‫طراح ‪ :‬امیرحسین میرزایى‬ ‫مبحث ‪ :‬فصول ‪ ۱‬تا ‪۳‬‬ ‫سواالت زیست‌شناسى دوازدهم‬

‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۱‬كدام گزينه عبارت زير را به نادرستى كامل مى‌کند؟‬
‫« عاملى كه می‌تواند موجب ايجاد ياخته‌های رده ميلوئيدى و لنفوئيدى از ياخته‌های بنيادی مغز استخوان با ماده وراثتى مشترک شود؛‬
‫در ياخته‌های ‪» ...........................‬‬
‫‪ )١‬پروكاريوتى‪ ،‬بدون کمک عوامل رونویسی صورت می‌گیرد‪.‬‬
‫‪ )٢‬يوكاريوتى‪ ،‬فرآیندی بسیار دقیق و پیچیده است‪.‬‬
‫‪ )٣‬پروكاريوتى‪ ،‬می‌تواند در هر یک از مراحل ساخت رنا تٔاثیر بگذارد‪.‬‬
‫‪ )٤‬يوكاريوتى‪ ،‬تا حد بسيار زيادى شناخته شده است‪.‬‬

‫پاسخ تشریحی ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٤‬صحيح است‬
‫تنظیم بیان ژن می‌تواند موجب ایجاد یاخته‌های مختلفی از یک یاخته شود‪ .‬شیوه‌های مختلفی در تنظیم بیان ژن مٔوثرند که نحوه عمل‬
‫بسیاری از ٓانها ناشناخته است‪.‬‬
‫تشريح ساير گزينه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )۱‬در یوکاریوت‌ها رنابسپاراز نمی‌تواند به تنهایی راه انداز را شناسایی کند و برای پیوستن به ٓان نیازمند عوامل رونویسی است‪.‬‬
‫‪ ) ۲‬تنظیم بیان ژن فرایندی بسیار دقیق و پیچیده است و عوامل متعددی ممکن است بر ٓان اثر بگذارند‪.‬‬
‫‪ )۳‬تنظیم بیان ژن در پروکاریوت‌ها می‌تواند در هر یک از مراحل ساخت رنا و پروتئین تٔاثیر بگذارد‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ - ٢‬از کنارهم قرار گرفتن رنای بالغ و رشته الگوی دنا‪ ،‬تعدادی حلقه‌ ایجاد می‌شود‪ .‬کدام گزینه درباره این حلقه‌ها از نظر علمی به‬
‫درستی بیان شده است؟‬
‫‪ )١‬بخش‌هایی هستند که بايد پيش از خروج رناى پي ک از هسته‪ ،‬از آن جدا شوند‪.‬‬
‫‪ )٢‬تعداد بيشترى نسبت به ساير بخش‌های این مولکول نوکلئیک اسیدی دارند‪.‬‬
‫‪ )٣‬ممكن است توسط انواع مختلفى از آنزيم‌های رنابسپاراز مورد رونویسی قرار گیرند‪.‬‬
‫‪ )٤‬مربوط به ژنی هستند که اطالعات مولکولی پروتئينى را در خود جاى داده است‪.‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٤‬صحيح است‬
‫حلقههاى ايجاد شده حاصل کنارهم قرار گرفتن رنای بالغ و رشته الگوی دنا‪ ،‬بخش‌های اینترونى ژن هستند‪ .‬به دلیل آنکه رونوشت‬ ‫‌‬
‫بخش‌های اینترونی و اگزونی تنها در رناى پیک قابل مشاهده هستند‪ ،‬ژن دارنده توالى هاى اينترونى و اگزونى رمز كننده مولكول‌های‬
‫پروتئینی هستند‪.‬‬
‫تشریح سایر گزینه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )١‬اين حلقه‌ها توالى هايى از دنا هستند و حذف نمى‌شوند‪.‬‬
