪x2 − 6 x + 8‬‬ ‫)‪(x − 2)(x − 4‬‬
‫‪‬‬ ‫→⎯⎯⎯ ‪ 0‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪0‬‬
‫)‪(x − 2)(x + 1‬‬ ‫)‪(x − 2)(x + 1‬‬ ‫)‪(x − 2)(x + 1‬‬
‫‪x 2‬‬‫‪x −4‬‬
‫⎯⎯⎯‬
‫→‬ ‫‪ 0  −1  x  4‬‬
‫‪x +1‬‬
‫= ‪ : (−1, 4) − 2‬مجموعه جواب‬
‫)‪(−1, 2) (2, 4‬‬ ‫میدانیم که ‪ x  2‬است‪ ،‬پس‪:‬‬
‫رد گزینه به وسیله عددگذاری!‬
‫‪ -114‬از هر ‪ 5‬مدرسه نمونه‪ 4 ،‬نفر در اردویی شرکت دارند‪ .‬به چند طریق میتوان از بین آنان ‪ 3‬نفر انتخاب کرد‪ ،‬به طوری که هیچ دو نفر انتخاب شده‪ ،‬از یک‬
‫مدرسه نباشند؟‬
‫‪640 )4‬‬ ‫‪320 )3‬‬ ‫‪270 )2‬‬ ‫‪135 )1‬‬
‫‪n‬‬ ‫!‪n‬‬
‫= ‪ ‬‬ ‫شیء برابر است با‪:‬‬ ‫تعداد حاالت انتخاب ‪ k‬شیء از ‪n‬‬
‫!) ‪ k  k!( n − k‬‬
‫روش وجود‬ ‫اگر کاری شامل ‪ k‬مرحله باشد به طوری که برای انجام مرحله اول ‪ m1‬روش‪ ،‬برای انجام مرحله دوم ‪ m2‬روش‪ .... ،‬و برای انجام مرحله ‪ُ k‬ام ‪m k‬‬
‫روش قابل انجام است‪( .‬اصل ضرب)‬ ‫داشته باشد کار مورد نظر به ‪m1  m2  ...  mk‬‬
‫‪5  5‬‬
‫=‪‬‬ ‫=‪ ‬‬ ‫‪ 10‬‬ ‫ابتدا سه مدرسه را از بین پنج مدرسه انتخاب میکنیم‪:‬‬
‫‪ 3 2‬‬
‫‪ 4  4  4 ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪  = 4  4  4 = 64‬‬
‫‪ ‬‬ ‫سپس از هر یک از سه مدرسه یک نفر را انتخاب میکنیم‪:‬‬
‫‪1 1 1 ‬‬
‫‪10 64 =0‬‬ ‫‪64‬‬ ‫حال طبق اصل ضرب‪ ،‬تعداد حالتهای ممکن‪ ،‬برابر است با‪:‬‬
‫‪ -115‬اگر ‪ 2a + 3a + 16 = 1‬باشد‪ ،‬عدد ‪ 4a + 9‬کدام است؟‬

‫‪21 )4‬‬ ‫‪15 )3‬‬ ‫‪6 )2‬‬ ‫‪4 )1‬‬
‫(ریاضی‪ 2‬ـ فصل ‪)1‬‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینه ‪1‬‬
‫ابتدا‪ 2a ،‬را به سمت راست تساوی برده و طرفین را به توان ‪ 2‬میرسانیم‪:‬‬

‫طرفین به توان ‪2‬‬
‫‪2a‬‬ ‫⎯⎯ ⎯⎯⎯ ‪3a + 16 1  3a + 16 1 2a‬‬ ‫= ‪→ 3a + 16‬‬‫= ‪1 + 4a 2 − 4a  4a 2 − 7a − 15‬‬
‫‪0‬‬
‫‪a = 3‬‬
‫‪7  289‬‬ ‫‪‬‬
‫=‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪a = −‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬
‫دقت شود که ‪ a = 3‬در معادله اصلی صدق نمیکند‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫= ‪ 4a‬‬
‫= ) ‪+ 9 4(−‬‬
‫‪+9 4‬‬ ‫حال مقدار خواسته شده برابر است با‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪192‬‬
‫‪59‬‬
‫‪ -116‬در مثلث ‪ ، ABC‬اضالع ‪ AC = 6 ، AB = 4‬و ‪ BC = 7‬است‪ .‬از رأس ‪ C‬خطی موازی میانۀ ‪ AM‬رسم شده و امتداد ‪ BA‬را در نقطۀ ‪ D‬قطع کرده‬
‫است‪ .‬اندازۀ ‪ BD‬کدام است؟‬
‫‪9 )4‬‬ ‫‪8 / 5 )3‬‬ ‫‪8 )2‬‬ ‫‪7 / 5 )1‬‬
‫اگر خطی دو ضلع مثلثی را در دو نقطه قطع کند و با ضلع سوم آن موازی باشد‪ ،‬مثلثی پدید میآید که اندازه ضلعهای آن با اندازه ضلعهای مثلث اصلی متناسب‬
‫است‪ .‬به عنوان مثال در شکل مقابل داریم‪:‬‬
‫‪AD AE DE‬‬
‫= =‬
‫‪AB AC BC‬‬
‫در مثلث ‪ ،BDC‬خط ‪ AM DC‬است‪ .‬حال طبق تعمیم قضیۀ تالس داریم‪:‬‬
‫‪BC‬‬
‫‪BA BM‬‬ ‫‪4‬‬
‫=‬ ‫‪‬‬ ‫‪= 2  BD = 8‬‬
‫‪BD BC‬‬ ‫‪BD BC‬‬
‫‪BC‬‬
‫= ‪BM‬‬ ‫توجه‪ :‬چون ‪ AM‬میانه ‪ BC‬است‪ .‬پس‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -117‬یک ساق ذوزنقه به سه قسمت مساوی تقسیم شده است‪ .‬هر چهار پارهخط موازی یکدیگرند‪ .‬نسبت مساحت دو ناحیۀ سایهزده‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬
‫• نسبت ارتفاعها‪ ،‬میانهها‪ ،‬نیمسازها و محیطها برابر نسبت تشابه است‪.‬‬

‫• نسبت مساحتهای آنها برابر توان دوم (مربع) نسبت تشابه است‪.‬‬
‫چون ‪ HI ،FG‬و ‪ EC‬موازی هستند‪ ،‬بنابراین مثلثهای ‪ B FG‬و ‪ B H I‬با مثلث ‪ B E C‬متشابه هستند‪ .‬بنابراین‪:‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 2 1‬‬
‫=‪FG  BF‬‬
‫=‪B‬‬ ‫‪‬‬
‫=(‬‫)‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪ BE ‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪BEC‬‬
‫‪1‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪ BH   2 ‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪BFG = 9 BE‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪BH‬‬
‫=‬ ‫‪I‬‬
‫= ‪‬‬ ‫=‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ BFG‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪S‬‬ ‫‪ BE   3 ‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪SHECI (S‬‬ ‫‪) − (S‬‬ ‫)‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪BE C‬‬ ‫‪BE C‬‬ ‫‪BH I‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪9 BE C‬‬
‫‪ -118‬در مستطیل ‪ ،ABCD‬به طول ‪ ، AB = 17‬از نقطۀ ‪ A‬عمود ‪ AH‬بر قطر ‪ BD‬رسم شده است‪ .‬اگر ‪ BH = 15‬باشد‪ ،‬طول قطر مستطیل از عدد ‪،19‬‬
‫چقدر بیشتر است؟‬
‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪193‬‬
‫‪60‬‬
‫در هر مثلث قائمالزاویه‪ ،‬اگر ارتفاع وارد بر وتر را رسم کنیم‪ ،‬دو مثلث قائمالزاویه به وجود میآید که هر دو با مثلث اصلی متشابه هستند که روابط طولی زیر بین‬
‫آنها برقرار است‪:‬‬
‫=‬‫=‪•AB2 BC.BH‬‬‫‪• AH2 BH.CH‬‬ ‫‪• AB2 + AC2 BC2‬‬

‫=‬
‫=‬‫‪•AC2 BC.CH‬‬ ‫‪• AH  BC AB  AC‬‬

‫=‬
‫ابتدا به کمک قضیه فیثاغورس در مثلث ‪ ، ABH‬اندازۀ ضلع ‪ AH‬برابر ‪ 8‬به دست میآید‪ .‬حال طبق روابط طولی در مثلث قائمالزاویه ‪ ABD‬داریم‪:‬‬
‫‪172‬‬
‫= ‪AB2‬‬
‫= ‪BH.BD  172‬‬
‫= ‪15  BD  BD‬‬
‫‪15‬‬
‫‪172‬‬ ‫‪289 − 285 4‬‬

