PRAWO ROLNE

Prof. Aneta Suchoń

9.10.2019

Egzamin - nie będzie przed świętami (pierwszy w połowie stycznia), 5 pytań

Podręcznik – wykład, Czechowski

1) Prawo rolne
 Prawo rolne krajów romańskich (Francja, Hiszpanii, Włoch) wywodzi się w
większym stopniu z prawa cywilnego. Powstało na bazie szczególnej regulacji
umów prawa cywilnego,
 Niemieckie prawo rolne ma natomiast źródło w znacznej części w prawie
publicznym
 Kryteria wyodrębniania prawa rolnego:
o Poglądy które traktują prawo rolne jako ogół norm regulujących
działalność szeroko ujmowanego przedsiębiorstwa rolnego
o Podmiotowe wyodrębnienie prawa rolnego, które traktuje się jako
ogół norm regulujących sytuację prawną rolnika osoby utrzymującej
się z działalności produkcyjnej w rolnictwie
o Przedmiotowe wyodrębnienie prawa rolnego; traktuje prawo rolne
jako gałąź regulująca (..)
 Prawo rolne – zespół norm prawnych regulujących działalność rolniczą oraz
stosunki społeczne ściśle z tą działalnością związane – prof. Budzinowski
 prawo rolne to całokształt norm prawnych regulujących stosunki społeczne
związane z kształtowaniem ustroju rolnego, w tym także produkcji rolnej i
rynku rolnego
 prawo rolne to zespół instytucji i rozwiązań prawnych o charakterze
szczególnym, podyktowanym specyfiką rolnictwa jako odrębnego działu
gospodarki, które tworzą ramy prawne dla działalności produkcyjnej w
rolnictwie jak te dla przetwarzania i obrotu produktami rolnymi
 charakterystyka norm prawnych:
o prawo rolne nie należy do podstawowych gałęzi prawa, ale
kompleksowych. W prawie rolnym występują:
1. normy prawa cywilnego – np. regulacja dotycząca umowy
kontraktacji, umowy dzierżawy gruntów rolnych
2. normy prawa administracyjnego – np. procedura udzielania
płatności bezpośrednich, procedura scalania gruntów rolnych
3. normy prawa karnego – np. odpowiedzialność karna
producentów rolnych za bezprawne pobranie płatności
unijnych, naruszenie wyłącznego prawa do odmiany roślin - w
niewielkim zakresie
 trzy zasadnicze działy decydujące o strukturze wewnętrznej gałęzi:
o struktura agrarna – stan rolniczych jednostek produkcyjnych – zespół
powiązanych ze sobą instytucji (ustrój rolny, struktura produkcji)

1
 o organizacja rynków rolnych – cały system instytucji oddziałujących
na obrót produktami rolnymi (tu oddziałuje UE)
o przetwarzanie gotowych płodów rolnych – prawo żywnościowe;
domena prawa krajowego i unijnego
 interwencjonizm w rolnictwie:
o państwa uważają że pomoc dla rolnictwa musi być – ten sektor musi
być otoczony ochroną
o uzależnienie sektora od czynników przyrodniczych
o każde państwo chce być samowystarczalne w produkcji żywności
o przyczyny ekonomiczne - w rolnictwie długo trwa cykl produkcyjny –
minimum jeden rok; rolnictwo jest niekonkurencyjne dla innych
sektorów
o produkty rolne ulegają szybkiemu psuciu – wymaga to dodatkowych
kosztów
 tendencje rozwoju prawa rolnego:
o europeizacja, internacjonalizacja
o publicyzacja prawa rolnego
o modernizacja, komercjalizacja
o ilościowy wzrost aktów prawnych; rozszerzenie przedmiotu regulacji
 rozwój prawa rolnego:
o początkowo istotnym uwarunkowaniem był proces uwłaszczenia
chłopów w XIX wieku, trwający ponad półwieku, który odbywał się w
drodze władczej: poprzez dekrety i edykty wydawane przez
zaborców na ziemiach polskich w latach 1807 – 1864
o konstytucja marcowa z 1921 – ziemia nie może być przedmiotem
nieograniczonego obrotu – ochrona gruntów rolnych
o 1925 – ustawa o reformie rolnej
o Dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej z 1945

16.10.19

Źródła prawa

1)
 Administracja rolnictwa jest dziąsłem administracji publicznej wyodrębnionej
wg kryterium przedmiotowego – przedmiotem jest szeroko rozumiane
rolnictwo, więc nie tylko tradycyjne produkcja rolna, ale tez problematyka
rynków rolnych oraz rozwoju wsi. Współczesna administracja rolnictwa
charakteryzuje się:
o Rozszerzenie zakresu administrowania rolnictwa – ta cecha jest
wynikiem realizacji wspólnej polityki rolnej, a z prawnego punktu
widzenia jest konsekwencja ekspansji i publicyzacji prawa rolnego
o Metoda reglamentacyjna
o Metoda oddziaływania społecznego – polega na kształtowaniu
odpowiedniej świadomości producentów rolnych
2) Źródła prawa rolnego:

2
  Źródła prawa rolnego są zróżnicowane i zawarte w przepisach krajowych i
unijnych. Do źródeł prawa rolnego polskiego zaliczamy:
o Konstytucja RP
o Ustawy
o Umowy międzynarodowe
o Rozporządzenia
o Akty prawa miejscowego
 Przepisy prawa rolnego z uwagi na jego przedmiotowy są bardzo obszerne i
rozproszone w wielu aktach prawnych
 Źródła prawa unijnego
o Traktaty
o Dyrektywy
o Rozporządzenia
o Inne akty prawa unijnego
3) Podstawowe pojęcia prawa rolnego:
 Działalność rolnicza
o Wg ustawy z 20.12.1990 o ubezpieczeniu społecznym rolników – jest
to działalność w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, także
ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej itd. Obejmuje także wstępne
przygotowanie produktów rolnych do sprzedaży oraz sprzedaż, czyli
wprowadzenie tych produktów na rynek
o Gospodarstwo rolne jako kategoria ekonomiczna – jest wyrazem
odpowiedniej organizacji czynników produkcji rolnej, ziemi, pracy i
kapitału. Jest to także zorganizowany zespół czynników produkcji
znajdujący się pod jednym kierownictwem
o Rozporządzenie PE i Rady UE nr 1307/2013 ustanawiające przepisy
dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie
systemów wsparcia
o Wytyczne UE – działalność rolnicza oznacza produkcję,
przetwarzanie i wprowadzanie do obrotu produktów rolnych
o Sektor rolny – oznacza wszystkie przedsiębiorstwa zajmujące się
produkcją podstawową produktów rolnych, ich przetwarzaniem i
wprowadzaniem do obrotu
o Ustawa o kształtowaniu rolnego – należy przez to rozumieć
prowadzenie działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie
produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji ogrodniczej,
sadowniczej i rybnej
o Działalnością rolniczą jest działalność polegająca na wytwarzaniu
produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym z
własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja
materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz
reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i
pod folią, produkcja roślin ozdobnych itd. – nie płaci podatku od
osób fizycznych
 Działy specjalne są opodatkowane
a. Uprawy w szklarniach, uprawa grzybów, wylęgarnia
drobiu
3
  Odrębne regulacje prawne w odniesieniu do podatków
o Ustawa o podatku od towarów i usług
o Prawo przedsiębiorców – działalność gospodarczą jest
zorganizowana działalność zarobkowa wykonywana we własnym
imieniu i w sposób ciągły; działalność rolnicza jest działalnością
gospodarczą jeśli jest wykonywana na zbyt
 Art. 6 – rolnik nie musi wpisywać się do ewidencji – działalność
wytwórcza w rolnictwie ‘
 Producent rolny
 Produkty rolne
o Produkty rolne – art. 38 TFUE – płody ziemi, produkty pochodzące z
hodowli i rybołówstwa, jak również produkty pierwszego
przetworzenia, które pozostają w bezpośrednim związku z tymi
produktami
 Nieruchomości rolne
 Gospodarstwo rolne
o Gospodarstwem rolnym są grunty rolne wraz z leśnymi,
urządzeniami, budynkami lub ich częściami i inwentarzem, jeżeli
stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą,
oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego
o Grunty rolne to nieruchomości, które są lub mogą być
wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w
rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej, nie wyłączając
sadowniczej ogrodniczej i rybnej
23.10.19

Gospodarstwo rolne – różne definicje. Przedsiębiorstwo rolne

1) Gospodarstwo rolne:
 Gospodarstwem rolnym są grunty rolne wraz z leśnymi, urządzeniami,
budynkami lub ich częściami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą
stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z
prowadzeniem gospodarstwa rolnego – te składniki są zmienne – nie muszą
być wszystkie elementy, ale mogą też być inne elementy
 Grunty rolne (nieruchomości rolne) to nieruchomości, które są lub mogą być
wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w
zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej nie wyłączając sadowniczej i rybnej,
ogrodniczej
 Grunt rolny nie jest lasem – grunty leśne nie są nieruchomościami rolnymi, ale
lasy mogą wchodzić w skład gospodarstwa rolnego; lasy w aspekcie
gospodarstwa rolnego – rolnicy otrzymują pieniądze na zalesianie gruntów
rolnych – las wchodzi w skład gospodarstwa rolnego
 Podstawowym składnikiem gospodarstwo rolnego jest nieruchomość rolna:
o Kryterium przeznaczenia – właściwości fizyko-chemiczne,
agronomiczne oraz nieprzeznaczenie gruntów wskazujących takie
właściwości na cele nierolnicze; grunty które mogą być przeznaczone
do produkcji rolnej

