dr Izabela Lipiń ska

Zakład Prawa Gospodarczego i Rolnego

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Podatek rolny
Stan klęski żywiołowej

Podstawowym obciążeniem fiskalnym w rolnictwie jest podatek rolny. Zasady

opodatkowania nim reguluje ustawa o tym tytule. Na jej mocy opodatkowaniu
podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki
rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z
wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż
działalność rolnicza.

Działalnością rolniczą jest produkcja roślinna i zwierzęca, w tym ró wnież produkcja

materiału siewnego, szkó łkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja
warzywnicza, roślin ozdobnych, grzybó w uprawnych, sadownictwa, hodowla i
produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadó w użytkowych, produkcja
zwierzęca typu przemysłowego fermowego oraz chó w i hodowla ryb. Wymienione typy
działalności prowadzone są w ramach gospodarstwa rolnego. Ustawodawca definiuje je
jako obszar gruntó w o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy,
któ re stanowią własność lub znajdują się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej
albo jednostki organizacyjnej, w tym spó łki, niemającej osobowości prawnej.

Obowiązek jego wnoszenia dotyczy podmiotó w ściśle określonych ustawą. Do grupy

tej należą osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spó łki,
niemające osobowości prawnej, któ re są właścicielami gruntó w albo posiadaczami
samoistnymi gruntó w, albo użytkownikami wieczystymi gruntó w. Obowiązek
podatkowy ciąży także na posiadaczach gruntó w stanowiących własność Skarbu
Pań stwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy
zawartej z właścicielem, z Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa (KOWR) lub z
innego tytułu prawnego albo jest bez tytułu prawnego, z wyjątkiem gruntó w
wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Pań stwa lub będących w
zarządzie Lasó w Pań stwowych. W tym przypadku podatnikami są odpowiednio
jednostki organizacyjne KOWR i Lasó w Pań stwowych. Warto dodać, że jeżeli grunty
znajdują się w posiadaniu samoistnym, obowiązek podatkowy ciąży na posiadaczu
samoistnym. Natomiast gdy grunty gospodarstwa rolnego zostały w całości lub w części
wydzierżawione, to podatnikiem podatku rolnego jest dzierżawca. W przypadku
spó łdzielni jest ona zobowiązana do wnoszenia podatku, jeżeli grunty gospodarstwa
rolnego zostały do niej wniesione.

Ustawodawca kształtuje także pewne zasady odpowiedzialności za jego płatność.

Otó ż gdy grunty stanowią wspó łwłasność lub znajdują się w posiadaniu dwó ch lub
więcej podmiotó w, to stanowią odrębny przedmiot opodatkowania podatkiem rolnym.
Odpowiednio obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich wspó łwłaścicielach
(posiadaczach). Zatem jego opłacenie przez jednego ze wspó łwłaścicieli zwalnia
pozostałych, przy czym ten, kto opłacił całość podatku, ma prawo domagać się zwrotu
od pozostałych. Bez wątpienia, jeżeli grunty stanowią gospodarstwo rolne, obowiązek
podatkowy ciąży na tej osobie będącej wspó łwłaścicielem (posiadaczem), któ ra to
gospodarstwo prowadzi w całości.

Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi dla gruntó w gospodarstw

rolnych liczba hektaró w przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajó w
i klas użytkó w rolnych wynikających z ewidencji gruntó w i budynkó w oraz zaliczenia do
okręgu podatkowego. Łącznie są 4 okręgi podatkowe, w skład któ rych wchodzą gminy
oraz miasta w zależności od warunkó w ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych.
Podatek rolny za dany rok podatkowy wynosi od 1 ha przeliczeniowego gruntó w
ró wnowartość pieniężną 2,5 q żyta. Dla pozostałych gruntó w podstawą opodatkowania
jest liczba hektaró w wynikająca z ewidencji gruntó w i budynkó w. W ich przypadku
podatek rolny od 1 ha gruntó w odpowiada ró wnowartości pieniężnej 5 q żyta.

Zgodnie z treścią komunikatu Prezesa Głó wnego Urzędu Statystycznego wydanego na

podstawie art. 6 ust. 2 ustawy o podatku rolnym średnia cena skupu żyta za okres 11
kwartałó w poprzedzających kwartał poprzedzający rok podatkowy 2018 wyniosła
52,49 zł za 1 dt. Odpowiednio po przeliczeniu stawka podatku rolnego dla gospodarstw
rolnych w bieżącym roku wyniesie 131,23 zł od 1 ha przeliczeniowego gruntó w
gospodarstw rolnych (ró wnowartość pieniężna 2,5 dt żyta).

Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po

miesiącu, w któ rym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.
Natomiast wygasa on ostatniego dnia miesiąca, w któ rym przestały istnieć okoliczności
uzasadniające jego pobó r. Wymiar podatku od osó b fizycznych ustala, w drodze decyzji,
organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia gruntó w. Podatek jest
płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego w
terminach do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada danego roku. W
przypadku gdy kwota podatku nie przekracza 100 zł, jest on płatny jednorazowo w
terminie płatności pierwszej raty.

Warto podkreślić, że nie wszystkie grunty są objęte omawianym podatkiem.

