HOÏC PHAÀN :

LINH KIEÄN ÑIEÄN TÖÛ

 Chöông 6:
PHAÂN CÖÏC CHO TRANSISTOR
BJT
 I. ÑAÏI CÖÔNG
• Transistor coù raát nhieàu öùng duïng trong
caùc thieát bò ñieän töû, tuyø theo töøng öùng
duïng cuï theå maø transistor caàn phaûi ñöôïc
cung caáp ñieän aùp vaø doøng ñieän cho töøng
chaân moät caùch thích hôïp.
• Vieäc choïn ñieän aùp nguoàn vaø ñieän trôû ôû
caùc chaân transistor goïi laø phaân cöïc cho
transistor.
 II. PHAÂN CÖÏC BAÈNG HAI NGUOÀN
• 1. Tröôøng hôïp khoâng coù RE
• Xeùt maïch ñieän hình 7.1 laø maïch phaân cöïc cho
transistor coù ñoä khueách ñaïi doøng ñieän  = 100
vaø VBE = 0,7V.
RC IC
3k
RB 120k
+ VCC
VBB + IB _ 12V
_ VBE
3V
• ÔÛ ngoõ vaøo nguoàn VBB cung caáp doøng ñieän IB
cho cöïc B qua ñieän trôû RB.
• Ta coù: VBB  VBE 3V  0,6V
IB    20A
RB 120k
• Suy ra doøng ñieän ôû cöïc thu laø:
• IC = .IB = 100  20A = 2mA.
• ÔÛ ngoõ ra doøng ñieän IC ñöôïc cung caáp do
nguoàn VCC vaø doøng ñieän IC qua ñieän trôû RC
taïo giaûm aùp.
• Ta coù: VCE = VCC – IC.RC
• = 12V – (2mA  3k) = 6V
• Treân transistor coù doøng ñieän IC qua vaø chòu
ñieän aùp VCE neân tieâu hao moät coâng suaát laø:
• P = VCE.IC = 6V  2mA = 12mW
• Töø caùc trò soá doøng ñieän vaø ñieän aùp treân ta coù
theå xaùc ñònh ñieåm laøm vieäc cuûa transistor
treân ñaëc tuyeán ngoõ ra.
• Töø coâng thöùc tính VCE ta coù theå suy ra coâng
thöùc tính IC nhö sau: VCC  VCE
IC 
RC
• - Neáu: IC = 0 thì VCE = VCC
VCC
• - Neáu: VCE = 0V thì IC = = ICmax
RC
• Ñöôøøng thaúng noái hai ñieåm VCE = VCC vaø ICmax
VCC
= goïi laø ñöôøng taûi tónh theo coâng thöùc:
RC
VCC  VCE
IC 
RC
• Ñieåm laøm vieäc cuûa transistor laø ñieåm coù toïa
ñoä Q (VCE = 6V, IC = 2mA) naèm treân ñöôøng
taûi tónh.
• Khi thay ñoåi doøng ñieän IB seõ laøm thay ñoåi
doøng ñieän IC vaø ñieåm laøm vieäc cuûa transistor
seõ thay ñoåi vò trí treân ñöôøøng taûi tónh (hình
7.2).
• Ñaëc tuyeán ngoõ ra

IC

ñöôøng taûi tænh

ICmax 40A
3mA 30A
Q
2mA 20A
1mA IB = A
VCE
0V 3V 6V 9V 12V
• 2. Tröôøng hôïp coù RE
• Tröôøng hôïp maïch ñieän hình 7.3 coù theâm ñieän
trôû RE ôû cöïc E vaø coù doøng ñieän IE ñi qua (IE 
IC = .IB) seõ taïo ra ñieän aùp VB neân doøng ñieän
ôû ngoõ vaøo IB ñöôïc tính theo coâng thöùc:
• VBB = IB.RB + VBE + IE.RE
• Thay IE  .IB vaøo coâng thöùc treân ta coù:
• VBB = IB . RB + VBE +  . IB . RE
•  VBB = IB (RB + .RE) + VBE
• Suy ra:
V BB  V BE 3V  0,7 V 2,3V
 IB     20A
R B    R E 70k  (100  0,5k) 120

