Fizika: Libër Mësuesi Për

Elona Terziu
Edmond Klironomi
Libër mësuesi për

tekstin shkollor
Fizika
10
Shtëpia botuese Albas
Botues: Latif
AjruLLAi rita
Petro
redaktore: Dorentina
Xhafa
Arti grafik:
ela LumAni
© Albas, 2016 të gjitha të drejtat janë

të rezervuara
iSBn 978-9928-02-813-6
Shtëpia botuese Albas në tiranë: rr. “Donika

Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D. tel: 00355 45800160; e-
mail: info@albas.al
në tetovë: rr. “ilinden”, nr. 105 tel: 00389 44 344 047; e-
mail: albas_te@yahoo.com në Prishtinë: rr. “muharrem
Fejza”, p.n.
tel: 00377 45 999 770 e-mail:
albas_pr@yahoo.com Shtypur
në shtypshkronjën:
2
Libër mësuesi për tekstin “Fizika 10”
Energjia dhe elektriciteti (1) 69

Energjia dhe elektriciteti (2) 70
Si e marrim energjinë 72
Përsëritje 73
Ndërveprimet dhe e Nergjia

Grimcat në lëvizje 75
Temperatura (1) 76
Temperatura (2) 78
modelet
Bymimi i trupave të ngurtë dhe i lëngjeve 79
Nxehja e gazeve 80
Konveksioni 82
Rrezatimi termik 83
Lëngjet dhe avujt 85
Kapaciteti termik specifik (nxehtësi specifike) 86
Nxehtësi e fshehtë 88
Përsëritje 89
Testim 91
Projekt 92
4
HyRJE
Libri i mësuesit për “Fizikën 10” është një tekst, i cili ndihmon për zbatimin me
sukses të programit të miratuar nga Ministria e Arsimit dhe Sportit në janar të vitit 2016.
Ai është ndërtuar në bazë të librit “Fizika 10-11” të përkthyer nga “Complete Physics for
Cambridge IGCSE”. Duke qenë se tashmë “Fizika 10-11” është në një libër (me dy pjesë),
është menduar që të ndahet në këtë mënyrë:
Ø Kapitujt 1-5, dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 10-të.
Ø Kapitujt 6-11 dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 11-të.
Ø Për orët e punëve të laboratorit mund të shfrytëzohen mësimet e kapitullit 13

“Fizika
Praktike”.
Ø Për orët e përsëritjeve, përveç ushtrimeve që ka në fund të çdo kapitulli, mund të

shfrytëzohen edhe ushtrimet e kapitullit 15 “Ushtrime përmbledhëse”. Këto
ushtrime janë të përcaktuara dhe me nivele. Ato mund të përdoren gjithashtu dhe si
ushtrime model për të hartuar mësuesi testet (detyrat e kontrollit).
Ky libër përmban një plan model që mund t’i vijë në ndihmë mësuesit për të planifikuar
dhe hartuar planin mësimor për klasën e 10-të për vitin shkollor 2016-2017 dhe më pas për
klasën e 11-të për vitin shkollor 2017-2018, si dhe një grup orësh mësimore për klasën e
dhjetë.
5
plani mësimor për vitin 2016-2017

lënda: Fizikë 10
36 javë mësimore ∙ 2 orë/javë = 72 orë gjithsej
1-Matjet dhe njësitë matëse 6 orë ( 5T, 1U)
2-Forcat dhe lëvizja 18 orë (10T, 4U , 1P, 1 PL, 1 TP,
1PR)
3-Forcat dhe shtypja 24 orë (13T, 6U, 1PL, 1P,1 TP, 2PR)
4-Forcat dhe energjia 9 orë (7T, 1U, 1PR)
5-Historia e ideve 1 orë (1T )
6-Efektet termike 15 orë (10T, 3U, 1P, 1TP)
tabela e orëve të Fizikës 10 sipas përqindjes
Numri i orëve gjithsej është 72.

lloji i temave Nr. i orëve %
a-Njohuri të reja 45orë 63%
b-përpunim njohurish 27 orë 37%
1- Ushtrime 15 orë 55%
2- Përsëritje 3 orë 11%
3- Provime 3 orë 11%
4- Projekt kurrikular 4 orë 15%
5- Punë laboratori 2 orë 8%
6
plaNiFikimi 3-mujor për periudhëN Shtator – dhjetor (24 orë)
tematika 1
Shkallëzimi dhe matja
Përshkrimi i tematikës:
Kuptimi i shkencës nga nxënësit varet nga shkallëzimi që ata i bëjnë kohës dhe hapësirës, pasi nëpërmjet tij
ata mund të bëjnë krahasime gjatë vrojtimeve. Shpesh, ata kanë vështirësi të punojnë me shkallëzime që
nuk i përdorin në jetën e përditshme, të tilla si ato të largësive shumë të mëdha në hapësirë apo ato shumë
të vogla në botën e atomit. Gjatë mësimit të shkencës nxënësit mësojnë dhe përshtaten me
shumëllojshmëri shkallëzimesh dhe njësish matëse, duke përdorur sisteme shkallëzimi në matje të sakta,
me instrumente dhe njësi matëse të zyrtarizuara, si p.sh., sistemin ndërkombëtar të njësive SI.
Kjo tematikë përqendrohet te madhësitë fizike, kimike, biologjike, sistemet e njësive, matjet dhe krahasimet e
tyre.
tematika 2
Ndërveprimet
Përshkrimi i tematikës:
Studimi i ndërveprimit të sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe rolit të njeriut në të. Ndërveprimet
ndodhin brenda një organizmi, ndërmjet organizmave, si dhe ndërmjet organizmave dhe mjedisit.
Ndërveprimi i njeriut me mjedisin drejton zhvillimin e shkencës dhe të teknologjisë. Në të njëjtën kohë,
shkenca dhe teknologjia ndikojnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron me mjedisin. Të kuptuarit e këtij
ndërveprimi ndihmon nxënësit t’i kuptojnë më mirë pasojat pozitive dhe negative të veprimeve të tyre dhe
të jenë përgjegjës për to.
7
tematika: Shkallëzimi dhe matja
Rezultatet e të nxënit për kompetencat të fushës:
Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

Nxënësi/ja: Nxënësi/ja:
§ § mbledh informacion nga burime të
besueshme, për sisteme të ndryshme të
§ përdor madhësitë fizike, njësitë
njësive që zbatohen sot në botë dhe bën
përkatëse dhe simbolikën e sistemit SI;
përdor shumëfishat dhe nënfishat e ekuivalentimin e tyre;
njësive të madhësive fizike, duke § diskuton mbi rolin dhe rëndësinë e
ndjekur rregullat e shumëzimit, përdorimit të sistemit ndërkombëtar të
pjesëtimit, mbledhjes dhe zbritjes të njësive për zhvillimin dhe përdorimin e
§
madhësive që paraqiten si fuqi të teknologjisë në nivel global;
dhjetës; paraqet rezultatet e matjeve dhe
§ § përdor saktë mjetet gjatë zhvillimit të
vlerëson me përafërsi pasaktësinë në
§ matje; përcakton skalar dhe vektorial; veprimtarive praktike në klasë dhe jashtë
përcakton rezultanten e dy vektorëve me saj;
§ anë të metodës grafike; përshkruan dhe § ndjek rregullat e procedurave të matjes;
mat me saktësinë e duhur gjatësinë, § respekton rregullat e sigurisë gjatë matjeve.
duke përdorur vizore, mikrometër,
§ kalibër; përshkruan dhe mat kohën me
anë të orëve dhe kronometrave;
§ interpreton vrojtimet dhe të dhënat e
tjera (paraqitur në formë verbale,
diagramatike, grafike, simbolike ose
§ numerike), identifikon modelet dhe
prirjet, duke vendosur lidhjet dhe duke
nxjerrë përfundime prej tyre; zbaton
§ njohuritë për një gamë të gjerë
teknikash, instrumentesh aparatesh dhe
materialesh, për të zgjedhur më të
përshtatshmet për eksperimentin.
8
tematika: Ndërveprimet
Rezultatet e të nxënit për kompetencat të fushës:
· shpjegon dallimin ndërmjet vektor dhe skalar, kur i zbaton për · është i përgjegjshëm për
zhvendosjen, largësinë, shpejtësinë vektoriale dhe shpejtësinë lineare; · kushtet e sigurisë në transportin
tregon shpejtësitë tipike, të llogaritura nga përvoja e përditshme, të erës publik;
dhe tingullit, të ecjes, vrapimit, ecjes me biçikletë dhe të sistemeve të · vlerëson çështjet morale dhe
tjera të transportit; sociale që kanë të bëjë me
· tregon nxitimin e rënies së lirë; zgjidhjen e një situate
· jep me përafrim madhësitë e nxitimeve të përditshme; problemore, si p.sh., zvogëlimi i
· shpjegon me shembuj që në lëvizjen rrethore të njëtrajtshme, vlera numrit të aksidenteve
numerike e shpejtësisë mbetet konstante, por shpejtësia vektoriale automobilistike;
ndryshon (interpretim cilësor); · vlerëson përpjekjet individuale
· bën matje të largësisë dhe kohës, llogarit shpejtësitë; dhe punën në grup gjatë një
· ndërton dhe përdor grafikët e tyre për të përcaktuar shpejtësinë, hetimi shkencor;
shpejtësinë terminale dhe nxitimin; · prezanton objektivisht
· bën llogaritje me anë të raporteve dhe kthen njësitë në vlerat e zhvillimin historik të ideve mbi
llogaritura; forcat dhe lëvizjen.
· lidh ndryshimet dhe diferencat e lëvizjes në grafikët e varësisë së
largësisë nga koha dhe të shpejtësisë nga koha dhe interpreton vijat e
drejta dhe të lakuara;
· interpreton sipërfaqet e mbyllura në grafikët e varësisë së shpejtësisë
nga koha;
· zbaton formulat që lidhin largësinë, kohën dhe shpejtësinë për lëvizjen e
njëtrajtshme dhe për lëvizjen njëtrajtësisht të ndryshuar dhe llogarit
shpejtësinë mesatare për lëvizjen e ndryshuar;
· jep shembuj të mënyrave të bashkëveprimit të trupave me anë të
gravitetit dhe kontaktit (përfshirë forcën e bashkëveprimit në kontakt
pingule me sipërfaqen dhe forcën e fërkimit) dhe përshkruan nga këta
shembuj se bashkëveprimi mes dy trupave realizohet si veprim dhe
kundërveprim; bën paraqitjen vektoriale të këtyre forcave;
· zbaton ligjin e parë të Njutonit për të shpjeguar lëvizjen e trupave me
shpejtësi vektoriale uniforme dhe të trupave
· zbaton ligjin e dytë të Njutonit në llogaritjet e forcës, masës dhe nxitimit
dhe e heton atë eksperimentalisht;
· shpjegon që masa inerciale është madhësia që tregon sa e vështirë
është të ndryshosh shpejtësinë vektoriale të një trupi dhe që ajo
përcaktohet si raport i forcës me nxitimin;
· risjell ligjin e tretë të Njutonit dhe e zbaton atë në shembuj situatash të
ekuilibrit;
· zbaton formulat që lidhin forcën, masën dhe konstantet fizike përkatëse,
duke përfshirë nxitimin e rënies së lirë, për të eksploruar si lidhen këto
ndryshime;
· zbaton formulat që lidhin forcën, masën, shpejtësinë dhe nxitimin për të
shpjeguar si ndryshojnë ato në varësi të njëra-tjetrës;
· përkufizon peshën, përshkruan si matet ajo dhe bën lidhjen mes peshës
së trupit dhe fortësisë së fushës gravitacionale (g) dhe llogarit peshën;
· përshkruan shembuj të forcave që veprojnë mbi një trup ose sistem të
ngurtë të mbyllur;
9
• përdor diagramin e forcave për të ilustruar mbledhjen e forcave,

situatat e ekuilibrit dhe përcakton rezultanten e dy forcave, si
madhësi dhe si drejtim (vetëm skematikisht);
• përdor modelime dhe simulime për situata ku zbatohen veprimet
me vektorë dhe situata të tjera fizike;
· shpjegon metodat e matjes së kohës së reagimit të njeriut, risjell
rezultate tipike dhe bën matje të thjeshta të saj;
· shpjegon faktorët që ndikojnë në largësinë e kërkuar të frenimit midis
automjeteve të transportit dhe pasojat e moszbatimit të saj;
· shpjegon rreziqet e shkaktuara nga frenimi i madh dhe llogarit forcat që
përfshihen në situata tipike në rrugë;
· llogarit largësinë e duhur për frenim, në varësi të shpejtësisë; ·
llogarit me përafërsi shpejtësinë, nxitimet dhe forcat e përfshira në
nxitime të mëdha, në transportin rrugor;
· shpjegon impulsin si veti e lëvizjes së trupit dhe jep shembuj të impulsit
gjatë goditjes;
· shpjegon ligjin e ruajtjes së impulsit dhe e zbaton atë në goditjen
lineare të dy trupave;
· përcakton momentin dhe përshkruan shembuj të momentit në goditje.
11
12
Metodologjia dhe
Situatë e parashikuar të të
Nr tematika temat mësimore veprimtaritë e vlerësimi Burimet
nxënit
nxënësve
1. Numrat dhe Bashkëbisedim

1 NjëSitë
dhe diskutim
matëSe
2. SiStemi i Peshore, objekte me

Bashkëbisedim Vëzhgim
NjëSive (Si) masa të ndryshme,
2
dhe demonstrim Vlerësim i përgjigjeve

karrocë laboratori, gurë
me gojë
peshe, orë ose
Vlerësim i detyrave të
3. matja e kronometër etj.
gjatëSiSë dhe shtëpisë
Litar, plastelinë, top,
Shkallëzi kohëS Matje. Matja e gjatësisë së Demonstrim dhe Vetëvlerësim
3 letër, kunja, ngjitëse,
mi
dhe objekteve të ndryshme veprimtari praktike diagnostikues,
vizore, kalibër, trupa me
matja Përgjigje të dhëna në
orë 5 orë dendësi të ndryshme, enë
mënyra të ndryshme
e shkallëzuar, trupa me
t+1 4. vëllimi , Vlerësim formues
(6 orë madhësi të ndryshme.
përpuni deNdëSia dhe Matje. Matja e dendësisë së Vlerësim i aktivitetit
m
njohuris matja e tYre, Zbatim praktik dhe gjatë debateve në klasë
4 vëllimit të një trupi të rregullt dhe
h) më Shumë për punë në grup Materiale nga interneti
jo të rregullt Vlerësim me një listë
maSëN dhe dhe enciklopedia,
deNdëSiNë treguesish
posterë, fotografi.
Prezantim me gojë ose
. MË SHUMË Ilustrim. Paraqitja e vektorëve Zbatim praktik dhe Kompjuter,
5 vektorët me shkrim
MBI dhe veprimet me to punë në grup videoprojektor, CD,
5 Vlerësim portofoli
kabineti.
. Veprimtari praktike
6
6 USHTRIME dhe në grup
1. ShpejtëSia 2. Një lojë futbolli: Demonstrim Vëzhgim Top

dhe NXitimi Topi ndryshon drejtimin dhe Litar
7 kahun e lëvizjes, shpejtësinë Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve Qese
Ndër dhe shformohet. Pse? me gojë Vizore
veprimet Punë në grup dhe Lapsa
13
14
3. paraQitja punë Vlerësim i detyrave të Spango
orë (11 orë graFike e Individuale shtëpisë Trupa me masa të
8 lëvizjeS
t+7 ndryshme
orë
18 përpuni Diskutim Vetëvlerësim Materiale nga interneti
m
njohuris dhe enciklopedi, posterë,
h) 4. regjiStrimi i Hulumtim dhe Vëzhgim me një listë të fotografi.
lëvizjeS
zbulim plotë treguesish Kompjuter,
9 Prezantim me gojë dhe videoprojektor, CD,
Zbatime praktike meshkrim kabineti.
brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit

5. uShtrime klase gjatë debateve në klasë
10 Bashkëbisedim Intervistë me një listë

treguesish
6. rëNia e lirë Një pemë: Vlerësimi i punës në

Një frutë qëndron e varur në një grup
11 pemë. Vizatoni forcat që Vlerësim portofoli
veprojnë mbi të. Fruta bie nga
pema. Pse?
7. P.L MATJA E
NXitimit të
12
rëNieS Së
lirë
8. graFikë të
tjerë të Demonstrim Vëzhgim Top
13 lëvizjeS Litar
Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve Qese
me gojë Vizore
9. uShtrime Punë në grup dhe Lapsa
14 punë Vlerësim i detyrave të Spango
individuale shtëpisë Trupa me masa të
ndryshme
10. Forcat Në Diskutim Vetëvlerësim Materiale nga interneti
BaraSpeShë Lojëra popullore. dhe enciklopedi, posterë,
15
Tërheqje litari Hulumtim dhe Vëzhgim me një listë të fotografi.
15
16
11. projekt zbulim plotë treguesish Kompjuter,
“NDËRTIMI DHE Një udhëtim në avion. videoprojektor, CD,
Prezantim me gojë dhe
16 FuNkSioNimi i Kur motori ka defekt, pasagjerët
Zbatime praktike me shkrim kabineti.
paraShutave hapin parashutat. Pse?
” brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit
klase gjatë debatevenë klasë
12. Forca, maSa
dhe NXitimi Bashkëbisedim Intervistë me një listë
17
treguesish
13. Fërkimi Në patinazh. Vlerësimi i punës në

Njerëzit e kanë më të vështirë të grup

18
ecin në akull sesa në rrugë të Vlerësim portofoli
shtruara me asfalt. Pse?
14. Forca, peSha Në hapësirë.

dhe graviteti
19 Pse astronautët qëndrojnë pezull
në hapësirë?
15. uShtrime Demonstrim Vëzhgim Top

