Professional Documents
Culture Documents
Konkorilife 99 Kharej
Uploaded by
s.izady200534Original Title
Copyright
Available Formats
Share this document
Did you find this document useful?
Is this content inappropriate?
Report this DocumentCopyright:
Available Formats
Konkorilife 99 Kharej
Uploaded by
s.izady200534Copyright:
Available Formats
221
A
خارج از کشور
آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ 1399
آزمون اختصاصی ـ دفترچه 1
مالحظات زمان پاسخگویی تا شماره از شماره تعداد سوال مواد امتحانی ردیف
45سوال
45دقیقه 45 1 45 زیست شناسی 1
45دقیقه
-1کدام مورد ،دربارۀ همۀ بیمهرگانی صادق است که به کمک نفریدی ،عمل دفع مواد زائد را به انجام میرسانند؟
)1در سامانۀ تنفسی خود ،لولههای منشعب و مرتبط به هم دارند.
)2با کمک یاخته و یا بخشی از آن ،اثر محرک را دریافت میکنند.
)3همولنف در آنها ،از طریق رگها به درون حفرههایی پمپ میشود.
)4مواد زائد بدن آنها ،توسط کریچه (واکوئول)های انقباضی دفع میشود.
-2به طور معمول کدام عبارت ،در خصوص یک یاختۀ عصبیِ فاقد میلین انسان صحیح است؟
)1در زمانی که اختالف پتانسیل دو سوی غشا به کمترین مقدار خود برسد ،فقط یک نوع یون از غشا عبور میکند.
)2سرعت هدایت پیام عصبی در بین هر دو نقطۀ متوالی یک رشتۀ عصبی (با قطر یکنواخت) ،مقدار ثابتی است.
)3با بستهشدن هر دو نوع کانال دریچهدار یونی ،مقدار اختالف پتانسیل دو سوی غشا بدون تغییر خواهد ماند.
)4ایجاد پتانسیل عمل در هر نقطه از رشتۀ عصبی ،به تولید پتانسیل عمل در نقطۀ مجاورش وابسته است.
-3بخشی از ساقۀ مغز انسان که نسبت به سایرین به بخش حاوی مرکز انعکاسهای سرفه و بلع نزدیکتر است ،چه مشخصهای
دارد؟
)1در تنظیم ترشح مایعات دارای لیزوزیم بدن نقش دارد.
)2باعث تنظیم دمای بدن ،تشنگی ،گرسنگی و خواب میشود.
)3در فعالیتهای شنوایی ،بینایی و حرکت نقش اصلی را دارد.
)4با دریافت پیام گیرندههای مفاصل و عضالت اسکلتی ،وضعیت بدن را تنظیم میکند.
-4چند مورد ،در ارتباط با انسان صحیح است؟
الف ـ عملکرد هر آنزیم ،تحت تأثیر جهش دستخوش تغییر میگردد.
ب ـ نوعی جهش میتواند هر دو فامتن (کروموزوم) همتا را تحت تأثیر قرار دهد.
ج ـ در پی وقوع نوعی جهش در رمزۀ (کدون) پایان ،بر طول فراوردۀ ژن افزوده میشود.
د ـ در هر جهش کوچک ،همواره نوکلئوتید یا نوکلئوتیدهایی اضافه ،حذف و جانشین میگردند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-5کدام عبارت ،در ارتباط با انسان نادرست است؟
)1دو نوع کربوهیدرات ،توسط دو نوع دگرۀ (الل) موجود در غشای گویچههای قرمز تولید میشوند.
)2اثر هر دو دگرۀ (الل) مربوط به فامتن (کروموزوم)های غیرجنسی ،میتواند همزمان ظاهر شود.
)3تشکیل پروتئین Dبر غشای گویچههای قرمز ،به حضور دو دگره (الل) نیازمند است.
)4بروز یک ویژگی خاص ،میتواند فقط ناشی از وجود یک دگره (الل) باشد.
-6کدام گزینه ،عبارت زیر را به طور مناسب کامل میکند؟
«در انسان ،همۀ رگهایی که به دهلیز راست قلب وارد میشوند ..................همۀ رگهایی که به دهلیز چپ وارد میشوند،
»..................
)1همانند ـ خون اندامهای باالتر یا پایینتر از قلب را دریافت میکنند.
)2برخالف ـ در الیۀ میانی دیوارۀ خود ،یاختههای منقبضشوندۀ زیادی دارند.
)3همانند ـ تحت تأثیر تلمبۀ ماهیچههای اسکلتی ،خون در آنها به جریان درمیآید.
)4برخالف ـ ترکیب آهندار یاختههای خونی آنها ،سهم کمتری در حمل گاز اکسیژن دارد.
318
1
-7کدام عبارت ،در ارتباط با انسان نادرست است؟
)1به دنبال تنشهای موقتی و کوتاهمدت ،نایژکها گشاد میشوند.
)2به دنبال انسداد مجرای صفراوی ،در روند انعقاد خون اختالل ایجاد میشود.
)3با کاهش فعالیت بخش درونریز لوزالمعده ،پتاسیم داخل یاختههای عصبی افزایش مییابد.
)4با اختالل در عملکرد نوعی از یاختههای معده ،فرد به نوعی کمخونی خطرناک مبتال میگردد.
-8کدام عبارت ،در ارتباط با کمبود ترشح کلریدریکاسید بدن انسان ،صحیح است؟
)1میتواند میزان خونبَهر (هماتوکریت) فرد تغییر یابد.
)2نمیتواند هضم پروتئینهای غذایی فرد دستخوش اختالل شود.
)3میتواند منجر به کاهش همۀ ترشحات برونریز لولۀ گوارش فرد شود.
)4نمیتواند ناشی از اختالل در عملکرد شبکههای یاختههای عصبی باشد.
-9چند مورد ،در ارتباط با هر مولکول حامل اطالعات وراثتی در یوکاریوتها صحیح است؟
الف -بیش از یک جایگاه آغاز همانندسازی دارد.
ب -مطابق با یکی از سه طرح پیشنهادی ،همانندسازی مینماید.
ج -در ساختار بدون انشعاب خود ،واحدهای سهبخشی دارد.
د -در پی جداشدن پروتئینهای همراه خود ،آمادۀ همانندسازی میشود.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-10فقط در نوعی از بیماریهای مطرحشده در بخش ژنتیک (فصل سوم) کتاب درسی ،با فرض اینکه پدر بیمار و مادر سالم باشد،
تولد ...............ممکن خواهد بود.
)2دختر بیمار و پسر سالم )1فرزندی با ژننمود (ژنوتیپ) ناخالص
)4پسری با ژننمود (ژنوتیپ) یکسان با مادر )3دختری با ژننمود (ژنوتیپ) متفاوت با مادر
-11در ارتباط با تحریکهای ایجادشده در بخشهای مختلف قلب انسان ،کدام گزینه ،عبارتِ زیر را به طور مناسب کامل میکند؟
«به طور معمول در انسان ،زمانی که پیام الکتریکی به ...............منتقل میشود»............... ،
)1گره دهلیزی و بطنی ـ بطنها از استراحت خارج میشوند.
)2تعداد زیادی از یاختههای دیوارۀ بطنها ـ انقباض دهلیزها آغاز میگردد.
)3تعداد زیادی از یاختههای دیوارۀ دهلیزها ـ بطنها در حال استراحت هستند.
)4طور گسترده به یاختههای دیوارۀ بین دو بطن ـ استراحت عمومی شروع میشود.
-12در انسان ،به منظور تولید یک پلیپپتید ترشحی توسط لنفوسیت ، Bالزم است تا هر زمان که رنای ناقل ) (tRNAاز جایگاه
Eخارج میشود ،به طور حتم کدام اتفاق رخ دهد؟
tRNA )1حاوی بیش از یک آمینواسید در جایگاه Pمستقر شود.
)2آمینواسید جایگاه ، Aاز رنای ناقل خود جدا گردد.
tRNA )3حامل آمینواسید ،جایگاه Aرا اشغال نماید.
)4پیوند پپتیدی در جایگاه Pبرقرار گردد.
319
2
-13چند مورد برای تکمیل عبارت زیر ،مناسب است؟
«در بخشی از مجرای هادی دستگاه تنفس انسان ،گروهی از »...............
الف ـ بسپار (پلیمر)ها ،در پاسخ ایمنی بدن دخالت دارند.
ب ـ یاختههای سنگفرشی ،به گرمشدن هوای دم کمک میکنند.
ج ـ مولکولهای ترشحی ،الیهای با ضخامت متفاوت را به وجود میآورند.
د ـ یاختهها ،زوائدی به داخل ترشحات محتوی مواد ضد میکروبی میفرستند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-14کدام گزینه ،عبارتِ زیر را به طور مناسب کامل میکند؟
«در یک یاختۀ گیاهی برگ ،در زمانی که نخستین مقدمات تقسیم میانیاخته (سیتوپالسم) فراهم میگردد»............... ،
)1پوشش هستهای در اطراف هر مجموعۀ کروموزومی بازسازی میشود.
)2فامتن (کروموزوم)های کوتاه و فشردهشده ،شروع به بازشدن مینمایند.
)3رشتههای دوک به فامتن (کروموزوم)های تککروماتیدی اتصال دارند.
)4فامتن (کروموزوم)های غیرهمساخت ،در وسط یاخته به صورت ردیف درمیآیند.
-15کدام عبارت ،دربارۀ تیغههای آبششی یک ماهی استخوانی نادرست است؟
)2محل انجام تبادالت گازهای تنفسی هستند. )1آب در طرفین آنها جریان دارد.
)4مانع خروج مواد غذایی از شکافهای آبششی میشوند. )3درون رشتههای آبششی جای دارند.
-16در خانوادهای که والدین هر دو سالماند ،دختری فاقد آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین با گروه خونی Bو پسری فاقد عامل
انعقادی شمارۀ هشت با گروه خونی Aمتولد گردید .با فرض یکسان بودن گروه خونی والدین ،تولد کدام مورد زیر ،در این
خانواده ممکن است؟
)1دختری با گروه خونی ABو فاقد عامل انعقادی شمارۀ 8و دارای آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین
)2پسری با گروه خونی ، ABدارای عامل انعقادی شمارۀ 8و فاقد آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین
)3دختری با گروه خونی Oو فاقد آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین و دارای عامل انعقادی شمارۀ 8
)4پسری با گروه خونی Oو فاقد عامل انعقادی شمارۀ 8و دارای آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین
-17کدام مورد ،در ارتباط با همۀ سازوکارهایی که باعث ایجاد گونهای جدید میشود ،به طور حتم الزامی است؟
)1سد جغرافیایی ارتباط بین جمعیتها را قطع نماید.
)2انتخاب طبیعی با تغییر بر روی افراد ،تداوم گوناگونی جمعیتها را ممکن سازد.
)3در ابتدا رانش دگرهای (ژن) به شدت بر میزان تفاوت بین دو جمعیت بیفزاید.
)4کامه (گامت)هایی متفاوت (از نظر محتوی ژنی) با کامه (گامت)های طبیعی والدین به وجود آید.
-18چند مورد ،دربارۀ نوعی جانور بیمهره که گاهی اوقات میتواند به تنهایی تولیدمثل کند و زادههای تکالد (هاپلوئیدی) را به
وجود آورد ،صادق است؟
الف ـ به کمک دستگاه عصبی خود ،اطالعات دریافتشده از هر یک از واحدهای بینایی را یکپارچه میکند.
ب ـ می تواند با ترشح موادی ،پاسخ رفتاری مناسبی در فرد یا افراد دیگر گروه خود ایجاد کند.
ج ـ آب ،اوریکاسید و یونهای ویژهای را به طور فعال ،وارد سامانۀ دفعی خود مینماید.
د ـ با بازجذب زیاد آب در کلیهها ،فشار اسمزی مایعات بدن را تنظیم میکند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
320
3
-19کدام عبارت ،دربارۀ ساختار پروتئین قرمزرنگ موجود در تار ماهیچهای کند انسان صحیح است؟
)1زنجیرههای تاخوردۀ آن ،از طریق پیوندهای غیراشتراکی در کنار یکدیگر قرار میگیرند.
) 2به منظور اتصال به گاز تنفسی ،تعدادی اتم آهن مرکزی در بخش پپتیدی زنجیرۀ خود دارد.
)3همۀ واحدهای ساختاری موجود در ساختار دوم ،از طریق پیوند هیدروژنی با یکدیگر ارتباط دارند.
)4به دنبال ایجاد نوعی از الگوهای پیوند هیدروژنی ،بخشی از زنجیرۀ پلیپپتیدی آن تغییر جهت پیدا میکند.
-20کدام عبارت ،صحیح است؟
)1همۀ تکیاختهایهای تثبیتکنندۀ دیاکسیدکربن ،نوعی رنگیزۀ فتوسنتزی دارند.
)2همۀ تکیاختهایهای ایجادکنندۀ گوگرد ،بدون نیاز به نور ،هیدروژن سولفید را تجزیه مینمایند.
)3همۀ تکیاختهایهای تثبیتکنندۀ نیتروژن جوّ ،انرژی خود را از ترکیبات غیرآلی به دست میآورند.
)4همۀ تکیاختهایهای آزادکنندۀ اکسیژن ،در مرحلهای از تنفس یاختهای خود ،ترکیبی سهکربنی و فسفاتدار میسازند.
-21چند مورد ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«عدسی چشم انسان به وسیلۀ رشتههایی به بخشی متصل است که ...............دارد».
الف ـ با داخلیترین الیۀ چشم تماس
ب ـ به ساختار رنگین چشم اتصال
ج ـ با مایع مترشحه از مویرگ تماس
د ـ یاختههایی غیرمنشعب و تکهستهای
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-22با توجه به شکل زیر ،کدام عبارت صحیح است؟
)1بخش « »2برخالف بخش « ،»3در آینده در تشکیل جفت و بند ناف نقش دارد.
)2بخش « »3برخالف بخش « ،»4در آینده همۀ بافتهای مختلف جنین را میسازد.
)3بخش « »1همانند بخش « ،»2در آینده همواره باعث تداوم فعالیت جسم زرد میشود.
)4بخش « »4همانند بخش « ،»1در آینده بر قطر هر دو نوع رگ خونی آن افزوده میگردد.
-23کدام گزینه ،در ارتباط با گیرندههای تعادلی گوش انسان صحیح است؟
)1پیامهای عصبی را پس از دریافت ،به بخشی در پشت ساقۀ مغز ارسال مینمایند.
)2کانالهای یونی غشای آنها ،پس از حرکت پوشش ژالتینی باز میشود.
)3از طریق مژکهای خود با مایع محیط اطراف خود تماس دارند.
)4جزء گیرندههای حواس پیکری محسوب میشوند.
-24کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«قبل از ورود کی موس به بخشی از لولۀ گوارش انسان که مراحل پایانی گوارش مواد غذایی در آن آغاز میشود»............... ،
)1گوارش پروتئینها آغاز شده و تا مرحلۀ تولید کوچکترین واحدهای سازندۀ آنها پیش رفته است.
)2یاختههای پوششی سطحی با فرو رفتن در بافت زیرین خود ،حفرههایی را به وجود آوردهاند.
)3مولکولهای دی و پلیساکاریدی ،با تبدیل به مولکولهای مونوساکاریدی جذب گردیدهاند.
)4با حضور ترکیبی فاقد آنزیم ،چربیها گوارش یافته و به محیط داخلی وارد شدهاند.
321
4
-25چند مورد ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در انسان ،نوعی آنزیم میتواند »...............
الف ـ پیوندی را که در یک مرحله ایجاد کرده است ،در مرحلۀ دیگر بشکند.
ب ـ با کمک فرایندی انرژیزا ،نوعی واکنش انرژیخواه را به انجام رساند.
ج ـ از طریق اتصال با مولکولهای دیگر ،تمایل خود را به پیشماده تنظیم کند.
د ـ از طریق کاهش انرژی فعالسازی ،واکنشهای انجامنشدنی را ممکن سازد.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-26کدام گزینه ،برای تکمیل عبارت زیر مناسب است؟
«در یک سارکومر موجود در رشتههای سازندۀ تار ماهیچهای کُند ،هر رشتۀ پروتئینی که ..................میشود ،به طور حتم
..................دارد».
)1در نوار تیره و روشن دیده ـ یک انتهای آزاد
)2در بخشی روشن دیده ـ ضخامت کمی
)3باعث ایجاد بخشی تیره ـ در تشکیل پل اتصالی نقش
)4در قسمتهایی ،بدون همپوشانی مشاهده ـ دُم نزدیکتر به خط
-27در هر یاختۀ ماهیچه ای انسان ،به هنگام مصرف یک مولکول گلوکز و به منظور تولید هر ترکیب سهکربنی غیرقندی دوفسفاته
طیِ اولین مرحلۀ تنفس یاختهای ،به ترتیب از راست به چپ کدام تولید و مصرف میشود؟
2ATP )4و 2NAD + 1NADH )3و 2ATP 2ADP )2و 2NAD + 2ADP )1و 1NADH
-28سیانید به کدام طریق بر یاختۀ جانوری تأثیر میگذارد؟
)1آنزیم ATPساز موجود در غشای خارجی راکیزه (میتوکندری) را غیرفعال میسازد.
)2مانع از پمپشدن یونهای هیدروژن به فضای داخلی راکیزه (میتوکندری) میشود.
)3از تشکیل آب در بخش داخلی راکیزه (میتوکندری) ممانعت به عمل میآورد.
)4ابتدا بر تجزیۀ NADHتأثیر مینماید.
-29چند مورد ،در ارتباط با زیستشناسان صحیح است؟
الف ـ نیای مشترکی برای جانوران دارای ساختارهای همتا در نظر میگیرند.
ب ـ معتقدند اندامهای وستیجیال در همۀ جانداران تکاملیافته نقش بسیار جزیی دارند.
ج ـ ساختارهای آنالوگ را به عنوان شواهدی برای تغییر گونهها میشناسند.
د ـ معتقدند بعضی از گونهها نسبت به هم ،از نظر توالی آمینواسیدی پروتئینهای خود ،تفاوت کمتری دارند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-30کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در گیاهان ،تنظیمکنندۀ رشدی که به واسطۀ عامل چیرگی رأسی در جوانههای جانبی تولید میگردد ............... ،شود».
)2نمیتواند باعث رسیدگی میوههای نارس )1نمیتواند توسط بافتهای آسیبدیده تولید
)4میتواند باعث فعالکردن آنزیمهای تجزیهکنندۀ دیواره )3میتواند سبب ایجاد ساقه از یاختههای تمایزیافته
322
5
-31به هنگام بروز التهاب در بخشی از پیکر انسان ،همۀ یاختههایی که با تولید پیک شیمیایی ،گویچههای سفید را به موضع
آسیب هدایت میکنند ،چه مشخصهای دارند؟
)1در صورت لزوم ،از دیوارۀ مویرگهای خونی عبور مینمایند.
)2از طریق گیرندههای اختصاصی خود ،به یاختههای هدف متصل میشوند.
)3عالوه بر بیگانهخواری ،قسمتهایی از میکروب را در سطح خود قرار میدهند.
)4میتوانند در صورت ادامۀ حیات و در مواجهه با عامل بیماریزا ،پروتئین دفاعی بسازند.
-32به طور معمول ،در ارتباط با هر یاختۀ لقاحیافته در یک گل دوجنسی ،کدام مورد صحیح است؟
)2رویان دانه را به وجود میآورد. )1در بخش متورم مادگی یافت میشود.
)4دو مجموعۀ فامتن (کروموزوم) دارد. )3با هر بار تقسیم ،دو یاختۀ مساوی را ایجاد میکند.
-33وسیعترین بخش ساقۀ اصلی (تنۀ) یک درخت ده ساله ،فاقد چند مورد زیر است؟
الف ـ عدسکهای برجسته
ب ـ توانایی هدایت شیرۀ خام
ج ـ دو نوع مریستم پسین
د ـ یاختههایی با دیوارۀ چوبپنبهای
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-34در یک دختر بالغ ،چند مورد دربارۀ هورمونهای FSHو LHهمواره صحیح است؟
الف ـ با سازوکار بازخورد منفی تنظیم میگردند.
ب ـ باعث تکمیل مراحل تخمکزایی میگردند.
ج ـ تحت کنترل دو نوع هورمون هیپوتاالموس تنظیم میشوند.
د ـ بر ترشح هورمونهای جنسی زنانه و چرخۀ رحمی تأثیر میگذارند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-35با توجه به صفت چندجایگاهی مربوط به رنگ نوعی ذرت ،کدام مورد ،از نظر رخنمود (فنوتیپ) به ذرتی با ژننمود (ژنوتیپ)
AaBbCCشباهت کمتری دارد؟
AaBbcc )4 Aabbcc )3 AaBBCC )2 AABBCC )1
-36کدام عبارت ،دربارۀ بخش مورد نظر درست است؟
)1همانند غالفی که هر دسته تار ماهیچهای را احاطه مینماید ،تعداد یاختههای بسیار زیادی دارد.
)2همانند بخشی که بافت پوششی رودۀ باریک را پشتیبانی میکند ،دارای انعطافپذیری کمی است.
)3برخالف بخشی که اندامهای درون شکم را از خارج به هم وصل میکند ،رشتههای کالژن بیشتری دارد.
)4برخالف بخشی که یاخته های پوششی معده را به یکدیگر و به بافت زیرین متصل میکند ،شبکهای از
رشتههای گلیکوپروتئینی دارد.
-37کدام مورد ،در ارتباط با بدن انسان صحیح است؟
)1تعداد لوبهای شش چپ از لوبهای شش راست ،بیشتر است.
)2فاصلۀ کلیۀ چپ تا مثانه ،بیش از فاصلۀ کلیۀ راست تا مثانه است.
)3به هنگام دم ،نیمۀ راست دیافراگم پایینتر از نیمۀ چپ آن قرار میگیرد.
)4رگ لنفی نیمۀ راست که به سیاهرگ زیرترقوهای میپیوندد ،از رگ لنفی مشابه در نیمۀ چپ قطر بیشتری دارد.
323
6
-38چند مورد ،عبارت زیر را به طور مناسب کامل میکند؟
«جانوران مهره داری که هر دو نوع خون موجود در قلب آنها با هم ،وارد رگی میشود که ابتدا به دو شاخه تقسیم میشود،
در مقایسه با سایر مهرهداران »...............
الف ـ دارای کلیهای با توانمندی باال در بازجذب آب هستند.
ب ـ ابتداییترین طناب عصبی شکمی را دارند.
ج ـ به هنگام جابهجایی ،بیشترین انرژی را مصرف میکنند.
د ـ به منظور تبادالت گازی ،از سادهترین ساختار در اندامهای تنفسی هم استفاده میکنند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-39کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در هر جاندار پریاختهای ،به منظور بروز پاسخ به هر محرکِ شیمیایی داخلی یا خارجی ،الزم است تا »...............
)1اثر محرک به پیام عصبی تبدیل شود.
)2نفوذپذیری غشای یاختۀ پسسیناپسی تغییر نماید.
)3پیکهای کوتاهبرد از یاختۀ پیشسیناپسی ترشح گردد.
)4مولکولهای شیمیایی به گیرندههای اختصاصی خود متصل گردند.
-40کدام گزینه ،عبارت زیر به طور مناسب کامل میکند؟
«به طور معمول در انسان .................. ،ماهیچههای حلقوی که بخشهای مختلف لولۀ گوارش را از هم جدا میکنند ،فقط
»..................
)1همۀ ـ هنگام عبور مواد از انقباض خارج میشوند.
)2همۀ ـ تحت تأثیر بخش خودمختار دستگاه عصبی قرار دارند.
)3بعضی از ـ تارهای عضالنیِ تکهستهای و چندهستهای دارند.
)4بعضی از ـ به هنگام حرکات رو به عقب مواد غذایی باز میشوند.
-41همۀ موادی که توسط یاخته های دستگاه ایمنی و در پاسخ به عوامل خارجی موجود در بافتها به خوناب (پالسما) وارد
میشوند ،چه مشخصهای دارند؟
)1توانایی اتصال به غشای یاختۀ بیگانه را دارند.
)2مانع تکثیر عامل بیماریزا در یاختههای سالم میشوند.
)3با کمک ساختارهای حلقهمانند ،میکروب را نابود میکنند.
)4بر فعالیت مولکولهایی مؤثرند که در تب بسیار باال تغییر ساختار میدهند.
-42بخشی از بدن یک فرد بالغ که توسط مویرگهای ناپیوسته خونرسانی میشود و تعدادی از یاختههای آن میتوانند به
یاختههای ماهیچۀ قلبی تمایز یابند ،در کدام مورد زیر فاقد نقش است؟
)2تخریب گویچههای قرمز آسیبدیده و مرده )1تنظیم pHخون
)4به وجود آوردن یاختههای مؤثر در پاسخهای ایمنی اولیه )3تولید قطعات یاختهای محتوی ترکیبات فعال
324
7
-43کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر نامناسب است؟
«در فردی که تازه وارد مرحلۀ پس از زایمان شده و به نوعی ..................مبتال گردیده است».................. ،
)1کمکاری غدد پاراتیروئید ـ عمل عضالت مختلف و با افزایش تولید ترومبین ،روند انعقاد خون دچار مشکل میشود.
)2پرکاری غدۀ سپردیس (تیروئید) ـ ذخیرۀ گلیکوژن کبد کاهش مییابد و بر فعالیت انواعی از آنزیمها افزوده میشود.
)3کمترشحی بخش پسین غدۀ هیپوفیز ـ ترشح شیر کاهش مییابد و بر حجم ادرار افزوده میگردد.
)4پرکاری قشر غدد فوق کلیه ـ فعالیت مغز استخوانها ضعیف میشود و عالئمی از خیز مشاهده میگردد.
-44با توجه به اپران لک در باکتری ، E.coliکدام گزینه برای تکمیل عبارت زیر مناسب است؟
«ترکیبی که به عنوان ...............شناخته میشود ،همواره »...............
)1مهارکننده ـ به توالی خاصی از ، DNAبیش از نوعی قند تمایل دارد.
)2محرک فعالیت رنابسپاراز ( RNAپلیمراز) ـ نوعی مونوساکارید است.
)3آنزیم ویژۀ رونویسی ـ میتواند توالیهای بین ژنی اپران را رونویسی نماید.
)4فراوردۀ نهایی ژن ـ در افزایش سرعت نوعی از واکنشهای شیمیایی نقش دارد.
-45کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در همۀ گیاهانی که تولید قند سهکربنی حاصل از فتوسنتز در آنها فقط به هنگام روز صورت میگیرد ،به طور حتم آنزیمی
باعث ..................میشود».
)1ترکیبشدن O2با مولکولی پنجکربنی
)2افزودهشدن CO2به مولکول پنجکربنی دوفسفاته
)3ترکیبشدن CO2با اسید سهکربنی و تشکیل اسید چهارکربنی
)4تجزیهشدن مولکول پنجکربنی به دو مولکول سهکربنی و دوکربنی
325
8
222
A
خارج از کشور
آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ 1399
آزمون اختصاصی ـ دفترچه 2
مالحظات زمان پاسخگویی تا شماره از شماره تعداد سوال مواد امتحانی ردیف
65سوال 40دقیقه 75 46 30 فیزیک 1
75دقیقه 35دقیقه 110 76 35 شیمی 2
-46سه جسم a2 ، a1و a3با چگالیهای متفاوت بر سطح آب شناورند .کدام رابطه بین چگالی آنها درست است؟
1 2 3 )1
a2 a3
a1 1 3 2 )2
3 1 2 )3
3 2 1 )4
x -47نمودار مکان ـ زمان متحرکی مطابق شکل روبهرو ،به صورت سهمی است .کدام مورد درست است؟
)1مسافت طی شده در 3ثانیۀ اول برابر مسافت طی شده در 3ثانیۀ دوم است.
)2مسافت طی شده در 3ثانیۀ اول برابر بزرگی جابهجایی این بازۀ زمانی است.
0 2
)t(s
)3بزرگی سرعت متوسط در 4ثانیۀ اول برابر بزرگی سرعت متوسط در بازۀ زمانی t1 = 1sتا t2 = 5sاست.
)4بزرگی سرعت متوسط در 3ثانیۀ اول برابر بزرگی سرعت متوسط در بازۀ زمانی t1 = 1sتا t1 = 4sاست.
-48اتومبیلی با تندی (سرعت) ثابت 72 kmدر یک مسیر مستقیم حرکت میکند که ناگهان راننده مانع ثابتی را در ۵۲متری
h
m
خود میبیند و ترمز میکند و حرکت اتومبیل با شتاب ثابت 4 2کند میشود .اگر زمان واکنش راننده 0 / 5ثانیه باشد،
s
اتومبیل:
)2در لحظۀ رسیدن به مانع متوقف میشود. 2 )1متر قبل از مانع متوقف میشود.
m m
)4با تندی (سرعت) 4 5به مانع برخورد میکند. )3با تندی (سرعت) 8به مانع برخورد میکند.
s s
-49نمودار شتاب ـ زمان متحرکی که روی محور xحرکت میکند و بردار سرعت اولیۀ آن در SIبه صورت v0 = −10 iاست،
مطابق شکل زیر است .بزرگی جابهجایی در ۵ثانیۀ ششم ،چند برابر بزرگی جابهجایی در ۵ثانیۀ اول حرکت است؟
m
) a( 2
s 3 / 5 )1
2 2 )2
0 )t(s
15 30
1 / 5 )3
-3
1 )4
-۵0گلولهای به جرم 200gدر شرایط خالء از ارتفاع 4۵متری زمین رها میشود و پس از برخورد به زمین تا ارتفاع ۲0متری
زمین برمیگردد .اگر زمان تماس گلوله با زمین 2msباشد ،بزرگی نیروی خالص متوسط وارد بر گلوله در مدت برخورد به
زمین چند نیوتون است؟ ) (g = 10 m
s2
5000 )4 2500 )3 500 )2 250 )1
327
1
-۵1مطابق شکل زیر ،دو نیروی افقی و قائم F1و F2به جسمی که روی سطح افقی قرار دارد ،وارد میشود و جسم ساکن
است .اگر بزرگی این دو نیرو ،هر یک ۲برابر شود و جسم هم چنان ساکن بماند ،نیرویی که سطح به جسم وارد میکندk ،
F2 برابر میشود .کدام مورد درست است؟
F1 1 K 2 )2 2 K 3 )1
m K =1 )4 K = 2 )3
-۵۲وزنهای به جرم 2kgرا به فنر سبکی به طول 40cmکه از سقف آسانسور ساکنی آویزان است ،وصل میکنیم .بعد از رسیدن
m
۲رو به باال شروع به حرکت وزنه به حالت تعادل ،فاصلۀ آن از کف آسانسور 140cmاست .اگر آسانسور با شتاب ثابت
s۲
کند .فاصلۀ وزنه از کف آسانسور به 136cmمیرسد .ثابت فنر چند نیوتون بر سانتیمتر است؟ ) (g = 10 m
s2
3 2
2 )4 )3 1 )2 )1
2 3
-۵3جرمی متصل به فنر با بسامد 5Hzروی پارهخطی به طول 8cmدر سطح افقی بدون اصطکاک حرکت هماهنگ ساده انجام
میدهد .نوسانگر در لحظۀ t1از یک سانتیمتری نقطۀ تعادل (مرکز نوسان) عبور میکند و حرکتش در این لحظه کند شونده
است .از لحظۀ t2حداقل چند ثانیه طول میکشد تا نوسانگر از یک سانتیمتری طرف دیگر نقطۀ تعادل عبور کند؟
1 1 1 1
)4 )3 )2 )1
5 10 20 40
-۵4شکل زیر ،نمودار تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل سامانۀ جرم -فنری را برحسب مکان نشان میدهد .اگر حداقل زمانی
که طول میکشد که انرژی جنبشی نوسانگر از صفر به 40mJبرسد برابر 0 / 05sباشد ،بزرگی سرعت نوسانگر در لحظۀ
انر ی (می ی ول)
عبور از مکان x = 0چند متر بر ثانیه است؟
)2 )1
20 10 5
)x(cm
10 )4 2 )3
0 2 2
g
10موج عرضی با بسامد 600هرتز ایجاد شده و طول موج آن 20cmاست .اگر نیروی کشش این -۵۵در سیمی به چگالی
cm3
سیم 36Nباشد ،سطح مقطع این سیم چند میلیمتر مربع است؟
2 )4 1 )3 0 / 5 )2 0 / 25 )1
-۵6شکل زیر ،تصویری از یک موج عرضی را در لحظۀ t1در یک ریسمان کشیده شده نشان میدهد .اگر سرعت انتشار موج
y
20 cmباشد ،در بازۀ زمانی t1تا t 2 = t1 + 9 sچند بار جهت حرکت ذرۀ Mتغییر کرده است؟
4 s
V
8 )2 7 )1
0
M
)x(cm 10 )4 9 )3
15
328
2
-۵7در کدام موارد زیر ،از بازتاب امواج الکترومغناطیسی استفاده میشود؟
ب ـ سونوگرافی الف ـ رادار دوپلری
ت ـ دستگاه سونار در کشتیها پ ـ اجاق خورشیدی
)4ب ،پ و ت )3الف ،ب وپ )2الف و ب )1الف و پ
-۵8شکل زیر ،تصویری از یک موج الکترومغناطیسی است که در خأل در حال انتشار است .انرژی هر یک از فوتونهای این موج
چند الکترون ـ ولت است؟ ) (h = 4 10−15 eV.s,c = 3 108 m
s
2 / 4 )1
2 / 4 10−2 )2
4 / 8 )3
4 / 8 10−2 )4
-۵9در اتم هیدروژن ،محدودۀ تقریبی طول موجهای رشته پاشن ) (n = 3برحسب میکرومتر کدام است؟ ) (R = 0 / 01nm −1
1 / 6 )4تا 4 / 4 1 / 6 )3تا 2 0 / 9 )2تا 4 / 4 0 / 9 )1تا 2
-60توان یک المپ که نور تکرنگ با بسامد 6 1014 Hzگسیل میکند 33 ،وات است .این المپ در هر دقیقه چند فوتون تابش
میکند؟ )(h = 6 / 6 10−34 J.s,e = 1 / 6 10−19 C
8 1020 )4 5 / 3 1020 )3 5 1021 )2 1 / 5 1021 )1
-61دو کرۀ فلزی خیلی کوچک و مشابه دارای بار الکتریکی ناهمنام q1 0و |q2 | q1هستند و در فاصلۀ 60سانتیمتری هم
قرار دارند و برهم نیروی الکتریکی 0 / 9Nوارد میکنند .اگر کرهها را به هم تماس دهیم و دوباره به همان فاصلۀ قبلی از
2
هم دور کنیم ،نیروی الکتریکی 1 / 6نیوتون به هم وارد میکنند q1 .چند میکروکولن است؟ ) (K = 9 109 N.m
C2
20 )4 10 )3 2 )2 1 )1
-6۲دو ذرۀ باردار q1و q2مطابق شکل زیر قرار دارند .نیروی الکتریکی خالص (برآیند) ناشی از دو ذره به ذرۀ باردار q3برابر
F Fاست q2 .چند میکروکولن است؟
q3 108 )1
6cm 24)2
5cm
12 )3
2/
q1 = 5C q2 6 )4
-63ظرفیت خازنی 2 Fاست .اختالف پتانسیل بین دو صفحۀ آن را یک ولت افزایش میدهیم .به ترتیب بار الکتریکی و
ظرفیت آن چه مقدار تغییر میکنند؟
)2صفر ـ 2 F )1صفر ـ صفر
2 F )4ـ 2 F 2 F )3ـ صفر
329
3
2A -64در شکل زیر ،در مقاومت Rدر هر دقیقه چند ژول انرژی مصرف میشود؟
648 )1
=12V
20 R 10 526 )2
r = 2
472 )3
384 )4
-6۵در شکل زیر ،هر یک از مقاومتها 6 ،اهمیاند .یک باتری آرمانی یکبار بین دو نقطۀ Bو Aو بار دوم بین دو نقطۀ Cو A
بسته میشود .جریانی که آمپرسنج آرمانی نشان میدهد ،در حالت دوم چند برابر حالت اول است؟
5 1
A
)2 )1
A C
2 3
5
3 )4 )3
B 3
-66در مدار زیر ،اگر ولتسنج آرمانی ۲7ولت را نشان دهد و توان مصرفی مقاومت R 4برابر 6وات باشد ،اندازۀ مقاومت R3
R1 = 3 R3 چند اُهم است؟
6 )1
V
=30V
R 2 = 9
9 )2
r = 1 12 )3
R4 18 )4
-67در مکانی ،میدان مغناطیسی ،یکنواخت و افقی و جهت آن به سمت شمال جغرافیایی است .اگر در این مکان یک ذرۀ آلفا
با سرعت Vدر راستای افقی به سمت شمال شرقی در حرکت باشد ،نیروی مغناطیسی وارد بر ذره در آن لحظه به کدام
جهت است؟
)2افقی به سمت شمال غربی )1راستای قائم به سمت بال
)4افقی به سمت جنوب شرقی )3راستای قائم به سمت پایین
-68چه تعداد از عبارتهای زیر درست است؟
الف) زمین یک آهنربای فرضی است که قطبهای مغناطیسی و جغرافیایی آن دقیقاً بر هم منطبقاند.
ب) در پدیده القای مغناطیسی ،همواره دافعه وجود دارد.
پ) خاصیت مغناطیسی اطراف یک آهنربای میلهای ،یکسان است.
3 )4 2 )3 1 )2 )1صفر
330
4
-69نمودار شار مغناطیسی که از یک حلقه میگذرد ،در شکل زیر ،نشان داده شده است .نمودار نیروی محرکۀ القایی در این
مدت کدام است؟
)(wb
2 10−3
0 / 02
0 )t(s
0 / 01 )(V
)(V
0/ 2
0/ 2
)2 0
0 / 01 0 / 02
)t(s )1
0 0 / 02
)t(s
−0 / 2
)(V )(V
0/ 2 0/ 2
)4 )3
0 / 02
0 0 / 02
)t(s 0 )t(s
0 / 01 0 / 01
−0 / 2 −0 / 2
-70شهری با مساحت 180km2در زمینی مسطح در شمال ایران واقع است .در یک روز 10 ،میلیمتر باران در این شهر باریده
است .حجم کل باران باریده شده چند mm3است؟
18010−12 )4 1801012 )3 1 / 8 1015 )2 1 / 8 10−15 )1
-71چتر بازی به جرم کل 100kgاز بالونی در ارتفاع ۵00متر از سطح زمین با سرعتی به بزرگی 1 / 5 mبه بیرون بالون میپرد.
s
اگر او با سرعتی به بزرگی 4 / 5 mبه زمین برسد ،کار نیروی مقاومت هوا روی چترباز در طول مسیر سقوط چند کیلوژول
s
است؟ ) (g = 10 m
مقاومت هوا
s2
وزن −900 )1
جابهجایی
−500 / 9 )2
−500 )3
زمین −499 / 1 )4
331
5
-7۲اگر یک لوله مویین را که دو طرف آن باز است به طور قائم در جیوه فرو ببریم .به صورت کدام یک از شکلهای زیر در
میآید؟
A )1
B )2
D C B A
C )3
D )4
-73در شکل زیر ،سه مایع مخلوط نشدنی با چگالیهای مشخص ،قرار دارد و ارتفاع هر الیه از مایعها 20cmاست .اگر
AB = 40cmو BC = 10cmباشد ،اختالف فشار بین دو نقطۀ Aو Bچند پاسکال است؟ ) (g = 10 m
s2
g
A = 30/ 8 1600 )1
cm 3
g 2600 )2
= 21
cm 3
g 3800 )3
B 1 =2
C cm 3 4800 )4
-74به مکعبی با آهنگ ثابت گرما میدهیم .اگر مساحت یکی از رویههای آن 12درصد تغییر کند ،حجم آن چند درصد تغییر
خواهد کرد؟
24 )4 18 )3 12 )2 6 )1
-7۵در ظرفی 800گرم آب صفر درجۀ سلسیوس وجود دارد .یک قطعه فلز به جرم 4۲0گرم و دمای 84درجۀ سلسیوس را
درون آب میاندازیم .پس از برقراری تعادل ،دمای مجموعه چند درجۀ سلسیوس میشود؟ (اتالف گرما ناچیز و
= 400 J0ف ز = 4200 J0 ,cآب cاست).
kg. C kg. C
4 )4 5 )3 6 )2 10 )1
332
6
جرم برابر از ایزوتوپهای 𝑨𝑨 و 𝑩𝑩 در اختیار داریم .اگر پس از گذشتن یک ساعت ،جرم باقیمانده از ایزوتوپ 𝑨𝑨 ،چهار برابر -76
جرم باقیمانده از ایزوتوپ 𝑩𝑩 باشد ،نیمعمر ایزوتوپ پایدارتر برابر چند دقیقه است؟ (نیمعمر ایزوتوپ 𝑨𝑨 ،دو برابر نیمعمر
ایزوتوپ 𝑩𝑩 باشد).