‫‪ )۲‬تعداد توالی‌های اگزونی بیشتر از توالی‌های اینترونی است‪.‬‬
‫‪ )٣‬ژن‌های دارنده توالی اینترونی و اگزونی فقط و فقط توسط رنابسپاراز‪ ۲‬مورد رونویسی قرار می‌گیرند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۳‬با توجه به شکل روبرو‪ ،‬كدام گزينه از نظر علمی به درستی بیان شده است؟‬
‫‪ ) ۱‬در بخش (الف) ممکن است توالی راه انداز مربوط به هر دو ژن مشاهده شود‪.‬‬
‫‪ )٢‬مولكول‌های (ج) نسبت به مولکول‌های (ب) زودتر مورد رونویسی قرار گرفته‌اند‪.‬‬
‫‪ )٣‬حرکت رنابسپارازها روی هر دو ژن از چپ به راست صورت گرفته است‪.‬‬
‫‪ )٤‬مولكول (د) قطعا ً مربوط به يک یاخته یوکاریوتی است‪.‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٣‬صحيح است‬
‫جهت رونويسى درمورد هر دو ژن يكسان و از چپ به راست صورت مى‌گیرد‪.‬‬
‫تشریح سایر گزینه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )١‬با توجه به جهت رونويسى در شكل‪ ،‬وقوع رونویسی از چپ به راست در مورد هر دو ژن بيان دارد كه راه انداز مربوط به هر‬
‫ژن در سمت چپ آن قرار گرفته است‪.‬‬
‫‪ )۲‬با توجه به شكل مى‌توان بیان داشت که ساخته شدن مولكول‌های (ج) زودتر از مولکول‌های (د) صورت گرفته است‪ .‬اين‬
‫مولكول‌ها رشته‌های رنا هستند که مورد رونویسی قرار نمی‌گیرند؛ بلکه طی رونویسی ساخته می‌شوند‪.‬‬
‫‪ )٤‬ساخته شدن هم زمان چندین رنا از روی ژن در هر دو نوع ياخته يوكاريوتى و پروكاريوتى قابل مشاهده است‪.‬‬
 ‫‪ -۴‬چند مورد عبارت زير را به درستى كامل مى‌کند؟‬
‫« به منظور ‪ ............................‬؛ الزاما ً ‪» ............................‬‬
‫• شناسايى محدوده ژن مربوط به عوامل رونويسى – براى هر ژن‪ ،‬يک راه‌انداز اختصاص یافته است‪.‬‬
‫• پايان يافتن فرآيند رونويسى ژن مربوط به پپسين – در بخش انتهايى ژن‪ ،‬رناى پیک و دنا جدا می‌شوند‪.‬‬
‫• توليد همزمان چندين رشته نوكلئي ک اسید از روی یک ژن – چند نوع آنزیم بسپاراز فعالیت می‌کند‪.‬‬
‫• آغاز رونویسی از ژن‌های پروتئين ريبوزومی – پيوندهای هيدروژنی بين دو رشتە توسط رنابسپاراز‪ ۱‬گسسته می‌شوند‪.‬‬
‫‪٣ )٤‬‬ ‫‪٢ )٣‬‬ ‫‪١ )٢‬‬ ‫‪ )١‬صفر‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )١‬صحيح است‬
‫تمامى موارد عبارت را به نادرستى كامل مى‌کنند‪.‬‬
‫بررسى موارد ‪:‬‬
‫‪ -١‬راه‌انداز تنها مسئول شناساند ن و مشخص كردن ابتداى ژن است و انتهاى آن توسط جايگاه پايان رونويسى كه بخشى از ژن است‬
‫شناسايى مى‌شود‪ .‬در واقع هیچ عاملی به صورت كامل محدوده ژن را مشخص نمى‌کند‪.‬‬
‫‪ -٢‬ژن پپسين در دناى ياخته‌ها قرار ندارد‪ .‬پپسين درنتيجه تغيير پپسينوژن در شيره معده حاصل می‌شود‪.‬‬