‫= ‪ BD − 19‬‬ ‫= ‪− 19‬‬ ‫=‬ ‫حال اختالف قطر مستطیل (‪ )BD‬از عدد ‪ 19‬برابر است با‪:‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪ -119‬اگر ‪ tan  = 4‬و انتهای کمان ‪ ‬در ربع سوم باشد‪ ،‬حاصل عبارت زیر کدام است؟‬
‫‪3‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬
‫(‪sin‬‬ ‫(‪+ )cos‬‬ ‫‪− ) − tan( −‬‬ ‫)‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0 / 48 )4‬‬ ‫‪0 / 27 )3‬‬ ‫‪−0 / 52 )2‬‬ ‫‪−1/ 23 )1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪• sin( + ) =cos ‬‬ ‫‪• tan(−) =− tan ‬‬ ‫= ‪•1 + tan2 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪cos2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪• cos( + ) =− sin ‬‬ ‫‪• sin2  + cos2  =1‬‬ ‫‪• tan( − ) =cot ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ابتدا به کمک نسبتهای مثلثاتی زوایای متمم و مکمل‪ ،‬تکلیف کمانها را مشخص میکنیم‪:‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬
‫(‪sin‬‬ ‫) ‪+ )  cos( − ) − tan( −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫) ‪= sin(4 + + )  cos(4 − −  ) + tan( − ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= sin( + )  cos(− − ) + cot  = cos  (− sin ) + cot ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪cos ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪cos( + ) =− sin ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫= ‪ ، 1 + tan2 ‬داریم‪( :‬توجه‪  :‬در ربع سوم)‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪ tan ‬و با استفاده از رابطه‬ ‫حال به کمک‬
‫‪cos ‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪1 + tan ‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪ cos  = −‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪9 cos ‬‬‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪cos ‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ sin2  + cos‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫=‪ 1 ‬‬‫‪sin  −‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4 3 3‬‬
‫‪−(− )(− ) + =0 / 27‬‬ ‫در نهایت حاصل ‪ − sin  cos  + cot ‬را به دست میآوریم‪:‬‬
‫‪5 5 4‬‬
‫‪194‬‬
‫‪61‬‬
‫‪ -120‬شکل روبهرو‪ ،‬قسمتی از نمودار تابع )‪ y = a + b cos(  − x‬است‪ .‬مقدار تابع در ‪ x = ‬کدام است؟‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1 / 5 )1‬‬
‫‪2 )2‬‬
‫‪2 / 5 )3‬‬
‫‪1 + 3 )4‬‬
‫=‬
‫داریم‪:‬‬ ‫‪y‬‬ ‫در توابع به فرم ‪ y a sin(bx + c) + d‬و‬
‫= ‪a cos(bx + c) + d‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬
‫تناوب •‬ ‫‪ : T‬دوره‬ ‫=‬
‫ضریب ‪x‬‬ ‫‪b‬‬
‫= ‪• ymax‬‬‫‪a +d‬‬ ‫= ‪• ymin‬‬‫‪− a +d‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪y =a + b cos( − x) =a + bsin x‬‬ ‫=‪ cos( − ‬است‪ .‬پس ضابطه تابع را به صورت مقابل بازنویسی میکنیم‪:‬‬ ‫میدانیم که ‪) sin ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪5‬‬
‫= ‪(− ,0)  a + bsin(−‬‬ ‫= ‪) 0  a + b(−‬‬ ‫=‪) 0 ‬‬ ‫‪a‬‬ ‫از طرفی مشخص است که تابع از نقطه )‪ (− ,0‬عبور میکند‪ .‬پس‪:‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬
‫بیشترین مقدار تابع برابر ‪ 3‬است‪ .‬لذا‪( :‬توجه‪ :‬تابع در شروع از صفر به سمت باال رفته است پس ‪ b 0‬است)‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪b 0‬‬ ‫= ‪a‬‬
‫⎯⎯⎯ ‪y max = a + b = 3‬‬ ‫‪→a + b = 3  ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ a = 1, b = 2‬‬
‫= ‪a + b‬‬‫‪3‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫حال با ‪ a = 1‬و ‪ b = 2‬ضابطه تابع را تشکیل داده و ) ( ‪ f‬را به دست میآوریم‪:‬‬
‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ) ( ‪1 + 2 sin x  f‬‬
‫= )‪f (x‬‬ ‫= ‪1+ 2 sin‬‬‫= ) (‪1+ 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -121‬اگر ‪ 3x −2 = 81x‬باشد‪ log6 (x − 2) ،‬کدام است؟‬

‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫)‪a f (x) = a g(x)  f (x) = g(x‬‬ ‫باشد‪ ،‬داریم‪:‬‬ ‫اگر ‪ a 0‬و ‪a  1‬‬
‫‪m‬‬
‫= ‪(a, b  0 , b  1) log a n‬‬ ‫‪log ab‬‬
‫‪m‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪n‬‬
‫میدانیم که ‪ (a b )c = a bc‬است‪ .‬حال ‪ 34‬را به جای ‪ 81‬نوشته و داریم‪:‬‬

‫‪ 2‬طرفین ‪+6‬‬
‫= ‪3 x −2 81x‬‬
‫=‪ 3 x −2 34x  x2‬‬
‫=‪− 2 4x  x2 − 4x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫=‪− 2 0 ⎯⎯⎯→ x − 4x + 4 = 6  (x −‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬
‫‪x = 2 − 6‬‬
‫‪ x − 2 =6  ‬‬
‫‪x = 2 + 6‬‬
‫‪‬‬
‫حال )‪ log6 (x − 2‬را به ازای ‪ x = 2 + 6‬محاسبه میکنیم‪:‬‬
‫‪195‬‬
‫‪62‬‬
‫‪1‬‬
‫=‪2) log6 (2 + 6 −‬‬
‫=‪log6 (x −‬‬ ‫= ‪2) log 6‬‬
‫‪6‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -122‬شکل زیر‪ ،‬نمودار تابع )‪ y = −1 + logb (2x + a‬است‪ .‬این منحنی خط ‪ y = 1‬را با کدام طول‪ ،‬قطع میکند؟‬
‫‪4 )1‬‬
‫‪5 )2‬‬
‫‪6 )3‬‬
‫‪7 )4‬‬
‫‪log ab = c  a = bc‬‬ ‫)‪(a, b  0, b  1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪ x‬باید ریشه عبارت جلوی لگاریتم باشد‪ .‬بنابراین‪:‬‬ ‫چون دامنه تابع به صورت )‪ ( , +‬است پس‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪x =  2( ) + a‬‬‫‪0  a =−1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫همچنین نمودار تابع از نقطۀ )‪ (2,0‬عبور میکند‪ ،‬یعنی ‪ f (2) = 0‬است‪ .‬پس‪:‬‬
‫=‪) 0  −1+ logb (2(2) −1‬‬
‫=‪f (2‬‬ ‫= ‪) 0  logb 3 = 1 ‬‬
‫‪b 3‬‬
‫حال برای پیدا کردن محل برخورد منحنی با خط ‪ ، y =1‬معادله ‪ f (x) = 1‬را حل میکنیم‪:‬‬
‫=‪= 1  −1 + log3 (2x −1‬‬
‫)‪f (x‬‬ ‫=‪) 1  log3 (2x‬‬
‫=‪−1) 2  2‬‬
‫‪x −1 9  2x = 10  x = 5‬‬
‫‪ x2 − 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪; x2‬‬
‫‪ ، f (x) =  2 x − 2‬از نظر پیوستگی در ‪ x = 2‬چگونه است؟‬ ‫‪ -123‬تابع با ضابطۀ‬
‫‪2‬‬ ‫‪; x=2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ )2‬پیوسته‬ ‫‪ )1‬از چپ پیوسته‬
‫‪ )4‬از راست پیوسته‬ ‫‪ )3‬از چپ ناپیوسته و از راست ناپیوسته‬
‫= ‪if lim f‬‬

‫تابع ‪ f‬در ‪ x = a‬از راست پیوسته ‪(x) f (a) ‬‬
‫‪x →a +‬‬
‫= ‪if lim f‬‬
‫تابع ‪ f‬در ‪ x = a‬از چپ پیوسته ‪(x) f (a) ‬‬
‫‪x →a −‬‬
‫ابتدا حد چپ و حد راست تابع را هنگامی که ‪ x → 2‬میل میکند به دست میآویم‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x −4‬‬ ‫‪x −4‬‬ ‫‪x +2‬‬
‫=‪ : lim‬حد راست‬ ‫=‪lim‬‬ ‫‪lim +‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫‪x →2 2 x − 2‬‬
‫‪+‬‬
‫‪x →2 2(x − 2) x →2 2‬‬
‫‪+‬‬
‫‪x2 − 4‬‬ ‫‪x2 − 4‬‬ ‫‪x +2‬‬