24 )4 12 )3 30 )2 15 )1
منیزیم طبیعی دارای سه ایزوتوپ 24 Mgبا جرم اتمی 23 / 99 amuو فراوانی 79درصد 25 Mg ،با جرم اتمی 24 / 99 amu -77
و فراوانی 10درصد 26 Mg ،با جرم اتمی 25 / 98 amuو فراوانی 11درصد و فلوئور تنها به صورت 19 Fبا جرم اتمی
18 / 99 amuوجود دارد .جرم مولی منیزیم فلوئورید طبیعی چند گرم است؟
66/45 )4 64/12 )3 62/28 )2 61/86 )1
در اتم کدام عنصر ،شمار الکترونهای دارای عدد کوانتومی ، l = 1برابر مجموع شمار الکترونهای دارای عددهای کوانتومی -78
l = 0و l = 2است و شمار الکترونهای ظرفیتی این عنصر ،با شمار الکترونهای الیۀ ظرفیت اتم کدام عنصر ،برابر است؟
(گزینهها را از راست به چپ بخوانید).
16 X , 28 A )4 14 D , 28 A )3 14 D , 24 M )2 16 X , 24 M )1
در کدام واکنشهای زیر ،پس از موازنۀ معادلۀ آنها ،مجموع ضریبهای استوکیومتری فرآوردهها 1/5 ،برابر مجموع -79
ضریبهای استوکیومتری واکنشدهندهها است؟
آ) )NH3 (g) + F2 (g) → N2F4 (g) + HF(g
⎯SOCl2 (l) + H2O(l) ⎯
ب) )→ SO2 (g) + HCl(g
پ) )ClF3 (g) + NH3 (g) → N2 (g) + HF(g) + Cl2(g
⎯NaHCO3 (s) ⎯
ت) )→ Na2CO3 (s) + CO2 (g) + H2O(g
)4پ ،ت )3آ ،ب )2آ ،پ )1ب ،ت
واکنش سولفوریک اسید با سدیم هیدروژن کربنات به صورت زیر است: -80
)NaHCO3 (s) + H2SO4 (aq) → Na2SO4 (aq) + CO2 (g) + H2O(l (معادلهی واکنش موازنه شود)
برای واکنش کامل با 750میلیلیتر محلول 4موالر سولفوریک اسید ،چند گرم سدیم هیدروژن کربنات نیاز است و اگر گاز
کربن دیاکسید تولید شده ،در واکنش ، BaO(s) + CO2 (g) → BaCO3 (s) :شرکت کند ،چند گرم ) BaCO3 (sتولید
میشود؟(گزینهها را از راست به چپ بخوانید) (H = 1 , C = 12 , O = 16 , Na = 23 , Ba = 137 : g.mol −1 ) ،
1182 ،504 )4 765 ،504 )3 1182 ،252 )2 765 ،252 )1
در اثر سوختن کامل 89گرم از یک نوع چربی ) (Cx H y O6مطابق واکنش زیر ،به ترتیب از راست به چپ ،چند لیتر -81
اکسیژن مصرف و چند مول گاز CO2تولید میشود؟(حجم مولی گازها در شرایط آزمایش ،برابر 25Lفرض شود؛
) H = 1 , C = 12 , O = 16 : g.mol −1
(موازنۀ معادلۀ واکنش کامل شودmCx H y O6 + 163O2 → 114CO2 + 110H2O ).
7/5 ،203/75 )4 5/7 ،203/75 )3 7/5 ،302/75 )2 5/7 ،302/75 )1
333
7
اگر دو فلز Xو ،Aبا باالترین عدد اکسایش خود ،آنیونهای پایداری با فرمول XO4−و AO23−تشکیل دهند ،چند مورد از -82
مطالب زیر ،دربارهی آنها درست است؟
آ) Aعنصری از گروه 15است.
ب) عنصر ،Aمیتواند در دورهی دوم در جدول تناوبی جای داشته باشد.
پ) عنصر ،Xبا اکسندهترین عنصر در جدول تناوبی ،همگروه است.
ت) در آخرین زیر الیهی اشغال شدهی اتم 5 ،Xالکترون و اتم ،Aدو الکترون جای دارد.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
چند مورد از مطالب زیر ،درست است؟ -83
آ) غلظت محلول 0/01درصد جرمی یک نمک در آب ،برابر 100ppmاست.
ب) اکسیژن و آب ،از اجزای مشترک موجود در هوای پاک و سرم فیزیولوژیاند.
پ) نسبت شمار اتمهای سازندهی آمونیوم کربنات به آلومینیم سولفات ،به تقریب برابر 0/8است.
ت) اگر 1/2تن آب دریا با درصد جرمی ،27در یک مخزن بخار شود 324 ،کیلوگرم از نمکهای بدون آب باقی میماند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
به 200گرم محلول 35/5درصد جرمی سدیم سولفات مقدار الزم کلسیم کلرید جامد اضافه میکنیم تا واکنش کامل شود. -84
درصد جرمی یون سدیم در محلول به دست آمده در پایان واکنش پس از جدا کردن رسوب ،به کدام عدد نزدیکتر است؟
(معادلهی واکنش موازنه شود) )Na2SO4 (aq) + CaCl2 (aq) → CaSO4 (s) + NaCl(aq
) (O = 16 , Na = 23 , S = 32 , Cl = 35 / 5 , Ca = 40 : g.mol −1
13/5 )4 12/3 )3 11/5 )2 9 )1
با توجه به شکل زیر ،که به رسانایی محلول 1موالر چهار ماده در دمای یکسان مربوط است ،کدام مطلب نادرست است؟ -85
d )1الکترولیتی قویتر از aاست.
b )2در محلول به خوبی به یونهای سازندهی خود تفکیک میشود.
c )3یک ترکیب مولکولی است که میتواند در آب با تشکیل پیوند هیدروژنی ،حل شود.
b ،a )4و dمی توانند به ترتیب ،هیدروفلوئوریک اسید ،سدیم کلرید و پتاسیم هیدروکسید باشند.
-86هر لیتر از یک هیدروکربن گازی در شرایط 2/5 ،STPگرم جرم دارد .درصد جرمی تقریبی کربن در آن کدام است و فرمول
«نقطه -خط» آن به کدام صورت میتواند باشد؟ ( ) H = 1 , C = 12 : g.mol −1
، 78/15 )4 ، 78/15 )3 ، 85/71 )2 ، 85 /71 )1
334
8
شیب نمودار تغییر شعاع اتمی کدام سه عنصر ،بیشتر است؟ -87
16 S , 15 P , 14Si )2 8 O , 7 N , 6 C )1
13 Al , 12 Mg , 11Na )4 35 Br , 34Se , 33 As )3
-88به مخلوطی از FeOو Na2Oبه وزن 6/5گرم با کربن گرما داده می شود .اگر گاز کربن دی اکسید تولید شده در شرایط
،STPبرابر 336میلی لیتر حجم داشته باشد ،مقدار FeOو نسبت شمار کاتیونها به آنیونها در مخلوط اولیه کدام است؟
(گزینهها را از راست به چپ بخوانید) O = 16 , Na = 23 , Fe = 56 : g.mol −1 ،
1/7 ،3/16 )4 2/3 ،3/16 )3 2/3 ،2/16 )2 1/7 ،2/16 )1
با بررسی نمودار شکل زیر ،که واکنشپذیری شماری از عنصرهای دورۀ دوم جدول تناوبی را به صورت نامرتب نشان میدهد، -89
میتوان دریافت که ...............است.
:a )1کربن :c ،فلوئور :g ،اکسیژن
:c )2اکسیژن :f ،نیتروژن :a ،کربن
:f )3کربن :e ،بریلیم :b ،فلوئور
:b )4نیتروژن :d ،بور :e ،لیتیم
گاز آزاد شده از واکنش کامل 50گرم از یک نمونهی ناخالص منگنز دیاکسید با هیدروکلریک اسید میتواند با 250میلیلیتر -90
محلول 2موالر پتاسیم برمید واکنش دهد .درصد خلوص منگنز دی اکسید در این نمونه کدام است و در این فرآیند ،چند
مول ) HCl(aqمصرف شده است؟ (ناخالصی با اسید واکنش نشان نمیدهد) O = 16 , Mn = 55 : g.mol −1 ،
) MnO2 (s) + HCl(aq) → MnCl 2 (aq) + Cl 2 (g) + H 2O(l
(معادلۀ واکنشها موازنه شود)
)Cl2 (g) + KBr(aq) → KCl(aq) + Br2 (l
1/5 ،87 )4 1 ،87 )3 1/5 ،43/5 )2 1 ،43/5 )1
مخلوطی از -3متیل هگزان و -1هگزن به وزن 20گرم ،با 32گرم برم مایع به طور کامل واکنش میدهد .درصد جرمی -3 -91
متیل هگزان در مخلوط پایانی به کدام عدد نزدیکتر است؟
) (H = 1 , C = 12 , Br = 80 : g.mol −1
6/15 )4 6/56 )3 17/5 )2 16/35 )1
برای باال بردن دمای یک قطعهی مسی به وزن 2/5کیلوگرم از 25 Cبه ، 225 Cچند کیلوژول گرما الزم است و این مقدار -92
گرما ،به تقریب از سوختن کامل چند گرم گاز متان تامین میشود؟ (ظرفیت گرمایی ویژهی مس را برابر 0 / 39J.g −1 . C−1
در نظر بگیرید ،گزینهها را از راست به چپ بخوانید) H = 1 , C = 12 : g.mol −1 ،
CH4 (g) + 2O2 (g) → CO2 (g) + 2H2O(l) ; H = −890KJ
35 ،1950 )4 25 ،1950 )3 3/5 ،195 )2 2/5 ،195 )1
335
9
با توجه به واکنشهای گرماشیمیایی زیر: -93
2H2 (g) + O2 (g) → 2H2O(l) , H = −572kJ
2H2O(l) + O2 (g) → 2H2O2 (aq) , H = +190kJ
C6H6O2 (aq) → C6H4O2 (aq) + H2 (g) , H = +116kJ
Hواکنش ، C6H6O2 (aq) + H2O2 (aq) → C6H4O2 (aq) + 2H2O(l) :برابر چند کیلوژول است و اگر 100میلیلیتر
از محلول 2/5موالر هیدروژن پراکسید در این واکنش مصرف شود ،با گرمای آزاد شده ،چند گرم کربن دی اکسید جامد را
میتوان به گاز تبدیل کرد؟ (گزینه ها را از راست به چپ بخوانید ،هر مول کربن دی اکسید جامد با جذب 50کیلوژول انرژی،
به طور مستقیم به گاز تبدیل میشود) C = 12 , O = 16 : g.mol −1 ،
62/8 ، -265 )4 58/3 ، -265 )3 45/3 ، -254 )2 42/8 ، -254 )1
کدام مطلب دربارهی دو مولکول با ساختارهای زیر ،درست است؟( ) H = 1 , C = 12 : g.mol −1 -94
)1ترکیب IIدارای گروه کتونی است.
)2شمار پیوندهای دوگانه در دو ترکیب ،برابر است.
)3نسبت جرم هیدروژن به جرم کربن در ترکیب ( ،)IIبه تقریب 0/106است.
)4دو ترکیب با هم ایزومرند و تفاوت آنها در شمار جفت الکترونهای ناپیوندی روی اتمهای آنها است.
در بررسی واکنش ، CH4 (g) + H2O(g) → CO(g) + 3H2 (g) :دادههای جدول زیر به دست آمده است .نسبت سرعت -95
متوسط واکنش در 50ثانیۀ سوم ،به سرعت متوسط واکنش در 400ثانیۀ پایانی ثبت شده در جدول ،به تقریب کدام است؟
)t(s 0 50 100 150 200 300 400 700 800
CH 4 moL.L−1 0/100 0/0905 0/082 0/0741 0/0621 0/0549 0/0430 0/0210 0/0170
2/43 )4 2/34 )3 0/243 )2 0/234 )1
اگر در دمای معیّن ،در واکنش فرضی ، AB2 (g) → A(g) + B2 (g) :هر نیم ساعت 10 ،درصد مقدار اولیهی واکنشدهنده -96
مصرف شود و همین واکنش در مجاورت کاتالیزگر مناسب ،هر 5دقیقه با همین روند پیشرفت کند ،در لحظهای که 50
درصد مادۀ اولیه مصرف شده باشد ،تفاوت زمان این دو روند ،چند دقیقه است و با کاربرد کاتالیزگر ،سرعت متوسط واکنش،
چند برابر میشود؟
6 ،150 )4 5 ،150 )3 6 ،125 )2 5 ،125 )1
336
10
کدام مطلب زیر ،دربارهی ترکیبی با ساختار روبهرو ،نادرست است؟ -97
)1چهار گروه CHOHدر مولکول آن وجود دارد.
)2مولکول آن ،دارای پنج گروه عاملی الکلی و یک گروه اتری است.
)3با تشکیل پیوند هیدروژنی در آب حل میشود و مقدار انحاللپذیری آن مشابه اتانول است.
)4نسبت شمار اتمهای هیدروژن به شمار اتمهای کربن در آن ،مشابه مولکول هگزن است.
g
( ،با شمار اتمهای کربن زنجیرهی آلکانی را به درستی نشان میدهد؟ کدام نمودار ،رابطهی انحاللپذیری الکلها ) -98
آب 100g
)2 )1
)4 )3
Z ،Y ،X ،D ،Aبه ترتیب از راست به چپ ،عنصرهای متوالی در جدول تناوبیاند که مجموع عددهای اتمی آنها برابر -99
45است .اگر Yگاز تک اتمی باشد ،چند مطلب زیر نادرست است؟
آ) معادلهی یونش اسید HXدر آب تعادلی است.
ب) یونش هر دو اسید اکسیژندار Aدر آب ،کامل است.
پ) عنصر Dدر DX2باالترین عدد اکسایش خود را دارد.
ت) نقطه ذوب ترکیب حاصل از واکنش عنصر Zبا ،Dباالتر از نقطهی ذوب LiFاست.
ث) ساختار و ویژگیهای فیزیکی ترکیب هیدروژندار پایدار ،Dمشابه H2Sاست.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
احتمال انجام کدام واکنش در شرایط مشخص شده ،کمتر است؟ -100
SiO2 (s) + 2C(s) ⎯⎯→ Si(l) + 2CO(g) )1
2 )FeCl (aq
⎯⎯⎯⎯⎯ )C2H4 (g) + Cl2 (g→ C2H4Cl2 (g) )2
2Fe2O3 (s) + 3C(s) ⎯⎯→ 4Fe(s) + 3CO2 (g) )3
H SO
2 4 → CH COOC H (l) + H O(l) )4
⎯⎯⎯⎯ )CH3COOH(l) + C2H5OH(l 3 2 5 2
337
11
چند مورد از مطالب زیر ،درست است؟ -101
آ) بیشتر اسیدها و بازهای شناخته شده ،ضعیفاند.
ب) در محلول 0/1موالر HCNدر دمای اتاق CN − = 0 / 1 ،است.
پ) pHمحلول 0/02موالر فرمیک اسید از pHمحلول 0/02موالر استیک اسید ،کوچکتر است.
ت) آمونیاک با تشکیل پیوند هیدروژنی به خوبی در آب حل میشود و محلول الکترولیت قوی تولید میکند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
-102ثابت یونش اسید ضعیف HAبه ازای 10درجهی سلسیوس افزایش دما 12/5 ،درصد به صورت خطی افزایش مییابد .اگر
ثابت یونش این اسید در دمای ، 45 Cبرابر 2 10−4و غلظت HAدر دمای ، 25 Cپس از یونش ،برابر 6موالر باشد،
نسبت شمار یونهای هیدروکسید به شمار یونهای هیدرونیوم در محلول آن با دمای 25 Cبه تقریب کدام است و در
کدام دما (با یکای ) Cنسبت به شمار یونهای هیدروکسید به شمار یونهای هیدرونیوم کمتر است؟
30 , 1 / 110−11 )4 20 , 6 10−12 )3 30 , 6 10−12 )2 20 , 1 / 110−11 )1
pH -103محلول 0/1موالر هیدروفلوئوریک اسید برابر 2/7است .درصد یونش تقریبی آن کدام است و 200میلیلیتر از این
محلول در واکنش با مقدار کافی کلسیم هیدروکسید ،چند میلی گرم رسوب کلسیم فلوئورید تشکیل میدهد؟
) (F = 19 , Ca = 40 g.mol −1
)Ca(OH)2 (aq) + HF(aq) → CaF2 (s) + H2O(l (معادلهی واکنش موازنه شود).
680 ،2/4 )4 590 ،2/4 )3 780 ، 2 )2 395 ، 2 )1
-104اگر از آبکافت یک استر با فرمول مولکولی ، C9H18O2در محیط اسیدی ،الکل تشکیل شده انحاللپذیری کمی در آب
داشته باشد و اسید تولید شده به هر نسبتی در آب حل شود ،اسید و الکل سازندۀ استر کداماند؟
)2هپتانوئیک اسید ،اتانول )1اتانوئیک اسید ،هپتانول
)4پنتانوئیک اسید ،بوتانول )3هگزانوئیک اسید ،پروپانول
-105با توجه به جدول تناوبی زیر ،ترکیب یونی حاصل از واکنش کدام دو عنصر با یکدیگر ،کمترین آنتالپی فروپاشی (انرژی
شبکه) و ترکیب Aبا کدام نافلز ،پایینترین نقطهی جوش را دارد؟
Z )4با E ،M E )3با M ،J D )2با E ،G D )1با M ،J
338
12
-106در کدام شکل ،تصویر درستی از ) LiF(sنشان داده شده است؟
)2 )1
)4 )3
-107کدام مطالب زیر درستاند؟
آ) سرعت خوردگی آهن ،به pHمحیط وابسته است.
ب) نتیجهی نیم واکنش کاهش در سلول گالوانی ،تشکیل اتم فلزی است.
پ) پتانسیل کاهشی استاندارد اغلب فلزها ،منفی و اغلب نافلزها ،مثبت است.
ت) هر چه تفاوت پتانسیل کاهش استاندارد نیم سلولها در سلول گالوانی بیشتر باشد ،قدرت آن سلول ،کمتر است.
ث) جدول پتانسیل کاهشی استاندارد فلزات ،بر مبنای تشکیل مولکول هیدروژن محلول در آب ،از یون ) H + (aqتنظیم
شده است.
)4پ ،ت ،ث )3آ ،پ ،ث )2ب ،ت )1آ ،پ
-108با توجه به مقدار Eنیم واکنشهای زیر ،کدام موارد از مطالب زیر ،درست است؟
V 2+ (aq) + 2e − → V(s) , E = −1 / 2V
Pb2+ (aq) + 2e − → Pb(s), E = −0 / 13V
Ag + (aq) + e − → Ag(s) , E = +0 / 80V
است. )Ag + (aq آ) ) ، V 2+ (aqاکسندهای قویتر از
به ) Pb(sاست. ب) تبدیل ) V 2+ (aqبه ) ، V(sآسانتر از تبدیل )Pb2+ (aq
پ) Eسلول گالوانی «سرب – نقره» از Eسلول گالوانی «وانادیم -سرب» کوچکتر است.
ت) واکنش ، 2Ag + (aq) + Pb(s) → Pb2+ (aq) + 2Ag(s) :در یک سلول گالوانی ،به طور طبیعی (خودبهخودی) پیش
میرود.
)4آ ،ب ،پ )3ب ،پ ،ت )2آ ،ت )1پ ،ت
339
13
-109با توجه به واکنش ، NO2 (g) + NO(g) + NH3 (g) → N2 (g) + H2O(g) :چند مورد از مطالب زیر نادرست است؟
آ) آمونیاک کاهنده و اکسیدهای نیتروژن اکسندهاند.
ب) اکسندهها ،چهار الکترون گرفته و کاهنده ،سه الکترون میدهد.
پ) پس از موازنهی معادلهی واکنش ،مجموع ضرایب مواد برابر 10میشود.
ت) این واکنش برای حذف آمونیاک و تبدیل آن به N2در مبدل کاتالیستی خودروهای دیزلی انجام میشود.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
یک واکنش فرضی گازی در دو دمای T1و ،) T1 T2 ( T2انجام میشود .کدام موارد از مطالب زیر درست است؟ -110
آ) کمینه انرژی مورد نیاز برای انجام واکنش در دمای T1کمتر از مقدار آن در دمای T2است.
ب) تفاوت سرعت واکنش در دمای T1و ، T2به تفاوت سطح انرژی واکنشدهندهها و فرآوردهها وابسته است.
پ) اگر واکنش گرماده باشد ،سرعت تبدیل واکنشدهندهها به فرآوردهها در دمای ، T1بیشتر از دمای T2است.
ت) اگر انرژی ذرات واکنشدهندهها در دماهای T1و ، T2کمتر از Eaباشد ،درصد تبدیل واکنشدهندهها به فرآوردهها
در این دو دما برابر است.
)4پ ،ت )3ب ،ت )2آ ،ب )1آ ،پ
340
14
223
A
خارج از کشور
آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ 1399
آزمون اختصاصی ـ دفترچه 3
مالحظات زمان پاسخگویی تا شماره از شماره تعداد سوال مواد امتحانی ردیف
45سوال 140 111 30 ریاضی 1
60دقیقه
60دقیقه 155 141 15 زمین شناسی 2
-111حاصل عبارت ، 27 − 1 + (2 − 3 )−1کدام است؟
4+ 3
1 )4 1 + 3 )3 2 3 )2 1 + 2 3 )1
-112جمالت سوم ،هفتم و شانزدهم یک دنبالۀ حسابی ،جمالت متوالی یک دنبالۀ هندسی هستند ،قدر نسبت دنبالۀ هندسی،
کدام است؟
9 3 4
)4 2 )3 )2 )1
4 2 3
-113فرض کنید باقیماندۀ تقسیم چندجملهای ) p(xبر x − 4و ، x + 2بهترتیب 3و 1باشند .باقیماندۀ تقسیم
) p(x2 ) + 4p( − xبر ، x − 2کدام است؟
−1 )4 )3صفر 1 )2 7 )1
-114معادلۀ درجه دوم 2x2 + mx + m + 6 = 0دارای دو ریشۀ مثبت است .بازۀ مقادیر ،mکدام است؟
( −6, −4 ) )4 ( −6,0) )3 ( −4, −2) )2 ( −4,0) )1
-115مجموعه جواب نامعادلۀ ، −1 2x − 1 3کدام است؟
x+1
− [−4, −1] )4 − [−4,0] )3 (4, +) )2 (0, + ) )1
-116فرض کنید ) A( −1, 9رأس سهمی y = ax2 + bx + cگذرا بر نقطۀ ) (3, 1باشد .این سهمی از کدامیک از نقاط زیر،
میگذرد؟
(1, 5) )4 (2, 5) )3 (5, −9) )2 (5, −7) )1
-117نمودار تابع با ضابطۀ ) ، f (x) = x2 − 2x;(x 1مفروض است .قرینۀ نمودار آن نسبت به محور xها را 16 ،واحد در امتداد
محور yها در جهت مثبت انتقال میدهیم .فاصلۀ برخورد منحنی حاصل با نمودار تابع ،fاز مبدأ مختصات ،کدام است؟
2 5 )4 5 2 )3 6 2 )2 4 5 )1
-118در بازۀ ) (a,bنمودار تابع y = (x − 1)2باالتر از نمودار تابع y = 4x4است .بیشترین مقدار ، b − aکدام است؟
5 3
)4 2 )3 )2 1 )1
2 2
-119اگر f (x) = [x] − xو g(x) = 1 − 2xباشند ،برد تابع ، gofکدام است؟
x+1
( − ,1] )4 [1, + ) )3 (−1,1] )2 [−1,1) )1
342
1
-120فرض کنید ) g(xوارون تابع f (x) = x + 2 xباشد .حاصل ) ، g(3) + g(15کدام است؟
8 )4 10 )3 11 )2 12)1
-121تابع fبا ضابطۀ f (x) = x − 1بر دامنۀ ) (0, +مفروض است .نمودار تابع f −1نیمساز ناحیۀ دوم را با کدام طول قطع
2x
میکند؟
1 3 3
− )4 −1 )3 − )2 − )1
2 4 2
-122اگر log3 2 = 5باشد ،آنگاه ، log18 8کدام است؟
8
3 8 5 15
)4 )3 )2 )1
4 11 7 22
-123شکل زیر ،نمودار تابع با ضابطۀ f (x) = −9 + ( 1 )ax+ bاست ، f (2) .کدام است؟
3
234 )1
108 )2
72 )3
18 )4
2x − ( 1 )x
−1
= ) f (xرا در نظر بگیرید ، f (2) .کدام است؟ 2 -124تابع با ضابطۀ
2
log2 (3 + 5 ) )4 log2 (2 + 5 ) )3 log2 (1 + 5 ) )2 log2 (−1 + 5 ) )1
-125حاصل عبارت ) ، tan(285)tan( −165) − sin(1095)cos(255کدام است؟ (اعداد داده شده برحسب درجه هستند).
− cos2 (15) )4 − sin2 (15) )3 cos2 (15) )2 sin2 (15) )1
y -126شکل زیر ،قسمتی از نمودار تابع با ضابطۀ ) y = a + bsin(x + است .مقدار ،aکدام است؟
3
−1 )1
3 1
2 − )2
2
x 1
2 )3
2
1 )4
343
2
y -127شکل زیر ،نمودار تابع ، y = asin(bx) + cدر یک بازۀ تناوب است .مقادیر bو ،cکداماند؟
b = 3, c = −1 )1
1 b = 3, c = −2 )2
x
5 3
6 6 b = ,c = −2 )3
-3 2
3
b = ,c = −1 )4
2
-128تعداد جوابهای معادلۀ مثلثاتی ، 4 sin(3x)cos(3x) = 1در بازۀ ، 0, کدام است؟
2
5 )4 4 )3 3 )2 2 )1
2 sin2 x − sin x − 1
; x
cos2 x 2
، f (x) = در ، x = پیوسته است؟ -129به ازای کدام مقدار ،aتابع با ضابطۀ
2
a ; x=
2
−1 / 5 )4 −1 )3 1 )2 1 / 5 )1
n 2
-130تابع با ضابطۀ f (x) = 4x − 6x + 1را در نظر بگیرید .اگر lim f (x) = 2باشد ،آنگاه ) ، lim f (xکدام است؟
x→ 1 x→ ax3 + 7x2 − 2
2
6 5 6 4
− )4 − )3 − )2 − )1
11 12 17 17
-131خط مماس بر نمودارهای دو تابع با ضابطههای f (x) = x + 2و ، g(x) = ax2 + bxدر نقطۀ ، x = 2مشترکاند .مقدار ، b
x−1
کدام است؟
7 )4 6 )3 5 )2 4 )1
2 2
، f (x) = 3 2x − x در نقطۀ ، x = −2کدام است؟ -132مقدار مشتق تابع با ضابطۀ
3x + 5
6 )4 5 )3 4 )2 3 )1
2
-133مقدار ماکسیمم نسبی تابع با ضابطۀ ، f (x) = x + 2x − 3کدام است؟
x2 + 1
1 + 3 )4 −1 + 3 )3 1 + 5 )2 −1 + 5 )1
-134کوتاهترین فاصلۀ نقطه ) A(5, 0از نقاط منحنی به معادلۀ ، y = 2x + 7کدام است؟
3 2 )4 5 )3 4 / 5 )2 4 )1
344
3
-135به چند طریق میتوان 5کتاب متمایز را بین 3نفر توزیع کرد ،بهشرط آنکه هر نفر حداقل یک کتاب ،دریافت کند؟
150 )4 135 )3 125 )2 105 )1
10 -136نفر در یک صف ایستادهاند .با کدام احتمال دو فرد موردنظر از آنها ،در کنار هم نیستند؟
9 4 3 2
)4 )3 )2 )1
10 5 4 3
2
-137دادههای آماری 10 ،8 ،8 ،8 ،7 ،5و 10مفروضاند .ضریب تغییرات دادهها ،کدام است؟ 7 0 / 534
0 / 30 )4 0 / 25 )3 0 / 20)2 0 / 15 )1
-138اضالع مثلثی ،منطبق بر سه خط به معادالت 2y − x = 2 ، y + 2x = 16و y = 0هستند .اندازۀ میانۀ نظیر ضلع افقی این
مثلث ،در صفحۀ مختصات کدام است؟
6 )4 3 3 )3 5 )2 2 5 )1
-139در ذوزنقۀ ، ABCDپارهخط MNموازی قاعدهها و MA = 2است .اندازۀ ، MNکدام است؟
MD 3
A 7 B 8 )1
M N 8 / 75 )2
9 )3
D 12 C
9 / 5 )4
-140در شکل زیر AD ،نیمساز زاویۀ Aو CE = CDاست .نسبت مساحتهای دو مثلث ABDو ،ACEکدام است؟
1
A )1
3
2 6 2
)2
B C 3
D 3
)3
E 4
3
)4
2
345
4
-141کدام عبارت ،با توجه به «حرکت ظاهری خورشید در آسمان» درست است؟
)۱زمین به حولِ محور خود در قطبین ،حرکت گردشی دارد.
)۲همة اجرام منظومة شمسی ،به دور سیارة زمین میچرخند.
)۳محور زمین ،نسبت به مدار بیضویِ حرکت آن به دور خورشید ،تمایل دارد.
)۴خورشید ،همواره در یکی از دو کانون مدار بیضویِ حرکت انتقالی زمین ،قرار دارد.
-142چرا اختالف طول مدت شبانهروز در مدار 𝑵𝑵 ۶۰°در مقایسه با مدار 𝑵𝑵 ،1۰°بیشتر است؟
)۱چرخش زمین به دور محورش در جهت خالف عقربههای ساعت
)۲تمایل ۲۳/۵درجهای محور زمین نسبت به سطح مدار گردش آن
)۳برابر بودن طول مدت شبانهروز در تمام مدت سال در مدار صفر درجه
)۴گردش زمین بر روی مدار بیضوی ،به دور خورشید در جهت خالف حرکت عقربههای ساعت
-143کدام گزینه ،پیامد عبارت زیر است؟
«پوستة جدیدِ ایجاد شده ،به طرفین حرکت کرده و باعث گسترش بستر اقیانوسی شده است».
)۲بسته شدن اقیانوس تتیس )۱برخورد هندوستان به آسیا
)۴تشکیل جزایر قوسی در اقیانوس آرام )۳دور شدن عربستان از آفریقا
-144در کدام سنگ به ترتیب احتمال تشکیل «سرب و اورانیوم» وجود دارد؟
)۴گچ و ماسهسنگ )۳آهک و ماسهسنگ )۲شیل و آهک )۱گچ و شیل
-145کدام گزینه ،دلیل قابل قبولی در توجیه فرآیند ترسیم شده ،است؟
)۱اختالف چگالی
)۲مهاجرت ثانویة نفت
)۳برخورد با پوشسنگ
)۴نفوذپذیری الیههای رسوبی
-14۶کدام گزینه ،بیشترین سرعت حرکت آب در مسیر رودخانه و دلیل آن را ،با توجه به تصویر زیر ،بیان میکند؟
)۱کف ← شکل بستر
)۲کنارة کاو ← شیب دیواره
)۳کنارة کوژ ← شدت جریان
)۴سطح ← کاهش اصطکاک
-147کدام گزینه بر اساس عبارت زیر ،با «زمان حداکثری آبدهی رودهای کشورمان و دلیل آن» مطابقت بیشتری دارد؟
«بیشترین بارش در کشور ما ،مربوط به فصل سرد سال است».
)۱اوایل پاییز ← افزایش بارندگی و کاهش نفوذپذیری
)۲اواخر تابستان ← کاهش تبخیر و بارش باران
)۳زمستان ← بارش برف و کاهش تبخیر
)۴بهار ← ذوب برف و افزایش بارندگی
346
5
-148در کدام حالت ،احتمال تشکیل «باتالق» افزایش مییابد؟
)۲انطباق سطح ایستابی بر سطح زمین )۱برخورد منطقة اشباع با سطح زمین
)۴چسبیدن بخشی از آب نفوذی به سطح ذرات خاک )۳برخورد سطح ایستابی با سطح زمین
-149کدام عبارت ،با توجه به تصویر مقابل ،وضعیت سنگها را به درستی بیان میکند؟
)۱با رفع تنش ،به حالت اولیه باز میگردد.
)۲با ایجاد شکستگی ،درزهها به وجود میآیند.
)۳با کم شدن تنش ،مقاومت سنگ تغییر نمییابد.
)۴پس از رفع تنش ،به طور کامل به حالت اولیه باز نمیگردد.
-15۰همة عبارتها ،دلیل مناسبی برای تمرکز مطالعات زمینشناسان ،در شناسایی «مناطقی با کمترین هوازدگی ،در احداث
فضاهای زیرزمینی هستند ،بهجز:
)۱فشار آب زیرزمینی ،از عوامل مهم ناپایداری تونلها است.
)۲کنترل جریان آب زیرزمینی ،در ترانشهها اهمیت زیادی دارد.
)۳جنس الیهها در فرار آب ،از سازههای زیرزمینی بسیار اهمیت دارد.
)۴قرار گرفتن سنگهای تبخیری ،در الیههای زیرین زمین بر کیفیت آب زیرزمینی تأثیر دارد.
-151بر اساس نمودار ،مصرف مواد غذایی حاوی کدام عناصر سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن در مقابل «ویروس کرونا» میشود؟
)۲ )۱
)۴ )۳
-152کدام گزینه ،دلیل مناسبی برای عبارت زیر است؟
«مقداری از انرژی انباشته شده در سنگها ،به طور ناگهانی آزاد میشود و به صورت امواج لرزهای به اطراف حرکت میکند».
)۲کاهش مقاومت سنگها )۱رفتار االستیک سنگها
)۴شکستگی سنگهای سازندة سنگکره )۳حرکت ورقههای سنگکره
-153کدام گزینه ،با دلیل اهمیت «مطالعة شکستگیها» ،مغایرت دارد؟
)۲به وجود آمدن رشتهکوهها )۱تجمع منابع زیرزمینی
)۴جابهجایی سنگهای دو طرف سطح درزهها )۳تشکیل کانسنگهای گرمابی
-154در کدام عبارت ،فرایند «تشکیل بزرگترین میدان نفتی ایران» به درستی بیان شده است؟
)۱در البهالی رسوبات ریزدانه و با فشرده شدن مادة آلی ،به وجود آمده است.
)۲در فالت قاره و در عمق تقریبی ۲۰۰تا ۴۰۰متر ،تشکیل شده است.
)۳در الیههایی از سنگ گچ یا آهک حفرهدار ،به دام افتاده است.
)۴در محیطهای مردابی ،با اکسیژن اندک ،تشکیل شده است.
-155کدام عبارت با ویژگیهای «آتشفشانهای ایران» مغایرت دارد؟
)۱تهنشین شدن خاکسترهای آتشفشانی در محیط دریایی کمعمق ،توفهای آتشفشانی را به وجود آورده است.
)۲با فرونشینی مواد جامد و سخت شدن آنها ،سنگهای آذرآواری تشکیل میشوند.
)۳آثار فعالیتهای اغلب آتشفشانها ،به صورت خروج گازهای گوگردی مشاهده میشود.
)۴بیشتر فعالیتهای آتشفشانی جوان ،در امتداد نوار ارومیه ـ دختر قرار گرفتهاند.
347
6
پاسخنامه
A
خارج از کشور
آزمون سراسری گروه آزمایشی علوم تجربی ـ 1399
آزمون اختصاصی ـ دفترچه پاسخ
تا شماره از شماره تعداد سوال مواد امتحانی ردیف
45 1 45 زیستشناسی 1
75 46 30 فیزیک 2
110 76 35 شیمی 3
140 111 30 ریاضی 4
155 141 15 زمینشناسی 5
کدام مورد ،دربارۀ همۀ بی مهرگانی صادق است که به کمک نفریدی ،عمل دفع مواد زائد را به انجام میرسانند؟ -1
)2با کمک یاخته و یا بخشی از آن ،اثر محرک را دریافت میکنند. )1در سامانۀ تنفسی خود ،لولههای منشعب و مرتبط به هم دارند.
)4مواد زائد بدن آنها ،توسط کریچه (واکوئول)های انقباضی دفع میشود. )3دارای نوعی سازوکار تنفسی مرتبط با اندام تنفسی خود هستند.
( 1005ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 2
بیشتر بی مهرگان دارای ساختار مشخصی برای دفع هستند .یکی از این ساختارها نفریدی است که برای دفع ،تنظیم اسمزی یا هر دو مورد به کار میرود.
نفریدی ،لولهای است که با منفذی به بیرون باز و دفع از طریق آن انجام میشود.
همۀ جانوران دارای دستگاه عصبی هستند و میتوانند اثر محرک را به کمک گیرندههای خود دریافت کنند .همانطور که میدانید گیرنده میتواند یک سلول
یا بخشی از آن باشد.
نایدیسها در حشرات وجود داشته و لولههای منشعب و مرتبط به هم هستند که از طریق منافذ تنفسی به خارج راه دارند .حشرات نفریدی ندارند.
دفع مواد زائد حشرات به کمک لولههای مالپیگی انجام میشود.
سازوکار تنفسی در مهرهداران مشاهده میشود نه بیمهرگان!
پارامسی به منظور تنظیم فشار اسمزی از کریچه (واکوئول)های انقباضی استفاده میکند که فاقد سامانۀ نفریدی است.
به طور معمول کدام عبارت ،در خصوص یک یاختۀ عصبیِ فاقد میلین انسان صحیح است؟ -2
)1در زمانی که اختالف پتانسیل دو سوی غشا به کمترین مقدار خود برسد ،فقط یک نوع یون از غشا عبور میکند.
)2سرعت هدایت پیام عصبی در بین هر دو نقطۀ متوالی یک رشتۀ عصبی (با قطر یکنواخت) ،مقدار ثابتی است.
)3با بستهشدن هر دو نوع کانال دریچهدار یونی ،مقدار اختالف پتانسیل دو سوی غشا بدون تغییر خواهد ماند.
) 4ایجاد پتانسیل عمل در هر نقطه از رشتۀ عصبی ،به تولید پتانسیل عمل در نقطۀ مجاورش وابسته است.
(1101ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 2
گروهی از یاختههای عصبی فاقد میلین می باشند .با توجه به نداشتن میلین و یکنواخت بودن قطر رشتۀ عصبی در این نورونها ،میتوانگفت سرعت هدایت
پیام در طول رشتۀ عصبی ثابت است.
کمترین اختالف پتانسیل بین دو سر غشای نورونها در دو نقطه از پتانسیل عمل دیده میشود که در آنها میزان اختالف پتانسیل صفر است .در
نورونها همواره از طریق پمپ سدیم ـ پتاسیم و کانالهای نشتی ،یونهای Na+و K+در حال عبور از غشا هستند.
توجه داشته باشید که هیچگاه هر دو نوع کانال دریچهدار سدیمی و پتاسیمی ،همزمان با هم باز نیستند که بخواهند همزمان با هم بسته شوند.
«بسته هستند» و «بسته میشوند» با همدیگه فرق دارن؛ به این جمله دقت کنین:
در انتهای پتانسیل عمل ،هر دو نوع کانال دریچهدار بسته میشوند (غ).
فرض کنید یک نورون رابط به کمک یک نورون حسی سیناپس تشکیل داده و تحریک شود .در این نورون ،درست در اولین نقطهای که پیام را از
نورون حسی دریافت کرده است ،ایجاد پتانسیل عمل به حضور ناقل عصبی وابسته است (نه به نقطه مجاورش!).
وقایع مهم در پتانسیل عمل
باز شدن کانالهای دریچهدار سدیمی در پی تحریک بخشی از غشای یاختۀ تغییر ناگهانی اختالف پتانسیل دو سوی غشا
۷0ـ +۳0
عصبی مثبتتر شدن درون یاختۀ عصبی
همۀ کانالهای دریچهدار بسته هستند. حداکثر تجمع بارهای مثبت درون یاختۀ عصبی +۳0
خروج یونهای پتاسیم از یاختۀ عصبی توسط کانالهای دریچهدار پتاسیمی،
بازگشت پتانسیل غشا به حالت آرامش ۷0 +۳0ـ
منجر به منفیتر شدن پتانسیل درون یاخته میشود.
مجموع بارهای الکتریکی در دو سوی غشای یاختۀ عصبی برابر است. حداقل (اختالف پتانسیل /اختالف مقدار بارهای الکتریکی) صفر
بیشترین اختالف بین بارهای الکتریکی دو سوی غشا وجود دارد. حداکثر (اختالف پتانسیل /اختالف مقدار بارهای الکتریکی) ۷0ـ
349
1
بخشی از ساقۀ مغز انسان که نسبت به سایرین به بخش حاوی مرکز انعکاسهای سرفه و بلع نزدیکتر است ،چه مشخصهای دارد؟ -3
)1در تنظیم ترشح مایعات دارای لیزوزیم بدن نقش دارد.
)2باعث تنظیم دمای بدن ،تشنگی ،گرسنگی و خواب میشود.
)3در فعالیتهای شنوایی ،بینایی و حرکت نقش اصلی را دارد.
)4با دریافت پیام گیرندههای مفاصل و عضالت اسکلتی ،وضعیت بدن را تنظیم میکند.
(1101ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
ساقۀ مغز انسان از باال به پایین شامل مغز میانی ،پلمغزی و بصلالنخاع است .بصلالنخاع پایینترین بخش مغز است که در باالی نخاع قرار دارد .بصلالنخاع،
فشار خون و ضربان قلب را تنظیم میکند و مرکز انعکاسهایی مانند عطسه ،بلع ،سرفه و مرکز اصلی تنظیم تنفس است .در نتیجه صورت سؤال در مورد
پلمغزی است .پلمغزی میتواند ترشح اشک و بزاق (هر دو دارای لیزوزیم هستند) را تنظیم کند.
هیپوتاالموس در تنظیم دمای بدن ،گرسنگی ،تشنگی و خواب دخالت دارد .هیپوتاالموس جزء ساقۀ مغز نیست.