20 Litar
Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve Qese
me gojë Vizore
16. VEPRIMI DHE Punë në grup dhe Lapsa
KUNDËRVEPR Një fije llastiku zgjatet dhe lihet
21 punë Vlerësim i detyrave të Spango
IMI e lirë. Shpjegoni se çfarë ndodh.
Individuale shtëpisë Trupa me masa të
ndryshme
17. USHTRIME Diskutim Vetëvlerësim Materiale nga interneti
22 dhe enciklopedi, posterë,
Hulumtim dhe Vëzhgim me një listë të fotografi.
zbulim plotë treguesish Kompjuter,
18. PËRSËRITJE Prezantim me gojë dhe videoprojektor, CD,
23 Zbatime praktike me shkrim kabineti.
brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit
19. TEST klase gjatë debateve në klasë

PËRMBLEDH
ËS 3 -MUJORI I Bashkëbisedim Intervistë me një listë
PARË treguesish
24
Vlerësimi i punës në
grup
Vlerësim portofoli
17
brenda një organizmi, ndërmjet organizmave, si dhe ndërmjet organizmave dhe mjedisit. N
me mjedisin. Të kuptuarit e këtij ndërveprimi ndihmon nxënësit t’i kuptojnë më mir
vlerëson përpjekjetzhvillimin
objektivisht individuale dhe punën
historik në grup
të ideve gjatë n
mbi forcat
jnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron

MARS (24 ORË)
on e të
njeriut në të. Ndërveprimet ndodhin
MUJOR PËR PERIUDHËN JANAR
zhvillimin e shkencës dhe të teknologjisë. Në të njëjtën kohë, shkenca dhe teknologjia n
–
Studimi i ndërveprimit tëQëndrimet
sistemeve zhvillon të kuptuarit e mjedisit dhe të rolit të
dhe vlerat
hetimi shkencor;
shpjegon impulsin si veti të lëvizjes së trupit dhe jep shem
Nxënësi/ja: dhe lëvizjen.
prezanton shpjegon me shembuj që në lëvizjen rre
momentin vlera
dhenumerike
përshkruane shpejtësisë
shembuj tëmbetet
momenk
Rezultatet e tëshpjegon
nxënit për
ligjinkompetencat të fushës:
e ruajtjes së impulsit dhe e zbaton a
  shpjegon si levat dhe r

përkufizon dhe llogarit mom
aktojnë rrotullim;
PLANIFIKIMI 3
vektoriale ndryshon (interpretim c
- përshkruan shembuj ku forcat s
tyre dhe të jenë përgjegjës për to.

goditjen lineare të dy trupave;
NDËRVEPRIMET
Përshkrimi i tematikës: impulsit gjatë goditjes;
Aftësitë dhe proceset
TEMATIKA 1
Nxënësi/ja: përcakton rrotulluese.

shembuj;
goditje;
 
   
18
Metodologjia
Situatë e parashikuar të të dhe
Nr tematika temat mësimore vlerësimi Burimet
nxënit veprimtaritë e
nxënësve
1. impulSi
1.
2. IMPULSI.
ligji i Demonstrim
2.
ruajtjeS
Së impulSit
Veprimtari
Vëzhgim
3. lëvizja praktike
rrethore Vlerësim i përgjigjeve me
Në sistemin diellor. Lëvizja e Objekte me
3 gojë
Ndër planetëve rreth Diellit. Punë në grup masa të
Vlerësim i detyrave të
veprimet dhe punë ndryshme
orë teori shtëpisë
Individuale Kohëmatës
10 orë 4. uShtrime Vetëvlerësim diagnostikues,
Materiale nga
4 Përgjigje të dhëna në
(14 përpunim Diskutim interneti dhe
+ mënyra të ndryshme
njohurish enciklopedia,
Vlerësim formues
) Hulumtim dhe posterë,
1. Forcat dhe Vlerësim i aktivitetit gjatë
eFektet Në patinazh. zbulim fotografi.
5 debateve në klasë
rrotullueSe Rrotullimi i patinatorëve. Kompjuter,
Vlerësim me një listë
Zbatime praktike videoprojektor,
treguesish
. QENDRA E brenda dhe CD, kabineti.
6 maSëS Prezantim me gojë ose me
2 Në parkun e lojërave. jashtë klase
shkrim
Loja me kolovajzë (diskutim)
. MË SHUMË ose funksionimi i vinçave. Bashkëbisedim
për momeNtet
7 3
. ZGJATJA DHE
NgjeShja
8 4
. P.L matja e Demonstrim Vëzhgim Objekte me

9 5 koNStaNteS Vlerësim i përgjigjeve me masa të
Së Veprimtari gojë ndryshme

elaSticitetit
19
20
. Individuale Vetëvlerësim interneti dhe
6 diagnostikues, enciklopedia,
USHTRIME
Diskutim Përgjigje të dhëna në posterë,
mënyra të ndryshme fotografi.
Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues Kompjuter,
Vlerësim i aktivitetit videoprojektor,
. SHTYPJA Zbatime praktike gjatë debateve në CD, kabineti.
7
brenda dhe jashtë klase klasë
Në shtëpi. Vlerësim me një listë
Kur ngulim një gozhdë. Bashkëbisedim treguesish
Prezantim me gojë
ose me shkrim
. SHTYPJA NE
leNgje
8
. SISTEMET Në makinë.
hidraulike Frenat hidraulike.
9
. USHTRIME
10
. SHTYPJA E
uShtruar Nga
ajri Në atmosferën e Tokës.
11
. TRYSNIA Demonstrim Vëzhgim

dhe vëllimi i Objekte me
Vlerësim i përgjigjeve
12 gazit masa të
Veprimtari praktike me gojë
ndryshme
Vlerësim i detyrave
Kohëmatës
Punë në grup dhe punë të shtëpisë
. PROBLEMA Materiale nga
mBi individuale Vetëvlerësim
interneti dhe
13 trYSNiNë diagnostikues,
enciklopedia,
Diskutim Përgjigje të dhëna në
posterë,
fotografi.
Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues
. PROJEKT Kompjuter,
14 Vlerësim i aktivitetit
videoprojektor,
Zbatime praktike gjatë debateve në

CD, kabineti.
brenda dhe jashtë klase klasë
21
10
11
12
13
14
15
16
17
18
22
. PROJEKT Vlerësim me një listë
15 Bashkëbisedim treguesish
19 Prezantim me gojë
ose me shkrim
Vlerësim portofoli
.
16
20 USHTRIME
. PËRSËRITJE
17
21
. TEST
18përmBledhëS
mujori i dYtë
22
3-
23
24
ore. Të kuptuarit e kësaj tematike i ndihmon nxënësit të
ryshojnë
yrës gjatë përpjekjeve
dhe sistemit
përfshijnë modelet që bën
Modelet përfaqësojnë diellor
dukuritë ifizike,
dhe dhe konceptuale dhe
hapësirës.
ndërtohen përtëtëdukurive
lehtësuar kup
matematike. Meqenëse ato janë
Energjia bën të mundur ndryshimet dhe lëvizjen në natyrë. Njeriu përdor forma përafrime
të ndryshme aktua
energjie pë
magnetizmin dhe elektromagnetizmin. Tematika përqendrohet
Ajo trajton te modeli i qelizave
mënyrat e shfrytëzimit si njësitë
të energjisë dhe ub
Kjo tematikë studion burimet dhe përdorimet e energjisë, shndërrimet e saj nga një formë në tj
elektricitetin, valët, mënyrë të drejtpërdrejtë ose për të bërë parashikime. Modelet p

gjitha qeniet e gjalla, duke përfshirë edhe njeriun, kanë
modeli i nevojë për energji që të kryejnë proceset jetë
në
ë
QerShor (24 orë)
mujor për periudhëN prill identifikuar

vlerësojnë rëndësinërastet e keqpërdorimit
dhe përdorimet dhe, për
e energjisë, pasojë,
si dhe të ruajtjes
nevojën për tadhe të kursimit
ruajtur atë. të saj.
-
shpjegimin dhe parashikimin e dukurive.
plaNiFikimi 3
-
njeriu për përmirësimin e tyre në paraqitjen,
tematika 1: eNergjia tematika 2: modelet

Përshkrimi i tematikës: Përshkrimi i tematikës:
25
26
tematika 2: eNergjia
Rezultatet e tëxënit
n për kompetencat të fushës:
përdor marrëdhënien ndërmjet punës së kryer, forcës dhe zhvendosjes sipas drejtimit të saj diskuton në mënyrë aktive mbi mundësitë e
dhe përshkruan shndërrimin e energjisë në një rast të shkencës për të identifikuar çështje mjedisore
llogarit
tillë; energjinë e një trupi që lëviz, e një suste elastike dhe të trupit të ngritur mbi një që ngrihen nga përdorimi i burimeve të
sipërfaqe energjisë, por që ajo jo gjithmonë merret me to,

përshkruan
; dhe llogarit ndryshimet e energjisë, kur ndryshon temperaturë dhe kur kryhet për shkak të qëndr
imeve politike, sociale, etike
punë ose ekonomike;
;përshkruan ndryshimet e mundshme të energjisëakonshme, në situata si
tëp.sh.,
z hedhja vlerëson përpjekjet individuale dhe punën në
e trupit vertikalisht lart ose rrëshqitja e trupit në rrafshin e pjerrët, përplasja e trupit me një grup duke respektuar perspektiva të ndryshme
pengesë, trupi që fiton nxitim nga një forcë konstante, automjeti që ngadalësohet, ngrohja e për çështje që lidhen me shfrytëzimin dhe
deri
ujit në zierje mbrojtjen e burimeve të ripërtërishme
llogari
etj.; energjinë kinetike, energjinë potenciale gravitacionale, energjinë e elasticitetit, energjisë;
të
energjinë
t është i përgjegjshëm
dhe i ndërgjegjshëm
shpjegon me anë të shembujve kuptimin fizik të punës dhe të fuqisë, duke iu referuar
termike; për realizimin e detyrës dhe rolit në
energjisë grup.
përshkruan
; me shembuj lidhjen ndërmjetergjisë
fuqisë në
dhepajisjet
llogarit
en ndryshimeve në sistem, duke formuluar ose
ndryshimet e energjisë si pasojë eelektrike;
zgjedhur ekuacionet përkatëse, për proceset mekanike, elektrike dhe termike; shpreh në formë
sasiore dhe në shkallë të përbashkët ndarjen
rishpër
e përgjithshme të energjisë në
sistem.
tematika 2: modelet

Nxënësi/ja:
përcakton dendësinë dhe shpjegon ndryshimet e saj në gjendje të ndryshme të lëndës, duke u Nxënësi/ja:
bazuar në
strukturën e atomeve dhe të
përshkruan se kur lëndët shkrijnë, ngrijnë, avullojnë, kondensohen ose sublimohen, masa ruhet dhe
molekulave; është krijues dhe sugjeron mënyra
se ndryshimet fizike ndryshojnë nga ndryshimet kimike, sepse materiali i ruan vetitë fillestare të
 reja për zgjidhjen e problemave;
ndryshimi
kur është
i mbledh dhe komunikon me
zbaton lidhjet mes dendësisë, masës dhe vëllimit kur masa nuk ndryshon;
kthyeshëm; përgjegjësi informacionin;
shpjegon dhe ndërton diagrame të thjeshta për të modeluar ndryshimet ndërmjet gjendjes 
ngurtë, kërkon të dhëna dhe informacion
së të lëngët dhe të për
heton,
gaztë; duke përdorur aparate të dendësitë e trupave të ngurtë dhe lëngjeve, duke bërë  tëvlerësuar me objektivitet
matje dhe regjistrime
thjeshta, të vrojtimet dhe shpjegimet.
përshkruan
përshtatshme;si nxehja e një sistemi do të ndryshonte energjinë e grumbulluar brenda sistemit dhe
ngrinte temperaturën e tij ose do të shkaktonte
të do ë gjendjes;
ndryshime t
27
28
. shkri CD, kabineti.
dhe Në ecje.
5 RENDIMEN Vlerësim
m
FuQia Lëvizja e muskujve të
TI portofoli
njeriut.
. ENERGJIA
elektricitet Në një
6 PER Turbinat me erë
hidrocentral.
etj.
. BURIMET
përFtimi
DHE
eNergjiS
7 i
ë
8. uShtrime
. FORCA,
dhe Në një Tabela
Si lidhet forca, lëvizja Vëzhgi
9 LËVIZJA
eNergjia tren. mësimor
energjia për të lëvizjen Veprimtari Vlerësim i përgjigjeve me
m
dhe eTermomet
lokomotivës së një praktike goj
e Akul
ër
treni? Punë në grup dhe Vlerësim
ë i detyrave
lUj
. GRIMCAT Në atmosferën e individual
punë shtëpis
të
ëAlkoo
trupat
NE e Ngurtë Tymi
Tokës.shpërhapet në e Vetëvlerësim
ë
lëNgjet dhe lFlakë
Pse?
atmosferë. Diskuti Përgjigje të dhëna në
diagnostikues,
1 gazet Permaganat
Bunsen
m mënyra të
kalium
. Hulumtim dhe Vlerësim
ndryshme
dh Materiale
i nga
modelet (15 TEMPERATU
termometr zbulim Vlerësim i aktivitetit
formues
e interneti dhe
orë 10 orë t + 5 2 RA
at Zbatime praktike debateve në
gjatë
enciklopedia
orë përpunim dhe jashtë
brenda Vlerësim me një listë
klasë
. Nëfrigorife ,posterë,
njohurish) trupave klase treguesis
BYMIMItë Pser.e kemi të vështirë të fotografi
3 Ngurtë dhe kapakun e një kavanozi sapo Bashkëbisedi Prezantim me gojë ose me
h
I
gazev hapim . Kompjuter
m shkri
enxjerrim nga videoprojekto
,
e Vlerësim
m
frigoriferi? r,CD,
. portofoli
4 kabineti.
USHTRIM
E
11
12
13
10
5
29
30
. GAZE TË
NXehura
14 5
6. Në një banesë.
përcjellShmëri Materialet izoluese për të
15 a termike zvogëluar nxehtësinë e humbur
nga një shtëpi. (diskutim)
. KONVEKSIONI Një ditë vere në bregdet. Tabela

7 Vëzhgim
Ndryshimi i temperaturës së mësimore
16 Tokës dhe ujit të detit gjatë ditës Veprimtari praktike Vlerësim i përgjigjeve me
Termometër
dhenatës. (shpjegim) gojë
Akull
Punë në grup dhe punë Vlerësim i detyrave të
Ujë
individuale shtëpisë
Alkool
. Vetëvlerësim diagnostikues,
termik FlakëBunsen
17 8 RREZATIMI Efekti serrë Diskutim Përgjigje të dhëna në
Permaganat
kaliumi
Hulumtim dhe zbulim Vlerësim formues
Materiale nga
. Vlerësim i aktivitetit gjatë
9 interneti dhe
18 USHTRIME Zbatime praktike brenda debateve në klasë
enciklopedia,
dhe jashtë klase Vlerësim me një listë
posterë,
treguesish
fotografi.
. LËNGJET DHE Bashkëbisedim Prezantim me gojë ose me
avujt Kompjuter,
10 shkrim
19 videoprojektor,
Vlerësim portofoli
CD, kabineti.
. KAPACITETI
termik SpeciFik
20 11
. NXEHTËSIA E Veprimtari praktike Vëzhgim Objekte me

FShehtë
12 Vlerësim i përgjigjeve me masa të
21
Punë në grup dhe punë gojë ndryshme
individuale Vlerësim i detyrave të Kohëmatës
31
32
. USHTRIME shtëpisë Materiale nga
13
22 Diskutim Vetëvlerësim diagnostikues, interneti dhe
Përgjigje të dhëna në enciklopedia,
Hulumtim dhe zbulim mënyra të ndryshme posterë,
. PËRSËRITJE
14 Vlerësim formues fotografi.
23
Zbatime praktike brenda Vlerësim aktivitetit
i gjatë Kompjuter,
dhe jashtë klase debateve në klasë videoprojektor,
. TEST Vlerësim me një listë CD, kabineti.
Bashkëbisedim treguesish
përmBledhëS
15 mujori i tretë 3-
24 Prezantim me gojë ose me
shkrim
Vlerësim portofoli
33
34
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe dyshe, punë e pavarur
Kalohet te rubrika Arsyetime-veprime.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për shkrimin e njësive duke
përdorur simbolin shkencor dhe shumëfishat dhe nënfishat.
Nxënësve iu lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.
vlerësimi
Zgjidhen ushtrimet e disa prej nxënësve në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke nxitur nxënësit
për të përdorur zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
Detyrat dhe puna e pavarur

Ushtrimet 1, 2, 3, 4, 5 te mësimi f. 11.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 6,7 f. 11.
Fusha: Shkencat natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X

tematika: Shkallëzimi dhe matja Situata e të nxënit. Sistemi SI. Rëndësia e njohjes dhe
përdorimit të tij
Tema mësimore: 1.2 Sistemi i njësive (SI)
rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit
2. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin
3. Kompetenca personale
4. Kompetenca e të nxënit
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Madhësi fizike
Nxënësi/-ja: Sistem SI
1. diskuton mbi rolin dhe rëndësinë e përdorimit të sistemit ndërkombëtar të Simbole ndërkombëtare
njësive për zhvillimin dhe përdorimin e teknologjisë në nivel global; Madhësi fizike
2. përdor saktë simbolikat e sistemit SI; themelore Madhësi
3. dallon madhësitë fizike themelore nga ato të prejardhura. fizike e prejardhur
35
Burimet: teksti i nxënësit, interneti. Lidhja me fushat e

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia 3.
Biologjia
4. Tik-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve (PNP)
Bisedë, stuhi mendimesh, pemë mendimi, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
Organizimi i orës së mësimit
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin;
a. Si janë përcaktuar njësitë matëse të madhësive fizike?
b. A njihni madhësi fizike që në vende të ndryshme kanë njësi matëse të ndryshe?
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit të temës së mësimit.
a. Ç’kuptojmë me termin madhësi fizike?
b. Çfarë është sistemi ndërkombëtar SI?
c. Si janë përcaktuar njësitë matëse të sistemit SI?
d. Cili është dallimi midis madhësive fizike themelore nga ato të prejardhura? Nxënësve iu
kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të njësive matëse që njohin.
Mësuesi i përmbledh përgjigjet e nxënësve dhe i orienton ata drejt thelbit të temës së re.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pemë mendimi, punë në grupe
Njësitë matëse
Sistemi SI
Njësitë e prejardhura p.sh.,

shpejtësia, dendësia, forca etj.
Njësitë themelore: kilogram, sekondë,

metër, amper, kelvin, kandela,
mol i rezultateve të arritura: Punë dyshe, punë e pavarur Kalohet te
c.Prezantimi dhe demonstrimi
rubrika Arsyetime-veprime.
Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për shkrimin e njësive duke përdorur
simbolin shkencor, shumëfishat dhe nënfishat.
Nxënësve iu lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.
vlerësimi
që të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
36

Ushtrimet 4, 7 te mësimi f. 15.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 5, 6 f. 15.
Fusha: Shkenca natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X

tematika: Matjet dhe njësite matëse Situata e të nxënit: Matjet dhe diskutime rreth
mënyrave të ndryshme të matjeve të madhësive
Tema mësimore: 1.3 Matja e gjatësisë dhe kohës fizike
37

2. Kompetenca e të menduarit
rezultatet të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Gjatësi
Nxënësi/-ja: Mikrometër
1. përshkruan mikrometrin, kalibrin Vernier; Kalibri Vernier
2. diskuton për matjen e gjatësisë dhe te kohës Kohë
si madhësi fizike; Analog
3. ilustron me shembuj mënyrat e matjes së Digjital
gjatësisë dhe kohës. Vizore
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
aplete fizike të fizikës virtuale ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji

Stuhi mendimesh, pema e mendimit, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Stuhi mendimesh 1.

Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Cila është aparati që mat gjatësinë dhe kohën?
Nxënësve ju kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të matjes së gjatësisë dhe kohës.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe 1-

Shpjegohet përdorimi I kalibrit të thjeshtë për matjen e gjatësisë.
2- Shpjegohet ndërtimi I mikrometrit dhe kalibrit Vernier.
3- Përshkruan aparatet që njeh për matjen e kohës.
4- Ilustrohen me shembuj konkretë aparatet digjitale dhe analoge.
5- Analizohet koncepti i periodës.
6- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës se njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës.
7- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
Analog Digjital
Gjatësi
Koha
Metër (m)
Sekondë (s)
Mikrometër
Kalibër
Perioda
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për matjen e gjatësisë
dhe kohës.
38
vlerësimi
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
Ushtrimi 1, 2, 3 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrime nga libri i ushtrimeve.
39

tematika: Matjet dhe njësite matëse Situata e të nxënit: Matjet dhe diskutime rreth
Tema mësimore: 1.4 Vëllimi, dendësia dhe matja e
fizike
tyre

rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Vëllimi
Nxënësi/-ja: M3
1. përshkruan matjet e dendësisë dhe të Dendësi
vëllimit të trupave të ngurtë dhe të lëngjeve; Litër
2. diskuton në lidhje me matjen e dendësisë Shumëfish
dhe të vëllimit; Nënfish
3. ilustron me shembuj llojet e matjeve të Lëng
këtyre dy madhësive fizike; Trup i ngurtë me formë të çrregullt
4. analizon nëpërmjet aparatit matematikor
lidhjen analitike ndërmjet masës, dendësisë
dhe vëllimit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete fizike të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
fizikës virtuale. ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Bisedë, stuhi mendimesh, punë në grupe, pemë mendimi, punë e drejtuar, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.
a. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Kur themi një litër ujë, cilën madhësi fizike kemi nënkuptuar?
b. Kur themi një kilogram ujë, cilën madhësi fizike kemi nënkuptuar?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm për këto dy madhësi fizike.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe

1- Shpjegohet koncepti i vëllimit, duke iu përmbajtur njësisë bazë në sistemin SI dhe nënfishave dhe
shumëfishave.
2- Drejtohen pyetjet:
Cila është më e madhe, 1 m3 ujë apo 1000 l ujë?
3- Shpjegohet koncepti i dendësisë.
4- Analizohet lidhja matematikore ndërmjet dendësisë, masës dhe vëllimit.
5- Përdoret matematika për llogaritjen e dendësisë së një lënde.
6- Orientohen nxënësit që, nëpërmjet aparatit matematikor, të nxjerrin formulat bazë për
llogaritjen e dendësisë dhe vëllimit.
7- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
40
temës.
8- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
41
Vëllimi
Masa Dendësia
3
m
kg kg/m3
Litër (l)
m=d ∙ V
Gjatësi ∙ gjerësi ∙ lartësi Hidrometër
πR2 ∙ h
Kutia zhvendoset
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e vëllimit
dhe dendësisë.
vlerësimi
Nxënësi prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
Ushtrimi 4,5, f. 19 dhe 1, f. 21 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 7, 8, f. 19 dhe 2, f. 21.
42

tematika: Shkallëzimi dhe matja Situata e të nxënit: Matjet dhe diskutime rreth
Tema mësimore: 1.5 Më shumë për masën dhe fizike
dendësinë
fushës sipas temës mësimore: Vëllimi
Nxënësi/-ja: M3
1. krahason masat e dy trupave; Dendësi
2. diskuton në lidhje me matjen e dendësisë Litër
dhe të masës; Shumëfish
3. ilustron me shembuj llojet e matjeve të Nënfish
këtyre dy madhësive fizike;
4. analizon nëpërmjet aparatit matematikor
lidhjen analitike ndërmjet masës,
dendësisë dhe vëllimit.
43
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete fizike të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
fizikës virtuale. ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, pemë mendimi, punë në grupe, punë në grupe dyshe.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje 1.

a. Sa peshon një kilogram ujë?
b. Sa peshon një kilogram benzinë?
c. Cili peshon më shumë?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm për këto dy madhësi fizike.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, diskutim, pemë mendimi, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i masës dhe i peshës se trupave.

2- Jepet dallimi midis këtyre dy madhësive fizike.
3- Drejtohen pyetje:
Me sa ndryshon masa e të njëjtit trup në Tokë dhe në Jupiter? Po pesha e tij?
4- Analizohet lidhja matematikore ndërmjet dendësisë, masës dhe vëllimit.
5- Përdoret matematika për llogaritjen e dendësisë dhe vëllimit së një trupi.
6- Orientohen nxënësit që, nëpërmjet aparatit matematikor, të nxjerrin formulat bazë për llogaritjen
e dendësisë dhe vëllimit.
temës.8- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
Masa
Matet me peshore Llogaritet: m = d ∙ V
Peshore me krahë Peshore digjitale
Por në fakt peshorja

krahason peshat, jo masat.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe dyshe
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për llogaritjen e
vëllimit dhe dendësisë.
vlerësimi
mënyra.
44
Ushtrimet nga teksti i nxënësit.
45

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth llojeve të
saj.
Tema mësimore: 2.1 Shpejtësia dhe nxitimi dhe
paraqitja e tyre grafike

5. Kompetenca qytetare
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/-ja: Shpejtësi
1. përshkruan lëvizjen dhe llojet e saj; Nxitim
2. diskuton për karakteristikat e secilës lloj Vektor grafik
lëvizjeje; Koeficient këndor
3. ilustron me shembuj të ndryshëm nga Largësi
jeta e përditshme llojet e ndryshme të Kohë
lëvizjes.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Pyetje-përgjigje, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
46

a. Çfarë kushtesh duhet të plotësojë trupi në mënyrë që ai të lëvizë?
b. Cila madhësi fizike ndihmon dhe pengon lëvizjen e trupave?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të llojeve të lëvizjes.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i shpejtësisë dhe nxitimit (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen
ata drejt konceptit përfundimtar.
Çfarë ndryshon trupi kur lëviz?
3- Orientohen nxënësit që, nëpërmjet aparatit matematikor, të nxjerrin formulat bazë të shpejtësisë
dhe nxitimit.
4- Vizatohet paraqitja grafike të secilës madhësi dhe orientohet nëpërmjet grafikut.
5 - Mësuesi e ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës.
6- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
47
Shpejtësia Nxitimi
𝑑
Vm=𝑑𝑡 𝑣−𝑢
a=𝑣 𝑡 𝑢
𝑑𝑡
𝑣𝑡𝑢
𝑑𝑡
𝑣𝑡𝑢
𝑡
𝑡
Madhësi vektoriale
Drejtimi Vlera numerike

Kahu
Paraqitja grafike Paraqitja grafike
2
v(m/s) ) a(m/s
te
v=c a>0
u
0 0
t(s) t(s)
2
v(m/s) a(m/s)
v(rritet)
u a<0
0 0
t(s)
v(m/s) t(s)
u
v(zvogëlohet)
0
t(s)
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për llogaritjen e
shpejtësisë dhe nxitimit.
vlerësimi
mënyra.

Ushtrimi 1, 2, 3, f. 27 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 6, 7, f. 27.
48
49

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth
llojeve të saj.
Tema mësimore: 2.2 Regjistrimi i lëvizjes
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Shpejtësi
Nxënësi/-ja: Nxitim
1. përshkruan lëvizjen dhe llojet e saj; Vektor
2. diskuton për karakteristikat e secilës lloj lëvizjeje; Grafik
3. ilustron me shembuj llojet e ndryshme të lëvizjes; Koeficient këndor
4. me anë të shiritit regjistrues llogarit madhësitë që Largësi
karakterizojnë një lëvizje; Kohë
5. tregon shpejtësitë tipike të llogaritura nga përvoja Shirit regjistrues
e
përditshme, të erës dhe tingullit, të ecjes, vrapimit, ecjes
me biçikletë dhe të sistemeve të tjera të transportit me
anë të regjistrimit të tyre;
ndërkurrikulare:
Matematikë
TIK
Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
50
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh 1.

a. Si matet shpejtësia? Po nxitimi?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i shiritit regjistrues dhe lidhjeve të madhësive fizike që shoqërojnë lëvizjen
(dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen ata drejt konceptit përfundimtar. 2- Drejtohen
pyetjet:
Çfarë ndryshon trupi kur ai lëviz?
5- Mësuesi ndan punën në grupe për matjen e madhësive fizike nëpërmjet shiritit regjistrues dhe një
kohëmatësi (kronometër).
51
Shiriti
regjistrues
Shpejtësia Nxitimi
�
Vme=�� Lëvizje e Lëvizje e
s
� përshpejtua ngadalësua
r r
�−� �−�
a �� a ��
= � = �
v>u V<u
a> a<
0 0
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultatevePunë

të arritura:
në grupe dyshe, punë e pavarur
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e
shpejtësisë dhe nxitimit.
vlerësimi
mënyra.

Ushtrimi 1, f. 29 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 2, f. 29

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth llojeve
të saj.
Tema mësimore: 2.3 Rënia e lirë e trupave
52
53

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, diskutime rreth llojeve të saj.
Tema mësimore: 2.5 Forcat në baraspeshë

rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Fjalë kyç:
të fushës sipas temës mësimore: Forca
Nxënësi/-ja: Baraspesha
1. jep shembuj të mënyrave të Ligji i parë i Njutonit
bashkëveprimit të trupave; Shpejtësi e qëndrueshme
2. përkufizon ligjin e parë të Njutonit; Peshë
3. përkufizon shpejtësinë terminale dhe Tension
çfarë përfaqëson ajo; Shtytje
4. përdor diagramin e forcave për të Rezistencë e ajrit
ilustruar forcat që veprojnë mbi një
trup, situatat e baraspeshës si në
madhësi, ashtu dhe në drejtim dhe
kah (vetëm skematikisht).
ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
TIK
Marrëdhënie pyetje-përgjigje, hartë koncepti, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Marrëdhënie pyetje-përgjigje 1.

a. Ç’kuptojmë me termin forcë?
b. Çfarë duhet të ushtrohet për të ngritur një valixhe të rëndë?
c. Çfarë e mban motoskafin mbi ujë?
d. Çfarë kuptojmë me termin baraspeshë?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të baraspeshës së forcave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Hartë koncepti, punë në grupe

1- Shpjegohet koncepti i baraspeshës dhe ekuilibrimit të forcave duke rikujtuar edhe një herë
veprimet me vektorë (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen ata drejt konceptit
përfundimtar.
2- Drejtohen pyetje:
Kur themi që dy trupa janë në baraspeshë?
Shpjegohet koncepti i lëvizjes pa forcë dhe formulohet ligji i parë i Njutonit.
3- Jepet koncepti i shpejtësisë terminale (të qëndrueshme)
54
temës.
5- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
55
Forcat
Madhësivektoriale
Drejtim Kah Vlerë numerike
FR=0
të
Baraspeshë
v=c ose v=0
Ligji i I i Njutonit
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për forcat, të cilat janë
në baraspeshë.
vlerësimi
mënyra.

Ushtrimi 2, 3, f. 37 për detyrë klase.
Ushtrimet nga teksti i nxënësit për detyrë shtëpie.
56

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, llojet e saj. Diskutime për
ndikimin e tyre në lëvizjen e trupit.
Tema mësimore: 2.6 Forca, masa dhe nxitimi
fushës sipas temës mësimore: Forcë
Nxënësi/-ja: Masë
1. përshkruan forcën, masën dhe Nxitim
nxitimin; Inerci
2. diskuton për karakteristikat e secilës Ligji i dytë i Njutonit
madhësi fizike; Forcë rezultante
3. ilustron me shembuj ndikimin e forcës,
masës dhe nxitimit në lëvizjen e trupit.
ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
TIK
Pyetje-përgjigje, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
57

a. Pse një anije, kur është në lëvizje, është e vështirë ta ndalosh?
b. Cili trup, në të cilin ushtrohet e njëjta forcë, lëviz më shumë, ai me masë më të madhe apo ai me
masë më të vogël?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të lëvizjes së trupave nën veprimin e një ose disa
forcave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Organizues grafik, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i inercisë duke dhënë një shembull konkret të frenimit të një makine.
2- Shpjegohet koncepti i forcës rezultante duke mbajtur parasysh veprimet me vektorë.
3- Përcaktohet lidhja ndërmjet masës, forcës dhe nxitimit dhe formulohet ligji i dytë i Njutonit.
4- Orientohen nxënësit për të përcaktuar efektet e tjera të forcës.
temës.
6- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj
Forca Masa Nxitimi
Vektoriale Skalare Vektorial
F=ma
FR=ma
Ligji i dytë i
Njutonit
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për zbatimin
numerik dhe gjetjen e madhësive fizike duke zbatuar ligjin e dytë të Njutonit.
58
vlerësimi
mënyra.
Fusha: Shkenca Natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, diskutime rreth llojeve të
saj.
Tema mësimore: 2.7 Fërkimi
Nxënësi/-ja: Fërkim
1. përcakton rolin e fërkimit ne lëvizje; Energji termike
2. diskuton rolin e fërkimit; Fërkim dinamik
3. përcakton disa lloje fërkimesh;
4. ilustron me shembuj konkretë rolin e tyre
në jetën e përditshme.
ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
Teknologji
Bisedë, stuhi mendimesh, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
59
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje bisedë 1.

a. Pse trupi i një automjeti ndërtohet në një mënyrë të tillë, që rezistenca e ajrit të zvogëlohet sa më
shumë?
b. Pse i njëjti trup lëviz me shpejt në akull sesa në një rrugë me rërë?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm për ndikimin e forcës së fërkimit mbi lëvizjen e trupit.
b. Ndërtimi i njohurive të reja (organizues grafik, punë në grupe) 1-

Shpjegohet koncepti i forcës së fërkimit si forcë penguese.
2- Shpjegohet koncepti i fërkimit statik dhe fërkimit dinamik.
3- Jepen disa shembuj të ndryshëm fërkimesh.
4- Orientohen nxënësit për të përcaktuar efektet e tjera të forcës së fërkimit.
temës.
6- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diktime me nxënësit për përmirësimin e saj.
60
Fërkimi
Forcë kundërvepruese
Statik Dinamik
Rrotullues Rrëshqitës Çliron nxehtësi
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (punë në grupe dyshe, punë e pavarur)
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh mbi varësinë e forcës së
fërkimit nga madhësi të tjera fizike.
vlerësimi
mënyra.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Ushtrimi 1, 4, f. 41 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimet 2, 3 f. 41.
61
tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Forcat, llojet e saj.

Tema mësimore: 2.8 Forca, pesha dhe
graviteti
Nxënësi/-ja: Gravitet
1. përcakton rolin e forcës gravitacionale Peshë
dhe peshës; Nxitim gravitacional
2. diskuton rolin e forcës gravitacionale në Masë
lëvizje; Fushë gravitacionale
3. përcakton ndryshimin e peshës së trupit
në prehje dhe asaj në lëvizje.
ndërkurrikulare:
Matematikë
TIK
Pyetje-përgjigje, strukturim konceptesh, organizues grafik, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
62
63
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, punë e pavarur

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh mbi forcën gravitacionale,
peshën dhe zbatimin e ligjit të dytë të Njutonit për këto dy madhësi.
vlerësimi
mënyra.

tematika: Ndërveprimi Situata e të nxënit: Forcat, llojet e saj. Diskutime për
ndikimin e saj mbi lëvizjen e trupit.
Tema mësimore: 2.10 Veprimi dhe
kundërveprimi
të fushës sipas temës mësimore: Veprim
Nxënësi/-ja: Kundërveprim
1. Përcakton rolin e forcave vepruese Forcë
dhe kundërvepruese. Ligji i tretë i Njutonit
2. Diskuton rolin e tyre në lëvizje.
3. Formulon ligjin e III të Njutonit
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete të Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
ndryshme. Matematikë
TIK
Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.
64
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, stuhi mendimesh 1.

a. Pse arma zmbrapset, kur qëllojmë me të?
b. Pse shpejtësia e parashutistit zvogëlohet, kur ai hap parashutën?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm mbi veprime dhe kundërveprime që ata hasin në jetën
e përditshme.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, organizues grafik, punë në grupe 1-

Shpjegohet koncepti i forcës vepruese dhe asaj kundërvepruese.
2- Analizohet veprimi i tyre mbi trupat.
3- Formulohet ligji i tretë i Njutonit.
4- Mësuesi orienton nxënësit për ndërtimin e skemës së njohurive.
5- Mësuesi përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
Forca
Kundërvepruese
Vepruese
Drejtime të njëjta,
kahe të kundërta,
vlera të barabarta.
Ligji i i tretë i Njutonit
F1-2=F2-1
1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për ligjet e Njutonit.
65
vlerësimi
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesin nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në disa
mënyra.
66

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Lëvizja, diskutime rreth madhësive
fizike që e karakterizojnë atë.
Tema mësimore: 2.11 Impulsi i trupit


të fushës sipas temës mësimore: Impuls
Nxënësi/-ja: Ndryshim i forcës
1. përcakton rolin e masës dhe Kohë
shpejtësisë në impulsin e trupit; Shpejtësi
2. formulon konceptin e impulsit; Masë
3. analizon rolin e masës dhe të Lëvizje
shpejtësisë në impulsin e trupit;
4. formulon ligjin e dytë të Njutonit duke
e lidhur atë me impulsin;
5. analizon ligjin e ruajtjes së impulsit;
6. përdor matematikën për zbatimin e
ligjit të ruajtjes së impulsit.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete të Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
ndryshme. Matematikë
TIK

Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, stuhi mendimesh

1. Ç’kuptojmë me shprehjen që një nxënës është shumë impulsiv?
a. Çfarë kuptojmë me termin sistem trupash?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe
1- Shpjegohet koncepti i impulsit të trupit.

