Produkty pochodzenia zwierzęcego

Przepisy dotyczące sprzedaży

Obok przetworzonych lub nieprzetworzonych produktów żywnościowych

przedmiotem sprzedaży bezpośredniej mogą być także produkty pochodzenia
zwierzęcego. Zasady jej prowadzenia są określone zarówno przepisami prawa
krajowego, jak i unijnego. Szczególne uregulowanie w tym zakresie ma na celu
zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumenta w odniesieniu do
bezpieczeństwa żywności, zwłaszcza poprzez objęcie wszystkich podmiotów tymi
samymi przepisami, oraz zapewnienie właściwego funkcjonowania rynku
wewnętrznego produktów pochodzenia zwierzęcego. Warto dodać, że ustalone
reguły na poziomie unijnym nie mają zastosowania do produkcji podstawowej
prowadzonej przez rolnika na własny, domowy użytek, do przyrządzania, obróbki
lub przechowywania żywności w celu spożycia jej w domu.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa zaró wno producenci rolni, jak i mali
przedsiębiorcy mogą produkować i bezpośrednio sprzedawać konsumentom, a także
lokalnym sklepom i np. restauracjom wytwarzane przez siebie mięso, a także wyroby
mięsne oraz produkty mleczne. Przedmiotem dostawy mogą być surowce pochodzenia
zwierzęcego, mięso z drobiu i zajęczaki poddane ubojowi w gospodarstwie rolnym, a
także zwierzyna łowna lub jej mięso. Należy podkreślić, że sprzedaż ta dotyczy
wyłącznie nieprzetworzonych produktó w pochodzenia zwierzęcego, czym są takie
surowce jak mleko surowe, surowa śmietana, jaja, mió d, ryby czy też niektó re rodzaje
mięs.
Omawiana sprzedaż może być prowadzona w ramach działalności marginalnej,
lokalnej i ograniczonej. Szczegó lne zasady jej prowadzenia są określone przepisami
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie
szczegó łowych warunkó w uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.
Rozporządzenie to określa zakres produkcji, jej obszar, wielkość dostaw produktó w
pochodzenia zwierzęcego do zakładó w prowadzących handel detaliczny z
przeznaczeniem do konsumenta koń cowego oraz wymagania weterynaryjne, jakie
powinny być spełnione przy prowadzeniu tego typu działalności.
 Aby spełnić wymagania ustawowe, zakład musi prowadzić jedną z wymienionych
działalności, do któ rych należą: a) rozbió r świeżego mięsa wołowego, wieprzowego,
baraniego, koziego, koń skiego, drobiowego lub zajęczakó w; b) rozbió r świeżego mięsa
zwierząt łownych odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego; c) rozbió r
świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych; d)
produkcję mięsa mielonego, surowych wyrobó w mięsnych; e) produkcję produktó w
mięsnych; f) produkcję wstępnie przetworzonych lub przetworzonych produktó w
rybołó wstwa; g) produkcję produktó w mlecznych lub produktó w na bazie siary
wyprodukowanych z mleka lub siary, pozyskanych w gospodarstwie produkcji mleka, w
któ rym jest prowadzona działalność w zakresie produkcji mleka surowego lub siary,
przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej; h) produkcję produktó w jajecznych
pozyskanych w wyniku obró bki lub przetwarzania jaj, któ re uprzednio ugotowano w
skorupach; lub i) produkcję gotowych posiłkó w (potraw) z produktó w pochodzenia
zwierzęcego, o któ rych mowa w lit. a-h, lub z udziałem tych produktó w, pod warunkiem
że co najmniej jeden produkt pochodzenia zwierzęcego należący do głó wnych
składnikó w posiłku został wyprodukowany w tym zakładzie.
Z kolei wielkość dostaw do innych zakładó w prowadzących handel detaliczny z
przeznaczeniem dla konsumenta koń cowego jest ograniczona ilościowo i w tym
przypadku obowiązują limity dostaw. Ich wartości nie mogą przekraczać wagowo: a)
tony tygodniowo – w przypadku świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego,
koziego, koń skiego lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobó w mięsnych lub