مغز میانی در فرایندهای شنوایی ،بینایی و حرکت دخالت دارد.
مخچه مسئول دریافت پیام از گیرندههای وضعیت در مفاصل و عضالت اسکلتی است و وضعیت بدن را تنظیم میکند .مخچه در پشت ساقۀ مغز قرار
دارد و جزئی از آن نیست.
بخشهای مختلف مغز
وظیفۀ اجزا محل بخش
دریافت اطالعات از همۀ بدن و پردازش نهایی یادگیری ،تفکر و عملکرد
مخ (دارای رابط پینهای و سهگوش)
هوشمندانه
مرکز تنظیم وضعیت بدن و تعادل آن هماهنگی فعالیت ماهیچهها و
مخچه (دارای کرمینه و درخت زندگی)
حرکات بدن
مغز میانی
اصلی
دستگاه عصبی مرکزی (مراکز نظارت بر فعالیتهای بدن)
فعالیتهای مختلف از جمله شنوایی ،بینایی و حرکت (دارای برجستگیهای
چهارگانه)
ساقۀ مغز
در سر و درون جمجمه
تنظیم تنفس ،ترشح بزاق و اشک پلمغزی
تنظیم تنفس ،فشار خون ،ضربان قلب و برخی انعکاسها (عطسه ،بلع و
بصلالنخاع
مغز
سرفه)
پردازش اولیه و تقویت اغلب اطالعات حسی ارسال به قشر مخ برای
تاالموس
پردازش نهایی
تنظیم دمای بدن ،تعداد ضربان قلب ،فشار خون ،تشنگی ،گرسنگی و خواب هیپوتاالموس
احساساتی مانند ترس ،خشم ،لذت +ایجاد حافظۀ کوتاهمدت و تبدیل آن به
سامانۀ لیمبیک (دارای هیپوکامپ)
فرعی
بلندمدت
تنظیم ریتمهای شبانهروزی (ترشح هورمون مالتونین در پاسخ به تاریکی) اپیفیز
تنظیم فعالیتهای بدن با ترشح هورمون هیپوفیز
محل ورود پیامهای بویایی از بینی پیاز بویایی
مسیر عبور پیامهای حسی از اندامهای بدن (به جز صورت) به مغز و ارسال بخش قشری (مادۀ سفید) در ستون مهرهها،
پیامها از مغز به اندامها +مرکز برخی انعکاسهای بدن (مثل عقب کشیدن از بصلالنخاع تا
نخاع
بخش مرکزی (مادۀ خاکستری)
دست) مهرۀ دوم کمر
دریافت اثر محرکهای خارجی ،تبدیل اثر آنها به پیام عصبی و ارسال پیام
دستگاه عصبی محیطی ( ۱۲جفت
گیرندههای حسی حسی
عصب مغزی ۳۱ +جفت عصب
عصبی به دستگاه عصبی مرکزی
تنظیم فعالیت ماهیچههای اسکلتی پیکری (اغلب ارادی ،در انعکاسها غیرارادی)
تنظیم فعالیت ماهیچههای صاف ،قلبی و غدد :افزایش فشار خون ،ضربان
نخاعی)
(همواره غیرارادی)
قلب و تعداد تنفس +افزایش جریان خون قلب و ماهیچۀ اسکلتی سمپاتیک (همحس)
حرکتی
خودمختار
برقراری حالت آمادهباش در بدن
تنظیم فعالیت ماهیچههای صاف ،قلبی و غدد ،کاهش فشار خون ،ضربان
پاراسمپاتیک (پادهمحس)
قلب و افزایش فعالیتهای گوارشی برقراری حالت آرامش در بدن
350
2
چند مورد ،در ارتباط با انسان صحیح است؟ -4
الف ـ عملکرد هر آنزیم ،تحت تأثیر جهش دستخوش تغییر میگردد.
ب ـ نوعی جهش میتواند هر دو فامتن (کروموزوم) همتا را تحت تأثیر قرار دهد.
ج ـ در پی وقوع نوعی جهش در رمزۀ (کدون) پایان ،بر طول فراوردۀ ژن افزوده میشود.
دـ در هر جهش کوچک ،همواره نوکلئوتید یا نوکلئوتیدهایی اضافه ،حذف و جانشین میگردند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1204ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 2
موارد «ب» و «ج» صحیح هستند.
اگر طی جهش آمینواسیدهای موجود در جایگاه فعال آنزیم دچار تغییر نشوند ،احتمال تغییر عملکرد آنزیم بسیار کم و یا حتی صفر است.
در جهش مضاعف شدن ،بخشی از یک کروموزوم شکسته شده و به کروموزوم همتای خود متصل می گردد؛ بنابراین هر دو کروموزوم همتا در این جهش
دچار تغییراتی میشوند.
در پی وقوع نوعی جهش و از بین رفتن کدون پایان ،طول فراوردۀ ژن (رشتۀ پلیپپتیدی) افزایش مییابد.
در صورت از بین رفتن کدون پایان ،فرایند ترجمه تا رسیدن به کدون پایان بعدی ،ادامه مییابد.
جهشهای کوچک شامل سه نوع جهش حذف ،اضافه و جانشینی هستند.
لزوماً در هر جهش کوچک ،هر سه نوع جهش رخ نمیدهد!
کدام عبارت ،در ارتباط با انسان نادرست است؟ -5
)1دو نوع کربوهیدرات ،توسط دو نوع دگرۀ (الل) موجود در غشای گویچههای قرمز تولید میشوند.
)2اثر هر دو دگرۀ (الل) مربوط به فامتن (کروموزوم)های غیرجنسی ،میتواند همزمان ظاهر شود.
)3تشکیل پروتئین Dبر غشای گویچههای قرمز ،به حضور دو دگره (الل) نیازمند است.
)4بروز یک ویژگی خاص ،میتواند فقط ناشی از وجود یک دگره (الل) باشد.
(120۳ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
اللهای مربوط به دگرههای گروه خونی در مولکول دنا هستند و در غشای گویچههای قرمز قرار نمیگیرند.
دقت داشته باشید که گویچههای قرمز بالغ ،فاقد هسته میباشند.
صفاتی که روی دو کروموزوم مختلف قرار دارند ،می توانند با هم در فرد ظاهر شوند .مثالً صفات مربوط به تعیین گروه خونی ABOو Rhدر دو
کروموزوم غیرجنسی متفاوت ( به ترتیب روی کروموزومهای 9و )1واقع شدهاند و میتوانند همزمان با هم ظاهر شوند.
صفت گروه خونی Rhدارای دو نوع الل Dو dمیباشد .افراد دارای گروه خونی DDو ،Ddدارای پروتئین Dبر روی غشای گویچههای قرمز خود
هستند.
صفات وابسته به Xدر مردان ،برای بروز تنها به یک الل نیاز دارند؛ مثالً مردان برای هموفیلشدن ،تنها به حضور یک الل بیماری وابسته هستند.
کدام گزینه ،عبارت زیر را به طور مناسب کامل میکند؟ -6
«در انسان ،همۀ رگهایی که به دهلیز راست قلب وارد میشوند ..................همۀ رگهایی که به دهلیز چپ وارد میشوند».................. ،
)1همانند ـ خون اندامهای باالتر یا پایینتر از قلب را دریافت میکنند.
)2برخالف ـ در الیۀ میانی دیوارۀ خود ،یاختههای منقبضشوندۀ زیادی دارند.
)3همانند ـ تحت تأثیر تلمبۀ ماهیچههای اسکلتی ،خون در آنها به جریان درمیآید.
)4برخالف ـ ترکیب آهندار یاختههای خونی آنها ،سهم کمتری در حمل گاز اکسیژن دارد.
(1004ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
351
3
در انسان ،همۀ رگهایی که به دهلیز راست قلب وارد میشوند = بزرگسیاهرگ زیرین ،بزرگسیاهرگ زبرین و سیاهرگ کرونری •
در انسان ،همۀ رگهایی که به دهلیز چپ قلب وارد میشوند = سیاهرگهای ششی •
بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین و سیاهرگ کرونری (همگی با خون تیره) به دهلیز راست و سیاهرگهای ششی (همگی با خون روشن) به دهلیز چپ وارد
میشوند .در رگهایی با خون تیره نسبت به رگهایی با خون روشن ،هموگلوبین (ترکیب آهندار یاختههای خونی) O2 ،کمتری حمل میکند.
بزرگسیاهرگ زیرین خون اندامهای پایینی و بزرگ سیاهرگزبرین خون اندامهای باالیی قلب را جمعآوری میکند؛ اما سیاهرگ کرونری تنها خون
اطراف قلب را به دهلیز راست وارد میکند.
الیۀ میانی در سرخرگها و سیاهرگها ،سلولهای ماهیچهای و رشتههای کشسان زیادی دارد.
حرکت خون در سیاهرگ کرونری و سیاهرگهای ششی ،تحت تأثیر تلمبۀ ماهیچههای اسکلتی قرار نمیگیرد.
کدام عبارت ،در ارتباط با انسان نادرست است؟ -7
)1به دنبال تنشهای موقتی و کوتاهمدت ،نایژکها گشاد میشوند.
)2به دنبال انسداد مجرای صفراوی ،در روند انعقاد خون اختالل ایجاد میشود.
)3با کاهش فعالیت بخش درونریز لوزالمعده ،پتاسیم داخل یاختههای عصبی افزایش مییابد.
)4با اختالل در عملکرد نوعی از یاختههای معده ،فرد به نوعی کمخونی خطرناک مبتال میگردد.
(1104ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ ۳
با کاهش فعالیت بخش درونریز لوزالمعده ،ترشح هورمونهای انسولین و گلوکاگون دچار اختالل میشود .کاهش انسولین موجب کاهش ورود گلوکز به سلولها
و در نتیجه کاهش واکنش تنفس سلولی و تولید ATPمیشود .اگر در نورونها ATPکاهش پیدا کند ،پمپ سدیم ـ پتاسیم کمتر فعالیت میکند و نمیتواند
پتاسیم را به داخل نورون بفرستد و میزان پتاسیم بیرون یاختههای عصبی افزایش مییابد.
در تنشهای موقتی و کوتاهمدت ،بخش مرکزی غدۀ فوقکلیه به ترشح هورمونهای اپینفرین و نوراپینفرین میپردازد .این هورمونها موجب بازشدن
نایژکها در ششها میشوند.
به دنبال انسداد مجاری صفراوی ،ورود صفرا به دوازدهه کاهش پیدا میکند و در نتیجه گوارش چربی و جذب مواد کمتر میشود .ویتامین Kنوعی
ویتامین محلول در چربی است که در رودۀ باریک جذب بدن میشود و در این شرایط میتواند جذب آن کاهش یابد .همانطور که میدانید ویتامین
Kدر انعقاد خون مؤثر است.
چنانچه سلولهای کناری غدد معده دچار اختالل شده باشند ،هم ترشح HClو هم ترشح عامل داخلی معده دچار اختالل میشود .با کاهش عامل
داخلی معده ،جذب ویتامین B12دچار مشکل شده و در نتیجه فرد دچار کمخونی خطرناکی میشود.
کدام عبارت ،در ارتباط با کمبود ترشح کلریدریکاسید بدن انسان ،صحیح است؟ -8
)2نمیتواند هضم پروتئینهای غذایی فرد دستخوش اختالل شود. )1میتواند میزان خونبَهر (هماتوکریت) فرد تغییر یابد.
)3میتواند منجر به کاهش همۀ ترشحات برونریز لولۀ گوارش فرد شود )4 .نمیتواند ناشی از اختالل در عملکرد شبکههای یاختههای عصبی باشد.
(1002ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 1
چنانچه سلولهای کناری معده دچار اختالل شده باشند ،هم ترشح HClو هم ترشح عامل داخلی معده دچار اختالل میشود .با کاهش عامل داخلی معده،
جذب ویتامین B12دچار مشکل شده و در نتیجه فرد دچار کمخونی و کاهش میزان خونبَهر (هماتوکریت) میشود.
هماتوکریت :به نسبت حجم گویچههای قرمز خون به حجم خون که به صورت درصد بیان میشود ،خون َبهر (هماتوکریت) گفته میشود.
352
4
با کاهش میزان اسید معده ،پپسینوژنها کمتر به پپسین تبدیل میشوند و هضم پروتئینها در معده دچار مشکل میشود.
با کاهش میزان اسید معده در بدن انسان ،ممکن نیست ترشح همۀ مواد در لولۀ گوارش دچار اختالل شوند.
اگر شبکۀ عصبی زیرمخاطی در معده دچار اختالل شده باشد ،نمیتواند میزان ترشح مواد را در معده تنظیم کند و در نتیجه مثالً ترشح HClهم
کاهش پیدا میکند.
در حفرۀ معده و سطح فضای درونی معده ،فقط یاختههای پوششی سطحی وجود دارند. ✓
بعضی از حفرات معده ،فقط با یک غده در ارتباط هستند و فقط ترشحات یک مجرا وارد آنها میشود اما بعضی ✓
از حفرات معده با بیش از یک غـــده در ارتبـــاط هستنـــــد و ترشحات بیش از یــک مجرا به آنها میریزد.
در غدد معده ،یاختههای کناری ،بزرگترین یاختـــهها و یاختــــههای ترشحکنندۀ مادۀ مخاطی ،فراوانترین و ✓
کوچکترین یاختهها هستند.
غدههای معده ،شکلهای مختلفی دارند و میزان نفوذ آنها در بافت پیوندی زیرین متفاوت است. ✓
یاختههای کناری ،در سمتی از غشای خود که در مجاور فضای مجرا قرار دارد ،چینخوردگیهایی در سطح خود دارند. ✓
چند مورد ،در ارتباط با هر مولکول حامل اطالعات وراثتی در یوکاریوتها صحیح است؟ -9
الف ـ بیش از یک جایگاه آغاز همانندسازی دارد.
ب ـ مطابق با یکی از سه طرح پیشنهادی ،همانندسازی مینماید.
ج ـ در ساختار بدون انشعاب خود ،واحدهای سهبخشی دارد.
دـ در پی جداشدن پروتئینهای همراه خود ،آمادۀ همانندسازی میشود.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1202ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
هر مولکول حامل اطالعات وراثتی در یوکاریوتها = دنا و رنا •
فقط مورد «ج» صحیح است .در سلولهای یوکاریوتی مولکولهای دنا و رنا حامل اطالعات وراثتی هستند .هر دوی این مولکولها از رشتههای پلینوکلئوتیدی
بدون انشعاب تشکیل شدهاند که در آن ها ،نوکلئوتیدها (که دارای سه بخش قند و فسفات و باز آلی هستند) با پیوندهای اشتراکی به هم متصل شدهاند .در
مورد سایر موارد هم توجه داشته باشید که مولکول رنا همانندسازی ندارد.
فقط در نوعی از بیماریهای مطرح شده در بخش ژنتیک (فصل سوم) کتاب درسی ،با فرض این که پدر بیمار و مادر سالم باشد ،تولد ...............ممکن -10
خواهد بود.
)2دختر بیمار و پسر سالم )1فرزندی با ژننمود (ژنوتیپ) ناخالص
)4پسری با ژن نمود (ژنوتیپ) یکسان با مادر )3دختری با ژن نمود (ژنوتیپ) متفاوت با مادر
(120۳ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
شما در فصل سوم کتاب درسی تنها بیماریهای وابسته به Xنهفته (مثل هموفیلی) و مستقل از جنس نهفته (مثل فنیلکتونوری) را میخوانید .پس
بیماریهایی با الگوی بارز مورد نظر این سؤال نمیباشد.
با توجه به بیماربودن پدر و سالمبودن مادر ،دو حالت در نظر میگیریم:
عامل بیماری مستقل از جنس نهفته است :ژنوتیپ پدر aaو ژنوتیپ مادر AAیا Aaمیباشد.
عامل بیماری وابسته به Xنهفته است :ژنوتیپ پدر X h yو ژنوتیپ مادر X H X Hیا X H X hمیباشد.
همان طور که واضح است ،تنها در بیماری مستقل از جنس و نهفته ممکن است ژنوتیپ پسر مشابه مادر باشد اما در بیماریهای وابسته به Xنهفته چنین
امکانی وجود ندارد.
سایر گزینههای مطرحشده را میتوان در هر دو حالت مشاهده کرد.
353
5
در ارتباط با تحریکهای ایجادشده در بخشهای مختلف قلب انسان ،کدام گزینه ،عبارتِ زیر را به طور مناسب کامل میکند؟ -11
«به طور معمول در انسان ،زمانی که پیام الکتریکی به ...............منتقل میشود»............... ،
)1گره دهلیزی و بطنی ـ بطنها از استراحت خارج میشوند.
)2تعداد زیادی از یاختههای دیوارۀ بطنها ـ انقباض دهلیزها آغاز میگردد.
)3تعداد زیادی از یاختههای دیوارۀ دهلیزها ـ بطنها در حال استراحت هستند.
)4طور گسترده به یاختههای دیوارۀ بین دو بطن ـ استراحت عمومی شروع میشود.
(1004ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
در چرخۀ قلبی یک انسان سالم ،در طی استراحت عمومی ،پیام الکتریکی در بین یاختههای دهلیزی پخش می شود تا دهلیزها را منقبض کند .در این زمان
بطنها در حال استراحت هستند.
زمانی که پیام الکتریکی به گره دوم (گره دهلیزی ـ بطنی) در قلب میرسد ،بطنها هنوز پیامی دریافت نکردهاند و در حال استراحت هستند.
انقباض دهلیزها در نوار قلب ،در حدود قلۀ موج Pآغاز میشود درحالی که تقریباً همزمان با موج QRSپیام الکتریکی در بطنها منتشر میشود.
هنگامی که یاختههای دیوارۀ بین بطنها پیام الکتریکی را دریافت میکنند ،انقباض بطنها در حال آغازشدن است و هنوز زمانی تا استراحت عمومی
باقی مانده است.
ارتباط نوار قلب و شبکۀ هادی قلب
فعالیت انقباضی ماهیچهها فعالیت شبکۀ هادی مرحلۀ چرخۀ ضربان قلب موج
استراحت دهلیزها و بطنها تحریک گره سینوسی ـ دهلیزی و انتشار پیام الکتریکی در دهلیزها استراحت عمومی P
انقباض دهلیزها پیام الکتریکی در گرۀ دهلیزی ـ بطنی قرار دارد. انقباض دهلیزها فاصلۀ PQ
انقباض دهلیزها انتشار پیام الکتریکی در دیوارۀ بین دو بطن انقباض دهلیزها موج Q
انقباض بطنها انتشار پیام الکتریکی در سراسر دیوارۀ بطنها انقباض بطنها موج RS
انقباض بطنها فعالیت الکتریکی وجود ندارد. انقباض بطنها فاصلۀ ST
انقباض بطنها انتشار پیام الکتریکی مربوط به استراحت بطنها انقباض بطنها موج T
استراحت دهلیزها و بطنها فعالیت الکتریکی وجود ندارد. استراحت عمومی فاصلۀ موج Tتا P
در انسان ،به منظور تولید یک پلیپپتید ترشحی توسط لنفوسیت ، Bالزم است تا هر زمان که رنای ناقل ) (tRNAاز جایگاه Eخارج میشود ،به طور -12
حتم کدام اتفاق رخ دهد؟
)2آمینواسید جایگاه ، Aاز رنای ناقل خود جدا گردد. tRNA )1حاوی بیش از یک آمینواسید در جایگاه Pمستقر شود.
)4پیوند پپتیدی در جایگاه Pبرقرار گردد. tRNA )3حامل آمینواسید ،جایگاه Aرا اشغال نماید.
(1202ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
همزمان با حرکت ریبوزوم و خروج رنای ناقل از جایگاه Eریبوزوم ،رنای ناقل دارای دو یا چند آمینواسید در جایگاه Pمستقر میشود.
آمینواسیدها در جایگاه Pاز رنای ناقل خود جدا میشوند ،نه در جایگاه !A
به هنگام ترجمۀ یک مولکول mRNAو تولید رشتۀ پلیپپتیدی ،هم زمان با حرکت ریبوزوم ،رنای ناقلِ فاقد آمینواسید به جایگاه Eوارد شده و
جایگاه Aهم از رنای ناقل خالی میشود .در این حالت ابتدا رنای ناقل بدون آمینواسید از جایگاه Eخارج شده و سپس رنای ناقل جدیدی به جایگاه
Aریبوزوم وارد میشود .همچنین ممکن است که کدون پایان ترجمه در جایگاه Aقرار گیرد.
کدونهای پایان ترجمه ،فاقد آنتیکدون مکمل هستند.
پیوند پپتیدی در جایگاه Aریبوزوم برقرار میشود نه در جایگاه .P
354
6
مقایسۀ مراحل مختلف ترجمه
پایان طویلشدن آغاز مراحل ترجمه
عوامل آزادکننده ِرنای ناقل حامل آمینواسید جدید خالی A
ی ریبوزوم
جایگاهها
ِرنای ناقل حامل پلیپپتید ِرنای ناقل حامل متیونین /پلیپپتید ِرنای ناقل حامل متیونین P
خالی ِرنای ناقل بدون آمینواسید خالی E
در جایگاه Aریبوزوم تشکیل پیوند پپتیدی
شکستن پیوند بین
در جایگاه Pریبوزوم در جایگاه Pریبوزوم
آمینواسید و ِرنای ناقل
تشکیل جایگاههای ریبوزوم پس از استقرار
به جایگاه Aریبوزوم ورود ِرنای ناقل
اولین ِرنای ناقل
از جایگاه Pریبوزوم از جایگاه Eریبوزوم خروج ِرنای ناقل
چند مورد برای تکمیل عبارت زیر ،مناسب است؟ -13
«در بخشی از مجرای هادی دستگاه تنفس انسان ،گروهی از »...............
الف ـ بسپار (پلیمر)ها ،در پاسخ ایمنی بدن دخالت دارند.
ب ـ یاختههای سنگفرشی ،به گرمشدن هوای دم کمک میکنند.
ج ـ مولکولهای ترشحی ،الیهای با ضخامت متفاوت را به وجود میآورند.
دـ یاختهها ،زوائدی به داخل ترشحات محتوی مواد ضد میکروبی میفرستند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(100۳ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
همۀ موارد درست هستند .بخش هادی دستگاه تنفس از بینی شروع شده و تا نایژک انتهایی ادامه مییابد.
در بخش هادی ،گروهی از پلیمرها ،پروتئینهایی مانند لیزوزیم هستند که در خط اول پاسخ ایمنی شرکت دارند.
پروتئینها ،بسپاری تشکیل شده از آمینواسیدها هستند.
در ابتدای بینی بافت سنگفرشی چندالیه حضور دارد .از طرفی مویرگهای فراوان بینی به گرمشدن هوا کمک میکنند.
مویرگها فقط یک الیۀ بافت پوششی سنگفرشی همراه با غشای پایه دارند.
با توجه به شکل مقابل ،یاختههای ترشحی در مخاط مژکدار بخش هادی ،به تولید مادۀ مخاطی میپردازند که
ضخامت آن غیریکنواخت است.
در مجاری هادی ،بافت پوششی مژکدار وجود و مژکها درون مادۀ مخاطی قرار دارند .همانطور که میدانید،
مادۀ مخاطی دارای مواد ضد میکروبی است .همچنین همۀ یاختههای پوششی ،لزوماً دارای مخاط مژکدار نیستند.
کدام گزینه ،عبارتِ زیر را به طور مناسب کامل میکند؟ -14
«در یک یاختۀ گیاهی برگ ،در زمانی که نخستین مقدمات تقسیم میانیاخته (سیتوپالسم) فراهم می گردد»............... ،
)1پوشش هستهای در اطراف هر مجموعۀ کروموزومی بازسازی میشود.
)2فامتن (کروموزوم)های کوتاه و فشردهشده ،شروع به بازشدن مینمایند.
)3رشتههای دوک به فامتن (کروموزوم)های تککروماتیدی اتصال دارند.
)4فام تن (کروموزوم)های غیرهمساخت ،در وسط یاخته به صورت ردیف درمیآیند.
(1106ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
تقسیم سیتوپالسم در یاختۀ گیاهی با تشکیل ساختاری به نام صفحۀ یاختهای ایجاد میشود .با توجه به شکل
کتاب درسی ،تشکیل صفحۀ یاختهای با همکاری دستگاه گلژی در زمانی صورت میگیرد که یاخته در مرحلۀ
آنافاز قرار داشته و کروموزومها به صورت تککروماتیدی هستند و هر یک به رشتههای دوک متصل هستند .گزینۀ
1و 2مربوط به مرحلۀ تلوفاز و گزینۀ 4مربوط به مرحلۀ متافاز تقسیم است.
355
7
تقسیم سیتوپالسم در یاختۀ گیاهی همزمان با مرحلۀ آنافاز آغاز میشود. ✓
در تقسیم سیتوپالسم یاختۀ گیـاهی ،ریزکیسههای دستگـاه گلژی توسط ✓
رشتههای دوک جابهجا میشوند.
همزمـان بـا بـاز شـدن کروموزومهـا و شکلگیری رشتههای کروماتینی، ✓
ریزکیسههــای جســـم گلــژی بـه یکـدیگـــر میپیونـدنـد و ابتـــدا
ریزکیسههــای بزرگتر و در نهایت ،یک ریزکیسۀ بزرگ تشکیل میشود.
دیـوارۀ یـاختـههـای جدیـد ،حاصـل محتویـات ریزکیسههـا و غشــای ✓
یاختههای جدید ،حاصل غشای ریزکیسهها است.
مراحل مشخصشده در شکل: ✓
1ـ اواخر آنافاز کروموزومها قابل مشاهده هستند و هسته هنوز تشکیل نشدهاست = تجمع ریزکیسهها در وسط یاخته
2ـ اوایل تلوفاز هسته در حال تشکیل و رشتههای دوک در حال تخریب هستند = شروع به هم پیوستن ریزکیسهها
۳ـ اواخر تلوفاز رشتههای دوک همچنان در حال تخریب هستند = شکلگیری یک ریزکیسۀ بزرگ
4ـ مرحلۀ G1هسته به طور کامل شکل گرفته و کروموزومها کامالً باز شدهاند = غشا و دیوارۀ یاختههای جدید تشکیل شده است
کدام عبارت ،دربارۀ تیغههای آبششی یک ماهی استخوانی نادرست است؟ -15
)2محل انجام تبادالت گازهای تنفسی هستند. )1آب در طرفین آنها جریان دارد.
)4مانع خروج مواد غذایی از شکافهای آبششی میشوند. )3درون رشتههای آبششی جای دارند.
(100۳ـ آسان ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
در آبشش ماهی ،تیغههای آبششی نقشی در جلوگیری از خروج مواد غذایی از شکافهای
آبششی ندارند.
با توجه به شکل مقابل ،آب در طرفین تیغههای آبششی در جریان است.
مویرگهای خونی در ساختار تیغههای آبششی قرار دارند و محل انجام تبادالت
گازهای تنفسی هستند.
هر رشتۀ آبششی ،دارای چندین تیغۀ آبششی میباشد.
آب از طریق دهان وارد بدن ماهی میشود ،در بین تیغههای آبششی ✓
جریان مییابد و سپس از طریق آبششها از بدن ماهی خارج میشود.
هر آبشش شامل تعدادی کمان آبششی است. ✓
در هر کمان آبششی ،رگهای خونی وجود دارند که انشعابات آنها وارد ✓
رشتههای آبششی میشوند.
تعداد زیادی رشتۀ آبششی به هر کمان آبششی متصل است. ✓
روی هر رشتۀ آبششی ،تعداد زیادی تیغۀ آبششی وجود دارد. ✓
چند تیغۀ آبششی = یک رشتۀ آبششی | چند رشتۀ آبششی = یک کمان آبششی | چند کمان آبششی = یک آبشش ✓
شبکههای مویرگی درون تیغههای آبششی تشکیل میشوند. ✓
جهت جریان خون در شبکههای مویرگی تیغههای آبششی ،خالف جهت جریان آب در بین تیغههای آبششی است. ✓
در خانوادهای که والدین هر دو سالماند ،دختری فاقد آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین با گروه خونی Bو پسری فاقد عامل انعقادی شمارۀ هشت با گروه -16
خونی Aمتولد گردید .با فرض یکسانبودن گروه خونی والدین ،تولد کدام مورد زیر ،در این خانواده ممکن است؟
)1دختری با گروه خونی ABو فاقد عامل انعقادی شمارۀ 8و دارای آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین
)2پسری با گروه خونی ، ABدارای عامل انعقادی شمارۀ 8و فاقد آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین
)3دختری با گروه خونی Oو فاقد آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین و دارای عامل انعقادی شمارۀ 8
)4پسری با گروه خونی Oو فاقد عامل انعقادی شمارۀ 8و دارای آنزیم تجزیهکنندۀ فنیلآالنین
(120۳ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 2
356
8
در حل این سؤال ابتدا باید از روی ژنوتیپ فرزندان دادهشده ،ژنوتیپ والدین نوشته شود.
• از آنجا که پسر مبتال به هموفیلی است ،الل مربوط به بیماری را از مادرِ ناقل خود دریافت
کرده است.
• چون دختر مبتال به فنیلکتونوری است ( )ppو والدین سالم هستند ،والدین ناقل ()Pp
هستند.
• چون از میان فرزندان ،یکی دارای گروه خونی Aو دیگری دارای گروه خونی Bاست و
گروه خونی والدین هم یکسان است ،پس والدین هر دو دارای گروه خونی ABهستند .اگر جدول پانت برای آمیزش باال رسم کنید ،متوجه میشوید که امکان
مشاهدهشدن گروه خونی Oدر فرزندان با والدین ABوجود ندارد (رد گزینههای 3و )4؛ همچنین برای تولد دختر هموفیلی ( ،)XhXhباید پدر خانواده بیمار
باشد که در این سؤال ،والدین هر دو سالم هستند (رد گزینۀ .)1
کدام مورد ،در ارتباط با همۀ سازوکارهایی که باعث ایجاد گونهای جدید میشود ،به طور حتم الزامی است؟ -17
)1سد جغرافیایی ارتباط بین جمعیتها را قطع نماید.
)2انتخاب طبیعی با تغییر بر روی افراد ،تداوم گوناگونی جمعیتها را ممکن سازد.
)3در ابتدا رانش دگره ای (ژن) به شدت بر میزان تفاوت بین دو جمعیت بیفزاید.
)4کامه (گامت)هایی متفاوت (از نظر محتوی ژنی) با کامه (گامت)های طبیعی والدین به وجود آید.
(1204ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
همۀ سازوکارهایی که باعث ایجاد گونهای جدید میشود = گونهزایی هممیهنی و گونهزایی دگرمیهنی •
از سازوکارهای گونهزایی میتوان به گونهزایی هممیهنی و دگرمیهنی اشاره کرد .در هر دو نوع این سازوکارها ،افرادی با ژنوتیپ متفاوت از والدین تولید میشوند
که دلیل تفاوت محتوای ژنی آنها با والدین ،میتواند وقوع عواملی مانند نوترکیبی یا جهش باشد که باعث تولید گامتهای نوترکیب و متفاوت با والدین باشد.
در گونهزایی هممیهنی ،مانع جغرافیایی وجود ندارد.
انتخاب طبیعی موجب حذف افراد ناسازگار با طبیعت میشود اما نمیتواند در افراد تغییری ایجاد کند.
در گونهزایی دگرمیهنی ،تنها زمانی میتوان اثر رانش را در نظر گرفت که جمعیت کوچک باشد .همچنین در گونهزایی هممیهنی هم اثر رانش مطرح
نیست.
چند مورد ،دربارۀ نوعی جانور بیمهره که گاهی اوقات میتواند به تنهایی تولیدمثل کند و زادههای تکالد (هاپلوئیدی) را به وجود آورد ،صادق است؟ -18
الف ـ به کمک دستگاه عصبی خود ،اطالعات دریافتشده از هر یک از واحدهای بینایی را یکپارچه میکند.
ب ـ می تواند با ترشح موادی ،پاسخ رفتاری مناسبی در فرد یا افراد دیگر گروه خود ایجاد کند.
ج ـ آب ،اوریکاسید و یونهای ویژهای را به طور فعال ،وارد سامانۀ دفعی خود مینماید.
دـ با بازجذب زیاد آب در کلیهها ،فشار اسمزی مایعات بدن را تنظیم میکنند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1208ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 2
نوعی جانور بیمهره که گاهی اوقات میتواند به تنهایی تولیدمثل کند و زادههای تکالد (هاپلوئیدی) را به وجود آورد = زنبور عسل ملکه •
موارد «الف» و «ب» صحیح هستند .صورت سؤال در مورد زنبور عسل ملکه است که طی بکرزایی ،موجب ایجاد زنبورهای نر هاپلوئید میشود.
حشراتی مانند زنبور ،دارای چشم مرکب هستند و اطالعاتی که توسط واحدهای مستقل بینایی جاندار ایجاد میشوند ،توسط مغز یکپارچه میگردد.
بعضی جانوران مانند زنبورها با استفاده از فرومون با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند .فرومونها موادی هستند که از یک فرد ترشح میشوند و در فرد یا
افراد دیگر از همان گونه ،پاسخ رفتاری ایجاد میکنند.
357
9
سامانۀ دفعی در حشرات ،لولۀ مالپیگی است .آب به صورت غیرفعال و با اسمز به لولههای مالپیگی وارد میشود.
پرندگان (نه حشرات!) با بازجذب زیاد آب در کلیهها ،فشار اسمزی مایعات بدن را تنظیم میکنند.
کدام عبارت ،دربارۀ ساختار پروتئین قرمزرنگ موجود در تار ماهیچهای کند انسان صحیح است؟ -19
)1زنجیرههای تاخوردۀ آن ،از طریق پیوندهای غیراشتراکی در کنار یکدیگر قرار میگیرند.
)2به منظور اتصال به گاز تنفسی ،تعدادی اتم آهن مرکزی در بخش پپتیدی زنجیرۀ خود دارد.
)3همۀ واحدهای ساختاری موجود در ساختار دوم ،از طریق پیوند هیدروژنی با یکدیگر ارتباط دارند.
)4به دنبال ایجاد نوعی از الگوهای پیوند هیدروژنی ،بخشی از زنجیرۀ پلیپپتیدی آن تغییر جهت پیدا میکند.
(1201ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
پروتئین قرمزرنگ موجود در تار ماهیچهای کند انسان = میوگلوبین •
میوگلوبین پروتئین قرمزرنگ موجود در تارهای ماهیچهای است .این پروتئین از یک زنجیرۀ پلی پپتیدی تشکیل شده است که در ساختار دوم آن ،آمینواسیدها
برای تشکیل ساختار مارپیچ با هم پیوند هیدروژنی برقرار میکنند .همانطور که در شکل مقابل میبینید ،در این ساختار رشتۀ پلیپپتیدی تغییر جهت پیدا
میکند.
میوگلوبین دارای یک رشتۀ پلیپپتیدی است و استفاده از لفظ زنجیرهها برای آن نادرست است.
میوگلوبین تنها دارای یک گروه هِم و یک اتم آهن است.
تنها گروهی از آمینواسیدهای میوگلوبین در ساختار دوم با هم پیوند هیدروژنی برقرار میکنند و گروهی هم پیوند هیدروژنی تشکیل نمیدهند.
سطوح ساختاری پروتئينها
تعبیرها ساختار
۱ـ توالی آمینواسیدها۲ ،ـ نوع ،تعداد ،ترتیب و تکرار آمینواسیدها۳ ،ـ ایجاد پیوند پپتیدی بین آمینواسیدها۴ ،ـ ساختار خطی۵ ،ـ تغییر در
ساختار اول
این ساختار با تغییر آمینواسید در هر جایگاه۶ ،ـ عدم محدودیت در توالی آمینواسیدها در این ساختار۷ ،ـ بستگی همۀ سطوح دیگر ساختاری
پروتئین
به این ساختار
۱ـ الگوهایی از پیوندهای هیدروژنی۲ ،ـ برقراری پیوندهای هیدروژنی بین بخشهایی از زنجیرۀ پلیپپتیدی۳ ،ـ به چند صورت از جمله ساختار ساختار دوم
مارپیچ و ساختار صفحهای پروتئین
۱ـ تاخورده و متصل به هم۲ ،ـ تاخوردگی بیشتر صفحات و مارپیچها۳ ،ـ درآمدن پروتئینها به شکلهای متفاوت۴ ،ـ تشکیل این ساختار در
اثر برهمکنشهای آبگریز بین گروههای Rآمینواسیدهای آبگریز۵ ،ـ تثبیت پروتئین با تشکیل پیوندهای هیدروژنی ،اشتراکی و یونی۶ ،ـ ساختار سوم
کنار هم نگه داشتهشدن قسمتهای مختلف پروتئین به صورت به هم پیچیده توسط مجموعۀ نیروها۷ ،ـ ایجاد ثبات نسبی در پروتئینهای پروتئین
دارای ساختار سوم
ساختار چهارم
۱ـ آرایش زیرواحدها۲ ،ـ در پروتئینهای دارای دو یا چند زنجیرۀ پلیپپتیدی
پروتئین
۱ـ تعیین نوع عمل پروتئین = توسط شکل فضایی (ساختار سهبعدی) پروتئین۲ ،ـ یکی از راههای پیبردن به شکل پروتئین = استفاده از
سایر
پرتوهای ایکس۳ ،ـ اولین پروتئینی که ساختار آن شناسایی شد = میوگلوبین۴ ،ـ مبنای تشکیل هر سطح ساختار پروتئین = ساختار قبلی آن
کدام عبارت ،صحیح است؟ -20
)1همۀ تکیاختهایهای تثبیتکنندۀ دیاکسیدکربن ،نوعی رنگیزۀ فتوسنتزی دارند.
)2همۀ تکیاختهایهای ایجادکنندۀ گوگرد ،بدون نیاز به نور ،هیدروژن سولفید را تجزیه مینمایند.
)3همۀ تکیاختهایهای تثبیتکنندۀ نیتروژن جوّ ،انرژی خود را از ترکیبات غیرآلی به دست میآورند.
)4همۀ تکیاختهایهای آزادکنندۀ اکسیژن ،در مرحلهای از تنفس یاختهای خود ،ترکیبی سهکربنی و فسفاتدار میسازند.
(1206ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 4
همۀ تکیاختهایهای آزادکنندۀ اکسیژن مانند سیانوباکتریها و اوگلناها ،میتوانند در بخشی از تنفس یاختهای خود گلیکولیز انجام دهند و در آن به تولید
قند سهکربنۀ فسفاتدار و یا اسید سهکربنۀ دوفسفاته بپردازند.
باکتریهای شیمیوسنتزکننده ،بدون داشتن رنگیزههای فتوسنتزی به تثبیت کربن میپردازند.
358
10
باکتریهای گوگردی سبز و ارغوانی میتوانند به کمک نور ،مولکولهای هیدروژن سولفید را تجزیه کرده و گوگرد تولید کنند.
باکتریهای تثبیتکنندۀ نیتروژن (مانند سیانوباکتریها و ریزوبیومها) میتوانند فتوسنتزکننده باشند یا نباشند .باکتریهایی که فتوسنتز نمیکنند
(مانند ریزوبیوم) انرژی خود را از مواد آلی به دست میآورند.
متابولیسم باکتریها
فتوسنتزکننده
آمونیاکساز شیمیوسنتزکننده تثبیتکنندۀ نیتروژن نوع باکتری
غیراکسیژنزا اکسیژنزا
آمونیاکساز نیتراتساز گوگردی ارغوانی و سبز سیانوباکتریها ریزوبیوم مثال
فتوسنتز
باکتریوکلروفیل سبزینۀ a رنگیزۀ فتوسنتزی
در شیمیوسنتز در فتوسنتز در فتوسنتز تثبیت کربن
بعضی از
در گرهگهای
سیانوباکتریها
ریشۀ گیاهان تیرۀ تثبیت نیتروژن
(همزیست با آزوال و
پروانهواران
گونرا)
ترکیبات گوگردی
ـــــ آمونیوم آب ـــــ منبع الکترون
مانند H2S
تولید اکسیژن
آمونیوم نیترات گلوکز و گوگرد گلوکز و اکسیژن آمونیوم محصول نهایی
تأمین نیتروژن
تأمین نیتروژن تأمین نیتروژن
موردنیاز تصفیۀ فاضالبها ـــــ کاربرد
موردنیاز گیاهان موردنیاز گیاهان
گیاهان
چند مورد ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟ -21
«عدسی چشم انسان به وسیلۀ رشتههایی به بخشی متصل است که ...............دارد».
الف ـ با داخلیترین الیۀ چشم تماس
ب ـ به ساختار رنگین چشم اتصال
ج ـ با مایع مترشحه از مویرگ تماس
دـ یاختههایی غیرمنشعب و تکهستهای
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1102ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
عدسی چشم انسان به وسیلۀ تارهای آویزی به جسم مژگانی متصل است. •
به جز مورد «الف» ،سایر موارد درست هستند.
جسم مژگانی در امتداد الیۀ مشیمیه قرار گرفته و با داخلیترین الیۀ کرۀ چشم یعنی
شبکیه تماسی ندارد.
جسم مژگانی میتواند با ساختار رنگین چشم یعنی عنبیه در تماس باشد.
زاللیه که از مویرگها ترشح میشود ،در مجاورت با جسم مژگانی قرار میگیرد.
جسم مژگانی دارای ماهیچۀ صاف است .ماهیچۀ صاف ،دارای یاختههای غیرمنشعب و
تکهستهای میباشد.