‫=‪ : lim‬حد چپ‬ ‫= = ‪lim −‬‬ ‫‪lim −‬‬ ‫‪−2‬‬
‫‪x →2− 2 x − 2‬‬ ‫‪x →2‬‬ ‫‪−‬‬‫‪2‬‬ ‫‪(x‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪2‬‬‫)‬ ‫‪x →2 −2‬‬
‫‪f (2) = 2‬‬
‫بنابراین تابع در ‪ x = 2‬فقط پیوستگی راست دارد‪.‬‬
‫‪ x → 2+ : x − 2 = x − 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫توجه‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−‬‬
‫)‪ x → 2 : x − 2 =−(x − 2‬‬
‫‪196‬‬
‫‪63‬‬
‫‪ -124‬احتمال موفقیت فردی‪ ،‬در یک آزمون مستقل‪ 2 ،‬برابر احتمال موفقیت دوست وی است‪ .‬احتمال موفقیت الاقل یکی از آن دو‪ 7 ،‬است‪ .‬احتمال موفقیت‬
‫‪9‬‬
‫این فرد کدام است؟‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫اگر ‪ A‬و ‪ B‬دو پیشامد مستقل باشند ‪P(A B) = P(A)  P(B) ‬‬
‫احتمال اینکه حداقل یکی از پیشامدهای ‪ A‬یا ‪ B‬رخ بدهد‪P(A B) = P(A) + P(B) − P(A B) :‬‬
‫‪, P(A) 2x‬‬

‫=‪P(B) x‬‬
‫=‬ ‫اگر احتمال موفقیت دوست فرد را ‪ x‬فرض کنیم‪ ،‬احتمال موفقیت خود فرد ‪ 2x‬خواهد بود‪ .‬یعنی‪:‬‬
‫‪7‬‬
‫است‪ .‬پس‪:‬‬ ‫میدانیم احتمال اینکه حداقل یکی از آنها موفق شود برابر‬
‫‪9‬‬
‫‪7‬‬
‫= ‪P(A‬‬
‫‪B) P(A) + P(B) − P(A B) ‬‬ ‫‪= 2x + x − 2x2‬‬
‫‪9‬‬
‫)‪P(A).P(B‬‬
‫)‪P(A B) = P(A).P(B‬‬ ‫دقت شود که ‪ A‬و ‪ B‬مستقل هستند‪ .‬پس‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪225‬‬ ‫= ‪ x‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪ 18x − 27x +‬‬
‫=‪7 0 ‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(0  P(A)  1‬‬
‫‪36‬‬ ‫= ‪x‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪P(A) = 2x‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -125‬نمرات مهارت برای کارگری (‪ 13 ، 14 ،15 ،16 :)A‬و ‪ 12‬و برای کارگر دیگری (‪ 13 ، 15 / 5 ،16 ، 16 / 5 :)B‬و ‪ 11 / 5‬بوده است‪ .‬دقت عمل کدام بیشتر‬
‫است؟‬
‫‪ )4‬اظهارنظر نمیتوان کرد‪.‬‬ ‫‪ )3‬یکسان‬ ‫‪B )2‬‬ ‫‪A )1‬‬
‫دادههای ما باشند‪:‬‬ ‫اگر ‪x1, x2 , x 3 ,..., x n‬‬

‫‪x + x 2 + ... + x n‬‬
‫‪ : x = 1‬میانگین •‬
‫‪n‬‬
‫‪(x − x)2 + (x 2 + x)2 + ... + (x n − x)2‬‬
‫‪ : 2 = 1‬واریانس •‬
‫‪n‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪ : CV‬ضریب تغییرات •‬
‫‪x‬‬
‫ابتدا میانگین و واریانس و به دنبال آن‪ ،‬ضریب تغییرات را برای دادههای گروه ‪ A‬و ‪ B‬به دست میآوریم‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪x A = 14 , 2A = 2  CVA‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫‪14‬‬
‫‪ CVA  CVB‬‬
‫‪3/7‬‬
‫=‪14 / 5 , 2B 3‬‬
‫= ‪xB‬‬
‫=‬ ‫‪/ 7  CVB‬‬ ‫‪0 / 13‬‬
‫‪14 / 5‬‬
‫حال با مقایسه ضریب تغییرات هر دو کارگر میتوان فهمید که ضریب تغییرات فرد ‪ A‬کمتر است‪ ،‬پس دقت او بیشتر است‪.‬‬
‫‪197‬‬
‫‪64‬‬
‫‪ -126‬تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = x + 1 − x − 2‬در کدام بازه‪ ،‬اکیداً صعودی است؟‬
‫‪(2, +) )4‬‬ ‫‪(−1, 2) )3‬‬ ‫‪(−1, +) )2‬‬ ‫‪(−, 2) )1‬‬
‫ابتدا با تعیین تکلیف قدرمطلقها و بازهبندی مناسب‪ ،‬ضابطه تابع ‪ f‬را به صورت چندضابطهای تشکیل میدهیم‪:‬‬
‫‪−(x + 1) + (x − 2) = −3 ; x  −1‬‬
‫‪‬‬
‫‪f (x) = x + 1 − x − 2 = (x + 1) + (x − 2) = 2x − 1 ; − 1  x  2‬‬
‫‪‬‬
‫=‪(x + 1) −‬‬‫‪(x − 2) 3‬‬ ‫‪; x 2‬‬
‫حال با توجه به ضابطۀ تابع ‪ ،f‬نمودار تابع را رسم میکنیم‪:‬‬
‫همانطور که از نمودارتابع مشخص است‪ ،‬این تابع در بازۀ )‪ (−1, 2‬اکیداً صعودی است‪.‬‬
‫‪ -127‬جواب کلی معادلۀ مثلثاتی ‪ ، cos 3x + cos x = 0‬با شرط ‪ ، cos x  0‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k ‬‬ ‫‪k ‬‬
‫‪k +‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪k −‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪+ )2‬‬ ‫‪− )1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 4‬‬ ‫‪2 3‬‬
‫‪cosu= cos v  u= 2k v‬‬
‫ابتدا سعی میکنیم که دو طرف تساوی را همجنس و همعالمت کنیم‪:‬‬

‫)‪cos 3 x = − cos x  cos 3 x = cos( − x)  3 x = 2k  ( − x‬‬
‫‪‬‬ ‫‪k ‬‬
‫=‬‫‪x‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪3 x= 2k +  − x ‬‬ ‫‪2 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3 x= 2k −  + x ‬‬ ‫‪‬‬
‫=‬‫‪x k −‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ x = k −‬مقدار ‪ cos x‬را صفر میکند ولی با توجه به شرط سوال ‪ cos x  0‬است‪ ،‬پس این جواب قبول نیست‪.‬‬ ‫توجه شود که جواب‬
‫‪2‬‬
‫‪2 − 3 3x + 2‬‬
‫‪ ،‬وقتی ‪ x → 2‬کدام است؟‬ ‫‪ -128‬حد عبارت‬
‫‪5x2 − 18x + 16‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪)4‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫اگر ‪ f‬و ‪ g‬توابعی مشتقپذیر باشند‪:‬‬

‫‪f (x) 0 HOP‬‬ ‫)‪f (x‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= ⎯⎯⎯→ lim‬‬
‫‪x →a g(x) 0‬‬ ‫)‪x →a g (x‬‬
‫‪198‬‬
‫‪65‬‬
‫‪0‬‬
‫میرسیم‪ ،‬بنابراین مستقیم به سراغ دستور هوپیتال میرویم‪:‬‬ ‫اگر ‪ x = 2‬را در حد موردنظر قرار دهیم به حالت مبهم‬
‫‪0‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪−3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2 − 3 3x + 2‬‬
‫‪0 HOP‬‬ ‫‪3‬‬ ‫(‬ ‫‪3‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪2‬‬‫)‬ ‫‪3‬‬ ‫‪64 = − 1‬‬
‫‪lim‬‬
‫=‬ ‫=‬‫‪⎯⎯⎯→ lim‬‬
‫‪x →2 5 x2 − 18x + 16 0‬‬ ‫‪x →2 10x − 18‬‬ ‫‪20 − 18‬‬ ‫‪8‬‬
‫میتوانیم صورت و مخرج کسر را در عبارت )‪ (4 + 3 (3x + 2)2 + 23 (3x + 2‬ضرب کرده و به روش تشریحی مسئله را حل کرد که این روش را به عهده‬
‫خودتان میگذاریم‪.‬‬
‫= )‪ ، f (x‬کدام بیان‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪sin x‬‬ ‫‪ -129‬در مورد تابع با ضابطۀ‬
‫‪1 + 2 cos x‬‬
‫‪lim f (x) = + )2‬‬ ‫‪lim f (x) = − )1‬‬
‫‪2 +‬‬ ‫‪2 +‬‬
‫→‪x‬‬ ‫→‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪lim f (x) = + )4‬‬ ‫‪lim f (x) = − )3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2 −‬‬
‫→‪x‬‬ ‫→‪x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫عدد ‪+‬‬ ‫عدد ‪−‬‬ ‫عدد ‪−‬‬ ‫عدد ‪+‬‬