‫‪ - ۳‬تنها یک نوع رنابسپاراز توانایی رونویسی از یک ژن را دارد‪.‬‬
‫‪ -۴‬ژن مربوط به پروتئين ريبوزومى (نه رناى ريبوزومى) توسط رنابسپاراز‪ ٢‬رونويسى مى‌شو‌د‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۵‬كدام گزينه عبارت زير را به درستى كامل مى‌کند؟‬
‫ً‬
‫« در ‪ .................‬برخالف ‪ ......................‬؛ قطعا ‪» ...........................‬‬
‫‪ )١‬همانندسازى – رونويسى – تمامى طول یک ژن مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫‪ )٢‬رونویسی – همانندسازی – هر رشتە پلی‌نوكلئوتيدی تازه‌ساخت از قوانین چارگاف تبعیت نمی‌کند‪.‬‬
‫‪ )۳‬ویرایش – پیرایش – آبكافت (هيدروليز) پیوند فسفو‌دی استر قابل مشاهده است‪.‬‬
‫‪ )٤‬پیرایش – ویرایش – مصرف مولکول‌های آب در فضای درون هسته صورت می‌گیرد‪.‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٤‬صحيح است‬
‫فرآيند پيرايش فقط مخصوص ياخته‌های پروکاریوتی بوده و تنها درمورد رناى پيک رخ می‌دهد‪ .‬اما فعاليت نوكلئازى رنابسپاراز كه‬
‫منجر به فرآيند ويرايش مى‌شود عالوه بر يوكاريوت‌ها در پروکاریوت‌ها نیز قابل مشاهده است‪ .‬درنتيجه ويرايش برخالف پيرايش‬
‫قطعا ً درون هسته قابل مشاهده است‪.‬‬
‫تشريح ساير گزينه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )۱‬در هر دو فرآیند تمامی طول ژن مورد استفاده قرار مى‌گیرد‪ .‬نکته حائز اهمیت آن است که در طی همانندسازی برخالف‬
‫رونویسی تمامی طول دنا مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫‪ )۲‬قانون چارگاف درمورد كل مولكول دنا صادق است؛ نه يک رشته از آن‪.‬‬
‫‪ )۳‬پيوند فسفودى استر در در رشته تازه ساخت دنا حين ويرايش و در رشته رنا حين پيرايش دچار هيدروليز مى‌گردد‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫توجه به شکل روبرو‪ ،‬چند مورد عبارت زیر را به درستی کامل می‌کند؟‬ ‫‪ -۶‬با‬
‫بخش ‪ ..............‬می‌توان گفت قطعا ً ‪» ............................‬‬ ‫« درباره‬
‫سنتز آن بدون دخالت رنابسپاراز پروکاریوتی صورت گرفته است‪.‬‬ ‫• الف –‬
‫مولكولى دو رشته‌ای فاقد نوکلئوتیدهای یوراسیل‌دار است‪.‬‬ ‫•ب–‬
‫فاقد پيوندهاى هيدروژنى بين بخش‌های مختلف خود است‪.‬‬ ‫• الف –‬
‫بیش از دو نوع آنزیم در سنتز آن نقش داشته است‪.‬‬ ‫•ب–‬
‫‪۴ )٤‬‬ ‫‪٣ )٣‬‬ ‫‪٢ )٢‬‬ ‫‪١ )١‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )۳‬صحیح است‬
‫تنها مورد دوم عبارت را به نادرستى كامل مى‌کند‪.‬‬
‫بخش (الف) رشته رنای پیک بالغ و بخش (ب) رشته الگوی دنا می‌باشد‪.‬‬
‫بررسى موارد ‪:‬‬
‫‪ -١‬وجود توالى‌های اینترونی و اگزونی در ژن مشخصه یاخته‌های يوكاريوتى مى‌باشد‪.‬‬