4
 o Wyróżnikiem nieruchomości rolnych z ogółu nieruchomości
gruntowych jest kryterium przeznaczenia – możliwość wykorzystania
pewnych rodzajów gruntów do prowadzenia działalności wytwórczej
w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w tym
sadowniczej, ogrodniczej i rybnej
 Wg rozporządzenia MRRiB z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i
budynków użytki rolne dzielą się na: grunty orne, sady, łąki, trwałe, pastwiska
trwałe, grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami, rowy
2) Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego:
 Nieruchomość rolna – należy prze to rozmieć nieruchomość rolną w
rozumieniu KC, z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach
przeznaczonych w planach ZP na cele inne niż rolne
 Gospodarstwo rolne – należy przez to rozumieć gospodarstwo rolne w
rozumieniu KC, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej albo łączna
powierzchnia nieruchomości rolnych jest nie mniejsza niż 1 ha
3) Ustawa o podatku rolnym:
 Gospodarstwo obejmuje grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i
budynków jako użytki rolne o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1 ha lub 1
ha przeliczeniowy, które stanowią własność lub znajdują się w posiadaniu
osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej – w tym spółki –
nieposiadającej osobowości prawnej
 Przeliczenia – jak ktoś ma grunty klasy wyższej to ma więcej pożytków więc
płaci wyższy podatek; jak ktoś ma niskiej klasy glebę, dlatego jest zwolniony z
podatku przeliczeniowego
4) Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników
 Gospodarstwo rolne to każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności
rolniczej – definicja funkcjonalna
 Działalność rolnicza to działalność w zakresie produkcji roślinnej lub
zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej lub rybnej
5) Rozporządzenie PE i Rady UE nr 1307/2013:
 Gospodarstwo rolne oznacza wszystkie jednostki wykorzystywane do
działalności rolniczej zarządzane przez rolnika, znajdujące się na terytorium
tego samego państwa członkowskiego
6) Rozporządzenie Komisji UE 702/2014
 Gospodarstwo rolne oznacza jednostkę obejmującą grunty, obiekty i
urządzenia wykorzystywane na potrzeby produkcji podstawowej produktów
rolnych
7) Definicja przedsiębiorstwa rolnego:
 Ewolucja od gospodarstwa rolnego do przedsiębiorstwa
 W polskim ustawodawstwie kształtuje się definicja przedsiębiorstwa rolnego
 Gospodarstwa rolne mogą być prowadzone również w formie spółki jawnej i
komandytowej, w związku ze zniesieniem przez nowy KSH szczególnej
regulacji dot. spółek prowadzących gospodarstwa rolne
 Widoczna jest zatem ewolucja regulacji prawnej od gospodarstwa rolnego do
przedsiębiorstwa
 Producent rolny osoba która wytwarza produkty rolne i nie musi to być
właściciel gruntu – może to być np. dzierżawca; mogą być nimi osoba fizyczna,

5
 a w jej ramach rolnicy, którzy są posiadaczami samoistnymi lub zależnymi
gospodarstwa rolnego; prowadzący działalność rolniczą
 Definicja rolnika – osoba fizyczna lub prawna bądź grupa osób fizycznych lub
prawnych bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle
prawa krajowego, której gospodarstwo rolne jest położone na obszarze
objętym zakresem terytorialnym Traktatów, określonym w art. 52 TUE w
związku z art. 349 i 355 TFUE – rozporządzenie PE i Rady UE 1307/2013
 Ustawa o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw
rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności
o Producent rolny – osoba fizyczna, osoba prawna lub j.o.n.o.p będąca
1. Rolnikiem w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr
1307/2013
2. Posiadaczem zwierzęcia lub posiadaczem zwierzęcia w
rozumieniu przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji
zwierząt
8) Traktat o funkcjonowaniu UE:
 Art. 32 – wspólny rynek obejmuje gospodarkę rolną i produktami rolnymi.
Przez produkty rolne rozumie się produkty ziemi, hodowli i rybołówstwa oraz
bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego przerobu.
 Unia określa i realizuje wspólną politykę rolną i rybołówstwa
 Rynek wewnętrzny obejmuje także rolnictwo, rybołówstwo i handel
produktami rolnymi
 Odniesienia do wspólnej polityki rolnej lub do rolnictwa oraz stosowanie
wyrazu „rolny” są rozumiane jako dot. także rybołówstwa, z uwzględnieniem
szczególnych cech charakterystycznych tego sektora,
 Cele WPR
o Zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu
technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak również
optymalne wykorzystywanie czynników produkcji, zwłaszcza siły
roboczej
o Zapewnienie w ten sposób odpowiedniego poziomu życia ludności
wiejskiej, zwłaszcza poprzez podniesienie indywidualnego dochodu
osób pracujących w rolnictwie
o Stabilizacja rynków
o Zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw
o Zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów
 Rolnictwo powinno charakteryzować się równowagą zarówno w krótkim, jak i
w długim okresie będącą wynikiem działania albo sił rynku albo interwencji
publicznej które przynoszą korzyści zarówno producentom rolnym jak i
konsumentom
 Zasady wspólnego rynku w tym zasady dot. konkurencji określone stosuje się
również do produktów rolnych, o ile postanowienia TFUE nie stanowią inaczej
 Wspólna polityka rolna
o Wspólna polityka rolna oparta jest na wielu założeniach. Możliwe
jest zidentyfikowanie przynajmniej 5 fundamentalnych je założeń

6
 1. Pierwsze z nich dotyczy podstawowego celu tej polityki, jakim
jest zapewnienie samowystarczalności UE w zakresie
produktów rolnych
2. Drugie stanowi, że podstawową jednostką produkcyjną w
rolnictwie Wspólnoty jest gospodarstwo rodzinne
3. Trzecie założenie przyjmuje, że rolnictwo jest szczególnym
sektorem gospodarki. Ten szczególny status ma podstawę
prawną w Traktacie Rzymskim, przyznającym rolnictwu
uprzywilejowane miejsce
4. Wspólny rynek wymaga regulacji. WPR nigdy nie wykluczała
całkowicie działania praw rynku, co więcej zaś – wprowadzane
od lat zmiany systemu interwencyjnego zwiększały rolę podaży
i popytu w określeniu cen rolnych
5. Europeizacja regulacji prawnych, a więc stworzenie runku
europejskiego
 Głównymi elementami WPR są
o Polityka rynkowa (nazywana też polityką kontroli rynku) oraz
polityka strukturalna (polityka rozwoju obszarów wiejskich)
1. Polityka rynkowa – dot. produktów rolnych polega na
ustanawianiu dla nich specyficznego systemu w postaci
wspólnej organizacji rynków rolnych
2. Polityka strukturalna odnosząca się do gospodarstw rolnych,
ma na celu zwiększenie ich wydajności przez racjonalizację i
unowocześnienie ich struktur. Interwencje Wspólnoty mają w
tym wypadku charakter uzupełniające. UE wspiera wysiłki
podejmowane przez państwa członkowskie i same
gospodarstwa rolne.
o W przypadku spraw rynkowych swoboda jest ograniczona inaczej
jest w strukturalnej

30.10.19

1) Zasady wspólnej polityki rolnej

 Wspólna polityka rolna związana jest z wieloma podstawowymi zasadami.
Można wyróżnić 7 głównych zasad:
o Pierwsza wyrażona w art. 32 Traktatu Rzymskiego dot. włączenia
rolnictwa w ramy Wspólnoty
o Zgodnie z druga zasadą postanowienia tytułu II, a więc dot.
rolnictwa, stanowią do pewnego stopnia wyjątek od generalnych
reguł Traktatu
o Trzecia zasada stanowi, że sektor rolny w całej Wspólnocie musi
podlegać wspólnej polityce
o Czwarta zasada dotyczy jednolitości rynku i oznacza swobodny
przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi, w
myśl reguły, że handel w ramach Wspólnoty powinien być również
nieskrępowany jak w granicach kraju człon kowieskiego
o Piąta zasada oznacza preferencje Wspólnoty

7
 o Zasada szósta – solidarność finansowa wynika z dwóch poprzednich
zasad. Wydatki związane z prowadzeniem wspólnej polityki rolnej
pochodzą z budżetu Wspólnoty. W jego ramach działa Europejski
Fundusz Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie
o Zasada siódma – współodpowiedzialność finansowa producentów
rolnych, zgodnie z którą rolnicy zobowiązani są do
współfinansowania wydatków poniesionych na zagospodarowanie
nadwyżek produkcji
2) Ewolucja i reformy wspólnej polityki rolnej
 Podstawowe zadania wspólnej polityki rolnej wynikające z Traktatu
Rzymskiego zostały zmodyfikowane przez Jednolity Akt Europejski podpisany
w lutym 1968 r.
 Jednolity Akt Europejski rozpoczął proces zmian we wspólnej polityce rolnej.
Ustanowił nowe zadania, które miały być realizowane przez Wspólnotę, w
szczególności odnoszące się do zagadnienia spójności społecznej i
gospodarczej, polityki regionalnej i ochrony środowiska naturalnego
 31 stycznia 1991 Komisja zatwierdziła główne kierunki fundamentalnej
reformy polityki rolnej, przedstawionej przez Komisarza Rolnego – Raya Mac
Sharry’ego
o Propozycje Komisarza Rolnego były odpowiedzią na kilka istotnych
problemów
 Powiększenie się nadwyżki produkcyjnej na przekór
istniejącym instrumentom kontrolnym, a w związku z tym
zwiększenie sią zapasów oraz eksportu na pozostający w
stagnacji rynek światowy
 Podstawowymi zasady wspólnej polityki rolnej zgodnie z przedstawionymi
dokumentami przez Sharrego miały być jednolitość rynku, preferencje
Wspólnoty, finansowa jedność
 Do celów Programu Mac Raya Sharrego wprowadzonego w życie w latach
1992 – 1996 należały
o Zrównoważanie rynków rolnych w UE
o Poprawa konkurencyjności rolnictwa w UE
o ekstentyfikacja gospodarowania mająca na celu ochronę środowiska
i zmniejszenie nadwyżek rolnych
o Redystrybucja środków dla rolnictw między większą liczbę
gospodarstw rolnych
o Zachowanie niezbędnej liczby gospodarstw rolnych
 Agenda 2000 stanowiła kompromis
 Reforma w ramach Agendy 2000
o Wzmocnienie urynkowienia rolnictwa,
o Wzrost jego konkurencyjności
o Strukturalny i ekologiczny rozwój obszarów wiejskich
o Priorytet WPR to zintegrowane podejście do ochrony środowiska,
wielofunkcyjny rozwój rolnictwa, zróżnicowanie działalności
gospodarczej, sprzyjające rozwojowi obszarów wiejskich w
powiązaniu z rozwojem regionalnym rolnictwa