‫‪= −‬‬ ‫‪= +‬‬ ‫‪= −‬‬ ‫‪= +‬‬
‫‪0‬‬‫‪−‬‬
‫‪0−‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪0+‬‬
‫با توجه به شکل زیر‪ ،‬به بررسی تکتک گزینهها میپردازیم‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪2 +‬‬ ‫‪1 −‬‬
‫) ‪cos( 3 ) = (− 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪cos( 2 ) − = (− 1 )+‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪lim −‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= +‬‬
‫‪2 1 + 2 cos x‬‬ ‫‪1+‬‬ ‫‪0+‬‬
‫→‪x‬‬ ‫) ‪1 + 2(−‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪sin x‬‬ ‫= ‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪lim +‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫‪2 1 + 2 cos x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0−‬‬
‫→‪x‬‬ ‫‪1 + 2(− )−‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪f (x‬‬
‫‪ lim‬کدام است؟‬ ‫‪ -130‬اگر ‪ f (x) = x − 4x2 + x‬باشد‪ ،‬حاصل‬
‫‪x → −‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 )3‬‬ ‫‪−1 )2‬‬ ‫‪−2 )1‬‬
‫‬
‫‪199‬‬
‫‪66‬‬
‫میل کند در چند جملهایها‪ ،‬جمله با بیشترین توان را نگه میداریم و بقیه جمالت را حذف میکنیم‪:‬‬ ‫‪x →‬‬ ‫اگر‬
‫‪a 0‬‬
‫‪ax n + bx n −1 + ... ⎯⎯⎯→ ax n‬‬
‫‪x →‬‬
‫)‪f (x‬‬
‫را ساخته و حد ان را در ‪ −‬محاسبه میکنیم‪:‬‬ ‫ابتدا با توجه به ضابطه تابع ‪ ،f‬عبارت‬
‫‪x‬‬
‫)‪f (x‬‬ ‫‪x − 4x 2 + x‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪= lim‬‬
‫‪x →− x‬‬ ‫‪x →−‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪x − 2x‬‬ ‫‪x + 2x‬‬
‫‪lim‬‬
‫= =‬ ‫‪lim‬‬ ‫‪3‬‬ ‫حال با استفاده از قضیه پرتوان داریم‪:‬‬
‫‪x →−‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x →− x‬‬
‫) ‪f ( 1 + h) − f ( 1‬‬
‫‪ ، lim 4‬کدام است؟‬ ‫‪ -131‬در تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = − x − 1‬حاصل ‪4‬‬
‫‪h →0‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‪:x‬‬ ‫‪=a‬‬ ‫در‬ ‫تعریف مشتق تابع ‪f‬‬

‫)‪f (a + h) − f (a‬‬
‫‪f (a) = lim‬‬
‫‪h →0‬‬ ‫‪h‬‬
‫)‪f (x‬‬
‫)‪: h(x‬‬ ‫=‬ ‫مشتق تابع‬
‫)‪g(x‬‬
‫)‪f (x)  g(x) − g(x)  f (x‬‬
‫= )‪h (x‬‬
‫)‪g2 (x‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ( ‪f ( + h) − f‬‬
‫) ‪4 = f ( 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪lim 4‬‬ ‫= ‪ x‬است‪ .‬به عبارت دیگر‪:‬‬ ‫حد خواسته شده همان مشتق تابع در‬
‫‪h →0‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫حال از تابع ‪ f‬مشتق گرفته و = ‪ x‬را جایگذاری میکنیم‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪x +1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−1( x ) −‬‬ ‫‪(− x − 1) − x +‬‬ ‫=‪x‬‬
‫=‪2‬‬‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪−x + 1‬‬ ‫‪4 → f ( 1 ) 3‬‬
‫)‪ f (x‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫⎯⎯⎯‬
‫=‬
‫‪2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪4‬‬
‫)‪( x‬‬
‫‪ 8‬‬ ‫‪; x2‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ، f (x) =  ax + b‬اگر )‪ f (2‬موجود باشد‪ a ،‬کدام است؟‬
‫‪‬‬ ‫‪ -132‬در تابع با ضابطۀ‬
‫‪ − x3 + 6x ; x  2‬‬
‫‪‬‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬
‫‬
‫‪200‬‬
‫‪67‬‬
‫‪g(x) x  a‬‬
‫‪‬‬
‫مشتقپذیر باشد‪ ،‬باید دو شرط زیر برقرار باشد‪:‬‬ ‫‪x=a‬‬ ‫در نقطه مرزی‬ ‫‪f (x) = ‬‬ ‫برای اینکه تابع چند ضابطهای‬
‫‪h(x) x  a‬‬
‫‪‬‬
‫)‪lim f (x‬‬
‫=‬ ‫‪ )1‬تابع ‪ f‬در ‪ x = a‬پیوسته باشد‪ ،‬یعنی‪lim − f (x) f (a) :‬‬
‫=‬
‫‪x →a +‬‬ ‫‪x →a‬‬
‫‪ )2‬مشتق چپ و راست تابع ‪ f‬در ‪ x = a‬موجود (متناهی) و با هم برابر باشند‪ ،‬یعنی‪f + (a) = f − (a) :‬‬
‫چون )‪ f (2‬موجود است‪ ،‬بنابراین باید دو شرط زیر برقرار باشد‪:‬‬

‫‪lim‬‬
‫=‬ ‫‪f (x) lim‬‬
‫=‬ ‫‪ )1‬تابع ‪ f‬در ‪ x = 2‬پیوسته باشد‪ ،‬یعنی )‪f (x) f (2‬‬
‫‪x →2+‬‬ ‫‪x →2−‬‬
‫‪‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪ xlim‬‬ ‫=‬
‫‪→2+ ax + b 2a + b‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪ = 4  2a‬‬ ‫)*( ‪+ b 2‬‬
‫= )‪ lim (− x 3 + 6x‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬‫‪a‬‬ ‫‪+b‬‬
‫= )‪f (2‬‬‫= )‪−(2) + 6(2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ x →2−‬‬
‫‪ )2‬مشتق چپ و راست تابع ‪ f‬در ‪ x = 2‬باید موجود و با هم برابر باشد‪ ،‬یعنی‪f + (2) = f − (2) :‬‬
‫‪ −8a‬‬
‫‪‬‬ ‫‪; x 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪−8a‬‬ ‫)*(‬
‫)‪f (x)  (ax + b‬‬
‫=‬ ‫= )‪f − (2) f + (2‬‬
‫=‪‬‬ ‫‪ −6‬‬ ‫‪⎯⎯→ a = 3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪(2a + b‬‬
‫‪−3 x + 6 ; x  2‬‬
‫‪‬‬
‫‪3x + 1‬‬
‫‪ f (x) = x3‬در نقطۀ ‪ x = −3‬کدام است؟‬ ‫‪ -133‬مشتق تابع‬
‫‪x+2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫دو تابع مشتقپذیر باشند‪ ،‬داریم‪:‬‬ ‫اگر ‪ f‬و ‪g‬‬