 ‫‪ -۲‬بخش (ب) رشته دنای الگو بوده و دو رشته‌ای نمی‌باشد‪.‬‬
‫‪ -۳‬هرگز بین بخش‌های مختلف رنای پیک پیوند هیدروژنی ایجاد نمی‌شود‪.‬‬
‫‪ -۴‬در ساخت رشته تازه ساخت دنا حین همانندسازی‪ ،‬عالوه بر هلیکاز و دنابسپاراز آنزیم‌های دیگری نیز نقش دارند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۷‬درون هسته یاخته‌های پودوسیتی بدن انسان‪ ،‬در مرحله‌ای از فرآیند ترجمه که ‪ ..................‬پيوند‌های هیدروژنی میان‬
‫مولکول‌های مختلف قابل مشاهده ‪ .................‬؛ قطعا ً ‪......................‬‬
‫‪ )۱‬تشكيل – است – تشکیل پیوند‌های پپتیدی در رناتن دیده می‌شود‪.‬‬
‫‪ )۲‬شكسته شدن – نيست – پادرمزه ‪ UAC‬وارد زيرواحد بزرگ رناتن می‌شود‪.‬‬
‫‪ )۳‬تشكيل – نيست – همزمان با جدا شدن زیرواحد‌های رناتن‪ ،‬رشته پپتیدی از رنای ناقل جدا می‌شود‪.‬‬
‫‪ )٤‬شكسته شدن – است – ماده‌ای حاوی آمینواسید در جایگاه ‪ A‬قابل مشاهده است‪.‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٤‬صحيح است‬
‫شکسته شدن پیوندهای هیدروژنی ميان رناهاى مختلف در مراحل طويل شدن و پایان ترجمه قابل مشاهده است؛ اما در مرحله آغاز‬
‫هیچگونه شکستن پیوند هیدروژنی دیده نمی‌شود‪ .‬در مراحل آغاز و طویل شدن ترجمه نیز تشکیل پیوندهای هیدروژنی میان رناهای‬
‫مختلف قابل مشاهده است؛ اما در مرحله پایان هیچگونه تشکیل پیوند هیدروژنی دیده نمی‌شود‪ .‬در مرحله طویل شدن ترجمه رناهای‬
‫ناقل حاوی آمینواسید وارد جایگاه ‪ A‬می‌شوند‪ .‬در مرحله پایان نیز عامل آزاد کننده وارد این جایگاه شده که از جنس پروتئین بوده و‬
‫حاوی انواعی از آمینواسیدها می‌باشد‪.‬‬
‫تشریح سایر گزینه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )١‬در مرحله آغاز تشکیل پیوندهای پپتیدی قابل مشاهده نیست‪.‬‬
‫‪ ) ٢‬ورود پادرمزه مکمل کدون آغاز به رناتن در مرحله آغاز‪ ،‬پیش از حضور زيرواحد بزرگ و كامل شدن ساختار رخ مى‌دهد‪.‬‬
‫‪ ) ۳‬طبق شکل کتاب درسی‪ ،‬در مرحله پایان ترجمه ابتدا رشته پلی پپتیدی از رنای ناقل جدا شده و سپس زیر واحدهای بزرگ و‬
‫کوچک رناتن از یکدیگر جدا می‌شوند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۸‬كدام گزينه عبارت زير را به درستى كامل مى‌كند؟‬
‫« در طی فرآیند ترجمه يک رشته پلی نوکلئوتیدی ‪ ..................... ،‬؛ قـطـعـا ً ‪» .....................‬‬
‫‪ )١‬جايگاهى از رناتن كه محل تشكيل پيوند پپتيدى مى‌باشد – تنوع پادرمزه هاى واردشده به آن بيش از ساير جایگاه‌ها می‌باشد‪.‬‬
‫‪ )٢‬رمزه ای که هرگز وارد جایگاه ‪ E‬رناتن نمی‌شود – حداقل يک نوکلئوتید حاوی باز آدنين در توالى خود دارد‪.‬‬