359
11
صلبیه ضخیمترین و شبکیه ،نازکترین الیۀ چشم است. ✓
جسـم مژگـانی به صـورت یک حلقۀ مـاهیچهای در اطـراف عدسی قـرار دارد و ✓
توسط تارهای آویزی به آن متصل میشود.
بیشتر فضای کرۀ چشم توسط زجاجیه اشغال میشود. ✓
در مشیمیه و درون زجاجیه ،رگهای خونی وجود دارند .رگهای خونی زجاجیه ✓
از طریق نقطۀ کور وارد چشم میشوند.
در نقطۀ کور ،رگهـای خونی در قسمت میــانی قرار دارند و توسط عصب بینایی ✓
احاطه شدهاند.
در الیۀ میانی چشم ،از عقب به جلو ،مشیمیه ،جسم مژگانی و عدسی قرار دارنـد. ✓
در الیۀ خارجی چشم ،از عقب به جلو ،صلبیه و قرنیه قـرار دارند .قرنیه ساختاری ✓
شفاف و برآمده در جلوی چشم است.
شبکیه داخلیترین الیۀ چشم است و در قسمت جلویی چشم نیز دیده نمیشود. ✓
در سطح داخلی شبکیه ،رشتههای عصبی عصب بینایی وجود دارند. ✓
شبکیه در محل لکۀ زرد نسبت به سایر قسمتهای شبکیه ،ضخامت کمتری دارد و کمی فرورفته است. ✓
زجاجیه و زاللیه به طور مستقیم در تماس با جسم مژگانی و تارهای آویزی قرار دارند؛ اما شبکیه با جسم مژگانی و تارهای آویزی تماسی ندارد .عدسی نیز به ✓
طور مستقیم فقط با تارهای آویزی تماس دارد و اتصال آن به جسم مژگانی ،به صورت غیرمستقیم و با واسطۀ تارهای آویزی است.
با توجه به شکل زیر ،کدام عبارت صحیح است؟ -22
)1بخش « »2برخالف بخش « ،»3در آینده در تشکیل جفت و بند ناف نقش دارد.
)2بخش « »3برخالف بخش « ،»4در آینده همۀ بافتهای مختلف جنین را میسازد.
)3بخش « »1همانند بخش « ،»2در آینده همواره باعث تداوم فعالیت جسم زرد میشود.
)4بخش « »4همانند بخش « ،»1در آینده بر قطر هر دو نوع رگ خونی آن افزوده میگردد.
(110۷ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
شماره ۱تا ۴در شکل سؤال به ترتیب کوریون ،آمنیون ،یکی از الیههای زایندۀ جنین و بخشی است که در آینده به بند ناف تمایز مییابد. •
در کوریون و بند ناف در آینده رگهایی تشکیل میشود که با رشد جنین بر قطر آنها افزوده میشود.
کوریون در تشکیل بندناف و جفت دخالت دارد و آمنیون و الیههای زایندۀ بدن جنین ارتباطی به این موضوع ندارند.
توجه کنید که بخش ،3تنها یکی از الیههای زایندۀ بدن جنین را نشان میدهد درحالی که همۀ الیههای زاینده باید فعالیت کنند تا همۀ بافتهای
بدن جنین تشکیل شود.
کوریون میتواند با ترشح هورمون HCGسبب حفظ جسم زرد و تداوم ترشح پروژسترون شود؛ اما آمنیون در این موضوع دخالتی ندارد.
-23کدام گزینه ،در ارتباط با گیرندههای تعادلی گوش انسان صحیح است؟
)1پیامهای عصبی را پس از دریافت ،به بخشی در پشت ساقۀ مغز ارسال مینمایند.
)2کانالهای یونی غشای آنها ،پس از حرکت پوشش ژالتینی باز میشود.
)3از طریق مژکهای خود با مایع محیط اطراف خود تماس دارند.
)4جزء گیرندههای حواس پیکری محسوب میشوند.
(1102ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 2
به دنبال تغییر موقعیت سر انسان و حرکت مایع درون مجاری نیمدایره ،ابتدا ساختار ژالتینی و سپس مژکها خم میشوند تا در نهایت گیرندهها تحریک شوند
و کانالهای یونی غشای آنها باز شود.
گیرندههای تعادلی پیام عصبی را ایجاد میکنند ،نه اینکه پیام عصبی را دریافت میکنند!
360
12
مژکهای گیرندههای تعادلی در تماس با مادۀ ژالتینی هستند و با مایع درون مجاری ارتباط مستقیمی ندارند.
گیرندههای موجود در بخش حلزونی و بخش دهلیزی گوش ،جزء گیرندههای حواس ویژه هستند.
فراوانتـرین یاختههـای بخش دهلیزی ،یاختههـای پوششی هستنـد که ✓
گیرندههای مژکدار گوش را احاطه کردهاند.
مژکهای گیرندههای تعادلی به طور کامل درون پوشش ژالتینی قرار دارند. ✓
بـا حرکت مـایع درون مجـرا ،پوشش ژالتینی نیـز همجهت با مایع درون ✓
مجرا حرکت میکند.
رشتههای عصبی در قسمت پایینی گیرندههای مژکدار قرار دارند. ✓
کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟ -24
«قبل از ورود کیموس به بخشی از لولۀ گوارش انسان که مراحل پایانی گوارش مواد غذایی در آن آغاز میشود»............... ،
)1گوارش پروتئینها آغاز شده و تا مرحلۀ تولید کوچکترین واحدهای سازندۀ آنها پیش رفته است.
)2یاختههای پوششی سطحی با فرو رفتن در بافت زیرین خود ،حفرههایی را به وجود آوردهاند.
)3مولکولهای دی و پلیساکاریدی ،با تبدیل به مولکولهای مونوساکاریدی جذب گردیدهاند.
)4با حضور ترکیبی فاقد آنزیم ،چربیها گوارش یافته و به محیط داخلی وارد شدهاند.
(1002ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 2
غذایی که وارد معده شده و به شکل کیموس درآمده است ،برای طی مراحل نهایی گوارش باید وارد دوازدهه شود .بنابراین منظور سؤال ،گوارش در معده است. •
در معده سلولهای پوششی سطحی به درون بافت پیوندی زیرین خود فرو میروند و حفرات معده را میسازند.
گوارش شیمیایی پروتئینهای مواد غذایی در معده آغاز میشود .توجه داشته باشید که پروتئازهای معده پروتئینها را به مولکولهای کوچکتر تبدیل
میکنند اما نه به آمینواسید!
گوارش کامل کربوهیدراتها و جذب مونوساکاریدهای حاصل از آنها ،در رودۀ باریک انجام میشود.
صفرا ترکیبی بدون آنزیم است که به گوارش چربیها کمک میکند .صفرا از کبد به رودۀ باریک ترشح میشود.
محل گوارش شیمیایی مولکولهای زیستی
نوکلئیکاسیدها لیپیدها پروتئینها کربوهیدراتها نوع مولکول زیستی
سایر تریگلیسیرید سایر نشاسته
لیپیدها کربوهیدراتها
فقط رودۀ باریک فقط رودۀ معده فقط رودۀ باریک دهان محل شروع گوارش
_
باریک
آنزیم رودۀ باریک آنزیم رودۀ _ پپسین آنزیم رودۀ باریک آمیالز بزاق آنزیم
و پانکراس باریک و رودۀ باریک رودۀ باریک و پانکراس رودۀ باریک محل تکمیل گوارش
پانکراس بیشتر در اثر فعالیت پروتئازهای آمیالز روده آنزیم
لیپاز پانکراس +لیپاز پانکراس و و پانکراس
روده آنزیمهای روده
361
13
-25چند مورد ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در انسان ،نوعی آنزیم میتواند »...............
الف ـ پیوندی را که در یک مرحله ایجاد کرده است ،در مرحلۀ دیگر بشکند.
ب ـ با کمک فرایندی انرژیزا ،نوعی واکنش انرژیخواه را به انجام رساند.
ج ـ از طریق اتصال با مولکولهای دیگر ،تمایل خود را به پیشماده تنظیم کند.
دـ از طریق کاهش انرژی فعالسازی ،واکنشهای انجامنشدنی را ممکن سازد.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1201ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
به جز مورد «د» سایر موارد درست هستند.
طی همانندسازی ،آنزیم دنابسپاراز با خاصیت بسپارازی خود پیوند فسفودیاستر را ایجاد میکند و اگر الزم باشد ،طی ویرایش با خاصیت نوکلئازی خود
این پیوند را میشکند.
برای مثال ،آنزیم دنابسپاراز پیوند بین فسفاتها را در نوکلئوتیدها میشکند و از آن انرژی ایجاد میکند .این انرژی صرف اتصال نوکلئوتیدها به یکدیگر و
تولید رشتۀ پلینوکلئوتیدی میشود .در واقع شکستهشدن پیوند بین فسفاتها واکنش انرژیزا و تشکیل پیوند بین نوکلئوتیدها انرژیخواه است.
بعضی آنزیمها با اتصال به مولکولهایی مانند کوآنزیمها یا مواد معدنی مخصوصی میتوانند تمایل خود برای اتصال به پیشماده را افزایش دهند.
آنزیمها میتوانند به کمک کاهشدادن انرژی فعالسازی ،سرعت واکنشهایی را که در بدن موجود زنده انجامشدنی هستند را افزایش دهند ،نه اینکه
واکنشهای غیرممکن را ممکن سازند!
کدام گزینه ،برای تکمیل عبارت زیر مناسب است؟ -26
«در یک سارکومر موجود در رشتههای سازندۀ تار ماهیچهای کُند ،هر رشتۀ پروتئینی که ..................میشود ،به طور حتم ..................دارد».
)2در بخشی روشن دیده ـ ضخامت کمی )1در نوار تیره و روشن دیده ـ یک انتهای آزاد
)4در قسمتهایی ،بدون همپوشانی مشاهده ـ دُم نزدیکتر به خط Z )3باعث ایجاد بخشی تیره ـ در تشکیل پل اتصالی نقش
(110۳ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
درون هر یاختۀ (تارِ) ماهیچۀ اسکلتی ،تعداد زیادی رشته به نام تارچۀ ماهیچهای وجود دارد .تارچهها از واحدهای تکراری به نام سارکومر تشکیل شدهاند.
در نوار روشن ،فقط رشتۀ اکتین وجود دارد و در نوار تیره ،هم رشتۀ اکتین و هم رشتۀ میوزین دیده میشود .بنابراین ،منظور این گزینه ،رشتۀ اکتین
است .یک انتهای اکتین به خط Zمتصل است و انتهای دیگر آن که به درون سارکومر کشیده شده است ،آزاد میباشد.
در نوار روشن ،فقط رشتههای نازک اکتین مشاهده میشوند؛ اما عالوهبر نوار روشن ،در قسمت میانی نوار تیره نیز بخشی روشن مشاهده میشود که
در آن ،رشتۀ میوزین وجود دارد که دارای ضخامت زیادی است.
در نوار تیره ،رشته های اکتین و میوزین وجود دارند که در تشکیل پل اتصالی نیز نقش دارند؛ اما عالوهبر نوار تیره ،خط Zنیز یک خط تیره است و
مستقیماً نقشی در تشکیل پلهای اتصالی ندارد.
در بخشهایی از سارکومر ،رشتههای اکتین و رشتههای میوزین ،فاقد همپوشانی با یکدیگر هستند .دُم میوزینها در قسمت میانی سارکومر قرار دارند
و سر آنها ،به خط Zنزدیکتر است.
در نوار روشن ،فقط رشتۀ اکتین وجود دارد. ✓
در نوار تیره ،رشتۀ اکتین و میوزین وجود دارند. ✓
در قسمت میانی نوار تیره ،فقط رشتۀ میوزین وجود دارد و در این قسمت ،یک بخش روشن ✓
و یک خط تیره هم دیده میشود.
خط ،Zخطی تیره در سارکومر است. ✓
362
14
-27در هر یاختۀ ماهیچه ای انسان ،به هنگام مصرف یک مولکول گلوکز و به منظور تولید هر ترکیب سهکربنی غیرقندی دوفسفاته طیِ اولین مرحلۀ تنفس
یاختهای ،به ترتیب از راست به چپ کدام تولید و مصرف میشود؟
2ATP )4و 2 NAD + 1NADH )3و 2ATP 2ADP )2و 2 NAD + 2ADP )1و 1NADH
(1205ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
اولین مرحلۀ تنفس در یاختههای ماهیچه ای انسان ،گلیکولیز است و ترکیب غیرقندی سهکربنی و دوفسفاته ،در واقع همان
اسید دوفسفاته است .با توجه به شکل ،برای تشکیل هر اسید دوفسفاته ،در گام اول باید دو مولکول ATPبه دو مولکول
ADPتبدیل شود تا فروکتوز فسفاته ایجاد شود .فروکتوز فسفاته از وسط میشکند و دو قند سهکربنه تکفسفاته میسازد.
در ادامه هر قند سهکربنۀ تکفسفاته با مصرف یک مولکول NAD +و تولید یک مولکول ،NADHبه اسید دوفسفاته تبدیل
میشود.
سیانید به کدام طریق بر یاختۀ جانوری تأثیر میگذارد؟ -28
)1آنزیم ATPساز موجود در غشای خارجی راکیزه (میتوکندری) را غیرفعال میسازد.
)2مانع از پمپشدن یونهای هیدروژن به فضای داخلی راکیزه (میتوکندری) میشود.
)3از تشکیل آب در بخش داخلی راکیزه (میتوکندری) ممانعت به عمل میآورد.
)4ابتدا بر تجزیۀ NADHتأثیر مینماید.
(1205ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
سیانید با اتصال به پمپ سوم مسیر زنجیرۀ انتقال الکترون ،از انتقال الکترون به اکسیژن جلوگیری کرده و اجازۀ تشکیل یون اکسید و در نتیجه آب را نمیدهد.
در این شرایط زنجیرۀ انتقال الکترون متوقف میشود.
آنزیم ATPساز در غشای داخلی راکیزه قرار دارد ،نه غشای خارجی!
پروتونها به فضای بین دو غشا (فضای خارجی) پمپ میشوند ،نه فضای درون راکیزه!
سیانید ابتدا بر پمپ سوم اثر کرده و مانع انتقال الکترون میشود .در نهایت هنگامی که زنجیرۀ انتقال الکترون متوقف شودNADH ،ها هم تجزیه
نمیشوند.
رادیکالهای آزاد و عوامل مؤثر بر تنفس یاختهای
تأثیر بر میزان رادیکال آزاد تأثیر بر زنجیرۀ انتقال الکترون مبارزه با رادیکال آزاد تولید رادیکال آزاد نوع عامل
کاهش ـــــ + ـــــ ترکیبات پاداکسنده
افزایش ـــــ کاهش افزایش الکل
نقص ژنی در پروتئينهای زنجیرۀ انتقال
افزایش ـــــ کاهش ـــــ
الکترون
توقف واکنش مربوط به انتقال سیانید
افزایش ـــــ کاهش
الکترونها به اکسیژن کربن مونواکسید
چند مورد ،در ارتباط با زیستشناسان صحیح است؟ -29
الف ـ نیای مشترکی برای جانوران دارای ساختارهای همتا در نظر میگیرند.
ب ـ معتقدند اندامهای وستیجیال در همۀ جانداران تکاملیافته نقش بسیار جزیی دارند.
ج ـ ساختارهای آنالوگ را به عنوان شواهدی برای تغییر گونهها میشناسند.
دـ معتقدند بعضی از گونهها نسبت به هم ،از نظر توالی آمینواسیدی پروتئینهای خود ،تفاوت کمتری دارند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1204ـ آسان ـ خطبه خط) پاسخ :گزینۀ 2
363
15
موارد «الف» و «د» درست هستند.
یکی از عالئم وجود نیای مشترک بین افراد یا گونه ،وجود ساختارهای همتا در آنهاست.
اندامهای وستیجیال در برخی جانداران ،فاقد نقش است.
زیستشناسان از ساختارهای همتا به عنوان شواهدی برای تغییر گونهها استفاده میکنند.
زیست شناسان از مقایسۀ بین دنای جانداران مختلف برای تشخیص خویشاوندی آنها استفاده میکنند .هر چه بین دنای دو جاندار و در نتیجه در توالی
آمینواسیدی پروتئینهای آنها شباهت بیشتری وجود داشته باشد ،آن جانداران خویشاوندی نزدیکتری دارند.
ساختارهای مورد مطالعه در تشریح مقایسهای
وستیجیال آنالوگ همتا نوع ساختار
کوچک یا ساده شده متفاوت مشابه طرح ساختاری
ضعیفشده یا فاقد کار خاص مشابه متفاوت یا مشابه کارکرد
سازش متفاوت به یک نیاز یکسان
مار از تغییر سوسمار پدید آمده است. ردپای تغییر گونهها
بقایای پا در لگن مار پیتون بال کبوتر و بال پروانه اندام حرکتی جلویی مهرهداران مثال
کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟ -30
«در گیاهان ،تنظیمکنندۀ رشدی که به واسطۀ عامل چیرگی رأسی در جوانههای جانبی تولید میگردد ............... ،شود».
)2نمیتواند باعث رسیدگی میوههای نارس )1نمیتواند توسط بافتهای آسیبدیده تولید
)4میتواند باعث فعالکردن آنزیمهای تجزیهکنندۀ دیواره )3میتواند سبب ایجاد ساقه از یاختههای تمایزیافته
(1109ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
تنظیمکنندۀ رشدی که در گیاهان به واسطۀ عامل چیرگی رأسی در جوانههای جانبی تولید میگردد = اتیلن •
در فرایند چیرگی رأسی ،در اثر افزایش هورمون اکسین ،اتیلن در جوانههای جانبی تولید شده و افزایش مییابد .این هورمون در هنگام ریزش برگها باعث
تحریک تولید آنزیمهای تجزیهکنندۀ دیوارۀ یاختهها میشود تا اتصال سلولها از یکدیگر قطع شود.
اتیلن از بافتهای آسیبدیده و همچنین میوههای رسیده آزاد میشود.
اتیلن با اثرگذاری روی میوههای نارس ،باعث رسیدن آنها میشود.
ایجاد ساقه از یاختههای تمایزنیافته ،به کمک هورمون سیتوکینین انجام میشود .اتیلن نقشی در ساقهزایی ندارد.
به هنگام بروز التهاب در بخشی از پیکر انسان ،همۀ یاختههایی که با تولید پیک شیمیایی ،گویچههای سفید را به موضع آسیب هدایت میکنند ،چه -31
مشخصهای دارند؟
)1در صورت لزوم ،از دیوارۀ مویرگهای خونی عبور مینمایند.
)2از طریق گیرندههای اختصاصی خود ،به یاختههای هدف متصل میشوند.
)3عالوه بر بیگانهخواری ،قسمتهایی از میکروب را در سطح خود قرار میدهند.
)4میتوانند در صورت ادامۀ حیات و در مواجهه با عامل بیماریزا ،پروتئین دفاعی بسازند.
(1105ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
در التهاب ،ماکروفاژها و یاختههای دیوارۀ مویرگ به تولید پیک شیمیایی میپردازند. •
هر دو نوع این یاختهها توانایی تولید و ترشح اینترفرون نوع 1را هنگام آلوده شدن به ویروس دارند.
یکی از روشهای دفاع ،ترشح پروتئینی به نام اینترفرون است .اینترفرون نوع 1از یاختۀ آلوده به ویروس ترشح میشود و عالوه بر یاختۀ آلوده ،بر یاختههای
سالم مجاور هم اثر میکند و آنها را در برابر ویروس مقاوم میکند.
364
16
ماکروفاژها نمیتوانند وارد خون شوند .یاختههای پوششی مویرگ هم که!!!!....
هر دوی این سلولها به واسطۀ پیک شیمیایی خود روی سلول هدف اثر میگذارند و به آن متصل نمیشوند.
سلولهای دندریتی میتوانند قسمتهایی از میکروبها را در سطح خود قرار دهند اما ماکروفاژها و سلولهای پوششی دیوارۀ مویرگ اینگونه نیستند.
-32به طور معمول ،در ارتباط با هر یاختۀ لقاحیافته در یک گل دوجنسی ،کدام مورد صحیح است؟
)2رویان دانه را به وجود میآورد. )1در بخش متورم مادگی یافت میشود.
)4دو مجموعۀ فامتن (کروموزوم) دارد. )3با هر بار تقسیم ،دو یاختۀ مساوی را ایجاد میکند.
(1108ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
هر یاختۀ لقاحیافته در یک گل دوجنسی = تخم اصلی و تخم ضمیمه •
تخم اصلی و تخم ضمیمه در تخمدان که بخش متورم مادگی است ،قابل رؤیت هستند.
تخم ضمیمه در ایجاد رویان دخالتی ندارد.
تخم اصلی اولین تقسیم خود را به صورت نامساوی انجام میدهد.
تخم ضمیمه دارای سه مجموعۀ کروموزومی است.
-33وسیعترین بخش ساقۀ اصلی (تنۀ) یک درخت ده ساله ،فاقد چند مورد زیر است؟
الف ـ عدسکهای برجسته
ب ـ توانایی هدایت شیرۀ خام
ج ـ دو نوع مریستم پسین
دـ یاختههایی با دیوارۀ چوبپنبهای
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1006ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
وسیعترین بخش تنۀ یک درخت ده ساله = آوندهای چوبی •
موارد «الف» و «ج» و «د» صحیح هستند.
عدسک در پیراپوست تنۀ درخت دیده میشود ،نه در آوندهای چوبی!
آوندهای چوبی در حمل شیرۀ خام گیاه نقش اصلی را بر عهده دارند.
آوندها ،فاقد سلول مریستمی هستند.
کامبیوم چوبپنبهساز در پوست درخت و کامبیوم چوبآبکش بین آوند چوب و آبکش قرار دارد.
دیوارۀ آوندهای چوبی لیگنینی شده است ،نه چوبپنبهای!
365
17
نیمنگاه :رشد پسین
در رشد پسین ساقه و ریشه ،کامبیومها فعالیت میکنند .به طور کلی ،دو نوع کامبیوم در ساقه و ریشه وجود دارد:
۱ـ کامبیوم آوندسـاز که در فــاصلۀ بین آوند چوبی و آبکش قــرار دارد و بافتهــای آوندی پسین را میســازد.
۲ـ کامبیوم چوبپنبه ســـاز که وظیفــۀ تولیــد بــافت چوبپنبه ای را دارد و پیراپوست را تشکیــل میدهـــد.
وقتی که کامبیوم آوندســاز تقسیم میشــود ،بـــافت آونــد چوب پسین و آبکش پسین را تشکیل میدهـــد.
همانطور که در شکل مشخص است ،آونـد چوبی در سمت داخل کامبیوم آونـدسـاز قـرار دارد ولی آوند آبکش،
در سمت خارج کامبیوم است .بنابراین ،آونــد چوب پسین به سمت داخل ساخته میشود و آوند آبکش پسین
به سمت خارج تولید میشود .دقت داشته باشید که آبکش پسین در سطح داخل آونـد آبکش سال قبل تشکیل
میشود و آوند چوبی پسین نیز به سطح خارجی آوند چوبی نخستین اضافه میشـود .عالوهبر این ،دقت داشته
باشید که در هر سال ،مقدار بیشتری آوند چوبی سـاخته میشود و بنابراین ،ضخامت آونـد چوب پسین بیشتر از
آوند آبکش پسین است.
وقتی که کــامبیوم چوبپنبه ســاز تقسیم میشود ،بـافت چوبپنبه ای به سمت خـارج و یـاختههـای پارانشیمی به سمت داخل تولید میشوند.
دقت داشته باشید که یاختههای چوبپنبه ای تولیدشده توسط کامبیوم ،ابتدا زنده هستند و پس از چوبپنبه ایشدن دیواره ،یاخته میمیرد .بنابراین ،میتوان گفت
که همۀ یاختههای تولیدشده توسط کامبیوم چوبپنبه ساز و همچنین یاختههای تولیدشده توسط کامبیوم آوندساز ،ابتدا زنده هستند و بعضی از آنها (یاختههای
آوند چوبی و یاختههای چوبپنبه ای) ،پس از تغییر جنس دیواره میمیرند.
اما در ادامه ،باید به چند تا نکته هم دقت کنید:
نکته :چـــوب پسیــن ،در سطـح خــارجـی چــوب نخستیـن ســاختـه مـیشــود.
بنــابراین ،جدیدتـــرین آونـــد چـــوب پسیــن ،خــارجیتـرین آونـــد چـوبی است.
نکته :آبکــش پسیــن ،در سطــــح داخلــی آبکش نخستیـن ســاختــه میشــود.
بنـــابراین ،جدیدتـــرین آونــــد آبکش پسین ،داخلـــیتـرین آونـــد آبکــش است.
نکته :جدیدتـرین آونـد پسین ،نزدیکتــرین آونـد پسین به کـامبیوم آوندسـاز است.
نکته :در بین آونـدهــای همسن ،آونـــد آبکـــش پسیـــن نسبت به چـوب پسین،
به کامبیوم آوندساز نزدیکتر است؛ چون ضخامت آوند چوبی بیشتر از آوند آبکش است
و در نتیجه ،آوندهای آبکش بیشتر از کامبیوم فاصله میگیرند.
-34در یک دختر بالغ ،چند مورد دربارۀ هورمونهای FSHو LHهمواره صحیح است؟
الف ـ با سازوکار بازخورد منفی تنظیم میگردند.
ب ـ باعث تکمیل مراحل تخمکزایی میگردند.
ج ـ تحت کنترل دو نوع هورمون هیپوتاالموس تنظیم میشوند.
دـ بر ترشح هورمونهای جنسی زنانه و چرخۀ رحمی تأثیر میگذارند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینۀ 2
موارد «ج» و «د» درست هستند.
استروژن میتواند در غلظت زیاد با تنظیم بازخوردی مثبت ،باعث افزایش ترشح این هورمونها شود.
در یک زن بالغ در صورت عدم لقاح و عدم برخورد اسپرم با اووسیت ثانویه ،مراحل تخمکزایی کامل نمیشود.
این هورمونها تحت تأثیر یک هورمون آزادکننده و یک هورمون مهارکننده که از هیپوتاالموس ترشح میشوند ،قرار میگیرند.
فولیکول و جسم زرد تحت تأثیر هورمونهای LHو FSHمیتوانند به ترشح استروژن و پروژسترون (هورمونهای جنسی) بپردازند .همانطور که میدانید،
این هورمونها در چرخۀ رحمی نیز مؤثرند.
-35با توجه به صفت چندجایگاهی مربوط به رنگ نوعی ذرت ،کدام مورد ،از نظر رخنمود (فنوتیپ) به ذرتی با ژننمود (ژنوتیپ) AaBbCCشباهت کمتری
دارد؟
AaBbcc )4 Aabbcc )3 AaBBCC )2 AABBCC )1
(120۳ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ ۳
در نوعی ذرت اللهای بارز عامل رنگ قرمز و اللهای نهفته عامل رنگ سفید هستند .در ژنوتیپ AaBbCCچهار الل بارز وجود دارد .بنابراین با توجه به
گزینههای موجود ،رنگ ذرتی با ژنوتیپ Aabbccکه فقط یک الل بارز دارد ،به ذرت مورد سؤال شباهت کمتری دارد.
366
18
نیمنگاه :ژنوتیپها و فنوتیپهای صفت رنگ نوعی ذرت
نمودار زیر ،چگونگی تعیین رنگ صفت نوعی ذرت را نشان میدهد.
۱ـ رنگ ذرتها :هرچه تعداد اللهای بارز در یک ذرت بیشتر باشد ،رنگ ذرت قرمزتر خواهد بود .بر این اساس ،ذرت دارای ژنوتیپ ( aabbccفاقد الل بارز) ،رنگ سفید
دارد و ذرت دارای ژنوتیپ ( AABBCCدارای شش الل بارز) ،رنگ قرمز دارد.
۲ـ ارتباط بین فنوتیپها و ژنوتیپها :ذرتهایی که تعداد الل بارز (یا الل نهفتۀ) برابر دارند ،فنوتیپ یکسانی دارند؛ مثالً ذرتهای دارای ژنوتیپ AABbccو aaBbCC
دارای سه الل بارز هستند و هر دو فنوتیپ حدواسط (رنگ صورتی) دارند.
۳ـ شباهت فنوتیپهای ذرتها :هر چقدر اختالف بین تعداد اللهای بارز ذرتها کمتر باشد ،شباهت بین آنها بیشتر است .مثالً ذرتهای دارای شش الل بارز (دارای
ژنوتیپ ،)AABBCCبیشترین شباهت را با ذرتهای دارای ۵الل بارز دارند.
بررسی میزان شباهت بین ذرتها
صفر 1 2 ۳ 4 5 6 تعداد اللهای بارز
1 2یا صفر ۳یا 1 4یا 2 5یا ۳ 6یا 4 5 تعداد اللهای بارز ذرتهای دارای بیشترین شباهت
6 6 6 6یا صفر صفر صفر صفر تعداد اللهای بارز ذرتهای دارای کمترین شباهت
بررسی انواع ژنوتیپهای هر فنوتیپ
با توجه به تعداد اللهای بارز و فنوتیپها ،ژنوتیپهای مختلف را میتوان در ۷گروه مختلف قرار داد که در شکل ،ما آنها را با حروف Aتا Gمشخص کردهایم .در
ادامه ،به بررسی نکات مربوط به ژنوتیپهای هر گروه میپردازیم.
گروه :A
۱ـ ذرتهای دارای فنوتیپ رنگ سفید ،در همۀ جایگاههای ژنی خود فاقد الل بارز هستند و فقط الل نهفته دارند.
۲ـ ژنوتیپ مربوط به این فنوتیپ در همۀ جایگاهها ،خالص است.
گروه :B
۱ـ در هر ژنوتیپ ،فقط یک الل بارز وجود دارد .بنابراین ،در هر ژنوتیپ ،دو جایگاه فقط الل نهفته دارند و در یک جایگاه ،هم الل نهفته و هم بارز وجود دارد و ژنوتیپ
ناخالص است.
۲ـ همۀ ژنوتیپها در دو جایگاه ،دارای ژنوتیپ خالص و در یک جایگاه ،دارای ژنوتیپ ناخالص هستند.
گروه :C
۱ـ هر ژنوتیپ ،در یک یا سه جایگاه ژنی خالص هست .اگر هر دو الل بارز مربوط به یک جایگاه ژنی باشند ،هر سه جایگاه خالص خواهند بود و اگر دو الل بارز مربوط
به دو جایگاه ژنی متفاوت باشند ،دو جایگاه دارای ژنوتیپ ناخالص هستند و جایگاه دیگر که فقط الل نهفته دارد ،ژنوتیپ خالص دارد.
۲ـ هر ژنوتیپ ،حداقل در یک جایگاه و حداکثر در دو جایگاه دارای الل بارز است.
گروه :D
۱ـ بیشترین تنوع ژنوتیپها مربوط به فنوتیپ حدواسط با سه الل بارز است.
۲ـ در همۀ ژنوتیپها ،حداقل دو جایگاه دارای الل بارز وجود دارد.
۳ـ در همۀ ژنوتیپها ،حداقل یک جایگاه دارای ژنوتیپ ناخالص وجود دارد.
۴ـ در ژنوتیپ ،AaBbCcهمۀ جایگاهها دارای ژنوتیپ ناخالص هستند و همۀ انواع اللهای مربوط به صفت تعیین رنگ ذرت دیده میشود.
۵ـ به جز ژنوتیپ ،AaBbCcدر سایر ژنوتیپها ،یک جایگاه فقط الل نهفته دارد ،یک جایگاه ژنوتیپ ناخالص دارد و دو جایگاه ژنوتیپ خالص دارند .یکی از
جایگاههایی که ژنوتیپ خالص دارد ،فقط الل بارز دارد و جایگاه دیگر دارای ژنوتیپ خالص ،فقط دارای الل نهفته است.
گروه :E
۱ـ در همۀ ژنوتیپها ،حداقل یک جایگاه وجود دارد که فقط الل بارز دارد.
۲ـ در هر ژنوتیپ ،حداقل در دو جایگاه الل بارز مشاهده میشود.
۳ـ هر ژنوتیپ ،در یک یا سه جایگاه ژنی خالص هست .اگر هر دو ا لل نهفته مربوط به یک جایگاه ژنی باشند ،هر سه جایگاه خالص خواهند بود و اگر دو الل نهفته
مربوط به دو جایگاه ژنی متفاوت باشند ،دو جایگاه دارای ژنوتیپ ناخالص هستند و جایگاه دیگر که فقط الل بارز دارد ،ژنوتیپ خالص دارد.
گروه :F
۱ـ در هر ژنوتیپ ،فقط یک الل نهفته وجود دارد .بنابراین ،در هر ژنوتیپ ،دو جایگاه فقط الل بارز دارند و در یک جایگاه ،هم الل نهفته و هم بارز وجود دارد و ژنوتیپ
ناخالص است.
367
19
۲ـ همۀ ژنوتیپها در دو جایگاه ،دارای ژنوتیپ خالص و در یک جایگاه ،دارای ژنوتیپ ناخالص هستند.
گروه :G
۱ـ ذرتهای دارای فنوتیپ رنگ قرمز ،فاقد الل نهفته در همۀ جایگاههای ژنی هستند و فقط الل بارز دارند.
۲ـ ژنوتیپ مربوط به این فنوتیپ در همۀ جایگاهها ،خالص است.
-36کدام عبارت ،دربارۀ بخش مورد نظر درست است؟
)1همانند غالفی که هر دسته تار ماهیچهای را احاطه مینماید ،تعداد یاختههای بسیار زیادی دارد.
)2همانند بخشی که بافت پوششی رودۀ باریک را پشتیبانی میکند ،دارای انعطافپذیری کمی است.
)3برخالف بخشی که اندامهای درون شکم را از خارج به هم وصل میکند ،رشتههای کالژن بیشتری دارد.
)4برخالف بخشی که یاختههای پوششی معده را به یکدیگر و به بافت زیرین متصل میکند ،شبکهای از رشتههای گلیکوپروتئینی دارد.
(110۳ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ ۳
تعبیر شکل صورت سؤال :کپسول مفصلی •
بخش مورد نظر سؤال ،کپسول مفصلی است که از بافت پیوندی رشتهای ساخته شده است .همانطور که میدانید ،پردۀ صفاق اندامهای حفرۀ شکم را از خارج
به هم متصل میکند و دارای بافت پیوندی سست است .بافت پیوندی رشتهای نسبت به بافت پیوندی سست ،دارای رشتههای کالژن و مقاومت بیشتری است.
دسته تارهای ماهیچۀ اسکلتی به کمک بافت پیوندی رشتهای پوشیده میشوند .تعداد یاختههای بافت پیوندی رشتهای زیاد نیست.
بافت پیوندی سست در لولۀ گوارش به پشتیبانی از سلولهای پوششی میپردازد .بافت پیوندی رشتهای برخالف بافت پیوندی سست ،رشتههای
کشسان کم و در نتیجه انعطافپذیری کمی دارد.
غشای پایه در معده موجب کنار هم نگهداشتهشدن یاختههای پوششی میشود و دارای رشتههای پروتئینی و گلیکوپروتئینی است.
-37کدام مورد ،در ارتباط با بدن انسان صحیح است؟
)1تعداد لوبهای شش چپ از لوبهای شش راست ،بیشتر است.
)2فاصلۀ کلیۀ چپ تا مثانه ،بیش از فاصلۀ کلیۀ راست تا مثانه است.
)3به هنگام دم ،نیمۀ راست دیافراگم پایینتر از نیمۀ چپ آن قرار میگیرد.
)4رگ لنفی نیمۀ راست که به سیاهرگ زیرترقوهای میپیوندد ،از رگ لنفی مشابه در نیمۀ چپ قطر بیشتری دارد.
(1005ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 2
کلیۀ راست از کلیۀ چپ پایینتر است و در نتیجه فاصلۀ کمتری تا مثانه دارد.
به علت موقعیت قرارگیری و شکل کبد ،کلیۀ راست قدری پایینتر از کلیه چپ واقع شده است.
شش چپ دارای دو لوب و شش راست دارای سه لوب است.
به هنگام دم ،نیمۀ چپ دیافراگم نسبت به نیمۀ راست آن پایینتر قرار میگیرد.
مجرای لنفی راست نسبت به مجرای لنفی چپ ،قطر کمتری دارد.
368
20
-38چند مورد ،عبارت زیر را به طور مناسب کامل میکند؟
«جانوران مهرهداری که به دو روش اکسیژن مورد نیاز یاختههای بدن را تامین میکنند ،در مقایسه با سایر مهرهداران »...............
الف ـ دارای کلیهای با توانمندی باال در بازجذب آب هستند.
ب ـ ابتداییترین طناب عصبی شکمی را دارند.
ج ـ به هنگام جابهجایی ،بیشترین انرژی را مصرف میکنند.
دـ به منظور تبادالت گازی ،از سادهترین ساختار در اندامهای تنفسی هم استفاده میکنند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
(1004ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 1
جانوران مهرهداری که به دو روش اکسیژن مورد نیاز یاختههای بدن را تامین میکنند = دوزیستان بالغ •
فقط مورد «د» صحیح است .منظور سؤال دوزیستان بالغ است .در این جانوران دو دهلیز و یک بطن وجود دارد .در بطن خون تیره و روشن از طریق رگی که
دو شاخه میشود ،از قلب خارج میشود.
کلیه در خزندگان و پرندگان ،توانمندی باالیی در بازجذب آب دارد.
دوزیست بالغ یک مهرهدار است که طناب عصبی پشتی دارد (نه شکمی!).
در بین مهرهداران ،پرندگان به علت پروازکردن نسبت به سایر مهرهداران انرژی بیشتری مصرف میکنند.
دوزیستان بالغ عالوه بر تنفس ششی ،تنفس پوستی نیز دارند .همانطور که میدانید ،پوست دوزیستان سادهترین ساختار تنفسی در
مهرهداران محسوب میشود.
-39کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در هر جاندار پریاخته ای ،به منظور بروز پاسخ به هر محرکِ شیمیایی داخلی یا خارجی ،الزم است تا »...............
)2نفوذپذیری غشای یاختۀ پسسیناپسی تغییر نماید. )1اثر محرک به پیام عصبی تبدیل شود.
)4مولکولهای شیمیایی به گیرندههای اختصاصی خود متصل گردند. )3پیکهای کوتاهبرد از یاختۀ پیشسیناپسی ترشح گردد.
(1104ـ آسان ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
همۀ جانداران پریاختهای مانند گیاهان ،جانوران ،قارچها و آغازیان میتوانند به محرکهای شیمیایی داخلی و خارجی پاسخ دهند .به طور کلی مولکولهای
انتقالدهندۀ پیام ،مولکولهای شیمیایی هستند که باید به گیرندههای اختصاصی خود متصل شوند .توجه داشته باشید که سایر گزینهها ،مربوط به دستگاه
عصبی است که تنها در جانوران وجود دارد.
کدام گزینه ،عبارت زیر به طور مناسب کامل میکند؟ -40
«به طور معمول در انسان .................. ،ماهیچههای حلقوی که بخشهای مختلف لولۀ گوارش را از هم جدا میکنند ،فقط »..................
)2همۀ ـ تحت تأثیر بخش خودمختار دستگاه عصبی قرار دارند. )1همۀ ـ هنگام عبور مواد از انقباض خارج میشوند.
)4بعضی از ـ به هنگام حرکات رو به عقب مواد غذایی باز میشوند. )3بعضی از ـ تارهای عضالنیِ تکهستهای و چندهستهای دارند.
(1002ـ متوسط ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
همۀ بندارههای موجود در لولۀ گوارش ،در شرایط عادی به هنگام عبور مواد به استراحت میروند تا مسیر حرکت را باز کنند.
در میان اسفنکترهای لولۀ گوارش ،اسفنکتر خارجی راستروده از نوع مخطط میباشد و تحت تأثیر بخش پیکری دستگاه عصبی قرار میگیرد.
هیچ بندارهای از لولۀ گوارش نمیتواند به طور همزمان دارای یاختههای تکهستهای و چندهستهای باشد .اگر بنداره دارای ماهیچۀ صاف بود ،سلولهای
تکهستهای و اگر از نوع ماهیچۀ اسکلتی بود ،سلولهای چندهستهای خواهد داشت.
هیچ بندارهای در لولۀ گوارش وجود ندارد که فقط به هنگام حرکت مواد در خالف جهت (برگشت مواد ـ حرکات رو به عقب مواد غذایی) باز شود؛ این
بندارهها در جهت رفت مواد هم باز میشوند.
369
21
همۀ موادی که توسط یاختههای دستگاه ایمنی و در پاسخ به عوامل خارجی موجود در بافتها به خوناب (پالسما) وارد میشوند ،چه مشخصهای دارند؟ -41
)2مانع تکثیر عامل بیماریزا در یاختههای سالم میشوند. )1توانایی اتصال به غشای یاختۀ بیگانه را دارند.
)4بر فعالیت مولکولهایی مؤثرند که در تب بسیار باال تغییر ساختار میدهند. )3با کمک ساختارهای حلقهمانند ،میکروب را نابود میکنند.
(1105ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
موادی مانند پادتن ،هیستامین و اینترفرون نوع ، 1در پاسخ به عوامل خارجی به درون خوناب ترشح میشوند .هر یک از این مواد میتواند بر پروتئینهای
مختلفی اثر کند .مثالً پادتن بر پروتئین مکمل اثرگذار است یا هیستامین بر گیرندههای پروتئینی خود اثرگذار است .همانطور که میدانید ،پروتئینها در تب
شدید و دمای بسیار باال تغییر شکل میدهند.