‫‪) f g + gf‬‬
‫=‪• ( f .g‬‬
‫‪ax + b f ‬‬ ‫‪ad − bc‬‬
‫)‪•f (x‬‬
‫=‬ ‫→⎯⎯‬ ‫)‪f (x‬‬
‫=‬
‫‪cx + d‬‬ ‫‪(cx + d)2‬‬
‫‪n m‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪mu ‬‬
‫=•‬ ‫‪u‬‬ ‫‪⎯⎯→ ‬‬ ‫=‬
‫‪n‬‬
‫‪n u n −m‬‬
‫با استفاده از مشتق حاصلضرب دو تابع‪ ،‬از تابع داده شده مشتق میگیریم‪:‬‬
‫‪6 −1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3x + 1‬‬ ‫‪3x + 1‬‬ ‫‪(x + 2)2‬‬ ‫‪x =−3‬‬ ‫‪1 ( −3) =2 − 5 = 3‬‬
‫‪f (x) = x 3‬‬ ‫‪ f (x) =(1)  3‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪x ⎯⎯⎯→ f ( −3) = 3 8 +‬‬
‫‪x +2‬‬ ‫‪x +2‬‬ ‫‪3x + 1 2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3 64‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫( ‪33‬‬ ‫)‬
‫‪x +2‬‬
‫‪4x − 5‬‬
‫= )‪ f (x‬و دامنۀ ‪ ، 0, 8‬خط مماس بر نمودار آن موازی پارهخطی است که ابتدا و انتهای منحنی را به هم وصل کند‪ ،‬این خط‬ ‫‪ -134‬در تابع با ضابطۀ‬
‫‪x+1‬‬
‫مماس‪ ،‬محور ‪y‬ها را با کدام عرض‪ ،‬قطع میکند؟‬
‫‪−0 / 5 )4‬‬ ‫‪−1 )3‬‬ ‫‪−1 / 5 )2‬‬ ‫‪−2 )1‬‬
‫‪201‬‬
‫‪68‬‬
‫مماس باشد‪:‬‬ ‫= بر منحنی )‪ y = f (x‬در نقطهای به طول ‪x = a‬‬ ‫اگر خط به معادلۀ ‪y mx + b‬‬
‫)‪f (a‬‬
‫‪ )1‬خط مماس و نمودار تابع در نقطه تماس‪ ،‬مختصات برابری دارند‪ ،‬یعنی‪= ma + b :‬‬
‫‪ )2‬شیب خط مماس بر منحنی با مشتق تابع ‪ f‬در نقطه ‪ x = a‬برابر است‪ ،‬یعنی‪m = f (a) :‬‬
‫‪ )3‬اگر نقطه )‪ ، A(a, b‬نقطه تماس باشد‪ ،‬معادله خط مماس برابر است با‪y f (a)(x − a) + b :‬‬
‫=‬
‫)‪A(0, −5‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪3 − (−5‬‬
‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪m = 1‬‬ ‫ابتدا شیب پارهخطی که ابتدا و انتهای منحنی را در بازه ‪ 0, 8‬به هم وصل میکند‪ ،‬پیدا میکنیم‪:‬‬
‫)‪B(8, 3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪8 −0‬‬
‫چون پارهخط موردنظر با خط مماس موازی است‪ ،‬پس آنها شیب برابری دارند‪ ،‬لذا شیب خط مماس برابر ‪ 1‬است‪ .‬حال مشتق تابع را برابر ‪ 1‬قرار میدهیم و‬
‫مختصات نقطۀ تماس را به دست میآوریم‪:‬‬
‫)‪(4)(1) − (−5)(1‬‬ ‫‪x = 2‬‬
‫‪‬‬
‫=‬‫‪f (x) 1  = 1  ‬‬ ‫)‪(0  x  8‬‬
‫‪(x + 1)2‬‬ ‫‪ x = −4‬‬
‫‪‬‬
‫حال عرض تابع را در نقطهای به طول ‪ x = 2‬بر روی منحنی مییابیم‪:‬‬
‫‪8−5‬‬
‫)‪f (2‬‬
‫=‬ ‫‪= 1‬‬
‫‪2 +1‬‬
‫حال با داشتن مختصات نقطه تماس یعنی )‪ (2,1‬و شیب خط مماس یعنی ‪ ، m = 1‬معادلۀ خط مماس را تشکیل میدهیم‪:‬‬
‫)‪(2,1‬‬ ‫تماس با محور ‪ y‬ها‬
‫=‪y − y‬‬
‫⎯⎯⎯ )‪0 m(x − x0‬‬ ‫= ‪1 1(x − 2)  y‬‬
‫=‪→ y −‬‬ ‫‪x −1 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ y = −1‬‬
‫‪m=1‬‬ ‫‪x =0‬‬
‫‪ -135‬در تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = x x − 2x‬فاصلۀ دو نقطۀ ماکزیمم نسبی و مینیمم نسبی آن‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 2 )3‬‬ ‫‪3 )2‬‬ ‫‪2 2 )1‬‬
‫برابر است با‪:‬‬ ‫فاصله دو نقطه به مختصات )‪ A(x1, y1‬و ) ‪B(x2 , y2‬‬
‫=‪AB‬‬ ‫‪(x2 − x1)2 + (y2 − y1)2‬‬
‫ابتدا ضابطه تابع را به صورت زیر بازنویسی کرده و نمودار آن را رسم میکنیم‪:‬‬
‫‪ x2 − 2x ; x  0‬‬
‫‪‬‬
‫‪f (x) = x x − 2x = ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− x − 2x ; x  0‬‬
‫‪ ( −11‬اکسترممهای تابع هستند‪.‬‬

‫با توجه به شکل‪ ،‬مشخص است که نقاط )‪ (1, −1‬و ) ‪,‬‬
‫=‪AB‬‬ ‫=‪(1+ 1)2 + (−1−1)2‬‬ ‫‪8= 2 2‬‬ ‫حال فاصله دو نقطۀ اکسترمم نسبی تابع برابر است با‪:‬‬
‫‪ -136‬بیشترین مساحت مستطیلی که یک ضلع آن بر قطر نیمدایره به شعاع ‪ 6‬واحد و دو رأس دیگر آن روی این نیمدایره باشد‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪36 )4‬‬ ‫‪27 )3‬‬ ‫‪24 )2‬‬ ‫‪18 )1‬‬
‫‪202‬‬
‫‪69‬‬
‫با توجه به شکل زیر‪ ،‬ابتدا معادله نیمدایره به شعاع ‪ 6‬و مرکز مبدأ برابر است با‪:‬‬
‫‪S=2xy‬‬
‫= ‪x2 + y2 = 36  y‬‬ ‫⎯⎯⎯⎯ ‪36 − x2‬‬
‫‪→S = 2x 36 − x2‬‬
‫حال برای اینکه مساحت مستطیل بیشینه باشد‪ ،‬باید ‪ S =0‬باشد‪.‬پس‪:‬‬
‫‪−2x‬‬
‫‪S= 2x 36 − x2  S= 2 36 − x2 +‬‬ ‫‪(2x)= 0‬‬
‫‪2 36 − x2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2x2‬‬
‫=‪ 2 36 − x‬‬ ‫= ‪x2 x2  2x2‬‬
‫= ‪ 36 −‬‬ ‫=‪x2 18 ‬‬
‫= ‪36 ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪2‬‬
‫‪36 − x‬‬
‫‪x = 18‬‬
‫⎯⎯⎯⎯ ‪2 36 − x2‬‬
‫=‬ ‫= ‪2 18 36 −18 = 2 18‬‬
‫= ‪→ max‬‬ ‫‪36‬‬ ‫حال طبق رابطه مساحت مستطیل داریم‪:‬‬
‫‪ -137‬نقطۀ )‪ A(−1, 4‬مرکز یک دایره است که بر روی خط ‪ 2x − 3y + 1 = 0‬وتری به طول ‪ 2 7‬جدا میکند‪ .‬این دایره خط ‪ y = 2‬را با کدام طول‪ ،‬قطع‬
‫میکند؟‬
‫‪−1  3 )4‬‬ ‫‪−1  2 )3‬‬ ‫‪ −4 )2‬و ‪2‬‬ ‫‪ −5 )1‬و ‪3‬‬
‫برابر است با‪:‬‬ ‫فاصله نقطه )‪ A(x1, y1‬از خط به معادله ‪0‬‬

‫= ‪ax + by + c‬‬
‫‪ax1 + by1 + c‬‬
‫= ‪AH‬‬
‫‪a2 + b2‬‬
‫شعاع یک دایره باشد‪ ،‬فرم استاندارد دایره برابر است با‪:‬‬ ‫اگر نقطه )‪ O(, ‬مرکز و ‪R‬‬
‫‪(x − )2 + (y − )2 = R2‬‬
‫ابتدا فاصله نقطه )‪ A(−1, 4‬را از خط ‪ 2x − 3y +1 =0‬پیدا میکنیم‪:‬‬