• IC  IE = .IB = 100  20A = 2mA

IC

RC IC ñöôøng taûi tænh

VCC
2,5k ICmax = = 4mA 40A
RB 70k RC+RE
VCE 3mA 30A
+ VCC Q
VBB IB _ 12V 2mA 20A
+ VBE
_ RE 1mA IB = 10A
3V IE
0,5k VCE
0V 3V 6V 9V 12V
• Ta coù theå tính ñieän aùp töøng chaân cuûa
transistor so vôùi ñieåm 0V theo caùc coâng thöùc
• VE = IE.RE = 2mA  0,5k = 1V
• VB = VE + VBE = 1V + 0, 7V = 1,7V
• VC = VCC – (IC.RC)
• = 12V – (2mA  2,5k) = 7V
• Xeùt maïch ngoõ ra ñeå tìm phöông trình ñöôøng
taûi tónh:
• VCC = (IC.RC) + VCE + (IE.RE)
(vôùi IE  IC)
• Suy ra: VCC = IC (RC + RE) + VCE
• Phöông trình ñöôøng taûi tónh laø:
VCC  VCE
IC 
RC  RE
• Neáu: IC = 0 thì VCE = VCC
VCC
• Neáu: VCE = 0V thì IC = = ICmax
RC  RE
VCC
• Noái lieàn hai ñieåm VCE = VCC vaø ICmax =
RC  RE
• ta coù ñöôøng taûi tónh (hình 7.4).
• Ñieän aùp VCE ôû ñieåm laøm vieäc Q ñöôïc tính
theo coâng thöùc:
• VCE = VCC – IC (RC + RE)
• = 12V – 2mA (2,5k + 0,5k) = 6V
• hay coù theå tính ñöôïc tröïc tieáp töø ñieän aùp VC
vaø VE ñaõ coù:
• VCE = VC – VE = 7V – 1V = 6V
• Ñieåm laøm vieäc cuûa transistor laø ñieåm naèm
treân ñöôøng taûi tónh vaø coù toïa ñoä Q (VCE = 6V,
IC = 2mA) (hình 7.4).
III. PHAÂN CÖÏC BAÈNG NGUOÀN CHUNG
• 1- Phaân cöïc cho cöïc B baèng ñieän trôû RB

RC IC
RB
520k 2,5k

+ VCC
IB VBE - 12V
RE
IE 0,5k
• Trong maïch ñieän hình 7.5 cöïc B duøng
nguoàn VCC giaûm aùp baèng ñieän trôû RB neân
doøng ñieän ngoõ vaøo ñöôïc tính theo coâng
thöùc: VCC = IB.RB + VBE + IE.RE
• VCC = IB.RB + VBE + .IB.RE
• VCC = IB (RB + .RE) + VBE
• Suy ra:
VCC  VBE 12V  0,6 V
IB    20A
R B    R E 520k  (100  0,5k)
• Doøng ñieän cöïc thu ôû ngoõ ra:
• IC = .IB = 100  20A = 2mA
• IE  IC = 2mA
• Tính ñieän aùp caùc chaân:
• VE = IE.RE = 2mA  0,5k = 1V
• VB = VE + VBE = 1V + 0,7V = 1,7V
• VC = VCC – (IB.RC)
• = 12V – (2mA  2,5k) = 7V
• Doøng ñieän cöïc thu ôû ngoõ ra:
• IC = .IB = 100  20A = 2mA
• IE  IC = 2mA
• Tính ñieän aùp caùc chaân:
• VE = IE.RE = 2mA  0,5k = 1V
• VB = VE + VBE = 1V + 0,7V = 1,7V
• VC = VCC – (IB.RC)
• = 12V – (2mA  2,5k) = 7V
• Ñieän aùp VB coù theå tính theo coâng thöùc xeùt ôû
ngoõ vaøo:
• VB = VCC – (IB.RB)
• = 12V – (20A  520k)  1,6V
• Phöông trình ñöôøng taûi tónh laø:
VCC  VCE
IC 
RC  RE
• Trong maïch ñieän hình 7.5 coù ñieän trôû RE vaø
RC gioáng nhö ñieän trôû trong maïch ñieän 7.3
neân maïch naøy cuõng coù ñöôøng taûi tónh vaø ñieåm
laøm vieäc gioáng nhö hình 7.4.
• 2. Phaân cöïc cho cöïc B baèng caàu phaân aùp