هیستامین و اینترفرون به غشای عامل بیگانه متصل نمیشوند.
هیستامین در ممانعت از تکثیر عامل بیماریزا در یاختههای سالم نقشی ندارد.
این ویژگی مربوط به پروتئینهای مکمل است.
پروتئینهای
نحوۀ عمل نقش در بدن خط دفاعی ویژگیها یاختۀ ترشح کننده
مؤثر در ایمنی
یاختههای ترشح کنندۀ
کشتن باکتریها کشتن باکتریها اول نوعی آنزیم مخاط ،غدههای اشکی، لیزوزیم
غدههای عرق و ...
پس از فعال شدن ،به کمک یکدیگر ساختارهای محلول در
حلقهمانندی در غشای میکروب ایجاد میکنند که خوناباند؛
مشابه روزنه عمل میکنند و با ایجاد اختالل در در افراد غیر آلوده،
تسهیل بیگانهخواری
نفوذپذیری انتخابی غشا ،سبب مرگ میکروب می- دوم غیر فعالاند و ـ پروتئین مکمل
و کشتن میکروبها
شوند. درصورت نفوذ
با قرارگرفتن روی میکروب ،سبب تسهیل بیگانه میکروب به بدن،
خواری میشوند. فعال میشوند.
ایجاد مقاومت در
یاختۀ ترشح کننده و یاختۀ آلوده به
ایجاد مقاومت در یاخته در برابر ویروسها دوم ـ اینترفرون نوع 1
یاختههای مجاور در ویروس
برابر ویروسها
مبارزه علیه یاختههای یاختۀ کشندۀ طبیعی و اینترفرون نوع
فعال کردن درشتخوارها دوم و سوم ـ
سرطانی لنفوسیت T 2
هیستامین رگها را گشاد و نفوذپذیری آنها را
زیاد میکند.
افزایش پاسخ
گشادشدن رگها باعث افزایش جریان خون و ماستوسیت آسیب
غیراختصاصی به دوم ـ هیستامین
حضور بیشتر گویچههای سفید میشود. دیده
میکروب
نفوذپذیری بیشتر رگها ،سبب نفوذ بیشتر خوناب
و پروتئینهای دفاعی به خارج رگ میشود.
همراه با مایعات بین یاختهای ،خون و لنف به
نابود یا بیاثر کردن مولکولهای Y
گردش درمیآید و هر جا با میکروب برخورد کرد، سوم یاختۀ پادتنساز پادتن
میکروب شکل هستند
آن را نابود یا بیاثر میکند.
کمک به ورود آنزیم
یاختۀ کشنده طبیعی و
ایجاد منفذ در غشای یاخته مسبب مرگ برنامه- دوم و سوم ـ پرفورین
لنفوسیت Tکشنده
ریزیشده به یاخته
نابود کردن یاختههای آنزیم مسبب
یاختۀ کشنده طبیعی و
اجرای مرگ برنامهریزیشده سرطانی ،آلوده به دوم و سوم ـ مرگ
لنفوسیت Tکشنده
ویروس و پیوندشده برنامهریزیشده
-42بخشی از بدن یک فرد بالغ که توسط مویرگهای ناپیوسته خونرسانی میشود و تعدادی از یاختههای آن میتوانند به یاختههای ماهیچۀ قلبی تمایز
یابند ،در کدام مورد زیر فاقد نقش است؟
)2تخریب گویچههای قرمز آسیبدیده و مرده )1تنظیم pHخون
)4به وجود آوردن یاختههای مؤثر در پاسخهای ایمنی اولیه )3تولید قطعات یاختهای محتوی ترکیبات فعال
370
22
(120۷ـ سخت ـ ترکیبی) پاسخ :گزینۀ 2
بخشی از بدن یک فرد بالغ که توسط مویرگهای ناپیوسته خونرسانی میشود و تعدادی از یاختههای آن میتوانند به یاختههای ماهیچۀ قلبی تمایز یابند = •
مغز استخوان
مغز استخوان در بدن انسان دارای مویرگهای ناپیوسته است و دارای سلولهای بنیادی است که میتوانند به ماهیچۀ قلبی تمایز پیدا کنند .این ساختار در از
بین بردن گویچههای قرمز مرده و آسیب دیده نقشی ندارد و کبد و طحال مسئول انجام این کار هستند.
مغز استخوان با تولید پروتئینهایی مانند گلوبولین و هموگلوبین ،در تنظیم pHخون دخالت دارد.
مغز استخوان میتواند مگاکاریوسیت تولید کند؛ سپس این سلولها تکه تکه شده و پالکتها را ایجاد میکنند .همانطور که میدانید پالکتها قطعات
یاختهای حاوی ترکیبات فعال هستند.
مغز استخوان در تولید سلولهای خونی که در ایمنی دخالت دارند ،نقش دارد.
تکنیک تستی :راستش این نکته که مغز استخوان دارای مویرگهای ناپیوسته هست ،از کتاب درسی شما حذف شده ،ولی به دو دلیل ترجیح دادیم که این
نکته رو در این تست تغییر ندیم:
1ـ دونستن این نکته ،بهتر از ندونستنش هست!
2ـ دونستن یا ندونستن این نکته ،تأثیر زیادی در حل سؤال نداره و شما بدون دونستن این نکته هم میتونستین این سؤال رو حل کنید!
-43کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر نامناسب است؟
«در فردی که تازه وارد مرحلۀ پس از زایمان شده و به نوعی ..................مبتال گردیده است».................. ،
)1کم کاری غدد پاراتیروئید ـ عمل عضالت مختل و با افزایش تولید ترومبین ،روند انعقاد خون دچار مشکل میشود.
)2پرکاری غدۀ سپردیس (تیروئید) ـ ذخیرۀ گلیکوژن کبد کاهش مییابد و بر فعالیت انواعی از آنزیمها افزوده میشود.
)3کمترشحی بخش پسین غدۀ هیپوفیز ـ ترشح شیر کاهش مییابد و بر حجم ادرار افزوده میگردد.
)4پرکاری قشر غدد فوق کلیه ـ فعالیت مغز استخوانها ضعیف میشود و عالئمی از خیز مشاهده میگردد.
(1104ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 1
کمکاری پاراتیروئید باعث کاهش Ca 2+خوناب میشود .همانطور که میدانید این یون برای انقباض ماهیچهها الزم است و در چنین شرایطی عمل عضالت
مختل می شود .از طرف دیگر یون کلسیم برای تبدیل پروترومبین به ترومبین نیاز است و در نتیجه در خون این افراد میزان ترومبین کاهش مییابد.
پرکاری تیروئید باعث افزایش هورمونهای T3و T4و در نتیجه افزایش سوختوساز بدن میشود .افزایش سوختوساز بدن ،فعالیت آنزیمهای مختلف
را افزایش میدهد .همچنین با افزایش سوختو ساز ،گلیکوژن ذخیره شده در کبد تجزیه شده و گلوکز حاصل ،به خون وارد میشود تا نیاز بدن به
گلوکز تأمین شود.
هیپوفیز پسین ،به ترشح هورمونهای اکسیتوسین و ضدادراری میپردازد .کاهش هورمون اکسیتوسین ،موجب کاهش ترشح شیر از پستانهای مادر
و کاهش هورمون ضدادراری با کاهشدادن بازجذب آب ،باعث تولید ادرار پرحجم و رقیق میشود.
بخش قشری غدد فوقکلیه به ترشح هورمونهای استروژن ،پروژسترون ،تستوسترون ،کورتیزول و آلدوسترون میپردازد .هورمون کورتیزول میتواند
باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن و در نتیجه کاهش فعالیتهای مغز استخوان شود .همچنین آلدوسترون با افزایش بازجذب آب و سدیم ،باعث افزایش
فشار خون و افزایش احتمال خیز میشود.
371
23
-44با توجه به اپران لک در باکتری ، E.coliکدام گزینه برای تکمیل عبارت زیر مناسب است؟
«ترکیبی که به عنوان ...............شناخته میشود ،همواره »...............
)1مهارکننده ـ به توالی خاصی از ، DNAبیش از نوعی قند تمایل دارد.
)2محرک فعالیت رنابسپاراز ( RNAپلیمراز) ـ نوعی مونوساکارید است.
)3آنزیم ویژۀ رونویسی ـ میتواند توالیهای بین ژنی اپران را رونویسی نماید.
)4فراوردۀ نهایی ژن ـ در افزایش سرعت نوعی از واکنشهای شیمیایی نقش دارد.
(1202ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 4
منظور از اپران لک ،تنظیم بیان ژن های مؤثر در تجزیۀ الکتوز هست و به تنظیم منفی رونویسی اشاره دارد (در کتاب درسی ،این مورد توضیح داده نشده ،ولی
در کنکور ازش سؤال اومده!) .بیانشدن ژنهای این اپران موجب تولید آنزیمهایی میشود که به تجزیۀ الکتوز میپردازند .همانطور که میدانید ،آنزیمها
سرعت واکنشهای شیمیایی را افزایش میدهند.
در صورت اتصال الکتوز به مهارکننده ،این پروتئین از دنا جدا میشود و دیگر به اپراتور اتصال نمییابد .به همین دلیل میل ترکیبی مهارکننده به
الکتوز ،بیشتر از دنا است.
محرک فعالیت آنزیم رنابسپاراز ،اتصال الکتوز به مهارکننده است .همانطور که میدانید ،الکتوز نوعی دیساکارید است.
اپران لک فاقد توالی بین ژنی است و هر سه ژن آن به یکدیگر اتصال مستقیم دارند.
-45کدام گزینه ،برای تکمیل عبارتِ زیر مناسب است؟
«در همۀ گیاهانی که تولید قند سهکربنی حاصل از فتوسنتز در آنها فقط به هنگام روز صورت میگیرد ،به طور حتم آنزیمی باعث .................میشود».
)1ترکیبشدن O2با مولکولی پنجکربنی
)2افزودهشدن CO2به مولکول پنجکربنی دوفسفاته
)3ترکیبشدن CO2با اسید سهکربنی و تشکیل اسید چهارکربنی
)4تجزیهشدن مولکول پنجکربنی به دو مولکول سهکربنی و دوکربنی
(1206ـ سخت ـ مفهومی) پاسخ :گزینۀ 2
همۀ گیاهان C3و C4و ،CAMدر روز به تثبیت کربن در چرخۀ کالوین میپردازند و قند سهکربنی تولید میکنند .در این گیاهان ،آنزیم روبیسکو CO2را
با ریبولوزبیسفسفات (ترکیب پنجکربنی دوفسفاته) ترکیب میکند.
ترکیب O2با ترکیب پنجکربنی طی تنفس نوری رخ میدهد .گیاهان C4و CAMتنفس نوری ندارند.
تولید اسید چهارکربنی در گیاهان C3رخ نمیدهد.
طی تنفس نوری ،مولکول پنجکربنه به یک مولکول دو کربنه و یک مولکول سه کربنه میشکند .گیاهان C4و CAMتنفس نوری ندارند.
372
24
مقایس ،انواع گیاهان بر اساس روش فتوسنتز
گیاه CAM گیاه C4 گیاه C3 نوع فتوسنتز
آناناس ،بعضی کاکتوسها گیاهانی مانند ذرت اکثر گیاهان ،مثالً گل ُرز مثال
ـــــ اسفنجی نردهای +اسفنجی انواع یاختۀ میانبرگ
1ـ ترکیب ّ CO2
جو با اسید
1ـ ترکیب ّ CO2
جو با اسید سهکربنی
سهکربنی چرخۀ کالوین مراحل تثبیت کربن
2ـ چرخۀ کالوین
2ـ چرخۀ کالوین
دارد دارد ندارد تثبیت دو مرحلهای کربن
در همۀ یاختههای
در یاختههای میانبرگ در یاختههای میانبرگ تثبیت ّ CO2
جو
فتوسنتزکننده
تولید اسید چهارکربنی در
هنگام تثبیت ّ CO2
جو هنگام تثبیت ّ CO2
جو ندارد
فتوسنتز
چرخۀ کالوین در یاختههای چرخۀ کالوین در یاختههای غالف
ندارد مرحلۀ دوم تثبیت کربن
میانبرگ آوندی
مرحلۀ دوم تثبیت کربن مرحلۀ دوم تثبیت کربن تنها روش تثبیت کربن چرخۀ کالوین
کلروپالست یاختههای محل اصلی فعالیت روبیسکو در
کلروپالست یاختههای میانبرگ کلروپالست یاختههای غالف آوندی
میانبرگ برگ
تثبیت اول :در شب
فقط در طول روز فقط در طول روز زمان تثبیت کربن
تثبیت دوم :در روز
شب روز روز زمان باز بودن روزنههای هوایی
1ـ برگ،ساقه یا هر دو گوشتی و
پرآب هستند.
ـــــ ـــــ ذخیرۀ آب
2ـ واکوئولها ،ترکیبات
نگهدارندۀ آب دارند.
373
25
-46سه جسم a 2 ، a1و a 3با چگالیهای متفاوت بر سطح آب شناورند .کدام رابطه بین چگالی آنها درست است؟
a2 a3 1 2 3 )1
a1 1 3 2 )2
3 1 2 )3
3 2 1 )4
پاسخ :گزینۀ 2
1ـ در حالت شناوری ،چگالی جسم جامد از مایع کمتر است.
2ـ هرچه کسر بیشتری از جسم در مایع فرو رفته باشد ،اندازۀ چگالی آن بزرگتر است.
با توجه به شکل ،به ترتیب در جسمهای a1و a 3و ، a2نسبت حجم قسمت زرد رنگ به سبز رنگ بیشتر است.
1 3 2
البته که چگالی هر سه جسم جامد از آب کمتر است.
x -47نمودار مکان ـ زمان متحرکی مطابق شکل روبهرو ،به صورت سهمی است .کدام مورد درست است؟
)1مسافت طی شده در 3ثانیۀ اول برابر مسافت طی شده در 3ثانیۀ دوم است.
)2مسافت طی شده در 3ثانیۀ اول برابر بزرگی جابهجایی این بازۀ زمانی است.
)3بزرگی سرعت متوسط در 4ثانیۀ اول برابر بزرگی سرعت متوسط در بازۀ زمانی t1 = 1sتا t2 = 5sاست.
2
)t(s
)4بزرگی سرعت متوسط در 3ثانیۀ اول برابر بزرگی سرعت متوسط در بازۀ زمانی t1 = 1sتا t1 = 4sاست.
پاسخ :گزینۀ 4
در نمودار ، x − tاندازه شیب خط بین دو نقطه ،برابر با بزرگی سرعت متوسط دو لحظه است:
x
=m
L = V
t
رأس سهمی در t = 2sاست .چون بازههای زمانی ] [0− 3و ] [1 − 4تقارن نسبت به t = 2دارند ،پس بزرگی شیب خطهای آنها با هم برابر است:
]mL =mL → V[0−3] =V[1−4
-48اتومبیلی با تندی (سرعت) ثابت 72 kmدر یک مسیر مستقیم حرکت میکند که ناگهان راننده مانع ثابتی را در ۵۲متری خود میبیند و ترمز
h
m
4کند میشود .اگر زمان واکنش راننده 0 / 5ثانیه باشد ،اتومبیل: میکند و حرکت اتومبیل با شتاب ثابت
s2
)2در لحظۀ رسیدن به مانع متوقف میشود. 2 )1متر قبل از مانع متوقف میشود.
m m
4 5به مانع برخورد میکند. )4با تندی (سرعت) 8به مانع برخورد میکند. )3با تندی (سرعت)
s s
374
26
پاسخ :گزینۀ 3
اگر حرکت با سرعت ثابت باشد ،جابجایی برابر است با:
x = V t
ولی اگر حرکت با شتاب ثابت باشد و سؤال ،صحبتی از زمان نکرده باشد:
V − V02 =2ax
2
با توجه به اینکه زمان واکنش راننده 0 / 5 sاست و در این 0 / 5 sاتومبیل با تندی ثابت حرکت کرده است ،جابجایی آن برابر است با:
km m
V= 72 3 / 6= 20
h s
x1 = Vt = 200 / 5 = 10m
حاال فرض کنیم که مانعی وجود نداشت ،با شتاب منفی ،اتومبیل به اندازۀ زیر جابجا میشود تا بایستد:
m
V0 =20
22 s →0 − 202= 2(−4)x
⎯⎯⎯⎯⎯ V − V0 = 2ax 2
توقف V =0
50m
= x2
= 10+ 50حرکت می کند تا کامل بایستد ،در حالی که فاصلۀ آن تا مانع 52 mاست؛ در نتیجه به مانع برخورد پس اتومبیل از لحظه اولیه ،به اندازه 60m
خواهد کرد؛ سرعت برخورد اتومبیل با مانع برابر است با:
V2 − V02 = 2ax → V2 − 202 = 2(−4) 42
m
8
= → V
s
-49نمودار شتاب ـ زمان متحرکی که روی محور xحرکت میکند و بردار سرعت اولیۀ آن در SIبه صورت v0 = −10 iاست ،مطابق شکل زیر است .بزرگی
m
) a( 2
s
جابهجایی در ۵ثانیۀ ششم ،چند برابر بزرگی جابهجایی در ۵ثانیۀ اول حرکت است؟
2 )2 3 / 5 )1
2
)t(s 1 )4 1 / 5 )3
1 3
-3
پاسخ :گزینۀ 1
1ـ در حرکت با شتاب ثابت ،اگر مدت زمان یکسان باشد:
x V1 + V2
=
x V1 + V2
برای حرکت با شتاب ثابت برابر است با: 2ـ سرعت در لحظۀ t
V= at + V0
ثانیه nام یعنی: T 3ـ
(n − 1)T t nT
m m
−3است .از طرفی 5ثانیۀ اول حرکت یعنی ][0 − 5
2
2و در بازۀ زمانی ] [15 − 30حرکت با شتاب ثابت در بازۀ زمانی ] [0−15حرکت با شتاب ثابت
s s2
و 5ثانیۀ ششم یعنی ] ! [25 − 30در نتیجه ما به سرعت لحظۀ مذکور نیاز داریم:
375
27
m
V0 = −10
[0 − 5] → s
V = 2 5 − 10 = 0
5
m
V15 =2 15 − 10 =20
s
m
V25 =−3 10 + 20 =−10 s
[25 − 30] →
V =−3 15 + 20 =−25 m
30 s
تذکر :در بازۀ زمانی ] ، [25 − 30شروع زمان را از لحظۀ t = 15که شتاب حرکت تغییر میکند ،در نظر گرفتیم:
]x[25−30 −25 − 10
= = 3/5
]x[0−5 0 − 10
-۵0گلولهای به جرم 200gدر شرایط خالء از ارتفاع 4۵متری زمین رها میشود و پس از برخورد به زمین تا ارتفاع ۲0متری زمین بر میگردد .اگر زمان
m
تماس گلوله با زمین 2msباشد ،بزرگی نیروی خالص متوسط وارد بر گلوله در مدت برخورد به زمین چند نیوتون است؟ ) (g = 10
s2
)4 2 )3 )2 2 )1
پاسخ :گزینۀ 4
1ـ در صورت پایستگی انرژی مکانیکی و سرعت اولیه یا نهایی صفر در حرکت عمودی:
به سمت پایین
V0 =0 → V = 2ghاگر
به سمت بال 0 V0 = 2gh
→= V0اگر
2ـ نیروی خالص متوسط وارد بر جسم در مدت زمان : t
| | P | | mV
=F =
t t
ابتدا باید سرعت برخورد گلوله به زمین و همچنین سرعت برگشت به باال را برای آن محاسبه کنیم:
m
= → V1سرعت برخورد به زمین → V0 = 0حرکت به سمت پایین = 2gh 2 10 45 = 30
s
m
→ Vحرکت به سمت باال = 0 → V2
= نهایی = 2gh 2 10 20 = 20
s
از لحاظ برداری V1 = −30ˆjو V2 = 20ˆj؛ پس:
))| P | | mV | 0 / 2 (20 − (−30
=F = = = 5000 N
t t 2 10−3
-۵1مطابق شکل زیر ،دو نیروی افقی و قائم F1و F2به جسمی که روی سطح افقی قرار دارد ،وارد میشود و جسم ساکن است .اگر بزرگی این دو نیرو،
هر یک ۲برابر شود و جسم همچنان ساکن بماند ،نیرویی که سطح به جسم وارد میکند k ،برابر میشود .کدام مورد درست است؟
1 K 2 )2 2 K 3 )1
F2
K = 1 )4 K = 2 )3
F1
m
پاسخ :گزینۀ 2
376
28
1ـ حالتهای مختلف نیروی اصطکاک:
است: 2ـ نیروی وارده از طرف سطح ،برآیند دو نیروی عمودی تکیهگاه ) (FNو نیروی اصطکاک ) (f
||R
= FN2 + f 2
در حالت اول جسم ساکن است؛ پس:
F1 = fs
و برای نیروی عمودی تکیهگاه داریم:
FN= F2 + mg
و نیروی وارده از طرف سطح برابر است با:
=| | R = FN2 + fs2 (F2 + mg) + F1
در حالت دوم ،همچنان جسم ساکن است:
1 2F1
= F
=fs
و نیروی عمودی تکیهگاه:
=F2 + mg =2F2 + mg
FN
و نیروی وارده از طرف سطح در حالت دوم برابر است با:
|=| R = 2 + fs2
FN (2F2 + mg)2 + 2F12
در نتیجه:
| | R
| R || R
= || 2R |→ k 1 k 2
||R
-۵۲وزنهای به جرم 2kgرا به فنر سبکی به طول 40cmکه از سقف آسانسور ساکنی آویزان است ،وصل میکنیم .بعد از رسیدن وزنه به حالت تعادل،
m
فاصلۀ آن از کف آسانسور 140cmاست .اگر آسانسور با شتاب ثابت ۲ ۲رو به باال شروع به حرکت کند .فاصلۀ وزنه از کف آسانسور به 136cm
s
m
میرسد .ثابت فنر چند نیوتون بر سانتیمتر است؟ ) (g = 10
s2
3 2
2 )4 )3 1 )2 )1
2 3
پاسخ :گزینۀ 2
377
29
Fe = kx و تغییرات طول : x k 1ـ نیروی فنر با ثابت
2ـ حرکت آسانسور با فنر آویزان:
= → Fe
سرعت ثابت یا سکون mg
باال و تندشونده )→ Fe = m(g + a
ابتدا آسانسور ساکن است و برای فنر میتوانیم بنویسیم:
Fe1 =mg → kx1 =2 10 =20
m
2به صورت تندشونده به سمت باال حرکت میکند: پس آسانسور با شتاب
s2
Fe2 = m(g + a) → kx2 = 2(10+ 2) = 24
2 x1 + 4
=x در حالت دوم فنر به اندازه 4 cmبیشتر کشیده شده:
kx1 20 x 20
= = → 1 → x1 = 20cm
kx2 24 x1 + 4 24
N و در نهایت:
kx1 = 20 → k 20 = 20 → k = 1
cm
-۵3جرمی متصل به فنر با بسامد 5Hzروی پارهخطی به طول 8cmدر سطح افقی بدون اصطکاک حرکت هماهنگ ساده انجام میدهد .نوسانگر در
لحظۀ t 1از یک سانتیمتری نقطۀ تعادل (مرکز نوسان) عبور میکند و حرکتش در این لحظه کند شونده است .از لحظۀ t 1حداقل چند ثانیه طول
میکشد تا نوسانگر از یک سانتیمتری طرف دیگر نقطۀ تعادل عبور کند؟
1 1 1 1
)4 )3 )2 )1
5 10 20 40
پاسخ :گزینۀ 3
1ـ اگر نوسانگر در حال نزدیک شدن به مرکز تعادل باشد ،حرکتش تندشونده و اگر در حال دور شدن باشد ،حرکتش کندشونده است!
1
=T 2ـ رابطۀ بین بسامد و دوره تناوب نوسانگر:
f
چون حرکت نوسانگر کندشونده است ،پس در حال دور شدن از مرکز تعادل خواهد بود و دو حالت مشابه زیر پیش میآید:
با توجه به شکل ،نوسانگر نصف مسیر را طی کرده ،پس مدت زمان سپری شده ،نصف دوره تناوب است:
1 1 T 1
T= = → = s
f 5 2 10
-۵4شکل زیر ،نمودار تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل سامانۀ جرم ـ فنری را برحسب مکان نشان میدهد .اگر حداقل زمانی که طول میکشد که انرژی
جنبشی نوسانگر از صفر به 40mJبرسد برابر 0 / 05sباشد ،بزرگی سرعت نوسانگر در لحظۀ عبور از مکان x = 0چند متر بر ثانیه است؟
انر ی (میلی ول)
)1
5
)2
10
2 2 ) 3
10 )4
)x(cm
2 2
378
30
پاسخ :گزینۀ 1
و برابر است با: 1ـ بیشترین مقدار سرعت نوسانگر در x = 0
2
Vmax = A= A
T
! (K 2ـ بیشترین مقدار انرژی جنبشی در مرکز تعادل و کمترین مقدار آن در نقاط بازگشت است )= 0
3ـ در نمودار انرژی بر حسب مکان:
با توجه به نکته نمودار در درسنامه و نمودار داده شدۀ سؤال:
K max =2 20 =40mj
در نتیجه حداقل زمانی که انر ی جنبشی از 0به 40mjمی رسد ،یعنی نوسانگر از دامنه به مکان تعادل خواهد رسید و مدت زمان سپری شده برابر خواهد
T
: بود با
4
T
= 0 / 05 → T= 0 / 2 s
4
بزرگی سرعت نوسانگر در مکان تعادل ،بیشینۀ سرعت است:
2 2 m
Vmax = A = A = 2 10−2 =
T 0/ 2 5 s
g
10موج عرضی با بسامد 600هرتز ایجاد شده و طول موج آن 20cmاست .اگر نیروی کشش این سیم 36Nباشد ،سطح -۵۵در سیمی به چگالی
cm3
مقطع این سیم چند میلیمتر مربع است؟
2 )4 1 )3 0 / 5 )2 0 / 25 )1
پاسخ :گزینۀ 1
تندی انتشار موج در تار از روابط زیر محاسبه میشود:
V = f
F FL F
== V =
m A
برای یک موج در تار داریم:
F 36
f
= → 0 / 2 600
=
A 10103 A
→ A= 0 / 25 10−6 m2= 0 / 25 mm2
379
31
20باشد ،در بازۀ زمانی
-۵6شکل زیر ،تصویری از یک موج عرضی را در لحظۀ tدر یک ریسمان کشیده شده نشان میدهد .اگر سرعت انتشار موج cm
1
s
t 1تا t2 = t1 + 9 sچند بار جهت حرکت ذرۀ Mتغییر کرده است؟
y
V 4
8 )2 7 )1
M
1
)x(cm 1 )4 9 )3
پاسخ :گزینۀ 3
1ـ در حرکت یک موج:
=V
T
2ـ در یک دوره تناوب ،هر ذره دو بار تغییر جهت میدهد.
با توجه به نمودار:
3
= 15 → = 10cm
2
و دوره تناوب برابر است با:
10 1
=V → 20 = → T = s
T T 2
حاال ببینیم مدت زمان سپری شده از t1تا t 2چه نسبتی از Tهست:
9 9
t2= t1 + → t=
4 4 9 T
t
= → T= 4 / 5T= 4T +
1 2 2
T= s
2
پس ذره به اندازۀ 4 2 +1 =9تغییر جهت داشته است.
-۵7در کدام موارد زیر ،از بازتاب امواج الکترومغناطیسی استفاده میشود؟
ب ـ سونوگرافی الف ـ رادار دوپلری
ت ـ دستگاه سونار در کشتیها پ ـ اجاق خورشیدی
)4ب ،پ و ت )3الف ،ب وپ )2الف و ب )1الف و پ
پاسخ :گزینۀ 1
دستگاه سونار و سونوگرافی ← بازتاب امواج صوتی
اجاق خورشیدی و رادار دوپلری ← بازتاب امواج الکترومغناطیسی
-۵8شکل زیر ،تصویری از یک موج الکترومغناطیسی است که در خأل در حال انتشار است .انرژی هر یک از فوتونهای این موج چند الکترون ـ ولت
است؟ ) (h = 4 10−15 eV.s,c = 3 108 m
s
2 / 4 )1
2 / 4 10−2 )2
4 / 8 )3
4 / 8 10−2 )4
پاسخ :گزینۀ 4
380
32
c
E hf= h
=
با توجه به شکل داده شده ،طول موج برابر است با:
2= 50 → = 25 m
و انر ی هر فوتون:
c 4 10−15 3 108
=E h
= = 4 / 8 10−2 eV
25 10−6
-۵9در اتم هیدروژن ،محدودۀ تقریبی طول موجهای رشته پاشن ) (n = 3برحسب میکرومتر کدام است؟ ) (R = 0 / 01nm −1
1 / 6 )4تا 4 / 4 1 / 6 )3تا 2 0 / 9 )2تا 4 / 4 0 / 9 )1تا 2
پاسخ :گزینۀ 1
1ـ بلندترین طول موج یک رشته مربوط به:
= n1
کوتاهترین طول موج یک رشته مربوط به:
→n
2ـ رابطۀ محاسبه طول موج:
1 1 1
= R −
2
n n2
بلندترین طول موج رشته پاشن ،زمانی است که الکترون از n = 4به n = 3میرود:
1 1 1 1 1
= R − = 0 / 01 −
max 2 2 9 16
3 4
= max 2057 nm 2 m
و کوتاهترین طول موج رشته پاشن مربوط به زمانی است که الکترون از n = به n = 3میرود:
1 1 1 1
= R − = 0 / 01
min 2 9
3
min = 900nm =0 / 9 m
0 / 9 m 2 m
-60توان یک المپ که نور تکرنگ با بسامد 6 1014 Hzگسیل میکند 33 ،وات است .این المپ در هر دقیقه چند فوتون تابش میکند؟
)(h = 6 / 6 10−34 J.s,e = 1 / 6 10−19 C
8 1020 )4 5 / 3 1020 )3 5 1021 )2 1 / 5 1021 )1
پاسخ :گزینۀ 2
nhf
=P
t
با توجه به رابطه توان تابشی یک المپ ،میتوانیم تعداد فوتونها در یک دقیقه را حساب کنیم:
381
33
nhf n 6 / 6 10−34 6 1014
=P = → 33
t 60
→ n =5 1021
-61دو کرۀ فلزی خیلی کوچک و مشابه دارای بار الکتریکی ناهمنام q1 0و | q2 | q1هستند و در فاصلۀ 60سانتیمتری هم قرار دارند و برهم نیروی
الکتریکی 0 / 9Nوارد میکنند .اگر کرهها را به هم تماس دهیم و دوباره به همان فاصلۀ قبلی از هم دور کنیم ،نیروی الکتریکی 1 / 6نیوتون به هم
وارد میکنند q .چند میکروکولن است؟ N.m2
(K = 9 109 ) 1
C2
2 )4 1 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینۀ 2
بعد از تماس: 1ـ اندازۀ بار دو کرۀ مشابه با بار اولیه q1و q 2
q1 + q2
=1 q
=q 2
2
در فاصلۀ rبا قانون : 90 2ـ نیروی بین دو بار q1و q 2
q q
F= 90 1 2
r2
توی حالت اول ،رابطۀ قانون کولن رو اگر بنویسیم:
q q q q
= 90 1 2 → 0 / 9
=F = 90 1 2 → q1 q2 36(C)2
2 2
r 60
q1 0 , q2 0 بعد از تماس:
q1 − q2
= → q1 = q2بار جدید هر کره
2
و نیروی بین دو بار در حالت جدید:
q1 − q2 q1 − q2
q1 q2 2 2
F =90 → 1 / 6 =90
r2 602
= q1 − q2 q1 =+2 Cحل 16
→ ⎯⎯ →
q1 q2 = 36 = q2−18 C
-6۲دو ذرۀ باردار q1و q 2مطابق شکل زیر قرار دارند .نیروی الکتریکی خالص (برآیند) ناشی از دو ذره به ذرۀ باردار q 3برابر Fاست q 2 .چند
F میکروکولن است؟
q3 24)2 1 8 )1
6 6 )4 12 )3
cm
5cm
2/
q1 = 5C q2
پاسخ :گزینۀ 3
q1 q2 2
F r
=
F q1 q2 r
382
34
شکل زیر: F در تجزیۀ بردار نیروی
F13 b
=
F23 a
ابتدا بردار Fرا به دو بردار F13و F23تجزیه کنیم:
F13 6
=
F23 2 / 5
با توجه به رابطۀ مقایسهای قانون کولن:
2 2
F13 q q r 6 5 6
→ = 1 3 23 =
F23 q2 q 3 r13 2 / 5 q2 2 / 5
q2= 12 C
چون هم بار q1و ، q 2بار q 3را دفع میکنند ،پس همناماند:
q2= 12 C
-63ظرفیت خازنی 2 Fاست .اختالف پتانسیل بین دو صفحۀ آن را یک ولت افزایش میدهیم .به ترتیب بار الکتریکی و ظرفیت آن چه مقدار تغییر
میکنند؟
)2صفر ـ 2F )1صفر ـ صفر
2F )4ـ 2F 2F )3ـ صفر
پاسخ :گزینۀ 3
با تغییر اختالف پتانسیل و یا بار الکتریکی ،ظرفیت خازن تغییری نمیکند؛ و میتوانیم رابطۀ تغییرات را به شکل زیر استفاده کنیم:
Q
=C
V
تغییرات ظرفیت ،وابسته به تغییرات ولتا نیست:
0
= C
ولی برای تغییرات بار الکتریکی مینویسیم:
Q Q
=C =→2 → Q = 2 C
V 1
2A -64در شکل زیر ،در مقاومت Rدر هر دقیقه چند ژول انرژی مصرف میشود؟
648 )1
=12V 26 )2
20 R 10
r = 2 472 )3
384 )4
پاسخ :گزینۀ 4
383
35
1ـ به هم بستن مقاومتها:
=
I I1= I2= I3 I= I1 + I2
V = V1 + V2 + V3 سری: V1 = V2 موازی:
R eq = R1 + R 2 + R 3 1= 1 + 1
R eq R1 R 2
2ـ محاسبه جریان کل در مدار:
=I
R eq + r
3ـ انرژی مصرف شده در یک مقاومت:
U V I t
=
4ـ اختالف پتانسیل دو سر باتری انرژیدهنده به مدار:
V = −rI
به کمک اطالعات روی مدار و رابطۀ محاسبۀ جریان کل ،مقاومت معادل ) (R eqرا حساب میکنیم:
12
=I =→2 → R eq = 4
R eq + r R eq + 2
هر سه مقاومت 10و 20و Rبا هم موازی هستند:
1 1 1 1 1 3 1
= + + → − = → R = 10
R eq 10 20 R 4 20 R
اختالف پتانسیل دو سر همۀ مقاومتها با دو سر باتری برابر است:
V = − r I = 12 − 2 2 = 8 v
به کمک اختالف پتانسیل و اندازۀ مقاومتها ،جریان عبوری از هر مقاومت را به دست میآوریم:
V 8
I10
= = = 0/ 8 A
R10 10
V 8
I20
= = = 0/ 4 A
R 20 20
از طرفی:
I = I10 + I20 + IR → 2 = 0 / 8 + 0 / 4 + IR
0/ 8 A
= → IR
انر ی مصرف شده در مقاومت Rدر یک دقیقه برابر است با:
UR = V IR t = 8 0 / 8 60 = 384 j
-6۵در شکل زیر ،هر یک از مقاومتها 6 ،اهمیاند .یک باتری آرمانی یکبار بین دو نقطۀ Bو Aو بار دوم بین دو نقطۀ Cو Aبسته میشود .جریانی که
آمپرسنج آرمانی نشان میدهد ،در حالت دوم چند برابر حالت اول است؟
5 1
)2 )1
A 2 3
A C 5
3 )4 )3
3
B
384
36
پاسخ :گزینۀ 2
باتری آرمانی هست؛ پس ! r = 0
در حالت اول باتری بین دو نقطۀ Aو Bمتصل میشود:
12 6
= R1 = 6 + 6 = 12 → R 2 = 4 → R eq = 4 + 6 = 10
12 + 6
=I
10
= IA1 + II I
== → IA1
V1 =V → IA1 12 =I 6 3 30
و در حالت دوم ،باتری بین دو نقطۀ Aو Cقرار میگیرد:
R1 = 6 + 6 = 12 12
== → R eq 6
R 2 = 6 + 6 = 12 2
=I
6
I
I A2= I= =
2 12
در نتیجه:
I A2 12 5
= =
I A1 2
30
-66در مدار زیر ،اگر ولتسنج آرمانی ۲7ولت را نشان دهد و توان مصرفی مقاومت R 4برابر 6وات باشد ،اندازۀ مقاومت R 3چند اُهم است؟
R1 = 3 R3 6 )1
9 )2
=30V 12 )3
V R 2 = 9 18 )4
r = 1
R4
پاسخ :گزینۀ 3
1ـ اختالف پتانسیل دو سر مولد انرژیدهنده به مدار و مقاومت:
V = −rI , = RIمقاومتV
2ـ به هم بستن مقاومتها:
=
I I1= I2 I= I1 + I2
V = V1 V2 سری: V== V 1 V2 موازی:
R eq
= R1 + R 2 1= 1 + 1
R eq R1 R 2
385
37
3ـ توان مصرفی یک مقاومت الکتریکی:
V2
P | VI
= I2
==| R
R
در مدار سؤال ،جریانها را به صورت زیر نامگذاری میکنیم:
ابتدا به کمک اختالف پتانسیل دو سر باتری ،جریان کل مدار را حساب میکنیم:
V = − r I → 27 = 30−1 I → I = 3 A
دو مقاومت R و R 2با هم موازیاند و اختالف پتانسیل آنها با هم برابر است:
V1 = R1 I = 3 3 = 9v → V2 = V = V − V1 = 27 − 9 = 18 v
و جریان : I
V2 =R2 I2 → 18 =9I2 → I2 =2 A → I =I − I2 =3 − 2 =1A
قدم بعدی حساب کردن اختالف پتانسیل دو سر Rهست به کمک رابطه توان:
P4= V4 I → 6= V4 1 → V4= 6 v
پس:
V3 = V − V4 = 18 − 6 = 12 v
در نتیجه:
V3 12
=R 3 = = 12
I 1
-67در مکانی ،میدان مغناطیسی ،یکنواخت و افقی و جهت آن به سمت شمال جغرافیایی است .اگر در این مکان یک ذرۀ آلفا با سرعت Vدر راستای افقی
به سمت شمال شرقی در حرکت باشد ،نیروی مغناطیسی وارد بر ذره در آن لحظه به کدام جهت است؟
)2افقی به سمت شمال غربی )1راستای قائم به سمت باال
)4افقی به سمت جنوب شرقی )3راستای قائم به سمت پایین
پاسخ :گزینۀ 1
1ـ ذره آلفا از جنس هستۀ اتم هلیم و بار آن مثبت است.
2ـ قاعده دست راست برای بار مثبت در حال حرکت در میدان مغناطیسی:
انگشت شست F جهت بسته شدن انگشتها B انگشت 4 V
با توجه به اطالعات داده شده در سؤال ،شکل حرکت ذره را کشیده و با توجه به قاعدۀ دست راست ،جهت نیروی Fرا به دست میآوریم:
386
38
-68چه تعداد از عبارتهای زیر درست است؟
الف) زمین یک آهنربای فرضی است که قطبهای مغناطیسی و جغرافیایی آن دقیقاً بر هم منطبقاند.
ب) در پدیده القای مغناطیسی ،همواره دافعه وجود دارد.
پ) خاصیت مغناطیسی اطراف یک آهنربای میلهای ،یکسان است.
3 )4 2 )3 1 )2 )1صفر
پاسخ :گزینۀ 1
الف) قطب Nجغرافیایی در Sمغناطیسی و قطب Sجغرافیایی هم در Nمغناطیسی قرار دارد؛ البته این تطبیق دقیق نیست.
ب) در پدیده القای مغناطیسی ،همواره جاذبه وجود دارد.
پ) خاصیت مغناطیسی در نزدیکی قطبهای آهنربا ،بیشتر از قسمتهای دیگر است.
هر سه جمله نادرست است.
-69نمودار شار مغناطیسی که از یک حلقه میگذرد ،در شکل زیر ،نشان داده شده است .نمودار نیروی محرکۀ القایی در این مدت کدام است؟
)(wb
2 10−3
0 / 02
)t(s
0 / 01 )(V
)(V
0/ 2
0/ 2
)2
0 / 01 0 / 02
)t(s )1
)t(s
0 / 02 −0 / 2
)(V )(V
0/ 2 )4 0/ 2 )3
)t(s 0 / 02
)t(s
0 / 01 0 / 02 0 / 01
−0 / 2 −0 / 2
پاسخ :گزینۀ 2
برابر است: در نمودار ، − tشیب خط با −
=−
t
منفی شیب خط نمودار برابر است با:
) (−2 10−3
= شیب خط = −
− 0/ 2 v
=
0 / 01
و این مقدار در کل بازۀ زمانی از 0sتا 0 / 02 sثابت است.