‫‪2(−1) − 3(4) + 1‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪AH‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪13‬‬
‫‪2 + (−3)2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪13‬‬
‫است‪.‬لذا در مثلث قائمالزاویۀ ‪ ABH‬طبق قضیه فیثاغورس داریم‪:‬‬ ‫میدانیم که طول وتر ‪ BC‬برابر ‪ 2 7‬است‪ ،‬پس طول ‪ BH‬برابر ‪7‬‬
‫‪AH2 + BH‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫=‪AB2  13 + 7= AB2  AB= R‬‬ ‫‪20‬‬
‫حال با داشتن شعاع دایره و مختصات مرکز دایره‪ ،‬معادله دایره برابر است با‪:‬‬
‫=‪(x − )2 + (y −‬‬
‫‪)2 R2  (x + 1)2 + (y −‬‬
‫=‬ ‫‪4)2 20‬‬
‫در نهایت برای پیدا کردن طول تالقی دایره و خط ‪ ، y = 2‬در معادله دایره به جای ‪ 2 ،y‬قرار میدهیم‪:‬‬
‫‪x = 3‬‬
‫‪‬‬
‫=‪(x + 1)2 + (2 −‬‬
‫‪4)2 20  ( x + 1)2 = 16  ‬‬
‫‪ x = −5‬‬
‫‪‬‬
‫‪203‬‬
‫‪70‬‬
‫‪ -138‬در الگوی زیر‪ ،‬تعداد نقطهها‪ ،‬در شکل دوازدهم‪ ،‬کدام است؟‬
‫‪34 )1‬‬
‫‪36 )2‬‬
‫‪38 )3‬‬
‫‪40 )4‬‬
‫تعداد نقطهها در هر مرحله را مینویسیم‪5, 8,11,... :‬‬

‫با نوشتن جمالت الگو‪ ،‬متوجه میشویم که این جمالت‪ ،‬یک الگوی عددی با جمله اول ‪ a1 = 5‬و قدرنسبت ‪ d = 3‬تشکیل میدهند پس جمله دوازدهم آن‬
‫‪a12 =a1 + 11d  a12 =5 + 11(3) =5 + 33 =38‬‬ ‫برابر است با ‪:‬‬
‫‪ -139‬اگر ‪ f (x) = 2 x − 4‬و ‪ g(x) = x3 + x‬باشند‪ ،‬مقدار )‪ (g −1of −1 )(8‬کدام است؟‬

‫‪5‬‬
‫‪3 )4‬‬ ‫‪2 / 5 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 / 5 )1‬‬
‫= )‪b  f −1(b‬‬
‫= )‪f (a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫اگر ‪ f‬تابعی وارونپذیر باشد‪:‬‬
‫)*( ))‪(g−1of −1)(8) = g −1(f −1(8‬‬ ‫میدانیم که ))‪ (g−1of −1)(x) = g −1(f −1(x‬است‪ ،‬پس‪:‬‬
‫=‪، f −1(b) a‬‬
‫=پس برای محاسبه )‪ ، f −1(8‬مقدار )‪ f (x‬را برابر ‪ 8‬قرار میدهیم‪:‬‬ ‫از طرفی‪ ،‬اگر ‪ f‬تابعی وارونپذیر باشد‪ ،‬داریم‪ f (a) b :‬‬
‫‪2‬‬
‫= )‪f (x‬‬‫= ‪8  x −4 = 8  x‬‬‫= )‪30  f −1(8‬‬‫‪30‬‬
‫‪5‬‬
‫حال با داشتن ‪ f −1(8) = 30‬و رابطه )*( ‪ ،‬باید )‪ g −1(30‬را به دست بیاوریم و مطابق مطالب فوق‪ ،‬برای محاسبۀ )‪ g −1(30‬هم‪ ،‬مقدار )‪ g(x‬را برابر ‪ 30‬قرار‬
‫میدهیم‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫ها‬‫گزینه‬ ‫طبق‬
‫= ‪x +x‬‬‫‪30 ⎯⎯ ⎯⎯→ x = 3‬‬
‫‪ -140‬بهروز جهت شرکت در یک مسابقه‪ ،‬از بین پرسشهای ‪ 5‬بستۀ ریاضی‪ 7 ،‬بستۀ تجربی و ‪ 6‬بستۀ علومانسانی‪ ،‬به تصادف یک بسته اختیار کرده است‪.‬‬
‫احتمال برنده شدن در هر بسته این دروس به ترتیب ‪ 0 / 8 ، 0 / 7‬و ‪ 0 / 9‬است‪ .‬با کدام احتمال‪ ،‬بهروز برنده میشود؟‬
‫‪31‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪)4‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬

‫است‪.‬‬ ‫و احتمال انتخاب بستۀ انسانی‬ ‫کل بستهها برابر ‪ 18‬عدد هستند‪ ،‬پس احتمال انتخاب بستۀ ریاضی ‪ ،‬احتمال انتخاب بستۀ تجربی‬
‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬
‫ریاضی‬
‫انتخاب بسته‬
‫تجربی‬
‫انسانی‬ ‫پس احتمال برنده شدن بهروز برابر است با‪:‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪35 + 56 + 54 145 29‬‬
‫= )‪( 0 / 7) + ( 0 / 8) + ( 0 / 9‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪180 36‬‬
‫‪204‬‬
‫‪71‬‬
‫‪ -141‬شهابی تقریباً هر ‪ ۸‬سال یکبار به دور خورشید می گردد‪ .‬وقتی این شهاب‪ ،‬زمین و خورشید در یک راستا قرار میگیرند‪ ،‬شهاب و زمین‪ ،‬حدود چند‬
‫واحد نجومی از یکدیگر فاصله دارند؟‬
‫‪۲۳ )۴‬‬ ‫‪۵ )۳‬‬ ‫‪۴ )۲‬‬ ‫‪۳ )۱‬‬
‫پاسخ‪ :‬گزینه ‪1‬‬
‫‪82 = d3 → ((2) ) = d → d = 4‬‬ ‫فاصلۀ سیاره از خورشید (واحد نجومی)‬

‫شهاب ‪ ۴‬واحد نجومی با خورشید فاصله دارد و وقتی خورشید و شهاب و زمین با هم در یک راستا قرار میگیرند‪ ،‬در واقع سیاره ‪ ۳‬واحد نجومی از زمین فاصله‬
‫دارد بنابراین فاصلۀ شهاب از زمین ‪4 −1 = 3 ‬‬
‫‪ -142‬میلهای بر زمین عمود است‪ ،‬به هنگام ظهر شرعی روز پنجم خرداد بدون سایه و به هنگام ظهر شرعی روز بیستم خرداد سایهای به سمت جنوب دارد‪.‬‬
‫محل تقریبی این میله به کدام عرض جغرافیایی نزدیکتر است؟‬
‫‪ ۲۳/۵ )۴‬درجۀ شمالی‬ ‫‪ ۱۷ )۳‬درجۀ شمالی‬ ‫‪ ۱۵/۵ )۲‬درجۀ جنوبی‬ ‫‪ ۱۶ )۱‬درجۀ جنوبی‬
‫‪ -143‬در کدام زمان‪ ،‬آتشفشانهای فعال‪ ،‬در زمین فراوانی بیشتری داشتهاند؟‬
‫‪ )۲‬فاصلۀ تشکیل هوا کره و آب کره‬ ‫‪ )۱‬بعد از تشکیل سنگکره‬
‫‪ )۴‬شروع برخورد ورقههای سنگکره به هم‬ ‫‪ )۳‬شروع جدایی قطعات سنگکره از هم‬
‫در حدود ‪ ۴/۶‬میلیارد سال قبل‪ ،‬سیارۀ زمین به صورت کره ای مذاب تشکیل و در مدار خود قرار گرفت‪ .‬با گذشت زمان و سرد شدن این گوی مذاب‪،‬‬
‫حدود چهار میلیارد سال قبل‪ ،‬سنگهای آذرین به عنوان نخستین اجزای سنگکره تشکیل شدند‪ ،‬سپس با فوران آتشفشانهای متعدد به تدریج گازهای‬
‫مختلف مانند اکسیژن‪ ،‬کربن‪ ،‬هیدروژن‪ ،‬نیتروژن و‪ ...‬از داخل زمین خارج شدند و هواکره را به وجود آوردند‪.‬‬
‫‪ -144‬کدام عبارت را میتوان برای کانیهای سیلیکاتی به کار برد؟‬

