1. რა არის ფილოსოფია?

ადამიანებს უხსოვარი დროიდან აფიქრდება მათ გარშემო არსებული სინამდვილე და სამყარო.ყოველივე ეს

წარმოშობდა მათში მრავალგვარ კითხვებს. სწორედ კითხვის დასმით იწყება ფილოსოფია.უკვე მე-6 საუკუნეში
თალეს მილეთელი,რომელმაც დასვა კითხვა „არხეს“ შესახებ,შეგვიძლია მივიჩნიოთ პირველ
ფილოსოფოსად.მართალია,უფრო ძველადაც არსებობდა რწმენა-წარმოდგენები სამყაროს შესახებ,ძველი
ეგვიპტური ,შუმერული მითები,თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ადამიანებს ამ მითების ბრმად სწამდათ.პირველმა
ფილოსოფოსებმა,რომლებმაც პირველად იხმარეს სიტყვა ფილოსოიფა სწორედ ამით განსხვავდებოდნენ
მათგან,ისინი ბრმად არ ენდობოდნენ დასტურებულს. სიტყვა ფილოსოფია ბერძნულია და ნიშნავს სიბრძნის
სიყვარულს. ეს არის სიბრძნისკენ სწრაფვა. ფილოსოფოსები მხოლოდ სიბრძნის მაძიებელნი,მოტრფიალენი
შეიძლება იყვნენ და არა ბრძენები.აღსანიშნავია,რომ ფილოსოფია გაკვირვებიდან წარმოიშბა.ეს არის ნაბიჯი
უჩვეულოსკენ.სოკრატე ამბობს: „მე ის ვიცი, რომ არაფერი ვიცი“სწორედ არცოდნაში მდგომარეობს
ფილოსოფია.ვარაუდით ჩვენ ვიცით რომ პითაგორამ(ან ჰერაკლიტემ) შეართა ორი სიტყვა და მიიღო საბოლოოდ
ფილოსოფია.ეს არის აზროვნების თავისებური წესი.სოკრატე,პლატონი და არისტოტელე ასწავლიდნენ რომ
ფილოსოფია არის მზადება,წვრთნა ,ტრენინგი მარადიული სიცოცხლის ზეიმისთვის.აღსანშნავია,რომ
არისტოტელეს აზრით, ადამიანი ბუნებით ისწრაფვის შემეცნებისკენ,ის ბუნებითაა ფილოსოფოსი..უნდა
გვახსოვდეს,რომ ფილოსოფიისთვის აუცილებელია როგორც წიგნიერება,ისე ცხოვრებისეული გამოცდილება.ჩვენ
ვიცით ფილოსოფიის სამი ასაკი-ანტიკა-ბერძნები-გენიალური ბავშვები-. სკოლასქტიკა-სასკოლო ასაკი ახ.წ.მე7-
მე-16, განმანათლებლობა-ზრდასრულობა მე17-მე18. წინ მიუღძოდა რენესანსი „კაცობრიობის სიჭაბუკე“.

2.ფილოსოფიური სკოლები
ფილოფოსიური სკოლა არის ტრადიცია, თაობათა ესტაფეტა,რომელიც ხელიდან ხელში გადადიოდა.
ჩვენთვის ცნობილია პითაგორას სკოლა,პლატონის აკადებია,არისოტოტელეს ლიცეუმი. ელინიზმის ეპოქაში
შეიქმა ასევე „კასრის,ბაღის,თაღის“ ფილოსოფიური სკოლები. მე12 საუკუნეში უნივეერსიტეტები და აკადემიები
ბიზანტიაში,იტალიაში და ჩრდ ევროპაშიც იქმენაბ. აღსანიშნავია,რომ დასავლურ სამყაროში,აღმოსავლურისგან
განსხვავებით ფილოსოფიურ სკოლაში მასწავლებლის პატივისცემა თაყვანისვემაშ არ გადასულა.თვითონ
არისოსტელე ამბობს: „პლატონი მიყვრს, მაგრამ უფრო მეტად მიყვარს ჭეშმარიტება“. ჩვენთვის ცნობილია რომ
არსებობდა 3 განსხავევბული სკოლა: აღმოსავლური სკოლები, ელინურ და ეკლესია. პლატონმა აკადემიკოსის
სახელობის ბაღში იყიდა სახლი და გახსნა სკოლა, რომელსაც აკადემია ეწოდა. აკადემიაში სწავლება უფასო იყო,
როგორც სოკრატემ უანდერძა პლატონს, რომელიც არასდროს იღებდა გასამრჯელოს სიბრძნის
სწავლებაში,სოფისტებისგან განსხავებით.პლატონის აკადემიამ 900 წელი იარსება.
არისტოტელემ,რომელიც 20 წელი სწავლობდა პლატონის აკადემიაში, ათენის გარეუბანში გახსნა სკოლა,
რომელსაც ხეივანი ჰქონდა წინ, ის სწორედ აქ უკითხავდა ლექციებს სტუდენტებს.ათენელებმა სკოლას ლიცეუმი,
ხოლო მის ბინადრებს პერიპატეტიკოსები ანუ მოსეირნეები უწოდეს. სტუდენტებს ევალებოდათ არა მარტო
დაეზეპირებინათ და გადმოეცათ მიღებული მასალის შინაარსი,არამედ კრიტიკული შენიშვები მოეწოდებინათ
სკოლის მოძღვრისთვის. პერიპატეტიკოსთა სკოლამ ახ.წ მეორე საკუნემდე იარსება.
ბაღის ფილოსოფოსები-ამ სკოლის ფუძემდებელია ეპიკურე, რომელიც პლატონურ აკადემიაში სწავლობდა
შემდეგ დაშორდა მის პრინციპებს და დაარსა საკუთარი სკოლა,რომელიც ბაღში მდებარეობდა.მას „ეპიკურელთა
ბაღი“ შეარქვეს ,ხოლო იქ მოღვაწეებს „ბაღის ფილოსოფოსები“.ეს იყო ღია სასწავლო-კვლევითი
დაწესებულება,სადაც ყოველ გამვლელ/მგზავრს შეეძლო შეეარა და შეერთებოდა ფილოსოფიურ
განხილვებს.ეპიკურეს ზნეობრივი მოძღვრების მიხედვით ფილოსოფია ბედნიერების მიღწევის გზა იყო..
თაღის ფილოსოფოსები-ეს სკოლა ათენში,თაღოვან დარბაზში, გახსნა ძენონმა ძვ.წ.მე4 საუკუნეში. ამიტომ
მათ „თაღის ფილოსოფოსები „ ეწოდათ. მათი პრიციპი იყო ცხოვრბა ბუნებრივ წესრიგთან თანხვედრაში. კასრის
ფილოსოფებიდან ცნოიბილია დიოგენე. კასრის ფილოსოფოსების მიზანი იყო ცხოვრების ამაოებიდან განშორება,
არაფილოსოფიური სამყაროდან გამიჯვნა,.საკმაოდ საინტერესოა გადმოცემა ალექსანდრე მაკედონელისა და
დიოგენეს შეხვედრის შესახებ, სადაც დიოგენეს პასუხი ალექსანდრესანდრეს შეკითხვაზე-რა გსურსო,
გამორჩეულია „ხელმწიფევ,გთხოვ კასრს მოშორდე,მზეს მიჩრდილავ“.
ჩვენთვის ასევე ცნობილია გელათის აკადემია,სადაც იოანე პეტრიწმა ააღორძინა არა მხოლოდ ანტიკური
ფილოსოფია, არამედ მისტერიათა სიბრძნეც.მან ფილოსოფიური სიბრძნე ქრისტიანულ ჭრილში განიხილა. უკვე
რვა საუკუნეა ფილოსოფიის სკოლა უნივერსიტეტშია,

1
 3.სულის უკვდავების დასაბუთება (ფედონი)
ანტიკურ ეპოქაში ფილოსოფიის ერთ-ერთი მთავარი ამცონა იყო სულის უკვდავების
დასაბუთება,პლატონის დიალოგში „ფედონი“ გადმოცემულია სოკრატეს ცხოვრების უკანასკნელი
დღეები.ფედონი გვევლინება ამ ამბის თვითმხილველად.
სოკრატეს აზრით,სული გარედან არ იღებს ცნებებს,არამედ ის გარკვეულწილად იხსენებს შობამდელ
არსებობას მარადისობაში. ესე იგი სული არსებობდა შობამდე და ის სიკვდილის შემდეგაც განაგრძობს არსებობას.
სოკრატე თვლის,რომ ფილოსოფოსი ყოველივე ხორციელს შორდება და „სულისთვის იღწვის მხოლოდ“. სწორედ
მაშინ,სოკრატეს უკვე დაძლეული აქვს სიკვდილის შიში,რადგან მას სწამს სულის უკვდავების,სჯერა რომ
სიკვდილის შემდეგ შესაძლებელია შეხვდეს მარადისობის ბინადრებს. იმისდა მიხედვით იარსებებს, თუ როგორ
იცხოვრა აქ-სააქაოში., მისთვის ცოდნა არის მოგონება-ანამნეზისი, „ხოლო სული ყველაზე უკეთ აზროვნებს
მაშინ,როცა არაფერი ამღვრევს მას“, ანუ როდესაც იგი გათავისუფლებულია ხორციელისგან.
„ფედონში“ ასევე განხილულია სულის უკვდავების რამდენიმე არგუმენტი. მაგალითად-ყოველი
სუბსტანცია მარადიულია,სული სუბსტანციაა,აქედან გამომდინარე ,ის მარადიულია. ასევე მარტივი
მოუსპობადია,სული კი მარტივია. უზენაესი ღირებულება მარადიულია,სული კი არის სწორედ უზენაესი
ღირებულება. სოკრატე მოწაფეებს სულის შესაძლო თავგადასავალზე ესაუბრება სხეულიდან გამოსვლის შემდეგ.
თუ როგორ იცოცხლებს სული ჰადესში,როგორ მოხდება მისი გარდასახვები(რეინკარნაციები)და კვალავ
გათავისუფლებები. სოკრატე ხვდება,რომ მსგავსი რწმენის დაჟინებით მტკიცება არ შეჰფერის გონიერ კაცს,თუმცა
იქვე დასძენს,რომ „თუ სული მართლაც უკვდავია,მას დიახაც შეჰფერის და მართებს კიდეც ამტკიცოს,რომ
ყველაფერი რაც ჩვენს სულებს შეეხება და მათ სავანეთ,მხოლოდ ასე,ან დაახლოებით მაინც ასეა“.

4.ფილოსოფიის შემადგენელი ნაწილები

ფილოსოფია განიხილავს ყოფიერების,შემეცნებისა და ზნეობის პრობლემებს.სწორედ ამიტომ ის იყოფა
რამდენიმე დისციპლინად. ესენია: მეტაფიზიკა, ეთიკა, პოლიტიკური ფილოსოფია, ესთეტიკა, ლოგიკა.
„მეტაფიზიკა“ ფილოსოფიის მთავარი დარგია,რომელიც სწავლობს ყოფიერებას,სამყაროსა და
სინამდვილეს,როგორც ასეთთა,პირვანდელ არსს.სვამს კითხვას-რა შემიძლია? ტერმინი „მეტაფიზიკა“ ნიშნავს
-ის,რაც ფიზიკის შემდეგაა. ის ასევე იშლება სამ ქვედისციპლინად,ღმერთის,სამყაროსა და ადამიანის შემსწავლელ
დარგებად. ეს დარგი სამ ფუნდამენტურ შეკითხვას სცემს პასუხს-არსებობს თუ არა ღმერთი,სული უკვდავია თუ
მოკვდავი,და რა არის სამყაროს დასაბამი ანუ არხე. ეთიკა არის ფიქრი,განსაზღვრა, ორი სიტყვის შესახებ
-კეთილისა და ბოროტის. სვამს შეკითხვას-რა უნდა ვაკეთო? ანუ შეიძება დავასკვნათ,რომ ის ეფუძნება
მორალს.არსებობენ მორალური კანონები თუ გამოიგონეს? და რამდენად ხდება ამ კანონებისა თუ ცნებების
რღვევა,სწორედ ამას შეისწავლის ეთიკა. ლოგიკა ეფუძნება ლოგიკურს-გამართულ,წინამძღვრებიდან
გამომდინარე დასკვნებს. „ლოგიკის მამად“ ითვლება არისტოტელე,რომელმაც სწორი დასკვნის გამოტანის
ფორმალური პირობები ჩამოაყალიბა. ლოგიკის არსის განსაზღვრებაში გვეხმარება თქმულება მოლა
ნასრედინზე.პოლიტიკური ფილოსოფია პრაქტიკულია,სვამს შეკითხვას-ჩვენ რა უნდა ვაკეთოთ? არის თუ არა
პოლიტიკური წესრიგი ყოფიერების წესრიგის გამოხატულება?რაში მდგომარეობს სახელმწიფოს მოქალაქეებზე
ბატონობა.სწორედ ყოფიერების გარკვევას ეფუძნება სახელმწიფოსა და მოქალაქის ურთიერთობის
განსაზღვრა.მშვენირების არსს იკვლევს ესთეტიკა. ეს ერთგვარ გამოცანას ჰგავს,გვიბიძგებს დავიწყოთ
ფილოსოფიური აზროვნება ხელოვნებაზე,მშვენირების არსზე.

5. მეტაფიზიკა, როგორც ამოცანა და როგორც მეცნიერება.

სიტყვა „მეტაფიზიკის“ ავოტირა რედაქტორი ანდრონიკე როდოსელი, რომელმაც არისტოტელეს ერთ
უსათაური წიგნს,რომელიც ფიზიკის შემდეგ იდო „მეტა ტა ფიზიკა“ უწოდა რაც ქართულად ნიშნავს-ის რაც
ფიზიკის შემდეგაა. მოგვიანებით ეს ტერმინი არსისა და აზრის შესახებ მოძღვრების აღმნიშვნელად
იქცა.პირველფილოსოფია ანუ მეტაფიზიკა მოიცავს ონტოლოგიას,შემეცნებას და ცოდნის თეორიებს. მართალია
მეტაფიზიკა გონების „აუცილებელი მეცნიერებაა“,მაგრამ ის გამოდის მეცნიერება მიუწვდომელის შესახებ,ანუ
იმის, რაც ცოდნის მიღმაა. ღმერთი,სამყარო და ადამიანი სწორედ რომ იდეალებს წარმოადგენენ, რომელთაც
შემეცნების ფუნქცია არ აქვთ.შესაძლოა ისინი შევადაროთ მანათბელ ვარსკვლავებს,რომელნიც ორიენტირს
გვაძლევენ, მაგრამ ჩვენ მათ ვერასდროს მივწვდებით.აქედან გამომდინარე,მეტაფიზიკა დაუსრულებელი დავის
ასპარეზია,ვერავინ მოახერხა საწინააღდეგოსა თუ დამადასტურებელის დასაბუთება. თუმცაღა მეტაფიზიკა ისევ
პირველ ფილოსოფიად მიიჩნევა. ამიტომაც სწორი იქნება თუ მეტაფიზიკას განვიხილავთ არა როგორც
მეცნიერებას, არამედ გონების ბუნებრივ მისწრაფებას.

2
 6.ყოფიერება: იზანი, მიზეზი, საზრისი, რა არის ონტოლოგია.
ყოფიერების შესახებ არსებობდა განსხვავებული შეხედულებები. პლატონის განსაზღვრებით ყოფიერება
არის იდეა(ეიდოს),ხოლო მისი არანამდილი,ანარეკლებია ერთეული საგნები.კანტის მიხედვით კი საგნებს ორი
მხარე აქვთ:მოვლენათა სახე,ანუ ჩვენთვის მისაწვდომი და ჩვენთვის მიწვდომელი „ნივთი
თავისთავად“.პლატონის იდეა და კანტის „ნივთი თავისთავად“ წარმოადგენდნე კამათსა და აღფრთოვანების
საგანს.ეს ორი არსი არის დროისა და სივრცის მიღმური,ნივთიერისგან
შეუვალი.წინასწარგანსაზღვრულობა(დეტერმინაცია) ორი სახისაა-მიზეზობრივი ანუ კაუზალური და
მიზნობრივი ანუ ტელელოგიური.არისტოტელემ განსაზღვრა ტელეოლოგიური აზროვნების ნიმუში-არსებობის
განსაზღვრელია ჩანაფიქრის მიზანშეწონილება,საბოლოო მიზანი,რომლისკენაც მიისწრაფვის ყველა საგანი.
ონტოლოგია შეკითხვაზე- რა არის ყოფიერება შემდეგნაირად პასუხობდა-არსებული საბოლოო მიზან/მიზეზი ანუ
ღმერთი. ახალ დროში მეცნიერებაშ გაბატონდა მიზეზობრიობის პრინციპი და გამოდიევნა მიზნობრიობობა. მე-20
საუკუნის ფილოსოფიამ უარი თქვა ყოფიერების გაგებაზე,როგორც ერთი ყოვლისმომცველი,განსაზღვრული
მიზნობრივი ან მიზეზობრივი ტოტალობა. ახლა უკვე შემდეგნაირად დაისვა საკითხი-ყოფიერების საზრისი
მიმართ. მის გამოცანას სწორედ საზრისში ეძებდნენ. ალბერ კამიუ წერს: „გადაწყვიტო ღირს თუ არა
ცხოვრება,იგივეა ფილოსოფიის ძირითად კითხვას გასცე პასუხი“. ყველაფერმა დაკარგა აზრი,დარჩა მხოლოდ
საზრისის ძიების,ყოფიერების საზრისის პოვნისკენ მიდრეკილება.ყოფიერების შესახებ მოძღვრებას ეწოდება
ონტოლოგია. პირველად ის 1712 წელს ქრისტიან ვოლფმა შეიტანა ფილოსოფიურ ენციკლოპედიაში როგორც
„პირველი ფილოსოფია ანუ ონტოლოგია.“.ის განიხილავს სამ უმთავრეს საკითხს-ღმერთს,სამყაროს და ადამიანს.

7. ღმერთი – თეიზმი, ათეიზმი, დეიზმი, პანთეიზმი.

ღმერთის არსებობის შესახებ უამრავი შეხედულება არსებობდა. ფილოსოფოსები კამათოდბენ იმის შესახებ,
შესაძლებელია თუ რა მისი არსებობს დასაბუთება. მრავალსაუკუნიანი კამათის შემდეგ ჩამოყალიბდა საკითხის
გადაწყვეტის რამდენიმე ვარიანტი. ესენია: თეიზმი-მე მწამს რომ ღმერთი არსებობს, ათეიზმი- მე მწამს რომ
ღმერთი არ არსებობს, აგნოსტიციზმი- მე არ ვარ დარწმუნებული არც იმაში რომ არსებობს და არც იმაში რომ არ
არსებობს. დეიზმი -ღმერთმა შექმნა სამყარო,მაგრამ აღარ ერევა და პანთეიზმი-ღერთი ყველაფერშია. მესამე
საუკუნის მოაზროვნემ ტერტულიანემ შემდეგი სიტყვები თქვა:“მწამს,რადგფან აბსურდია“-ის რწმენისა და
ცოდნის შეუთავსებლობაზე მიგვანიშნებს. მე-13 საუკუნის მოაზროვნე თომა აქვინელი კი ფიქრობდა რომ არა
მხოლოდ რწმენით,არამედ გონებითაც აუცილებელი ოყო უფლის შემეცნება.

8. სამყარო: სუბსტანცია, მონიზმი, დუალიზმი, პლურალიზმი

ყოველივე რასაც ჩვენ აღვიქვამთ და ვხედავთ სამყაროს შემადგენელი ნაწილია,მაგრამ სად არის თვით
სამყარო?ჩვენ გვაინტერესბს დაუსაბამოა თუ დასაბამი აქვს სამყაროს. ვირგილიუსი წერდა „არარასგან თავად
ღმერთიც ვერაფერს შექმნის“/ ფილოსოფიის წარმოშობიდან დღემდე არის კითხვები იმაზეაქვს თუ არა სამყაროს
დასაბამი.გვიან შუა საუკუნეებსა და რენესანსის ეპოქაში მეტაფიზიკურ კვლევებში დიდ ადგილს იკავებს
სუბსტანცია,რაც ნიშნავს ქვემდებარეს,ანუ რაც საფუძვლად უდევს მრავალგვარობას. ის არის ყოველივეს
პირველმიზეზი და პირველმამოძრავებელი. ახალ დროში ის იცვლება სუბიექტის პრინციპით. (აზროვნება
გამოდის წინა პლანზე).
მონიზმი (ბერძნ. monos — ერთი) — ფილოსოფიური მოძღვრება, რომელიც ყოველი არსებულის საფუძვლად
აცხადებს ერთ საწყისს. მატერიალიზმი ასეთ საწყისად მატერიას მიიჩნევს, ხოლო იდეალიზმი — ღმერთს.
ტერმინი მონიზმი სათავეს დასავლური ფილოსოფიიდან იღებს და ხშირად გამოიყენება სხვა და სხვა
რელიგიებში.
დუალიზმი"ორნაირი"- ფილოსოფოური მოძღვრება, რომელიც სამყაროს საფუძვლად აღიარებს ორ
ერთმანეთის საწინააღმდეგო საწყისს - მატერიალურსა და იდეალურს.
ტერმინი პლურალიზმი მიიჩნევს მრავალს საწყისად.

9.რა არის ადამიანი

ადამიანში კონცენტრირებულია ყოფიერების ყველა შრე,ყველა ფენა. ამდენად,ის გამოდის ცენტრი,რომელიც
აკავშირებს ღმერთსა და სამყაროს. ერთგვარ შუამავალად გვევლინება.ვხვდებით 3 განსხვავებულ იდეას ადამიანის
შესახებ-ესენია -ბიბლიური იდეა,რომლის მიხედვითაც ადამიანი ღვთის ხატადაა შექმნილი.ამას შეიძლება
ვუწოდოთ ანთროპოლოგია ზემოდან. მეორეა ანტიკური,ფილოსოფიური იდეა ადამიანის შესახებ. ამ იდეის
მიხედვით ადამიანი გონებით დაჯილდოებული ცოცხალი არსებაა-animal rationale.-. მესამე არის
საბუნებიმეტყველო მეცნიერებაშ შემუშავებული იდეა-ადამიანი წარმოიშვა ბუნების ევოლუციის გარკვეულ
საფეხურზე და ის არის განვითარებული ცხოველი. ის არის იარაღის მკეთებელი ადამიანი., ამ გზას ეწოდება
ანთროპოლოგია ქვევიდან.ადამიანის შესახებ აღსანიშნავია მაქს შილერის ნაშრომი „ადამიანის ადგილი
კოსმოსში“/ჰაიდეგერი და შილერი აკრიტიკებენ ადამიანს,როგორც ევოლუციის პროდუქტს,რადგან,მათი
აზრით,თუ ადამიანს ერთხელ ვუწოდეთ ცხოველი,ის მუდამ დარჩება ცხოველად.ისინი ცხოველისა და ადამიანის
3
განმასხვავებლად ასახელებენ პერსონას,რომელსაც საუკუნეების განმავლობაში განსხვავებული განსაზღვრება
ჰქონდა.პიროვნების,პერსონის იდეა კი ქრისტეს დროს წარმოიშვა. პიროვნება არის ღვთიური ელემენტი
ადამიანში.Nos extra nos-გულისხმობს,რომ ადამიანში მუდამ არის რაღაც,რაც მეტია ვიდრე თვით
ადამიანი.ტრანცენდირება(გადაბიჯება) აჩენს უფსკრულს ცხოველსა და ადამიანს შორის .ადამიანი სწორედ
პერსონაგონით აქტებით გადააბიჯებს ბუნებრივი სიცოცხლის მიღმა,მარადისობაში. პიროვნების არსის გაებაში
მიმართულების ფუძემდებელია ჯონ ლოკი.იგი ნაშრომში „ადამიანის ბუნების შესახებ“ მას წარმოაჩენს როგორც
ცხოველის განსაკუთრებულ სახეობას.ასევე არსებობს პარადოქსული შეხედულებები თვით პიროვნების
გააზრების შესახებ,არის თუ არა ოდესღაც არსებული პირვონება,რომელმაც თუნდაც დაკარგა მეხსიერება,დარჩება
ის თუ არა იგივე პიროვნებად რაც იყო? და ა.შ.ან ვინ შეიძლება ჩაითვალოს პიროვნებად და ვინ არა.რთულია ასეთ
შემთხვევებში ვისაუბროთ ადამიანის დეფინიციასა და მისი ბუნების განსაზღვრაზე.

10. აზროვნება, შემეცნება, გაგება – გნოსეოლოგია, ეპისტემოლოგია

ადამიანის მიდრეკილება შეცნობისადმი,ცოდნისადმი ,როგორც ვიცით,ბუნებრივი სწრაფვაა. აზროვნება
არის ადამიანის გონების უნარი შექმნას ახალი აზრები,იდეები,რომლებიც მრავალფეროვნებით გამოიჩევა და არა
გარკვეული სიმკაცრით.აღსანიშნავია,რომ აზროვნება ერთგვარი ნიჭია,რომელსაც ყველა ვერ შესწვდება და რაც
მთავარია,ის ეფუძნება ლოგიკურ აუცილებლობას.არისტოტელე დიდხანს ცდილობდა დაედგინა,თუ ცოდნის
რომელი სახე უკეთ გამოხატავდა ადამიანის არსს. ცოდნის ერთ-ერთი სახეა დოქსა, რომელიც არის
შეხედულებათა სისტემა, ემპირიული დაკვირვების შედეგად მიღებული. ცოდნის შემსწავლელ დისციპლინას
ეპისტემოლოგია ეწოდება. მისი საგანია ცოდნა,როგორც შემეცნების შედეგი.არკვევს ცოდნის ჭეშმარიტებებს.
ეპისტემოლოგიისთვის ცოდნის ფენომენი პრობლემატურია და უნდა აიხსნას ჭეშმარიტის ცოდნის
პირობები.სოკრტესთვის ცოდნა სულის თვისებაა,რომელიც მას დაბადებამდეც ჰქონდა და სიცოცხლეში ის
ცდილობს მოიგონოს ყოველივე. პლატონისთვის კი არსებობს თანშობილი ცოდნის სახე-ეს ეფუძნება ადამიანის
მიერ გარეთ არსებული სინამდვილის შემეცნებას.
შემეცნება ადამიანის გონების მიერ განხორციელებული მოქმედების ერთობლიობაა,რომლის მიზანი და
შედეგია სინამდვილის,მისი მოვლენებისა და კანონზომიერების შესახებ ცოდნის მოპოვება..ი.კანტმა განასხვავა
აზროვნება და შემეცნება.მისთვის აზროვნება მეტაფიზიკურია,მიუწვდომელი,ხოლო შემეცნება ბუნების
მეცნიერებაა.შემეცნების პროცესს იკვლევს ფილოსოფიური დისციპლინა გნოსეოლოგია.ის ადგენს გონების არსს
და თუ რა ელემენტები მონაწილეობენ შემეცნების პროცესში.ტერმინი შემოღებული იქნა მე-18 საუკუნეში.
გაგება არის ადამიანის სულიერი სამყაროს გამოხატულებების წვდომის წესი. ჰაიდეგერთან ის
ონტოლოგიური შემეცნების ძირითად ხერხად გადაიქცა.

11. შემეცნება, როგორც მეტაფიზიკური პრობლემა: აგნოსტიციმზი და სკეპტიციზმი.

(შემეცნების მოკლე განმარტება)ფილოსოფია ცდილობს ახსნას და დაადგინოს ადამიანის მიერ სინამდვილის
შემეცნების შესაძლებლობა. ამ საკითხის გადაჭრისთვის განსაკუთრებით აღსანიშნავია ორი ძირითდი მხარე-
ესენია აგნოსტიციზმი და სკეპტიციზმი
აგნოსტიციზმი მიიჩნევს,რომ ადამიანს არ შეუძლია სინამდვილის შემეცნება.მის მიერ მოპოვებული
მონაცემები არ ასახავენ რეალობას.აგნოსტიკოსი ცოდნად აღიარებს მხოლოდ აბსოლუტურ ჭეშმარიტებას,და რახან
მისი მიღწევა შეუძებელია .ე.ი ჭეშმარიტი,მარადიულო ცონდნის მოპოვებაც შეუძებელია..მე20 საუკუნეში
გამოჩნდა ე.წ ფარდობითი აგნოსტიციზმი,რომლის თანახმად ადამიანის შემეცნება მუდამ ესწრაფვის აბსოლუტურ
ჭეშმარიტებას,მაგრამ ვერასდროს მიაღწევს მას.
სკეპტიციზმისთვის მთავარია დაეჭვება,ეს არის აზროვნებს პრინციპი.ის არ უარყოფს ობიექტური
რეალობის შემეცნების შესაძლებლობას,თუცა თავს იკავებს საბოლოო შეხედულების გამოთქმისგან.ადამიანი ვერ
ახერხებს ყველა ეჭვის დაძლევას.სკეპტიციზმი ორი სახისაა:სრული და მეთოდოლოგიური. მეთოდოლოგიურ
სკეპტიციზმის წარმომადგენელია დეკარტე.ეჭვი მისთვის მეთოდური გზაა ჭეშმარიტების მოსაპოვებლად.
სოკრატესთვის შემეცნება სხვა არაფერია,თუ არა მოგონება.აღსანიშნავია,რომ ამ მოგონებას დიდი ძალისხმევა
სჭირდება.თუმცაღა შესაძლებელი ხდება იმ ძველი ცოდნის აღდგენა მოგონებით.ადამიანმა ეს ცოდნა მიიღო
„მაშინ,როცა ჯერ კიდევ არ იყო კაცი“.

4
 12. შემეცნების პროცესში განასხვავებენ ემპირიზმსა და რაციონალიზს.
ემპირიზმის ძირითადი დებულება ასეთია:“გონებაში არაფერია ისეთი,რაც მანამდე არ ყოფილიყო ჩვენს
შეგრძნებებში“ჯ.ლოკი.ემპირიზმის მიხედვით საჭიროა ცდა და ის სწორედ გონების მთელ შინაარსს
წარმოადგენს.ადამიანის გონება ჰგავს სუფთა დაფას(tabula rasa) და ცოდნა არის შემოქმედებითი აქტის შედეგად
შეძენნილი,ანუ ის თვითონ იღებს გარე სამყაროდან ცოდნას და ეს ცოდნა არ არის თანშობილი.ემპირიზმისთვის
მთავარია ცდა,გამოცდილება და ექსპერიმენტი.ემპირიზმის მამად ითვლება ჯონ ლოკი,ასევე გამოსარჩევია
ფრენსის ბეკონი თავისი ცნობილი თეზისით „ცოდნა ძალაა“.
ემპირიზმის საპირისპიროდ რაციონალიზმის დებულებას ვუმატებთ კიდევ რამდენიმე სიტყვას: „გარდა
თვითონ გონებისა“(ლაიბნიცი).რაციონალიზმი პირველ საფეხურზე აყენებს გონებას. გონებას შეუძლია დაძლიოს
ცდის შეზღუდულობა,დაინახოს ის საგნის არსებითი,ფარული,რომელიც არ მოგვეცემა გრძნობებში.ასევე
ემპირიზმისგან განსხვავებით,რომლის შემეცნების საგანი ერთეული ემპირიული საგანია და ცდაში
მოგვეცემა,რაციონალიზმის მიხედვით,გონებას შეულია შეიმეცნოს უშუალოდ რეალობა.არა ცალკეული,არამედ
საგანთა სიმარავლის საერთო არსება.ეს ზოგადი მიიწვდომება მხოლოდ გონებით.რაციონალიზმის „მამად“
შეიძლება მივიჩნიოთ დეკარტე. ასევე მნიშვნელობანია ამ საკითხში ლაიბნიცის კვლევები.

13. შემეცნების გრძნობად-ემპირიული საფეხური: შეგრძნება, აღქმა, წარმოდგენა.

შეგრძნება არის ცოდნის პირველწყარო,მისით ჩვენ ვიღებთ არა საგნებს,არამედ საგნის თვისებებს.ეს არის
ადამიანის უშუალო კავშირი სინამდვილესთან.ადამიანი ყველაზე მეტ ინფორმაციას იღებს მხედველობისა და
შეხების შეგრძნებებიდან.შეგრძნებებით მიღებულ საგანს აკლკია გარკვეულობა და მთლიანობა.ამიტომაც
გარკვეულწილად შესაძლოა შეგრძნებები იყოს სუბიექტური ან დამახინჯებული.
გრძნობადი შემეცნების მეორე საფეხურია აღქმა.აღქმის მეშვეობით,შეგრძნებისგან განსხავავებით,ვიღებთ
მთლიან საგანს და არა ცაკეულს,თუმცაღა აღქმა შეზღუდულია დროისა და სივრცის ჩარჩოებით.ჩვენ აღვიქვამთ
საგანს აქ და ახლა. ამ საფეხურზე ხდება შეგრძნებადი მონაცემების სინთეზირება და გააზრება ერთ მთლიანობად.
მესამე საფეხურია-წარმოდგენა. წარმოდგენს დროს,აღქმისგან განსხვავებით,ადამიანს შეუძლია დაივიწყოს
დრო-სივრცითი ჩარჩოები. მას შეუძლია წარმოიდგინოს ყოველივე,თუნდაც ის,რაც თვალწინ არ აქვს.ადამიანური
კულტურა,ხელოვნება ხომ სწროედ მსგავს წარმოდგენებს ეყრდნობა.
ემპირიულ-გრძნობადი საფხეურების გარდა,გამოიყოფა თეორიული საფეხურები,რომემლიც აგრეთვე
არანაკლებ მნიშვნელოვანია საგანთა უსასრულო სიმრავლის გააზრებაში.

14. შემეცნების თეორიული საფეხური: ცნება, მსჯელობა, დასკვნა.

გრძნობად-ემპირიული ცოდნა ერთეულ საგანთა და მის თვისებებთან მიმართებაში ძალიან
არადამაკმაყოფილებელია.ადამიანს სურს განაზოგადოს მიღებული ცოდნა,სწორედ ამისთვის არსებობს
აბსტრაქცია.ამით ის ახდენს გარკვეულ საგანთა თვისებების განყენებას. აბსტრაქციის საშუალებით შევძლებთ
გავიაზროთ რამდენიმე საგანი ერთდროულად,სეორედ ეს არის ადამიანური შემეცნების
ავსტრაქტული,თეორიული დონე..შემეცნების თეორიული საფეხურებია- ცნება,მსჯელობა და დასკვნა.
ცნება არის საგანთა კლასის არსებითი თვისებების ერთობლიობა.ცნების წარმოქმნა იწყება საგნის თვისებათა
ანალიზით. ცნების მეშვეობით გადაჭრილია სამყაროს მრავალფეროვნების გააზრების პრობლემა,მაგალითად
,მაგიდის ცნებით შესაძლოა ვახსენოთ,მოვიცვათ ყველა ის მაგიდა,რაც კი არსებობდა.ამით ადამიანის გონება
მეტად ეკონომიური ხდება.თუმცაღა ცნებით აღწერილი სამყარო არ არის სრული ,ამ სიმრავლეებს შორის არ არის
კავშირი,წესრიგი. ეს მხოლოდ მარტივი დონეა.
მსჯელობა არის ცნებათა შორის აუცილებელი კავშირი.მარტივი თხრობითი წინადადება,რომელშიც
მტკიცდება ან უარიყოფა რამე სინამდვილესთან მიმართებით.სამყარო წარმოდგენილია,როგორც წესრიგის მქონე
მთლიანობა და საგნებსა და მოვლენებს შორის კავშირიც არსებობს.
დასკვნა არის მსჯელობის კავშირი.მას აქვს ორი წინამძღვარი,რომელთაგანაც გამომდინარეობს მესამე
წინადადება-ანუ დასკვნა.

15. რა არის ცოდნა?

ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ფილოსოფიური პრობლემაა ცოდნის არსის დადგენა.ცოდნის
შემსწავლელ დისციპლინას ეწოდება ეპისტემოლოგია.ტრადიციული ფილოსოფიის თანახმად ცოდნა
შემეცნებითი აქტის შედეგს წარმოადგენს.ცოდნის ადგილად ტრადიციულად ითვლებოდაადამიანის გონება. ის
შემეცნებითი პროცესების შედეგად იღებს გარკვეულ ინფორმაციას. ადამიანის ცნობიერება სავსეა
აზრებით,წარმოდგენებით,შეხედულებებით,რთულია,გავარჩიოთ ჭეშმარიტი ცოდნა.ცოდნის ერთ-ერთი
უმნშვნელოვანესი ელემენტია თვითცნობიერება-რაც გულისხმობს, იმას, რომ ჩვენ გააზრებული გვაქვს,რომ
ვფლობთ ამა თუ იმ ინფორმაციას. ცოდნა მუდმივ ცვალებადობას განიცდის. მაგალითად, ერთ დროს რაც
ჭეშმარიტებად მიიჩნეოდა,შეიძლება მალევე გაბათილდეს და მისი ჭეშმარიტების ზღვარმა იკლოს.აინშტაინი
ცდილობდა მცდარობა რაც შეიძლება შეემცირებინა..ცოდნას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ადამიანის ცხოვრებაშიც
5
იმდენად,რამდენადაც ის არი ადამიანის ზნეობის,თავისუფლების საფუძველი.. მან იცის რა არის
სამართლიანობა,სიკეთე.. ცოდნა ხდის მას ადამიანურს.აღსანიშნავია ისიც,რომ ადამიანს არ შეუძლია მიიღოს
აბსოლუტური ცოდნა,აქედან გამომდინარე,ჩვენ ვიცით ღმერთებისგან ის აკრძალვები,რომლის მიხედვითაც მათ
არ შეეძლოთმ გარკვეული ცოდნის მიღება. თუნდაც ბიბლიური ადამის ამბავი,როცა ის გაძევებული იქნა
სამოთხიდან. ცოდნის ერთ-ერთი პარადოქსი იმაში მდგომარეობს,რომ ცოდნის მიღებისას ადამიანის ზნეობრივი
ბუნების გამოცდა ხდება.რამდენად აირჩევს ის სიკეთეს? და თუ მისი ცოდნა მოიტანს სარგებელს,მან შეიძლება
კატასტროფულ შედეგამდეც მიგვიყვანოს. (როგორიცაა მაგ,ატომური იარაღის გამოგონება).

16. ცოდნის სახეები და ფუნქციები, ევოლუცია

ცოდნის ფენომენი უმნიშვნელოვანესია ფილოსოფიაში. სოკრატე შეეცადა აეხსნა,თუ რა არის ცოდნა. მისი
თქმით „მე ის ვიცი,რომ არაფერი ვიცი“,მისი პასუხი გამოხატავს ზოგად ადამიანურს.ადამიანმა იცის სწორედ
რაღაც,იცის რომ ესა თუ ის საგანი მშვენიერია,თუმცა რა არის მშვენიერება თავისთვად? როდესაც რაიმე არ
ექვემდებარება დროსა და სივრცეს და ყველა კონდიციაში მშვენიერია.. ასეთ შეთხვევაში,ჩვენ შეიძლება
დავასკვნათ,-იქიდან გამომდინარე,რომ ადამიანი არჩევს მშვენიერსა და არამშვენიერს,მას ჰქონია ცოდნა ამის
შესახებ. პლატონი,სოკრატეს მიხედვით,ამას განიხილავს როგორც მოგონებას,ცოდნა,რომელიც ჰქონდა ადამიანს
და ახლა ხდება მისი გახსენება- ანამნეზისი.ოღონდ ეს ცოდნა აუცილებლად უნდა ყოფილიყო დასაბუთებული.
ი.კატმა ჩამოაყალიბა თეორიული ცოდნა. მან ცოდნა განსაზღვრა როგორც თეორიული ცოდნა,რომლის
საგანია სინამდვილე,ბუნება..ადგენს რეალობას ისე,როგორც არის თავისთავად.მან უარყო თანშობილი ცოდნის
პლატონისეული თეორია.
მეცნიერული ცოდნა ექსპერიმენტს ეფუძნება.ექსპერიმენტი არის ძალადობა ბუნებაზე.მეცნიერება იჭრება
ბუნების სიღრმეებში ,ამ ცოდნის მიზანია ბუნებაზე გაბატონება.
პოპერი ფიქრობდა,რომ ცოდნა არის დინამიური და ცვალებადი,ის ერთგვარ ევოლუციას განიცდის.
ცოდნის განვითარება ნიშნავს ცოდნის დაზუსტებას,მის ზრდასა და გაღრმავებას და არა ახალი ცოდნის
მოპოვებას.მან 3 პირობა წამოაყენა ახალი თეორიების მიმართ,რომლებიც წამოიჭრა ცოდნის გაღრმავების
შედეგად.დღესდღეობით ცოდნა განიხილება,როგორც პროცესი,ასოლუტურ ჭეშმარიტებასთან მიახლოებული
პროცესი,თუმცა გონებას არ შესწევს ჩაწვდეს ამ აბსოლუტურს.განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ცოდნის როლი
თანამედროვე ინფორმაციულ სამყაროშიც.ცოდნის სხვადასხვაგვარი პრობლემები დღემდე გადაუჭრელი რჩება.

17. ღმერთის დასაბუთების ონტოლოგიური, პირველმიზეზისა და ჩანაფიქრის არგუმენტი

ონტოლოგიური არგუმენტი ჩმოაყაიბა მე11 საუკუნის კენტერბერიის ეპისკოპოსმა ანსელმმა,რომლის
მიხედვითაც ღმერთი არის უზენაესი არსბეა და მისი აბსოლუტური სრულყოფილება უკვე გულისხმობს მის
არსებობას. ანუ ის რომ არსებობს მისი ცნება,უკვე გვიდასტურებს მის არსებობას.ანსელმი ღმერთის ცნების
ანალიზის საფუძველზე ასაბუთებს მის უეჭველ არსებობას.ანსელმი თავის არგუმენტს ამყარემს მე-13 ფსალმუნის
მიხედვით:“თქვა უგუნურმა თავის გულში „არ არის ღმერთი“.მის კონტრარგუმენტი მოიყვანა ბერმა
გაუნილომ,რომელმაც არგუმენტი გააკრიტიკა თვის ნაშრომში „წიგნი უგუნურის დასაცავად“. ის ამბობს,რომ
ცნებაში არ შედის არსებობა,რადგან ჩვენ შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ კუნძული ,სადაც ისე ცხოვრობენ
ადამიანები,როგორც სამოთხეში,მარგამ არ ნიშNავს ეს მის არსებობას. ანსელმა ახალი დებულებები წამოაყენა ამის
გასაბათლებლად,მისი თქმით,ოპონენტები ვერ ასხვავებდნენ საგნის ცნებასა და აბსოლუტის ცნებას.სწორედ ეს
კუნძული და ასი მონეტა რეალურადაც რომ არსებულიყვნეენ,ისინი შემთხევითი იქნებოდნენ და არა მარადიული
და აუცილებელი.და მალევე აღრ იარსებებდნენ.
პირველმიზეზის არგუმენტის ავტორებად ითვლებიან თომა აქვინელი და არისტოტელე. არგუმენტის
მიხედვით ყველაფერს აქვს თავისი მიზეზი,ანუ არსებობს მიზეზთა ჯაჭვი ,რომელშიც შეიძება იყოს უკანასკნელი
რგოლი,რომელსაც აღარ დასჭრდება საკუთარი მიზეზი ,რადგან თვითნ წარმოადგენს თავის თავის მიზეზს-ეს
პირველმიზეზი არის ღმერთი. აქვინელი აყუალიბებს 5 არგუმენტს-მოძრაობის მიხედვით უნდა დავასკვნათ
პირველმიზეზის არსებობა,საგანთა თვითმყოფადობის,მესამე- საგანთა შემთხვევითბის ,საგანთა მეტ-ნაკლები
საყოველთაობის,.ბუნების და ბუნებრივი საგნების მზანშეწონილების. ამის კონტრარგუმენტად ჩამოყალიბდა
შემდეგი დებულება: შესაძლებელია მარადიულად არსებული დაუსაბამო ღმერთის ცნება,მაშინ ასევე შეიძლება
დავუშვათ მარადიული სამყაროს არსებობაც.
ჩანაფიქრის არგუმენტის არსი მდგომარეობს შემდეგში-სამყაროში ყოველივე წესრიგითა და ჰარმონიითაა
მოწყობილი,ის ემსგავსება ხელოვნებს გენიალურ ნაწარმოებს. ყველაფიერი ექვემდებარება რაღაც გეგმას. ის ვერ
წარმოიქმნებოდა წინასწარ გააზრებული ჩანაფიქრის გარეშე. უილიამ პელის მოჰყავს არგუმენტი უდაბნოში
არსებული მექანიკური საათის შესახებ,რომელიც აუცილებელად ოსტატის მიერ შექმნილი იქნებოდა. ეს
არგუმენტი გააკრიტიკ დევიდ ჰიუმმ,მისი აზრით,მართაც ასე რომ ყოფილიყო,რატომ არსებობს სხვადასხვა
რელიგიები. შესაძლებელია სამყარო ყოფილიყო მოწესრიგებული ქაოსი,რომელმაც მდგრადობას მიაღწია
გარკვეული დროით და ისევ შესაძლოა ქაოსს დაუბრუნდეს.

6
 18. რა არის ჭეშმარიტება და ჭეშმარიტების ფორმები?
ჭეშმარიტება გულისხმობს ,რომ აზრი და სინამდვილე შესაბამისობაშია. ეს ის ცოდნაა,რომელიც
ადეკვატურად ასახავს სინამდვილეს.გამოთქმული ესა თუ ის დებულება,აზრი,მსჯელობა მხოლოდ მისი
ჭეშმარიტად აღიარების შემთხევაში ითვლება ცოდნად. ცოდნა იმ შემთხვევაშია ჭეშმარიტი,თუ ის სწორად
,ობიექტურად ასახავს რეალობას.თუ პირიქით,მაშინ ის ჩაითვლება მცდარად.ასევე უნდა განვაასხვავოთ
ვარაუდი,რომლის ჭეშმარიტება თუ მცდარობა ჯერ კიდევ არ არის დამტკიცებული.ჭეშმარიტების
ვერიფიკაციული კოცნეფცია მიიჩნევს,რომ ჭეშმარიტია ის,რაც დასტუდება ცდით(მ.შლიკი). ეს თეორიული
დებულების დასაბუთებას ცდისეულ(ემპირიულ) მონაცემებთან მისი შედარების გზით ახდენს.
გამოიყოფა ჭეშმარიტების რამდენიმე ფორმა/სახე. პირველია აბსოლუტური ჭეშმარიტება-ეს არის
სრული,ამომწურავი ცოდნა სინამდვილის შესახებ.ის უეჭველი და მარადიულია.
შეფარდებითი ჭეშმარიტება- ეს არის არასრული,ჭეშმარიტი ცოდნა საგნის შესახებ,რადგან აბსოლუტური
ჭეშმარიტება მიუწვდომელია.ეს არის შედარებითი ჭეშმარიტება,რომელიც ცვლილებას ექვემდებარება.
კონკრეტული ჭეშმარიტება-ის ეფუძნება შემეცნების საგნის ანუ რეალობის სწრაფად ცვალებად ხასიათს.ის
დამოკიდებულია ცოდნის არსებობის ადგილზე,დროსა და სხვა პირობებზე.ის შეფარდებითი ჭეშმარიტების ერთ-
ერთი სახეა.
ობიექტური ჭეშმარიტება-ეს გვიჩვენებს,რომ ცოდნის შინაარსი დამოუკიდებელია სუბიექტურობისგან.
ობიექტური ჭეშმარიტებით ჩვენ შევიძენთ სინამდვილეს პრინციპულად,გონივრულად.

19. მეთოდის პრობლემა: დიალექტიკური მთეოდი, ჰერმენევტიკული მეთოდი, ფენომენოლოგიური

მეთოდი.
შემეცნების პროცესში უდიდესი ადგილი ეთმობა სწორი მეთოდის შერჩევას. სწორედ მეთოდმა უნდა
უზრნუნველყოს უყტუარი ცოდნის მოპოვება დროისა და ენერგის მინიმალური
დანახარჯით.ფილოსოფიას,როგორც მეცნიერებას აქვს 3 მეთოდი,ესენია:
1.დიალექტიკური მეთოდი არის სამყაროს ფილოსოფიური მეთოდი,რომლის თანახმად სამყარო უნდა
განვიხილოთ,როგორც დაპირსპირებულთა ერთიანობა.მის მიხედვით,ორი აზრის ურთიერთდაპირისპირების
შედეგად იბადება აზრი.მისი მიზანია,რაციონალურად გადაჭრას ფილოსოფიური პრობლემები.ის
გნესეოლოგიური მეთოდია,რომელიც ხორციელდება „თეზისი-ანტითესიზი-სინთეზის“
სქემით.დიალექტოკოსებიდან აღსანიშნავია ჰეგელი
2.ფენომენოლოგიური მეთოდი-ამ მეთოდის ფუძემდებელის,ჰუსერლის აზრით,მეთოდის მიზანია
მოვიპოვოთ სინამდვილესთან უშუალო მისასვლელი.სინამდვილე კი ცნობიერებით მოგვეცემა.ფილოსოფიას
შეუძლია გააფართოვოს ცნობიერების ჰორიზონტი.ეს არის შინაგანი საზრისების წარმოქმნის ცოცხალი
პროცესი.მისი ელემენტებია:ეპოქე,რედუქცია,იდეაცია და არსის ჭვრეტა.ჩვენ ფენომონოლოგიური განწყობით და
თავშეკავებით ვთავისუფლდებით ინტერესისგან,ცრურწმენისგან.მივისწრაფვით დავინახოთ ცნობიერებაში
მოცემული საგანი წმინდა სახით.
3.ჰერმენევტიკული მეთოდი-არის საგნის,მოვლენის,მთლიანობაში დანახვის მეთოდი. არსებობს ისეთი
სფეროები(ხელოვნება,კულტურა,ადამიანის სულიერი სამყარო..),რომელთა ახსნა ლოგიკური დანაწილებისა და
ანალიზით შეუძლებელია. იგი უნდა იყოს გაგებული მთლიანობაში.მთელის გაგება შესაძლებელია მისი
ნაწილების გაგებით,მაგრამ ნაწილების გაგებისთვის აუცილებელია მთელის წინასწარ ცოდნა.ამით ჩვენ ვწვდებით
მოვლენის არსს.ჰერმენევტიკული მეთოდი ლოგიკური ახსნის პრიციპისგან გასხვავდება.

20. რა არის ცნობიერება, ცნობიერება, როგორც უნარი და წმინდა ცნობიერება. იდეალიზმი და

მატერიალიზმი.
ცნობიერება წარმადგენს განცდების ნაკადს.ის სპეციფიკურ-ადამიანური ნიშნია. უნდა განვასხვავოთ
ცნობიერება,როგორც შინაარსი და ცნობიერება,როგორც უნარი. ცნობიერება არის უნარი იდეალური ფორმების
მეშვეობით აითვისოს გარე სამყარო.ცნობიერებამ არა მხოლოდ იცის რაიმე საგანზე,არამედ მან იცის,რომ იცის ამ
საგნის შესახებ.ის არის თვითცნობიერი ინტენციონალობა.ის განსხვავდება აზროვნებისგან,ცნობიერება
სინამდვილესთან მიმართების უნარია.ცნობიერება განიხილება როგორც ნორმალური მდგომარეობა,როდესაც
ადამიანს შეუძლია ადეკვატურად აღიქვას და გააკონტროლოს თავი.ცნობიერება მრავალი მეცნიერების კვლევის
საგანია,ფილოსოფია კი იკვლევს ე.წ წმინდა ცნობიერებას,ადამიანის შემეცნებისა და მოქმედების განხორციელების
უნარს.ცნობიერების პროცესს ფილოსოფიურად იაზრებს ფენომენოლოგია.
ფილოსოფიას ცნობიერება აინტერესებს ასევე როგორც შემეცნების უნარი და როგორც ადამიანის მიერ
მოპოვებული შინაარსის მთლიანობა. ერთი პოზიცია მიიჩნვევს,რომ ცნობიერებას აქვს შინაარსი,რომელიც
თანშობილია,ხოლო მეორე მიიჩნევს,რომ ის არის უნარი და „სუფთ დაფა“. ანუ ყველაფერი გარედანაა მიღებული.

7
 წმინდა ცნობიერება განწმენდილია ყოველგვარი ემპირიული შინაარსისაგან.შემეცნების განწმენდის მიზანი
იყო წმინდა ცნობიერების მიღება,რომელიც ყოველი ნაკლისგან იქნებოდა თავისუფალი.წმინდა ცნობიერების
მიღების პროცედურები შეიმუშავეს ბეკონმა და დეკარტემ. დეკარტემ ცნობიერების ბუნება დაინახა cogito-ში ( მე
ვაზროვნებ).დეკარტეს ეპოქა ეჭვით იყო შეპყრობილი. მან ეჭვი მეთოდად გამოიყენა.ადამიანმა ეჭვი ღმერთის
არსებობაშიც შეიტანა,მაგრამ დარჩა cogitო,რომელმაც ღმერთის,საწყისის ადგილი დაიკავა. თუმცაღა დეკარტეს
წმინდა ცნობიერება არ აღმოჩნდა სუფთა ,მან კოგიტოს გვერდით აღიარა ღმერთის იდეისა და მათემატიკრი
აქსიომების არსებობა.ბეკონის მიხედვით,უნდა მომხდარიყო შემეცნების მეთდების სრულყოფა.
იდეალიზმი მიიჩნევს,რომ უპირველესი არსებული არის ცნობიერება და ემპირიული საგნის არსებობა
ცნობიერებაზეა დამოკიდებული.გონება არის ის რისგანაც ყველაფერი გამომდგინარეობს,.იდეალიზმის
პრობლემას წარმოადგენს ის,თუ როგორ გამომდინარეობს ცნმობიერებიდან ფიზიკური რეალობა.სკამის იდეა
როგორ იქცევა რეალურ სკამად..
მატერიალიზმი მიიჩნევს,რომ ცნობიერება სამყაროს ევოლუციური განვითარების შედეგია. საწყისად
მიიჩნევს მატერიას,ფიზიკურ რეალობას. ცნობიერება კი ტვინის ფუნქციაა. მატერიალიზმის პრობლემაა ,თუ
ევოლუციის რომელ საფეხურზე წარმოიშვა იდეალური.

21.ენის ფენომენი
ენა და გონიერება ადამიანის ფუნდამენტური ნიშნებია.არისტოტელეს მიხედვით ადამიანი არის ცოცხალი
მეტყველი გონება. ენა მჭირდროდაა კავშირში ცნობიერებასთან,ენა არის ცნობიერების
გამოვლენის,გონების,ცოდნის ობიექტივაციის ფორმა. ენა არსებობს დამწერლობისა და მეტყველების სახით.ენის
ფილოსოფია იკვლევს ენის ბუნებას,მის ფუნქციებს და მის როლს ცოდნის,ცნობიერების ფუნქციონირებაში.
ადამიანი ენა გამოიყენებს აზროვნების,ურთიერთობებისა და გაგებისთის. ადამიანი ენის საშუალებით აღწერს
რეალობას,გამოხატავს გრძნობებს,ახდენს კომუნიკაციას.-აქედან გამომდინარე ენა საზოგადოების მთლიანობის
ერთადერთი საშუალებაა.როგორც ჰაიდეგერი წერს „ენა არის ყოფიერების სახლი“. ენის,როგორც ნიშნათა
სისტემის თეოერია კი სოსიურმა დაამუშავა,რომელიც თანამედროვე ენათმეცნიერების ფუძემდებელია.ბუნებრივი
ენის ნაკლოვანების გამო არსებობს იდეალური ენის ცნება.
ფილოსოფიურ ამოცანას წარმოადგენდა ენის სრულყოფა. ბუნებრივი ენის ნაკლია სიტყვების
ბუნდოვანება,ორაზროვანი საზრისი.ენის მეცნიერებაში გამოყენება მოითხოვდა მის სიზუსტეს.ყოველ სიტყვას
უნდა ჰქონოდა მხოლოდ ერთი მნიშვნელობა.სწორედ ამიტომ ცდილობდნენ შეექმნათ იდეალური ენა,რომელიც
იქნებოდა ლოგიკურად სრულყოფილი.

22. ენის ფუნქციები

ენას რამდენიმე ფუნდამენტური ფუნქცია აქვს. რეპრეზანტიული ფუნქციას ენა აინტერებს,როგორც საგანთა
წარმომადგენელი და პრობლემას წარმოადგენდა იმის გარკვევა,თუ რამდენად სწორეად წარმოადგენდა ენა
რეფერენტს,საგანს. ენა არის აღწერის საშუელაბა,მაგრამრამდენად სწორად აღწერს ის რეალობას. ლოგიკურმა
პოზიტივიზმმა გადადგა ნაბიჯები იდეალური ენის შემუშავებისკენ.
ენის კომუნიკაციური ფუნქცია-ლ.ვიტგენშტეინმა გაითვალისწინა ლოგიკური პოზიტივიზმის შედეგები და
თავისი მოღვაწეობიოს მეორე ეტაპზე ყურადღება მიაქცია ენის კომუნიკაციურ ფუნქციას.ერთია აღწერო და
მეორეა გადასცე რეალობის აღმწერი ინფორმაცია ადამიანებს. კონცეპტუალური აზროვნების დამსახურებით
ადამიანი ახერხებს გადასცეს მოსაუბრეს ინფორმაცია.
ენის პრაგმატული ფუნქცია გულისხმობს ადამიანებზე ემოციური,ინტელექტუალური,ნებელობით
ზემოქმედების მოხდენას.ამ ფუნქიამ ყურადღება მიიქცია მე20 საუკუნეშ.ბორის მალინოვსკი ამ ფუნქციას მთავარ
ფუნქციაც მიიჩნევს,.ენა ეხმარება ადამიანს შეასრულებინოს გარკვეული სახის მოქმედება.პრაგმატული ფუნქციის
სწორი გამყენება მნიშვნელოვანია იმ ადამნიანებისთვის,რომლებიც გასცემენ ბრძანებას. ამ დროს სიტყვა
მიმართულია რეალობის შეცვლისკენ.

23. რა არის ლოგიკა?

ლოგიკა აღწერს ადამიანის გონებაში მიმდინარე პროცესებს. ლოგიკა არის მეცნიერება სწორი
აზროვნების,ფორმალური კანონების,პირობებისა და პროცედურების შესახებ. ლოგიკა სახელწოდება ბერძნული
სიტყივდან logos-იდან მომდინარეობს. არისტოტელემ „ორგანონში“ ჩამოაყალიბა ლოგიკის ძირითადი
კანონები,აღწერა უმთავრესი ლოგიკური ოოპერციები. ლოგიკის ცნების განსაზღვრაში ასევე გვეხმარება მოლა
ნასრედინის ამბის გახსენება. როცა ადამიანს აზროვნება სურს,მას არ შეუძლია თვითNებურად წარმმართოს
აზროვნების პროცესი. ადამიანს ბუნებით ახასიათებს აზროვების ლოგიკურობა. ის ემორჩილება ლოგიკის
კანონებს,. თუმცა თუ ადამიანი შეგნებულად გახდის თავის აზროვნებას ლოგიკურს,ეს შესაძლებლობას მისცემს
მიიღოს ახალი ცოდნა,შეამოწმოს აზროვნების სისწორე. ლოგიკა ადამიანს აჩვევს ზუსტ აზროვნებას,რათა მან
თვისი აზრების ნათელი არგუმენტირება მოახდინოს. ჩვენი აზრები მუდამ ეფუძნება გარკვეულ წესრიგს,
აუცილელობას, სწორედ ამ წესრიგს ეწოდება ლოგიკურობა.შეგვიძლია განვასხვავოთ პოეტური,ლიტერატურული
8
და თეორიული ტექსტი. თეორიულ და მეცნიერულ ტექსტს საქმე არ აქვს ჭეშმარიტების ძიებასთან.თუკი
მსჯელობის პროცესში ლოგიკური კანონები არ არის დაციული,მაშინ ჭეშმარიტი წინამძღვრებიდან ვიღებთ მცდარ
დასკვნას. ამგვარად,ლოგიკა გამოხატავს აზროვნების პროცესში აუცილებელ და არსებიბთ კავშირს აზრებს შორის.

24. ლოგიკის ენა და სიმბოლოები

ენას ლოგიკის სფეროში უდიდესი ადგილი უკავია. ბუნებრივი ენის ნაკლოვანება-მისი ალეგორიულობა და
მეტაფორულობა ლოგიკისთვის გამოუსადეგარია. სწორედ ამიტომ ადამიანმა შექმნა ახალი ენა,რომელიც
ხელოვნური ენის სახელითაა ცნობილი. იგი ფართოდ გამოიყენება თანამედროვე მეცნიერებაში.ის შესაძლებელს
ხდის თავიდან აიციოს აზრის შინაარსის დამახინჯება,არასწორი გაგება. ლოგიკასაც საკუთრი ენა აქვს,ის
სიმბოლოებს გამოიყენებს აზრის ჩამოსაყალიბებლად. (გვ 117 ზე ნახე სიმბოლოები. აქ ყველას ვერ აღვნიშნავ).
ენა ნიშანთა სისტემაა, ადამიანთა შრის ინფორმაციის გაცვლას უწყობს ხელს. pqr წინადადება. ^ და. & და. V
ან.  თუ მაშინ.  ტოლია, იგივეობრივია.  არა, არ არის სწორი.

26. საწინადადებო მაკავშირებლები

(ლოგიკის განსაზღვრება)საწინადადებო მაკავშირებლები არის სპეციალურ სიტყვები ან ფრაზები,რომელთა
მეშვეობით მარტივი წინადადებები უკავშირდებიან ერთანეთს. საწინადადებო მაკავშირებლები მნიშვნელოვან
როლს თამაშბენ მსჯელობის ხასიათის დადგენაში,ისევე როგორც მსჯელობის შინაარსის დადგენაში. მათ
შეუძლიათ შეცვალონ მსჯელობის პირობებიც. ცოდნა გამოიხატება მსჯელობებბის სახით,დასაბუთების პროცესი
შედგება მსჯელობათა თანმიმდევრობისგან. რთული წინადადება თავის მხრივ შეიცავს სხვა
წინადადებებს,რომელიც ყალიბდება მარტივი წინადადებებისა და საწინადადებო მაკავშირებლების მეშვეობით.
მარტივის გარდაქმნა რთულად სწორედ მათ მეშვეობით ხდება. არსებობს ინტენსიური და ექსტენსიური
საწინააღდეგო მაკავშირებლები. ექსტენსიური არის ისეთ მაკავშირებელი,რომელის გამოყენებით რთული
წინადადების ჭეშმარიტების მნიშვნელობა განისაზღვრება მისი შემადგენელი წინადადებების ჭეშმარიტების
მნიშვნელობებით.ინტენსიური ეწოდება ისეთ მაკავშრებლებს,რომმლის გამოყენებით აგებული რთული
წინადადების ჭეშმარიტების მნიშვნელობის განსაზღვრისთვის საკმარისი არაა მარტივი წინადადების
ჭეშმარიტების მნიშვნელობები.მაგ „და“,“თუ“ „ან-ან“ და ა.შ.საწინააღმდეგო მაკავშირებელი სრულიად უცვლის
შინაარსს წინადადებას, მაგ,მკაცრად დისუნქციური წინადადება ასეთია : : მე დღეს დილით ვიქნები ან სახლშ,ან
საღამს სტუმრად ვიქნები“.

27. მსჯელობის ფორმები

არსებობს მარტივი და რთული მსჯელობა. ისშეიძება იყოს განსაზღვრებით,მიმართებითი და
ეგსისტენციალური. განსაზღვრებითში გამოითქმეა კავშირი საგანსა და ნიშანვს შორის,ეს კავშირი ან დასრტუდება
ან უარიყოფა. მიმართებით მსჯელობებიგამოხატავენ მიმართებას საგნებს შორის. მაგ“ პეტრე არის ივანეს
მამა“.არსებობის მსჯელობა გამოხატავს მსჯელობის საგნის არსებობის ფაქტს.
მსჯელობები შეიძლება იყოს თვისობრიობის და რაოდენობის მიხედვით. თვისობრიობის მიხედვით არის
დადებითი და უარყოფითი მსჯელობები. დადებითია,რომელშიც საგანს მიეწერება რაიმე ნიშანი.“სოკრატე არის
მაღალი“. უარყოფითია თუ არ მიეწერება“ სოკრატე არ არის მაღალი“.არსებობს ზოგადი,კერძო და ერთეული
მსჯელობა. ერთული მსჯელობა,,დასტურდება ან უარიყოფა რაიმე ერთი საგნის შესახ . ,მაგ. სოკრატე არის
ფილოსოფოსი“.კერძო მსჯელობში რაიმე დასტურდება ან უარიყოფა,რომელიმე კლასის საგანთა ნაწილის შესახებ.
შედის სიტყვები:რამდენიმე,ბევრი,.ზოგიერთ...
ზოგადში რაიმე დასტურდება კლასის ყველა საგნის შესახებ’მაგ“ ყველა სტუდენტი სწავლობს
ფილოსოფიას.“.

28.ლოგიკის კანონები(ვაერთიანებ შემდეგ 4 საკითხს).

(ლოგიკის ზოგადი განმარტება) ლოგიკა მოიცავს 4 ძირითად კანონს.
პირველი იგივეობის კანონი ჩამოაყალიბა არისტოტელემ თავის მეტაფიზიკაში.-იაზროვნო ყველაფერზე
ნიშNავს არ იაზროვნო აარაფერზე. ეს კანონი მოითხოვს აზროვნების კონკრეტულობას. ცნება უნდა უდრიდეს
თავის თავს. მისი შინაარსი მსჯელობის პროცესში არ უნდა იცვლებოდეს. მაგალითად როცა განვიხილავთ
სკამს,ჩვენ უნდა განვიხილოთ ის ერთი,დასაჯდომი მნიშვნელობით და ამ შემთხვევაშ არ უნდა გავურიოთ მისი
სხვა დანიშNულებები.ცნების შინაარსი უნდა იყოს კონკრეტული.როდესაც უნებურად ირღვევა იგივეობის
კანონი,ადგილი აქვს ლოგიკურ შეცდომას,ხოლო თუ შეგნებულად მაშინ სოფიზმთან გვაქვს საქმე,რაც
გულისხმობს ორაზროვანი ცნებებით მსჯელობის არსის დამახინჯებას.
წინააღდეგობის შეუძებლობლის კანონი-შეუძებელია ერთსა და იმავე დროს,ერთსა და იმავე საგანზე
გამოთქმული ორი უერთერთგამომრიცხავი დებულება იყოს ერთდროულად ჭეშმარიტი. მაგ „სოკრატე მაღალია
„ და „სოკრატე არ არის მაღალი“ ერთდროულად ჭეშმარიტი ვერ იქნება,ეს არალოგიკური იქნებოდა.

9
 გამორიცხული მესამის კანონი- კონკრეტული მსჯელობები გულისხმობენ გადაწყვეტის მესამე ვარიანტს.
მაგალითად,სოკრატე შეიძება იყოს საშალო სიმაღლის. რადგან არსებობს მესამე ვაიანტი,ამიტომ
დაპირისპირებული მსჯელობებიდან ორივე შეიძება იყოს მცდარი. სწორედ ამიტომ აუცილებელია მესამე
ვარიანტის გამორიცხვა,რათა მსჯელობა ლოგიკურ დასასრულამდე მივიდეს.
ლაიბნიცის საკმაო საფუძვლის კანონი მიიჩნევს,რომ დებულება უნდა იყოს დასაბუთებული
არგუმენტებით,რათა ჰქონდეს ლოგიკური ძალა. ის აუცილებლად უნდა გსამომდინარეობდეს საფუძვლიდან.“მე
მეკუთვნის მაღალი ქულა,რადგან მთელი წიგნი წავიკითხე’ აქ საკმაო საფუვლის კანონი დარღვეულია,რადგან
წიგნის წაკითხვა არ გულისხმობს მის ზედმიწევნით ცოდნას.ამ კანონის მნიხედვით თავიდან ავიცილებთ
დაუსაბუთებელ და ნაჩქარევ დასკვნებს.

33. დასკვნის ფორმები

დასკვნა წარმოადგენს მსჯელობათა კავშირს. დასკვნას აქვს ორი წინამნძღვარი,ამომავალი
მსჯელობა,საიდანაც ლოგიკური აუცილებლობით გამომდინარეობს მესამე მსჯელობა-დანასკვი. ის არის ახალი
ცოდნის მიღების წესი. ლოგიკური გამომდინარეობის მიმართულებისმიხედვით განასხვავებენ სამი სახის
გამომდინარეობას:
დედუქციური დასკვნა(ზოგადიდან-კერძოსკენ)-ზოგადი ხასიათის მსჯელობიდან ვაკეთებთ დასკვნას
კონკრრეტული საგნის შესახებ. ამას ეწოდება დედუქცია
ინდუქციური დასკვნის დროს ერთეული მსჯელობიდან ვაკეტთებთ დასკვნას ზოგად მოვლენათა მთელი
კლასის ანუ მრავალი საგნის შესახებ.
დასკვნა ანალოგიის დროს ერთეული ხასითის მსჯელობიდან ვაკეთებთ დასკვას მეორე მოვლენაზე მათი
მსგავსების საფუძველზე.
ჩვენთვის ასევე ცნობილია სილოგიზები,რომელიც გამართულ არგუმენტს ნიშნავს. თუმცა არსებობს
სილოგიზმები რომლებიც გამაართლი არ არის,იქიდან გამომდინარე რომ ის მრავალგვარ ვარიაციებს შეიცავს.

34. არაკლასიკური ლოგიკა

(ლოგიკის განმარტება) როდესაც კლასიკური ლოგიკა კრიტიკის ქვეშ მოექცა, წარმოიშვა „არაკლასიკური
ლოგიკა“. იგი გამოირჩევა მიმდინარეობათა მრავალფეროვნებით, ესენია: მრავალნიშნა ლოგიკა, ინტუიციური
ლოგიკა, რელევანტური ლოგიკა, მოდალური ლოგიკის ახალი სახეები. არაკლასიკური ლოგიკის მიხედვით:
აზროვნების პროცსი და სამყარო იმდენად რთულია, რომ მისი შემეცნება და აღწერა მხოლოდ ფორმალური
ლოგიკით შეუძლებელია.

35. კამათის წესები

(ლოგიკის განმარტება) მეცნიერების განვითარების მნიშვნელოვანი ელემენტია მეცნიერული დისკუსია.
დისკუსიის სუბიექტებია: პროპონენტი, ოპონენტი, აუდიტორია.
პროპონენტი – დისკუსისს წამყვანი ფიგურა. წამოაყენებს თეზისს და ასაბუთებს.
ოპონენტი – მეორე მონაწილე, არ ეთანხმება პროპონენტს. არსებობს ასევე ფარული ოპონენტი.
დესტრუქციული უთანხმოება – ოპონენტი ახორციელებს პროპონენტის მიმართ კრიტიკულ ანალიზს.
კონსტრუქციული უთანხმოება – ოპონენტი ამბობს საკუთარ აზრს და ასაბუთებს.
აუდიტორია – დისკუსიის მესამე წევრი. აუდიტორიას აქვს საკუთარი პოზიცია. არსებობს რაოდენობის
მიხევით ორმხრივი და მრავალმხრივი დისკუსია.
დასაბუთეა – შედგება თეზისის, არგუმენტებისა და არგუმენტების დემონსტრაციის პროცესისგან.
არგუმენტი – თეორიული და ფაქტობბრივი ხასიათის დებულება, რითაც ხდება თეზისის დასაუთება.

1. რა არის ეთიკა
ეთოსი ნიშნავს ზნე-ჩვეულებას. ეთიკა ფოლოსოფიის დარგია; იგი მიზნად ისახავს იმ ბაზისური
პრინციპების დადგენას, რომელთა მიხედვითაც უნდა ვიმსჯელოთ ადამიანის ქცევების მორალურ სისწორესა თუ
მცდარობაზე. ეთიკა ნორმატიული სწავლებაა და მისი ამოცანა პრაქტიკული, მორალური პრობლემების
რაციონალური არგუმენტაციის საშუალებით გადაწყვეტაა. სოკრატეს მიხედვით, ეთიკის ამოცანაა ზნეობის
ბუნების სისტემური გაგების დაფუძნება. ეთიკამ პასუხი უნდა გასცეს ადამიანის ცხოვრების მთავარ კითხვას:
„როგორ უნდა ვიცხოვრო?’’ ზოგადკულტურულ ლექსიკონში სიტყვები - ეთიკა, მორალი, ზნეობა
ურთიერთჩანაცვლებადნი არიან; რეალურად ეს ტერმინები განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან: ეთიკა -
განიმარტება, როგორც სწავლება მორალის შესახებ; მორალი - ეთიკის შესწავლის საგანია, მისი ინტერესი
ადამიანთა ქცევის ნორმათა შესწავლაა; ზნეობა კი - ერთეული ინდივიდის მიერ ქცევის სუბიექტური შეფასებაა.
10
 2. ეთიკის სამი ძირითადი სეგმენტი
ეთიკის ინტერესთა სფერო მოიცავს სამ ძირითად სეგმენტს: მეტაეთიკას, ნორმატიულ ეთიკასა და
გამოყენებით ეთიკას. მეტაეთიკის ინტერესია ეთიკური პრინციპების რაობისა და გენეზისის კვლევა.
მეტაეთიკური პასუხები დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა ორიენტირს ირჩევს ფილოსოფოსი, რაზე ახდენს
ფოკუსირებას: უნივერსალურ ჭეშმარიტებაზე, გონების როლზე ეთიკურ მსჯელობაში და ა.შ. ნორმატიულ ეთიკას
უპირატესად პრაქტიკული მიზანი აქვს - იმ მორალური სტანდარტების დადგენა, რომლებითაც შესაძლებელი
იქნება ქცევათა რეგულირება. გამოყენებითი ეთიკა ინტერესდება სხვადასხვა სპეციფიკური პრობლემით; მაგ.:
სუიციდი, კონტრიბუცოინი- ზმი და ა.შ. გამოყენებითი ეთიკა ცდილობს გადაჭრას დილემური სიტუაციები.
ეთიკის ამ სამ არსობრივ სეგმენს - მეტათიკას, ნორმატიულ ეთიკასა და გამოყენებით ეთიკას შორის საზღვრები
მკაცრად არარის დადგენილი.

3. რა არის მეტაეთიკა
მეტაეთიკა ეთიკის ინტერესთა სფეროს ერთ-ერთი ძირითადი სეგმენტია. მეტაეთიკის ინტერესია ეთიკური
პრინციპების რაობისა და გენეზისის კვლევა. იგი შეიასწავლის ეთიკურ ცნებათა წაწარმოშობასა და მნიშვნელობას.
მეტაეთიკის სივრცეში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ორ საკითხს: ა) საიდან მოდის მორალი? და ბ) ვინ
არის მორალის სუბიექტი? პირველი საკითხის გადაჭრისას ობიექტივიზმისა და რელატივიზმის სახელით
ცნობილი ორი მიდგომა იკვეთება: ობიექტივიზმის მომხრეები თვლიან, რომ ღირებულებები ტოტალურად
ობიექტურნი არიან; მათი აზრით მორალური ღირებულებები არსებობენ სუბიექტური, ადამიანური გამონაგონის
მიღმა; თავისი ბუნებით ეთიკური ღირებულებები არიან აბსოლუტურნი, მარადიულნი, უცვლელნი და
უნივერსალურნი. რელატივიზმის მომხრეები თვლიან, რომ ღირებულებები ტოტალურად სუბიექტურნი არიან;
მათ მიაჩნიათ, რომ მორალი უშუალოდ ადამიანიდან იღებს სათავეს. თუ არ იარსებებს ადამიანი, არც მორალური
ღირებულებების არსებობაა საჭირო. არსებობს მორალური რელატივიზმის ორი ფორმა: ინდივიდუალური
რელატივიზმი, რომელიც ამტკიცებს, რომ ინდივიდი თვითონ ქმნის საკუთარ მორალურ სტანდარტს; და
კულტურული რელატივზმი, რომელიც თლის, რომ მორალურ პრინციპებს ქმნის საზოგადოება. მეორე საკითხის
განხილვისას - თუ ვინ არის მორალის სუბიექტი, გამოიყოფა ოთხი ასპექტი: რელიგიური მორალი -
რომელიცარეგულირებს პიროვნების მიმართბას მხოლოდ და მხოლოდ ღმერთთან და სხვასთან არავისთან;
მორალი და ბუნება - იგი მიმართულია გახსნას ადამიანისა და ბუნებისურთიერთობა; ინდივიდუალური მორალი
- იგი გულისხმობს ადამიანის რელაციას საკუთარ თავთან; სოციალური მორალი - გულისხმობს ადამიანების
რელაციას სხვა ადამიანებთან.

4. ბაზისური მეტაეთიკური ცნებები

მეტაეთიკა ეთიკის ინტერესთა სფეროს ერთ-ერთი ძირითადი სეგმენტია. მეტაეთიკის ინტერესია ეთიკური
პრინციპების რაობისა და გენეზისის კვლევა. იგი შეისწავლის ეთიკურ ცნებათა წარმოშობასა და მნიშვნელობას.
მეტაეთიკის სფეროში გამოიყოფა სამი ბაზისური ცნება: სიკეთე, სინდისი და მოვალეობა. სიკეთე ცენტრალური
ეთიკური კონცეპტია. იგი დადებითი მორალური ღირებულებების მახასიათებელია და ადმიანის მიერ
კეთილმოსილებათა შექმნის დაუინტერესებელ, გულწრფელ სწრაფვას გამოხატავს. მისი მთავარი მახასიათებელი
დაუინტერესებულობაა. სინდისი ზნეობრივი მოვალეობების დამოუკიდებლად ფორმულირების, საკუთარი
ქცევების შეფასებისა დაზნეობრივი თვითკონტროლის რეალიზების უნარია. სინდისი მორალური
თვითცნობიერების ერთ-ერთი გამოხატულებაა. აღსანიშნავია, რომ ანტიკურ ფილოსოფიაში სინდისის
აღმნიშვნელი სიტყვა არ არსებობდა, იგი მხოლოდ ქრისტიანობაში აღმოცენდა. მოვალეობა გარკვეული ქმედების
აღსრულების აუცილებლობაა. ადამიანის ქცევითი აქტივობაა, რომელიც განპირობებულია მორალური
ღირებულების გატარების აუცილებლობით.

5. რას ნიშნავს ეთიკური ქცევა

ეთიკური ქცევა კომპლექსური ფენომენია და ამიტომ ერთი მახასიათებლით მისი წარმოდგენა არ არის
სწორი. შეიძლება გამოვყოთ მისი ამგები სამი კომპონენეტი: თავისუფალი ნება, მორალური მოტივაცია და
ავტონომიური ეთიკური მსჯელობა. ეთიკურად შეიძლება ჩაითვალოს ქცევა, რომელიც ემყარება ადამიანის მიერ
ავტონომიური ეთიკური მსჯელობის შედეგად მოტივთა შორის განხორციელებულ თავისუფალ არჩევანს.
მნიშვნელოვანი მომენტია ასევე პიროვნების ე.წ. მორალური სენსიტიურობა ანუ ის, თუ როგორ არის ადამიანში
განვითარებული თანაგრძნობის უნარი. მაგ.: დედა ტერეზა სხვათა გაჭირვების მიმართ მაღალი დონის
სენსიტივობით გამოირჩეოდა. ეთიკური ქცევა ვერ შედგება თუ ერთ-ერთი კომპონენეტი უგულებელყოფილია,
ვინაიდან ეს კომპონენტები ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად არ არსებობენ. პლატონს სწამდა, რომ კარგი ქცევა
ადამიანის გონებისა და ცოდნის შედეგია; ამის საპირისპიროდ დევიდ ჰიუმი თვლიდა, რომ ეთიკურის აგებაში
მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ გრძნობები.

11
 6. რა არის ნორმატიული ეთიკა?
თეორიას, რომელიც გადმოსცემს ღირებულებით მსჯელობას იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მოიქცეს
ადამიანი, ეწოდება ნორმატიული. ნორმატიული ეთიკა ადამიანისაგან მოითხოვს ქცევის ნორმების სისტემურ
ცოდნას. ნორმატიულ ეთიკას საქმე აქვს მორალურ სტანდარტებთან, რომელნიც არეგულირებენ სწორ და მცდარ
ქცევებს. ნორმატიული პრინციპის ოქროს წესია: „მოექეცი სხვას ისე, როგორც გინდა რომ
მოგექცნენ შენ’’.

7. ნორმატიული ეთიკის თეორიული სტრატეგიები

ნორმატიული ეთიკის სამი ძირითადი სტრატეგია არსებობს: სათნოებათა, მოვალეობის და
ტელეოლოგიური. სათნოებათა თეორიას მიაჩნია, რომ ეთიკა ტოტალურად უნდა დაკავდეს ადამიანის
ცხოვრებით, ხოლო მოქმედებებისა და გადაწყვეტილების მიღების ანალიზი მისი საქმე არაა. ამ თეორიის
მიმდევრებისთვის ცენტრალური თემაა „კარგი ცხოვრება’’. მოვალეობის თეორიები მორალს აფუძნებენ
ვალდებულების სპეციფიკურ, ფუნდამენტურ პრინციპზე. ამ თეორიებს დეონტოლოგიურს ანუ
არაკონსიქვენციონალისტურს უწოდებენ. დეონტოლოგიური სტრატეგიის მიხედვით, პრინციპები, რომელთაც
ეფუძნება მორალი არ არიან დამოკიდებულნი გარემოებებზე. მისი ამოსავალი დებულებაა: „ქცევა არ
განისაზღვრება მისი შედეგით“. ტელეოლოგიურად ორიენტირებული ნორმატიული თეორიების მიხედვით
მორალური ქცევა დეტერმინირებულია მხოლოდ ქცევის შედეგით. მორალურად ის ქცევა მიიჩნევა, რომლის
მოსალოდნელი შედეგი ზნეობრივია. ამ თეორიებს კონსიქვენციონალისტურს უწოდებენ. ამ სტრეტეგიის შიგნით
გამოიყოფა სამი ქვეჯგუფი: ეთიკური ეგოიზმი (ქცევა მორალურია, თუ მისი შედეგები მისაღებია მოქმედი
სუბიექტისთვის), ეთიკური ალტრუიზმი (ქცევა მორალურია, თუ მისი შედეგი დადებითია ყველასთვის, გარდა
მოქმედი სუბიექტისა) და უტალიტარიზმი (ქცევა მორალურია, თუ მისი შედეგი ყველასთვის მისაღებია).

