Obciążenia podatkowe rolnictwa

ŹRÓDŁO: PRAWO ROLNE, POD RED. P.

CZECHOWSKIEGO, WARSZAWA 2015,
S. 440-455
 Podatek rolny

• Podatek rolny jest podstawowym podatkiem

obciążającym rolnictwo.
• Jest to niejako substytut podatku
dochodowego w zakresie działalności rolniczej
lub leśnej.
• Podatek rolny jest praktycznie jedynym
obciążeniem fiskalnym, który płacą rolnicy w
związku z typową działalnością rolniczą.
Stanowi dochód budżetu gminy.
• Obowiązek podatkowy w podatku rolnym ciąży na
osobach fizycznych, osobach prawnych i jednostkach
organizacyjnych, w tym spółkach, nieposiadających
osobowości prawnej, które są właścicielami,
samoistnymi posiadaczami lub użytkownikami
wieczystymi gruntów sklasyfikowanych w ewidencji
gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty
zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z
wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie
działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.
• Zgodnie z art. l ustawy o podatku rolnym
opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają
grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i
budynków jako użytki rolne, z wyjątkiem
gruntów zajętych na prowadzenie działalności
gospodarczej innej niż działalność rolnicza.
• Ustawa wyróżnia dwie kategorie gruntów podlegających
opodatkowaniu podatkiem rolnym - grunty niewchodzące w skład
gospodarstw rolnych i grunty gospodarstw rolnych.
• Artykuł 2 ustawy zawiera definicję gospodarstwa rolnego. Zgodnie z
jego treścią za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów,
sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne
lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z
wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności
gospodarczej innej niż działalność rolnicza, o łącznej powierzchni
przekraczającej l ha lub l ha przeliczeniowy, stanowiących własność
lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej
albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej
osobowości prawnej.
• Podstawa opodatkowania podatkiem rolnym
dla gruntów gospodarstw rolnych wyrażona
jest w liczbie hektarów przeliczeniowych.
Hektar przeliczeniowy jest to umowna
jednostka przeliczeniowa związana z
wartościowaniem ziemi rolniczej ze względu
na jej położenie, klasę i rodzaj gruntów.
• Wysokość przelicznika uzależniona jest od okręgu podatkowego, w
którym znajduje się dany grunt, od rodzaju użytków rolnych (grunty
orne lub użytki zielone) oraz od klasy bonitacyjnej gruntu.
• Podstawą do określenia powierzchni, rodzajów i klas gruntów -co
stanowi podstawę do obliczenia liczby hektarów przeliczeniowych -
są dane z ewidencji gruntów i budynków.
• Zgodnie z ustawą każda gmina, miasto oraz dzielnica miasta
zaliczone są przez ministra właściwego do spraw finansów
publicznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
rolnictwa oraz po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Izb Rolniczych,
do jednego z czterech okręgów podatkowych. Kryterium
wyodrębnienia stanowią warunki ekonomiczne i produkcyjno-
klimatyczne.
• Dla gruntów innych niż wchodzące w skład gospodarstw rolnych
podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi ich
powierzchnia, którą wyraża liczba hektarów fizycznych wynikająca z
ewidencji gruntów i budynków.
• Wysokość podatku ustalana jest ustawowo jako równowartość
pieniężna:
 2,5 q żyta z hektara przeliczeniowego dla gruntów gospodarstw
rolnych;
 5 q żyta - dla pozostałych gruntów,
obliczana według średniej ceny skupu żyta za 11 kwartałów
poprzedzających kwartał poprzedzający rok podatkowy, ogłaszanej w
formie komunikatu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w
dzienniku urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski".
• Rady gmin uprawnione są do obniżania cen skupu żyta
określonych przez Prezesa GUS i w ten sposób mogą obniżyć
podstawę do obliczania podatku rolnego w danej gminie.
• Uchwała rady gminy może ustalać kwotowo nową, niższą
cenę lub określać w procentach jej zmniejszenie. Nie jest
jednak możliwe ustalenie stawki zerowej, jeżeli chodzi o cenę
skupu żyta, i w ten sposób zwolnienie wszystkich podatników
podatku rolnego od obowiązku podatkowego w tym
zakresie.
• Ustawa o podatku rolnym zawiera wiele ulg i zwolnień. Część
zwolnień wynika bezpośrednio z ustawy, a część
stosowanych jest na wniosek podatnika.
• Przysługującym z urzędu, najbardziej
powszechnym jest zwolnienie użytków rolnych
klasy V, VI i VIz oraz gruntów zadrzewionych i
zakrzewionych ustanowionych na użytkach
rolnych. Użytki rolne o klasach V, VI i VIz
stanowią niemal jedną trzecią użytków rolnych
w Polsce. W niektórych województwach
grunty zwolnione stanowią zdecydowaną
większość użytków rolnych.
• W obecnym stanie prawnym podatek rolny ma
charakter majątkowy - wartość gruntu wyrażana jest
poprzez przeliczniki uważane za odzwierciedlenie
czynników mających wpływ na wartość ziemi, do
których należy zaliczyć rodzaj użytków rolnych, klasę
gruntów, ich położenie. Grunt, co do zasady, jest
wyceniany w hektarach przeliczeniowych. Wycena ta
jest dokonywana w sposób bardzo schematyczny.
Wartość gruntu określona jest poprzez trzy zmienne:
rodzaj użytków rolnych, klasę gruntu oraz okręg
podatkowy, w którym grunt jest położony.
• Od wielu lat trwają prace nad koncepcją nowego
podatku od nieruchomości. Podstawą nowego
systemu opodatkowania nieruchomości powinna
być wartość nieruchomości wynikająca z katastru.
Opodatkowaniu powinny podlegać wszelkiego
rodzaju grunty, w tym grunty rolne i leśne. Z
pewnością grunty rolne i leśne powinny być
objęte preferencyjnymi stawkami
opodatkowania, co jest w pełni uzasadnione
specyfiką produkcji rolnej.
 Podatek leśny