387
39
-70شهری با مساحت 180km2در زمینی مسطح در شمال ایران واقع است .در یک روز 10 ،میلیمتر باران در این شهر باریده است .حجم کل باران باریده
شده چند mm 3است؟
18010−12 )4 1801012 )3 1 / 8 1015 )2 1 / 8 10−15 )1
پاسخ :گزینۀ 2
V = Ah
حجم باران باریده شده را با تبدیل واحد محاسبه میکنیم:
106 mm2
=V 180km2
= Ah 1 / 8 1015 mm3
= 10mm
−6 2
10 km
-71چتر بازی به جرم کل 100kgاز بالونی در ارتفاع ۵00متر از سطح زمین با سرعتی به بزرگی 1 / 5 mبه بیرون بالون میپرد .اگر او با سرعتی به بزرگی
s
m
4 / 5 mبه زمین برسد ،کار نیروی مقاومت هوا روی چترباز در طول مسیر سقوط چند کیلوژول است؟ ) (g = 10
s2 s
مقاومت هوا −900 )1
وزن −500/ 9 )2
−500 )3
جابهجایی
−499 / 1 )4
زمین
پاسخ :گزینۀ 4
1
= Wt = W1 + W2 + ... = K2 − K1 ) m(V22 − V12
2
در حرکت چترباز ،دو نیروی وزن و مقاومت هوا به او وارد میشود:
1
= Wt = Wmg + Wf D ) m(V22 − V12
2
1
) → 10010 500 cos0 + Wf D = 100(4 / 52 − 1 / 52
2
= → Wf D= −499100 −499 / 1kj
-7۲اگر یک لوله مویین را که دو طرف آن باز است به طور قائم در جیوه فرو ببریم .به صورت کدام یک از شکلهای زیر در میآید؟
A )1
B )2
C )3
D )4
D C B A
پاسخ :گزینۀ 1
با قرار دادن لوله موئین داخل جیوه ،جیوه از داخل لوله باال آمده و پایینتر از سطح بیرونی به صورت محدب قرار میگیرد؛ چون نیروی همچسبی بین ذرات
جیوه ،از نیروی دگرچسبی بین ذرات جیوه و لوله موئین بیشتر است.
388
40
با توجه به درسنامه ،گزینۀ 1صحیح است.
در شکل زیر ،سه مایع مخلوط نشدنی با چگالیهای مشخص ،قرار دارد و ارتفاع هر الیه از مایعها 20cmاست .اگر AB = 40cmو BC = 10cm -73
m
g (g = 10 باشد ،اختالف فشار بین دو نقطۀ Aو Bچند پاسکال است؟ )
A = 30/ 8 s2
cm 3 16 )1
g
= 21 26 )2
cm 3 38 )3
B g
1 =2 48 )4
C cm 3
پاسخ :گزینۀ 4
1ـ فشار داخل ظرف با وجود چند مایع مخلوطنشدنی:
PM = 1 gh1 + 2 gh2 + P0
2ـ اختالف فشار بین دو نقطه:
P :P2 − P1 = h :h2 − h1 P2 − P1
) g(h2 − h1
با توجه به شکل روبهرو:
= PB − PA = 3 gh 3 + 2 gh2 + 1 gh1
= (0 / 8 103 100 / 1) + (1103 100 / 2) + (2 103 100 / 1)= 4800Pa
→
-74به مکعبی با آهنگ ثابت گرما میدهیم .اگر مساحت یکی از رویههای آن 12درصد تغییر کند ،حجم آن چند درصد تغییر خواهد کرد؟
24 )4 18 )3 12 )2 6 )1
پاسخ :گزینۀ 3
رابطۀ بین درصد تغییرات حجمی و سطحی برای یک جسم:
3
درصد تغییرات سطحی =% درصد تغییرات حجمی
2
سؤال به ما درصد تغییرات سطحی را داده و حجمی را میخواهد:
3
% = 12 =18 %درصد تغییرات حجمی
2
389
41
-7۵در ظرفی 800گرم آب صفر درجۀ سلسیوس وجود دارد .یک قطعه فلز به جرم 4۲0گرم و دمای 84درجۀ سلسیوس را درون آب میاندازیم .پس از
J J
c = 4200است). ,c = 400 برقراری تعادل ،دمای مجموعه چند درجۀ سلسیوس میشود؟ (اتالف گرما ناچیز و
0
آب kg. C فلز kg.0 C
4 )4 )3 6 )2 1 )1
پاسخ :گزینۀ 4
و : 2 دمای تعادل بین دو جسم با جنسهای مختلف و دماهای اولیۀ 1
m1c11 + m2c22
=
تعادل m1c1 + m2c2
آب و قطعه فلز با هم تبادل گرمایی میکنند:
m w c w 1w + mgh cgh gh
= تعادل
m w c w + mgh cgh
آب نماد w : قطعه gh :نماد
0 / 8 42000 + 0 / 42 400 84
=→ = 4 C
0 / 8 4200 + 0 / 42 400
390
42
-76جرم برابر از ایزوتوپهای 𝑨𝑨 و 𝑩𝑩 در اختیار داریم .اگر پس از گذشتن یک ساعت ،جرم باقیمانده از ایزوتوپ 𝑨𝑨 ،چهار برابر جرم باقیمانده از ایزوتوپ
𝑩𝑩 باشد ،نیمعمر ایزوتوپ پایدارتر برابر چند دقیقه است؟ (نیمعمر ایزوتوپ 𝑨𝑨 ،دو برابر نیمعمر ایزوتوپ 𝑩𝑩 باشد).
24 )4 12 )3 30 )2 15 )1
پاسخ :گزینه 2
جرم اولیه هریک از ایزوتوپهای داده شده را برابر با 𝑚𝑚 گرم در نظر میگیریم .جرم مادهی باقیمانده از یک عنصر رادیواکتیو را به کمک رابطه زیر تعیین می
کنند:
𝑡𝑡∆
𝑇𝑇 1
) ( × مقدار اولیه = مقدار باقی مانده
2
در این رابطه ∆𝑡𝑡 ،برابر با زمان سپری شده و 𝑇𝑇 برابر با نیمعمر عنصر مورد نظر است .با توجه به رابطه گفته شده ،جرم باقیمانده از هر ماده را پس از گذشتن
30دقیقه از ابتدای کار ،محاسبه میکنیم.
𝑡𝑡∆ 60
𝑇𝑇 1 𝐴𝐴𝑇𝑇 1
) ( × 𝑚𝑚 = مقدار باقی مانده 𝐴𝐴 ⇒ ) ( × مقدار اولیه = مقدار باقی مانده ∶ ایزوتوپ 𝐴𝐴
2 2
𝑡𝑡∆ 60
𝑇𝑇 1 𝐵𝐵𝑇𝑇 1
) ( × 𝑚𝑚 = مقدار باقی مانده 𝐵𝐵 ⇒ ) ( × مقدار اولیه = مقدار باقی مانده ∶ ایزوتوپ 𝐵𝐵
2 2
با توجه به دادههای موجود در صورت سوال ،نیمعمر ایزوتوپ 𝐴𝐴 ،دو برابر ایزوتوپ 𝐵𝐵 است ،پس داریم:
60 60 60 60
𝐴𝐴𝑇𝑇 1 𝐵𝐵𝑇𝑇×1 𝑇𝑇𝐵𝐵 𝑇𝑇𝐴𝐴 =2 𝐵𝐵𝑇𝑇×1 2 𝐵𝐵𝑇𝑇 1
⇒ ) ( × 𝑚𝑚 × ⇒ 𝑚𝑚 × ( ) = 4مقدار باقی مانده 𝐵𝐵 × = 4مقدار باقی مانده 𝐴𝐴 ) ( ) ( ×=4
2 2 2 2
−
60
−
60
−
60
−
60
+2 60 60
⇒ 𝐵𝐵𝑇𝑇 ⇒ 2 2×𝑇𝑇𝐵𝐵 = 22 × 2 ⇒ 𝐵𝐵𝑇𝑇 2 2×𝑇𝑇𝐵𝐵 = 2 − = − + 2 ⇒ 𝑇𝑇𝐵𝐵 = 15 min
𝐵𝐵𝑇𝑇 × 2 𝐵𝐵𝑇𝑇
با توجه به محاسبات فوق ،نیمعمر ایزوتوپ 𝐵𝐵 برابر با 15دقیقه است؛ پس نیمعمر ایزوتوپ 𝐴𝐴 برابر با 30دقیقه میشود .از طرف دیگر ،چون نیمعمر ایزوتوپ
𝐴𝐴 بیشتر است ،پس میتوان گفت این ایزوتوپ پایدارتر از ایزوتوپ دیگر است.
-77منیزیم طبیعی دارای سه ایزوتوپ 24 Mgبا جرم اتمی 23 / 99 amuو فراوانی 79درصد 25 Mg ،با جرم اتمی 24 / 99 amuو فراوانی 10درصد،
26 Mgبا جرم اتمی 25 / 98 amuو فراوانی 11درصد و فلوئور تنها به صورت 19 Fبا جرم اتمی 18 / 99 amuوجود دارد .جرم مولی منیزیم
فلوئورید طبیعی چند گرم است؟
66/45 )4 64/12 )3 62/28 )2 61/86 )1
پاسخ :گزینه ۲
با توجه به فاصلهی زیاد بین اعداد داده شده در گزینههای سوال ،جرم اتمی ایزوتوپهای منیزیم را رو به باال گرد کرده و جرم اتمی میانگین منیزیم را
محاسبه میکنیم .با این کار ،در حدود 0/01واحد به جرم اتمی میانگین منیزیم افزوده خواهد شد .بر این اساس ،داریم:
⋯ )+جرم اتمی ایزوتوپ دوم × درصد فراوانی ایزوتوپ دوم()+جرم اتمی ایزوتوپ اول × درصد فراوانی ایزوتوپ اول(
= جرم اتمی میانگین ⇒
100
)(79 × 24) + (10 × 25) + (11 × 26
= جرم اتمی میانگین 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 = 24/32
100
فرمول شیمیایی منیزیم فلوئورید به صورت 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀2است .بر این اساس ،داریم:
= 24/32 + 2 × 18/99 = 62/3 𝑔𝑔. 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−1جرم اتمی فلوئور × + 2جرم اتمی میانگین منیزیم = جرم مولی 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀2
-78در اتم کدام عنصر ،شمار الکترونهای دارای عدد کوانتومی ، l = 1برابر مجموع شمار الکترونهای دارای عددهای کوانتومی l = 0و l = 2است و
شمار الکترونهای ظرفیتی این عنصر ،با شمار الکترونهای الیۀ ظرفیت اتم کدام عنصر ،برابر است؟ (گزینهها را از راست به چپ بخوانید).
16 X , 28 A )4 14 D , 28 A )3 14 D , 24 M )2 16 X , 24 M )1
پاسخ :گزینه 1
391
43
عناصر 𝑀𝑀 24و 𝐴𝐴 ، 28هر دو متعلق به دستهی 𝑑𝑑 از تناوب چهارم هستند و در اتمهای سازندهی هریک از آنها ،مجموعا 12الکترون در زیرالیههای 𝑝𝑝 2و
𝑝𝑝(3زیرالیههایی با )𝑙𝑙 = 1قرار گرفته است .در اتم عنصر 𝐴𝐴 ، 28مجموعا 8الکترون در زیرالیههای 𝑠𝑠(زیرالیههایی با )𝑙𝑙 = 0و 8الکترون نیز در زیرالیهی
𝑑𝑑(3زیرالیهای با )𝑙𝑙 = 2قرار گرفته است؛ درحالی که در اتم عنصر 𝑀𝑀 ، 24مجموعا 7الکترون در زیرالیههای 𝑠𝑠 و 5الکترون نیز در زیرالیهی 𝑑𝑑 3قرار گرفته
است.
عنصر 𝑀𝑀 24معادل با کروم بوده و در گروه 6جدول دورهای قرار میگیرد .هر اتم کروم دارای 6الکترون ظرفیتی است .عنصر 𝑋𝑋 16معادل با گوگرد بوده و در
گروه 16جدول دورهای قرار میگیرد .در هر اتم گوگرد نیز 6الکترون ظرفیتی وجود دارد.
-79در کدام واکنشهای زیر ،پس از موازنۀ معادلۀ آنها ،مجموع ضریبهای استوکیومتری فرآوردهها 1/5 ،برابر مجموع ضریبهای استوکیومتری
واکنشدهندهها است؟
آ) )NH 3 (g) + F2 (g) → N 2F4 (g) + HF(g
⎯SOCl2 (l) + H2O(l) ⎯ب) )→ SO2 (g) + HCl(g
پ) )ClF3 (g) + NH3 (g) → N2 (g) + HF(g) + Cl 2 (g
⎯NaHCO3 (s) ⎯ت) )→ Na2CO3 (s) + CO2 (g) + H2O(g
)4پ ،ت )3آ ،ب )2آ ،پ )1ب ،ت
پاسخ :گزینه 1
معادلهی واکنشهای داده شده به صورت زیر است:
𝐻𝐻𝐻𝐻2𝑁𝑁𝑁𝑁3 + 5𝐹𝐹2 → 𝑁𝑁2 𝐹𝐹4 + 6
𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆2 + 𝐻𝐻2 𝑂𝑂 → 𝑆𝑆𝑆𝑆2 + 2
2𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶3 + 2𝑁𝑁𝑁𝑁3 → 𝑁𝑁2 + 6𝐻𝐻𝐻𝐻 + 𝐶𝐶𝐶𝐶2
𝑂𝑂 2𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3 → 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝐶𝐶𝐶𝐶3 + 𝐶𝐶𝐶𝐶2 + 𝐻𝐻2
با توجه به معادلههای فوق ،در واکنشهای (ب) و (ت) مجموع ضرایب فراوردهها 1/5برابر مجموع ضرایب واکنشدهندهها است.
-80واکنش سولفوریک اسید با سدیم هیدروژن کربنات به صورت زیر است:
)NaHCO3 (s) + H2SO4 (aq) → Na2SO4 (aq) + CO2 (g) + H2O(l (معادلهی واکنش موازنه شود)
برای واکنش کامل با 750میلیلیتر محلول 4موالر سولفوریک اسید ،چند گرم سدیم هیدروژن کربنات نیاز است و اگر گاز کربن دیاکسید تولید شده،
در واکنش ، BaO(s) + CO2 (g) → BaCO3 (s) :شرکت کند ،چند گرم ) BaCO3 (sتولید میشود؟
(گزینهها را از راست به چپ بخوانید) (H = 1 , C = 12 , O = 16 , Na = 23 , Ba = 137 :g.mol −1 ) ،
1182 ،504 )4 765 ،504 )3 1182 ،252 )2 765 ،252 )1
پاسخ :گزینه 4
معادلهی واکنش سدیم هیدروژن کربنات با سولفوریک اسید به صورت زیر است:
𝑂𝑂 𝐻𝐻2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 + 2𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3 → 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 + 2𝐶𝐶𝐶𝐶2 + 2𝐻𝐻2
با توجه به معادلهی این واکنش ،مقدار گاز کربن دی اکسید تولید شده و مقدار سدیم هیدروژن کربنات مصرف شده را محاسبه میکنیم.
محلول 𝐿𝐿 1 4 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
× محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 ? 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 = 750 × × 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 6
محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 1000 محلول 𝐿𝐿 1 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2 𝑆𝑆𝑆𝑆4
محلول 𝐿𝐿 1 4 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3 84 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3
× محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 ? 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3 = 750 × × × 𝑔𝑔 = 504
محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 1000 محلول 𝐿𝐿 1 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑜𝑜𝑙𝑙 𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁3
گاز کربن دیاکسید در واکنش )𝑠𝑠( 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵(𝑠𝑠) + 𝐶𝐶𝐶𝐶2 (𝑔𝑔) → 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵3مصرف میشود .بر این اساس ،داریم:
1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵3 197 𝑔𝑔 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵3
× ? 𝑔𝑔 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵3 = 6 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 × 𝑔𝑔 = 1182
1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵3
392
44
-81در اثر سوختن کامل 89گرم از یک نوع چربی ) (Cx Hy O6مطابق واکنش زیر ،به ترتیب از راست به چپ ،چند لیتر اکسیژن مصرف و چند مول
گاز CO2تولید می شود؟(حجم مولی گازها در شرایط آزمایش ،برابر 25Lفرض شود؛ ) H = 1 , C = 12 , O = 16 :g.mol −1
(موازنۀ معادلۀ واکنش کامل شودmCx HyO6 + 163O2 → 114CO2 + 110H2O ).
7/5 ،203/75 )4 5/7 ،203/75 )3 7/5 ،302/75 )2 5/7 ،302/75 )1
پاسخ :گزینه 3
معادلهی واکنش سوختن چربی مورد نظر به صورت زیر است:
𝑂𝑂 2𝐶𝐶57 𝐻𝐻110 𝑂𝑂6 + 163𝑂𝑂2 → 114𝐶𝐶𝐶𝐶2 + 110𝐻𝐻2
89گرم از این چربی ،معادل با 0/1مول از آن بوده و این مقدار از چربی مورد نظر ،در واکنش سوختن با 8/15مول اکسیژن(معادل با 203/75لیتر گاز
اکسیژن با حجم مولی 25لیتر) شرکت کرده و طی این فرایند 5/7 ،مول گاز کربن دیاکسید تولید میشود .برای محاسبه مقادیر گفته شده ،از روش تناسب
میتوانیم استفاده کنیم .با توجه به معادلهی این واکنش ،حجم گاز اکسیژن مصرف شده و مقدار گاز کربن دیاکسید تولید شده را به کمک روش تناسب
محاسبه میکنیم.
گرم 𝐶𝐶57 𝐻𝐻110 𝑂𝑂6 لیتر ) 𝑂𝑂2شرایط غیر 𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆( 89 𝑔𝑔 𝐶𝐶57 𝐻𝐻110 𝑂𝑂6 𝑥𝑥 𝐿𝐿 𝑂𝑂2
= ⇒ = ⇒ 𝑥𝑥 = 203/75 𝐿𝐿 𝑂𝑂2
ضریب × جرم مولی ضریب × 25 890 × 2 25 × 163
گرم 𝐶𝐶57 𝐻𝐻110 𝑂𝑂6 مول 𝐶𝐶𝐶𝐶2 89 𝑔𝑔 𝐶𝐶57 𝐻𝐻110 𝑂𝑂6 𝑥𝑥 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
= ⇒ = ⇒ 𝑥𝑥 = 5/7 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
ضریب × جرم مولی ضریب 890 × 2 114
-82اگر دو فلز Xو ،Aبا باالترین عدد اکسایش خود ،آنیونهای پایداری با فرمول XO 4−و AO 23−تشکیل دهند ،چند مورد از مطالب زیر ،دربارهی
آنها درست است؟
آ) Aعنصری از گروه 15است.
ب) عنصر ،Aمیتواند در دورهی دوم در جدول تناوبی جای داشته باشد.
پ) عنصر ،Xبا اکسندهترین عنصر در جدول تناوبی ،همگروه است.
ت) در آخرین زیر الیهی اشغال شدهی اتم 5 ،Xالکترون و اتم ،Aدو الکترون جای دارد.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینه 3
عدد اکسایش اتم 𝑋𝑋 در یون 𝑋𝑋𝑋𝑋4−برابر با +7است ،پس میتوان گفت عنصر 𝑋𝑋 در گروه 17جدول دورهای قرار میگیرد .در یون 𝐴𝐴𝐴𝐴32−نیز عدد اکسایش
اتم 𝐴𝐴 برابر با +4است ،پس عنصر 𝐴𝐴 نیز در گروه 14جدول دورهای قرار دارد .بر این اساس ،عبارتهای (ب)( ،پ) و (ت) درست هستند.
عنصر 𝐴𝐴 در گروه 14جدول دورهای قرار دارد.
نیز معادل با یون کربنات میشود. 𝐴𝐴𝐴𝐴32− عنصر 𝐴𝐴 میتواند معادل با کربن باشد .در این حالت ،یون
اکسندهترین عنصر موجود در جدول تناوبی ،فلوئور است .فلوئور ،همانند عنصر 𝑋𝑋 ،در گروه 17قرار دارد.
آرایش الکترونی عنصر 𝑋𝑋 به 𝑝𝑝5و آرایش الکترونی عنصر 𝐴𝐴 نیز به 𝑝𝑝2ختم میشود.
-83چند مورد از مطالب زیر ،درست است؟
آ) غلظت محلول 0/01درصد جرمی یک نمک در آب ،برابر 100ppmاست.
ب) اکسیژن و آب ،از اجزای مشترک موجود در هوای پاک و سرم فیزیولوژیاند.
پ) نسبت شمار اتمهای سازندهی آمونیوم کربنات به آلومینیم سولفات ،به تقریب برابر 0/8است.
ت) اگر 1/2تن آب دریا با درصد جرمی ،27در یک مخزن بخار شود 324 ،کیلوگرم از نمکهای بدون آب باقی میماند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینه 3
393
45
عبارتهای (آ)( ،پ) و (ت) درست هستند.
غلظت 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 هر محلول 104 ،برابر درصد جرمی آن محلول است .بر این اساس ،غلظت 𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 محلولی با درصد جرمی ،%0/01برابر با 100میشود.
در هوای پاک ،گاز اکسیژن و بخار آب وجود دارد .سرم فیزیولوژی نیز محلول رقیق سدیم کلرید در آب است .در این محلول ،به طور معمول فاقد گاز
اکسیژن است.
فر مول شیمیایی آمونیوم کربنات و آلومینیم سولفات به ترتیب به صورت (𝑁𝑁𝑁𝑁4 )2 𝐶𝐶𝐶𝐶3و 𝐴𝐴𝐴𝐴2 (𝑆𝑆𝑆𝑆4 )3است .فرمول شیمیایی آمونیوم کربنات و آلومینیم
سولفات به ترتیب 14 ،و 17اتم وجود دارد .بر این اساس ،مقدار نسبت خواسته شده برابر 0/82میشود.
جرم نمکهای موجود در این نمونه از آب دریا را محاسبه میکنیم.
آب 𝑘𝑘𝑘𝑘 1000 نمک 𝑘𝑘𝑘𝑘 27
× آب 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 1/2نمک 𝑘𝑘𝑘𝑘 ? × 𝑘𝑘𝑘𝑘 = 324
آب 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 1 آب 𝑘𝑘𝑘𝑘 100
همانطور که مشخص است ،طی این فرایند 324کیلوگرم نمک بدست آمده است.
-84به 200گرم محلول 35/5درصد جرمی سدیم سولفات مقدار الزم کلسیم کلرید جامد اضافه می کنیم تا واکنش کامل شود .درصد جرمی یون سدیم
در محلول به دست آمده در پایان واکنش پس از جدا کردن رسوب ،به کدام عدد نزدیکتر است؟
(معادلهی واکنش موازنه شود) )Na2SO4 (aq) + CaCl 2 (aq) → CaSO4 (s) + NaCl(aq
) (O = 16 , Na = 23 , S = 32 , Cl = 35 / 5 , Ca = 40 :g.mol −1
13/5 )4 12/3 )3 11/5 )2 9 )1
پاسخ :گزینه 3
معادلهی واکنش انجام شده به صورت زیر است:
)𝑎𝑎𝑎𝑎(𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 (𝑎𝑎𝑎𝑎) → 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶4 (𝑠𝑠) + 2
جرم رسوب کلسیم سولفات تولید شده و جرم کلسیم کلرید وارد شده به محلول را محاسبه میکنیم.
35/5 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶4 136 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶4
× محلول 𝑔𝑔 ? 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶4 = 200 × × × 𝑔𝑔 = 68
محلول 𝑔𝑔 100 142 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶4
35/5 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 111 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2
× محلول 𝑔𝑔 ? 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 = 200 × × × 𝑔𝑔 = 55/5
محلول 𝑔𝑔 100 142 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2
طی این فرایند 55/5 ،گرم نمک به محلول 200گرمی وارد شده و 68گرم رسوب از محلول خارج شده است ،پس جرم این محلول به 187/5گرم رسیده
است .در قدم بعد ،جرم سدیم موجود در محلول را محاسبه کرده و پس از آن ،درصد جرمی این یون را محاسبه میکنیم.
35/5 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁+ 23 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁+
× محلول 𝑔𝑔 ? 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁+ = 200 × × × 𝑔𝑔 = 23
محلول 𝑔𝑔 100 142 𝑔𝑔 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑁𝑁2 𝑆𝑆𝑆𝑆4 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑁𝑁𝑎𝑎+
گرم 𝑁𝑁𝑁𝑁+ 𝑔𝑔 23
= درصد جرمی یون 𝑁𝑁𝑁𝑁+ = × 100 × 100 = 12/3
گرم محلول 𝑔𝑔 187/5
-85با توجه به شکل زیر ،که به رسانایی محلول 1موالر چهار ماده در دمای یکسان مربوط است ،کدام مطلب نادرست است؟
d )1الکترولیتی قویتر از aاست.
b )2در محلول به خوبی به یونهای سازندهی خود تفکیک میشود.
c )3یک ترکیب مولکولی است که میتواند در آب با تشکیل پیوند هیدروژنی ،حل شود.
b ،a )4و dمی توانند به ترتیب ،هیدروفلوئوریک اسید ،سدیم کلرید و پتاسیم هیدروکسید
باشند.
پاسخ :گزینه 4
394
46
رسانایی محلول 1موالر پتاسیم هیدروکسید با رسانایی محلول 1موالر سدیم هیدروکسید برابر است ،پس نور المپهای 𝑏𝑏 و 𝑑𝑑 باید یکسان باشد ،درحالی
که در تصویر نشان داده شده ،المپ 𝑑𝑑 کمنورتر است .توجه داریم که المپ 𝑎𝑎 با نور بسیار کمی روشن شده و به همین خاطر ،میتوان گفت محلول نشان
داده شده در این تصویر رسانایی کمی داشته و میتواند مربوط به یک اسید ضعیف مثل 𝐻𝐻𝐻𝐻 و یا یک باز ضعیف مثل 𝑁𝑁𝑁𝑁3باشد.
-86هر لیتر از یک هیدروکربن گازی در شرایط 2/5 ،STPگرم جرم دارد .درصد جرمی تقریبی کربن در آن کدام است و فرمول «نقطه -خط» آن به
کدام صورت میتواند باشد؟ ( ) H = 1 , C = 12 :g.mol −1
، 78/15 )4 ، 78/15 )3 ، 85/71 )2 ، 85 /71 )1
پاسخ :گزینه 1
با توجه به اطالعات داده شده ،چگالی هیدروکربن مورد نظر برابر با 2/5گرم بر لیتر است .بر این اساس ،داریم:
جرم گاز جرم مولی 𝑥𝑥 𝑔𝑔. 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 −1
= چگالی = = ⇒ 2/5 ⇒ 𝑥𝑥 = 56𝑔𝑔. 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−1
حجم گاز حجم مولی 22/4 𝐿𝐿. 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 −1
جرم مولی بوتن( )𝐶𝐶4 𝐻𝐻8و ایزومرهای مختلف آن برابر با 56𝑔𝑔. 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚−1است .در رابطه با این مواد ،داریم:
جرم مولی کربن × 4 48
= درصد جرمی کربن = × 100 × 100 = 85/71
جرم مولی بوتن 56
-87شیب نمودار تغییر شعاع اتمی کدام سه عنصر ،بیشتر است؟
16 S , 15 P , 14 Si )2 8 O , 7 N , 6 C )1
13 Al , 12 Mg , 11 Na )4 35 Br , 34Se , 33 As )3
پاسخ :گزینه 4
با توجه به نمودار زیر از کتاب درسی شیمی یازدهم ،شیب نمودار تغییر شعاع عناصری که در گروههای 2 ،1و 13قرار میگیرند ،تندتر از شیب نمودار تغییر
شعاع عناصری است که در گروههای 15 ،14و 16قرار میگیرند.
توجه داریم که در یک تناوب از جدول دورهای ،با حرکت از چپ به راست ،شمار پروتونها و بار الکتریکی هستهی اتمها افزایش پیدا میکند درحالی که
شمار الیههای الکترونی موجود در اطراف هسته ثابت باقی میماند .در چنین شرایطی ،الکترونهای سطحی(ظرفیتی) با قدرت بیشتری توسط هسته جذب
شده و به دنبال آن ،شعاع اتمی این عناصر نیز کاهش پیدا میکند.
-88به مخلوطی از FeOو Na2Oبه وزن 6/5گرم با کربن گرما داده میشود .اگر گاز کربن دی اکسید تولید شده در شرایط ،STPبرابر 336میلی
لیتر حجم داشته باشد ،مقدار FeOو نسبت شمار کاتیونها به آنیونها در مخلوط اولیه کدام است؟
(گزینهها را از راست به چپ بخوانید) O = 16 , Na = 23 , Fe = 56 :g.mol −1 ،
1/7 ،3/16 )4 2/3 ،3/16 )3 2/3 ،2/16 )2 1/7 ،2/16 )1
395
47
پاسخ :گزینه 1
چون سدیم از کربن واکنشپذیرتر است ،سدیم اکسید با کربن واکنش نمیدهد .آهن(𝐼𝐼𝐼𝐼) اکسید نیز بر اساس معادلهی زیر با کربن واکنش میدهد:
)𝑔𝑔( 2𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹(𝑠𝑠) + 𝐶𝐶(𝑠𝑠) → 2𝐹𝐹𝐹𝐹(𝑠𝑠) + 𝐶𝐶𝐶𝐶2
با توجه به حجم گاز کربن دیاکسید ،مقدار آهن(𝐼𝐼𝐼𝐼) اکسید و سدیم اکسید موجود در مخلوط را محاسبه میکنیم.
1 𝐿𝐿 𝐶𝐶𝐶𝐶2 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹 𝑔𝑔 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹 72
× ? 𝑔𝑔 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹 = 336 𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 × × × 𝑔𝑔 = 2/16
𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 1000 𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 22/4 𝐿𝐿 𝐶𝐶𝐶𝐶2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 1
𝑔𝑔 = 4/34جرم 𝑂𝑂 + 2/16 ⇒ 𝑁𝑁𝑁𝑁2جرم 𝑂𝑂 ⇒ 6/5 = 𝑁𝑁𝑁𝑁2جرم 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹 +جرم 𝑂𝑂 = 𝑁𝑁𝑁𝑁2جرم مخلوط
با توجه به محاسبات انجام شده ،در این مخلوط 2/16گرم 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹(معادل با 0/03مول 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹) و 4/34گرم 𝑂𝑂 (𝑁𝑁𝑁𝑁2معادل با 0/07مول 𝑂𝑂 )𝑁𝑁𝑁𝑁2وجود دارد .بر
این اساس ،میتوان گفت در مخلطو مورد نظر 0/3مول یون 0/14 ،𝐹𝐹𝐹𝐹 2+مول یون 𝑁𝑁𝑁𝑁+و 0/1مول یون 𝑂𝑂2−وجود دارد؛ پس داریم:
شمار مول کاتیونها 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚0/3𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 + 0/14
= = 1/7
شمار مول آنیونها 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚0/1
-89با بررسی نمودار شکل زیر ،که واکنشپذیری شماری از عنصرهای دورۀ دوم جدول تناوبی را به صورت نامرتب نشان میدهد ،میتوان دریافت که
..........................است.
:a )1کربن :c ،فلوئور :g ،اکسیژن
:c )2اکسیژن :f ،نیتروژن :a ،کربن
:f )3کربن :e ،بریلیم :b ،فلوئور
:b )4نیتروژن :d ،بور :e ،لیتیم
پاسخ :گزینه 1
به طور کلی ،در هر تناوب با حرکت از سمت چپ به راست ،ابتدا از خاصیت فلزی عناصر کاسته شده و واکنشپذیری آنها کاسته میشود .این روند تا وسط
تناوب ادامه پیدا میکند اما پس از آن ،خاصیت نافلزی عناصر به مرور افزایش پیدا کرده و واکنشپذیری آنها مجددا افزایش پیدا میکند تا نهایتا به گروه
17برسیم .در آخرین خانه هر تناوب(گروه )18نیز یک گاز نجیب با واکنشپذیری اندک وجود دارد .به عنوان مثال ،نمودار زیر روند کلی تغییر واکنش
پذیری عنصرهای تناوب دوم جدول دورهای را نشان میدهد:
همانطور که مشخص است ،گاز نئون در مقایسه با سایر عناصر موجود در این تناوب واکنشپذیری بسیار کمتری دارد .با توجه به توضیحات داده شده ،در
تناوب دوم از جدول دورهای ،بدون در نظر گرفتن گاز نئون ،عنصر کربن دارای کمترین واکنشپذیری است ،پس عنصر 𝑎𝑎 معادل با کربن است .پس از کربن،
بور و نیتروژن دارای کمترین مقدار واکنشپذیری هستند ،پس عناصر 𝑑𝑑 و 𝑓𝑓 معادل با بور و نیتروژن هستند .پس از بور و نیتروژن ،عناصر اکسیژن و منیزیم
قرار میگیرند ،پس عناصر 𝑒𝑒 و 𝑔𝑔 ،معادل با منیزیم و اکسیژن هستند .در تناوب دوم از جدول دورهای ،عناصر فلوئور و سدیم دارای باالترین مقدار
واکنشپذیری هستند ،پس عناصر 𝑏𝑏 و 𝑐𝑐 معادل با فلوئور و سدیم هستند.
-90گاز آزاد شده از واکنش کامل 50گرم از یک نمونهی ناخالص منگنز دیاکسید با هیدروکلریک اسید میتواند با 250میلیلیتر محلول 2موالر پتاسیم
برمید واکنش دهد .درصد خلوص منگنز دی اکسید در این نمونه کدام است و در این فرآیند ،چند مول ) HCl(aqمصرف شده است؟ (ناخالصی با
اسید واکنش نشان نمیدهد) O = 16 , Mn = 55 :g.mol −1 ،
) MnO2 (s) + HCl(aq) → MnCl 2 (aq) + Cl 2 (g) + H 2O(l
(معادلۀ واکنشها موازنه شود)
)Cl (g) + KBr(aq) → KCl(aq) + Br (l
2 2
1/5 ،87 )4 1 ،87 )3 1/5 ،43/5 )2 1 ،43/5 )1
396
48
پاسخ :گزینه 1
معادله واکنش دوم به صورت زیر است:
)𝑙𝑙( 𝐶𝐶𝐶𝐶2 (𝑔𝑔) + 2𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾(𝑎𝑎𝑎𝑎) → 2𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾(𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝐵𝐵𝐵𝐵2
با توجه به معادلهی این واکنش ،مقدار گاز کلر تولید شده در واکنش اول را محاسبه میکنیم.
غلظت مولی × لیتر محلول 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 مول 𝐶𝐶𝐶𝐶2 0/25 𝐿𝐿 × 2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚. 𝐿𝐿−1 𝑥𝑥 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
= ⇒ = ⇒ 𝑥𝑥 = 0/25 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
ضریب ضریب 2 1
برای محاسبه مقدار کلر مصرف شده با استفاده از روش ضریب تبدیل ،به صورت زیر عمل میکنیم:
2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
× محلول 𝐿𝐿 ? 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 = 0/25 × 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = 0/25
محلول 𝐿𝐿 1 𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 2
معادلهی واکنش دوم نیز به صورت زیر است:
)𝑙𝑙(𝑂𝑂 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀2 (𝑠𝑠) + 4𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻(𝑎𝑎𝑎𝑎) → 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀2 (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 𝐶𝐶𝐶𝐶2 (𝑔𝑔) + 2𝐻𝐻2
با توجه به معادلهی این واکنش ،درصد خلوص منگنز دیاکسید و مقدار 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 مصرف شده را محاسبه میکنیم.
درصد خلوص 𝑥𝑥
مول 𝐶𝐶𝐶𝐶2 × گرم 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀2 0/25 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 50 𝑔𝑔 𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀𝑀2 × 100
= 100 ⇒ = ⇒ 𝑥𝑥 = 43/5
ضریب ضریب × جرم مولی 1 87 × 1
مول 𝐶𝐶𝐶𝐶2 مول 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑥𝑥 0/25 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2
= ⇒ = 𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 ⇒ 𝑥𝑥 = 1
ضریب ضریب 1 4
-91مخلوطی از -3متیل هگزان و -1هگزن به وزن 20گرم ،با 32گرم برم مایع به طور کامل واکنش میدهد .درصد جرمی -3متیل هگزان در مخلوط
پایانی به کدام عدد نزدیکتر است؟
) (H = 1 , C = 12 , Br = 80 :g.mol −1
6/15 )4 6/56 )3 17/5 )2 16/35 )1
پاسخ :گزینه ۴
-3متیل هگزان سیرشده بوده و با برم واکنش نمیدهد ،اما -1هگزن( )𝐶𝐶6 𝐻𝐻12سیرنشده بوده و بر اساس معادلهی زیر با برم واکنش میدهد:
)𝑙𝑙( 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12 (𝑙𝑙) + 𝐵𝐵𝐵𝐵2 (𝑙𝑙) → 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12 𝐵𝐵𝐵𝐵2
با توجه به جرم برم مصرف شده ،جرم اجزای موجود در مخلوط اولیه را محاسبه میکنیم.
1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐵𝐵𝐵𝐵2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12 84 𝑔𝑔 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12
× ? 𝑔𝑔 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12 = 32 𝑔𝑔 𝐵𝐵𝐵𝐵2 × × 𝑔𝑔 = 16/8
160 𝑔𝑔 𝐵𝐵𝐵𝐵2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐵𝐵𝐵𝐵2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12
در مخلوط اولیه 16/8 ،گرم -1هگزن و 3/2گرم -3متیل هگزان وجود داشته است .با انجام شدن این واکنش 32 ،گرم برم توسط مخلوط 20گرمی جذب
شده و جرم مخلوط به 52گرم رسیده است ،پس داریم:
جرم − 3متیل هگزان 3/2
= درصد جرمی − 3متیل هگزان = × 100 درصد × 100 = 6/15
جرم مخلوط 52
-92برای باال بردن دمای یک قطعهی مسی به وزن 2/5کیلوگرم از 25 Cبه ، 225 Cچند کیلوژول گرما الزم است و این مقدار گرما ،به تقریب از
سوختن کامل چند گرم گاز متان تامین میشود؟ (ظرفیت گرمایی ویژهی مس را برابر 0 / 39J.g −1 . C−1در نظر بگیرید ،گزینهها را از راست به چپ
بخوانید) H = 1 , C = 12 :g.mol −1 ،
CH4 (g) + 2O2 (g) → CO2 (g) + 2H2O(l) ; H = −890KJ
35 ،1950 )4 25 ،1950 )3 3/5 ،195 )2 2/5 ،195 )1
397
49
پاسخ :گزینه 2
در قدم اول ،گرمای الزم برای افزایش دمای 2500گرم مس را محاسبه میکنیم.
𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑄𝑄 = 𝑚𝑚𝑚𝑚∆𝜃𝜃 ⇒ 𝑄𝑄 = 2500 × 0/39 × (225 − 25) = 195000𝐽𝐽 ⇒ 𝑄𝑄 = 195
بر اثر سوختن هر مول متان 890 ،کیلوژول گرما آزاد میشود .بر این اساس ،داریم:
1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶4 16 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶4
× انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ? 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶4 = 195 × 𝑔𝑔 = 3/5
انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 890 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶4
-93با توجه به واکنشهای گرماشیمیایی زیر:
2H 2 (g) + O2 (g) → 2H 2O(l) , H = −572kJ
2H2O(l) + O2 (g) → 2H 2O2 (aq) , H = +190kj
C6 H6O2 (aq) → C6 H 4O2 (aq) + H 2 (g) , H = +116kJ
Hواکنش ، C6 H6O2 (aq) + H 2O2 (aq) → C6 H 4O2 (aq) + 2H 2O(l) :برابر چند کیلوژول است و اگر 100میلیلیتر از محلول 2/5موالر
هیدروژن پراکسید در این واکنش مصرف شود ،با گرمای آزاد شده ،چند گرم کربن دی اکسید جامد را میتوان به گاز تبدیل کرد؟ (گزینهها را از راست
به چپ بخوانید ،هر مول کربن دی اکسید جامد با جذب 50کیلوژول انرژی ،به طور مستقیم به گاز تبدیل میشود) C = 12 , O = 16 :g.mol −1 ،
62/8 ، -265 )4 58/3 ، -265 )3 45/3 ، -254 )2 42/8 ، -254 )1
پاسخ :گزینه 3
1 1
برای بدست آوردن معادلهی واکنش هدف ،باید معادلهی واکنشهای اول و دوم را به ترتیب در 2و − 2ضرب کرده و معادلههای حاصل را با معادلهی سوم
جمع کنیم .بر این اساس ،داریم:
∆𝐻𝐻1 ∆𝐻𝐻2 −572 190
= هدف𝐻𝐻∆ + (− = ) + ∆𝐻𝐻3 − 𝑘𝑘𝑘𝑘 + 116 = −265
2 2 2 2
در قدم بعد ،مقدار انرژی آزاد شده به ازای مصرف محلول هیدروژن پراکسید را محاسبه میکنیم.
محلول 𝐿𝐿 1 2/5 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2 𝑂𝑂2 انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 265
× محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 = 100انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ? × × 𝑘𝑘𝑘𝑘 = 66/25
محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 1000 محلول 𝐿𝐿 1 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐻𝐻2 𝑂𝑂2
در قدم آخر ،جرمی از کربن دیاکسید که با استفاده از 66/25کیلوژول انرژی تغییر حالت میدهد را محاسبه میکنیم.
1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2 44 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶2
× انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 ? 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶2 = 66/25 × 𝑔𝑔 = 58/3
1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶2انرژی 𝑘𝑘𝑘𝑘 50
-94کدام مطلب درباره ی دو مولکول با ساختارهای زیر ،درست است؟( ) H = 1 , C = 12 :g.mol −1
)1ترکیب IIدارای گروه کتونی است.
)2شمار پیوندهای دوگانه در دو ترکیب ،برابر است.