8
  Datą wejścia w życie aktów prawnych przyjętych w ramach Health-check jest
1 stycznia 2009 r. – wprowadzało to różne modyfikacja
3)
 Do podstawowych instrumentów polityki rynkowej służących interwencji
wewnątrz WE zaliczyć należy – wspólne ceny rolne, system interwencyjnego
skupu produktów rolnych, dopłaty do konsumpcji produktów rolnych, a także
różnorodne instrumenty służące limitowaniu produkcji rolnej
 Do instrumentów polityki rynkowi służących wymianie handlowej z
państwami trzecimi zaliczyć trzeba między innymi:
o Dopłaty eksportowe
o Cła
o Kontyngenty ilościowe w połączeniu z systemem licencjonowania
eksportu i importu produktów rolnych
 Pojęcie struktur rolnych ujmowana jest szeroko. Obejmuje cały zespół
czynników wpływających długofalowo na
o Poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych
o Modernizację
o Reorientację i racjonalizację struktury produkcyjnej gospodarstw
o Modernizację sfery komercjalizacji i przetwórstwa produktów
rolnych
o Poprawę towarzyszącej gospodarowaniu infrastruktury technicznej
o Doradztwo rolnicze
o Generalnie można powiedzieć że polityka strukturalna ma na celu
poprawę warunków gospodarowania w rolnictwie i jego otoczeniu
 Instrumenty strukturalne można podzielić na trzy grupy:
o Instrumenty towarzyszące
 Wcześniejsze emerytury, programy rolno-środowiskowe,
zalesienia, wsparcie gospodarstw położonych na obszarach
upośledzonych
o Instrumenty wspierające modernizację i dywersyfikację
 Inwestycje w gospodarstwach rolnych
o Środki pomocy

4) Własność, uprawnienia właściciela

 Prawo własności – podstawowe, najmocniejsze prawo rzeczowe. Atrybuty
właściciela:
o Prawo do posiadania rzeczy
o Prawo do korzystania z rzeczy i pobierania pożytków
o Prawo do rozporządzania rzeczą
 Własność rolnicza
o Prawo własności rolniczej daje producentowi rolnemu największą
stabilizację w zakresie władania ziemią i innymi składnikami
gospodarstwa rolnego (maszyny, inwentarz)
o Własność rolnicza – wyodrębniana ze względu na przedmiot
własności – wg prof. Stelmachowskiego jest to kompleks praw i

9
 obowiązków określających sytuację prawną podmiotu właściciela
gospodarstwa rolnego
 Współwłasność
o Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku
osobom (współwłasność)
o Współwłasność może być wynikiem wspólnego zakupu rzeczy,
przekazania rzeczy kilku osobom w darowiźnie czy w drodze spadku
o Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez
zgody pozostałych współwłaścicieli
o Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają
współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim
samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary
związane z rzeczą wspólną
 Tryby zniesienia współwłasności
o Tryby zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego
 Umowy, dokonany w formie aktu notarialnego. W takiej
sytuacji współwłaściciele dysponują swobodą (ograniczenia
UKUR)
 Sądowy, gdy współwłaściciele nie mogą dojść do porozumienia.
Wtedy sąd dokona zniesienia współwłasności opierając się na
zasadach wynikających z KC
 Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego:
o Sposoby zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego:
 Podział w naturze o ile nie jest to sprzeczne z zasadami
prawidłowej gospodarki rolnej – sąd powinien patrzeć na to czy
będzie można prowadzić działalność rolniczą
a. Jeżeli niedopuszczalny jest podział w naturze, sąd
przyznaje gospodarstwo współwłaścicielowi na którego
pozostali wyrażą zgodę z obowiązkiem spłaty na rzecz
pozostałych
b. W razie braku takiej zgody sąd przyzna gospodarstwo
temu ze współwłaścicieli który je prowadzi lub stale w
nim zamieszkuje chyba ze interes społeczno-
gospodarczy przemawia za wyborem innego
współwłaściciela. Jeżeli powyższe przesłanki spełnia
kilku współwłaścicieli albo nie spełnia ich żaden, sąd
przyzna gospodarstwo temu z nich który daję najlepszą
gwarancję należytego prowadzenia gospodarstwa
c. Ponadto zniesienie współwłasności możliwe jest
poprzez sprzedaż w drodze licytacji, jeżeli wniosek taki
złożą wszyscy współwłaściciele bądź, jeżeli żaden ze
współwłaścicieli nie wyrazi zgody na przyznanie mu
gospodarstwa
 Przyznanie gospodarstwa jednemu ze współwłaścicieli z
obowiązkiem spłaty pozostałych

10
 a. Wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z
gospodarstwa rolnego ustala się stosownie do ich
zgodnego porozumienia
b. W razie braku takiego porozumienia spłaty
przysługującej współwłaścicielom mogą być obniżone.
Przy określaniu stopnia ich obniżenia bierze się pod
uwagę – typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego
będącego przedmiotem zniesienia współwłasności;
sytuację osobistą i majątkową współwłasności
zobowiązanego do spłat i współwłaściciela
uprawnionego do ich otrzymania
 Sprzedaż gospodarstwa rolnego

6.11.2019

5) Zasiedzenie gruntów rolnych i rzeczy ruchomych:

 Zasiedzenie:
o Zasiedzenie polega na nabyciu prawa własności wskutek
długotrwałego wykonywania tego prawa przez osobę nieuprawnioną
o Możliwe jest zasiedzenie zarówno nieruchomości jak i rzeczy
ruchomych
o Posiadacz rzeczy ruchomej niebędący jej właścicielem nabywa
własność jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie rzecz od 3 lat jako
posiadacz samoistny chyba że nabył rzecz w złej wierze,
o Posiadacz samoistny nieruchomości w dobrej wierze nabywa
własność po 20 latach, a po 30 latach w złej wierze
 Nabyć nieruchomość rolną w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w
art. 166 § 3, przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu
przepisów tej ustawy, jeżeli – ustalona zgodnie z przepisami art. 5 ust. 2 i 3 tej
ustawy – powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z
nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha
użytków rolnych

6) Rodzaje służebności
 Służebność jest obciążeniem cudzej nieruchomości mającym na celu
zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo też zaspokojenie
określonych potrzeb (najczęściej mieszkaniowych) oznaczonej osoby fizyczne
o Służebność gruntowa – np. przechodu i przejazdu przez drogę
możliwość korzystania ze studni, przepędzania zwierząt
o Służebność osobista – np. mieszkania a- producent rolny przekazując
gospodarstwo rolne zastrzega sobie prawo mieszkania w budynku
mieszkalnym
o Służebność przesytu – np. słupy energetyczne, sieci gazowe na
gruncie rolnym producenta rolnego

11
Zmiana generacji w rolnictwie

1)
 Przez zmianę generacji w rolnictwie rozumie się obejmowanie gospodarstw
rolnych przez młode pokolenie
o Polega ona na przejściu własności nieruchomości wchodzących w
skład tego gospodarstwa na nowego właściciela
 Zmiana generacji w rolnictwie
o Czynności dokonywane za życia rolnika – inter vivos
 Formy uniwersalne takie jak sprzedaż, darowizna, dożywocie
a. Darowizna
i. Zgodnie z art. 888 KC przez umowę darowizny
darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego
świadczenia na rzecz obdarowanego
ii. Darowizna została w KC skonstruowana jako
umowa, a nie jako jednostronne oświadczenie
woli darczyńcy
iii. Umowę darowizny gospodarstwa rolnego
sporządza się w formie aktu notarialnego
iv. Regulacja prawna nie wymaga aby strony
umowy pozostawały w stosunku pokrewieństwa
lub powinowactwa, praktyka wskazuje jednak że
darowizny na rzecz osób niespokrewnionych
obejmują nikły procent przypadków
v. W umowie darowizny zamieścić można
oświadczenie o ustanowieniu służebności
mieszkania na rzecz rolnika przekazującego
darowiznę
b. Dożywocie
i. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności
nieruchomości nabywca zobowiązał się
zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie
(umowa o dożywocie)
ii. Powinien on w braku odmiennej umowy, przyjąć
zbywcę jako domownika dostarczyć mu
wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i
opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i
pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu
własnym kosztem pogrzeb odpowiadający
zwyczajom miejscowym
iii. Prawo dożywocia może być ujawnione w
księdze wieczystej
 Formy specjalne – np. umowa z następcą
a. Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników
przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem

12
 (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje
się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej 15
o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności)
i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa
do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do
tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie
b. Procedura
i. Zawarcie umowy z następcą w formie aktu
notarialnego
ii. Praca następcy w gospodarstwie rolnika
iii. Umowa w celu wykonania umowy z następca,
czyli przenosząca własność gospodarstwa,
zawarta w formie aktu notarialnego
c. Umowa z następcą jako że zawarta jest pod warunkiem
rodzi tylko skutki zobowiązujące i do przeniesienia
własności gospodarstwa rolnego potrzebne jest
zawarcie umowy w celu wykonania umowy z następca o
skutkach rozporządzających, przenoszącej własność
gospodarstwa rolnego na następcę. Obydwie te umowy
musza być zawarte w formie aktu notarialnego
d. Następcą może być zarówno osoba fizyczna należąca do
kręgu rodziny jak i tak zwana osoba obca. Niezbędnym
warunkiem jest aby następca był młodszy od rolnika co
najmniej o 15 lat. Ponadto mus być on zdolny do pracy
w gospodarstwie rolnym oraz ukończyć przynajmniej 16
lat aby móc podjąć pracę w gospodarstwie rolnym
o W drodze dziedziczenia – ustawowe, testamentowe
 Pojęcie spadku
a. Spadek stanowi ogół majątkowych praw i obowiązków
zmarłego. Do dziedzicznych praw nalezą między innymi
własność ruchomości i nieruchomości, udział we
współwłasności, użytkowanie wieczyste, praw i
obowiązki wynikające z umowy dzierżawy, służebności
gruntowe,
b. Do spadku nalezą również zobowiązania spadkodawcy,
które obciążały go za życia i nie wygasły z chwilą jego
śmierci a także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim
zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom
przyjętym w danym środowisku
 Otwarcie spadku
a. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy
b. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku
 Dziedziczenie
a. Ustawowe – przepisy określają jakie więzi pomiędzy
spadkobiercą a spadkodawcą pociągają za sobą
powołanie do dziedziczenia

13
 b. Testamentowe – czynnikiem przesądzającym jest wola
spadkodawcy
 Dziedziczenie gospodarstw rolnych
a. Ustawa z 29 czerwca 1963 o graniczeniu podziału
gospodarstw rolnych wprowadziła szczególny porządek
dziedziczenia gospodarstw rolnych
b. Przepis szczególne dotyczące dziedziczenia gospodarstw
rolnych zostały następnie przeniesione do KC z 1964.
Model dziedziczenia gospodarstw rolnych obejmował
dziedziczenie ustawowe, jak i testamentowe
c. Od 1.10.1990 r. nie obowiązują ograniczenia odnoszące
się do powoływania do dziedziczenia gospodarstw
rolnych na podstawie testamentu
d. Przez wiele lat obowiązywały w Polsce przepisy
określające, że gospodarstwo rolne mogły dziedziczyć
tylko i wyłącznie osoby spełniające określone w
przepisach wymagania. Przepisy szczególne przestały
obowiązywać z chwilą wejścia w życie wyroku TK z 31
stycznia z 2000 r.
 Dziedziczenie ustawowe gospodarstw rolnych
a. Gospodarstwo rolne wraz z innymi składnikami spadku
z chwilą śmierci producenta rolnego przechodzi na
spadkobierców zmarłego. Określenie kręgu
spadkobierców zależy od daty śmierci spadkobiercy
i. Jeśli śmierć nastąpiła od 14 lutego 2001 r. czyli
do dnia ogłoszenia wyroku TK zastosowanie
mają szczególne zasady dziedziczenia
gospodarstw rolnych
ii. Jeżeli śmierć nastąpiła po 13 lutego 2001 stosuje
przepisy powszechne prawa spadkowego; fakt
że do spadku należy gospodarstwo rolne czy też
brak posiadania kwalifikacji rolniczych, czy
doświadczenia zawodowego nie ma wpływu na
powołanie spadkobierców. Ustala się ich tak jak
innych spadkobierców
 Szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych:
a. W świetle art. 1059 KC spadkobiercy dziedziczą z
ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia
spadku:
i. Stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej
albo
ii. Mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia
produkcji rolnej, albo
iii. Są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu
lub uczęszczają do szkół albo
iv. Są trwale niezdolni do pracy

14
 b. Z kolei wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia
spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art.
1059 pkt 1 i 2 K|C dziedziczą gospodarstwo rolne także
wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa
dziedziczyć dla braku wnuków przewidzianych w
wymienionym art. 1059
c. Z kolei wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia
spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art.
1059 KC
d. Jeżeli ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z jego
krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie
odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia
gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do
dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili
otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy,
gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach
ogólnych
 Art. 1079 KC – jeżeli oprócz gospodarstwa rolnego spadek
obejmuje inne przedmioty majątkowe
 W razie podziału gospodarstwa rolnego, które należy do
spadku stosuje się odpowiednio przepisy o podziale
gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności
 Zapis windykacyjny
a. Wg dodanego art. 9811 KC w testamencie
sporządzonym w formie aktu notarialnego
spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba
nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku
(zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu
windykacyjnego może być:
i. Rzecz oznaczona co do tożsamości
ii. Zbywalne prawo majątkowe
iii. Przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne
iv. Ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania
lub służebności
 Postępowanie w sprawie nabycia spadku
a. Postepowanie sądowe
i. Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku
do sądu rejonowego
ii. Post. sądowe
iii. Wydanie postanowienia o stwierdzenie nabycia
spadku
b. Notariusz
i. Poświadczenie dziedziczenia
 Renta strukturalna
o Renta strukturalna umożliwiająca wcześniejsze zaprzestanie
aktywności rolniczej i przejęcie gospodarstwa rolnego przez młodsze
pokolenie została wprowadzona do polskiego porządku prawnego

15
 już w okresie przedakcesyjnym jednak popularna stała się dopiero po
1 maja 2004 r.
o Ustawa z 2002 r, o rantach strukturalnych w rolnictwie
o Rozporządzenie rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r.
o Rozporządzeni Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca
2007 r.
o Przesłanki uzyskania renty strukturalnej:
 Rentę strukturalną przyznaje się producentowi rolnemu
będącemu osoba fizyczną prowadzącą na własny rachunek
działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym położonym na
terytorium RP, jeżeli łącznie spełnia on następujące warunki:
a. Ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął wieku emerytalnego i
nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty
b. Prowadził nieprzerwanie działalność rolniczą w okresie
co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzających
złożenie wniosku o rentę strukturalną i podlegał przez
kres co najmniej 5 lat ubezpieczeniu emerytalno-
rentowemu
c. W dniu złożenia wniosku o rentę podlegał
ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, nie posiadał
zaległości w opłacaniu należności z tytułu ubezpieczenia
społecznego rolnik
d. Został wpisany do ewidencji producentów, stanowiącej
część krajowego systemu ewidencji producentów,
e. Przekazał gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni
użytków rolnych wynoszących co najmniej 3 ha albo 6
ha w zależności od województwa
f. Zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej
o Przekazanie gospodarstwa rolnego
 Warunek przekazania gospodarstwa rolnego uważa się za
spełniony jeżeli zostały przekazane wszystkie użytki rolne
wchodzące w skład tego gospodarstwa, będące zarówno
przedmiotem odrębnej własności rolnika i jago małżonka ( z
wyjątkiem 0.5 ha) a przekazanie nastąpiło na rzecz następcy
albo osoby powiększającej gospodarstwo rolne
13.11.19

Agencja nieruchomości Rolnych. KOWR

1)
 Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP z 19.10.1991 r,
 Państwowy Fundusz Ziemi – geneza
o Podstawowym aktem prawnym na podstawie którego zrealizowana
została reforma rolna w okresie powojennym był dekret PKWN o
przeprowadzeniu reformy rolnej z 6 IX 1944 r.
o Na mocy dekretu PKWN utworzony został Państwowy Fundusz Ziemi
jego zadaniem była przebudowa ustroju rolnego.

16
  Na początku lat 50-tych Państwowy Fundusz Ziemi dysponował ok. 700 tys. ha
gruntów. Potem ten stan zmniejszył się do 500 tys. ha głównie w wyniku
przekazywania gruntów na rzecz nowo utworzonych spółdzielni
produkcyjnych
 Pod koniec lat 40 XX wieku powstały pierwsze w Polsce Gospodarstwa Rolne.
Od tego momentu można zaobserwować dynamiczny ich rozwój
 Z dniem 1 stycznia 1992 rozpoczęła działalność Agencja Własności Rolnej SP,
państwowa osoba prawna powołana na mocy ustawy z dnia 19.10.1991 r. o
gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP oraz o zmianie niektórych
ustaw
 Agencja własności Rolnej SP:
o Transformacja ustrojowa była przyczyną rozpoczęcia procesu
prywatyzacji i restrukturyzacji sektora państwowej gospodarki rolnej
o Z dniem 1 stycznia 1992 rozpoczęła się działalności AWRSP,
powiernik SP
o Głównym celem powołania AWRSP była konieczność przejęcia
mienia państwowych przedsiębiorstw
o Rozwój AWRSP, ANR, KOWR
o W rozwoju Agencji wyróżnić można 3 okresy
 Pierwszy obejmuje lata 1992-1995. W tym czasie głównym jej
zadaniem była likwidacja państwowych przedsiębiorstw
 Drugi okres działalności agencji obejmuje lata 1995-2003. Z
likwidatora przekształca się przede wszystkim administratora
poważnego areału gruntów państwowych
 Trzeci okres wyznacza wejście w życie ustawy z 11 kwietnia
2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Obok
dotychczasowych zadań zostały jej powierzone również
obowiązki związane z oddziaływaniem na kształtowanie
prywatnego obrotu gruntami rolnymi oraz poprawą struktury
gruntowej kraju. W szczególności chodzi o prawem i
wzmacnianie pozycji gospodarstw rodzinnych, zapobieganie
nadmiernej koncentracji gruntów rolnych oraz przeciwdziałanie
wykupowi nieruchomości przez cudzoziemców.
 Ustawa o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa
o SP powierza KOWR wykonywanie prawa własności i innych praw
rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia, o którym mowa w
art. 1 i 2
o KOWR obejmując we władanie powierzone składniki mienia SP,
wykonuje we własnym imieniu prawa i obowiązki z nimi związane w
stosunku do osób trzecich, jak również we własnym imieniu
wykonuje związane z tymi składnikami obowiązku publicznoprawne
o Zadania KOWR:
 Realizuje zadania wynikające z polityki państwa, w
szczególności w zakresie
i. Tworzenia oraz poprawy struktury obszarowej
gospodarstw rodzinnych
ii. Restrukturyzacji oraz na cele rolnicze