RC IC RC IC
RB1
56k 2,5k 2,5k
RB
IR + VCC + VCC
IB
- 12V + IB - 12V
RB2 RE IE RE
10k 0,5k - VBB 0,5k
IE
• 2. Phaân cöïc cho cöïc B baèng caàu phaân aùp
• Trong maïch ñieän hình 7.6 cöïc B ñöôïc phaân
cöïc baèng nguoàn VCC giaûm aùp qua caàu phaân
aùp RB1 – RB2.
• ÔÛ ngoõ vaøo coù hai doøng ñieän laø IR töø nguoàn
VCC ñi qua hai ñieän trôû RB1 vaø RB2 xuoáng
mass vaø doøng ñieän IB töø nguoàn qua ñieän trôû
RB1 vaøo transistor. Vieäc tính toaùn doøng ñieän
vaø ñieän aùp ôû caùc chaân transistor seõ phöùc taïp
hôn caùc maïch treân.
• Ñeå tính toaùn phaân cöïc cho transistor trong
maïch naøy ngöôøi ta duøng ñònh lyù Thevenin ñeå
ñoåi nguoàn ñieän ngoõ vaøo töø VCC vaø caàu phaân
aùp RB1 – RB2 thaønh nguoàn VBB vaø RB nhö
maïch ñieän hình 7.7.
• Coâng thöùc ñoåi nguoàn ñieän theo ñònh lyù
Thevenin laø:
R B2 10k
V BB  VCC   12V   1,8 V
R B1  R B 2 56k  10k

R B1  R B 2 56k  10k
RB    8,5k
R B1  R B 2 56k  10k
• Sau khi ñoåi nguoàn ôû ngoõ vaøo, maïch ñieän hình
7.6 ñöôïc ñoåi thaønh hình 7.7 vaø caùch tính
gioáng nhö tröôøng hôïp phaân cöïc baèng hai
nguoàn rieâng.
• Ta vaãn tính doøng ñieän ngoõ vaøo IB theo
coâng thöùc:
VBB  VBE 1,8V  0,7 V
IB    20A
R B1    R E 8,5k  (100  0,5k)
• Töø doøng ñieän IB ta coù theå suy ra IC, IE vaø caùc
ñieän aùp VE, VB, VC vaø veõ ñöôøng taûi tónh töông
töï caùc maïch treân.
 IV. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NHIEÄT
ÑOÄ ÑOÁI VÔÙI TRANSISTOR
• Haàu heát caùc thoâng soá cuûa transistor ñeàu bò
thay ñoåi theo nhieät ñoä, trong ñoù ba thoâng soá
chòu aûnh höôûng lôùn nhaát laø doøng ñieän ræ ICBO,
ñoä khueách ñaïi , ñieän aùp phaân cöïc VBE.
• 1. AÛnh höôûng ñoái vôùi ICBO
• Doøng ñieän ræ ICBO laø doøng caùc haït taûi thieåu soá,
khi nhieät ñoä taêng thì doøng ICBO seõ taêng theo
haøm muõ.
• Thöôøng ñoái vôùi transistor gecmanium, nhieät
ñoä taêng leân 120C thì doøng ICBO taêng gaáp ñoâi,
ñoái vôùi transistor silic, nhieät ñoä taêng 80C thì
doøng ICBO taêng gaáp ñoâi. Tuy ñoä taêng doøng ræ
ICBO cuûa silic lôùn hôn germanium nhöng doøng
ræ ôû nhieät ñoä xaùc ñònh cuûa silic laïi raát nhoû so
vôùi doøng ræ germanium.
• Do ñoù, ñoái vôùi transistor germanium yeáu toá
nhieät ñoä aûnh höôûng leân doøng ræ quan troïng
hôn loaïi transistor silic.
• 2. AÛnh höôûng ñoái vôùi ñoä khueách ñaïi 
• Nhö ñaõ bieát ñoä khueách ñaïi  thay ñoåi theo doøng
ñieän IC. Khi nhieät ñoä taêng laøm doøng ñieän IC taêng vaø
 taêng theo.
• 3. AÛnh höôûng ñoái vôùi phaân cöïc VBE
• Ñieän aùp phaân cöïc VBE khoaûng 0,6V ñeán 0,7V
cho transistor Si vaø khoaûng 0,1V ñeán 0,3V cho
transistor Ge. Khi nhieät ñoä taêng, VBE seõ bò giaûm.
Thoâng thöôøng, khi nhieät ñoä taêng 10C thì VBE giaûm
khoaûng 2,4mV.
• Trong ba thoâng soá treân doøng ñieän ræ ICBO coù aûnh
höôûng quan troïng nhaát.
 V. CAÙC PP OÅN ÑÒNH NHIEÄT
• Ñeå traùnh caùc aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä leân caùc
thoâng soá cuûa transistor coù theå laøm sai ñieåm laøm
vieäc tónh Q, ngöôøi ta duøng caùc bieän phaùp phaân
cöïc cho transistor nhö sau:
+VCC +VCC +VCC