)3نسبت جرم هیدروژن به جرم کربن در ترکیب ( ،)IIبه تقریب 0/106است.
)4دو ترکیب با هم ایزومرند و تفاوت آنها در شمار جفت الکترونهای ناپیوندی روی اتمهای آنها است.
398
50
پاسخ :گزینه 3
فرمول مولکولی ترکیبهای 𝐼𝐼 و 𝐼𝐼𝐼𝐼 مشابه به هم و معادل با 𝐶𝐶11 𝐻𝐻14 𝑂𝑂4است .در رابطه با این دو ترکیب ،داریم:
جرم اتمهای هیدروژن در 𝐶𝐶11 𝐻𝐻14 𝑂𝑂4 14 × 1
= = 0/106
جرم اتمهای کربن در 𝐶𝐶11 𝐻𝐻14 𝑂𝑂4 11 × 12
ترکیب 𝐼𝐼𝐼𝐼 دارای یک گروه عاملی استری ،یک گروه عاملی اتری و یک گروه عاملی الکلی است.
در ساختار ترکیب 𝐼𝐼𝐼𝐼 3 ،پیوند دوگانه و در ساختار ترکیب 𝐼𝐼 نیز دو پیوند دوگانه وجود دارد.
در ساختار هر ترکیب ،مجموعا 8جفت الکترون ناپیوندی بر روی اتمها قرار گرفته است .توجه داریم که کل این الکترونهای ناپیوندی متعلق به
اتمهای 𝑂𝑂 هستند.
-95در بررسی واکنش ، CH4 (g) + H2O(g) → CO(g) + 3H 2 (g) :دادههای جدول زیر به دست آمده است .نسبت سرعت متوسط واکنش در 50
ثانیۀ سوم ،به سرعت متوسط واکنش در 400ثانیۀ پایانی ثبت شده در جدول ،به تقریب کدام است؟
)t(s 0 50 100 150 200 300 400 700 800
CH 4 moL.L−1 0/100 0/0905 0/082 0/0741 0/0621 0/0549 0/0430 0/0210 0/0170
2/43 )4 2/34 )3 0/243 )2 0/234 )1
پاسخ :گزینه 4
50ثانیهی سوم ،معادل با بازهی زمانی بین 100تا 150ثانیه می شود .برای بدست آوردن مقدار نسبت خواسته شده ،کافیست نسبت میان تغییر غلظت
متان در 400ثاینهی آخر به تغییر غلظت این ماده در 50ثانیهی سوم را متناسب با طول این بازههای زمانی محاسبه کنیم .بر این اساس ،داریم:
تغییر غلظت متان در 50ثانیه سوم 0/0741 − 0/082
سرعت متوسط در 50ثانیهی سوم 50 50
= = = 2/43
تغییر غلظت متان در 400ثانیه آخر سرعت متوسط در 400ثانیهی آخر 0/017 − 0/043
400
400
-96اگر در دمای معیّن ،در واکنش فرضی ، AB2 (g) → A(g) + B2 (g) :هر نیم ساعت 10 ،درصد مقدار اولیهی واکنشدهنده مصرف شود و همین
واکنش در مجاورت کاتالیزگر مناسب ،هر 5دقیقه با همین روند پیشرفت کند ،در لحظهای که 50درصد مادۀ اولیه مصرف شده باشد ،تفاوت زمان
این دو روند ،چند دقیقه است و با کاربرد کاتالیزگر ،سرعت متوسط واکنش ،چند برابر میشود؟
6 ،150 )4 5 ،150 )3 6 ،125 )2 5 ،125 )1
پاسخ :گزینه ۲
اگر مقدار اولیهی مادهی 𝐴𝐴𝐴𝐴2را برابر با 𝑥𝑥 مول در نظر بگیریم ،در غیاب کاتالیزگر در هر 30دقیقه 𝑥𝑥 0/1مول 𝐴𝐴𝐴𝐴2مصرف میشود ،درحالی که در حضور
کاتالیزگر ،در هر 5دقیقه 𝑥𝑥 0/1مول از این ماده مصرف میشود .بر این اساس ،داریم:
∆𝑛𝑛𝐴𝐴𝐴𝐴2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑥𝑥0/1
سرعت متوسط در حضور کاتالیزگر ∆𝑡𝑡1 5
= = برابر = 6
سرعت متوسط در غیاب کاتالیزگر ∆𝑛𝑛𝐴𝐴𝐴𝐴2 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑥𝑥0/1
∆𝑡𝑡2 30
در غیاب کاتالیزگر ،برای مصرف شده 𝑥𝑥 0/5مول ،𝐴𝐴𝐴𝐴2به 150دقیقه زمان نیاز داریم؛ درحالی که در حضور کاتالیزگر برای مصرف شدن همین مقدار ،𝐴𝐴𝐴𝐴2
به 25دقیقه زمان نیاز داریم ،پس اختالف زمان مورد نیاز در این دو فرایند برابر با 125دقیقه میشود.
399
51
-97کدام مطلب زیر ،دربارهی ترکیبی با ساختار روبهرو ،نادرست است؟
)1چهار گروه CHOHدر مولکول آن وجود دارد.
)2مولکول آن ،دارای پنج گروه عاملی الکلی و یک گروه اتری است.
)3با تشکیل پیوند هیدروژنی در آب حل میشود و مقدار انحاللپذیری آن مشابه اتانول است.
)4نسبت شمار اتمهای هیدروژن به شمار اتمهای کربن در آن ،مشابه مولکول هگزن است.
پاسخ :گزینه 3
تصویر مورد نظر ،ساختاری از مولکول گلوکز با فرمول شیمیایی 𝐶𝐶6 𝐻𝐻12 𝑂𝑂6را نشان می دهد .هرچند که گلوکز به مقدار قابل توجهی در آب حل میشود ،اما
انحاللپذیری آن کمتر از انحالل پذیری اتانول در آب است .در واقع ،اتانول به صورت نامحدود در آب حل شده و هرگز نمیتوانیم محلول سیرشدهای از آن را
ایجاد کنیم .ساختار مولکولی ترکیب داده شده به صورت زیر است:
g
( ،با شمار اتمهای کربن زنجیرهی آلکانی را به درستی نشان میدهد؟ -98کدام نمودار ،رابطهی انحاللپذیری الکلها )
آب 100g
)2 )1
)4 )3
پاسخ :گزینه 4
الکلهایی با 2 ،1و 3اتم کربن ،به صورت نامحدود در آب حل میشوند .از طرفی ،با افزایش شمار تعداد اتم های کربن موجود در ساختار مولکولی الکلها،
خاصیت ناقطبی این مواد افزایش یافته و انحاللپذیری آنها در آب کمتر میشود .توجه داریم که در نمودارهای داده شده در این سوال ،جای مولفههای قرار
گرفته بر روی محورهای 𝑥𝑥 و 𝑦𝑦 برعکس جای این مولفهها در نمودار کتاب درسی است.
Z ،Y ،X ،D ،A -99به ترتیب از راست به چپ ،عنصرهای متوالی در جدول تناوبیاند که مجموع عددهای اتمی آنها برابر 45است .اگر Yگاز تک
اتمی باشد ،چند مطلب زیر نادرست است؟
آ) معادلهی یونش اسید HXدر آب تعادلی است.
ب) یونش هر دو اسید اکسیژندار Aدر آب ،کامل است.
پ) عنصر Dدر DX2باالترین عدد اکسایش خود را دارد.
ت) نقطه ذوب ترکیب حاصل از واکنش عنصر Zبا ،Dباالتر از نقطهی ذوب LiFاست.
ث) ساختار و ویژگیهای فیزیکی ترکیب هیدروژندار پایدار ،Dمشابه H 2Sاست.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینه 2
400
52
مجموع عدد اتمی 5عنصر متوالی برابر با 45شده است ،پس میتوان گفت عدد اتمی عنصری که در وسط این بازه قرار میگیرد(عنصر 𝑋𝑋) برابر با 9است .بر
این اساس ،میتوان گفت عناصر 𝐴𝐴 𝑌𝑌 ،𝑋𝑋 ،𝐷𝐷 ،و 𝑍𝑍 ،به ترتیب معادل با نیتروژن ،اکسیژن ،فلوئور ،نئون و سدیم هستند .بر این اساس ،عبارتهای (ب) و (ث)
نادرست هستند.
ترکیب 𝐻𝐻𝐻𝐻 معادل با هیدروژن فلوئورید است .این ترکیب اسیدی به صورت جزئی در آب یونیده میشود.
نیترو اسید( ،)𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻𝐻2یک اسید اکسیژندار از نیتروژن است که به صورت تعادلی در آب یونش پیدا میکند.
ترکیب مورد نظر معادل با 𝑂𝑂𝑂𝑂2است .اتم اکسیژن در این ترکیب دارای باالترین عدد اکسایش ممکن( )+2است.
ترکیب مورد نظر معادل با 𝑂𝑂 𝑁𝑁𝑁𝑁2است .با توجه به بیشتر بودن مجموع قدرمطلق بار یونها در این ترکیب ،میتوان گفت آنتالپی فروپاشی و نقطهی
ذوب این ماده در مقایسه با لیتیم فلوئورید بیشتر است.
ترکیب هیدروژن دار اکسیژن ،آب است .آب در دمای اتاق حالت مایع دارد ،درحالی که هیدروژن سولفید در دمای اتاق به حالت گاز است.
-100احتمال انجام کدام واکنش در شرایط مشخص شده ،کمتر است؟
SiO2 (s) + 2C(s) ⎯⎯→ Si(l) + 2CO(g) )1
2 )FeCl (aq
⎯⎯⎯⎯⎯ )C2H4 (g) + Cl2 (g→ C2H 4Cl2 (g) )2
2Fe2O3 (s) + 3C(s) ⎯⎯→ 4Fe(s) + 3CO2 (g) )3
H SO
2 4 → CH COOC H (l) + H O(l) )4
⎯⎯⎯⎯ )CH 3 COOH(l) + C2H 5 OH(l 3 2 5 2
پاسخ :گزینه 2
بجز واکنش داده شده در گزینه ی دوم سوال ،کاتالیزگر و یا شرایط مورد نیاز برای انجام شدن سایر واکنشها به درستی معرفی شده است .توجه داریم که
برای واکنش میان گاز اتن و گاز کلر ،از آهن(𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼) کلرید با فرمول شیمیایی 𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹𝐹3به عنوان کاتالیزگر استفاده میشود.
-101چند مورد از مطالب زیر ،درست است؟
آ) بیشتر اسیدها و بازهای شناخته شده ،ضعیفاند.
ب) در محلول 0/1موالر HCNدر دمای اتاق CN − = 0 / 1 ،است.
پ) pHمحلول 0/02موالر فرمیک اسید از pHمحلول 0/02موالر استیک اسید ،کوچکتر است.
ت) آمونیاک با تشکیل پیوند هیدروژنی به خوبی در آب حل میشود و محلول الکترولیت قوی تولید میکند.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینه 2
عبارتهای (آ) و (پ) درست هستند.
در زندگی روزانه با انواع اسیدها سر و کار داریم که برخی قوی و اغلب آنها ضعیف هستند.
چون هیدروسیانیک اسید به صورت جزئی یونش پیدا میکند ،غلظت یون 𝐶𝐶𝐶𝐶 −در محلول 0/1موالر آن ،حتما کمتر از 0/1مول بر لیتر خواهد بود.
فورمیک اسید در مقایسه با استیک اسید ،قدرت اسیدی بیشتری دارد .بر این اساس ،میتوان گفت در محلولهایی با غلظت برابر از این دو اسید𝑝𝑝𝑝𝑝 ،
محلول فورمیک اسید کمتر از 𝑝𝑝𝑝𝑝 محلول استیک اسید میشود.
هرچند که آمونیاک به خوبی در آب حل می شود ،اما این ماده به طور جزئی یونیده شده و قسمت عمدهی آن به صورت مولکولی در آب حل میشود و
به همین خاطر ،محلول آبی آمونیاک یک الکترولیت قوی نیست.
401
53
ثابت یونش اسید ضعیف HAبه ازای 10درجهی سلسیوس افزایش دما 12/5 ،درصد به صورت خطی افزایش مییابد .اگر ثابت یونش این اسید در -102
−4
2 10و غلظت HAدر دمای ، 25 Cپس از یونش ،برابر 6موالر باشد ،نسبت شمار یونهای هیدروکسید به شمار یونهای دمای ، 45 Cبرابر
هیدرونیوم در محلول آن با دمای 25 Cبه تقریب کدام است و در کدام دما (با یکای ) Cنسبت به شمار یونهای هیدروکسید به شمار یونهای
هیدرونیوم کمتر است؟
30 , 1 / 110−11 )4 20 , 6 10−12 )3 30 , 6 10−12 )2 20 , 1 / 110−11 )1
پاسخ :گزینه 4
ثابت یونش اسید در دمای ℃ 45برابر با 2 × 10−4است .با توجه به اطالعات داده شده در رابطه با تغییر مقدار ثابت یونش ،میتوان گفت ثابت یونش این
اسید در دمای ℃ 25باید حدود %25کمتر از ثابت یونش آن در دمای ℃ 45باشد .در چنین شرایطی ،میتوان گفت ثابت یونش اسید در دمای ℃ 25برابر
1/5 × 10−4است .بر این اساس ،داریم:
] [𝐻𝐻 + ] × [𝐴𝐴− ] [𝐻𝐻 + ]=[𝐴𝐴− [𝐻𝐻 + ]2
= 𝐾𝐾𝐾𝐾 ∶ دمای ℃25 ⇒ = 1/5 × 10−4 ⇒ [𝐻𝐻 + ] = 0/03 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚. 𝐿𝐿−1
]𝐻𝐻𝐻𝐻[ 6
با توجه به غلظت یون هیدروژن در این محلول ،داریم:
[𝐻𝐻 ] × [𝑂𝑂𝑂𝑂 ] = 10 ⇒ 0/03 × [𝑂𝑂𝑂𝑂 ] = 10 ⇒ [𝑂𝑂𝑂𝑂 ] = 3/3 × 10 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚. 𝐿𝐿−1
+ − −14 − −14 − −13
[𝑂𝑂𝑂𝑂− ] 3/3 × 10−13 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚. 𝐿𝐿−1
= = 1/1 × 10−11
] [𝐻𝐻+ 0/03 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚. 𝐿𝐿−1
در محلول اسید مورد نظر ،با افزایش دما مقدار 𝐾𝐾𝐾𝐾 بیشتر شده و اسید به مقدار بیشتری یونش پیدا میکند؛ پس میتوان گفت با افزایش دما ،مقدار یون
هیدروژن بیشتر شده و نسبت میان غلظت یون 𝑂𝑂𝑂𝑂−به یون 𝐻𝐻+کاهش پیدا میکند.
pH -103محلول 0/1موالر هیدروفلوئوریک اسید برابر 2/7است .درصد یونش تقریبی آن کدام است و 200میلیلیتر از این محلول در واکنش با مقدار
کافی کلسیم هیدروکسید ،چند میلی گرم رسوب کلسیم فلوئورید تشکیل میدهد؟
) (F = 19 , Ca = 40 g.mol −1
)Ca(OH)2 (aq) + HF(aq) → CaF2 (s) + H2O(l (معادلهی واکنش موازنه شود).
680 ،2/4 )4 590 ،2/4 )3 780 ، 2 )2 395 ، 2 )1
پاسخ :گزینه 2
در قدم اول ،غلظت یون هیدروژن را در این محلول محاسبه کرده و پس از آن ،درصد یونش اسید را محاسبه میکنیم.
[𝐻𝐻 + ] = 10−𝑝𝑝𝑝𝑝 = 10−2/7 = 100/3 × 10−3 = 0/002 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚. 𝐿𝐿−1
غلظت یون هیدروژن 0/002
= درصد یونش = × 100 درصد × 100 = 2
غلظت اسید 0/1
معادلهی واکنش انجام شده در این محلول به صورت زیر است:
)𝑙𝑙(𝑂𝑂 𝐶𝐶𝐶𝐶(𝑂𝑂𝑂𝑂)2 (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 2𝐻𝐻𝐻𝐻(𝑎𝑎𝑎𝑎) → 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 (𝑠𝑠) + 𝐻𝐻2
با توجه به معادلهی این واکنش ،داریم:
محلول 𝐿𝐿 1 𝐻𝐻𝐻𝐻 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 0/1 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 78 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 1000 𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2
× محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 ? 𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 = 200 × × × × 𝑚𝑚𝑚𝑚 = 780
محلول 𝑚𝑚𝑚𝑚 1000 محلول 𝐿𝐿 1 𝐹𝐹𝐻𝐻 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 2 1 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2 1 𝑔𝑔 𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶𝐶2
-104اگر از آبکافت یک استر با فرمول مولکولی ، C9 H18O2در محیط اسیدی ،الکل تشکیل شده انحاللپذیری کمی در آب داشته باشد و اسید تولید
شده به هر نسبتی در آب حل شود ،اسید و الکل سازندۀ استر کداماند؟
)2هپتانوئیک اسید ،اتانول )1اتانوئیک اسید ،هپتانول
)4پنتانوئیک اسید ،بوتانول )3هگزانوئیک اسید ،پروپانول
پاسخ :گزینه 1
402
54
از بین الکل های داده شده ،اتانول و پروپانول به صورت نامحدود در آب حل شده و بوتانول نیز در حدود 8گرم در هر 100گرم آب حل میشود ،درحالی که
هپتانول یک الکل کم محلول در آب است .اگر الکل حاصل از آبکافت یک استر با فرمول مولکولی 𝐶𝐶9 𝐻𝐻18 𝑂𝑂2معادل با هپتانول باشد ،اسید حاصل از آبکافت
این استر نیز استیک اسید میشود .توجه داریم که استیک اسید(اتانوئیک اسید) نیز به هر نسبتی در آب حل میشود.
-105با توجه به جدول تناوبی زیر ،ترکیب یونی حاصل از واکنش کدام دو عنصر با یکدیگر ،کمترین آنتالپی فروپاشی (انرژی شبکه) و ترکیب Aبا کدام
نافلز ،پایینترین نقطهی جوش را دارد؟
Z )4با E ،M E )3با M ،J D )2با E ،G D )1با M ،J
پاسخ :گزینه 4
عناصر 𝑀𝑀 و 𝐸𝐸 به ترتیب معادل با برم و کربن هستند؛ پس این دو عنصر در ترکیب با عنصر 𝐴𝐴 (هیدروژن) ،به ترتیب هیدروژن برمید و متان را تولید میکنند.
هیدروژن برمید یک ترکیب قطبی بوده و در مقایسه با متان جرم مولی بیشتری نیز دارد ،پس میتوان گفت نقطهی جوش این ماده بیشتر از نقطهی جوش
متان است .از میان چند ترکیب یونی مختلف ،ترکیبی که یونهای سازنده ی آن دارای بیشترین شعاع یونی و کمترین مقدار بار الکتریکی باشند ،دارای
پایینترین مقدار آنتالپی فروپاشی شبکه است .بر این اساس ،ترکیب یونش حاصل از واکنش عناصر 𝑍𝑍(پتاسیم) و 𝑀𝑀(برم) در مقایسه با سایر مواد دارای
کمترین آنتالپی فروپاشی شبکه است.
-106در کدام شکل ،تصویر درستی از ) LiF(sنشان داده شده است؟
)2 )1
)4 )3
پاسخ :گزینه 2
لیتیم فلوئورید( 𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿𝐿 ) ،یک ترکیب یونی دوتایی است .در ساختار ترکیبهای یونی ،آرایش یونها در سرتاسر شبکه بلور از یک الگوی تکراری پیروی میکند،
به طوری که هرکاتیون با شمار معینی آنیون و هر آنیون با شمار معینی کاتیون احاطه شده است .توجه داریم که در ساختار این ترکیب یونی ،هیچ پیوند
اشتراکی بین اتم های لیتیم و فلوئور برقرار نشده و هیچ مولکول دوتایی را نمیتوان در بلور این ماده متصور شد.
-107کدام مطالب زیر درستاند؟
آ) سرعت خوردگی آهن ،به pHمحیط وابسته است.
ب) نتیجهی نیم واکنش کاهش در سلول گالوانی ،تشکیل اتم فلزی است.
پ) پتانسیل کاهشی استاندارد اغلب فلزها ،منفی و اغلب نافلزها ،مثبت است.
ت) هر چه تفاوت پتانسیل کاهش استاندارد نیم سلولها در سلول گالوانی بیشتر باشد ،قدرت آن سلول ،کمتر است.
ث) جدول پتانسیل کاهشی استاندارد فلزات ،بر مبنای تشکیل مولکول هیدروژن محلول در آب ،از یون ) H + (aqتنظیم شده است.
)4پ ،ت ،ث )3آ ،پ ،ث )2ب ،ت )1آ ،پ
403
55
پاسخ :گزینه 1
عبارتهای (آ) و (پ) درست هستند.
با کاهش 𝑝𝑝𝑝𝑝 محیط و افزایش خاصیت اسیدی آن ،قدرت اکسندگی اکسیژن بیشتر شده و آهن با سرعت بیشتری خورده میشود.
در سلولهای گالوانی ،کاتیون های موجود در سمت کاتد با گرفتن الکترون کاهش یافته و به اتمهای خنثی تبدیل میشوند .این قضیه ،از غلب سلولها
صادق است اما موارد استثنایی هم دارد .مثال اگر نیم سلول هیدروژن را در موقعیت کاتد یک سلول گالوانی قرار بدهیم ،فراوردهی نیمواکنش کاهش دیگر یک
اتم فلزی نخواهد بود.
به جز طال ،پالتین ،جیوه ،نقره و مس ،سایر فلزها دارای پتانسیل کاهشی منفی هستند .در نقطهی مقابل ،اغلت نافلزها پتانسیل کاهشی مثبت دارند.
با افزایش اختالف پتانسیل نیمسلولها در یک سلول گالوانی ،مقدار 𝐸𝐸 0آن سلول افزایش پیدا میکند.
جدول مورد نظر بر اساس پتانسیل کاهشی هر عنصر در مقایسه با نیمواکنش )𝑔𝑔( 2𝐻𝐻 + (𝑎𝑎𝑎𝑎) + 2𝑒𝑒 → 𝐻𝐻2تنظیم شده است .همانطور که مشخص
است ،در این نیمواکنش هیدروژن به صورت گاز تولید میشود ،نه محلول در آب!
-108با توجه به مقدار Eنیم واکنشهای زیر ،کدام موارد از مطالب زیر ،درست است؟
)V2+ (aq) + 2e− → V(s , E = −1 / 2V
Pb2+ (aq) + 2e− → Pb(s), E = −0 / 13V
)Ag + (aq) + e− → Ag(s , E = +0 / 80V
آ) ) ، V 2+ (aqاکسندهای قویتر از ) Ag + (aqاست.
ب) تبدیل ) V 2+ (aqبه ) ، V(sآسانتر از تبدیل ) Pb2+ (aqبه ) Pb(sاست.
پ) Eسلول گالوانی «سرب – نقره» از Eسلول گالوانی «وانادیم -سرب» کوچکتر است.
ت) واکنش ، 2Ag + (aq) + Pb(s) → Pb2+ (aq) + 2Ag(s) :در یک سلول گالوانی ،به طور طبیعی (خودبهخودی) پیش میرود.
)4آ ،ب ،پ )3ب ،پ ،ت )2آ ،ت )1پ ،ت
پاسخ :گزینه 1
عبارتهای (پ) و (ت) درست هستند.
چون پتانسیل کاهشی نقره بیشتر از وانادیم است ،پس یون نقره در مقایسه با یون 𝑉𝑉 2+اکسندهتر خواهد بود و تمایل بیشتری به جذب الکترون خواهد
داشت.
چون پتانسیل کاهشی وانادیم کمتر از سرب است ،اتمهای وانادیم در مقایسه با اتمهای سرب راحتتر الکترون از دست میدهند .در نقطه مقابل ،کاتیون
حاصل از وانادیم در مقایسه با کاتیون حاصل از سرب ،سختتر الکترون گرفته و به اتم فلزی تبدیل میشود.
نیروی الکتروموتوری سلول سرب-نقره برابر با 0/93ولت و نیروی الکتروموتوری سلول وانادیم-سرب نیز برابر با 1/07ولت است.
چون پتانسیل کاهشی نقره بیشتر از سرب است ،یون نقره میتوان از اتمهای سرب الکترون بگیرد .بر این اساس ،میتوان گفت واکنش مورد نظر در یک
سلول گالوانی قابل انجام شدن است.
404
56
-109با توجه به واکنش ، NO2 (g) + NO(g) + NH3 (g) → N2 (g) + H 2O(g) :چند مورد از مطالب زیر نادرست است؟
آ) آمونیاک کاهنده و اکسیدهای نیتروژن اکسندهاند.
ب) اکسندهها ،چهار الکترون گرفته و کاهنده ،سه الکترون میدهد.
پ) پس از موازنهی معادلهی واکنش ،مجموع ضرایب مواد برابر 10میشود.
ت) این واکنش برای حذف آمونیاک و تبدیل آن به N 2در مبدل کاتالیستی خودروهای دیزلی انجام میشود.
4 )4 3 )3 2 )2 1 )1
پاسخ :گزینه 3
معادلهی واکنش انجام شده به صورت زیر است:
𝑁𝑁𝑁𝑁2 )𝑔𝑔( + 𝑁𝑁𝑁𝑁(𝑔𝑔) + 2𝑁𝑁𝑁𝑁3 )𝑔𝑔( → 2𝑁𝑁2 )𝑔𝑔( )𝑙𝑙(𝑂𝑂 + 3𝐻𝐻2
بر این اساس ،عبارتهای (ب)( ،پ) و (ت) درست هستند.
در واکنش مورد نظر ،عدد اکسایش اتم نیتروژن از -3در آمونیاک به صفر در مولکول 𝑁𝑁2رسیده است ،پس آمونیاک اکسید شده و در نقش کاهنده است.
اکسیدهای نیتروژن نیز بهه عنوان عامل اکسنده در این واکنش مصرف میشوند.
گاز 𝑁𝑁𝑁𝑁 ،یکی از گونههای اکسندهی مصرف شده در واکنش است که با گرفتن 2الکترون ،کاهش پیدا میکند.
مجموع ضرایب مواد در معادلهی این واکنش برابر با 9است.
در این واکنش با کمک گرفتن از آمونیاک ،اکسیدهای نیتروژن تولید شده در موتور خودروها به مواد کمخطر تبدیل میشوند.
-110یک واکنش فرضی گازی در دو دمای T1و ،) T1 T2 ( T2انجام میشود .کدام موارد از مطالب زیر درست است؟
آ) کمینه انرژی مورد نیاز برای انجام واکنش در دمای T1کمتر از مقدار آن در دمای T2است.
ب) تفاوت سرعت واکنش در دمای T1و ، T2به تفاوت سطح انرژی واکنشدهندهها و فرآوردهها وابسته است.
پ) اگر واکنش گرماده باشد ،سرعت تبدیل واکنشدهندهها به فرآوردهها در دمای ، T1بیشتر از دمای T2است.
ت) اگر انرژی ذرات واکنشدهندهها در دماهای T1و ، T2کمتر از Eaباشد ،درصد تبدیل واکنشدهندهها به فرآوردهها در این دو دما برابر است.
)4پ ،ت )3ب ،ت )2آ ،ب )1آ ،پ
پاسخ :گزینه 4
عبارتهای (پ) و (ت) درست هستند.
کمینه(حداقل) مقدار انرژی الزم برای شروع هر واکنش ،معادل با انرژی فعالسازی آن واکنش است .تغییر دما ،مقدار انرژی فعالسازی واکنشها را تغییر
نمیدهد.
در هر حالتی ،سرعت انجام شدن واکنش در دمای باالتر ،بیشتر از سرعت انجام شدن آن در دمای پایینتر خواهد بود.
چه واکنش گرماده باشد و چه گرماگیر ،سرعت واکنشدهندهها به فراوردهها در دمای باالتر ،بیشتر از سرعت این فرایند در دمای پایینتر خواهد بود.
در چنین حالتی ،حداقل انرژی مورد نیاز برای شروع واکنش تامین نشده و واکنشدهندهها اصال به فراورده تبدیل نمیشوند.
405
57
27 − 1
،کدام است؟ -111حاصل عبارت + (2 − 3 )−1
4+ 3
1 )4 1 + 3 )3 2 3 )2 1 + 2 3 )1
(ریاضی 1ـ فصل )3 پاسخ :گزینه 1
= )( m + n)( m − nm−n
باشد برای گویا کردن آن کسر ،صورت و مخرج آن کسر را در مزدوج مخرج ضرب میکنیم. اگر مخرج کسری به صورت m n
هر یک از عبارتهای داده شده را به صورت زیر ساده میکنیم .برای شروع ،عبارت اول را در مزدوج مخرج ضرب و تقسیم میکنیم:
27 − 1 3 3 − 1 4 − 3 (3 3 − 1)(4 − 3 ) 12 3 − 9 − 4 + 3 13 3 − 13
=A = = = = = 3 −1
4+ 3 4+ 3 4− 3 42 − ( 3 )2 16 − 3 13
حال نوبت عبارت دوم است که ساده شود:
1 2+ 3 2+ 3 2+ 3
(2 − 3 )−1 =
=B = = = 2+ 3
2
)2 − 3 2 + 3 2 − ( 32 4−3
A + B= ( 3 −1) + (2 + 3 ) = 1+ 2 3 حال مجموع دو عبارت برابر است با:
-112جمالت سوم ،هفتم و شانزدهم یک دنبالۀ حسابی ،جمالت متوالی یک دنبالۀ هندسی هستند ،قدر نسبت دنبالۀ هندسی ،کدام است؟
9 3 4
)4 2 )3 )2 )1
4 2 3
(ریاضی 1ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 4
جمله عمومی یک دنباله حسابی با جمله اول a1و قدرنسبت dبرابر است باa n = a1 + (n − 1)d :
k−n
=q اگر جمالت ٌ mامُ n ،ام و ٌ kام یک دنباله حسابی به ترتیب جمالت متوالی یک دنباله هندسی باشند ،آنگاه قدرنسبت دنباله هندسی برابر است با:
n−m
جمالت سوم ،هفتم و شانزدهم دنباله حسابی را به صورت a 3= a1 + 2dو a 7= a1 + 6dو a16= a1 + 15dنوشته و میدانیم که آنها جمالت متوالی
دنبالۀ هندسیاند ،بنابراین طبق رابطه واسطه هندسی داریم:
= (a1 + 6d)2
= (a1 + 2d)(a1 + 15d) a12 + 12a1d + 36d2a2 + 17a d + 30d2
5
=6d2 5a1d
= = 6d 5
a1 d a1
6
میدانیم که حاصل تقسیم دو جمله متوالی دنباله هندسی ،با قدرنسبت آن ) (qبرابر است .پس:
5
)a1 + 6( a1
a 7 a1 + 6d =6 = a1 + 5a 1 6a1 18 9
q
= = = = =
a 3 a1 + 2d a + 2( 5 a ) a + 5 a 8
a1 8 4
1 1 1 1
6 3 3
k−n
=q مطابق نکته دوم درسنامه داریم:
n−m
406
58
طبق گفته سوال ،جمالت سوم ،هفتم و شانزدهم دنبالۀ حسابی ،جمالت متوالی دنبالۀ هندسی هستند ،بنابراین:
m = 3
16 − 7 9
= n 7
= = q
7−3 4
k = 16
-113فرض کنید باقیماندۀ تقسیم چندجملهای ) p(xبر x − 4و ، x + 2بهترتیب 3و 1باشند .باقیماندۀ تقسیم ) p(x2 ) + 4p( − xبر ، x − 2کدام
است؟
−1 )4 )3صفر 1 )2 7 )1
(ریاضی 3ـ فصل )3 پاسخ :گزینه 1
برابر است با: ax + b بر باقیمانده تقسیم چندجملهای )p(x
b
) R= p(−
a
باقیماندۀ تقسیم چندجملهای ) p(xبر x − 4برابر 3است ،پس p(4) = 3است.
= ) p(−2است.از طرفی باقیماندۀ تقسیم چندجملهای ) p(xبر x + 2برابر 1است ،پس 1
حال برای محاسبه باقیماندۀ تقسیم عبارت ) ، f (x)= p(x2 ) + 4p(−xبر ، x − 2داریم:
f (2) = p(4) + 4p(−2) = 3 + 4(1) = 3 + 4 = 7
-114معادلۀ درجه دوم 2x2 + mx + m + 6 = 0دارای دو ریشۀ مثبت است .بازۀ مقادیر ،mکدام است؟
( −6, −4) )4 ( −6,0) )3 ( −4, −2) )2 (−4,0) )1
(ریاضی 2ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 4
= ax2 + bx + cدارای دو ریشۀ مثبت باشد P 0 ، S 0 ، 0 ،است ،پس:
میدانیم اگر معادلۀ درجۀ دوم 0
0 b2 − 4ac 0 m2 − 4(2)(m + 6) 0 m2 − 8m − 48 0 (m − 12)(m + 4) 0 m 12 IÄ m −4
b m
S 0 − 0 − 0 m 0
a 2
c m+6
P 0 0 0 m −6
a 2
اگر از جوابهای به دست آمده اشتراک بگیریم ،بازه مورد قبول برای mبرابر ) ( −6, −4خواهد بود.
-115مجموعه جواب نامعادلۀ ، −1 2x − 1 3کدام است؟
x+1
− [−4, −1] )4 − [−4,0] )3 (4, +) )2 (0, +) )1
(ریاضی 1ـ فصل )4 پاسخ :گزینه 3
برای حل نامعادله داده شده ،ابتدا دو نامعادله زیر را حل کرده و بین جوابها اشتراک میگیریم:
407
59
2x − 1 2x − 1 3x
یا
x + 1 −1 x + 1 + 1 0 x + 1 0 x −1 x 0
x −4یا 2x − 1 3 2x − 1 − 3 0 2x − 1 − 3(x + 1) 0 −x − 4 0 x −1
x + 1 x +1 x +1 x +1
اشتراک جوابها
x 0) = − −4,0یا ⎯⎯⎯⎯⎯→(x −4
از گزینهها استفاده میکنیم:
2(0) −1
x 0 −1
= رد گزینه « x = 0 »4نباید باشد نادرست 3 −1 −1 3
0+1
2(−5) −1 11
x =−5 −1 رد گزینه « »1و « x = −5 »2باید باشد درست 3 −1 3
−5 + 1 4
بنابراین گزینه « »3صحیح است.
-116فرض کنید ) A( −1, 9رأس سهمی y = ax2 + bx + cگذرا بر نقطۀ ) (3, 1باشد .این سهمی از کدامیک از نقاط زیر ،میگذرد؟
(1, 5) )4 (2, 5) )3 (5, −9) )2 (5, −7) )1
(ریاضی 2ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 2
y
=نشان داد. a(x − )2 + مختصات رأس سهمی باشد ،معادله آن را میتوان به صورت اگر )S(,
میدانیم اگر ) S(, مختصات رأس یک سهمی باشدy a(x − )2 + ،
= ،معادله آن سهمی است بنابراین در این سوال معادله سهمی به صورت
y = a(x + 1)2 + 9است.
و چون سهمی مورد نظر از نقطۀ ) (3,1میگذرد ،پس این نقطه در ضابطۀ سهمی صدق میکند ،پس:
1
1 = a(3 + 1)2 + 9 −8 = 16a a = −
2
1 1
با به دست آمدن ، a = −ضابطه سهمی به صورت − (x + 1)2 + 9
= yدر میآید که نقطه ) ( 5, −9در آن صدق میکند.
2 2
-117نمودار تابع با ضابطۀ ) ، f (x) = x2 − 2x;(x 1مفروض است .قرینۀ نمودار آن نسبت به محور xها را 16 ،واحد در امتداد محور yها در جهت مثبت
انتقال میدهیم .فاصلۀ برخورد منحنی حاصل با نمودار تابع ،fاز مبدأ مختصات ،کدام است؟
2 5 )4 5 2 )3 6 2 )2 4 5 )1
(ریاضی 1ـ فصل )5 پاسخ :گزینه 1
y→− y
= : yقرینه نمودار نسبت به محور xها⎯⎯⎯⎯ x2 − 2x = → y1− x2 + 2x
y→ y +16
= : y1انتقال 16واحد به سمت باال⎯⎯⎯⎯⎯ − x2 + 2x= → y2 − x2 + 2x + 16
حال برای پیدا کردن محل برخورد دو منحنی yو ، y2ضابطه آنها را با هم برابر قرار میدهیم:
2 x = 4 → y = 8
x2 − 2x =− x2 + 2x + 16 2x2 − 4x − 16 =0 ⎯⎯→ x2 − 2x − 8 =0 (x − 4)(x + 2) =0
x = −2
= OA 42 + 82 = 4 5 OAاست .پس:
= نقطۀ برخورد دو منحنی ) (4, 8است .حال میدانیم که فاصلۀ نقطۀ ) A(x, yاز مبدأ برابر x2 + y2
408
60
-118در بازۀ ) (a,bنمودار تابع y = (x − 1)2باالتر از نمودار تابع y = 4x4است .بیشترین مقدار ، b − aکدام است؟
5 3
)4 2 )3 )2 1 )1
2 2
(ریاضی 3ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 2
میدانیم که اگر در بازۀ ) (a, bنمودار y= (x − 1)2باالتر از نمودار y = 4x4باشد ،پس:
مزدوج
⎯⎯⎯⎯ (x − 1)2 4x 4 (x − 1)2 − 4x 4 0 (x − 1)2 − (2x2 )2 0 (
→ (x − 1) − 2x 2 ) (( x −1) + 2x2 ) 0
(−2x2 + x − 1)(2x2 + x − 1) 0
0
1
2x2 + x −1 0 (x + 1)(2x −1) 0 −1 x
2
1 3
= ) − (−1 بنابراین بیشترین مقدار b − aبرابر است با:
2 2
-119اگر f (x) = [x] − xو g(x) = 1 − 2xباشند ،برد تابع ، gofکدام است؟
x+1
(−,1] )4 [1, +) )3 (−1,1] )2 [−1,1) )1
(ریاضی 3ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 3
میدانیم که برد تابع y= x − x بازه ) [0,1است ،پس برد تابع = x − x
) ، f (xبازه ] (−1,0است .از طرفی در تابع ) ) ، g ( f (xبرد تابع fهمان
دامنه تابع ، gاست .بنابراین ورودی تابع gبازه ] (−1,0خواهد بود که برد تابع gبه ازای این ورودی حاصل میشود .پس کافی است که برد تابع gرا به
ازای ورودی ] (−1,0به دست بیاوریم ،یعنی:
−2x + 1 −2x − 2 + 2 + 1 −2(x + 1) + 3 3
= )g(x = = =−2 +
x +1 x +1 x +1 x +1
1 3 3
−1 x 0 0 x + 1 1 1 3 −2 + 1
x +1 x +1 x +1
-120فرض کنید ) g(xوارون تابع f (x) = x + 2 xباشد .حاصل ) ، g(3) + g(15کدام است؟
8 )4 10 )3 11 )2 12)1
(ریاضی 2ـ فصل )3 پاسخ :گزینه 3
= )b f −1(b
= )f (a a تابعی وارونپذیر باشد: اگر f
( )
چون ) g(xوارون تابع ) f (xاست . g(x) = f −1(x) .پس:
= )f −1(3
= )g(3 3
= )a f (a
= )f −1(15
= )g(15 15
= )b f (b
+ 2 a = 3 = 1
f (x)= x + 2 x
+ 2 b 15
= = 9
g(3) + g(15) =1 + 9 =10
409
61
-121تابع fبا ضابطۀ f (x) = x − 1بر دامنۀ ) (0, +مفروض است .نمودار تابع f −1نیمساز ناحیۀ دوم را با کدام طول قطع میکند؟
2x
1 3 3
− )4 −1 )3 − )2 − )1
2 4 2
(ریاضی 3ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 4
ابتدا وارون تابع ) f(xرا به دست میآوریم:
1 x y 1 2y x x2 + 2
=yx− = ⎯⎯⎯→ x⎯⎯⎯ y − → 2y2 − 2xy
= =− 1 0
y )f −1(x
=
2x 2y 2
حال ) f −1(xرا با معادلۀ نیمساز ناحیه دوم ) (y = −xبرابر قرار میدهیم( .توجه :در ناحیه دوم y 0و x 0است).
x + x2 + 2 توان 2 1 1 ناحیه دوم 1
= − x −3 x =x2 + 2 ⎯⎯→ 9x2
= = x2 + 2 8x2
= 2 x2 = x
⎯⎯⎯⎯→ x = −
2 4 2 2
چون تابع f −1نیمساز ربع دوم را قطع میکند پس نقطه ) (x, − xدر آن صدق میکند ،بنابراین باید در تابع fنقطۀ ) (− x, xصدق کند ،بنابراین:
1 1 4x 2 − 1 1 1 x 0 1
f (− x)= x − x − = x 2x − = 0 == 0 x2 ⎯⎯⎯ x= → x= −
)2(− x 2x 2x 4 2 2
= log3 2باشد ،آنگاه ، log18 8کدام است؟
-122اگر 5
8
3 8 5 15
)4 )3 )2 )1
4 11 7 22
(ریاضی 2ـ فصل )5 پاسخ :گزینه 2
m a logac
• loga n • logab ac
logab + logcb
m
= log b =• log
b
b n logcb
log c a
= ، log b aداریم: با توجه به قانون تعویض مبنا ،یعنی
log c b
3
log 3 8 log 3 23 log23 3 log23
=A log
= 18 8 = = 2
=
3 2
log 3 18 log 3 9 + log 3 2
log 33 + log23 2 log 3 + log 3
5 5 15
= log23 ) (3
⎯⎯⎯⎯8 A
=→ = =88 15 = 5
5 21 21 7
2+
8 8
-123شکل زیر ،نمودار تابع با ضابطۀ f (x) = −9 + ( 1 )ax+ bاست ، f(2) .کدام است؟
3
234 )1
108 )2
72 )3
18 )4
(ریاضی 2ـ فصل )5 پاسخ :گزینه 1
410
62
)a f (x) = a g(x) f (x) = g(x اگر a 0و a 1باشد:
1
با توجه به نمودار داده شده f ( ) = 0 ،و f (0) = −6است ،پس:
2
1 1 1
a +b 1 2a +b )−( a + b
f ( 1 ) =−9 + ( 1 ) 2 ) (= =0 9 2
3 =3 2
a
)*( + b =−2
2 3 3 2
1 b 1 b (*) a a
f (0) =−9 + ( ) =−6 ( ) =3 b =−1 ⎯⎯→ − 1 =−2 =−1 a =−2
3 3 2 2
1
f (x) =−9 + ( )−2x −1 حال به کمک a = −2و ، b = −1ضابطه تابع را بازنویسی میکنیم:
3
1
f (2) =−9 + ( )−5 =−9 + 35 =−9 + 243 =234 در نهایت ) f (2برابر است با:
3
2x − ( 1 )x
−1
= ) f (xرا در نظر بگیرید ، f (2) .کدام است؟ 2 -124تابع با ضابطۀ
2
log2 (3 + 5 ) )4 log2 (2 + 5 ) )3 log2 (1+ 5 ) )2 log2 (−1+ 5 ) )1
(ریاضی 3ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 3
از طرفین رابطه ،در مبنای aلگاریتم
)a f (x )→ logaa = log ab f (x
= log ab
)f (x
⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ = b
میگیریم
. f −1(a) =پس در این سوال به جای محاسبه ) ، f −1(2معادله f (x) = 2را حل میکنیم: میدانیم اگر fتابعی وارونپذیر باشد ،داریمa :
= )b f (b
1
2x − ( ) x 2x = 2 + 5
= ⎯⎯⎯ 22x t 1 t 4 20
2
= = → t −= 4 ⎯⎯→ t2 − 4t
−1 0
= t = 2 5
2 t 2 x
2 = 2 − 5
چون 2 xمنفی نمیباشد ،بنابراین فقط 2 + 5قابل قبول است .پس:
لگاریتم در مبنای 2
= 2x
= 2 + 5 ⎯⎯⎯⎯⎯→ log2 2x ) log2(2+ 5 ) x = log2(2+ 5
= log2 (2 + 5 ) x log22
-125حاصل عبارت ) ، tan(285)tan(−165) − sin(1095)cos(255کدام است؟ (اعداد داده شده برحسب درجه هستند).