17
 iii. Tworzenia warunków sprzyjających
racjonalnemu wykorzystaniu potencjału
produkcyjnego Zasobu Własności Rolnej SP
iv. Oddziaływania na kształtowanie prywatnego
obrotu gruntami rolnymi oraz poprawa
struktury gruntowej kraju kowar wyposaża
została w dwa instrumenty
o Prawne formy zagospodarowania mienia Zasobu WRSP:
 Mienie SP przejęte w trybie niniejszej ustawy tworzy Zasób
WRSP tworzy także mienie nabyte przez ANR (KOWR)
i. Sprzedaż mienia w całości lub w części
ii. Dzierżawa, najem (w pierwszej kolejności) –
zmiana art. 24
iii. Wniesienie mienia lub jego części do spółki
iv. Oddanie na czas oznaczony administratorowi
v. Przekazanie w zarząd
vi. Zamiany nieruchomości
 Nieodpłatne przekazanie gruntów
i. Nieruchomości wchodzące w skład Zasobu
WRSP KOWR może w drodze umowy
nieodpłatnie przekazać na własność
1. J.s.t.
2. Osobom bezrobotnym bez prawa do
zasiłku

27.11.19

1) Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP z 19.10.1991 r,

 Etapy sprzedaży mienia Zasobu WRSP:
o Wykaz nieruchomości Zasobu przeznaczonych do sprzedaży
o Ogłoszenie i przeprowadzenie przetargu, o ile nieruchomości nie
zostały sprzedane w trybie bezprzetargowym
o Zawarcie umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego
 Zmiana UKUR
o Art. 1 – w okresie 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy wstrzymuje
się sprzedaż nieruchomości albo ich części wchodzących w skład
Zasobu WRSP
o Art. 2 UKUR
o Minister właściwy do spraw rozwoju wsi, na wniosek dyrektora
generalnego KOWR, może wyrazić zgodę na sprzedaż nieruchomości
lub ich części innych niż wymienione w ust. 1 jeżeli jest to
uzasadnione względami społeczno-gospodarczymi
o W pierwszej kolejności wydzierżawienia albo sprzedaży
nieruchomości rolnych na powiększenie lub utworzenie
gospodarstwa rodzinnego

18
 o Pierwszeństwo polega na tym że określone w ustawie kategorie osób
mogą nabyć – z pominięciem innych kandydatów, a w tym samym
normalnej drogi przetargu – nieruchomości i lokale w domach na
gruntach należących do SP lub gmin lub otrzymać takie grunty w
dalszą dzierżawę i najem
 Pierwokup
o Pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości Zasobu WRSP po cenie
ustalonej w sposób określony w ustawie przysługuje między innymi
dzierżawcy po 3 latach dzierżawy
o Realizacja prawa pierwszeństwa:
 Przekazanie informacji przez KOWR uprawnionemu o
możliwości nabycia nieruchomości bez przetargu za cenę
określoną na zasadach określonych w ustawie
 Wyrażenie zgody przez podmiot, któremu przysługuje prawo
pierwszeństwa na nabycie nieruchomości albo odmowa
 Zawarcie umowy albo przekazanie informacji o prawie
pierwszeństwa kolejnej osobie uprawnionej albo ogłoszenie
przetargu
 Naruszenie prawa pierwszeństwa
o Osobie która złożyła oświadczenie wyrażające zgodę na nabycie
nieruchomości po cenie określonej w zawiadomieniu i w związku z
tym korzysta z pierwszeństwa uregulowanego w art. 29 ust. 1 pkt 3
powołanej ustawy, nie przysługuje roszczenie o zwarcie umowy
 Umowa sprzedaży – art. 29a – osoba która nabyła grunt od KOWR
zobowiązuje się do nieprzenoszenia własności i prowadzenia działalności
przez 15 lat
o Kara pieniężna – art. 29a ust. 1 pkt 3
 Przetarg:
o KOWR może przeprowadzić przetarg ofert pisemnych (konkurs ofert)
na sprzedaż nieruchomości rolnych w którym:
 Mogą uczestniczyć wyłącznie podmioty o których mowa w ust.
3b
 Kryteriami wyboru najkorzystniejszej oferty mogą być w
szczególności:
a. Odległość gospodarstwa rolnego oferenta od zbywanej
nieruchomości Zasobu
b. Powierzchnia nieruchomości rolnych nabytych lub
wydzierżawionych z Zasobu
c. Intensywność produkcji zwierzęcej w gospodarstwie
oferenta
 Kryteria te odnoszą się też do dzierżawy
a. Art. 39c
b. Zarządzenie nr 74/2019 Dyrektora Generalnego KOWR z
4 lipca 2019 r w sprawie wydzierżawiania
nieruchomości Zasobu WRSP
i. Przygotowanie nieruchomości do dzierżawy

19
 ii. Wykaz nieruchomości – wtedy tryb
bezprzetargowy
iii. Ośrodek Produkcji Rolniczej – KOWR może
ogłosić przetarg na taki Ośrodek
 Trwały zarząd:
o Nieruchomości wchodzące w skład Zasobu mogą być przekazane
państwowym jednostkom organizacyjnym nieposiadającym
osobowości prawnej w trwały zarząd
o Przekazanie w zarząd nieruchomości Zasobu następuje na czas
oznaczony lub nieoznaczony, z reguły w drodze decyzji Dyrektora
Generalnego KOWR
o Wygaśnięcie zarządu następuje w drodze decyzji Dyrektora
Generalnego KPW w przypadkach określonych w ustawie
o Administrowanie polega na gospodarowaniu wydzieloną częścią
mienia Zasobu, w imieniu KOWR na podstawie umowy za
wynagrodzeniem
 Zamiana nieruchomości
o KOWR może dokonać zamiany np. jeżeli w jej wyniku ulegnie
likwidacji gospodarstwo rolne stanowiące własność rolnika co
najmniej przez 5 lat i zostanie utworzone przez tego rolnika
gospodarstwo rolne na terenie innych województw oraz nastąpi
odpowiednia zmiana stałego miejsca zamieszkania rolnika
2) Dzierżawa
 Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy
rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub
nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu
umówiony czynsz
 Dzierżawa jest popularna na wsi formą organizowania i prowadzenia
gospodarstw rolnych
 Przedmiotem dzierżawy mogą być także zwierzęta gospodarskie które dają
pożytki naturalne np. krowa
 Źródła powszechnie obowiązującego prawa dot. dzierżawy
o KC – dot. wszystkich rodzajów dzierżawy
o UKUR
o Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP
o Ustawa o gospodarce nieruchomościami – j.s.t. a przede wszystkim
gminy
 Grunty rolne jako przedmiot dzierżawy
o Najpopularniejszym przedmiotem dzierżawy są grunty rolne
 Grunty rolne prywatne
 Grunty rolne j.s.t.
 Grunty rolne SP wchodzące w skład Zasoby WRSP
 Czas trwania dzierżawy
o Umowa zawarta na czas oznaczony
 Dzierżawę zawarta na czas dłuższy niż 30 lat poczytuje się po
upływie tego terminu za zawartą na czas nieoznaczony – nie
dotyczy gruntów od KOWR
20
 o Umowa zawarta na czas nieoznaczony

11.12.2019

Ochrona gruntów rolnych i leśnych.

1)
 Obowiązek uiszczenia należności i opłat rocznych, a w odnoszeniu do gruntów
leśnych również jednorazowego odszkodowania, nie dotyczy wyłączenia
gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej na cele budownictwa mieszkaniowego
o Do 0,05 ha w przypadku budynku jednorodzinnego
o Do 0,02 ha na każdy lokal mieszkalny w przypadku budynku
wielorodzinnego
 Ochrona jakościowa gruntów rolnych
o W tym zakresie ustawa reguluje 2 zagadnienia
1. Obowiązki ciążące na właścicielu (posiadacz gruntów rolnych)
w zakresie przeciwdziałania degradacji gruntów rolnych
2. Zasady zagospodarowania na gruntach położonych na
obszarach o użytkowania – istniejących wokół zakładów
przemysłowych
 Właściciel gruntów rolnych zobowiązany jest do przeciwdziałania degradacji
gruntów rolnych a szczególnie erozji
o Z tego względu starosta może w drodze decyzji nakazać takiemu
właścicielowi zadrzewiania, zakrzewiania zalesiania gruntów lub
założenie na nich trwałych użytków zielonych
o Jeżeli wykonanie nakazu spowoduje szkody wynikające ze
zmniejszenia produkcji roślinnej, właścicielowi gruntów przysługuje
odszkodowanie ze środków budżetu województwa wypłacane przez
okres 10 lat
 Grunty zdegradowane – rozumie się przez to grunty, których rolnicza lub leśna
wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się
warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności
przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej
 Grunty zdewastowane – rozumie się przez to grunty które całkowicie utraciły
wartość użytkową
 Degradacja mechaniczna jest skutkiem działalności budowlanej. W czasie
prowadzenia prac technicznych na danym obszarze dochodzi do
przekształcenia rzeźby terenu oraz powstania nowych form terenowych
 Degradacja chemiczna jest najczęściej skutkiem nadmiernego stosowania
nawozów sztucznych, pestycydów oraz wysokiej chemizacji rolnictwa
 Degradacja biologiczna jest następstwem bezpośredniego wpływu dwóch
wyżej wymienionych rodzajów degradacji
 W razie wystąpienia z winy właściciela innych form degradacji gruntów, w
tym również spowodowanej nieprzestrzeganiem przepisów o ochronie roślin
uprawnych przed chorobami, szkodnikami o chwastami
 Wójt w drodze decyzji, nakazuje właścicielowi gruntów wykonanie w
określonym terminie odpowiednich zabiegów. W razie niewykonania decyzji