‫‪ )٣‬جايگاهى از رناتن كه محل ترک رنای ناقل در مرحله پايان است – تنها جايگاه حاوى رناى ناقل در مرحله آغاز است‪.‬‬
‫‪ )٤‬پس از اتصال زیرواحد کوچک رناتن به رنا پیک – هدایت آن به سمت توالی رمزه آغاز صورت می‌گیرد‪.‬‬

‫پاسخ تشریحی ‪:‬‬

‫گزینه (‪ )۳‬صحیح است‬
‫در مرحله آغاز ترجمه ‪ ،‬تنها جايگاه ‪ P‬حاوى رناى ناقل مى باشد‪.‬‬
‫تشریح سایر گزینه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )۱‬پيوند پپتيدى در جايگاه ‪ A‬تشكيل مى‌شود‪ .‬غير از رمزه آغاز ( ‪ ، ) AUG‬هر رمزه اى كه وارد جايگاه ‪ P‬شده باشد ‪ ،‬از جايگاه‬
‫‪ A‬خارج شده است‪ .‬رمزه هاى پايان نيز هرگز وارد جايگاه ‪ P‬نمى‌شوند‪ .‬اگر غیر از رمزه آغاز ‪ ،‬رمزه ديگرى با توالى ‪ AUG‬در‬
‫طول رناى پيک در حال ترجمه وجود نداشته باشد ‪ ،‬تنوع رمزه هاى ورودى به دو جايگاه برابر مى‌شوند ؛ چرا كه جايگاه ‪ P‬حاوى‬
‫كدون آغاز و جايگاه ‪ A‬حاوى پايان مى‌باشد ؛ ساير كدون ها نيز بين این دو جايگاه مشترک هستند‪.‬‬
‫‪ )۲‬رمزه هاى پايان و رمزه اى كه قبل از آن در توالى رناى پيک قرار گرفته اند ‪ ،‬هرگز وارد جايگاه ‪ E‬رناتن نمى‌شوند ؛ چرا كه‬
‫رناى ناقل مكمل رمزه قبل از رمزه پايان از جايگاه ‪ P‬خارج مى شود و پس از آن حركت رناتن صورت نمى‌گيرد‪.‬‬
‫درمورد توالى رمزه اى كه قبل از رمزه پايان قرار دارد ‪ ،‬نمى توان به صورت قطعى نظر داد‪ .‬درنتيجه اين مورد فقط درباره رمزه‬
‫هاى پايان صادق است‪.‬‬
‫میکند‪ .‬سپس در این محل رنای ناقلی که مکمل‬‫‪ )٤‬بخش هایی از رنای پیک ‪ ،‬زیر واحد کوچک رناتن را به سوی رمزه ٓاغازهدایت ‌‬
‫رمزه ٓاغاز است به ٓان متصل می‌شود ؛ اتصال زيرواحد كوچک به رنا پس از هدايت شدن آن صورت مى‌گیرد‪.‬‬
 ‫‪ -۹‬اگر ژن‌نمود گروه خونى در مادرى ‪ AODd‬باشد ؛ كدام رخ‌نمود گروه خونی ارائه شده در فرزند ‪ ،‬مى‌تواند تنوع ژن‌نمودی‬
‫بيشترى در پدر خود ممكن سازد ؟‬
‫‪+‬‬
‫‪ )١‬دختر با گروه خونى ‪B‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ )٢‬پسر با گروه خونى ‪O‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ )٣‬دختر با گروه خونى ‪A‬‬
‫‪+‬‬
‫‪ )٤‬پسر با گروه خونى ‪AB‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )۳‬صحيح است‬
‫باتوجه به گروه خونى ‪ Dd‬در مادر ‪ ،‬گروه خونى منفى در فرزند ‪ ،‬دو ژنوتيپ را در پدر محتمل مى سازد ‪Dd – dd :‬‬
‫گروه خونى مثبت كه به يكى از دو شكل ( ‪ DD‬و ‪ ) Dd‬است ‪ ،‬سه ژنوتيپ را در پدر محتمل مى سازد ‪DD – Dd – dd :‬‬
‫با توجه به گروه خونى ‪ AO‬در مادر ‪ ،‬به منظور ايجاد گروه خونى ‪ AB‬در فرزندان ‪ ،‬سه ژنوتيپ براى پدر قابل انتظار است كه‬