IC
IC RC IC
RB1 RC RB RB1 RC
 VC
VB
VB   
VE VB VE VE
VBE IB
RB2 IE RE IE RE RB2 Th IE RE
• 1. Duøng ñieän trôû RE ñeå oån ñònh nhieät
• Theo maïch ñieän hình 7.8a, khi nhieät ñoä taêng
thì doøng ñieän IC taêng leân laøm doøng ñieän IE
taêng theo.
• Khi IE taêng seõ laøm VE taêng (VE = IE.RE) trong
khi ñieän aùp phaân cöïc VB seõ giaûm xuoáng (VBE
= VB- VE) laøm cho doøng ñieän IB giaûm xuoáng
theo ñaëc tính ngoõ vaøo IB/ VBE.
• Doøng ñieän IB giaûm seõ keùo theo IC giaûm xuoáng
vaø nhieät ñoä transistor seõ ñöôïc oån ñònh.
• 2. Duøng ñieän trôû RB hoài tieáp töø cöïc C
• Theo maïch ñieän hình 7.8b ñieän aùp phaân cöïc VB
ñöôïc laáy töø cöïc C giaûm aùp qua ñieän trôû RB.
Trong maïch naøy doøng ñieän ngoõ vaøo IB ñöôïc tính
theo coâng thöùc: VC  VBE
IB 
RB    RE

• Khi nhieät ñoä taêng laøm IC taêng vaø VC bò giaûm (vì

VC = VCC – IC.RC). Theo coâng thöùc treân khi VC
giaûm seõ laøm cho IB bò giaûm xuoáng keùo theo IC
giaûm xuoáng, nhieät ñoä transistor ñöôïc oån ñònh.
• 3. Duøng caàu phaân aùp coù ñieän trôû nhieät
• Maïch ñieän hình 7.8c coù ñieän trôû nhieät Th
gheùp song song ñieän trôû RB2 laø loaïi ñieän trôû
nhieät coù heä soá nhieät aâm. Ñieän trôû naøy ñöôïc
ñaët gaàn voû cuûa transistor neân khi nhieät ñoä cuûa
transistor taêng leân thì ñieän trôû nhieät bò noùng
vaø giaûm trò soá ñieän trôû laøm giaûm thaáp ñieän aùp
phaân cöïc VB. Luùc ñoù doøng ñieän IB giaûm
xuoáng keùo IC giaûm theo.