− cos2 (15) )4 − sin2 (15) )3 cos2 (15) )2 sin2 (15) )1
(ریاضی 2ـ فصل )4 پاسخ :گزینه 4
• tan(270 + ) =− cot • sin(−) =− sin
• tan(180 − ) =− tan • cos(−) =cos
• sin(360 + ) =sin • tan(−) =− tan
• cos(270 − ) =− sin • cot(−) =− cot
411
63
ابتدا هر یک از نسبتهای مثلثاتی سوال را به صورت زیر به دست میآوریم:
tan ( 285 ) =tan ( 270 + 15 ) =− cot 15
=tan ( −165
) tan ( −180 + 15=) tan 15
=sin (1095
= ) sin ( 360 3 + 15
) sin 15
cos ( 255 ) =cos ( 270 − 15 ) =− sin 15
) tan ( 285 ) tan ( −165 ) − sin (1095 ) cos ( 255
= sin2 x + cos2 x
1
= − ( cot 15 )( tan 15 ) − ( sin 15 )( − sin ) = − + sin2 → − cos2 15
⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯
-126شکل زیر ،قسمتی از نمودار تابع با ضابطۀ ) y = a + bsin(x + است .مقدار ،aکدام است؟
3
−1 )1
1
− )2
2
1
)3
2
1 )4
(ریاضی 3ـ فصل )2 پاسخ :گزینه 3
=
داریم: y در توابع به فرم y a sin(bx + c) + dو
= a cos(bx + c) + d
2
دوره تناوب = :T
b
= ymaxa +d = ymin− a +d
با توجه به نمودار:
3
است. )1بیشترین مقدار تابع برابر
2
)2نمودار از نقطه ) ( ,0عبور میکند.
2
3 b0 3
1) y max
== b +
a ⎯⎯⎯=→ a −
b
2 2
3
= a−b
b 2 1
2) f ( ) =a + b sin( + ) =a + b cos =a + =0 a = , b =−1
2 2 3 3 2 = a + b 2
0
2
توجه :چون f (0) 0است ،بنابراین میتوان نتیجه گرفت که bمنفی است.
-127شکل زیر ،نمودار تابع ، y = asin(bx) + cدر یک بازۀ تناوب است .مقادیر bو ،cکداماند؟
b = 3,c = −1)1
b = 3,c = −2 )2
3
b = ,c = −2 )3
2
3
b = , c = −1 )4
2
412
64
(ریاضی 3ـ فصل )2 پاسخ :گزینه 1
یه نگاه به درسنامه سوال قبل بنداز!
با توجه به نمودار داده شده ،دوره تناوب برابر است با:
5 2
T
= = −
6 6 3
از طرفی با توجه به ضابطۀ تابع ،دورۀ تناوب برابر است با:
2
2 T = 3 2 2
T
= = = →⎯⎯⎯ = b= 3
b 3
b 3 b
از طرفی با توجه به نمودار ،بیشترین مقدار تابع برابر 1و کمترین مقدار آن برابر −3است ،پس:
1
= a + c
c = −1
= − a + c −3
بنابراین با توجه به گزینهها ،گزینه 1درست است.
-128تعداد جوابهای معادلۀ مثلثاتی ، 4 sin(3x)cos(3x) = 1در بازۀ ، 0, کدام است؟
2
5 )4 4 )3 3 )2 2 )1
(ریاضی 3ـ فصل )2 پاسخ :گزینه 3
u= 2k + v
sin
= u sin v
u= 2k + − v
= 2sin cosداریم:
ابتدا به کمک رابطه sin 2
1
=4 sin =3x.cos 3x 1= = 2 sin 6x 1 sin 6x sin 6x sin
2 6
k
6x= 2k + 6 x= 3 + 36
] [0,
⎯⎯⎯ 4جواب 2 →{ , 5 , 13 , 17}
6x= 2k + − x= k + 5 36 36 36 36
6 3 36
1
= y2را رسم میکنیم ،تعداد نقاط برخورد نمودار این دو تابع ،تعداد جوابها خواهد چون تعداد جوابها را خواسته بنابراین نمودار توابع y1 = sin 6xو
2
y بود.
1
=y
2
x
y = sin 6 x 2
413
65
2 sin2 x − sin x − 1
; x
2
cos x 2
، f (x) = در ، x = پیوسته است؟ -129به ازای کدام مقدار ،aتابع با ضابطۀ
2
a ; =x
2
−1 / 5 )4 −1 )3 1 )2 1 / 5 )1
(ریاضی 2ـ فصل )6 پاسخ :گزینه 4
)lim f (x
= )lim f (x) f (a
= پیوسته باشد: اگر تابع fدر x = a
x →a + x →a −
= cos2 x
= 1 − sin2 x
)(1 − sin x)(1 + sin x
= xبرابر است با: ابتدا شرط پیوستگی در
2
)lim f (x
= = lim f (x) f ( )
= )*( ) ( lim f (x) f
+ − 2 →x
2
→x →x 2
2 2
−1
رفع ابهام 2 sin2 x − sin x − 1 0 )(2 sin x + 1)(sin x − 1 )(2 sin x + 1) (sin x − 1) (2 + 1)(−1 3
lim ⎯⎯⎯ = → lim = lim = =−
2 0 2 (1 − sin )x (1 + sin )x 2 2
→x cos x →x 1 − sin x →x
2 2 2
f( ) = a
2
3
=a= −حال طبق رابطه )*( داریم−1 / 5 :
2
n 2
-130تابع با ضابطۀ f (x) = 4x − 6x + 1را در نظر بگیرید .اگر lim f (x) = 2باشد ،آنگاه ) ، lim f (xکدام است؟
x→ 1 x→ ax3 + 7x2 − 2
2
6 5 6 4
− )4 − )3 − )2 − )1
11 12 17 17
(ریاضی 3ـ فصل )3 پاسخ :گزینه 2
میل کند در چندجملهایها ،جمله با بیشترین توان را نگه میداریم و بقیه جمالت را حذف میکنیم: اگر x →
a 0
ax n + bx n −1 + ... ⎯⎯⎯→ ax n
x →
توابعی مشتقپذیر باشند: اگر fو g
f (x) 0 HOP )f (x
lim = ⎯⎯⎯→ lim
x →a g(x) 0 )x →a g (x
nm
ax + a x n −1 + ...
n
ax n
a
lim lim
== n m ) (m, n
x → bx m + bx m −1 + ... x → bx m b
0 nm
414
66
میدانیم که حد تابع fدر برابر عدد 2است .پس طبق قاعده پرتوان باید درجه صورت و مخرج برابر باشد ،پس:
4x n − 6 x 2 + 1 4x n n =3 4x 3 4
lim = lim ⎯⎯⎯ = 2 → lim = = 2 a= 2
x → ax 3 + 7x2 − 2 x → ax 3 x → ax 3 a
حال حد خواسته شده را به دست میآوریم:
12 12
−
4x 3 − 6x2 + 1 0 HOP 12x2 − 12x 4 2 3−6 6
lim = ⎯⎯⎯→ lim = = = −
1 3 2 0 1 2 6 14 3 17
x → 2x + 7 x − 2 x → 6 x + 14x + 7+
2 2 4 2 2
-131خط مماس بر نمودارهای دو تابع با ضابطههای f (x) = x + 2و ، g(x) = ax2 + bxدر نقطۀ ، x = 2مشترکاند .مقدار ، bکدام است؟
x−1
7 )4 6 )3 5 )2 4 )1
(ریاضی 3ـ فصل )4 پاسخ :گزینه 4
بر هم مماس باشند: اگر منحنی fو gدر نقطهای به طول x = a
)f (a) = g(a مقدار برابری دارند ،یعنی: )1هر دو تابع در x = a
)f (a) = g(a مماس مشترک دارند بنابراین شیب خط مماس بر نمودار هر دو تابع در این نقطه با هم برابر است ،پس: )2هر دو تابع در x = a
خط مماس بر نمودار دو تابع fو gدر نقطه x = 2مشترک است ،پس:
)f (2) = g(2 )1شیب خط مماس بر نمودار (مشتق) هر دو تابع در x = 2با هم برابر است ،پس:
)(1)(−1) − (2)(1 −3
= )f (x = f (2) = −3
2
)(x − 1 (x − 1)2 4a + b =−3
= )g (x = )2ax + b g (2 4a + b
)2مقدار دو تابع در x = 2با هم برابر است ،یعنیf (2) = g(2) :
f (2) = 4
= 4a + 2b
4
=g(2
) 4a + 2b
4a + b =−3 5
a= − , b=7
4a + 2b = 4 2
2
2x − x2
، f (x) = 3 در نقطۀ ، x = −2کدام است؟ -132مقدار مشتق تابع با ضابطۀ
3x + 5
6 )4 5 )3 4 )2 3 )1
(ریاضی 3ـ فصل )4 پاسخ :گزینه 4
y= au n → y= anu u n −1
2
2x − x2 3
( = ) f (xمینویسیم و داریم: ابتدا تابع fرا به صورت )
3x + 5
415
67
2 1
=3 2x − x 2 2 2x − x 2 3 2 (2 − 2x)(3 x + 5) − 3(2x − x 2 ) 2x − x 2 − 3
)f (x ( =( )) f (x )) f (x ( () )
3x + 5 3x + 5 3 (3 x + 5)2 3x + 5
حال x = −2را جایگذاری میکنیم:
1 −1
2 (6)(−1) − 3(−8) −8 − 3 2
( = )f ( −2 )( ) = (18 ) ( 8 ) 3 = 6
3 (−1)2 −1 3
2
-133مقدار ماکسیمم نسبی تابع با ضابطۀ ، f (x) = x + 2x − 3کدام است؟
x2 + 1
1 + 3 )4 −1 + 3 )3 1 + 5 )2 −1 + 5 )1
(ریاضی 3ـ فصل )5 پاسخ :گزینه 1
ابتدا از تابع ) f (xمشتق گرفته و نقاط بحرانی تابع را پیدا میکنیم:
x2 + 2x − 3
= )f (x
x2 + 1
(2x + 2)(x2 + 1) − (2x)(x2 + 2x − 3) −2x2 + 8x + 2
) f (x =
(x2 + 1)2 (x2 + 1)2
−2x2 + 8x + 2
f (x)= 0 = 0 −2x2 + 8x + 2= 0 x= 2 5
(x2 + 1)2
2− 5 2+ 5
حال مشتق را تعیین عالمت میکنیم:
x
)f (x − + −
تابع در x = 2 + 5ماکسیمم نسبی دارد که مقدار آن برابر است با:
)f(x
min max
(2 + 5 )2 + 2(2 + 5 ) − 3 10 + 6 5 5 1
= ) f (2 + 5 = =1 + =1 + =1 + ( 5 − 2) = 5 −1
2 10 + 4 5 5+2 5 5 +2
(2 + 5 ) + 1
-134کوتاهترین فاصلۀ نقطه ) A(5, 0از نقاط منحنی به معادلۀ ، y = 2x + 7کدام است؟
3 2 )4 5 )3 4 / 5 )2 4 )1
(ریاضی 3ـ فصل )5 پاسخ :گزینه 1
هر نقطه روی منحنی ، yبه مختصات ) B(x, 2x + 7است ،حال فاصله نقطه Aاز Bرا به دست میآوریم:
L (x 5)2 ( 2x + 7 0)2
AB x2 − 8x + 32
2x − 8
L
= == 0 2x = − 8 0 x 4 حال برای اینکه این فاصله ،کمترین باشد ،داریم:
2
2 x − 8x + 32
= (4)2 − 8(4) + 32
4 کمترین فاصله به ازای ، x = 4رخ میدهد که مقدار آن برابر است با:
-135به چند طریق میتوان 5کتاب متمایز را بین 3نفر توزیع کرد ،بهشرط آنکه هر نفر حداقل یک کتاب ،دریافت کند؟
150 )4 135 )3 125 )2 105 )1
(ریاضی 1ـ فصل )6 پاسخ :گزینه 4
416
68
دو حالت داریم:
انتخاب سه کتاب از پنج کتاب )1به یک نفر سه کتاب و به دو نفر دیگر هر کدام یک کتاب بدهیم:
3 5
2! = 3 10 2 = 60
1 3
دو نفر دیگر
انتخاب یک نفر )2به دو نفر دو کتاب و به یک نفر باقیمانده یک کتاب بدهیم:
انتخاب دو کتاب از پنج کتاب
3 5 3
= 3 10 3 = 90
2 2 1
انتخاب دو نفر نفر دیگر
در نهایت تعداد کل حاالت برابر است با15 :
60 + 90 =0
10 -136نفر در یک صف ایستادهاند .با کدام احتمال دو فرد موردنظر از آنها ،در کنار هم نیستند؟
9 4 3 2
)4 )3 )2 )1
10 5 4 3
(ریاضی 1ـ فصل )7 پاسخ :گزینه 3
از روش متمم استفاده میکنیم ،یعنی ابتدا کل حاالت را حساب کرده و تعداد حاالتی که دو نفر در کنار هم باشند را از آن کم میکنیم:
! n(S) = 10کل حاالت
!2 تعداد حاالتی که دو نفر کنار هم باشند:
دو نفر موردنظر 8نفر باقیمانده ! n(A)= 9! 2
!9
)n(A !9! 2 2 4
1 P(A ) =−
P(A) =− 1 1
=− 1
=− = بنابراین احتمال مطلوب برابر است با:
)n(S !10 10 5
2
-137دادههای آماری 10 ،8 ،8 ،8 ،7 ،5و 10مفروضاند .ضریب تغییرات دادهها ،کدام است؟ 7 0 / 534
0 / 30 )4 0 / 25 )3 0 / 20 )2 0 / 15 )1
(ریاضی 2ـ فصل )7 پاسخ :گزینه 2
دادههای ما باشند: اگر x1, x2 , x 3 ,..., x n
x + x 2 + ... + x n
: x = 1میانگین •
n
(x − x)2 + (x 2 − x)2 + ... + (x n − x)2
: 2 = 1واریانس •
n
= : CVضریب تغییرات •
x
ابتدا میانگین دادهها را محاسبه میکنیم:
417
69
10 + 10 + 8 + 8 + 8 + 7 + 5 56
x
= = = 8
7 7
حال واریانس دادهها را به دست میآوریم:
2(10 − 8)2 + 3(8 − 8)2 + (7 − 8)2 + (5 − 8)2 18 18 2
2
= = = = 3= 3(0 / 534
= ) 1 / 602
7 7 7 7
1/ 6
CV
= = 0 / 20
x 8
-138اضالع مثلثی ،منطبق بر سه خط به معادالت 2y − x = 2 ، y + 2x = 16و y = 0هستند .اندازۀ میانۀ نظیر ضلع افقی این مثلث ،در صفحۀ
مختصات کدام است؟
6 )4 3 3 )3 5 )2 2 5 )1
(ریاضی 2ـ فصل )1 پاسخ :گزینه 2
مفروضند: دو نقطه با مختصات ) A(x1, y1و ) B(x2 , y2
فاصله دو نقطه = = AB (x2 − x1)2 + (y2 − y1)2
x1 + x2 y1 + y2
AB ( : Mمختصات نقطه وسط پارهخط , )
2 2
ضلع افقی این مثلث خط y = 0است .حال برای پیدا کردن نقاط تالقی این خط با دو خط دیگر ،دستگاه زیر را حل میکنیم:
O
= y + 2x
16 y=0
)A(8,0
⎯⎯⎯ →
2y − x 2
=
)B(−2,0
B A
M
8 −2
xM
= )= 3 M(3,0 همانطورکه از شکل باال مشخص است ،نقطه ، Mوسط ABاست ،پس:
2
= 2y − xرا با هم تالقی میدهیم:
= y + 2xو 2
حال برای پیدا کردن مختصات نقطه ، Oخطوط 16
= y + 2x
16
) O(6, 4
= 2y − x
2
= OM = (6 − 3)2 + (4 −0)2 9 + 16 = 5 در نهایت فاصله نقطه Oاز ( Mمیانه نظیر ضلع افقی) برابر است با:
-139در ذوزنقۀ ، ABCDپارهخط MNموازی قاعدهها و MA = 2است .اندازۀ ، MNکدام است؟
MD 3
8 / 75 )2 8 )1
9 / 5 )4 9 )3
(ریاضی 2ـ فصل )2 پاسخ :گزینه 3
معلوم باشد ،اندازه این پارهخط برابر )( n, m موازی دو قاعده آن رسم شود به طوری که نسبت به وجود آمده روی یک ساق در یک ذوزنقه ،اگر پارهخطی )(LK
a است با:
m
L mb + na
K = LK
n m+n
b
a حالت خاص :اگر پارهخط رسم شده وسط دو ساق ذوزنقه را به هم وصل کند ،اندازه این پارهخط برابر میانگین طول قاعدهها است.
−
−
L K
− a+b
= LK
−
b 2
418
70
A 7 B
2x 2x مطابق شکل مقابل ،ابتدا قطر BDرا رسم میکنیم:
M N
O MA NB 2 NB = 2x
3x 3x = = تالس در ذوزنقه MN AB
MD NC 3 NC = 3 x
D C
12
ON BN ON 2 24
تالس در B D C
= : = = ON
DC BC 12 5 5
MN AB DC :
OM DM OM 3 21
تالس در A B D
= :
AB DA
=
7 5
= OM
5
24 21 45
= MN = OM + ON = + =9 در نتیجه اندازه MNبرابر است با:
5 5 5
مطابق نکته درسنامه داریم:
(2x)(12) + (3x)(7) 45x
MN
= = = 9
2x + 3x 5x
-140در شکل زیر AD ،نیمساز زاویۀ Aو CE = CDاست .نسبت مساحتهای دو مثلث ABDو ،ACEکدام است؟
1
)1
3
2
)2
3
3
)3
4
3
)4
2
(ریاضی 2ـ فصل )2 پاسخ :گزینه 2
هرگاه دو مثلث متشابه باشند:
• نسبت ارتفاعها ،میانهها ،نیمسازها و محیطها برابر نسبت تشابه است.
• نسبت مساحتهای آنها برابر توان دوم (مربع) نسبت تشابه است.
با توجه به شکل:
CD CE = D1 Eمثلث CDEمتساویالساقین
(متقابل به رأس) D1 = D2 A BD ACE
( ADنیمساز زاویه AاستA1 = A2 ).
BD AD AB 2
== kنسبت تشابه = = =
CE AE AC 6
در نتیجه نسبت مساحتهای آنها ،مربع نسبت تشابه است ،پس:
S
=A B D= ( 2 )2 4 2
=
S 6 6 3
ACE
419
71
-141کدام عبارت ،با توجه به «حرکت ظاهری خورشید در آسمان» درست است؟
)۱زمین به حولِ محور خود در قطبین ،حرکت گردشی دارد.
)۲همة اجرام منظومة شمسی ،به دور سیارة زمین میچرخند.
)۳محور زمین ،نسبت به مدار بیضویِ حرکت آن به دور خورشید ،تمایل دارد.
)۴خورشید ،همواره در یکی از دو کانون مدار بیضویِ حرکت انتقالی زمین ،قرار دارد.
پاسخ :گزینه 4
زمین در مدار بیضوی به دور خورشید میگردد و خورشید؛ همواره در یکی از دو کانون مدار بیضوی حرکت انتقالی زمین قرار دارد.
-142چرا اختالف طول مدت شبانهروز در مدار 𝑵𝑵 ۶۰°در مقایسه با مدار 𝑵𝑵 ،1۰°بیشتر است؟
)۱چرخش زمین به دور محورش در جهت خالف عقربههای ساعت
)۲تمایل ۲۳/۵درجهای محور زمین نسبت به سطح مدار گردش آن
)۳برابر بودن طول مدت شبانهروز در تمام مدت سال در مدار صفر درجه
)۴گردش زمین بر روی مدار بیضوی ،به دور خورشید در جهت خالف حرکت عقربههای ساعت
پاسخ :گزینه 2
شب و روز بر اثر حرکت وضعی به وجود میآید .انحراف ۲۳/۵درجهای محور زمین ،نسبت به سطح مدار گردش زمین به دور خورشید سبب ایجاد اختالف
مدت زمان روز و شب در عرضهای جغرافیایی مختلف میشود .به طوری که در مناطق استوایی طول مدت روز و شب در تمام مدت سال با هم برابر (۱۲ساعت
روز و ۱۲ساعت شب) است و با افزایش عرض جغرافیایی این اختالف بیشتر میشود.
-143کدام گزینه ،پیامد عبارت زیر است؟
«پوستة جدیدِ ایجاد شده ،به طرفین حرکت کرده و باعث گسترش بستر اقیانوسی شده است».
)۲بسته شدن اقیانوس تتیس )۱برخورد هندوستان به آسیا
)۴تشکیل جزایر قوسی در اقیانوس آرام )۳دور شدن عربستان از آفریقا
پاسخ :گزینه 3
در مرحلة گسترش ،در محل شکاف ایجاد شده ،مواد مذاب خمیرکره به بستر اقیانوس رسیده و پشتههای اقیانوسی تشکیل میشوند و پوسته جدید ایجاد شده
به طرفین حرکت کرده و باعث گسترش بستر اقیانوس میشود .مانند :تشکیل دریای سرخ (دور شدن عربستان از آفریقا)
-144در کدام سنگ به ترتیب احتمال تشکیل «سرب و اورانیوم» وجود دارد؟
)۴گچ و ماسهسنگ )۳آهک و ماسهسنگ )۲شیل و آهک )۱گچ و شیل
پاسخ :گزینه 3
ذخایر سرب و روی موجود در سنگهای آهکی ،مس و اورانیم موجود در ماسه سنگها ،نمونههایی از کانسنگهای رسوبی مهم هستند.
-145کدام گزینه ،دلیل قابل قبولی در توجیه فرآیند ترسیم شده ،است؟
)۱اختالف چگالی
)۲مهاجرت ثانویة نفت
)۳برخورد با پوشسنگ
)۴نفوذپذیری الیههای رسوبی
پاسخ :گزینه 1
420
72
در داخل سنگ مخزن ،به دلیل اختالف چگالی ،آب شور ،نفت و گاز از هم جدا میشوند که به این جدایش ،مهاجرت ثانویه نفت گفته میشود.
-14۶کدام گزینه ،بیشترین سرعت حرکت آب در مسیر رودخانه و دلیل آن را ،با توجه به تصویر زیر ،بیان میکند؟
)۱کف ← شکل بستر
)۲کنارة کاو ← شیب دیواره
)۳کنارة کوژ ← شدت جریان
)۴سطح ← کاهش اصطکاک
پاسخ :گزینه 2
وقتى مسیر رودخانه داراى انحنا باشد ،بیشترین سرعت از وسط رودخانه به طرف دیواره مقعر(کاو) آن منتقل مىشود.
-147کدام گزینه بر اساس عبارت زیر ،با «زمان حداکثری آبدهی رودهای کشورمان و دلیل آن» مطابقت بیشتری دارد؟
«بیشترین بارش در کشور ما ،مربوط به فصل سرد سال است».
)۱اوایل پاییز ← افزایش بارندگی و کاهش نفوذپذیری
)۲اواخر تابستان ← کاهش تبخیر و بارش باران
)۳زمستان ← بارش برف و کاهش تبخیر
)۴بهار ← ذوب برف و افزایش بارندگی
پاسخ :گزینه 4
آبدهی رود ،در بهار ،به علت ذوب برفها و افزایش بارندگی ،افزایش مییابد .در ادامه در طول تابستان ،معموال آبدهی رود کاهش مییابد .در مناطق مرطوب،
که مقدار بارندگی زیاد و تبخیر ،کم است ،رودها از نوع دائمی هستند .در این رودها ،بخشی از آب که همیشه جریان دارد ،آبدهی پایه را تشکیل میدهد.
-148در کدام حالت ،احتمال تشکیل «باتالق» افزایش مییابد؟
)۲انطباق سطح ایستابی بر سطح زمین )۱برخورد منطقة اشباع با سطح زمین
)۴چسبیدن بخشی از آب نفوذی به سطح ذرات خاک )۳برخورد سطح ایستابی با سطح زمین
پاسخ :گزینه 2
درصورتی که سطح ایستابی بر سطح زمین منطبق شود یا در نزدیک آن قرار گیرد ،باتالق یا شورهزار تشکیل میشود.
-149کدام عبارت ،با توجه به تصویر مقابل ،وضعیت سنگها را به درستی بیان میکند؟
)۱با رفع تنش ،به حالت اولیه باز میگردد.
)۲با ایجاد شکستگی ،درزهها به وجود میآیند.
)۳با کم شدن تنش ،مقاومت سنگ تغییر نمییابد.
)۴پس از رفع تنش ،به طور کامل به حالت اولیه باز نمیگردد.
پاسخ :گزینه 4
هرگاه سنگ ،تحت تأثیر نیرویی از خارج قرار گیرد ،در داخل سنگ نیز نیرویی بر واحد سطح وارد میشود که تنش نامیده میشود .تنشهای وارده بر یک
سنگ یا خاک ،ممکن است به صورت کششی ،فشاری یا برشی یا ترکیبی از آنها باشد .شکل ،تنش فشاری را نشان میدهد که سبب متراکم شدن سنگ
میشود؛ سنگها پس از رفع تنش ،به طور کامل به حالت اولیه برنمیگردند.
421
73
-15۰همة عبارتها ،دلیل مناسبی برای تمرکز مطالعات زمینشناسان ،در شناسایی «مناطقی با کمترین هوازدگی ،در احداث فضاهای زیرزمینی هستند ،به
جز:
)۱فشار آب زیرزمینی ،از عوامل مهم ناپایداری تونلها است.
)۲کنترل جریان آب زیرزمینی ،در ترانشهها اهمیت زیادی دارد.
)۳جنس الیهها در فرار آب ،از سازههای زیرزمینی بسیار اهمیت دارد.
)۴قرار گرفتن سنگهای تبخیری ،در الیههای زیرین زمین بر کیفیت آب زیرزمینی تأثیر دارد.
پاسخ :گزینه 4
جریان و فشار آب زیرزمینی ،از عوامل مهم ناپایداری تونلها و فضاهای زیرزمینی است .بخش بزرگی از مشکالت و خسارتها در پروژههای عمرانی و معدنی،
ناشی از برخورد با آبهای زیرزمینی بوده است ،در برخی موارد ،پروژههایی به علت این مشکالت ،تکمیل نشده و متوقف شدهاند .بنابراین ،برآورد میزان و
کنترل جریان آب زیرزمینی در تونلها ،ترانشهها و زمین زیر سازه و حتی درون سازههایی مانند سدها ،بسیار مهم است.
-151بر اساس نمودار ،مصرف مواد غذایی حاوی کدام عناصر سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن در مقابل «ویروس کرونا» میشود؟
Ca )۱
Se )۲
Cd )۳
Zn )۴
پاسخ :گزینه 3
کادمیم ،عنصری سمی و سرطانزاست که در کانسنگهای سولفیدی یافت میشود و مهمترین منشأ آن در معادن روی و سرب است.
-152کدام گزینه ،دلیل مناسبی برای عبارت زیر است؟
«مقداری از انرژی انباشته شده در سنگها ،به طور ناگهانی آزاد میشود و به صورت امواج لرزهای به اطراف حرکت میکند».
)۲کاهش مقاومت سنگها )۱رفتار االستیک سنگها
)۴شکستگی سنگهای سازندة سنگکره )۳حرکت ورقههای سنگکره
پاسخ :گزینه 3
در هر زمین لرزه ،مقدار انرژی انباشته شده در سنگها ،به طور ناگهانی آزاد میشود و به صورت امواج لرزهای به اطراف حرکت میکند .علت اصلی زمین لرزه،
حرکت ورقههای سنگ کره است.
-153کدام گزینه ،با دلیل اهمیت «مطالعة شکستگیها» ،مغایرت دارد؟
)۲به وجود آمدن رشتهکوهها )۱تجمع منابع زیرزمینی
)۴جابهجایی سنگهای دو طرف سطح درزهها )۳تشکیل کانسنگهای گرمابی
پاسخ :گزینه 4
شکستگیهای پوسته زمین ،یکی از نشانههای پویایی زمین است .مطالعة آنها در هنگام ساخت جادهها ،سدها ،تونلها و سایر سازههای مهندسی اهمیت زیادی
دارد .افزون بر آن ،در تجمع آبهای زیرزمینی و ذخایر نفت و گاز و تشکیل کانسنگهای گرمابی حائز اهمیت میباشد.
422
74
-154در کدام عبارت ،فرایند «تشکیل بزرگترین میدان نفتی ایران» به درستی بیان شده است؟
)۱در البهالی رسوبات ریزدانه و با فشرده شدن مادة آلی ،به وجود آمده است.
)۲در فالت قاره و در عمق تقریبی ۲۰۰تا ۴۰۰متر ،تشکیل شده است.
)۳در الیههایی از سنگ گچ یا آهک حفرهدار ،به دام افتاده است.
)۴در محیطهای مردابی ،با اکسیژن اندک ،تشکیل شده است.
پاسخ :گزینه 1
مواد آلی در طی تبدیل رسوب ریزدانه به سنگ مادر ،از طریق یک سری واکنشهای شیمیایی به نفت خام تبدیل میشود.
-155کدام عبارت با ویژگیهای «آتشفشانهای ایران» مغایرت دارد؟
)۱ته نشین شدن خاکسترهای آتشفشانی در محیط دریایی کمعمق ،توفهای آتشفشانی را به وجود آورده است.
)۲با فرونشینی مواد جامد و سخت شدن آنها ،سنگهای آذرآواری تشکیل میشوند.
)۳آثار فعالیتهای اغلب آتشفشانها ،به صورت خروج گازهای گوگردی مشاهده میشود.
)۴بیشتر فعالیتهای آتشفشانی جوان ،در امتداد نوار ارومیه ـ دختر قرار گرفتهاند.
پاسخ :گزینه 2
مهمترین کوه های آتشفشانی ایران ،دماوند ،تفتان ،بزمان ،سهند و سبالن هستند .دماوند ،بلندترین قله آتشفشانی ایران ،در گذشته فعال
بوده و آثار فعالیتهای آن هنوز به صورت خروج گازهای گوگردی در دامنههای نزدیک دهانه آتشفشان دیده میشود .در آتشفشانهای انفجاری ،مواد جامد
آتشفشانی به هوا پرتاب میشوند( .توجه کنین آتشفشانهای ایران فعال و انفجاری نیستن) با فرونشینی آنها بر سطح زمین ،از به هم چسبیدن و سخت شدن
این مواد ،گروهی از سنگهای آتشفشانی به نام سنگهای آذر آواری تشکیل میشود.
423
75
You might also like
- DP 28 ZDocument32 pagesDP 28 ZAmirmahdi QorbaniNo ratings yet
- 12TمازDocument28 pages12Tمازshahriar talaNo ratings yet
- P 58 LB 3 G 553Document6 pagesP 58 LB 3 G 553محمدرضا غفارپورNo ratings yet
- Konkorilife 98 KharejDocument103 pagesKonkorilife 98 Kharejs.izady200534No ratings yet
- زیست و شیمی 12 اذر ماز - 180170091621Document15 pagesزیست و شیمی 12 اذر ماز - 180170091621AlirezaNo ratings yet
- Learn DifferentDocument10 pagesLearn Differentshiva salahvarziNo ratings yet
- آزمون جامع نیترو زیست عظیمیDocument14 pagesآزمون جامع نیترو زیست عظیمیshiva salahvarziNo ratings yet
- Soal 1Document16 pagesSoal 1SoheilNo ratings yet
- Notebook 417 0zPbNkAV5hmLw6LV5XUTGLGJWQkAowADOpRW PDF AnswerDocument6 pagesNotebook 417 0zPbNkAV5hmLw6LV5XUTGLGJWQkAowADOpRW PDF Answershahriar talaNo ratings yet
- @bankfilmkonkor @bankfilmkonkorDocument13 pages@bankfilmkonkor @bankfilmkonkorAlireza100% (1)
- Notebook 404 wLRFIwA7IkHBTzm22wlcScIUXFSonZi2QnEx PDFDocument9 pagesNotebook 404 wLRFIwA7IkHBTzm22wlcScIUXFSonZi2QnEx PDFshahriar talaNo ratings yet
- Konkorilife 1401 KharejDocument105 pagesKonkorilife 1401 Kharejs.izady200534No ratings yet
- Notebook 431 2eJZF7aTGDNm47iqC2uUdRUZXgfw4X568zdL 240110 223001Document9 pagesNotebook 431 2eJZF7aTGDNm47iqC2uUdRUZXgfw4X568zdL 240110 223001shahriar talaNo ratings yet
- 9786222304041Document21 pages9786222304041Mojtaba GoodarziNo ratings yet
- 10-1 TestDocument6 pages10-1 TestAsdfgNo ratings yet
- زیست وشیمی 22 بهمن ماز - 180170091702Document14 pagesزیست وشیمی 22 بهمن ماز - 180170091702AlirezaNo ratings yet
- اعصابDocument8 pagesاعصابKasra DamanNo ratings yet
- Notebook 413 bsTZnptiwO6iY1PRPmFT7sNfckDcymbNQLWM PDFDocument9 pagesNotebook 413 bsTZnptiwO6iY1PRPmFT7sNfckDcymbNQLWM PDFshahriar talaNo ratings yet
- زیستو شیمی 30مهر ماز - 180170091706Document16 pagesزیستو شیمی 30مهر ماز - 180170091706AlirezaNo ratings yet
- Notebook 391 PbncV19cazGaAk51A1OKMGXSXf7mQeTNpMGI PDFDocument9 pagesNotebook 391 PbncV19cazGaAk51A1OKMGXSXf7mQeTNpMGI PDFshahriar talaNo ratings yet
- فصول ۱تا۳-دوازدهمDocument6 pagesفصول ۱تا۳-دوازدهم2B GodWaifuNo ratings yet
- سوالات ناکاملDocument4 pagesسوالات ناکامل2B GodWaifuNo ratings yet
- جزوه جلسه 5 تست نیترو زیست عظیمیDocument11 pagesجزوه جلسه 5 تست نیترو زیست عظیمیshiva salahvarziNo ratings yet
- Notebook 422 dmSsmUUZJtCL1KqERigezfdq4YipHI8Q4pks PDFDocument9 pagesNotebook 422 dmSsmUUZJtCL1KqERigezfdq4YipHI8Q4pks PDFshahriar talaNo ratings yet
- نوروسایکولوژی 99Document4 pagesنوروسایکولوژی 99VooDooLily Publishing HouseNo ratings yet
- ed4bb71d-d88c-48cf-9267-22cdc6155cebDocument6 pagesed4bb71d-d88c-48cf-9267-22cdc6155cebshahriar talaNo ratings yet
- DocumentDocument2 pagesDocumentSherry NkNo ratings yet
- جزوه فصل اول زیست دهم PDFDocument11 pagesجزوه فصل اول زیست دهم PDFSoheil SalimiNo ratings yet
- Olum7 Term11 3Document5 pagesOlum7 Term11 3yasa8642No ratings yet
- سوالات امبریولوژی همرای کلید جواباتDocument31 pagesسوالات امبریولوژی همرای کلید جواباتMatin Hamid FaqiriNo ratings yet
- فصل ۶ - دوازدهمDocument3 pagesفصل ۶ - دوازدهم2B GodWaifuNo ratings yet
- بانک سوالات بیولوژیDocument48 pagesبانک سوالات بیولوژیHemayat Khan100% (1)
- Zist11 Exam6 1Document2 pagesZist11 Exam6 1ILIYA RADJAFARYNo ratings yet
- چكيده كرم شناسي پزشكي محمديDocument13 pagesچكيده كرم شناسي پزشكي محمديmehrdad mohammadi100% (2)
- Soalemtehani Zist 10 Nobat1 18 NomreyarDocument8 pagesSoalemtehani Zist 10 Nobat1 18 Nomreyarmohammadreza.aaly1No ratings yet
- Zist12 02 Az001Document2 pagesZist12 02 Az001justinrogers19891989007No ratings yet
- نمونه سوال شماره 9 فصل اول زیست دهم با پاسخنامه تشریحیDocument4 pagesنمونه سوال شماره 9 فصل اول زیست دهم با پاسخنامه تشریحیArashNo ratings yet
- Biology12 Session1 5Document25 pagesBiology12 Session1 5trixoshiminomiNo ratings yet
- BiologyDocument27 pagesBiologyshabnam.najafgholidoustNo ratings yet
- BiologyDocument27 pagesBiologyshabnam.najafgholidoustNo ratings yet
- کوییز فیزیولوژی و آناتومیDocument1 pageکوییز فیزیولوژی و آناتومیi9jjvuietnNo ratings yet
- زیست جانوریDocument75 pagesزیست جانوریshahriar talaNo ratings yet
- Zist10 F2Document43 pagesZist10 F2Pouya VaeziNo ratings yet
- Soalemtehani Zist 11 Fasl3 NomreyarDocument2 pagesSoalemtehani Zist 11 Fasl3 Nomreyariamiram85No ratings yet
- ژنتیکDocument4 pagesژنتیکarian.boostani2002No ratings yet
- جلسه آموزش 8 نیترو زیست عظیمیDocument21 pagesجلسه آموزش 8 نیترو زیست عظیمیshiva salahvarziNo ratings yet
- 1Document5 pages1namasha j.k.lNo ratings yet
- P 72 B 26 C 496Document4 pagesP 72 B 26 C 496ShayanNo ratings yet
- RIFAH Class 9th Biology Half Chapter Wise TestDocument18 pagesRIFAH Class 9th Biology Half Chapter Wise TestMuhammad NadeemNo ratings yet
- New MontaDocument1 pageNew Monta2B GodWaifuNo ratings yet
- 97 سوالات فیزیولوژیک و انگیزش وDocument8 pages97 سوالات فیزیولوژیک و انگیزش وmaryNo ratings yet
- Bio Objec 9thDocument3 pagesBio Objec 9thAbdul GhaffarNo ratings yet
- @pdfkonkourDocument17 pages@pdfkonkourArshia Haji abasiNo ratings yet
- Solved MCQsDocument2 pagesSolved MCQsBILAL AKHTARNo ratings yet
- bd51cc44-7065-4393-b89c-c8dfee3f0fb3Document7 pagesbd51cc44-7065-4393-b89c-c8dfee3f0fb3mahandehghan.kNo ratings yet
- 6 Science A-1Document3 pages6 Science A-1Faizan KhalidNo ratings yet
- تدیدزبدDocument5 pagesتدیدزبدNoor UllahNo ratings yet
- Science ADocument3 pagesScience AEhsas ScholarshipNo ratings yet
- General Knowledge TipsDocument1 pageGeneral Knowledge TipsifraNo ratings yet