‫ممكن است يكى از ‪ BB – BO‬و ‪ AB‬باشد‪ .‬گروه خونى ‪ OO‬در فرزندان نيز حاصل از يكى از ژنوتيپ هاى ‪ AO – BO‬و ‪OO‬‬
‫در پدر است‪.‬‬
‫گروه هاى خونى ‪ A‬نيز مى‌تواند حاصل يكى از پنج نوع ژنوتيپ محتمل براى پدر باشد كه شامل ‪ AA – AB – AO – BO‬و ‪OO‬‬
‫هستند‪ .‬گروه‌ خونی ‪ B‬نیز ژن‌نمود‌های ‪ AB – BO – BB‬را در پدر قابل انتظار می‌سازد‪.‬‬
‫مىتواند ده نوع ژن نمود را در پدر ممكن سازد كه بيشترين مقدار در بين گزينه هاست‪.‬‬ ‫درنتيجه گروه خونى ‪‌ -A‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۱۰‬كدام گزينه عبارت زير را به نادرستى كامل مى‌کند؟‬
‫« می‌توان گفت اگر ‪ ..........................‬؛ لزوما ً شرط ‪ ..........................‬نيز برقرار است‪» .‬‬
‫‪ )١‬دخترى بيمار از والدينى سالم متولد شود – غيرجنسى و نهفته بودن نوع بيمارى‬
‫‪ )٢‬هر فرد ناخالصى ‪ ،‬زن بيمار باشد – وابسته به كروموزوم جنسى و بارز بودن نوع بيمارى‬
‫‪ )٣‬تعداد رخ‌نمود‌ها و ژن‌نمود‌ها در رابطه با صفتی برابر شود – ظاهر شدن اثر دگره‌ها همراه با يكديگر‬
‫‪ )٤‬تعداد رخ‌نمودها با تعداد دگره‌هاى موجود در جمعيت برابر باشد – وجود رابطه بارز و نهفتگی میان دگره‌ها‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٣‬صحيح است‬
‫در صورتيكه بين دگره‌ها رابطه غالبيت ناقص يا هم‌توانی برقرار باشد ‪ ،‬تعداد رخ‌نمود‌ها و ژن‌نمود‌ها با هم برابرند‪ .‬فقط در رابطه‬
‫هم‌توانی اثر دگره ها همراه با يكديگر ظاهر مى‌شود‪.‬‬
‫تشريح ساير گزينه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )۱‬اگر از پدر و مادرى سالم ‪ ،‬فرزندى بيمار متولد شود ؛ قطعا ً نوع بيمارى نهفته است‪ .‬اگر نوع بيمارى وابسته به ‪ X‬باشد ‪ ،‬امكان‬
‫تولد پسر بيمار از پدر و مادرى سالم وجود دارد ؛ اما هرگز دختر بيمار متولد نمى‌شود‪ .‬دختر بيمارى كه حاصل پدر و مادرى سالم‬
‫باشد ‪ ،‬فقط در بيمارى غيرجنسى نهفته ممكن است‪.‬‬
‫‪ )۲‬در صفات وابسته به ‪ ، X‬در مردان خالص و ناخالص بودن معنايى ندارد‪ .‬درنتيجه فرد ناخالص قطعا ً زن ‪ XHXh‬بوده و اگر‬
‫بيمارى بارز باشد ‪ ،‬مبتال به بيمارى است‪.‬‬
‫‪ )٤‬اگر بين دگره‌ها رابطه بارز و نهفتگى برقرار باشد ‪ ،‬تعداد رخ‌نمود‌ها با تعداد آلل‌هاى موجود در جمعيت برابر خواهد بود‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۱۱‬خانواده‌ای از نظر انواع گروه‌های خونی ( ‪ ABO‬و ‪ ) Rh‬مورد بررسی قرار گرفته است‪ .‬اگر در اين‬
‫خانواده ‪ .....................‬متولد شود ؛ ممكن نيست والدین ‪ ............................‬در رابطه با گروه‌های خونی داشته باشند‪.‬‬