21
 wójt zleca wykonanie zastępcze tych zabiegów na koszt właściciela gruntów,
wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki
budżetu województwa
 Zasady gospodarowania na gruntach położonych na obszarach ograniczonego
użytkowania
o Są to obszary tworzone na podstawie przepisów o ochronie
środowiska. Istnieją one wokół zakładów przemysłowych. Na tych
gruntach na koszt zakładów przemysłowych opracowuje się plany
gospodarowania
o Taki plan określa min. rodzaje występujących zanieczyszczeń, wpływ
zanieczyszczeń na istniejący sposób zagospodarowania
 Jeżeli rolnik postępuje wbrew ustaleniom planu np. prowadzi uprawy roślin,
które na gruntach nie są dopuszczane czy hodowle zwierząt to wówczas wójt
nakazuje właścicielowi tych gruntów np. zniszczenie określonych upraw,
przemieszczenie zwierząt poza obszar ograniczonego użytkowania, a nawet
dokonanie ich uboju. Wykonanie takiej decyzji następuje bez odszkodowania
 Jeżeli właściciel gruntu postępuje zgodnie z ustaleniami planu, a poniósł
szkodę przez obniżenie poziomu produkcji rolnej lub leśnej to przysługuje mu
z tego tytułu odszkodowanie od zakładu przemysłowego
o Jeżeli poziom produkcji w okresie ostatnich 3 lat ulega obniżeniu o
1/3 dotychczasowej produkcji to zakład zobowiązany jest na wniosek
właściciela odkupić cały lub cześć tych gruntów wg cen
wolnorynkowych
o Jeżeli w wyniku realizacji planu zachodzi potrzeba zmiany kierunku
produkcji to zakład przemysłowy jest zobowiązany zwrócić
właścicielowi poniesione przez niego nakłady i koszty, a także
wyrównać szkodę wynikającą ze zmiany kierunku produkcji
 Na gruntach położonych na obszarach ograniczonego użytkowania starosta
zapewnia prowadzenie co 3 lata okresowych badań stwierdzających poziom
skażenia gleb czy roślin
 Rekultywacja i zagospodarowanie terenu
o Jest to 3 kierunek prawnej ochorny gruntów rolnych. Działalność
przemysłowa albo niewłaściwe prowadzenie działalności użytkowej
powoduje utratę albo obniżenie wartości użytkowanej gruntu albo
całkowity zanik lub obniżenie zdolności użytkowej gruntu
o W wyniku tej działalności następuje dewastacja i degradacja gruntu
o Gruntu zdegradowane są to grunty, których wartość gruntu zmalała
w wyniku zmian środowiska, działalności przemysłowej
o Rekultywacja gruntów – rozumie się przez to nadania lub
przewrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym
wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe
ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i
chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb,
umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych
dróg
o Osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej
gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt

22
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników

1) KRUS
 Obcięcie ubezpieczeni na wniosek następuje od dnia wskazanego we wniosku
o objecie ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia w którym wniosek
został złożony
 Działalność rolnicza – rozumie się przez to działalność w zakresie produkcji
roślinnej lub zwierzęcej w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i
rybnej
 Gospodarstwo rolne – rozumie się każde gospodarstwo służące prowadzeniu
działalności rolniczej
 Rolnik – rozumie się przez to pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i
prowadzącą na terytorium RP, osobiście i na własny rachunek działalność
rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym
również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę która
przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do
zalesienia
 Domownik – osoba bliska rolnikowi która
o Ukończyła 16 lat
o Pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub
zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim
sąsiedztwie – wg KRUS bliskie sąsiedztwo to ok. 8 km
o Stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z tym
rolnikiem stosunkiem pracy
 Przepisy ustawy dot. ubezpieczenia rolnika i świadczeń przysługujących
rolnikowi stosuje się także do małżonka rolnika, chyba że ten małżonek nie
pracuje w gospodarstwie rolnika a ni w gospodarstwie domowym
bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym
 Ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy
o Rolnik którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych
powyżej 1 ha przeliczeniowego lub udział specjalny
o Domownik rolnika, o którym mowa wyżej
 Pomocnik rolnika – rozumie się przez to osobę pełnoletnią z którą rolnik
zawarł umowę o pomocy przy zbiorach
 Ubezpieczenie emerytalnorentowe na wniosek obejmuje
o Innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu
wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym
zakresie jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem
emerytalno-rentowym
o Osobę, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała
prowadzenia działalności rolniczej nie nabywając prawa do
emerytury lub renty z ubezpieczenia jeżeli podlegała ubezpieczeniu
emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy
o Osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako
rentę okresową
 Emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu który spełnia łącznie
następujące warunki
23
 o Osiągnął wiek emerytalny wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat a
mężczyzny 65 lat
o Podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co
najmniej 25 lat z uwzględnieniem art. 20
 Do okresów ubezpieczenia wymaganych do uzyskania emerytury zalicza się
okresy:
o Podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i
członków ich rodzin w latach 1983-1990
o Prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie
rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.
o Od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami
emerytalnymi
 Wcześniejsza emerytura – już nie ma jej
o Tylko do osób które do końca 2017 r. spełniły wymagania
 Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu,
który łącznie spełnia następujące warunki
o Podlegał ubezpieczeniu
 Rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się jako rentę stałą,
jeżeli całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie
rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania
zawodowego. W pozostałych przypadkach renta rolnicza z tytułu niezdolności
do pracy przysługuje jako renta okresowa przez
 Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie
o Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu
podlega z mocy ustawy
 Rolnik któremu gospodarstwo obejmuje obszar użytków
rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny
 Domownik rolnika o którym mowa w pkt 1
 Jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu
ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do
emerytury albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z
ubezpieczeń społecznych
 Ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek
obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi
stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która będąc rolnikiem
przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na
zasadach określonych w odrębnych przepisach
 Świadczeniami z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego lub
macierzyńskiego są
o Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy
rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, zwanej dalej
jednorazowym odszkodowaniem ; zasiłek chorobowy; zasiłek
macierzyński
o Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który
doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek
wypadku przy pracy lub rolniczej choroby zawodowej; członkom
24
 rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy
rolniczej lub na skutek choroby
 Za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane
przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności
związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w
związku z wykonywaniem tych czynności
o Na terenie gospodarstwa rolnego które ubezpieczony prowadzi lub
w którym stale pracuje albo na ternie gospodarstwa domowego
bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym lub
o W drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego o
którym mowa w pkt 1 albo w drodze powrotnej
o Podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego

18.12.2019

Ustawa o scalaniu i wymianie gruntów

1) :
 Celem scalania gruntów jest tworzenie korzystniejszych warunków
gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury
obszarowej gospodarstw rolnych, lasów i gruntów leśnych, racjonalne
ukształtowanie rozłogów gruntów, dostosowanie granic nieruchomości do
systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu
 Wyróżniamy 3 etapy postepowania scaleniowego
o Wszczęcie postępowania
o Szacowanie gruntów
o Opracowanie projektu scalenia i jego zatwierdzenia
 Pod pojęciem prac scaleniowych rozumie się przez to prac i czynności
niezbędne do
o Wszczęcia postępowania scaleniowego
o Prowadzenia postępowania scaleniowego
o Ujawnienia w księgach wieczystych decyzji o zatwierdzeniu projektu
scalenia
 Scaleniem obejmuje się grunty położone w jednej lub kilku wsiach bądź w ich
częściach; grunty te tworzą obszar scalenia
 Scaleniu nie podlegają grunty
o Na których znajdują się zabytki historyczne, architektoniczne i
rezerwaty przyrody
o Użytkowane na cele gospodarki rybackiej
o Przeznaczone na cele specjalne
 Postepowanie scaleniowe lub wymienne, postępowanie wymienne oraz
zagospodarowanie poscaleniowe przeprowadza i wykonuje starosta jako
zadanie z zakresu administracji rządowej finansowane ze środków budżetu
państwa
 Postępowanie scaleniowe może być wszczęte na wniosek
o Większości właścicieli gospodarstw rolnych, położonych na
projektowanym obszarze scalenia
25
 o Lub na wniosek właścicieli gruntów których łączny obszar przekracza
połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia
 Odmowa wszczęcia postępowania scaleniowego następuje w drodze decyzji
starosty
 Postępowanie scaleniowe może być wszczęte z urzędu po uprzednim
uzyskaniu opinii rady sołeckiej, a także działających na terenie danej wsi
społeczno-zawodowych organizacji rolników
 Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze
postanowienia starosty
 Postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego w
szczególności powinno zawierać
o Określenie granic i powierzchni obszaru scalenia lub wymiany
gruntów
o Wykaz uczestników scalenia lub wymiany gruntów
o Przewidywany termin zakończenia prac scaleniowych lub
wymiennych
 Uczestnicy scalenia lub wymiany otrzymują grunty o równej wartości
szacunkowej w zamian za dotychczas posiadane; za równa wartość
szacunkową uważa się również wartość o różnicy nieprzekraczającej 3%
 W wypadkach gdy ze względów technicznych nie jest możliwe wydzielenie
gruntów o równej wartości szacunkowej stosuje się dopłaty pieniężne.
Dopłaty te przysługują za różnicę wartości szacunkowej przekraczającą 3%
 Jeżeli liczba uczestników scalenia przekracza 10 osób, postępowanie
scaleniowe prowadzi się z udziałem uczestników scalenia w składzie 3-12
osób, jako społecznego organu doradczego
 Grunty objęte scaleniem szacuje i opracowuje projekt scalenia upoważniony
przez starostę geodeta-projektant scalenia, przy udziale powołanej przez ten
organ komisji pełniącej funkcje doradcze
 Uczestnicy scalenia, w drodze uchwały, określają zasady szacunku gruntów
o W razie nieokreślenia zasad szacunku przez uczestników scalenia,
szacunku gruntów dokonuje się na podstawie cen obowiązujących
przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych, z
uwzględnieniem położenia gruntów na obszarze scalenia oraz ich
przydatności rolniczej i funkcji terenu wynikającej z MPZP
 Wyniki oszacowania gruntów ogłasza się na zebraniu uczestników
 Sąd właściwy do prowadzenia kw, na wniosek starosty, uczyni w kw wzmiankę
o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego, a jeżeli
nieruchomość nie ma urządzonej kw, wniosek składa się do istniejącego
zbioru dokumentów
 Projekt scalenia lub wymiany gruntów powinien uwzględniać ustalenia MPZP
o ile jest
 Uczestnicy scalenia w terminie 14 dni od dnia okazania projektu scalenia
gruntów mogą zgłaszać na piśmie staroście zastrzeżenia do tego projektu
 Projekt scalenia gruntów może być zatwierdzony jeżeli po jego okazaniu
większość uczestników scalenia nie zgłosiła do tego zastrzeżeń. Projekt
scalenia lub wymiany gruntów zatwierdza w drodze decyzji starosta.
 Zasady scalania gruntów
26
  Decyzję o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów podaje się do wiadomości
przez jej odczytanie na zebraniu uczestników scalenia gruntów, a ponadto
przez jej wywieszenie na okres 14 dni w urzędach gmin na których terenie jest
scalanie
 Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stanowi tytuł
do ujawnienia nowego stanu prawnego w kw i podstawę do wprowadzenia
uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych im gruntów. Decyzja ta nie
narusza praw osób trzecich do gruntów wydzielonych w zamian za grunty
posiadane przed scaleniem lub wymianą