2- Analizohet lidhja e impulsit me masën dhe shpejtësinë.
3- Formulohet ligji i dytë i Njutonit në lidhje me impulsin e trupave.
4- Analizohet lëvizja e trupave në një sistem.
5- Formulohet ligji i ruajtës së impulsit në një sistem të mbyllur trupash kur më parë sqarohet se çfarë
kuptojmë me sistem të mbyllur.
6- Zbatohet ligji i ruajtjes së impulsit në shembuj të ndryshëm.
67
68
7- Mësuesi orienton nxënësit për ndërtimin e skemës së njohurive.

8- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (PNP)

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për impulsin dhe
ligjin e ruajtjes së impulsit.
vlerësimi
mënyra.
69

tematika: Forca dhe lëvizja Situata e të nxënit: Forca dhe ndërveprimet
Tema mësimore: 2.12 Përsëritje


të fushës sipas temës mësimore: Forca qendërsynuese
Nxënësi/-ja: Masa
1. përshkruan llojet e lëvizjes; Shpejtësia
2. diskuton për karakteristikat e lëvizjes Rrezja e trajektores
dhe ndikimin e forcës; Impuls
3. ilustron me shembuj llojet e lëvizjes; Ligjet e Njutonit
4. analizon madhësitë fizike që ndikojnë Shpejtësi
te lëvizja dhe bashkëveprimi i trupave Rrugë
nëpërmjet forcës. Kohë
Nxitim
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, aplete fizike Lidhja me fushat e tjera ose me temat
të fizikës virtuale ndërkurrikulare:
Matematikë
Teknologji
Pyetje-përgjigje, rikujtim njohurish, organizues grafik, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e
pavarur.
70

a. Ç’kuptojmë me lëvizje?
b. Në sa lloje ndahet lëvizja?
c. Cilat janë karakteristikat e secilës lëvizje?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të lëvizjes së trupave.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Rikujtim njohurish, organizues grafik, punë në grupe

1- Rikujtohet koncepti i forcës qendërsynuese duke e ilustruar me shembuj nga jeta e përditshme.
2- Rikujtohet koncepti i impulsit.
3- Rikujtohet koncepti i forcës dhe nxitimit gravitacional.
4- Tregohet ndryshimi ndërmjet forcës gravitacionale dhe peshës.
5- Analizohen ndryshimet e komponentëve të nxitimit qendërsynues.
Shprehen ligjet e Njutonit.
7- Rikujtohen formulat për secilin koncept.
8- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore
të temës.
9- Përzgjidhet skema më e mirë dhe nxiten diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
71
1. Mësuesi e ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për konceptet e për
menduar më lart.
vlerësimi
mënyra.
72

tematika: Ndërveprime Situata e të nxënit: Studimi i rrotullimit të
trupave rreth një boshti rrotullimi, (p.sh.,
tema mësimore: Forcat dhe efektet rrotulluese
dera) dhe efekti i forcave në rrotullim.
sipas temës mësimore: efekt rrotullues i forcës moment i forcës
Nxënësi/-ja: qendër rrotullimi efekt rrotullues maksimal
- përshkruan shembuj ku forcat shkaktojnë rrotullim; kur këndi është i drejtë kushtet e ekuilibrit
- shpjegon se si levat transmetojnë efekt rrotullues;
- tregon se di të përdorë teknikat, aparatet dhe
materialet në mënyrë të sigurt (duke përfshirë këtu
ndjekjen e një radhe instruksionesh aty ku duhet);
- bën, regjistron, interpreton dhe vlerëson vëzhgime,
matje dhe vlerësime;
- përkufizon dhe llogarit momentin e forcës; -
përdor ligjin e momenteve.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. TIK-u etj
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
pNp: Marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim, tabelë koncepti, punë e pavarur
73
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Marrëdhënie pyetje-përgjigje

Bëhet një përmbledhje e rezultateve të testit, duke vënë theksin në përparësitë dhe mangësitë që u
hasën. Lihen detyra individuale për të plotësuar dobësitë e vërejtura.
1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme:
a. Çfarë ndodh nëse te doreza e derës ushtrojmë forcë duke e shtyrë për ta hapur?
b. Po nëse këtë forcë e ushtrojmë në një drejtim tjetër, p.sh., paralel me boshtin e menteshave apo
pingul me të, çfarë ndodh?
c. Po nëse ushtrojmë më shumë se një forcë mbi një trup që ka një bosht rrotullimi?
Nxënësve iu kërkohet të japin shembuj të ndryshëm në lidhje me efektin e rrotullimit të trupave rreth një
boshti. Mësuesi i përmbledh përgjigjet e nxënësve dhe i orienton ata drejt thelbit të temës së re.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, tabelë koncepti

1. Mund të fillohet me diskutimin e disa situatave të paraqitura në figurat e tekstit. Këtu futen dorezat e
dyerve, levat, karrocat e dorës dhe sharrat. Pyeten nxënësit ku veprojnë forcat dhe në çfarë drejtimi.
Pyeten nxënësit si mund të maksimizohet efekti i forcës. Ata duhet të thonë se forca duhet të veprojë
në skajin e levës, pra, sa më larg nga qendra e rrotullimit. Identifikohet qendra e rrotullimit si pika e
palëvizshme përreth së cilës kryhet rrotullimi.
Vijohet me shpjegimin e konceptit të ekuilibrit, në kuptimin që forca dhe momenti rezultant që veprojnë
mbi objektin janë zero.
Nxënësit duhet të zbulojnë lidhjen F x d = konstante.
74
1. M = F∙d m -
Momenti i një force.
F - Forca që ushtrohet mbi një trup që rrotullohet rreth një boshti rrotullimi.
d - Krahu i forcës, largësia nga pika e zbatimit të forcës deri te boshti i rrotullimit.
Bëhet kujdes:- Ndërkohë që mundemi të llogaritim momentin e një force lidhur me një pikë, këtu do të
mjaftohemi me efektin rrotullues të një force lidhur me një qendër rrotullimi.
- Duhet theksuar se forca e ushtruar nuk duhet të jetë as pingul dhe as paralel me boshtin e rrotullimit,
sepse nuk mund të kemi rrotullim të trupit. Forca ushtrohet në mënyrë që, sado të zgjatet një drejtëz
sipas drejtimit të saj, nuk e pret boshtin e rrotullimit të trupit. Atëherë kemi rrotullim të trupit.
MOMENTI
MOMENTI I FORCËS MADHËSI MOMENTI I Ç IFTIT

VEKTORIALE
M=F• d PROJEKSION M=F• l
ORAR ANTIORAR
K USHTI I EKUILIBRIT
EM R = 0
2. Parimi i momenteve: mr = 0 (trupi është në ekuilibër)

a. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë e pavarur Mësuesi e ndan klasën në
grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e momentit të forcave dhe momentit
rezultant.
vlerësimi:
mënyra.

Ushtrimi 1 dhe 2 në faqen 57 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 dhe 4 në faqen 57.
75

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Demonstrohet balancimi
“Kanoçja magjike” (e-libri). Sfidohen nxënësit të
bëjnë të njëjtën gjë me një kanoçe tjetër.
tema mësimore: Qendra e masës
76

mësimore: pesha qendra e trupit lëndor
Nxënësi/-ja: (qendra e gravitetit)
1. diskuton mbi ato që dinë rreth forcës së gravitetit dhe trupave; qëndrueshmëri ekuilibër i
2. përkufizon qendrën e masës; qëndrueshëm ekuilibër i
paqëndrueshëm ekuilibër
3. shpjegon qëndrueshmërinë e një trupi.
asnjanës
Burimet: libri i nxënësit, e-libri Lidhja me fushat e tjera ose

me temat ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Bisedë, stuhi mendimesh,
diskutim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin;
a. Çfarë quajmë moment të forcës dhe cilat janë madhësitë që ndikojnë në efektin rrotullues të një
trupi?
b. Vizatohet një tra në ekuilibër, qendra e rrotullimit nuk është në mesin e trarit. Raporti i gjatësive të
pinguleve është 1:2. Sa është raporti i peshave të vendosura në skajet e trarit, duke ditur se masa e tij
është e papërfillshme?
a. Ç’kuptojmë me termin qendra e gravitetit?
b. Çfarë është ajo dhe çfarë është qëndrueshmëria (dhe format e saj)?
c. Si zbatohet ajo në jetën e përditshme?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, punë në grupe

- Diskutohet mbi konceptin e qendrës së masës: pika në të cilën mund të mendojmë të përqendruar
masën e një objekti. (Deri këtu nuk bëhet dallimi mes qendrës së masës dhe të rëndesës.) Tregohet
se një objekt i gjatë e i hollë përmbyset më lehtë se një i shkurtër e i trashë. Një shembull tregohet
në figurën 4.9 në tekst. Bëhet një model prej kartoni të një gote vere si ai në tekst, shënohet ku
është qendra e masës dhe shpjegohet që do të përmbyset kur pesha të bjerë jashtë sipërfaqes së
bazës.
- U kërkohet nxënësve të sjellin shembuj të tjerë të objekteve që e kanë poshtë qendrën e masës dhe
kanë bazë të madhe (dhe janë të qëndrueshëm), si dhe të atyre që e kanë lart qendrën e masës dhe
kanë bazë të vogël (dhe janë të paqëndrueshëm). Njerëzit janë një shembull interesant i këtyre të
fundit; trupi ynë vazhdimisht e rregullon pozicionin, që të mos biem kur qëndrojmë në këmbë, ecim
apo vrapojmë.
Bëhet kujdes:
Disa nxënës e njohin termin “qendër e rëndesës”. Mund t’u thoni se ajo është e njëjtë me qendrën e masës.
(Në këtë nivel nuk ka dallim mes atyre të dyjave).
Diskutohet mbi konceptin e qëndrueshmërisë duke e lidhur me qendrën e masës:
77
a) Ekuilibër i qëndrueshëm
b) Ekuilibër i paqëndrueshëm
c) Ekuilibër asnjanës
78

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Përdorimi i njësive matëse.
Diskutime për përdorimin e shumëfishave dhe
tema mësimore: Më shumë për momentet
nënfishave dhe simbolit shkencor për
madhësitë fizike
mësimore: moment
Nxënësi/-ja: veti të momentit pajisje
1. diskuton mbi ato që din rreth momentit; qendër e trupit qendër e
2. përdor ligjin e momenteve; gravitetit testim i vetive të
3. shpjegon se si gjen zbatim ligji i momenteve te vinçi. momentit
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e

tjera ose me temat
ndërkurrikulare: 1.
Matematika
2. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Pyetje-
përgjigje, stuhi mendimesh, përmbledhje konceptesh, punë dyshe, punë e pavarur.
Q ENDRA E MASËS
që NDR UESHM ë RI
E KUILIB ë R I E KUILIB ë R I E KUILIB ë R I

që NDRUESH ë M ASNJANËS PA që NDRUESH ë M
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, punë e pavarur

Kalohet te rubrika arsyetime-veprime.
Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme duke gjetur qendrën e masës për
trupa me formë të çrregullt.
Nxënësve u lihet kohë për ta gjetur.
vlerësimi:
Shpjegohet gjetja e qendrës së masës dhe qëndrueshmëria nga disa nxënës në dërrasë. Diskutohet rreth
zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë
mësimit.

Ushtrimi 1 te mësimi në faqen 59.
79
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh
a. n.q.s ushtrojmë më shumë se një forcë mbi një trup që ka një bosht rrotullimi?
b. Kur mr i forcave mbi një trup është i barabartë me zero ath çfarë mund të themi për këtë trup?
a. Ç’kuptojmë me termin moment? MOMENTI
b. Çfarë është ai dhe çfarë thotë parimi i momenteve (dhe format e saj)?
c. Si gjen zbatim ai në jetën e përditshme? Mr = Σ M
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Përmbledhje konceptesh

Momenti është efekti rrotullues i një force. ORAR ANTIORAR

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Trupat elastikë dhe joelastikë.
Forcat mund të ndryshojnë formën dhe madhësinë
tema mësimore: Zgjatja dhe ngjeshja e një trupi (susta). Si mund të studiohet zgjatja e
sustës?
Cilat janë madhësitë që duhen matur dhe si?
mësimore: elasticitet
Nxënësi/-ja: plastik zgjatje
1. diskuton mbi ato që dinë rreth zgjatjes dhe ngjeshjes; limit i pjesshëm
2. përshkruan marrëdhënien ndërmjet forcës dhe zgjatimit për një sustë limit elastik
dhe për sisteme të tjera të thjeshta; konstante e elasticitetit
3. demonstron me shembuj se, gjatë tërheqjes, përkuljes ose shtypjes së gjatësi e zgjatur
një trupi, vepron më shumë se një forcë; gjatësi fillestare zgjatje
4. përshkruan ndryshimin ndërmjet shformimit elastik dhe joelastik ngarkesë
shkaktuar nga forcat tërheqëse;
5. përshkruan ndryshimin mes marrëdhënieve lineare dhe jolineare të
forcës dhe zgjatimit.
1- Kemi me marrëveshje: a- Kur trupi trupi rrotullohet në kah orar, Mr është pozitiv. Mr = >
0 Mr = < 0 b- Kur trupi trupi rrotullohet në kah kundërorar, Mr është negativ. c- Kur Mr = 0,
trupi është në ekuilibër.

1. Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh, për llogaritjen e
momentit të forcave dhe momentit rezultant.
vlerësimi:
mënyra.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 1 te mësimi në faqen 61.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në faqen 61.
80
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e

tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Bisedë,
stuhi mendimesh, demonstrim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për shformimin e trupave kur mbi to ushtrohet
forcë;
a. Çfarë ndodh me një vizore apo sustë të fiksuar nga njëra anë, kur mbi të ushtohet një forcë? b.
Çfarë është pesha?
a. Ç’kuptojmë me termin zgjatje dhe ngjeshje?
b. Çfarë është elasticiteti?
c. Kur trupat konsiderohen elastikë dhe joelastikë?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Demonstrim, punë në grupe

1- Futet ideja se forcat mund të ndryshojnë formën dhe përmasat e objekteve të ngurta. Fillohet duke
pyetur klasën se si mund ta ndryshojmë formën e një cope plasteline.
2- Demonstrohet zgjatja dhe ngjeshja, përkulja dhe përdredhja. U kërkohet nxënësve të vizatojnë
diagrame të forcave që veprojnë në secilin rast.
3- Diskutohen disa shembuj të zakonshëm të shformimit të trupave të ngurtë, p.sh., shformimi i një
makine gjatë përplasjes.
4- Futet ideja se disa shformime janë të përhershme (mbetëse), ndërsa të tjera kthehen në gjendjen e
mëparshme me largimin e forcave që i shkakton ato: ky është elasticiteti.
5- Diskutohet për kufirin e përpjesëtueshmërisë (elasticitetit). Në qoftë se kalohet ky kufi, trupi nuk
shfaq më veti elastike.
6- Tregohet një sustë e varur dhe rritet ngarkesa në të. Shpjegohet se ajo që na intereson është
zgjatja dhe si llogaritet ajo. Përkufizohet ligji i Hukut. Fe = -kx.
7- Kontrollohet nëse nxënësit e kanë rritur ngarkesën aq sa të kalohet kufiri i elasticitetit, ku susta
merr shformim të përhershëm.
8- Diskutohet mbi konstanten e elasticitetit. Bëhet kujdes:
- Nxënësit mund të mendojnë se zgjatja është rritja e gjatësisë nga një matje në tjetrën e jo nga gjatësia
fillestare.
81
ZGJATJE NGJESHJE
S HFORMIM
EL ASTIK JOELEASTIK
KUFIR I ELAST IK
F = − kx
e
82

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për zbatimin e ligjit të Hukut.
Nxënësve u lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.
vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet nga disa nxënës në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që
të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
Ushtrimet 1, 2 dhe 3 te mësimi në faqen 63.

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Çfarë kuptojmë me fjalën
shtypje?
tema mësimore: Shtypja
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Fjalë kyç:
Nxënësi/-ja: shtypje
1. diskuton mbi ato që dini rreth shtypjes; paskal
2. përkufizon madhësinë fizike të shtypjes; kilopaskal
3. shkruan formulën që llogarit shtypjen duke përcaktuar madhësitë nga të cilat sipërfaqe
varet ajo;
4. përdor saktë formulën për zgjidhjen e ushtrimeve (paskal, kilopaskal).
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj
83
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Bisedë, stuhi mendimesh,

vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet nga disa nxënës në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që
të përdorin zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin:
a. Çfarë është shtypja dhe çfarë karakterizon ajo në jetën e përditshme?
b. Çfarë shembujsh nga jeta e përditshme mund të jepni për shtypjen?

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Përdorimi i njësive matëse.
Diskutime për përdorimin e shumëfishave dhe
tema mësimore: Shtypja në lëngje nënfishave dhe simbolit shkencor për madhësitë fizike.
mësimore: shtypje shtypja dhe lidhja e
Nxënësi/-ja: saj me thellësinë dendësi e
1. diskuton për ato që di rreth shtypjes në lëngje; lëngut mosvarje nga forma
2. përdor marrëdhënien mes forcës, shtypjes dhe sipërfaqes në e enës
kontakt;
3. shpjegon pse trysnia në lëngje varet nga thellësia dhe densiteti dhe
si kjo çon në një forcë që vepron nga poshtë lart mbi një trup pjesërisht të
zhytur në të;
4. llogarit ndryshimet e trysnisë në thellësi të ndryshme brenda lëngut.
84
c. Ç’kuptojmë me termin shtypje?
d. Si lidhet ajo me forcën e ushtruar dhe me sipërfaqen në të cilën ushtrohet forca?