mięsa mielonego; b) 0,5 tony tygodniowo – w przypadku świeżego mięsa drobiowego
lub zajęczakó w lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobó w mięsnych lub
mięsa mielonego; c) 1,5 tony tygodniowo – w przypadku produktó w mięsnych; d) 0,5
tony tygodniowo – w przypadku świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w
warunkach fermowych lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobó w mięsnych
lub mięsa mielonego; e) 0,5 tony tygodniowo – w przypadku świeżego mięsa zwierząt
łownych odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego lub produkowanych z
tego mięsa surowych wyrobó w mięsnych lub mięsa mielonego; f) 0,5 tony tygodniowo –
w przypadku produktó w rybołó wstwa; g) 0,5 tony tygodniowo – w przypadku
produktó w mlecznych lub produktó w na bazie siary łącznie; h) 0,15 tony tygodniowo –
w przypadku produktó w jajecznych; i) 1,5 tony tygodniowo – w przypadku gotowych
posiłkó w (potraw) wyprodukowanych z produktó w pochodzenia zwierzęcego lub z
udziałem tych produktó w.
Wskazane tygodniowe limity mogą ulec zwiększeniu po wydaniu decyzji
powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce prowadzenia przez
podmiot działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej. Następuje to na wniosek
producenta, z uwzględnieniem limitó w rocznych w wysokości 26 ton dla każdego z
następujących rodzajó w produktó w: 1) świeżego mięsa zwierząt dzikich
utrzymywanych w warunkach fermowych lub produkowanych z tego mięsa surowych
wyrobó w mięsnych lub mięsa mielonego; 2) świeżego mięsa zwierząt łownych
odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego lub produkowanych z tego
mięsa surowych wyrobó w mięsnych lub mięsa mielonego; jak i 3) produktó w
rybołó wstwa.
Warto podkreślić, że sprzedaż konsumentom koń cowym nie jest ograniczona
ilościowo i może odbywać się np. w miejscu sprzedaży przylegającym do miejsca
produkcji (lub ewentualnie w oddzielnym budynku znajdującym się na tej samej posesji
co budynek, w któ rym odbywa się produkcja), z obiektó w lub urządzeń ruchomych lub
tymczasowych, w tym ze środkó w transportu, czy też z urządzeń dystrybucyjnych do
sprzedaży żywności, jak ró wnież w ramach sprzedaży na daleką odległość.
Jeżeli chodzi o lokalizację omawianej działalności, to miejsce produkcji i
sprzedaży produktó w pochodzenia zwierzęcego powinno znajdować się na obszarze
jednego wojewó dztwa lub na obszarze sąsiadujących z tym wojewó dztwem powiató w
położonych na obszarach innych wojewó dztw. Zasady te nie mają zastosowania w
przypadku sprzedaży podczas wystaw, festynó w, targó w, kiermaszó w organizowanych
w celu promocji tych produktó w. Niemniej podmiot prowadzący taką działalność ma
obowiązek poinformowania o tym na piśmie powiatowego lekarza weterynarii
właściwego ze względu na miejsce prowadzenia sprzedaży, i to w terminie co najmniej
na 7 dni przed dniem rozpoczęcia tej sprzedaży.
W ramach sprzedaży bezpośredniej obrotem mogą być objęte wyłącznie
produkty własne, wyprodukowane w ramach wytwarzania produktó w pochodzenia
zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Chodzi tu np. o dró b czy jaja
oraz niewielkie ilości nieprzetworzonych produktó w pochodzenia zwierzęcego.
Przykładowo ustawodawca pozwala w przypadku drobiu na roczną produkcję
nieprzekraczającą 2500 sztuk w przypadku indykó w lub gęsi albo 10 000 sztuk w
przypadku innych gatunkó w drobiu sprzedaż tuszek drobiowych, do 1000 litró w mleka
surowego tygodniowo, do 500 litró w tygodniowo surowej śmietany czy od 350 do 2450
sztuk tygodniowo jaj konsumpcyjnych.
Jeżeli chodzi o sprzedaż konsumentowi koń cowemu nieprzetworzonych
produktó w pochodzenia zwierzęcego, to może się ona odbywać np. na terenie
gospodarstwa rolnego, na targowiskach lub do zakładó w prowadzących handel
detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta koń cowego. Ró wnież i w tym przypadku
podmiot, któ ry zamierza podjąć działalność w zakresie produkcji produktó w
pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, ma obowiązek
powiadomienia o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktó w pochodzenia
zwierzęcego powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce
planowanej produkcji. Zgodnie z wymaganiami ustawowymi w miejscu prowadzenia
sprzedaży bezpośredniej muszą być spełnione szczegó lne wymagania co do sprzętu,
środkó w do czyszczenia i dezynfekcji, właściwej wentylacji itd. Ponadto wobec osoby
prowadzącej sprzedaż istnieje wiele wymagań co do m.in. zasad higieny w procesie
produkcji i sprzedaży. Produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży
bezpośredniej muszą być świeże, powinny mieć właściwe cechy organoleptyczne,
powinny być właściwie przechowywane i pakowane.
Rolnik zamierzający podjąć jedną z omawianych działalności musi spełnić
określone warunki. Jednym z nich jest opracowanie uproszczonego projektu
technologicznego zakładu. Jego wymogi zostały określone w rozporządzeniu Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie wymagań , jakie powinien
spełniać projekt technologiczny zakładu, w któ rym ma być prowadzona działalność w
zakresie produkcji produktó w pochodzenia zwierzęcego. Projekt ten zatwierdza
powiatowy lekarz weterynarii w drodze decyzji administracyjnej. Warto dodać, że po jej
uzyskaniu podmiot musi złożyć w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia
planowanej działalności pisemny wniosek o wpis do rejestru zakładó w do powiatowego
lekarza weterynarii właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia
produkcji.
Powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze względu na planowane miejsce
prowadzenia działalności wydaje decyzję administracyjną w sprawie wpisu danego
zakładu do rejestru zakładó w i nadaje mu weterynaryjny numer identyfikacyjny.
Dopiero po otrzymaniu decyzji w sprawie jego nadania rolnik może rozpocząć
prowadzenie działalności.
W toku wykonywania omawianej działalności producent musi spełniać wymogi
higieniczne i weterynaryjne określone dla zakładó w zajmujących się produkcją
produktó w pochodzenia zwierzęcego. Odnoszą się one m.in. do budynkó w oraz
pomieszczeń , w któ rych prowadzona jest produkcja żywności, do surowcó w używanych
do produkcji produktó w pochodzenia zwierzęcego, obró bki cieplnej, wody, opakowań
czy postępowania z odpadami żywnościowymi, jak i stosowania dobrych praktyk.
Na koniec warto dodać, że nadzó r nad zakładami prowadzącymi działalność
marginalną, lokalną i ograniczoną sprawuje Inspekcja Weterynaryjna, któ ra podlega
Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego, tekst jedn.:
Dz.U. z 2014 r. poz. 1577 ze zm.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004
r. ustanawiające szczegó lne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności
pochodzenia zwierzęcego, Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, s. 55.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie
wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktó w pochodzenia zwierzęcego
przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, Dz.U. nr 5, poz. 38.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie
wymagań , jakie powinien spełniać projekt technologiczny zakładu, w któ rym ma być
prowadzona działalność w zakresie produkcji produktó w pochodzenia zwierzęcego,
Dz.U. poz. 434.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie
szczegó łowych warunkó w uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej,
Dz.U. poz. 451.

dr Izabela Lipiń ska

Zakład Prawa Gospodarczego i Rolnego
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu