ი.

ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი

კონსტანტინე რამაზაშვილი

05/29/2023

რეფერატი
საგანი: აღმოსავლური ფილოსოფიური მოძღვრებები

ლექცია: მამუკა სურმავა

სემინარი: მამუკა სურმავა

თემა: აღმოსავლური ფილოსოფიის გავლენა დასავლეთზე

 რეზიუმე

ამ ტექსტში შევეცდები განვიხილო აღმოსავლური ფილოსოფია და მისი გავლენა

დასავლეთზე. თუ რა სახით გვხვდება სხვადასხვა ეპოქაში და როგორ აღიქვამენ მას .
ვისაუბრებ ფილოსოფიის ამ განხრის მახასიათებლებსა და ისტორიაზე . აგრეთვე
წარმოვადგენ მის ურთიერთქმედებას დასავლეთთან არტ ურ შოპენჰაუერზე
დაყრდნობით. გამოყენებული ლიტერატურა: მერი ჭელიძე, რევაზ გორდეზიანი
„ძველი აღმოსავლეთის ფილოსოფია“, თამაზ ბუაჩიძე „ თანამედროვე დასავლური
ფილოსოფიის სათავეებთან“, დავით თინიკაშვილი, გურამ ჯაში „მსოფლიო
რელიგიები“.

აღმოსავლური ფილოსოფიის
გავლენა დასავლეთზე

ამ ნაშრომში ვისაუბრებ აღმოსავლურ ფილოსოფიის ადგილზე თანამედროვე

სამყაროში, მის მიმართებაზე დასავლურ ფილოსოფიასთან. აღმოსავლური ფილოსოფია
მოიცავს ფილოსოფიური ტრადიციების მდიდარ და მრავალფეროვან სანყაროს ,
რომელიც განვითარდა ათასობით წლის განმავლობაში ისეთ რეგიონებში , როგორიცაა
ინდოეთი, ჩინეთი და იაპონია. ღრმა ინტროსპექციასა და სულიერ კვლევაში
ფესვგადგმული აღმოსავლური ფილოსოფია გვთავაზობს უნიკალურ პერსპექტივებს
არსებობაზე, ადამიანის ბუნებაზე, ეთიკასა და თავად რეალობის ბუნებაზე . ჩავუღრმავდები
აღმოსავლური ფილოსოფიის ძირითად პრინციპებსა და ძირითად სწავლებებს ,
გამოვიკვლევ მის ისტორიულ მნიშვნელობასა და მუდმივ აქტუალობას თანამედროვე
სამყაროში.

აღმოსავლური ფილოსოფია სათავეს იღებს უძველესი ცივილიზაციებიდან ,

რომლებიც აყვავდნენ ინდოეთსა და ჩინეთში. ინდოეთში, ვედები, ძველი ტექსტები ,
რომლებიც შედგენილია ჩვენს წელთაღრიცხვამდე დაახლოებით 1500-500 წლებში,
წარმოადგენენ საფუძველს ისეთი ფილოსოფიური სისტემებისთვის , როგორიცაა
ვედანტა, იოგა და ბუდიზმი. ბუდიზმის არა მხოლოდ რელიგიად, არამედ კულტურად ,
იდეოლოგიად, ფილოსოფიად, ცხოვრების წესად აღქმაა შესაძლებელი. სწორედ აქ
ჩნდება აღმოსავლური ფილოსოფიის სილამაზე, მის მრავალფეროვნებასა და
თავისუფლებაში.
 აღმოსავლურ ფილოსოფიას გააჩნია ოთხი მთავარი განხრა: ინდუიზმი, ბუდიზმი ,
კონფუციანიზმიდა დაოიზმი. ინდუისტური ფილოსოფია მოიცავს რწმენისა და პრაქტიკის
ფართო სპექტრს. ვედანტა ყურადღებას ამახვილებს უპანიშადებზე , იკვლევს რეალობის
ბუნებას, საკუთარ თავს (ატმანი) და საბოლოო რეალობას (ბრაჰმანი). იოგას ფილოსოფია
უზრუნველყოფს სისტემატურ მიდგომას სულიერი განვითარებისადმი ეთიკური
პრინციპების, ფიზიკური პოზების, სუნთქვის კონტროლისა და მედიტაციის მეშვეობით .

სიდჰარტა გაუტამას მიერ დაარსებული ბუდიზმი გვთავაზობს ღრმა

შეხედულებებს ტანჯვის ბუნებასა (დუხა) და განთავისუფლების გზაზე (ნირვანა ). ოთხი
კეთილშობილური ჭეშმარიტება და მათი გზა გვაძლევს ჩარჩოს ადამიანის ტანჯვისა და
მისი შეწყვეტის საშუალებებისა.

კონფუციანიზმი, რომელიც ძირითადად კონფუცისა და მისი მიმდევრების მიერ

იქნა შემუშავებული, ხაზს უსვამს მორალურ და სოციალურ ჰარმონიას . ფილოსოფია
ყურადღებას ამახვილებს ეთიკურ ქცევაზე, ღვთისმოსაობაზე, სოციალურ წესრიგსა და
ჰარმონიული საზოგადოების შესაქმნელად აუცილებელი სათნოების კულტივირებაზე .

დაოიზმი ხელს უწყობს ინდივიდებს იცხოვრონ სამყაროს ბუნებრივ ნაკადთან , ანუ

დაოსთან ჰარმონიაში. იგი მხარს უჭერს სიმარტივეს, სპონტანურობას და ბუნების
რიტმებთან შესაბამისობას. ამ განშტოებაში არსებული არამოქმედების კონცეფცია
ვარაუდობს, რომ ადამიანს შეუძლია მიაღწიოს მიზნებს ძალისხმევის გარეშე მოვლენების
ბუნებრივი კურსის მიყოლებით.

აღმოსავლურ ფილოსოფიას გააჩნია რამოდენიმე ძირითადი ცნება. ერთ -ერთი

მათგანია ერთიანობა და ურთიერთდაკავშირება. აღმოსავლური ფილოსოფია ხაზს
უსვამს ყველა ნივთის ურთიერთდაკავშირებას. ცნებები, როგორიცაა ბრაჰმანი ინდუიზმში
და ტაო დაოიზმში, ხაზს უსვამს სამყაროს ერთიანობას და ყველა ფენომენის
ურთიერთდამოკიდებულებას. ეს პერსპექტივა ეწინააღმდეგება დასავლურ ტრადიციას ,
რომელიც ხშირად ხაზს უსვამს ინდივიდუალიზმსა და განცალკევებას . აღმოსავლურ
ფილოსოფიაში ერთიანობისა და ურთიერთდაკავშირების გაგება ღრმა გავლენას ახდენს
იმაზე, თუ როგორ აღვიქვამთ საკუთარ თავს, სხვებს და ჩვენს გარშემო არსებულ
სამყაროს. აღმოსავლური ფილოსოფია ამტკიცებს, რომ არსებობს ფუძემდებლური
ერთიანობა, რომელიც თავს იჩენს სიცოცხლის ყველა ასპექტში. ინდუიზმში ეს კონცეფცია
გამოიხატება ბრაჰმანის იდეით, საბოლოო რეალობად, რომელიც ყველაფერს მოიცავს .
ანალოგიურად, ბუდიზმში, სიცარიელის ცნება (სუნიატა) ვარაუდობს, რომ ყველა
ფენომენს არ გააჩნია თანდაყოლილი, დამოუკიდებელი არსებობა და
ურთიერთდაკავშირებულია. აღმოსავლურ ფილოსოფიაში ერთიანობისა და
ურთიერთდაკავშირების კონცეფცია სცილდება ადამიანურ ურთიერთობებს და მოიცავს
ჩვენს ურთიერთობას ბუნებრივ სამყაროსთან. ყველა ცოცხალი არსებისა და ეკოსისტემის
ურთიერთდამოკიდებულება ხაზგასმულია ისეთ ტრადიციებში, როგორიც არის ჯაინიზმი ,
რომელიც მხარს უჭერს ძალადობის აღკვეთასა და ცხოვრების ყველა ფორმის
პატივისცემას. ეს ეკოლოგიური ცნობიერება განსაკუთრებით აქტუალურია თანამედროვე
მსოფლიოში, სადაც გარემოს დეგრადაცია და კლიმატის ცვლილება აქტუალური
გლობალური პრობლემებია. ბუნებასთან ჩვენი ურთიერთკავშირის აღიარება იწვევს
მდგრადი პრაქტიკისკენ გადასვლას, გარემოს პატივისცემას და პლანეტისადმი
მეურვეობის გრძნობის გაჩენას. აღმოსავლურ ფილოსოფიაში ერთიანობისა და
ურთიერთდაკავშირების გაგებას აგრეთვე აქვს ღრმა ეთიკური შედეგებიც . ის ავითარებს
პასუხისმგებლობასა და თანაგრძნობას ყველა არსების მიმართ . როდესაც ვაღიარებთ ,
რომ ჩვენი ქმედებები გავლენას ახდენს სხვებზე და ჩვენს გარშემო არსებულ სამყაროზე ,
ჩვენ ვხდებით მოტივირებულნი ვიმოქმედოთ სიკეთითა და სამართლიანობით . ეს
პერსპექტივა ასევე შლის საზღვრებს, რომლებიც ჰყოფს ადამიანთა სხვადასხვა ჯგუფს ,
ხელს უწყობს ინკლუზიურობას და გლობალური მოქალაქეობის გრძნობის შექმნას . რაც
ხელს უწყობს საზოგადოების თანამშრომლობას, იმ იდეის გატარებას რომ ყველანი
ერთობლივად ვმუშაობთ უკეთესი მომავლის შესაქმნელად.

ფილოსოფია, სიბრძნის მარადიული სწრაფვა, ვითარდებოდა და

გარდაიქმნებოდა ისტორიის მანძილზე, რაც ასახავს მრავალფეროვან კულტურასა და
ცივილიზაციებს, რომლებშიც იგი წარმოიშვა. დასავლური ფილოსოფია, თავისი ფესვებით
ძველ საბერძნეთში, დიდი ხანი განიხილებოდა, როგორც ფილოსოფიური აზროვნების
ქვაკუთხედი. თუმცა, აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის ინტელექტუალურმა გაცვლამ
ხელი შეუწყო იდეების დამტვერვას, რამაც გამოიწვია აღმოსავლური ფილოსოფიური
მიმდინარეობების ჩართვა დასავლურ ფილოსოფიურ კანონში. ტექსტის ეს ნაწილი
იკვლევს აღმოსავლური ფილოსოფიის ღრმა გავლენას დასავლურ აზროვნებაზე , ხაზს
უსვამს ძირითად ცნებებსა და ფიგურებს, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს ეს ჰარმონიული
დიალოგი.

დასავლურ ფილოსოფიაზე აღმოსავლური ფილოსოფიის გავლენის დონის

დასადგენად, აუცილებელია გავითვალისწინოთ ისტორიული ფონი, რომელმაც ხელი
შეუწყო მათ ურთიერთქმედებას. აბრეშუმის გზამ საშუალება მისცა იდეების ,
ფილოსოფიებისა და რელიგიური შეხედულებების გაცვლას, რამაც ხელი შეუწყო
ინტელექტუალურ აზროვნებათა გაზიარებას. აღმოსავლურმა ფილოსოფიამ მთავარი
გავლენა დასავლეთზე ბუდიზმით მოახდინა. ბუდიზმის გავრცელებამ დასავლეთში ,
განსაკუთრებით მე-20 საუკუნეში, შემოიტანა ახალი პერსპექტივები რეალობის ბუნების ,
საკუთარი თავისა და გონებამახვილობის პრაქტიკის შესახებ . ისეთი ცნებები , როგორიც
არის შეუსრულებლობა, ურთიერთდამოკიდებულება და ტანჯვის შეწყვეტა , რეზონანსული
გახლდათ დასავლელ მოაზროვნეებში, რაც აყენებდა ეჭვქვეშ არსებულ აზროვნებათა
ინსტიტუტებს. აღმოსავლური ფილოსოფიის გავლენამ დასავლურ ფილოსოფიაზე
გამოიწვია იდეების სინთეზი, რის შედეგადაც შეიქმნა ახალი მიდგომები ადამიანის
მდგომარეობისა და რეალობის ბუნების გასაგებად. დასავლელმა ფილოსოფოსებმა
თავიანთ ნამუშევრებში გააერთიანეს აღმოსავლური ცნებები, გააფართოვეს
ფილოსოფიური დისკურსი და გააპროტესტეს ჩვეულებრივი დასავლური პერსპექტივები .
ამ შერწყმამ წარმოშვა მრავალფეროვანი ფილოსოფიური სკოლები, მათ შორის
ფენომენოლოგია, ეგზისტენციალიზმი და პოსტმოდერნიზმი.

გერმანელმა ფილოსოფოსმა არტურ შოპენჰაუერმა გადამწყვეტი როლი ითამაშა

აღმოსავლური ფილოსოფიური იდეების დასავლური სამყაროსათვის წარდგენაში .
ბუდისტური და ინდუისტური ტექსტების ღრმა გავლენით, შოპენჰაუერმა თავის
ფილოსოფიაში ჩართო ცნებები, როგორიცაა სამყაროს ბუნება (მაია), სურვილების
უარყოფა და შინაგანი სიმშვიდისკენ სწრაფვა. მისმა ნაშრომმა ღრმად იმოქმედა
შემდგომ დასავლელ ფილოსოფოსებზე, მათ შორის ფრიდრიხ ნიცშესა და ალბერტ
აინშტაინის ჩათვლით. შოპენჰაუერი ბუდისტურ აზროვნებას გაეცნო „დჰამაპადა “-ს
ლათინური თარგმანის მეშვეობით, რომელიც ბუდას გამონათქვამების კრებულს
წარმოადგენს. ბუდიზმის ამ გამოვლენამ ღრმად იმოქმედა შოპენჰაუერის რეალობისა და
ადამიანის მდგომარეობის განსხვავებულად შემეცნებაზე. შოპენჰაუერის ბუდიზმთან
ურთიერთობის გამომხატველია ტანჯვის კონცეფცია. მას სჯეროდა, რომ ცხოვრებას
ფუნდამენტურად ახასიათებს ტანჯვა, რომელსაც ის მოიხსენიებდა , როგორც „სიცოცხლის
ნება“. ეს კონცეფცია მჭიდროდ ემთხვევა დუკას ბუდისტურ ცნებას, რომელიც მიუთითებს
ადამიანის არსებობის თანდაყოლილ უკმაყოფილობაზე ან ტანჯვაზე . შოპენჰაუერმა
დაინახა ეს ტანჯვა, როგორც ფესვები ჩვენს გაუთავებელ სურვილებსა და მიჯაჭვულობაში ,
რაც ეხმიანება ბუდისტურ სწავლებებს ლტოლვის ბუნებისა და მისი როლის შესახებ
ტანჯვის გახანგრძლივებაში. აღმოსავლური ფილოსოფიის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი
ასპექტი, რომელმაც გავლენა მოახდინა შოპენჰაუერზე, გახლდათ უანგარობის ცნება . მან
მიიღო იდეა უნივერსალური ცნობიერების ან ნების შესახებ, რომელიც საფუძვლად უდევს
ყოველგვარ არსებობას. ეს იდეა მოგვაგონებს ბრაჰმანის ინდუისტურ კონცეფციას და
ურთიერთდამოკიდებულების ბუდისტურ კონცეფციას. შოპენჰაუერის მიხედვით ,
ინდივიდუალობა არის ილუზია და ჭეშმარიტი გაგება მოდის ინდივიდუალური ეგოს
გადალახვით და ყველა არსებასთან ჩვენი საერთო ურთიერთკავშირის აღიარებით .
შოპენჰაუერის ჩართულობა აღმოსავლურ ფილოსოფიაში გასცდა უბრალო
ინტელექტუალურ ცნობისმოყვარეობას, მან ღრმად ჩამოაყალიბა აღმოსავლეთზე
დაყრდნობით საკუთარი ფილოსოფიური სისტემა. მან აღმოსავლური ცნებები
გააერთიანა თავის მეტაფიზიკაში, ეთიკასა და ესთეტიკაში, რის შედეგადაც შექმნა
დასავლური და აღმოსავლური აზროვნების უნიკალური სინთეზი .

არტურ შოპენჰაუერის მიერ აღმოსავლური ფილოსოფიის ჩართვამ

განსაკუთრებით ბუდიზმისა და ინდუიზმის გამოყენებით, მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა
მისი ფილოსოფიური იდეების ჩამოყალიბებაში. ტანჯვის ბუდისტურმა ცნებებმა ,
რეალობის ბუნებამ და არსებობის თავგანწირვამ ღრმად იმოქმედა მის
მსოფლმხედველობაზე. ამ აღმოსავლური იდეების ინკორპორირებით, შოპენჰაუერმა
მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა დასავლურ ფილოსოფიაში, შემოგვთავაზა რა
პერსპექტივა, რომელიც დაუპირისპირდა გაბატონებულ დასავლურ პარადიგმებს და გზა
გაუხსნა დასავლეთში აღმოსავლური აზროვნების შემდგომ შესწავლას .

აღმოსავლური ფილოსოფიის გავლენა დასავლურ ფილოსოფიაზე აგრძელებს

რეზონანსს თანამედროვე აზროვნებაში. ბუდისტური მედიტაციის ტექნიკიდან მიღებული
გონებამახვილობის პრაქტიკებმა ფართო პოპულარობა მოიპოვა დასავლურ
საზოგადოებაში, რაც ხელს უწყობს კეთილდღეობას, სტრესის შემცირებას და
ინტროსპექციას. გარდა ამისა, ეკოლოგიური ფილოსოფიებისა და მდგრადობისადმი
მზარდი ინტერესი შთააგონებს აღმოსავლური ცნებებიდან ურთიერთდაკავშირებასა და
ბუნების თანდაყოლილ ღირებულებას.

აღმოსავლურ და დასავლურ ფილოსოფიას შორის გაცვლა ნაყოფიერი და

გამდიდრებული დიალოგი გახლდათ, რამაც ხელი შეუწყო ადამიანის ცოდნისა და
შემეცნების გაფართოებას. აღმოსავლური კონცეფციების შეყვანა დასავლურ
ფილოსოფიურ აზროვნებაში დაუპირისპირდა ტრადიციულ დასავლურ აზროვნებას და
ხელი შეუწყო ფილოსოფიური კვლევის უფრო ნკლუზიურ მიდგომას. აღმოსავლური
ფილოსოფიის გავლენა დასავლურ ფილოსოფიაზე ადასტურებს კულტურათაშორისი
გაცვლის ძალასა და სიბრძნის ძიებაში სხვადასხვა პერსპექტივების ათვისების
ტრანსფორმაციულ პოტენციალს.