‫‪ )۱‬فراوانترین آنها‪ ،‬پالژیوکالزها هستند‪.‬‬
‫‪ )۲‬تنها ترکیباتی که در خود عنصر سیلیسیم دارند‪.‬‬
‫‪ )۳‬فقط در سنگهای آذرین بیرونی و درونی مشاهده میشوند‪.‬‬
‫‪ )۴‬حدود ‪ ۹۶‬درصد مواد تشکیلدهندۀ زمین را تشکیل میدهند‪.‬‬
‫فلدسپارهای کلسیم و سدیم (پالژیوکالزها) ‪ ۳۹‬درصد از سیلیکاتها را به خود اختصاص میدهند‪.‬‬

‫درصد وزنی‬ ‫سیلیکات پوسته‬ ‫درصد وزنی‬ ‫سیلیکات پوسته‬
‫‪%5‬‬ ‫آمفیبولها‬ ‫‪%39‬‬ ‫فلدسپارهای سدیم و کلسیم‬
‫‪%5‬‬ ‫میکاها‬ ‫‪%12‬‬ ‫فلدسپارهای پتاسیم‬
‫‪%5‬‬ ‫کانی های رسی‬ ‫‪%12‬‬ ‫کوارتز‬
‫‪%3‬‬ ‫سایر سیلیکات ها‬ ‫‪%11‬‬ ‫پیروکسنها‬
‫‪205‬‬
‫‪72‬‬
‫‪ -145‬در یک نقطه معین از رودخانهای در دشت‪ ،‬با تغییر آبدهی‪ ،‬کدام کمیّتهای آب رودخانه نیز تغییر میکند؟‬
‫‪ )۴‬عرض‪ ،‬عمق‪ ،‬سرعت‬ ‫‪ )۳‬طول‪ ،‬عرض‪ ،‬عمق‬ ‫‪ )۲‬عرض‪ ،‬سرعت‬ ‫‪ )۱‬عمق‪ ،‬سرعت‬
‫‪ -146‬کدام عبارت برای تراز آب چاهی که در یک الیة تحت فشار حفر شده و سطح آب درون آن در عمق ‪ 4‬متری سطح زمین قرار دارد‪ ،‬درستتر است؟‬
‫‪ )۲‬همسطح با سطح ایستابی منطقه است‪.‬‬ ‫‪ )۱‬پایینتر از سطح پیزومتریک است‪.‬‬
‫‪ )۴‬پایینتر از سطح ایستابی منطقه است‪.‬‬ ‫‪ )۳‬همسطح با سطح پیزومتریک است‪.‬‬
‫اگر چاهی در یک الیه آبدار آزاد حفر شود‪ ،‬تراز آب در چاه‪ ،‬نمایانگر سطح ایستابی و در الیه آبدار تحت فشار‪ ،‬سطح پیزومتریک است‪.‬‬
‫‪ -147‬میزان غلظت نمکهای حل شده در آبهای زیرزمینی‪ ،‬با کدامیک نسبت عکس دارد؟‬
‫‪ )۲‬سرعت نفوذ‬ ‫‪ )۱‬دمای آب‬
‫‪ )۴‬حاللیّت کانیها و سنگها‬ ‫‪ )۳‬مسافت طی شده‬
‫نمکهای حل شده در آب زیرزمینی به جنس کانیها و سنگها‪ ،‬سرعت نفوذ آب‪ ،‬دما و مسافت طی شده توسط آب بستگی دارد‪ .‬آب ضمن حرکت آهسته در‬
‫زیرِ زمین‪ ،‬فرصت زیادی برای انحالل کانیهای مسیر خود دارد‪.‬‬
‫‪ -14۸‬کدام مصالح در احداث سدهای بتنی و خاکی مورد استفاده اساسی قرار میگیرند؟‬
‫‪ )۲‬رس و ماسه‬ ‫‪ )۱‬شن و ماسه‬
‫‪ )۴‬رس‪ ،‬ماسه و میلگرد‬ ‫‪ )۳‬ماسه‪ ،‬شن و میلگرد‬
‫سدها‪ ،‬از نظر نوع مصالح ساختمانی به کار رفته‪ ،‬به دو دستۀ خاکی و بتنی تقسیم میشوند‪.‬‬
‫مصالح به کاررفته در سازههای مختلف‪ ،‬متفاوت است؛ به عنوان مثال در سدهای بتنی از سیمان‪ ،‬ماسه‪ ،‬شن‪ ،‬میلگرد و در سدهای خاکی از خاک رس‪ ،‬ماسه‪،‬‬
‫شن و قلوه سنگ استفاده میشود‪.‬‬
‫‪ -149‬در ماههای اسفند و فروردین در کشور ما‪ ،‬کدام ویژگی خاکها‪ ،‬هرچه کمتر باشد‪ ،‬میزان لغزش خاک در ترانشهها و دامنهها بیشتر میشود؟‬
‫‪ )۲‬درجۀ خمیری بودن‬ ‫‪ )۱‬نیروی گرانش وارد شده‬
‫‪ )۴‬اندازۀ ذرات‬ ‫‪ )۳‬میزان رطوبت‬
‫پایداری خاکهای ریزدانه‪ ،‬به میزان رطوبت آنها بستگی دارد‪ .‬هر چقدر رطوبت خاکهای ریز دانه بیشتر باشد‪ ،‬پایداری آنها کمتر میشود‪ .‬اگر رطوبت در این‬
‫خاکها از حدی بیشتر شود‪ ،‬خاک به حالت خمیری در میآید و تحت تأثیر وزن خود روان میشود‪ .‬لغزش خاکها در دامنهها و ترانشهها‪ ،‬به ویژه در ماههای‬
‫مرطوب سال‪ ،‬ناشی از این پدیده است‪.‬‬
‫پس هر چه اندازه ذرات خاک کوچکتر باشد‪ ،‬در ماههای مرطوب سال احتمال لغزش در دامنهها و ترانشهها بیشتر است‪.‬‬
‫‪206‬‬
‫‪73‬‬
‫‪ -150‬مصرف بیش از حدّ مجاز فلوراید‪ ،‬سبب ایجاد کدام مشکل برای انسانها میشود؟‬
‫‪ )۲‬اختالل در سیستم ایمنی‬ ‫‪ )۱‬اختالل در دستگاه عصبی‬
‫‪ )۴‬کاهش مقاومت دندانها در برابر پوسیدگی‬ ‫‪ )۳‬خشکی استخوان و غضروف‬
‫هنگامی که مصرف فلوراید بسیار افزایش مییابد و به ‪ ۲0‬تا ‪ ۴0‬برابر حد مجاز میرسد‪ ،‬خشکی استخوان و غضروفها رخ میدهد‪.‬‬
‫‪ -151‬شکل زیر‪ ،‬برش کوهی در کنار یک جاده را نشان میدهد‪ .‬نوع تنشهای تأثیرگذار اصلی برای تشکیل آن به ترتیب از قدیم به جدید کداماند؟‬
‫‪ )۱‬کششی‪ ،‬فشاری‬
‫‪ )۲‬برشی‪ ،‬کششی‬
‫‪ )۳‬کششی‪ ،‬برشی‬
‫‪ )۴‬فشاری‪ ،‬کششی‬
‫در شکل سوال‪ ،‬ابتدا تنش فشاری سبب متراکم شدن و چین خوردگی الیهها شده و سپس تنش کششی سبب حرکت الیهی سمت راست به سمت پایین شده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -152‬همة موارد نتیجة خروج مواد مذاب از محور میانی رشته کوههای میان اقیانوسی‪ ،‬هستند‪ ،‬جز‪:‬‬
‫‪ )۲‬تشکیل سنگهایی به نام توف‬ ‫‪ )۱‬تشکیل پوستۀ جدید اقیانوسی‬
‫‪ )۴‬برخورد ورقههای سنگکره به هم در محل گودالهای اقیانوسی‬ ‫‪ )۳‬تداوم فرسایش و رسوبگذاری در زمین‬
‫خروج مواد مذاب گوشته از محور میانی رشته کوههای میان اقیانوسی‪ ،‬سبب تشکیل پوستۀ جدید اقیانوسی میشود‪ .‬نتیجۀ این آتشفشانها‪ ،‬عالوه بر گسترش‬
‫بستر اقیانوسها در این مناطق‪ ،‬سبب نزدیک شدن ورقهها در محل دراز گودال اقیانوسی میشوند‪ .‬در این مناطق‪ ،‬به علت برخورد ورقهها‪ ،‬فرو رانش صورت‬
‫میگیرد و کوهها به وجود میآیند‪ .‬کوهها نیز‪ ،‬با ایجاد پستی و بلندی در سطح زمین‪ ،‬سبب تداوم فرسایش و رسوبگذاری میگردند‪.‬‬
‫‪ -153‬به ترتیب سنگ آهک و رس متعلق به کدام زمان باشند‪ ،‬شکل زیر یک تاقدیس است؟‬
‫‪ )۱‬تریاس‪ ،‬پرمین‬
‫‪ )۲‬ترشیاری‪ ،‬کرتاسه‬
‫‪ )۳‬ژوراسیک‪ ،‬کرتاسه‬
‫‪ )۴‬ژوراسیک‪ ،‬تریاس‬
‫در صورتی که الیههای سنگی طوری خم شوند که الیههای قدیمیتر در مرکز و الیههای جدیدتر در حاشیه قرار گیرند‪ ،‬تاقدیس تشکیل میشود‪ .‬ژوراسیک و‬
‫کرتاسه هر دو از دورههای مزوزوییک زمینشناسیاند و ژوراسیک قدیمیتر از کرتاسه است‪.‬‬
‫‪207‬‬
‫‪74‬‬
‫‪ -154‬به ترتیب‪ ،‬بزرگترین میدان نفتی جنوب غربی‪ ،‬بزرگترین میدان گازی شمال شرقی و عمدهترین سنگ مخزن مواد هیدروکربنی ایران کداماند؟‬
‫‪ )۲‬اهواز‪ ،‬نفتون‪ ،‬سنگ آهک‬ ‫‪ )۱‬اهواز‪ ،‬خانگیران‪ ،‬سنگ آهک‬
‫‪ )۴‬پارس جنوبی‪ ،‬سرخس‪ ،‬سنگ آهک‬ ‫‪ )۳‬گچساران‪ ،‬خانگیران‪ ،‬سنگ گچ‬
‫بزرگترین میدان نفتی ایران (جنوب غرب)‪ ،‬میدان اهواز است که در رده سومین میدانهای نفتی عظیم جهان قرار دارد‪.‬‬
‫ذخایر گاز خانگیران سرخس در شمال شرق نیز از ذخایر مهم هیدروکربن در ایران است‪.‬‬
‫ذخایر نفت ایران به طور عمده در الیههای سنگ آهک قرار دارند‪.‬‬
‫‪ -155‬امتداد کدام گسل تقریباً شرقی ـ غربی است؟‬

