2. Grupy społeczne.

Wielkie i małe struktury społeczne.

Cechą społeczeństwa jest posiadanie wewnętrznej struktury. Strukturę społeczną tworzą wszystkie elementy
określające społeczeństwo np. układ grup, zbiorowości, klasy, warstwy, grupy zawodowe oraz wzajemnie
przenikające się zależności i więzy.

Strukturę społeczną należy rozumieć jako układ stosunków społecznych pomiędzy osobami i organizacjami
występujący w społeczeństwie. Tradycyjna socjologia dokonała podziału struktur społecznych na:

 Makrostrukturę - tworzą ją duże grupy np. klasy, warstwy i relacje pomiędzy nimi.
 Mikrostrukturę - tworzą ją małe grupy np. rodziny, rówieśnicy i relacje pomiędzy nimi.

Strukturę społeczną należy rozumieć jako wzajemnie ze sobą połączone elementy tworzące dane społeczeństwo.
Jest to układ trwałych stosunków społecznych obowiązujących między osobami, organizacjami lub grupami
społecznymi. Strukturę społeczną dzielimy na makrostrukturę (tworzoną przez duże grupy) i mikrostrukturę
(tworzoną przez małe grupy).

Struktura społeczna - cechy

Do najważniejszych właściwości struktury społecznej możemy zaliczyć hierarchiczne ułożenie elementów
struktury w zależności od dostępu jednostki do dóbr społecznych, takich jak: władza, pieniądze, edukacja,
prestiż, zdrowie. Struktura społeczna jest tak skonstruowana, żeby wyznaczała każdej jednostce określoną
pozycję społeczną, tworzyła pewną hierarchię osób, tym samym zakłada występowanie pewnych nierówności
społecznych.

Makrostruktura (wielka struktura) to złożony układ, obejmujący wiele rozbudowanych poziomów organizacji,
wielorakie zależności istniejące między różnymi rodzajami grup i instytucji społecznych. To niezależny,
zamknięty w odpowiednich ramach świat społeczny, który tworzą wielkie grupy społeczne, społeczno-
zawodowe, wyznaniowe, rozbudowane organizacje, klasy, warstwy społeczne, naród, państwo a także istniejące
między nimi zależności.

Makrostruktura składa się i opiera swoje funkcjonowanie na małych strukturach. Obie struktury wzajemnie się
przenikają, makrostruktura nie jest jednak sumą mikrostruktur, gdyż tworzy ona dla nich nadrzędne całości,
wyznacza kierunki i ramy rozwoju.

Znane są trzy własności, które wyróżniają makrostruktury: samoistność (rozumiana jako niezależność),
samoreferencja (autonomiczny rozwój, dla którego układem odniesienia jest struktura sama dla siebie) oraz
samowystarczalność.

Mikrostruktura (mała struktura) to właściwość małych grup społecznych. To układ wyznaczonych w małej
grupie pozycji, ustalonych ról społecznych, które tworzą większe bardziej rozbudowane zbiorowości.

Fundamentalną cechą małych grup jest osobista więź istniejąca pomiędzy członkami, wzajemne oddziaływanie
na siebie oraz bezpośrednie interakcje zachodzące między członkami tworzącymi daną mikrostrukturę.

Do małych struktur społecznych zaliczamy: rodzinę, grupy koleżeńskie lub grupy towarzyskie. Specyficznym
przypadkiem mikrostruktur są diady, czyli związki dwuosobowe. W tym przypadku mikrostruktura opiera się
wyłącznie na związku dwóch osób, nie zostaje zatem wytworzona ponadindywidualna całości, charakteryzująca
grupy wieloczłonowe.

Rodzina jest uznawana za najmniejszą i jedną z najważniejszych grup społecznych, która pełni szereg
funkcji ważnych dla utrzymania społeczeństwa. Z socjologicznego punktu widzenia jest to grupa
pierwotna (czyli wyróżniająca się „ścisłym zespoleniem jednostek przez stosunki osobiste (face-to-face) i
współpracę”, według Charlesa Cooleya) o charakterze nieformalnym. Uznaje się, że rodzinę tworzą
kobieta i mężczyzna połączeni węzłem małżeńskim i ich potomstwo, zaś w szerszym znaczeniu także
krewni obu stron. Jerzy Piotrowski definiuje rodzinę jako „grupę społeczną złożoną z osób połączonych ze
sobą więzią pokrewieństwa, małżeństwa a niekiedy powinowadztwa”.

Rodzina, jako podstawowa komórka społeczna, spełnia szereg ważnych funkcji, dzięki którym
społeczeństwo może trwać – przede wszystkim jest odpowiedzialna za prokreację (zapewnia ciągłość
biologiczną społeczeństwa, dostarcza mu nowych członków) oraz socjalizację (stanowi pierwsze i
najważniejsze środowisko, w którym wychowywane są dzieci). To w rodzinie kształtują się najważniejsze
cechy charakteru członków społeczeństwa, rodzina zapewnia środki do życia jej członkom, kształtuje
postawy, wyrabia cechy charakteru u dzieci oraz przekazuje najważniejsze elementy dziedzictwa
kulturowego. Można zatem stwierdzić, że rodzice uczą swoje potomstwo jak żyć i to od sytuacji i
atmosfery w domu w dużej mierze zależy sposób zachowania oraz myślenia obywateli.
Przyczyny konfliktów społecznych
Trudno na jeden tylko sposób skategoryzować przyczyny konfliktów społecznych. Źródeł tych upatruje się
przede wszystkim w odmiennych, niezgodnych interesach lub zapatrywaniach na konkretne sprawy, łączy
się je również ze znacznie różnymi wartościami, zapatrywaniami, potrzebami i celami poszczególnych
jednostek czy grup. Wreszcie przyczyną nieporozumienia może być rywalizacja o tzw. zasoby, czyli dobra
różnego typu (materialne i niematerialne) – w sytuacji, gdy obie strony dążą do zdobycia tych samych
zasobów, dochodzi do konfliktu.