1- Fillohet duke diskutuar kuptimin e fjalës “shtypje” në gjuhën e përditshme e më pas shpjegohet kuptimi
shkencor i saj.
Diskutohet lidhja e shtypjes me forcën dhe njësinë e sipërfaqes dhe nxirret formula që e llogarit atë: P =
F/S, si edhe njësitë e shtypjes në sistemin SI. (Mund të përmendni edhe disa njësi të tjera që mund të
hasen nga nxënësit.) Bëhet kujdes:
- Disa nxënës mund të mendojnë se shtypja drejtohet gjithmonë për poshtë. Ata duhet të vlerësojnë se
shtypja në lëng vepron në të gjitha drejtimet. Fryni një tullumbace. Vini re se ajo fryhet në të gjitha
drejtimet.
SHT y PJE
P = F /S
NË TË GJITHA DREJTIMET

Kalohet te rubrika arsyetime-veprime. Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të
ndryshme për zbatimin e formulës së shtypjes. Nxënësve u lihet kohë për të zgjidhur ushtrimet.

85
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera

ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Marrëdhënie
pyetje-përgjigje, diskutim konceptesh, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

a. Çfarë është shtypja?
b. Si llogaritet ajo?
a. Ç’kuptojmë me termin shtypje në lëngje?
b. Nga se varet shtypja që ushtrohet në lëngje?
S HT y PJA NË LËNGJE
P ESHA E L ë NGUT
THELL ËSIA DEN DËSIA FORM A E ENËS
P = dgh
b. Ndërtimi i njohurive të: Diskutim konceptesh, punë në grupe

1- Shtypja në lëngje vjen nga pesha e lëngut mbi të. Por ka rëndësi të theksoni se shtypja vepron në
të gjitha drejtimet e jo vetëm për poshtë.
2- Shtypja rritet me thellësinë e lëngut.
3- Shtypja varet nga dendësia e lëngut.
4- Shtypja nuk varet nga forma e enës.
5- Si edhe në temën e orës së kaluar, bëhet lidhja mes shtypjes dhe goditjeve të grimcave të
lëngut me sipërfaqet me të cilat ai është në kontakt.
6- Diskutohet në grupe për shtypjen që ushtrohet në lëngje dhe nxirret formula për llogaritjen e saj:
p = dgh.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për llogaritjen e shtypjes në lëngje
kur ato janë në prehje (shtypja hidrostatike).
vlerësimi:
86
87

tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Shtypja në sistemet hidraulike
(funksionimi i frenave të makinës).
tema mësimore: Sistemet hidraulike
mësimore: sistem hidraulike, sistem
Nxënësi/-ja: i thjeshtë hidraulik forcë
1. diskuton mbi ato që dinë rreth sistemit hidraulik; hyrëse forcë dalëse
forcë e shumëfishtë
2. përshkruan sistemet hidraulike (frenat);
sipërfaqe
3. ilustron me shembuj nga jeta e përditshme funksionimin e
sistemeve hidraulike.
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Marrëdhënie pyetje-përgjigje,

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin:
b. Si përcaktohet shtypja në lëngje?
c. Çfarë dini për funksionimin e frenave të një makine?
a. Ç’kuptojmë me termin sistem hidraulik?
b. Si funksionon një pajisje hidraulike?
c. Si zbatohen vetitë e lëngjeve në sistemet hidraulike?
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të sistemeve hidraulike.


1- Shpjegohet koncepti i një makine hidraulike (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen
nxënësit drejt konceptit të një sistemi hidraulik.
- Cilat veti të lëngjeve përdorin sistemet hidraulike për të funksionuar?
- Orientohen nxënësit nëpërmjet dhënies së vetive të lëngjeve te mënyra se si funksion një sistem
hidraulik.
88
- Diskutohet mbi mënyrën se si funksionojnë frenat e makinës, kriku hidraulik i thjeshtë dhe i vinçit.
- Mësuesi ndan punën në grupe për përdorimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës.
- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
89

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm të sistemeve hidraulike dhe
nxënësit duhet të shpjegojnë se si funksionojnë ato.
vlerësimi:
Një grup prezanton detyrën e tij para klasës dhe vlerësohet mënyra e shpjegimit nga ana shkencore e
funksionimit të sistemit hidraulik.


tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit: Shtypja e ajrit në
atmosferën e Tokës.
tema mësimore: Shtypja e ushtruar nga ajri
mësimore: barometër vakum
Nxënësi/-ja: shtypje atmosferike
1. diskuton mbi ato që di rreth shtypjes atmosferike; 1 atm
2. përshkruan një model të thjeshtë të atmosferës së tokës dhe të atmosfera
trysnisë; altimetër milibar
3. shpjegon pse trysnia atmosferike ndryshon me lartësinë mbi manometër
sipërfaqen;
4. bën, regjistron, interpreton dhe vlerëson eksperimente dhe të dhëna.
90
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera

ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
pNp: Bisedë, marrëdhënie pyetje-përgjigje, diskutim, demonstrim, punë në grupe, punë dyshe, punë e
pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, marrëdhënie pyetje-përgjigje
a. Si e studion fizika natyrën?
b. Si i karakterizon fizika, dukuritë në natyrë?
c. Si i dallojmë ne madhësitë fizike të dukurive të ndryshme?
91
a. Ç’kuptojmë me termin shtypje atmosferike?
b. A mund të ngjishet lëngu? Po ajri?
Nxënësve u kërkohet mendim se çfarë ndodh me shtypjen atmosferike, në qoftë se i largohemi sipërfaqes
së Tokës.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, demonstrim, punë në grupe

1. Fillohet me diskutimin e kuptimit të fjalës “shtypje” në gjuhën e përditshme e më pas shpjegohet
kuptimi shkencor i saj.
2. Diskutohet shtypja atmosferike dhe si ndryshon ajo, duke shkaktuar ndryshimin e motit. U tregohet
klasës një barometër aneroid.
3. Kryhen disa demonstrime të përshtatshme që tregojnë efektin e shtypjes në lëngje. Kërkojuni
nxënësve të tregojnë mbi cilën sipërfaqe vepron shtypja, si edhe drejtimin e saj.
4. Demonstrohet një barometër. U shpjegohet si mund të përdoret ai për të treguar ndryshimin e
shtypjeve.
(Për këtë nuk është e domosdoshme të përdorni merkur, mjafton ujë ose vaj.)
5. Përcaktohet që shtypja atmosferike është një vlerë standarde = 1 atm = 101300 Pa.
6. Përforcohen njohuritë e marra duke përdorur pyetjet 1 dhe 2 në tekst.
S HT y PJA NË GAZE
S HT y PJA ATMOSFERIKE 1 atm = 10 5 Pa PV

= c te
T
BAR OMETËR
D P = d • g • ∆h
Bëhet kujdes:
- Disa nxënës mund të mendojnë se shtypja drejtohet gjithmonë për poshtë. Ata duhet të vlerësojnë se
shtypja në lëng vepron në të gjitha drejtimet. Fryni një tullumbace. Vini re se ajo fryhet në të gjitha
drejtimet.
7. Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës.
8. Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme në lidhje me llogaritjen e shtypjes
nga ajri.
vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që të përdorin
zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.
92

Ushtrimet 4 dhe 5 te mësimi në faqen 71.
93
tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Sjellja e gazeve reale. Gazi
ideal.
tema mësimore: Shtypja nga vëllimi i gazit
mësimore: shtypje vëllim
Nxënësi/-ja: temperaturë
1. diskuton mbi ato që di rreth shtypjes në gaze; përpjesëtim i drejtë d
2. përcakton parametrat që lidhen me sjelljen e gazeve; i zhdrejtë
3. shpjegon lidhjen e parametrave kur njëri prej tyre mbahet konstant; ligji i Bojlit
4. përkufizon ligjin e Bojlit; teori kinetike
5. shpjegon teorinë kinetike në bazë të ligjit të Bojlit.
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Marrëdhënie pyetje-përgjigje,
demonstrim, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për sjelljen e gazeve dhe parametrat që e
karakterizojnë atë.
a. Cilët janë parametrat që karakterizojnë një sasi gazi me një masë të caktuar në një enë?
b. Çfarë ndodh nëse ndryshojmë njërin nga parametrat?
c. Si lidhen këta parametra me njëri-tjetrin?
a. Ç’kuptojmë me termin shtypje në gaze?
b. Ç’kuptojmë me ndryshim vëllimi në gaze?
c. Çfarë ndodh me p dhe V, kur T = cte?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Demonstrim, punë në grupe
1. Përcaktohen në fillim parametrat që karakterizojnë një masë të caktuar gazi: p, V, T.
2. Nxirret ekuacioni i përgjithshëm i gazeve që lidh 3 parametrat:
pV/T = cte
3. Diskutohet me nxënësit se çfarë ndodh me gazin nëse një nga parametrat mbahet konstant:
T = cte , p, V
P1V1 = p2V2 (ligji i Bojlit)
4. Demonstrohet me anë të ilustrimi të thjeshtë teoria kinetike dhe gjithashtu jepet dhe përkufizimi
gazit ideal.
94
95
SHT y PJA NË GAZE
TEMPERATURA VË LLIMI SHT y PJA
PV
= c te
T
T = c te V = c te P = c te
P V = c te P P
= c te = c te
T T
L IGJI I BOJLIT

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për zbatimin e ligjit të Bojlit.
vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet e disa prej nxënësve në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke nxitur nxënë
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1 dhe 2 te mësimi në faqen 73.

96
tematika: Ndërveprimet Situata e të nxënit. Përdorimi i barometrit dhe
zbatimi i njohurive të marra në zgjidhjen e
tema mësimore: Problema për shtypjen ushtrimeve.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Fjalë kyç:
Nxënësi/-ja: Temperaturë
1. diskuton mbi ato që ka mësuar mbi shtypjen në lëngje dhe në gaze; konstante shtypje
2. përdor saktë formulat për zgjidhjen e ushtrimeve në lidhje me shtypjen ne atmosferike zhytje
lëngje dhe në gaze.
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
pNp: Bisedë, pyetje-përgjigje, diskutim, përvijim i koncepteve, punë dyshe, punë e pavarur.
97
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, pyetje-përgjigje

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
b. Nga se varet shtypja në lëngje? Po në gaze?
c. Çfarë thotë ligji i Bojlit?
a. Të gjitha njohuritë e marra zbatohen në ushtrime për shtypjen në lëngje dhe në gaze.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, përvijim i koncepteve

Duke diskutuar mbi shtypjen bëhet një përmbledhje e të gjithë njohurive të marra deri tani në lidh
mbi shtypjen. Duke nxjerrë formulat që llogarit shtypjen që ushtrohet në lëngje dhe në gaze: 1-
Shtypja: p = F/s
2- Shtypja në lëngje në prehje: p = dgh
3- Shtypja në gaze: T = cte: p1V1 = p2V2
Diskutohen problemat që janë dhënë në librin e nxënësit për shtypjen në gaze dhe në lëngje.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep ushtrime të ndryshme për llogaritjen e shtypjes në lëngje
dhe në gaze.
vlerësimi:
Zgjidhen ushtrimet në dërrasë. Diskutohet rreth zgjidhjes së tyre duke i nxitur nxënësit që të përdorin
zgjidhje të ndryshme nga ato të ilustruara gjatë mësimit.

Ushtrimet 8, 9 dhe 10 te përsëritja në f. 77.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 dhe 2 në f. 75.
98
tematika: Energjia Situata e të nxënit: Forca, puna dhe energ
diskutime rreth lidhjes së tyre. Në këtë më
do të zhvillohet koncepti cilësor i punës, d
tema mësimore: Puna dhe energjia përfshirë idenë se, sa më e madhe të
forca dhe sa më e madhe të jetë zhvendo
aq më e madhe është puna e kryer
energjia e transferuar.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: forcë
sipas temës mësimore: zhvendosje
Nxënësi/-ja: punë xhaul
1. dallon lidhjen midis forcës, punës dhe energjisë; energji lloje të
2. përdor marrëdhënien ndërmjet punës së kryer, energjisë
forcës dhe zhvendosjes sipas drejtimit të saj dhe
përshkruan shndërrimin e energjisë në një rast të tillë;
3. përshkruan llojet e energjisë.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Marrëdhënie pyetje
përgjigje, lexim i drejtuar, punë në grupe, diskutim, punë dyshe, punë e pavarur.
99
Organizimi i orës së mësimit:
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Marrëdhënie pyetje-përgjigje Mësuesi

e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Çfarë quajmë punë?
b. Me çfarë madhësish fizike lidhet puna?
c. Çfarë quajmë energji?
d. Çfarë energjish njihni?
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm kur kryhet punë në jetën e përditshme.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim i drejtuar, punë në grupe, diskutim

Shpjegohet gjatë leximit të tekstit koncepti i punës dhe i energjisë (dëgjohen mendimet e nxënësve) dh
nxënësit orientohen drejt konceptit përfundimtar.
Drejtohen pyetjet:
- Çfarë e lidh madhësinë fizike të punës me forcën dhe zhvendosjen?
- Çfarë e lidh punën me energjinë?
- Çfarë kuptojmë me termin energji?
Orientohen nxënësit që të nxjerrin formulën që lidh punën me forcën dhe zhvendosjen dhe përcaktimin
njësisë matëse të punës.
100
Më pas mësuesi bën lidhjen midis punës dhe energjisë.
Shtohen pyetjet për diskutim:
- Cila ka ushtruar forcë më të madhe?
- Cila transferoi më shumë energji? Nga e dimë këtë?
Shpjegohet se në shkencë themi se po kryejmë punë. Ose, më mirë, se forca e ushtruar prej tyre ka krye
punë dhe ka transferuar energji te ngarkesa.
Pra, të bësh punë = të transferosh energji me anë të një force.
Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
PUNA ENERGJIA
A = F •S
A = ∆E

Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e punës d
shpjegimin e llojit të energjisë së transferuar.
vlerësimi: Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e
tyre në disa mënyra.
Ushtrimi 1, 2 dhe 3 në faqen 81 për detyrë klase.
101
tematika: Energjia Situata e të nxënit: Një gur hidhet lart me një
shpejtësi fillestare nga sipërfaqja e tokës; ngjitet
tema mësimore: Shndërrimi i energjisë vertikalisht lart dhe bie sërish në tokë.
rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç: punë
fushës sipas temës mësimore: energji xhaul energji
Nxënësi/-ja: kinetike energji potenciale
1. shpjegon shndërrimet e energjisë për energjia potenciale elastike
shembuj të ndryshëm nga jeta e përditshme; energji elektrike energji
2. ilustron me anë të diagrameve shndërrimet termike
e energjisë;
3. përshkruan lidhjen midis punës dhe
energjisë;4. përshkruan me shembuj
shndërrimet e energjisë në një sistem dhe
tregon se energjia e përgjithshme e një
sistemi të mbyllur ruhet (interpretim cilësor).
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Marrëdhënie pyetje
përgjigje, diskutim, lexim i drejtuar, punë me grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
102

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
a. Çfarë kuptojmë me termin energji?
ENERGJIA
b. Si lidhet puna me energjinë?
c. Cilat janë format e energjisë? SHNDËRRIM KAL IM
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt

DIAGRAMA SANKE y
thelbit të temës së mësimit.
a. Çfarë kuptojmë me shndërrim energjie? SISTEM I MB y LLUR
b. Cili është dallimi midis fjalës “shndërrim” dhe “kalim”?
c. A “humbet” energjia?
ENERGJIA RUHET
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, lexim i drejtuar, punë me grupe Ky

mësim merret me shndërrimet e energjisë.
Niset duke iu referuar shembullit të hedhjes së një guri lart me shpejtësi fillestare, si në tekst.
Diskutohet rreth shndërrimeve të energjisë që ndodhin gjatë lëvizjes së gurit.
- Diskutoni diagramin Sankey të paraqitur në faqen 83 në tekst. Testohet nëse i kanë identifikuar
nxënësit të gjitha shndërrimet e energjisë që janë paraqitur në diagram.
- Orientohen nxënësit te diagrami Sankey.
- Përforcimi: U kërkohet nxënësve të studiojnë disa pajisje dhe të përshkruajnë shndërrimet
energjetike që ndodhin në to.
Bëhet kujdes:
Disa nxënës mund të mendojnë se bateria ka të depozituar energji elektrike. Por ajo ruan energji kimike
Energjia elektrike transferohet nga telat kur mbyllet qarku.
Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të temës.
Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për paraqitje
shndërrimeve të energjisë me anë të diagramit të Senkit.
103
vlerësimi: Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e
tyre në disa mënyra.
Ushtrimi 1 në faqen 83 për detyrë klase.
104
Fusha: Shkenca natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: 10
tematika: Energjia Situata e të nxënit: Energjia, diskutime rreth tipave
të saj. Libër mësuesi për tekstin “Fizika 10”
tema mësimore: Llogaritja e Ek dhe Ep
rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: .

fushës sipas temës mësimore: energji kinetike
Nxënësi/-ja: energji potenciale
1. përshkruan energjinë, llojet dhe tipat e saj; punë mekanike
peshë shpejtësi
2. diskuton për karakteristikat e secilës
mesatare masë
energji; zhvendosje
3. ilustron me shembuj llojet e ndryshme të
energjisë.
ndërkurrikulare:
Matematikë
Kimi
Biologji
Teknologji
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Bisedë,
stuhi mendimesh, hartë koncepti, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (P): Bisedë, stuhi mendimesh

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Çfarë kushtesh duhet të plotësojë trupi, në mënyrë që ai të kryejë punë? b. A
lind apo zhduket energjia?
Nxënësve u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm të shndërrimit dhe transformimit të energjisë.
b. Ndërtimi i njohurive të reja (N): Hartë koncepti, punë dyshe, punë e pavarur
1. Shpjegohet koncepti i energjisë (dëgjohen mendimet e nxënësve) dhe orientohen ata drejt konceptit
përfundimtar.
2. Drejtohet pyetja:
Çfarë lloj energjie zotëron trupi kur lëviz dhe kur bashkëvepron me trupat e tjerë?
3. Orientohen nxënësit që nëpërmjet aparatit matematikor te nxjerrin formulat bazë të energjisë
kinetike dhe asaj potenciale gravitacionale.
4. Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore të
temës
5. Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.
105
Energjia
Tipat e energjisë
Energji kinetike Madhësi skalare Energji potenciale
gravitacionale
Ek=A=F∙s∙cosα
𝑚Ǥ𝑣ʹ
Ep=A=F∙s∙cosα
Ek =𝑚ʹ 𝑣
Ep=m∙g∙h
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (P): Punë në grupe

Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen e energj
Zgjidhen ushtrimet 1, 2 dhe 3.
vlerësimi:
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre
në disa mënyra.

106
tematika: Energjia Situata e të nxënit: Muskujt tuaj mund të
sforcohen shumë nga ushtrimet në palestër.
tema mësimore: Rendimenti dhe fuqia Trajneri mund të kërkojë që të ngrini disa herë në
minutë një peshë të caktuar. Kjo tregon se sa të
fuqishëm jeni. Ç’është fuqia?
rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç: rendiment fuqi energji e
fushës sipas temës mësimore: dobishme energji e plotë në hyrje (energji
Nxënësi/-ja: e harxhuar) fuqi e dobishme në hyrje fuqi e
1. përkufizon madhësinë e rendimentit dhe të dobishme në dalje
fuqisë; 2. shpjegon me anë të shembujve
kuptimin fizik të punës dhe të fuqisë, duke iu
referuar energjisë; 3. përshkruan me shembuj
lidhjen ndërmjet fuqisë dhe energjisë në pajisjet
elektrike;
4. llogarit rendimentin e energjisë për një
shndërrim të caktuar të saj dhe përshkruan
mënyrat e rritjes së rendimentit.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
përgjigje, diskutim, skemë koncepti, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
107
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje për madhësitë fizike që nxënësit njohin.
a. Çfarë quajmë Ek?
b. Çfarë quajmë EpG?
c. Çfarë quajmë punë? Si lidhet ajo me energjinë?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, skemë koncepti, punë në grupe

1- Diskutohet në lidhje me shembuj nga jeta e përditshme në lidhje me energjinë e harxhuar p.s
nga motorët e makinave.
- Jo e gjithë energjia e harxhuar nga motorët e makinave shkon e tëra për të vënë në lëvizje
makinën. Vetëm një pjesë e energjisë së harxhuar shkon për punë të dobishme, ndërsa
pjesa tjetër çlirohet në mjedis si energji termike.
- Rendimenti është një madhësi që tregon se sa i dobishëm është një motor që punon. η =
Ad/Ah
2- Futim idenë se fuqia mat shpejtësinë me të cilën transferohet energjia. I kthehemi palestrës.
më shpejt t’i ngrini peshat, aq më e madhe fuqia.
Dy persona ngjitin të njëjtat shkallë. Njëri më shpejt dhe njëri më ngadalë. Cili prej tyre ka kryer pu
më të madhe? Cili prej tyre ka fuqi më të madhe? Bëhet kujdes:
“Fuqi” është një fjalë që ka shumë kuptime. Në jetën e përditshme, kur flasim për një person
fuqishëm, kemi parasysh potencialin e këtij personi për të ndërmarrë veprime të rëndësishme. N
shkencë, fuqia është aktive dhe përshkruan transferimin e energjisë. Kur objektet dhe forcat janë
palëvizshme, nuk zhvillohet fuqi.
3- Mësuesi ndan punën në grupe për formimin e skemës së njohurive dhe koncepteve kryesore
temës.
4- Përzgjedh skemën më të mirë dhe nxit diskutime me nxënësit për përmirësimin e saj.

Mësuesi ndan klasën në grupe dyshe dhe jep shembuj të ndryshëm ushtrimesh për llogaritjen
rendimentit dhe fuqisë.
vlerësimi:
Nxënësit prezantojnë zgjidhjet e ushtrimeve dhe mësuesi nxit mendimin kritik për zgjidhjen e tyre në d
mënyra.
Ushtrimi 1, 2 dhe 3 në faqen 87 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, 5 dhe 6 në faqen 87.
108
tematika: Energjia Situata e të nxënit: Si funksionojnë
termocentralet?
tema mësimore: Energjia dhe elektriciteti (1)

6. Kompetenca digjitale
rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: central elektrik
sipas temës mësimore: gjenerator turbina energji
Nxënësi/-ja: termike naftë qymyrgur
1. përshkruan burimet kryesore të energjisë për gaz natyror reaktor
elektricitet; bërthamor ndarje
2. shpjegon gjeneratorët e centraleve elektrike; bërthamore (fusion)
diagram i Senkit
3. demonstron me anë të diagramit të Senkit se si
shndërrohet energjia në termocentralet e
prodhimit të energjisë elektrike;
4. shpjegon modelet dhe prirjet e sotme për
shfrytëzimin e burimeve të energjisë;
Burimet: libri i nxnënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Bisedë, stuhi
mendimesh, diskutim, skemë koncepti, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme:
a. Çfarë quajmë rendiment?
b. Çfarë quajmë fuqi?
c. Si llogaritet rendimenti dhe fuqia për një motor të çfarëdoshëm?
a. Nga sigurohet pjesa më e madhe e energjisë që ne përdorim sot?
b. Çfarë janë termocentralet? Çfarë përdorin ato si lëndë të parë për funksionimin e tyre?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, skemë koncepti, punë në grupe

1- Në këtë temë duhet të ndërtohet një tablo e të gjitha burimeve të disponueshme të energjisë pë
prodhuar energji elektrike, e cila është energjia më e nevojshme sot për jetesën njerëzore dhe në lidh
me funksionimin e çdo gjëje përreth njeriut.
2- Diskutohet rreth ndërtimit të një termocentrali dhe funksionimit të tij.
2- Diskutohet rreth ndërtimit të një termocentrali dhe funksionimit të tij. Lëndë energji avull
109
rrotullim elektricitet
kaldajë turbinë gjenerator

djegëse termike
110
3- Demonstrohet një turbinë që vë në lëvizje një gjenerator që prodhon elektricitet.

4- Diskutohet për shpërndarjen e energjisë elektrike dhe “humbjet” që ajo pëson nga dalja e saj nga
termocentrali e deri kur arrin te konsumatorët.
5- Kjo shpërndarje dhe humbjet e saj shpjegohet me anë të diagramit të Senkit që jepet te mësimi në
faqen 89.

Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep shembuj për termocentrale me kapacitete të ndryshme prodhimi
energjie, ku nxënësit përcaktojnë rendimentin dhe fuqinë e tyre.
vlerësimi:
mënyra.
Ushtrimi 1 dhe 2 në faqen 89 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 faqen 89.

tematika: Energjia Situata e të nxënit: Ndërtimi dhe
funksionimi i hidrocentraleve dhe turbinave
tema mësimore: Energjia dhe elektriciteti (2)
të erës.
111
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:

temës mësimore: reaksion energjetik
Nxënësi/-ja: lëndë djegëse
1. shpjegon reaksionet energjetike që ndodhin në oksigjen dyoksid
termocentrale për të prodhuar elektricitet; karboni energji
2. përshkruan përparësitë dhe të metat që kanë termike ndotje
hidrocentral
termocentralet, që përdorin karburantet fosile për
turbinat e erës
prodhimin e energjisë elektrike;
3. përshkruan burime të tjera që përdoren për prodhimin
e energjisë elektrike si energjia e erës dhe e ujit.
Burimet: teksti, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
përgjigje, diskutim, DRTA, organizues grafik, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, diskutim

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke bërë pyetje të ndryshme.
a. Cila është ajo lloj energjie që njerëzimi shfrytëzon sot?
b. Si prodhohet energjia elektrike?
c. Si është i ndërtuar dhe si punon një termocentral?
d. Si realizohet shpërndarja e energjisë elektrike?
Nxënësve u kërkohet të japin disa mendime në lidhje me reaksionet energjetike dhe cilat lëndë marrin
pjesë në këto reaksione.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: DRTA, organizues grafik

Shpjegohet koncepti i reaksionit kimik dhe lidhet me atë energjetik.
Drejtohen pyetje:
- Gjatë djegies së karburantit fosil, cila lëndë e ndihmon atë të digjet?
Lëndë djegëse + oksigjen — digjet — dyoksid karboni + ujë + energji termike.
Mësuesi shpjegon se prodhimi i energjisë elektrike në termocentrale ka dhe të meta:

a. Çlirohet CO2.
b. Çlirojnë SO2.
c. Mund të ketë rrjedhje nga rezervuari i lëndës djegëse.
d. Ka mbetje radioaktive.
e. Pluhuri radioaktiv mund të përhapet në distanca të mëdha.
1- Burime të tjera të energjisë elektrike, përveç karburanteve fosile, janë dhe biokarburantet, si
energjia e ujit dhe e erës.
2- Shpjegohet se si funksionojnë hidrocentralet dhe turbinat e erës (aerogjeneratorët).
Mësuesi ndan klasën në grupe dhe jep ushtrimin 1 te mësimi, ku çdo grup merr dhe vlerëson një nga
112
stacionet elektrike që punon me një lloj të ndryshëm burimi energjie.

vlerësimi:
mënyra.
Ushtrimi 1 në faqen 91 për detyrë klase.
Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 7 në faqen 97 (te përsëritja).

tematika: Energjia Situata e të nxënit: Në mësimin e
kaluar ju prezantuat disa burime
tema mësimore: Si e marrim energjinë energjie. Tani do të diskutojmë se
si shumica e tyre e kanë zanafillën
tek energjia diellore.

fushës sipas temës mësimore: fusion forma të
Nxënësi/-ja: energjisë
1. përshkruan procesin e fusionit (bashkimit
bërthamor) që ndodh në Diell;
2. dallon burimet që e kanë zanafillën nga
Dielli, nga burimet, që nuk kanë zanafillë nga
Dielli.
Burimet: libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Diskutim,
stuhi mendimesh, punë zinxhir, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
113
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Diskutim, stuhi mendimesh

Diskutohen detyrat e shtëpisë.
U kërkohet nxënësve të përshkruajnë kriteret që përdoren për krahasimin e burimeve të energjisë.

Cilat janë burimet e ripërtëritshme dhe jo të ripërtëritshme?
Si është kërkesa për energji në ditët e sotme?
Cili është burimi i energjisë sot në Tokë?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë zinxhir, punë në grupe
1- U kërkohet nxënësve të vizatojnë “zinxhirë të energjisë” që tregojnë se si shndërrohet energjia,

duke u nisur nga energjia dhe drita e Diellit dhe duke përfunduar si energji kinetike e makinës apo si
tingull.
2- Futet ideja se në Diell energjia çlirohet në procesin e fuzionit (bashkimit) bërthamor. Shpjegohet si
ka qenë Dielli kur u formua: një re gazi që mblidhej falë rëndesës së vet.
3- Grimcat lëvizin gjithnjë e më shpejt dhe goditen gjithnjë e më shpesh, duke u bashkuar e formuar
elemente më të rënda. Pa fuzionin bërthamor, ne nuk do të ishim këtu ku jemi.
114
Bëni kujdes:
a. Si edhe në mësimin paraardhës, nxënësve duhet t’u shpjegohet se “energjia diellore” nuk është një
formë e re energjie.
b. Mos ngatërroni zbërthimin bërthamor me bashkimin bërthamor.
c. Lajmërohen nxënësit të paraqesin orën e ardhshme detyrat e lëna në projektin kurrikular.

Mësuesi i ndan nxënësit në grupe dyshe dhe secili prej grupeve vizaton zinxhirin e energjisë që nga
energjia diellore për lëvizjen e muskujve të njeriut, lëvizjen e makinës, funksionimin e pajisjeve
elektronike (PC, televizori, frigoriferi etj.), prodhimin e perimeve në serra etj.
vlerësimi:
Vlerësimi i pavarur në bazë të aktivizimit të nxënësve.

Ushtrimi 10, 11 dhe 12 në faqen 97 (te përsëritja).
Për detyrë shtëpie: Nxënësit mund të bëjnë kërkime mbi përpjekjet që bëhen për të ndërtuar reaktorë
me fuzion, të cilët do të mund ta çlironin këtë formë energjie këtu në Tokë.

tematika: Ndërveprimet dhe energjia Situata e të nxënit: Le të zgjidhim problemat e
dhëna në rubrikën “Pyetje përmbledhëse”
tema mësimore: Përsëritje
115

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: jep sqarime të nevojshme për hapat e ndjekur në zgjidhjen
e problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit.
kompetenca e të menduarit
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një problemi,
bën përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e
mëtejshëm të të nxënit.
kompetenca e të nxënit
Nxënësi mëson për të nxënë: shfrytëzon, në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga ndonjë burim
informacioni për të kryer detyrën ose për të zgjidhur problemat që kërkohen prej tij.
Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: demonstron shprehi organizative në punët individuale
dhe në ekip përmes situatave reale në detyrat e dhëna, duke menaxhuar potencialin individual
dhe atë të grupit.

fushës sipas temës mësimore: moment i forcës
Nxënësi/-ja: shtypje ligji i
1. lidh temat me kuptimin e tyre fizik; Hukut energji
kinetike energji
2. zbaton në problema rregullën e
potenciale energji
momenteve;
e erës energji e
3. llogarit energjinë kinetike dhe potenciale; ujit
4. zbaton ligjin e ruajtjes së energjisë në karburante nga biomasa
zgjidhjen e problemave; karburante nga fosile zbërthim
5. bën dallimin ndërmjet burimeve të bërthamor
ripërtëritshme dhe jo të ripërtëritshme; fuqi e ujit burime të
ripërtëritshme fusion
6. përdor marrëdhënien ndërmjet punës së
punë
kryer, forcës dhe zhvendosjes sipas
fuqi
drejtimit të saj dhe përshkruan
rendiment
shndërrimin e energjisë në një rast të
tillë;
7. llogarit fuqinë dhe rendimentin.
Burimet: libri i nxënësit: kapitujt 3 dhe 4. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
pNp: Rikujtim njohurish, punë e pavarur, diskutim, punë e pavarur, prezantim.
116
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Rikujtim njohurish

Bëhet një përmbledhje e momentit të forcës, rregullës së momenteve, shtypjes, ligjit të Hukut, formave
dhe burimeve të energjisë.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e pavarur, diskutim

1. Më pas punohen në mënyrë të pavarur ushtrimet në fund të kapitujve 2 dhe 3, duke i diskutuar
zgjidhjet hap pas hapi, si dhe problema që kujtojnë përdorimin e ligjit të ruajtjes së energjisë,
rregullës së momenteve, shtypjes, ligjit të Hukut etj.
2. Lajmërohen nxënësit për testim me shkrim të dijeve.
3. Shënim: Nëse nuk arrihen të punohen të gjitha ushtrimet, jepen detyrë shtëpie.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë e pavarur, prezantim

Secili nxënës punon në mënyrë të pavarur ushtrimet përmbledhëse, duke zbatuar njohuritë e marra në
këta 2 kapituj.
vlerësimi:
Vlerësim me listë treguesish.

Sipas rastit.
117

tematika: Modelet Situata e të nxënit: Uji dhe tri gjendjet e tij
agregate.
tema mësimore: Grimcat në lëvizje
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: teori
sipas temës mësimore: kinetike trup i
Nxënësi/-ja: ngurtë lëng gaz
1. përshkruan vetitë dalluese tё trupave të ngurtë, të lëvizje brauniane
lëngët dhe të gaztë; energji kinetike
energji potenciale
2. përshkruan ndërtimin e trupave të ngurtë, të lëngët
dhe të gaztë në bazë të teorisë kinetike;
3. përkufizon lëvizjen brauniane;
4. dallon energjinë që zotërojnë grimcat në trupat e
ngurtë, të lëngët dhe të gaztë.
ndërkurrikulare:
1. Kimia
2. Biologjia
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp:
pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, VLD, diskutim, punë në grupe, prezantim.
TRUPAT
T ë NGURT ë TË L ËNG ËT G AZET
EK + EP
118
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh Mësuesi

e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje për njohuritë e marra deri tani.
a. Nga çfarë janë të përbërë trupat në natyrë?
b. Cilat janë gjendjet e lëndës?
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit të temës së mësimit:
- Çfarë shpreh teoria kinetike?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: VLD, diskutim Lexohet

teksti dhe hap pas hapi:
1. Shpjegohet teoria kinetike për të shpjeguar sjelljen e trupave të ngurtë, të lëngët e të gaztë.
2. Shpjegohet termi “grimcë”. Jepet dallimi që te disa lëndë grimcat janë atomet dhe te disa
të tjera grimca formohen nga disa atome që quhen molekula.
3. Përshkruhet lëvizja brauniane, e cila është një provë që tregon se grimcat janë në lëvizje të
vazhdueshme. 4. Energjia e grimcave është e barabartë me shumën e Ek
(grimcat janë në lëvizje të vazhdueshme) me Ep
TEORIA KINETIKE
(ato bashkëveprojnë me njëra-tjetrën.)
119
Bëni kujdes:
Mjaft nxënës mendojnë se ndërmjet grimcave përbërëse të lëndës ka diçka tjetër, mbase ajër apo ndonjë
lëng tjetër. Ata mund të mendojnë se grimcat ndryshojnë përmasë dhe formë kur ndryshon temperatura,
apo edhe të zhduken fare. Duhet të theksoni se të vetmet gjëra që ekzistojnë janë grimcat dhe forcat
ndërmjet tyre.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe, prezantim
vlerësimi:
Vetëvlerësim me listë kontrolli.
Vlerësimi i aktivitetit gjatë diskutimeve në klasë.

tematika: Modelet Situata e të nxënit: Cili është kuptimi i
temperaturës? Si mund të kalibrohet një
tema mësimore: Temperatura (1) termometër?
120

sipas temës mësimore: energji e brendshme
Nxënësi/-ja: ekuilibër termik
1. mat temperatura dhe përdorë termometrat; temperaturë
2. tregon se di të përdorë teknikat, aparatet dhe
materialet në mënyrë të sigurt (duke përfshirë këtu
ndjekjen e një radhe instruksionesh aty ku duhet);
3. vlerëson metodat dhe sugjeron përmirësimet e
mundshme.
Burimet: Libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: pyetje-përgjigje,
stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
121
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh Mësuesi e

fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje:
a. Cilat janë gjendjet e lëndës?
b. Çfarë thotë lëvizja brauniane për grimcat në lëvizje?
c. Çfarë energjie zotërojnë grimcat?
d. Si mund të ndryshojë shpejtësia e grimcave të një lënde?
Pyesim nxënësit kur kanë përdorur një termometër për herë të fundit. Ata duhet të sjellin shembuj të
llojeve të termometrave dhe përdorimeve të ndryshme të tyre.
b.Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim i drejtuar, punë në grupe

1- Pse mund t’ju duhet të pritni para se të lexoni temperaturën? Trupi termometrik duhet të mbërrijë të
njëjtën temperaturë me objektin, pra, të mbërrihet ekuilibri termik.
2- Cila është shkalla me të cilën matet temperatura?
3- Sa shkallë njihni për matjen e temperaturës?
4- Diskutojmë rreth shkallëve të ndryshme për matjen e temperaturës dhe përdorimit të
termometrave.
5- Orientojmë nxënësit drejt faktit që temperatura lidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë me Ek të grimcave
të një lënde.
6- Shpjegojmë lidhjen midis shkallës kelvin dhe celsius. 1K = T°C + 273
TEMPERATURA
EKUILIB ë R TERMI K
SHKA LLA O C SHKA LLA KELVIN
1K = T
Bëhet kujdes:
Shpesh temperatura ngatërrohet me energjinë e brendshme (që gabimisht quhet edhe “nxehtësi”).
Temperatura nuk varet nga sasia e lëndës, pra, mjafton një kampion për të përcaktuar temperaturën.
Siguria:
Tërhiqet vëmendja e nxënësve që të bëjnë kujdes kur futin termometrin në ujin që zien; është më e sigurt
pasja vetëm e një bekeri që përmban ujë që po zien, duke e përdorur atë me radhë. Uji i nxehtë duhet të
jetë në temperaturën 50°C për të shmangur rrezikun nga djegia.
Ndihmoni nxënësit të ndajnë gjatësinë ndërmjet dy shënimeve në 100 pjesë të barabarta.