8.01.2020

Ustawa o społeczno-zawodowych organizacjach rolników

1) :
 Społeczno-zawodowymi organizacjami rolników, zwanymi dalej
„organizacjami rolników są:
o Kółka rolnicze – kółko rolnicze jest dobrowolną, niezależną i
samorządną, społeczno-zawodową organizacją rolników
indywidualnych, reprezentującą całokształt ich interesów
zawodowych i społecznych
 Podlegają rejestracji KRS
o Koła gospodyń wiejskich
o Rolnicze zrzeszenia branżowe
o Związki rolników, kółek i organizacji rolniczych
o Związki rolniczych zrzeszeń branżowych

Ustawa o kołach gospodyń wiejskich

1) :
 Koło gospodyń wiejskich jest dobrowolną, niezależną od administracji
rządowej i j.s.t., samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi,
wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działających na rzecz
środowisk wiejskich
 Koło gospodyń wiejskich reprezentuje interesy i działa na rzecz poprawy
sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzin, a także
wspiera wszechstronny rozwój terenów wiejskich
o Prowadzi działalność społeczno-wychowawczą i oświatowo-
kulturalną w środowiskach wiejskich
o Prowadzi działalność na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów
o Rozwija kulturę ludową
 Członkiem koła może być każda osoba która ukończyła 18 lat i której miejscem
zamieszkania jest wieś będąca terenem działalności koła
 Za zgodą przedstawicieli ustawowych w działalności koła mogą brać także
udział osoby które ukończyły 13 rok życia

27
  Koło gospodyń podlega obowiązkowi wpisu do KR Koła Gospodyń Wiejskich,
zwanego dalej rejestrem, prowadzonego przez Agencję Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa
 Koło nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru

Zrzeszenia branżowe

1) :
 Rolnicze zrzeszenia branżowe jest dobrowolną, niezależną i samorządną
społeczno-zawodową organizacją, reprezentującą i broniącą praw i interesów
rolników indywidulanych specjalizujących się w określonej gałęzi produkcji
roślinnej lub zwierzęcej
 Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, zwany dalej
Krajowym Związkiem jest ogólnopolskim, niezależnym i samorządnym
zrzeszeniem kółek rolniczych, związków rolników, kółek

Ustawa o Izbach Rolniczych

1) :
 Kto jest członkiem samorządu rolniczego
o Osoby fizyczne i prawne, będące podatnikami podatku rolnego w
rozumieniu przepisów o podatku rolnym
o Osoby fizyczne i prawne, będące podatnikami podatku
dochodowego z działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku
dochodowym od osób prawnych
o Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych posiadający w tych
spółdzielniach wkłady gruntowe
 Samorząd rolniczy jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega
tylko ustawom
 Samodzielność samorządu podlega ochronie sądowej
 Zadania:
o Sporządzenie analiz
o Prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rolnego oraz poprawy
warunków zbytu
o Szkolenia dla rolników
 Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do walnego zgromadzenia mają
członkowie izby
 Osoba prawna realizuje swoje prawa wyborcze za pośrednictwem
przedstawiciela wskazanego przez władze tej osoby uprawnionego do jej
reprezentowania przy czynnościach prawnych
 Dochody izb pochodzą:
o Z odpisu w wysokości 2% od uzyskanych wpływów z tytułu podatku
rolnego pobieranego na obszarze działania izby
o Ze środków na realizację zadań zleconych przez administrację
rządową lub samorządową
o Z udziałów lub akcji spółek o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 lit. a
28
 o Z darowizn, zapisów, dotacji i innych wpłat
o Ze składek członkowskich
o Z opłat z tytułu usług świadczonych przez izbę
o Z wpływów z oprocentowania rachunków bankowych oraz lokat
 Izby tworzą KR Izb Rolniczych zwaną dalej Krajową Radą
 KR posiada osobowość prawną
 Zadania KR
o Reprezentowanie izb przed Sejmem, Senatem i organami
administracji rządowej z wyłączeniem administracji rządowej w
województwie
o Opiniowanie projektów
 Nadzór sprawuje MR
 Wspólny europejski rynek rolny funkcjonuje w oparciu o następujące zasady
o Zasada jedności lub jednolitości rynku wewnątrz wspólnotowego,
czyli równe traktowanie towarów pochodzących ze wszystkich
państw członkowskich UE, a w szczególności swobodny przepływ
towarów i jednolite zasady regulacji rynku rolnego
o Zasada wspólnej polityki zagranicznej w handlu produktami rolnymi
przy jednoczesnym preferowaniu produktów własnych, wewnątrz
unijnych oraz wspólne reguły handlu z krajami trzecimi
o Zasada stosowania jednolitych mechanizmów interwencyjnych przy
przyznaniu kompetencji w tym zakresie organom UE jednakowe ceny
skupu interwencyjnego dla odpowiednich produktów
o Zasada solidarnego współudziału wszystkich państw członkowskich
w finansowaniu Wspólnej Polityki Rolnej, bez względu na
terytorialny i rzeczowy aspekt wykorzystywania środków
o Zasada współodpowiedzialności producentów – po przekroczeniu
maksymalnych progów lub limitów produkcyjnych wynikające z tego
skutki w postaci spadku cen obciążającego producentów
 Do podstawowych instrumentów polityki rynkowej służących interwencji
wewnątrz WE zaliczyć należy m.in.: wspólne ceny rolne, system
interwencyjnego skupu produktów rolnych, dopłaty do konsumpcji
produktów rolnych a także różnorodne instrumenty służące limitowaniu
produkcji rolnej
 Do instrumentów polityki rynkowej służących wymianie handlowej z
państwami trzecimi zaliczyć trzeba m.in.: dopłaty eksportowe, cła,
kontyngenty ilościowe w połączeniu z systemem licencjonowania eksportu i
importu produktów rolnych
 Umowa kontraktacji
o Art. 613 §1 KC
o Przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się
wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilośc produktów
rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te
produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę
oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub
przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego
świadczenia
29
 o Ilość produktów może być w umowie oznaczona także wg obszaru, z
którego produkty te mają być zebrane
o Przez producenta rolnego rozumie się również grupę producentów
rolnych lub ich związek spółdzielnię rolników
 Obecnie przedmiotem umowy kontraktacji jest najczęściej wytworzenie i
dostarczenie rzepaku, buraków cukrowych, owoców, zbóż, trzody chlewnej
etc.
 Zawarcie umowy kontraktacji daje rolnikowi stabilizację i pewność co do
uzyskania dochodów ponieważ ma on zapewniony zbyt produktów rolnych,
kontraktującemu zaś możliwość zaplanowania odpowiedniej ilości surowców i
ciągłości produkcji
 Okazuje się że z uwagi na fakt że w ostatnich latach ceny niektórych
produktów rolnych wzrastają w czasie
 Zasadne jest przyjęcie, że cechą umowy kontraktacji wyróżniającą od innych
umów jest wytworzenie produktu rolnego przez producenta rolnego, a
dodatkowo kontraktujący ma możliwość kontroli i nadzoru tego procesu z
uwagi na efekt końcowy, którym ma być produkt rolny o odpowiedniej jakości
 Zgodnie z KC składnikiem przedmiotowo istotnym umowy kontraktacji jest
zobowiązanie się kontraktującego do odbioru produktów rolnych i zapłaty
ceny tj. oznaczonej sumy pieniężnej
 Jednak określenie ceny nie wiąże się z koniecznością wskazania w umowie
oznaczonej liczbowo konkretnej kwoty pieniężnej. Wystarczy jeżeli strony
wykażą podstawy do ustalenia ceny
 Świadczenia dodatkowymi ze strony kontraktującego mogą być w
szczególności
o Zapewnienie producentowi możności nabycia określonych środków
produkcji i uzyskania pomocy finansowej
o Pomoc agrotechniczna i zootechniczna
o Premie pieniężne
o Premie rzeczowe
 Umowa kontraktacji powinna być zawarta na piśmie
 Kontraktujący jest uprawniony do nadzoru i kontroli nad wykonywaniem
umowy kontraktacji przez producenta
 Wysokość plonów zebranych z gruntów uzależniona jest z reguły od
warunków atmosferycznych. Wystąpienie niekorzystnych zjawisk
pogodowych może spowodować niewywiązanie się z warunków umowy przez
producenta rolnego
 Jeżeli umowa kontraktacji nakłada na producenta obowiązek zgłoszenia w
określonym terminie niemożności dostarczenia przedmiotu kontraktacji
wskutek okoliczności, za które producent odpowiedzialności nie ponosi