Jeden z podziałów przyczyn konfliktów przedstawia się następująco:

1. kulturowe – są to przyczyny natury zwyczajowej czy obyczajowej; zwykle pojawiają się ze względu na
odmienne zapatrywania na tradycje, zwyczaj, obyczaj czy gust estetyczny. Do konfliktów dochodzi tutaj
na poziomie kultury zatem łączy się to czasem z innym sposobem spostrzegania i oceniania świata (z
reguły mówimy o nich w przypadku współistnienia na jednym obszarze przedstawicieli różnych kultur,
religii itp.). Mogą to być np. konflikt pomiędzy muzułmanami i Francuzami lub między zwolennikami
muzyki techno i rockowej.
2. klasowe – w tym wypadku źródłem sporów są przede wszystkim różnice wynikające z odmiennej
pozycji klasowej jednostek bądź grup. Obserwujemy je w państwach, w których nadal funkcjonuje podział
na klasy społeczne, w których dochodzi o znacznych sprzeczności i różnic wynikających z innej pozycji w
strukturze społecznej. Członkowie poszczególnych klas rywalizują ze sobą m.in. o pozycję społeczną i na
tym tle zwykle dochodzi do konfliktów, bowiem każda z klas pragnie jak najlepszych warunków
funkcjonowania dla siebie, często kosztem interesów innych grup;
3. ekonomiczne – różnice ekonomiczne i wynikający z nich poziom życia poszczególnych klas i warstw
mogą również być źródłem nieporozumień i konfliktów, głównie ze względu na poczucie krzywdy niżej
uplasowanych pod względem ekonomicznym członków społeczności. Dzieje się tak szczególnie wtedy,
gdy dysproporcje ekonomiczne są bardzo duże – możemy obserwować to zwłaszcza w związku z
kryzysem gospodarczym na świecie;
4. wartości – konflikty wynikające z uznawania odmiennych wartości są szczególnie trudne do
rozwiązania, ponieważ dotykają często etycznych czy religijnych sfer życia człowieka, trudno wobec tego
polemizować z drugą stroną, a tym bardziej dojść do konsensusu.
5. pokolleniowe – w tym wypadku źródła konfliktów tkwią w różnicach pokoleniowych, np. w rodzinie.
Ich występowanie zwiększa się szczególnie w okresie szybkiego rozwoju cywilizacyjnego, ponieważ
wartości młodego pokolenia znacznie się zmieniają w porównaniu z wyobrażeniem o świecie ludzi
starszych;
6. rodzinne i małżeńskie – przyczyny te pojawiają się w gronie rodzinnym, tym razem jednak nie mówimy
o nieporozumieniu pokoleń a raczej o konfliktach wynikających z różnicy zdań, odmiennych wizji na
temat sposobu funkcjonowania rodziny bądź małżeństwa; są one również rezultatem patologii społecznych
występujących w rodzinach, takich jak przemoc domowa, rozwody czy alkoholizm.
Skutki konfliktów społecznych
Zdawać by się mogło, iż konflikty mogą nieść ze sobą jedynie negatywne konsekwencje, jednak są także
pozytywne strony występowania konfliktów. Zatem konflikty mogą konstruktywnie wpływać na wzrost
motywacji członków grupy, jednak wyłącznie w przypadku niezbyt nasilonego konfliktu, który nie
dezorganizuje funkcjonowania grupy – w momencie rozbieżności zdań między poszczególnymi
jednostkami, każda ze stron bardziej angażuje się w cały problem, zdobywa niezbędne do prowadzenia
polemiki informacje, wzbogaca swoją wiedzę o poruszanych kwestiach, tym samym zwiększa się
znajomość problemu (każda ze stron stara się również poznać dobrze stanowisko drugiej strony) oraz
rośnie motywacja do pracy, ponieważ każda ze stron chce uzyskać rozwiązanie jak najbardziej korzystne
dla siebie. Tak więc wbrew pozorom niektóre konflikty, np. w pracy mogą przynieść zwiększenie wiedzy
merytorycznej pracowników. Rezultatem konfliktów może być również rozwój grupy, np. firmy, i wzrost
innowacyjności jej członków. W sytuacji konfliktu rośnie kreatywność uczestników – strony mocno
angażują się, żeby wymyśleć określone argumenty, strategie działania, rozwiązania, tym samym chcąc
dojść do kompromisu, uczą się negocjacji, odpowiedniej argumentacji, wreszcie często wypracowują
zupełnie nowe rozwiązania, które mogą przyczynić się do rozwoju grupy, organizacji itp. Zdarza się
również, że konflikty zbliżają do siebie strony w nie zaangażowane – uczestnicy konfliktu posiadają
większą wiedzę o sobie, próbują dojść do porozumienia, przez co zdobywają poczucie zrozumienia.

Natomiast wśród ujemnych skutków wymienimy w pierwszej kolejności negatywne emocje towarzyszące
konfliktom – stres, napięta atmosfera, niepokój,