Ndahet klasa në grupe dyshe për të punuar dhe bëhet prezantimi i punës para klasës.
vlerësimi: Vlerësimi i aktivitetit gjatë diskutimeve në klasë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1 te mësimi në faqen 103.

122

tematika: Modelet Situata e të nxënit: Do të trajtojmë ndërtimin e
termometrave (duke përfshirë intervalin e punës
tema mësimore: Temperatura (2)
dhe ndjeshmërinë), si edhe dy tipa termometrash
që nuk hasen shpesh.
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit
fushës sipas temës mësimore: shkallë lineare
Nxënësi/-ja: ndjeshmëri
1. shpjegon përparësitë dhe të metat e termistor
termometrit me merkur dhe termistorit; termoçift
2. përshkruan parimin e punës të termoçiftit dhe
termometrit elektronik.
Burimet: libri i nxënësit, e-libri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: pyetje-përgjigje, punë e
drejtuar, punë në grupe, punë dyshe, punë e pavarur.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje:
a. Çfarë përcakton temperatura?
b. Me çfarë e matim temperaturën?
c. Cila është shkalla që përdorim për temperaturën?
d. Çfarë kuptojmë me “zero absolute”?
Sa lloje termometrash njihni?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, punë në grupe
1. I tregohen klasës disa termometra. Pyetet se ku dallohen ata. Pse njëri prej tyre mund të jetë më i
përshtatshëm se një tjetër për një qëllim të caktuar? (Me këtë synohet të futet në lojë intervali i
punës dhe ndjeshmëria.)
2. U tregohen përparësitë dhe të metat sipas rastit. U tregohet nxënësve një termometër elektrik (nëse
keni). Nxënësit mund t’i kenë parë këto pajisje në makinë apo në pajisjet elektroshtëpiake (si
frigoriferët).
123
3. Përshkruhet parimi i termoçiftit të thjeshtë. Termoçifti e gjeneron vetë tensionin, ndërsa termometri
elektrik ka nevojë për një burim të jashtëm.
Bëhet kujdes:
Shpesh nxënësit pranojnë se, meqë termometri apo një instrument tjetër matës japin një rezultat, ai duhet
të jetë i saktë. Mund të krahasoni temperaturën e ujit në një enë, të matur me disa termometra të
ndryshëm: A marrim të njëjtin rezultat? Si mund ta testoni saktësinë e tyre? Mbase duke parë rezultatin
që japin ata për temperaturën e akullit që shkrin apo të ujit që vlon.

Ndahet klasa në grupe dyshe për të punuar dhe bëhet prezantimi i punës para klasës.
vlerësimi:
Vlerësim me shkrim.

tematika: Modelet Situata e të nxënit: Pse kur temperatura
rritet njëlloj, bymimi i trupave të ngurtë, të
tema mësimore: Bymimi i trupave të ngurtë dhe i lëngjeve lëngët dhe të gaztë është i ndryshëm nga
njëri-tjetri? A zmadhohen grimcat?
124

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: bymim
sipas temës mësimore: termik
Nxënësi/-ja:
1. shpjegon kuptimin e bymimit termik;
2. përshkruan përdorimet dhe pasojat e bymimit
termik.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: pyetje-përgjigje, stuhi
mendimesh, diskutim, punë në grupe, punë në grupe dyshe, punë e pavarur.
125
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh Mësuesi

e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje:
a. Si rregullohet shkalla e një termometri?
b. Cilat janë disa nga llojet e termometrave?
c. Çfarë ndodh nëse një trupi të ngurtë apo një lëngu i rritet temperatura?
a. Çfarë është bymimi termik?
b. Ndërtimi i njohurive: Diskutim, punë në grupe

1. Përshkruhen shembuj të përdorimeve të bymimit termik, si edhe të pasojave të tij.
§ Diskutohet se në cilat raste është i nevojshëm bymimi dhe në cilat raste është i dëmshëm,
duke e ilustruar me shembuj nga jeta e përditshme.
2. Krahasojnë bymimet për lëndë të ndryshme duke treguar dhe se ku mund të përdoren këto
këndë.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, disa nxënës do ta kenë të vështirë të parashikojnë se nga cila anë do të përkulet pllaka
bimetalike. Ata duhet të vlerësojnë se gjatësia më e madhe është në pjesën e jashtme të harkut. (Kjo
është veçanërisht e vështirë kur konsiderojmë tkurrjen e shiritit gjatë ftohjes.)
Këtu sjellim analogjinë me pistën e vrapimit, ku korsia e jashtme është më e gjatë.
Nxënësit ndahen në grupe dyshe dhe japin shembuj nga jeta e përditshme ku haset bymimi i trupave dhe
përdoret ky bymim.
vlerësimi:
Vlerësimi i përgjigjeve me gojë dhe i punës së pavarur. Vetëvlerësim.
126
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Pse gazet ushtrojnë shtypje?
tema mësimore: Nxehja e gazeve Çfarë ndodh kur një gaz e nxehim?
Çfarë ndodh kur gazin e ngjeshim?

fushës sipas temës mësimore: nxehje e gazit ngjeshje
Nxënësi/-ja: e gazit shtypje
1. përshkruan se, kur rritet temperatura e gazit,
ai ngjishet;
2. shpjegon pse gazi ushtron shtypje;
3. krahason bymimin midis trupave të ngurtë,
lëngjeve dhe gazeve.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Bisedë, stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe, punë dyshe, prezantim
127

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bisedë, stuhi mendimesh Mësuesi
e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje:
a. Çfarë kuptojmë me bymim termik?
b. Ku gjen zbatim bymimi në jetën e përditshme?
c. Po uji, bymehet? Tkurret?
d. Po gazet a bymehen kur nxehen?
a. Nga se varet vëllimi i një gazi?
b. Çfarë efektesh sjell ndryshimi i temperaturës te gazet?
c. Çfarë ndodh kur gazin e ngjeshim?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, punë në grupe

- Për të hyrë në studimin e gazeve, nxënësit duhet të kuptojnë konceptet e shtypjes dhe
temperaturës dhe lidhjen e tyre me modelin kinetik.
- U kërkohet nxënësve të sillen si grimcat dhe të tregojnë efektet e ndryshme: temperaturë e lartë do
të thotë lëvizje më e shpejtë; shtypja vjen nga goditjet me muret e enës; ngjeshja e gazit nënkupton
goditje më të shpeshta e kështu me radhë.
- Si ndryshon p-ja në lidhje me ndryshimin e T-në? (V = cte)
- Si ndryshon vëllimi në lidhje me temperaturën? (p = cte)
- Të krahasojnë sipas grupeve bymimet midis trupave të ngurtë, lëngjeve dhe gazeve.
TRUPAT
SHF ORMI M
B y MIM MODELI TKU RRJE

KINETIK
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë dyshe, prezantim

Nxënësit ndahen në grupe dyshe dhe shpjegojnë funksionin e balonave.
vlerësimi: Vlerësim mes nxënësish.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1 dhe 2 te mësimi në faqen 109.
128
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Të gjithë mund të keni
parë pamjen e çuditshme që shkaktohet nga
tema mësimore: Konveksioni ajri i nxehtë që ngrihet mbi rrugë në një ditë të
nxehtë. Si shpjegohet kjo?
Kompetenca e të menduarit
Kompetenca e të nxënit
Kompetenca personale
Kompetenca qytetare
Kompetenca digjitale
fushës sipas temës mësimore: konveksion rryma të
Nxënësi/-ja: konveksionit
1. shpjegon transferimin e energjisë me anë të
konveksionit duke përdorur fjalët bymim,
dendësi, rëndesë;
2. bën dallimin ndërmjet transferimit të energjisë
me anë të konveksionit nga transferimi i
energjisë me anë të përcjellshmërisë;
3. bën dhe regjistron vëzhgime,matje dhe
vlerësime.
ndërkurrikulare: 1. Kimia
2. Biologjia
3. TIK-u etj.

pNp: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, DRTA, diskutim, punë dyshe, prezantim.

1. Mësuesi e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje:
a. Çfarë quajmë përcjellshmëri termike?
b. Cila nga lëndët shfaq veti më të mira të përcjellshmërisë termike?
c. Çfarë janë izolatorët? Pse përdoren ata?
1. Ju mund të keni parë pamjen e çuditshme, që shkaktohet nga ajri i nxehtë që ngrihet mbi rrugë në një
ditë të nxehtë. Flasin për këtë. A mund ta shpjegojnë ata këtë dukuri?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: DRTA, diskutim

a. Lexohet teksti e shpjegohet se si nxehja e ajrit bën që ai të bymehet. Si do të ndryshojë dendësia
e
tij? Ajri i nxehtë do të ngjitet lart apo do të zbresë poshtë? Kjo ju jep mundësinë të përsëritni konceptin
e dendësisë, pluskimin dhe zhytjen.
b. Shpjegohet si krijohen rrymat e konveksionit. Fraza “ajri i nxehtë ngjitet sipër” është e dobishme
dhe
129
mund ta shfrytëzoni. U kërkohet nxënësve të shpjegojnë atë që shohin me anë të ndryshimit të
dendësisë.
c. Figurat e mësimit paraqesin situata të përditshme ku vrojtohen rrymat e konveksionit. Diskutohen
këto dhe pyeten nxënësit se ku kanë parë dukuri të ngjashme. Ata mund të kenë diskutuar erërat
dhe rrymat oqeanike në mësimin e gjeografisë.
130
GAZET ByMEHEN
Siguria TE MPER ATU RA

Kujdes me përdorimin e llambës Bunsen.
RR y MAT TKU RREN
Bëhet kujdes: E AJRIT
Nga përvoja, nxënësit mund të hasin vështirësi me idenë se
dendësia e vogël çon në ngjitje lart KONVEKSIONI të fluidit.
Mund të jetë e bëhet analogjia me një balon të mbushur me helium.

Nxënësit ndahen në dyshe dhe punojnë që të paraqesin grafikisht dukurinë e konveksionit me shembuj të
ndryshëm nga jeta e përditshme.
vlerësimi: Vlerësim i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 1 te mësimi në faqen 83.


tematika: Modelet Situata e të nxënit: Ne e marrin rrezatimin e
Diellit. Si mendoni ju, si mbërrin ai këtu?
tema mësimore: Rrezatimi termik
131
Kompetenca qytetare
fushës sipas temës mësimore: vakuum
Nxënësi/-ja: rrezatim termik
1. shpjegon transferimin e energjisë me anë të gjatësi vale
rrezatimit; transmetim
2. bën dallimin ndërmjet transferimit të energjisë përthithje efekti
me anë të rrezatimit nga transferimi i energjisë me serrë panel
anë të mënyrave të tjera; diellor termos
3. planifikon eksperimente e hulumtime.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Bisedë, stuhi mendimesh, punë e
drejtuar, diskutim, punë në grupe, prezantim.
132

1. Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje?
a. Çfarë përfaqëson dukuria e konveksionit?
b. Si realizohet konveksioni në lëngje? Po në ajër?
c. Ku gjen zbatim dukuria e konveksionit në jetën e përditshme? Si punon një sistem me ujë të
nxehtë
në bazë të dukurisë së konveksionit?
2. Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe më pas orientohen drejt thelbit të temës së mësimit.
Ne e marrin rrezatimin e Diellit. Si mendoni ju, si mbërrin këtu? Shpjegohet se këtu kemi dritë dhe
rrezatim infra të kuq, dy forma të rrezatimit elektromagnetik.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, diskutim

1. Shpjegojmë rrezatimin termik.
Energjia diellore vjen në Tokë në formën e valëve elektromagnetike. Ato përfshijnë:
a- Valë infra të kuqe b-
Dritë të dukshme
2. Diskutojmë mbi emetuesit e mirë dhe të këqij të energjisë termike.
3. Diskutojmë efektin serrë që ndodh në atmosferë.
4. Shpjegojmë se si funksionon një panel diellor në bazë të përthithjes së rrezeve të Diellit.
5. Shpjegojmë ndërtimin e termosit duke theksuar vetitë që ai shfaq në lidhje me
përcjellshmërinë termike, rrezatimin termik dhe konveksionin.
6. Vini re se, ndonëse themi shpesh se sipërfaqet e zeza janë emetuese të mira të rrezatimit,
kjo nuk është e saktë. Një sipërfaqe mund të jetë e zezë në spektrin e dukshëm, por kjo nuk garanton
se ajo do të jetë “e zezë” në zonën infra të kuqe. Kjo është arsyeja se pse ndonjëherë eksperimentet
japin rezultate të papritura.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, nxënësit e pranojnë me lehtësi se një përthithës i keq është pasqyrues i mirë, por e kanë
të vështirë të pranojnë se një emetues i mirë është edhe përthithës i mirë.
ENERGJIA DIELLORE
VALË ELEKT ROMAGNETIKE
RREZATIM TERMIK
EMETIM EFEKTI SERRË
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe, prezantim

Nxënësit ndahen në grupe dhe japin shembuj të ndryshëm trupash dhe materialesh duke i klasifikuar ata
si përthithës të mirë dhe të këqij (transmetues) të energjisë termike.
vlerësimi:
Vlerësim i përgjigjeve me gojë.
Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimet 1, 2 dhe 3 te mësimi në faqen 115.
133
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Cilat janë pasojat e
transferimit të energjisë në lëngje dhe në gaze? Si
tema mësimore: Lëngjet dhe avujt duhet të veprojmë për të mbajtur energjinë në
diçka që është më e nxehtë se mjedisi rrethues?
Kompetenca qytetare
fushës sipas temës mësimore: vlim avullim
Nxënësi/-ja: kondensim
1. përshkruan dukurinë e vlimit, avullimit dhe
kondensimit;
2. shpjegon se kur një gaz quhet avull.
ndërkurrikulare: 1. Kimia
2. Biologjia
3. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Pyetje-përgjigje,

stuhi mendimesh, rikujtim njohurish, DRTA, diskutim, punë dyshe, prezantim

1. Si vjen nxehtësia e Diellit deri në tokë?
2. Çfarë është rrezatimi termik?
3. Cilat lëndë konsiderohen si transmetues apo përthithës të energjisë termike?
4. Çfarë është efekti serrë?
5. Si funksion një panel diellor? Po një termos?
1. Çfarë ndodh me lëngjet n.q.s rritet temperatura e tyre?
2. Si mund ta bëjmë një lëng të avullojë më shpejt?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Rikujtim njohurish, DRTA, diskutim

1. Rikujtojmë teorinë kinetike në lidhje me lëvizjen e grimcave.
2. Diskutohet në lidhje me kthimin e një lëngu në gaz.
a- Kur një lëng kthehet në gaz në pikën e avullimit, atëherë procesi quhet avullim.
b- Për ta përshpejtuar këtë proces bëjmë:
1. Rritjen e T-së
2. Rritjen e S-së
3. Uljen e lagështirës
4. Fryrjen e ajrit në sipërfaqe
134
5. Diskutohet në lidhje me vlimin.
135
6. Përshkruhet efekti ftohës i avullimit. Merren si shembull frigoriferët.

7. Përshkruhet procesi i kondensimit, si proces i kundërt i avullimit.

Nxënësit ndahen në grupe dhe u kërkohet të japin shembuj të ndryshëm nga jeta e përditshme në lidhje me
procesin e avullimit dhe atij të kondensimit.
vlerësimi:
Vlerësohen përgjigjet me gojë.