‫‪ )١‬پسرى با ژن‌نمود خالص از نظر گروه‌های خونی – رخ‌نمود‌های متفاوتی‬
‫‪ )٢‬دخترى با ژن‌نمود مشابه با گروه‌های خونی پدر – فاقد هرگونه دگره مشابه‬
‫‪ )۳‬پسرى با رخ‌نمود مشابه با گروه‌های خونی مادر – ژن‌نمود‌های متفاوتی‬
‫‪ )٤‬دختری ژن‌نمود ناخالص از نظر گروه‌های خونی – ژن‌نمود‌های ناخالص‬

‫پاسخ تشریحی ‪:‬‬

‫براى تولد فرزندى با ژن‌نمود مشابه يكى از والدين ‪ ،‬نياز است تا والدين حداقل در يک دگره مشترک باشند‪.‬‬
‫تشریح سایر گزینه ها ‪:‬‬
‫‪ )۱‬براى رد اين گزينه مى‌توان از مثال‌های گوناگونی استفاده کرد‪ .‬مثالً فرد ‪ AA‬می‌تواند حاصل از آمیزش افراد ‪ AA‬و ‪ AB‬باشد‪.‬‬
‫‪ )۳‬پسر ‪ BB‬كه گروه خونى ‪ B‬دارد ‪ ،‬می‌تواند حاصل از آمیزش پدر ‪ AB‬و مادر ‪ ( BO‬گروه خونی مشابه فرزند ) باشد‪.‬‬
‫‪ )٤‬دختر ‪ AB‬می‌تواند حاصل آميزش پدر ‪ AO‬و مادر ‪ BO‬باشد كه تمامى اعضاى اين خانواده ژن‌نمودی ناخالص دارند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
 ‫‪ -۱۲‬کدام گزینه عبارت زیر را به نادرستی کامل می‌کند؟‬
‫« صفتی ‪ ...................‬است که قطعا ً ‪ ........................‬داشته باشد‪» .‬‬
‫‪ )۱‬تک ژنی و چند دگره‌ای – بیش از دو نوع دگره در افراد جمعیت‬
‫‪ )۲‬دو ژنی – فرد دیپلوئید برای آن حداقل دو نوع دگره‬
‫‪ )٣‬تک ژنى – فرد تریپلوئید برای آن سه دگره‬
‫‪ )٤‬سه ژنى – سه جايگاه ژنى روى كروموزم‌های هر فرد‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٤‬صحيح است‬
‫صفت چند ژنى‪ ،‬چندين جايگاه ژنى دارد كه ممكن است اين جايگاه‌ها در بخش‌های مختلفی از یک کروموزوم قرار گرفته باشند‪.‬‬
‫بررسى ساير گزينه‌ها ‪:‬‬
‫‪ )۱‬صفت چند دگره‌ای داراى بيش از دو نوع دگره در تمامى افراد جمعيت است؛ اما تعداد دگره‌ها در رابطه با يک فرد بستگی به‬
‫تعداد مجموعه‌های کروموزومی جاندار دارد‪.‬‬
‫‪ )٢‬صفت دو ژنى داراى دو جايگاه ژنى متفاوت در كروموزوم(هاى) فرد است‪ .‬حتى اگر فرد در رابطه با هر دو جايگاه ژنى‬
‫ژن‌نمود خالص داشته باشد‪ ،‬دو نوع دگره متفاوت (به دليل دو ژنى بودن صفت) در رابطه با اين صفت خواهد داشت‪.‬‬
‫‪ )٣‬صفت تک ژنی در يک فرد تريپلوئيد داراى يک جایگاه ژنی و سه ژن است؛ درنتيجه فرد تريپلوئيد در رابطه با اين صفت سه‬
‫دگره دارد‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۱۳‬در صورت آمیزش دو جاندار با ژن‌نمودهایی کامالً مشابه و ناخالص از نظر چهار صفت تک ژنی و دو دگره‌ای ‪ ،‬حداكثر ‪۲۴‬‬
‫نوع رخ‌نمود در زاده‌های آن‌ها قابل مشاهده است‪ .‬بین دگره‌های این صفات چه رابطه‌ای برقرار می‌باشد؟‬