15.01.20

1) Rynek mleka:
 Rynek mleka

30
 o Rynek mleka w UE jest jednym z najbardziej rozbudowanych ze
względu na stosowane mechanizmy w ramach Wspólnej Polityki
Rolnej jak również najsilniej finansowanym (kiedy było kwotowanie)
o W zarządzaniu wspólną organizacją rynku mleka w UE wykorzystuje
się system kwot produkcyjnych na mleko
o Szeroki zakres interwencji polegający na interwencyjnych zakupach
masła i odtłuszczonego mleka w proszku, wspieranie prywatnego
przechowalnictwa masła, odtłuszczonego mleka w proszku i serów
długo dojrzewających, dotacje w ramach odpowiednich programów
spożycia mleka i produktów mlecznych jak również regulacji handlu
zagranicznego służących ochronie rynku wewnętrznego UE
o kwota mleczna – jest to określony w trybie administracyjnym górny
pułap produkcji mleka przeznaczonego do zbycia w roku
kontygentowym po cenach gwarantowanych
o jednym z instrumentów który ma zagwarantować producentom
mleka stabilizację jest zwiększenie znaczenia organizacji
producenckiej na rynku mleka, które będą mogły negocjować
dostawy surowego mleka i zapewnią że producenci otrzymają
bardziej sprawiedliwe zapłaty pokrywające rosnące koszty produkcji.
W świetle prawa unijnego organizacja producencką powinna m.in.
powiadomić właściwe organy państwa członkowskiego o
negocjacjach, ponadto zainteresowani rolnicy mogą być członkami
tylko jednej organizacji producenckiej negocjującej ceny
 Prezes Agencji uznaje
o Organizację producentów, jeżeli: jest ona utworzona przez co
najmniej 20 członków
o Wytwarza i wprowadza do obrotu rocznie nie mniej niż 2 mln kg
mleka lub przetworów mlecznych wyprodukowanych w ramach tej
ilości mleka
 Organizacja producentów mleka i przetworów mlecznych, która została
uznana może w imieniu swoich członków będących rolnikami – w odniesieniu
do części lub całości ich wspólnej produkcji – negocjować umowy dostawy
przez rolnika mleka surowego do przetwórcy mleka surowego
 UE zdając sobie sprawę ze sytuacja na rynku mleka nie była łatwa stara się
wprowadzić instrumenty prawne dodatkowe
o Rozporządzenie delegowane Komisji UE 2015/1853 z 15.10.2015 r.
ustanawiającego tymczasową nadzwyczajną pomoc dla rolników w
sektorach hodowlanych
2) Rynek cukru:
 UE rynek cukru regulowany jest od 1968 r.
 Cele i ogólne zasady regulacji rynku cukru w UE dotyczą w równym stopniu
producentów cukru jak i plantatorów buraków cukrowych
 Zagadnieniem szczegółowym wymagającym uwagi ze strony producentów
cukru

3) Inne rynki:
 Rynek zboża,

31
  Rynek ryżu
 Rynek chmielu
 Rynek oliwy z oliwek
 Rynek owoców i warzyw
 Rynek lnu i konopi

4) :
 Interwencję publiczną stosuje się w odniesieniu do następujących produktów:
o Pszenicy zwyczajnej, pszenicy durum
o Ryżu niełuskanego
 Cena interwencyjna
 Fundusze promocji:
o Fundusz promocji mleka
o Fundusz promocji mięsa wołowego
o Fundusz promocji mięsa końskiego
o Fundusz promocji ryb

Pojęcie spółdzielni

1) :
 Spółdzielczość jest ruchem międzynarodowym, popularnym niemalże na
całym świecie. Stanowi niezbędny element społeczeństwa obywatelskiego,
stwarza szansę aktywności zawodowej, społecznej dla wielu ludzi, daje
większe poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji.
 Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o
zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w
interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą (art. 1
ustawy prawo spółdzielcze)
 Geneza spółdzielczości:
o Nowoczesna spółdzielczość powstała w Wielkiej Brytanii, gdzie w
1844 r. robotnicy w Rochdale założyli spółdzielnię o nazwie
Stowarzyszenie Sprawiedliwych Pionierów, której celem poprawa
statusu społecznego członków zrzeszenia
o Za prekursora polskiej spółdzielczości uznawany jest Staszic. To on
utworzył w 1816 r. Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie w celu
udoskonalenia rolnictwa i przemysłu oraz wspólnego ratowania się
w nieszczęściach
 Akty prawne:
o Ustawa prawo spółdzielcze
o KC
o Ustawa o grupach producentów rolnych i ich związkach
 Zasady spółdzielcze:
o Dobrowolne i otwarte członkostwo
o Kształcenie i szkolenia i informacje
o Ekonomiczne uczestnictwo członków
o Demokratyczna kontrola członkowska

32
 o Autonomia i niezależność
o Troska o społeczność lokalną
o Współpraca między spółdzielniami

 Branże spółdzielczości
o spółdzielczość spożywców – społem
o gminne spółdzielnie – samopomoc chłopska
o spółdzielnie mleczarskie
o spółdzielnie ogrodniczo-pszczelarskie
o rolnicze spółdzielnie produkcyjne
o spółdzielnie socjalne
o banki spółdzielcze
o spółdzielcze grupy producentów rolnych
o spółdzielcze kółka rolnicze
 ruch spółdzielczy cieszy się dużą popularnością w krajach zachodnich
 spółdzielnie rolnicze:
o spółdzielnie rolnicze w państwach starej UE
 funkcjonuje ok. 30 tys.
 część pierwsza ustawy prawo spółdzielcze zawiera przepisy wspólne dla
wszystkich spółdzielni; druga natomiast – przepisy szczególne
 osoby zmierzające założyć spółdzielnię uchwalają statut spółdzielni,
potwierdzając założenia w zwykłej formie pisemnej; liczba założycieli nie może
być mniejsza niż 10 osób; spółdzielnia nabywa osobowość prawną z chwilą
wpisania jej do KR; warunkiem przyjęcia na członka jest złożenie deklaracji,
deklaracja powinna być złożona pod nieważnością w formie pisemnej,
 organami spółdzielni są:
 rolnicze spółdzielnie produkcyjne:
o przedmiotem działalności rolniczej spółdzielni produkcyjnej jest
prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalności na
rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków. Spółdzielnia
może również prowadzić inną działalność gospodarczą.
o Spółdzielnia może prowadzić inną działalność gospodarczą
o Członkami spółdzielni RSP mogą być rolnicy będący:
 Właścicielami lub posiadaczami samoistnymi gruntów rolnych
 Dzierżawcami, użytkownikami lub innymi posiadaczami
zależnymi gruntów rolnych
o Członkami mogą być również inne osoby mające kwalifikację
przydatne do pracy w spółdzielni
o Cechą charakterystyczną RSP jest fakt zaangażowania się członków w
prowadzenie działalności przez spółdzielnie
o Członkowie wynagradzani są za pracę w formie udziału w dochodzie
podzielnym stosowanie do wkładu ich pracy
o Zasadniczymi funduszami własnymi stworzonymi w spółdzielni są –
fundusz udziałowy, fundusz zasobowy
 Wkład gruntowy

33
 o Wg art. 141 ustawy prawo spółdzielcze statut spółdzielni może
przewidywać, że członek posiadający grunty jest zobowiązany wnieść
je w całości lub części jako wkład do spółdzielni
o Przez wkład gruntowy rozumie się grunty oraz budynki lub ich części
i inne urządzenia trwale z gruntem związane, znajdujące się na tych
gruntach w chwili ich wniesienia. Wniesienie wkładu gruntowego
przez posiadacza zależnego wymaga zgody właściciela.
 Grupy producentów rolnych
o Osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej oraz osoby prane, które w ramach działalności rolniczej
prowadzą:
 Gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku
rolnym lub
 Dział specjalny produkcji rolnej
 Mogą organizować się w grupy producentów rolnych w celu
dostosowania produktów rolnych i procesu produkcyjnego do
wymogów rynkowych, wspólnego wprowadzania towarów do
obrotu, w tym przygotowania do sprzedaż, centralizacji
sprzedaży i dostawy od odbiorców hurtowych, ustanowienia
wspólnych zasad dotyczących informacji o produkcji ze
szczególnym uwzględnieniem zbiorów i dostępności produktów
rolnych
o Etapy tworzenia grup producentów rolnych:
 Powołanie osoby prawnej, wpis do KRS
a. Spółka z.o.o - KSH
b. Spółdzielnia – ustawa prawo spółdzielcze
c. Zrzeszenie – ustawa o społeczno-zawodowych
organizacjach rolników
d. Stowarzyszenie – ustawa o stowarzyszeniach
 Złożenie wniosku i wydanie decyzji przez ARIRM
a. Została utworzona przez producentów jednego
produktu rolnego, działa na podstawie statutu lub
umowy
b. Składa się z członków udziałowców lub akcjonariuszy z
których żaden nie może mieć więcej niż 20% głosów na
wlanym zgromadzeniu wspólników
c. ARIRM stwierdza w drodze decyzji spełnianie przez
grupę warunków określonych w ustawie. Prowadzi
rejestr grup producentów wolnych w województwie
d. Sprawuje nadzór nad działalnością grupy ze względu na
jej siedzibę

34