Ushtrimet 1, 2 dhe 3 te mësimi në faqen 117.

tematika: Modelet Situata e të nxënit: Çfarë është kapaciteti
termik dhe kapaciteti termik specifik?
tema mësimore: Kapaciteti termik specifik (nxehtësi
specifike)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: kapacitet termik, kapacitet termik
sipas temës mësimore: specifik
Nxënësi/-ja:
1. përcakton termin nxehtësi specifike;
2. zbaton marrëdhëniet mes ndryshimit të

energjisë së brendshme të materialit dhe
136
masës së tij, nxehtësisë specifike dhe
ndryshimit të temperaturës për të llogaritur
ndryshimin e energjisë;
3. dallon se si matet dhe përcaktohet kapaciteti

termik specifik.
ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh, diskutim, DRTA, demonstrim, punë e pavarur.
137

Mësuesi e fillon orën mësimore duke formuluar pyetje:
1. Çfarë quajmë avullim?
2. Cilat janë mënyrat që e bëjnë një lëng të avullojë më shpejt?
3. Çfarë është vlimi?
4. Çfarë kuptojmë me efektin ftohës të avullimit?
5. Çfarë kuptojmë me kondensim?
6. Cilat janë përvojat tuaja, kur keni ecur në rrugë apo rërë të nxehtë ose keni prekur metal apo gur.
A mund të sillni shembuj të materialeve që mbeten relativisht të freskët/të ngrohtë në ditë të nxehta/të
ftohta?
a. Çfarë ndodh me një trup kur i tejçohet energji termike?
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Diskutim, DRTA, demonstrim

1- Vazhdohet me diskutime mbi objekte që duhet të qëndrojnë të ngrohta apo të freskëta, duke
përdorur materialet e përshtatshme.
2- Shembull i këtyre është depozita e ngrohtësisë për natën. Uji është një material interesant, sepse
ai ka kapacitet termik specifik të lartë, ndaj ai ngrohet e ftohet relativisht ngadalë.
3- Më pas kalohet në shpjegimin e termit kapacitet termik specifik.
Nisuni nga shembujt e objekteve me masa të ndryshme, por prej të njëjtit metal; p.sh., copa të shufrave
prej çeliku.
4- Pyesni: Nëse ato vendosen në një enë me ujë të nxehtë, cili do të ngrohet më shpejt dhe pse?
Shumica e nxënësve do të hamendësojnë se copa më e vogël do të ngrohet më shpejt. Pse? Sepse e
ka masën më të vogël, ndaj do të nevojitet më pak energji.
5- Nxënësit do të hamendësojnë edhe se një ndryshim më i madh i temperaturës kërkon më shumë
energji. Prej këtu mund të arrihet në përfundimin se energjia e nevojshme është në përpjesëtim të drejtë
me masën dhe ndryshimin e temperaturës.
Faktori tjetër është materiali. Tregoni objekte identike prej materialesh të ndryshme. Cili do të ngrohet
më shpejt? Kjo pyetje është e vështirë dhe për këtë duhet të matim kapacitetin termik specifik.
6- Përforcimi i ideve bëhet nëpërmjet shembujve numerikë (si në tekst). Duke ditur sasinë e
energjisë që nevojitet për të ngritur temperaturën e 1 kg me 1°C, ata mund ta llogaritin lehtë energjinë që
nevojitet, për shembull, 5 kg dhe 20°C. Shpjegohet shembulli 10.1 dhe shfrytëzohet për të përforcuar
konceptin e kapacitetit termik specifik. Nënvizoni njësitë matëse të kësaj madhësie dhe lidhjen e tyre me
formulën për kapacitetin termik specifik.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, nxënësit mund të hasin vështirësi matematike kur duhet të shumëzojnë apo pjesëtojnë tri
madhësi. Për këtë mund të vijë në ndihmë fakti që madhësitë janë në përpjesëtim të drejtë. Sigurohuni
që nxënësit dinë të përdorin makinat llogaritëse.
b. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë e pavarur

U kërkohet nxënësve t’u hedhin një sy vlerave të paraqitura në tabelën për vlerat e kapacitetit termik
specifik. Vini në dukje se ato dallojnë mjaft nga njëra-tjetra.
vlerësimi:
Vlerësim i detyrave të shtëpisë dhe i aktivizimit në klasë.
138
139
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Pse gjatë procesit të shkrirjes së akullit
temperatura nuk ndryshon?
tema mësimore: Nxehtësi e fshehtë
Kompetenca qytetare
të fushës sipas temës mësimore: nxehtësi e fshehtë nxehtësi e fshehtë specifike, (nxehtësi
Nxënësi/-ja: specifike e fshehtë e shkrirjes; nxehtësi specifike e fshehtë
1. përcakton termin nxehtësi specifike e avullimit)
dhe të bëjë dallimin mes atij dhe
termit nxehtësi specifike latente.
2. zbaton marrëdhënien midis
nxehtësisë specifike latente dhe
masës për të llogaritur ndryshimin e
energjisë kur gjendja ndryshon;
3. interpreton grafikët e nxehjes dhe të
ftohjes kur ka ndryshim të gjendjes
së lëndës.
Burimet: Libri i nxënësit, e-libri. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
1. Matematika
2. Kimia
3. Biologjia
4. TIK-u etj.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve pNp: Pyetje-përgjigje,
demonstrim, vëzhgo-analizo-diskuto, hulumtim i përbashkët, punë në grupe.
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, demonstrim Mësuesi

e fillon orën e mësimit duke formuluar pyetje:
a. Çfarë quajmë kapacitet termik specifik (nxehtësi specifike)?
b. Çfarë është kapaciteti termik?
c. Si përcaktohet kapaciteti termik specifik për një lëndë?
d. A ruhet në lëndë energjia termike? Nga çfarë varet ruajtja e saj?
I tregohet klasës pak akull që shkrin ngadalë në një enë me ujë. Pyetni pse kjo nuk ndodh në çast. Për
të shkrirë akullin, nevojitet energji. Kthehemi te kapitulli 9: Çfarë mund të thuhet mbi temperaturën e
përzierjes akull/ujë? Testojini përgjigjet e tyre me anë të termometrit. (Temperatura duhet të jetë
konstante në 0°C.)
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Vëzhgo-analizo-diskuto, hulumtim i përbashkët

1. Duke ndjekur skemën e argumentimit të mësimit të kaluar, duhet të jetë e qartë se energjia e
nevojshme për të shkrirë akullin varet nga masa (është në përpjesëtim të drejtë). Por temperatura
140
nuk ndryshon, ndaj nuk mund të kemi ndryshimin e temperaturës.
141
2. Shpjegohet procesi i shkrirjes së ujit, duke nënvizuar se si bëhen llogaritjet që përmbajnë nxehtësinë
e fshehtë specifike të shkrirjes për ujin.
3. U kërkon nxënësve të përziejnë akull dhe ujë e të gjejnë temperaturën përfundimtare. Ka vend për të
diskutuar gabimet e eksperimentit dhe si mund të ndërtohet eksperimenti, në mënyrë që këto të
minimizohen.
4. Të njëjtën rrugë ndjekim dhe për të shpjeguar nxehtësinë e fshehtë të avullimit dhe përcaktimin e
nxehtësisë specifike të fshehtë të avullimit për ujin.
Bëhet kujdes:
Nga përvoja, disa nxënës do të përpiqen ta futin temperaturën në llogaritjet e tyre, p.sh., 100°C, kur
llogaritin energjinë e nevojshme për vlimin e ujit. Kujtojuni se temperatura nuk ndryshon. Tregojuni
shembullin e një sasie uji që nxehet e pastaj vlon; nga ndryshimi i temperaturës varet vetëm energjia që
duhet për të nxehur ujin, jo ajo për vlimin.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grupe

Nxënësit ndahen në grupe dhe përshkruajnë se nga varet nxehtësia e fshehtë e shkrirjes dhe e avullimit.
vlerësimi:
Vlerësim i punës në klasë.
142
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Le të zgjidhim problemat e
dhëna në rubrikën “Pyetje përmbledhëse”.
tema mësimore: Përsëritje
Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit
Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: Jep sqarime të nevojshme për hapat e ndjekur në zgjidhjen e
problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit.
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: Shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një problemi; bën
përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e mëtejshëm të të
nxënit.
Nxënësi mëson për të nxënë: Shfrytëzon në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga ndonjë burim
informacioni për të kryer detyrën ose për të zgjidhur problemat që kërkohen.

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: Demonstron shprehi organizative në punët individuale dhe në
ekip përmes situatave reale në detyrat e dhëna, duke menaxhuar potencialin individual dhe atë të grupit.
143

fushës sipas temës mësimore: avullim pikë e
Nxënësi/-ja: shkrirjes pikë e
1. zgjidh problema duke përdorur dijet mbi vlimit lëvizje
modelin kinetik të lëndës, vetitë termike të saj Brauniane
dhe format e transferimit të energjisë. ligji i Bojlit
ekuilibër termik energji e
brendshme temperaturë
bymim termik kapacitet
termik specifik nxehtësi e
fshehtë specifike
përcjellshmëri termike
konveksion rrezatim termik
Burimet: Libri i nxënësit, kapitulli 5. Lidhja me fushat e tjera ose me temat

ndërkurrikulare:
1. Matematika
a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Përmbledhje konceptesh
Diskutohet detyra e shtëpisë.
Bëhet një përmbledhje teorike e koncepteve dhe ligjeve të zhvilluara për periudhën kohore prill-qershor.
b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e pavarur
1. U jepen nxënësve ushtrimet e praktikimit të provimeve.
2. U kërkohet atyre të sqarojnë paqartësitë dhe të përgatiten për detyrë kontrolli.
c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura: Punë në grup
Nxënësit përfundojnë punën me projekte.
vlerësimi:
Vlerësim i detyrave të shtëpisë. Vlerësim i punës në klasë.
Përgatiten për detyrë kontrolli në orën pasardhëse.
90
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Zgjidhja e ushtrimeve të hartuara në
tezë.
tema mësimore: Testim

Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: Jep sqarime të nevojshme për hapat e ndjekur për zgjidhjen
e problemit, duke përdorur forma të ndryshme të të shprehurit.
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: Shfaq mendime të strukturuara për zgjidhjen e një problemi;
bën përmbledhjen e së paku dy veprimeve të përdorura, të cilat përcaktojnë drejtimin e
mëtejshëm të të nxënit.
Nxënësi mëson për të nxënë: Shfrytëzon, në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga ndonjë burim
informacioni për të kryer detyrën ose për të zgjidhur problemat që kërkohen.

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: Demonstron shprehi organizative në punët individuale
dhe në grup përmes situatave reale në detyrat e dhëna, duke menaxhuar potencialin individual
dhe atë të grupit.
të fushës sipas temës mësimore: avullim pikë e
Nxënësi/-ja: shkrirjes pikë e
1. zgjidh problema duke përdorur ligjin vlimit lëvizje
e Bojlit; brauniane
ligji i Bojlit
2. përdor konceptin e kapacitetit termik ekuilibër termik energji e brendshme temperatura
specifik dhe nxehtësisë së fshehtë bymim termik kapacitet termik specifik nxehtësi e
specifike për zgjidhjen e problemave; fshehtë specifike përcjellshmëri termike
konveksion rrezatim termik
3. përshkruan më shumë se në dy
mënyra për transferimin e energjisë.
Burimet: libri i nxënësit, kapitulli 5, Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
test i hartuar nga mësuesi. 1. Matematika
- Punë individuale.
- Mësuesi ndan tezat dhe sqaron ato, nëse ka pyetje.
- Lihen nxënësit të punojnë në mënyrë të pavarur.
vlerësimi:
Vlerësim punës me shkrim.
Paraqitja e projektit për orën tjetër.
91
Fusha: Shkenca Natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X
tematika: Modelet Situata e të nxënit: Prezantimi i punës sipas

tema mësimore: Projekt grupeve.

Nxënësi komunikon në mënyrë efektive: shprehet përmes një forme të komunikimit, për një temë të
caktuar në një material.
Nxënësi mendon në mënyrë krijuese: përdor TIK-un në mënyrë efektive gjatë komunikimit dhe
ndërveprimit me të tjerët në jetën e përditshme, duke përfshirë edhe të nxënit e informacioneve të reja
dhe kryerjen e detyrave shkollore.
Nxënësi mëson për të nxënë: krahason të paktën tri burime të ndryshme të informimit për trajtimin e
temës së njëjtë, argumenton saktësinë, rrethanat, gjen ngjashmëritë dhe dallimet, duke u bazuar në
kriteret e përcaktuara më parë dhe i prezanton gjetjet kryesore para të tjerëve në forma të ndryshme
shprehëse, duke përdorur teknologjinë informative.

Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive: paraqet idetë personale para të tjerëve për mënyrën e
zhvillimit të një aktiviteti të caktuar, duke dhënë mendime të argumentuara për rezultatet e pritura .
kompetenca personale
Nxënësi bën jetë të shëndetshme: harton një projekt me faza të menaxhuara mirë (individualisht ose në
grup) duke shkëmbyer, konsultuar dhe informuar të tjerët si dhe duke identifikuar dhe vlerësuar burimet
njerëzore, materiale dhe monetare në përputhjeme rezultatet e pritshme.
kompetenca qytetare
Nxënësi përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët: përshkruan në formë verbale ose të shkruar,
mundësinë e përdorimit të internetit dhe të informacioneve në mënyrë të përgjegjshme për detyrën e
caktuar mbi projektin.
Nxënësi përdor teknologjinë për të nxitur inovacionin: tregohet më i pavarur në procesin e mësimdhënies
dhe mësimnxënies.
rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç: sipas temës përkatëse.

fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/-ja:
1. Këto rezultate lidhen me kompetencat e
fushës sipas detyrave përkatëse.
92
Burimet: Teksti i nxënësit, fletorja e punës, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
interneti, enciklopedi etj. (sipas temave përkatëse). ndërkurrikulare:
Në varësi të temës së zgjedhur.
- Projekte kurrikulare.
Faza përfundimtare: Prezantimi i projektit
Grupet e nxënësve mund të zgjedhin mënyra të ndryshme prezantimi.
Faktorët që ndikojnë në suksesin e projektit:

1. Rritja e numrit të nxënësve aktivë.
2. Rritja e bashkëpunimit ndërmjet nxënësve.
3. Rezultatet e mira të nxënësve në kapitujt përkatës.
4. Ulja e numrit të nxënësve me rezultate jo të mira në fizikë.
Rezultatet që priten: Duke qenë gjithëpërfshirës, nxënësi do të fitojë përvoja të reja të punës me projekte,
në përgjithësi, dhe të punës me grupe në veçanti.
Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve sipas një skeme të përcaktuar më parë.
vlerësimi:
Vlerësimi i punës me projekte.

Suksese në kursin e ardhëm të fizikës!
93
cip katalogimi Në Botim Bk tiraNë
Terziu, Elona
Fizika 10 : libër mësuesi / Elona Terziu, Edmond
Klironomi ; red. Dorentina Xhafa. – Tiranë, etj. :
Albas, 2016
... f. ; ... cm.
ISBN 978-9928-02-813-6
I.Klironomi, Edmond
1.Fizika 2.Tekste për mësuesit 3.Tekste për shkollat e
mesme
53 (072) (075.3)

Fizika: Libër Mësuesi Për

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fizika: Libër Mësuesi Për

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Elona Terziu

Libër mësuesi për

© Albas, 2016 të gjitha të drejtat janë

Shtëpia botuese Albas në tiranë: rr. “Donika

Energjia dhe elektriciteti (1) 69

Ndërveprimet dhe e Nergjia

Ø Kapitujt 1-5, dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 10-të.

Ø Kapitujt 6-11 dhe një pjesë e kapitullit 12 do të trajtohen në klasën e 11-të.

Ø Për orët e punëve të laboratorit mund të shfrytëzohen mësimet e kapitullit 13

Ø Për orët e përsëritjeve, përveç ushtrimeve që ka në fund të çdo kapitulli, mund të

plani mësimor për vitin 2016-2017

tabela e orëve të Fizikës 10 sipas përqindjes

Numri i orëve gjithsej është 72.

Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

• përdor diagramin e forcave për të ilustruar mbledhjen e forcave,

1. Numrat dhe Bashkëbisedim

2. SiStemi i Peshore, objekte me

dhe demonstrim Vlerësim i përgjigjeve

1. ShpejtëSia 2. Një lojë futbolli: Demonstrim Vëzhgim Top

brenda dhe jashtë Vlerësim i aktivitetit

10 Bashkëbisedim Intervistë me një listë

6. rëNia e lirë Një pemë: Vlerësimi i punës në

13. Fërkimi Në patinazh. Vlerësimi i punës në

Njerëzit e kanë më të vështirë të grup

14. Forca, peSha Në hapësirë.

15. uShtrime Demonstrim Vëzhgim Top

19. TEST klase gjatë debateve në klasë

jnë në mënyrën se si njeriu ndërvepron

  shpjegon si levat dhe r

tyre dhe të jenë përgjegjës për to.

Nxënësi/ja: përcakton rrotulluese.

. P.L matja e Demonstrim Vëzhgim Objekte me

Së Veprimtari gojë ndryshme

. TRYSNIA Demonstrim Vëzhgim

Zbatime praktike gjatë debateve në

elektricitetin, valët, mënyrë të drejtpërdrejtë ose për të bërë parashikime. Modelet p

mujor për periudhëN prill identifikuar

njeriu për përmirësimin e tyre në paraqitjen,

tematika 1: eNergjia tematika 2: modelet

sipërfaqe energjisë, por që ajo jo gjithmonë merret me to,

Aftësitë dhe proceset Qëndrimet dhe vlerat

. KONVEKSIONI Një ditë vere në bregdet. Tabela

. NXEHTËSIA E Veprimtari praktike Vëzhgim Objekte me

Kalohet te rubrika Arsyetime-veprime.

Detyrat dhe puna e pavarur

Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 6,7 f. 11.

Fusha: Shkencat natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X

Burimet: teksti i nxënësit, interneti. Lidhja me fushat e

Organizimi i orës së mësimit

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Pyetje-përgjigje, stuhi mendimesh

b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pemë mendimi, punë në grupe

Njësitë e prejardhura p.sh.,

Njësitë themelore: kilogram, sekondë,

Detyrat dhe puna e pavarur

Për detyrë shtëpie: Ushtrimi 5, 6 f. 15.

Fusha: Shkenca natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X

rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve (PNP)

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Stuhi mendimesh 1.

b. Ndërtimi i njohurive të reja: Pema e mendimit, punë në grupe 1-

Fusha: Shkenca natyrore lënda: Fizikë Shkalla: V klasa: X

rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:

b. Ndërtimi i njohurive të reja: Punë e drejtuar, pemë mendimi, punë në grupe