Mianowicie zwalnia się z tego obowiązku m.in.: 1) użytki rolne klasy V, VI i VIz oraz
grunty zadrzewione i zakrzewione ustanowione na użytkach rolnych; 2) grunty
położone w pasie drogi granicznej; 3) grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją – w
roku, w któ rym uprawy zostały zniszczone wskutek robó t drenarskich; 4) grunty
przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powiększenie już
istniejącego do powierzchni nieprzekraczającej 100 ha: a) będące przedmiotem prawa
własności lub prawa użytkowania wieczystego, nabyte w drodze umowy sprzedaży, b)
będące przedmiotem umowy o oddanie gruntó w w użytkowanie wieczyste, c)
wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Pań stwa, objęte w trwałe
zagospodarowanie; 5) grunty gospodarstw rolnych powstałe z zagospodarowania
nieużytkó w – na okres 5 lat, licząc od roku następnego po zakoń czeniu
zagospodarowania; 6) grunty gospodarstw rolnych otrzymane w drodze wymiany lub
scalenia – na 1 rok następujący po roku, w któ rym dokonano wymiany lub scalenia
gruntó w; 7) grunty gospodarstw rolnych, na któ rych zaprzestano produkcji rolnej, z tym
że zwolnienie może dotyczyć nie więcej niż 20% powierzchni użytkó w rolnych
gospodarstwa rolnego, lecz nie więcej niż 10 ha – na okres nie dłuższy niż 3 lata w
stosunku do tych samych gruntó w; 8) użytki ekologiczne; 9) grunty zajęte przez
zbiorniki wody służące do zaopatrzenia ludności w wodę; 10) grunty pod wałami
przeciwpowodziowymi i grunty położone w międzywałach; 11) grunty wpisane do
rejestru zabytkó w, pod warunkiem ich zagospodarowania i utrzymania zgodnie z
przepisami o ochronie zabytkó w i opiece nad zabytkami. Ponadto wyłączenie dotyczy
także gruntó w stanowiących działki przyzagrodowe członkó w rolniczych spó łdzielni
produkcyjnych, któ rzy osiągnęli wiek emerytalny, są inwalidami zaliczonymi do I albo II
grupy lub są osobami całkowicie niezdolnymi do pracy w gospodarstwie rolnym albo
niezdolnymi do samodzielnej egzystencji.

Szczegó lnym rozwiązaniem ustawowym na wypadek pojawienia się w rolnictwie

ryzyka powodującego określone straty jest opcja obniżenia lub zniesienia należnego
podatku rolnego za dany okres rozliczeniowy. Jest to forma wsparcia udzielana
producentowi rolnemu na wypadek utraty dochodu i ewentualnej niemożności
wywiązania się z zobowiązania podatkowego. Rozwiązanie takie jest przewidziane w
art. 13c pkt 1 ustawy, w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Stan klęski
żywiołowej musi mieć określone znamiona i powinien być następstwem zajścia
określonych okoliczności. Należy przez niego rozumieć m.in. katastrofę naturalną lub
awarię techniczną, któ rych skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osó b, mieniu
w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona
mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środkó w, we
wspó łdziałaniu ró żnych organó w i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji
działających pod jednolitym kierownictwem. Ustawodawca przyjął, że jest to zdarzenie
związane z działaniem sił natury, prowadzące do powstania szkody w budynkach,
ziemiopłodach, inwentarzu żywym lub martwym etc. Obejmuje ono w szczegó lności
takie zjawiska jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry,
intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych
temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i
morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodnikó w,
choró b roślin lub zwierząt albo choró b zakaźnych ludzi albo też działanie innego
żywiołu.

Samo wystąpienie wskazanych zjawisk, niosące negatywne skutki, nie daje

bezpośrednio uprawnienia do uzyskania ulg w zapłacie podatku. Musi zostać
wprowadzony na mocy art. 4 ustawy stan klęski żywiołowej i to zaró wno na obszarze,
na któ rym ona wystąpiła, jak i na obszarze, na któ rym wystąpiły lub mogą wystąpić jej
skutki.
 Organ podatkowy, przyznając rolnikowi ulgę w podatku rolnym, określa, czy
następuje zaniechanie jego ustalenia czy też zaniechanie jego poboru w całości lub w
części. Wysokość ulgi jest uzależniona od rozmiaru strat spowodowanych klęską w
gospodarstwie rolnym. Klęska musi mieć istotny charakter i powinna być efektem
odbiegającym od przeciętnej normy. Odpowiednio nie każda strata będąca efektem
wystąpienia klęski będzie uprawniała do otrzymania ulgi. Choć w samej ustawie
zabrakło określenia zakresu straty, to należy ją interpretować jako stratę materialną w
wysokości, któ ra w znacznym stopniu obniża dochodowość gospodarstwa rolnego.
Jednocześnie uniemożliwia ona bądź znacznie utrudnia utrzymywanie bądź
prowadzenie gospodarstwa rolnego bez konieczności dodatkowego zewnętrznego
wsparcia finansowego.

Stosując ulgę, organ podatkowy ma obowiązek przy jej ustalaniu uwzględnić

otrzymane odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia ustawowego. Producent rolny
otrzymuje ulgę na podstawie decyzji organu podatkowego po złożeniu wniosku.
Każdorazowo jest ona przyznawana za rok podatkowy, w któ rym został wprowadzony
stan klęski żywiołowej. Jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzony został po zapłaceniu
podatku za dany rok, ulgę stosuje się w następnym roku podatkowym.

Bibliografia:

Komunikat Prezesa Głó wnego Urzędu Statystycznego z 18 października 2017 r. w

sprawie średniej ceny skupu żyta za okres 11 kwartałó w będącej podstawą do ustalenia
podatku rolnego na rok podatkowy 2018, M.P. z 2017 r., poz. 958.

Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, Dz.U. z 2017 r., poz. 1892.