Podatek leśny, zaliczany do dochodów gminy, uregulowany jest ustawą z

30 października 2002 r. o podatku leśnym.
• Konstrukcja podatku leśnego oraz jego założenia są praktycznie
identyczne jak w przypadku podatku rolnego.

• W założeniu podatek leśny miał być - podobnie jak podatek rolny -

podatkiem typu przychodowego, którego konstrukcja opiera się na
domniemaniu szacunkowego przychodu uzyskiwanego z hektara lasu.
Należy jednak uznać, iż obecnie w konstrukcji tego podatku
zdecydowanie dominują elementy majątkowe, szczególnie że w
przypadku lasu uzyskanie stałego dochodu nie jest w wielu przypadkach
ani możliwe, ani pożądane ze względu na wymogi racjonalnej
gospodarki leśnej.
• Obowiązek podatkowy w podatku leśnym ciąży na
osobach fizycznych, osobach prawnych i jednostkach
organizacyjnych, w tym spółkach, niemających
osobowości prawnej, które są właścicielami,
użytkownikami wieczystymi lub samoistnymi
posiadaczami lasów bądź posiadaczami lasów
stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki
samorządu terytorialnego.
• Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają wszystkie
lasy z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej
działalności gospodarczej niż działalność leśna.
• Podstawę opodatkowania w podatku leśnym
stanowi powierzchnia lasu, wyrażona w
hektarach, wynikająca z ewidencji gruntów i
budynków. Podatek leśny za rok podatkowy od
jednego hektara wynosi równowartość
pieniężną 0,220 m3 drewna, obliczoną według
średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej
przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały
roku poprzedzającego rok podatkowy.
• Zgodnie z ustawą o podatku leśnym zwolnione z
podatku leśnego są lasy z drzewostanem w wieku do 40
lat, lasy wpisane indywidualnie do rejestru zabytków
oraz użytki ekologiczne. Ustawa o podatku leśnym
zawiera ponadto katalog zwolnień podmiotowych
identyczny z katalogiem zawartym w ustawie o podatku
rolnym.
• Ustawa nie przewiduje jednak żadnych ulg. Ulgi takie -
podobnie jak zwolnienia przedmiotowe
nieprzewidziane w ustawie - mogą być wprowadzone
przez radę gminy w drodze uchwały.
 Podatek od nieruchomości

• Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych określa

obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości i podatku od środków
transportowych oraz w zakresie opłat: targowej, miejscowej, uzdrowiskowej,
reklamowej i od posiadania psów. Z powyższych obciążeń finansowych
rolnictwa dotyczy przede wszystkim podatek od nieruchomości.
• Rada gminy, zgodnie z art. 5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych,
określa w drodze uchwały wysokość podatku od nieruchomości. Stawka
ustalona przez gminę nie może być wyższa niż kwota maksymalna ustalona
w ustawie.
• Z dniem l stycznia 2003 r. wraz z nowelizacją ustawy o podatkach i opłatach
lokalnych oraz ustawy o podatku rolnym wyłączono z opodatkowania
podatkiem od nieruchomości grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i
budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach
rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności
gospodarczej. Takie grunty opodatkowane są podatkiem rolnym.
• Podatkiem od nieruchomości obciążone są budynki mieszkalne
gospodarstwa rolnego. Natomiast zwolnione z podatku od
nieruchomości są budynki gospodarcze lub ich części służące działalności
leśnej lub rybackiej, położone na gruntach gospodarstw rolnych, służące
wyłącznie działalności rolniczej oraz zajęte na prowadzenie działów
specjalnych produkcji rolnej.
• Budynki gospodarcze lub ich części objęte są opodatkowaniem
podatkiem od nieruchomości wyłącznie wtedy, gdy są związane z
prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż rolnicza i leśna. W
związku z tym budynki w gospodarstwie rolnym, jeżeli służą produkcji
rolniczej, nie są opodatkowane. W ustawie uregulowano kwestię
przeznaczenia na działalność rolniczą tylko części budynku. W takiej
sytuacji tylko część budynku przeznaczona na tę działalność będzie
zwolniona z opodatkowania podatkiem od nieruchomości.
• Budynki poza gospodarstwem rolnym zwolnione są z podatku od
nieruchomości w dwóch przypadkach związanych z działalnością
rolniczą - w sytuacji gdy są związane z działalnością leśną lub rybacką,
lub wtedy, gdy są zajęte na prowadzenie działów specjalnych produkcji
rolnej. Budynki służące prowadzeniu działów specjalnych produkcji
rolnej (szklarnie, kurniki itd.), jeżeli znajdują się w gospodarstwie
rolnym, podlegają regulacji podobnej jak inne budynki gospodarcze -
wystarczy, że są związane z działalnością rolniczą. Natomiast jeżeli
budynki te nie stanowią zabudowań gospodarstwa rolnego, to są
zwolnione od podatku od nieruchomości tylko w okresie, w którym w
budynkach tych prowadzona jest działalność traktowana jako dział
specjalny produkcji rolnej. W okresie nieprowadzenia tej działalności
budynki te podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości
według stawek właściwych dla tzw. pozostałych budynków.
 Podatek dochodowy
• Podatek dochodowy od osób fizycznych ma bardzo szeroki
zakres. Obejmuje praktycznie wszelkie przychody osób
fizycznych. Wyjątkami od powszechności opodatkowania są
m.in. przychody z rolnictwa, z wyjątkiem przychodów z działów
specjalnych produkcji rolnej; przychody z gospodarki leśnej w
rozumieniu ustawy o lasach; przychody objęte przepisami o
podatku od spadków i darowizn oraz z czynności niemogących
być przedmiotem skutecznej prawnie umowy; przychody z
tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku
ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej
oraz z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności
majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich.
• Ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych i od osób prawnych jednakowo
regulują kwestię opodatkowania działalności
rolniczej, wyłączając tę działalność z
opodatkowania podatkami dochodowymi.
Przychody z działalności rolniczej nie są
uznane za przychody w rozumieniu obu ustaw.
• Działalność rolnicza jest określona szeroko jako działalność polegająca na
wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym
(naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja
materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja
warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych,
grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego
zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-
fermowego oraz hodowla ryb, a także działalność, w której minimalne okresy
przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich
biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:
 miesiąc - w przypadku roślin,
 16 dni - w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,
 6 tygodni - w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,
 2 miesiące - w przypadku pozostałych zwierząt
- licząc od dnia nabycia.
• Specyficznym rodzajem działalności rolniczej są działy
specjalne produkcji rolnej.
• Działy specjalne produkcji rolnej to według ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 2 ust. 3):
„[...] uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach
foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin «in
vitro», fermowa hodowla i chów drobiu rzeźnego i nieśnego,
wylęgarnie drobiu, hodowla i chów zwierząt futerkowych i
laboratoryjnych, hodowla dżdżownic, hodowla
entomofagów, hodowla jedwabników, prowadzenie pasiek
oraz hodowla i chów innych zwierząt poza gospodarstwem
rolnym".
• Powyższe wyliczenie ma charakter wyczerpujący.
Żaden inny rodzaj działalności rolniczej nie może być
zakwalifikowany do działów specjalnych produkcji
rolnej, a co za tym idzie, objęty podatkiem
dochodowym. Tylko rodzaje produkcji wymienione w
definicji są działami specjalnymi produkcji rolnej.
Produkcję tę cechuje duża różnorodność - od
wymagających dużych przestrzeni hodowli pszczół
poprzez piwniczne uprawy grzybów do ferm zwierząt
futerkowych umieszczonych w wielkich budynkach.
• Opodatkowanie podatkiem dochodowym działów specjalnych wprowadzono z
dniem l stycznia 1992 r. Wcześniej działy specjalne objęte były ustawą o
podatku rolnym. Znacznie przy tym zmieniono pojęcie działów specjalnych. W
założeniu zmiany miały na celu uznanie za działy specjalne wyłącznie tych
rodzajów produkcji rolnej, których prowadzenie nie jest uzależnione od
warunków klimatycznych i glebowych. Dlatego wyłączono z działów
specjalnych wszystkie uprawy prowadzone w gruncie - sady jabłoniowe,
krzewy owocowe, rośliny ozdobne, a także uprawy prowadzone w tunelach
foliowych oraz w inspektach.
• Pojęcie działu specjalnego powstało niewątpliwie jako reakcja na wysokie
dochody pewnych grup ludności oraz jako konieczność innego uregulowania
sytuacji prawnej, a przede wszystkim podatkowej osób wykonujących
działalność niewątpliwie rolniczą, ale których obciążenie takimi samymi
podatkami jak rolników prowadzących typową produkcję rolną byłoby
nieproporcjonalnie niższe w stosunku do ich zarobków.
• Osoby fizyczne prowadzące działy specjalne produkcji
rolnej mają możliwość wyboru sposobu
opodatkowania. Mogą posługiwać się normami
szacunkowymi ustalonymi w rozporządzeniu lub
prowadzić księgę przychodów i rozchodów bądź księgi
rachunkowe i rozliczać się według dochodów
rzeczywistych. Podatnicy częściej wybierają
opodatkowanie za pomocą norm szacunkowych, nie są
jednak odosobnione przypadki prowadzenia urządzeń
księgowych i ustalania dochodu za ich pomocą.
• W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych nie
przewiduje się opodatkowania według norm szacunkowych
przychodu. Osoby prawne rozliczają się według rzeczywistych
przychodów i kosztów. W przypadku osób prawnych, które z
mocy prawa mają obowiązek prowadzenia pełnej księgowości,
można ustalić rzeczywisty przychód i rzeczywiste koszty
prowadzenia działalności na podstawie ksiąg rachunkowych.
Dochód z działów specjalnych produkcji rolnej dotyczy osoby
faktycznie prowadzącej tę działalność i osiągającej z niej zyski -
nie ma tu znaczenia fakt własności ziemi lub środków produkcji.
Opodatkowanie działów specjalnych produkcji rolnej stanowi
wyłom w wyłączeniu działalności rolniczej z opodatkowania
podatkiem dochodowym.