‫‪ )۴‬کوه بنان‬ ‫‪ )۳‬زاگرس‬ ‫‪ )۲‬مشا‬ ‫‪ )۱‬انار‬
‫با توجه به نقشۀ زیر امتداد گسل مشا شرقی ـ غربی است‪.‬‬
‫‪208‬‬
‫‪75‬‬

Konkorilife 98 Kharej

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konkorilife 98 Kharej

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫‪221‬‬

‫آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ ‪1398‬‬

‫آزمون اختصاصی ـ دفترچه ‪1‬‬

‫کدام عبارت در ارتباط با پاسخ گیاهان به محیط صحیح است؟‬ ‫‪-3‬‬

‫کدام عبارت‪ ،‬در مورد یوکاریوتها‪ ،‬صادق است؟‬ ‫‪-4‬‬

‫کدام عبارت‪ ،‬نادرست است؟‬ ‫‪-7‬‬

‫کدام عبارت‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪-11‬‬

‫‪ -12‬کدام عبارت‪ ،‬دربارۀ ریشۀ یک گیاه علفی دولپهای صادق نیست؟‬

‫‪ -19‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با انسان درست است؟‬

‫‪ -22‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با ساختار انسولین نادرست است؟‬

‫‪ -37‬کدام عبارت‪ ،‬در ارتباط با کلیههای یک فرد سالم نادرست است؟‬

‫‪ -45‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬صحیح است؟‬

‫آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ ‪1398‬‬

‫آزمون اختصاصی ـ دفترچه ‪2‬‬

‫‪ -58‬شکل زیر‪ ،‬مربوط به کدام پدیدۀ فیزیکی است؟‬

‫‪ -66‬در مدار روبهرو‪ ،‬جریان ‪ I ‬چند آمپر است؟‬

‫‪ -73‬کدام کمیتها‪ ،‬همگی از کمیتهای اصلی هستند؟‬

‫‪ = 4200‬آب‪(C‬‬ ‫‪J‬‬ ‫) ‪, Lf = 336000 J‬‬

‫‪ -7۸‬کدامیک از عبارتهای داده شده درست هستند؟ ‬

‫کدامیک از مطالب زیر درست است؟ ‬ ‫‪-۸6‬‬

‫‪ -۸۸‬کدام عبارت نادرست است؟ ‬

‫‪360 )4‬‬ ‫‪300 )3‬‬ ‫‪260 )2‬‬ ‫‪200 )1‬‬

‫چه تعداد از مطالب زیر درست است؟ ‬ ‫‪-9۳‬‬

‫‪-۸0 )4‬‬ ‫‪-110 )3‬‬ ‫‪-1۸0 )2‬‬ ‫‪-210 )1‬‬

‫‪ )1‬فاقد گروه عاملی استری است‪.‬‬

‫‪ )1‬درصد جرمی اتمهای کربن موجود در هریک از مولکولهای این پاککننده‬

‫‪ -۱۰6‬چند مورد از مطالب زیر‪ ،‬درست است؟‬

‫‪ -۱۰7‬کدامیک از مطالب زیر در رابطه با مواد کوواالنسی درست است؟ ‬

‫‪ -۱۰9‬همه عبارتهای زیر درست هستند؛ بهجز‪ :‬‬

‫‪340 )4‬‬ ‫‪170 )3‬‬ ‫‪129/2 )2‬‬ ‫‪95/2 )1‬‬

‫آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ ‪1398‬‬

‫آزمون اختصاصی ـ دفترچه ‪3‬‬

‫‪ -115‬اگر ‪ 2a + 3a + 16 = 1‬باشد‪ ،‬عدد ‪ 4a + 9‬کدام است؟‬

‫‪ )2‬پیوسته‬ ‫‪ )1‬از چپ پیوسته‬

‫دو‪ 7 ،‬است‪ .‬احتمال موفقیت این فرد کدام است؟‬

‫‪ -126‬تابع با ضابطۀ ‪ ، f (x) = x + 1 − x − 2‬در کدام بازه‪ ،‬اکیداً صعودی است؟‬

‫‪lim f (x) = + )2‬‬ ‫‪lim f (x) = − )1‬‬

‫‪lim f (x) = + )4‬‬ ‫‪lim f (x) = − )3‬‬

‫‪ 8‬‬ ‫‪; x2‬‬

‫‪4 )4‬‬ ‫‪3 )3‬‬ ‫‪2 )2‬‬ ‫‪1 )1‬‬

‫‪ -139‬اگر ‪ f (x) = 2 x − 4‬و ‪ g(x) = x3 + x‬باشند‪ ،‬مقدار )‪ (g −1of −1 )(8‬کدام است؟‬

‫‪ -144‬کدام عبارت را میتوان برای کانیهای سیلیکاتی به کار برد؟‬

‫‪ -155‬امتداد کدام گسل تقریباً شرقی ـ غربی است؟‬

‫آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ ‪1398‬‬

‫آزمون اختصاصی ـ دفترچه پاسخ‬

‫تا شماره‬ ‫از شماره‬ ‫تعداد سوال‬ ‫مواد امتحانی‬ ‫ردیف‬

‫(‪1006‬ـ متوسط ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬

‫(‪1103‬ـ سخت ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪3‬‬

‫کدام عبارت در ارتباط با پاسخ گیاهان به محیط صحیح است؟‬ ‫‪-3‬‬

‫(‪ 1109‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬

‫کدام عبارت‪ ،‬در مورد یوکاریوتها‪ ،‬صادق است؟‬ ‫‪-4‬‬

‫(‪1202‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬

‫تغییرات رِنای پیک میتواند در حین رونویسی و یا پس از آن صورت گیرد‪.‬‬

‫(‪ 1007‬ـ متوسط ـ ترکیبی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬

‫هر دو جسم قطبی دارای تعداد کروموزومهای یکسان (‪ 23‬کروموزوم) هستند‪.‬‬

‫کدام عبارت‪ ،‬نادرست است؟‬ ‫‪-7‬‬

‫(‪ 1204‬ـ سخت ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪2‬‬

‫رانش اللی (ژنی)‬

‫(‪ 1105‬ـ متوسط ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪1‬‬

‫(‪ 1109‬ـ سخت ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪2‬‬

‫بازدارنده های رشد‬

‫(‪ 1205‬ـ متوسط ـ مفهومی)‬ ‫پاسخ‪ :‬گزینۀ ‪4‬‬

‫کدام عبارت‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪-11‬‬