‫‪ )١‬دو صفت بارز و نهفتگی‪ ،‬دو صفت غیر بارز و نهفتگی‬
‫‪ )٢‬یک صفت غیر بارز و نهفتگی‪ ،‬سه صفت بارز و نهفتگی‬
‫‪ )٣‬در همه صفات غیر بارز و نهفتگی‬
‫‪ )٤‬سه صفت غیر بارز و نهفتگی‪ ،‬یک صفت بارز و نهفتگی‬

‫پاسخ تشریحی ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٢‬صحيح است‬
‫توجه كنيد در يک صفت تک ژنی با دو دگره‪ ،‬اگر رابطه بين دگره‌ها از نوع بارز و نهفتگی باشد‪ ،‬سه نوع ژن‌نمود و دو نوع‬
‫رخ‌نمود قابل انتظار است‪ .‬اگر رابطه بين دگره‌ها از نوع هم‌توانی یا بارزیت ناقص باشد‪ ،‬سه نوع ژن‌نمود و سه نوع رخ‌نمود در‬
‫رابطه با صفت قابل مشاهده است‪ ۲۴ .‬نوع رخ‌نمود در حالتی پدید می‌آید که یک صفت دارای دگره‌هایی با رابطه‌ای غیر از بارز و‬
‫نهفتگی (هشت نوع رخ‌نمود) و سه صفت دارای دگره‌هایی با رابطه بارز و نهفتگی باشند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۱۴‬الگوی وراثتى غيرجنسى بارز برخالف وابسته به كروموزوم ‪ X‬بارز‪ ،‬چه مشخصه‌ای دارد؟‬
‫‪ )۲‬مادری بیمار‪ ،‬پسری سالم دارد‪.‬‬ ‫‪ )۱‬مادری بیمار‪ ،‬پسری بیمار دارد‪.‬‬
‫‪ )٤‬دخترى بيمار‪ ،‬مادرى سالم دارد‪.‬‬ ‫‪ )۳‬پسری بیمار‪ ،‬مادری سالم دارد‪.‬‬

‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬

‫گزينه (‪ )٣‬صحيح است‬
‫اگر در رابطه با بيمارى وابسته به ‪ X‬بارز‪ ،‬پسرى بيمار باشد؛ به دليل به ارث بردن دگره بارز بيمارى از مادر خود‪ ،‬قطعا ً مادرى‬
‫بيمار خواهد داشت‪ .‬ساير گزينه‌ها در رابطه با هر دو نوع وراثت اشاره شده قابل مشاهده هستند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬
‫‪ -۱۵‬اگر فرض شود رنگ نوعى ذرت توسط صفتی با چهار جایگاه ژنی کنترل شود و هر جایگاه نیز دو دگره با رابطه بارز و‬
‫نهفتگی داشته باشد ؛ می‌توان گفت فراوانی رخ‌نمود ذرت ‪ ........................‬از ‪ ................ ، ........................‬است‪.‬‬
‫‪ – AabbCcDd – AaBBccDD )۱‬بيشتر‬
‫‪ – Aabbccdd – AABBCcDD )۲‬كمتر‬
‫‪ – AaBBccDd – aaBbCcDD )۳‬بيشتر‬
‫‪ – aaBbccdd – aaBBCCDD )٤‬کمتر‬
 ‫پاسخ تشريحى ‪:‬‬
‫گزينه (‪ )٤‬صحيح است‬
‫پراكندگى رخ‌نمودها در رابطه با اين صفت به صورتى است كه ژنوتيپ‌‌های داراى هشت و صفر دگره بارز کمترین فراوانی را در‬
‫میان ژن‌نمود‌های دیگر دارا هستند‪ .‬ژن‌نمودهاى دارای چهار دگره بارز نيز بيشترين فراوانى را به خود اختصاص داده‌اند‪ .‬سپس به‬
‫ترتيب ژن‌نمودهای دارای سه و پنج ‪ ،‬دو و شش ‪ ،‬یک و هفت دگره بارز فراوانی بیشتری نسبت به سایرین دارند‪.‬‬
‫____________________________________________________________________________‬