8. რა არის გამოყენებითი ეთიკა

გამოყენებითი ეთიკა ზოგადი ეთიკის ნაწილია. მისი ამოცანაა კონკრეტულ დარგობრივ სიტუაციებში
წარმოშობილი სპეციფიკური, საკამათო, დაპირისპირებული მორალური საკითხების ანალიზი. გამოყენებითი
ეთიკა ფართოდ იყენებს მეტაეთიკური და ნორმატიული ეთიკის მიდგომებს, მაგრამ ახდენს მათ თვისებრივად
ახალ, სსპეციფიკურ ინფორმაციად გარდაქმნას კონკრეტული დარგობრივი სიტუაციის საჭიროებისათვის. იგი
ასევე ითვალისწინებს სოციოლოგიურ, პედაგოგიურ და ფსიქოლოგიურ
მეცნიერებათა კვლევის შედეგებსა და მიდგომებს. გამოყენებითი ეთიკის სივრცეში რამდენიმე სფერო
გამოიყოფა: ბიოეთიკა, სიტუაციური ეთიკა, საქმიან ურთიერთობათა ეთიკა და ე.წ. პროფესიული ეთიკები:
სამედიცინო ეთიკა, ეკოეთიკა, მედია ეთიკა, პოლიტიკური მორალის ფილოსოფია, მასწავლებლის ეთიკა,
სამართლის ეთიკა და ა.შ.

9. ეგოიზმი და ალტრუიზმი
ეთიკური ეგოიზმი, როგორც ყველა ნორმატიული ეთიკური თეორია, მოწოდებულია განმარტოს თუ როგორ
უნდა მოიქცეს ადამიანი. ამ თეორიის მიხედვით ადამიანმა ყოველთვის უნდა იმოქმედოს იმგვარად, რომ მისი
პერსონული კეთილდღეობა და ინტერესი მაქსიმალურად დაკმაყოფილდეს. ეთიკური ეგოიზმი სამი ფორმით
იჩენს თავს: 1.ინდივიდუალური ფორმა - ყველა უნდა მოიქცეს ჩემი თვით-ინტერესისი მიხედვით; 2.პერსონული
ფორმა - მე უნდა მოვიქცე საკუთარი თვით-ინტერესის მიხედვით, ყურადღება არ ექცევა რა უნდა გააკეთოს სხვამ;
3.უნივერსალური ფორმა - ყველა ყოველთვის უნდა მოიქცეს საკუთარი თვით-ინერესის მიხედვით. ალტრუიზმი
პირადი სარგებლისგან თავისუფალი, დამოუკიდებელი მოტივით განსაზღვრული ეთიკაა. ამ ცნებით აღინიშნება
სხვების კეთილდღეობისათის უშურველი, დაუინტერესებელი ზრუნვა. სხვათა ინტერესებისათვის საკუთარი
სარგებლის, თვით- ინტერესის უგულვებელყოფა. ეს ტერმინიცა და ცნებაც შემოიტანა ფრანგმა ფილოსოფოსმა
ოგიუსტ კონტმა. ალტრუიზმის პრინციი კონტის მიხედვით არის - „იცოცხლე სხვებისთვის!“

10. რა არის ეთიკის დეონტოლოგიური თორია (მოვალეობის თორიები)

მოვალეობის თეორიები მორალს აფუძნებენ ვალდებულების სპეციფიკურ, ფუნდამენტურ პრინციპზე. ამ
თეორიას ტრადიციულად დეონტოლოგიურს ანუ არაკონსიქვენციონალისტურს უწოდებენ. ადამიანთა
უმრავლესობა გრძნობს, რომ მათ აკისრიათ სრულიად ნათელი რიგი ვალდებულებებისა. დეონტოლოგიური
სტრატეგიის მიხედვით, პრინციპები, რომელთაც ეფუძნება მორალი არ არიან დამოკიდებულნი გარემოებებზე.
მისი ამოსავალი დებულებაა: „ქცევა არ განისაზღვრება შედეგით“. არსებობს ორო ძირითადი თეორია, რომელიც
დეონტოლოგიურ სტრატეგიას აფუძნებს, ესაა - უფლებები და მოვალეობები. უფლებათა თეორიის მომხრეები
თვლიან, რომ ადამიანს, როგორც პიროვნებას, აქვს გარკვეული მორალური უფლებები; მაგ.: ისეთი, როგორიცაა
სიცოცხლის და პიროვნული თავისუფლების უფლება. ადამიანს,როგორც სოციალურ არსებას, ასევე აქვს
უფლებები, რომელნიც კანონისა და საზოგადოების მიერაა მიღებული. მოვალეობის თეორიის მიხედვით ადამიანს

12
აქვს უპირობო მორალური მოვალეობები. ადამიანის მორალური მოვალეობაა მოიქცეს უპირობო მორალურო
მოვალეობის შესაბამისად და თავი შეიკავოს ყველა იმ ქმედებისგან, რომელიც მორალურად მცდარია.

11. რას უწოდებენ კონსიქვენციალისტურ ნორმატიულ თეორიებს

ტელეოლოგიურად ორიენტირებული ნორმატიული ანუ კონსიქვენციალისტური თორიების მიხედვით
მორალური ქცევა დეტერმინირებულია მხოლოდ ქცევის შედეგით. მორალურად ის ქცევა მიიჩნევა, რომლის
მოსალოდნელი შედეგი ზნეობრივია. ტელეოლოგიური ანუ კონსიქცენციალისტური ნორმატიული პრინციპები
მოითხოვენ, რომ ქცევები პირველყოვლისა დაჯგუფედეს მოსალოდნელი შედეგების ავ-კარგიანობის მიხედვით,
შემდეგ უნდა გაითვალოს, თუ რამდენად გადასწონის კარგი შედეგები ცუდს. ამ სტრატეგიის შიგნით გამოიყოფა
სამი ქვეჯგუფი: ეთიკური ეგოიზმი - ქცევა მორალურია, თუ მისი შედეგი მისაღებია მოქმედი სუბიექტისათვის.
ეთიკური ალტრუიზმი - ქცევა მორალურია, თუ მისი შედეგი დადებითია ყველასთვის, გარდა მოქმედი
სუბიექტისა. უტილიტარიზმი - ქცევა მორალურია, თუ მისი შედეგი ყველასთვის მისაღებია.

12. გამოყენებითი ეთიკის სფეროები

გამოყენებითი ეთიკა ზოგადი ეთიკის ნაწილია. მისი ამოცანაა კონკრეტულ დარგობრივ სიტუაციებში
წარმოშობილი სპეციფიკური, საკამათო, დაპირისპირებული მორალური საკითხების ანალიზი. გამოყენებითი
ეთიკის სივრცეში გამოიყოფა შემდეგი სფეროები: ბიოეთიკა, სიტუაციური ეთიკა, საქმიან ურთიერთობათა ეთიკა
და ე.წ. პროფესიული ეთიკები: სამედიცინო ეთიკა, ეკოეთიკა, მედია ეთიკა, პოლიტიკური მორალის ფილოსოფია,
მასწავლებლის ეთიკა, სამართლის ეთიკა და ა.შ. ბიოეთიკა განიხილავს ნორმებს ცოცხალი სამყაროს მიმართ.
სიტუაციური ეთიკა გამოიმუშავებს პრაქტიკულ რეკომენდაციებს კონკრეტული სიტუაციებისა და სფეროების
მიმართ. ბიზნეს ეთიკა მიზნად ისახავს გახსნას ბიზნეს საქმიანობის ეთიკური და პოლიტიკური პრობლემები.
ეკოეთიკის პრობლემატიკა მოიცავს თანამედროვე დისკუსიებს, რომელნიც ეხებიან ადამიანის ურთიერთობას
ბუნებასთან და გარემოს ეკოლოგიურ კრიზისს. მედია ეთიკის ამოცანაა თანამედროვე საინფორმაციო სივრცეში
ადამიანის საქმინობის ეთიკური პრინციპების, პრობლემებისა და დილემების შესწავლა. საქმიან ურთიერთობათა
ეთიკა იგივე ბიზნესის ეთიკაა. მასწავლებლის პროფესიული ეთიკის მიზანია განათლების ფილოსოფიის
ძირითადი პრინციპების კვლევა პედაგოგიური მოღვაწეობის სპეციფიკის გათვალისწინებით. პოლიტიკური ეთიკა
მიზნად ისახავს დემოკრატიული სამოქალაქო საზოგადოების მორალური ბაზისის , როგორც ზნეობრივი
დისკურსის პრინციპულად განსხვავებული ტიპის შესწავლას.
13. რა არის პროფესიული ეთიკა
ზოგადად პროფესიული ეთიკა წარმოადგენს ამა თუ იმ დარგის სპეციალისტის მორალური ნორმებისა და წესების
სისტემას მისი პროფესიული საქმიანობის ფარგლებში. ეს ნორმები ჩვეულებრივ ერთიანდება ე.წ. პროფესიული
კოდების სახით, რომლებსაც სამართლებრივი დოკუმენტის ძალა აქვთ. პროფესიული ეთიკა ნებისმიერი დარგის
სპეციალისტის მომზადების განუყოფელი ნაწილია. პროფესიული ეთიკის სფეროებია: სამედიცინო ეთიკა,
მასწავლებლის ეთიკა, სამართლის ეთიკა, ეკოეთიკა, მედია ეთიკა, პოლიტიკური მორალის ფილოსოფია და ა.შ.

15.ჩამოაყალიბე კანტის კატეგორიული იმპერატივი

არსებობენ მოვალეობები,რომლებიც აღმოცენდებიან სოციალური თუ სამართლებრივი შეთანხმების
საფუძველზე. ამ ტიპის მოვალეობებს ჰიპოთეტურ იმპერატივებს უწოდებენ. ისინი იმიტომ იქცევიან
მოვალეობებად, რადგან რეზულტატის მისაღწევ ინსტურმენტად გვევლინებიან. მაგრამ მორალი
კონცენტრირებულია არა ჰიპოთეტურ, არამედ კატეგროიულ იმპერატივებზე. კატეგორიული იმპარტივების
გამოყენება აუცილებლობას წარმოადგენს,მზინებისა და ქცევების მიუხედავად. ეს სტრატეგია დახვეწილ ფორმას
იღებს იმანუელ კანტის ეთიკაში. მან კატეგორიული იმპერატივის სამი ალტერნატიული ფორმულირება გამოთვა.
1. მიიღე გადაწყვეტილება საკუთარი ქცევების შესახებ ისე, თითქოს წარმოსახვითი სამეფოს კანონმდებელი
ხარ,სადაც ადამიანები საკუთარ თავში მიზნისა და შინაგანი ღირებულების მატარებელნი არიან.
2.მოიქეცი ისე,რომ კაცობრიობა როგორც შენი,ისე ყველა ადამიანის სახით მიგაჩნდეს მიზნად და არასდროს
საშუალებად.
3.მხოლოდ იმ პრინციპების მიხედვით მოიქცი, რომელსაც ისურვებდი გამხდარიყო საყოველთაო კანონი.
ყველაფერი რასაც ჩვენ ვუწოდებთ კარგს.კანტის მიხედვით,მხოლოდ იმ შემთხვევაშია კარგი, თუ კეთილ
ნებას უკავშირდება. სწორედ კეთილი ნება მიმართავს ადამიანს,მოიქცეს ისე როგორც საჭიროა და არა საკუთარი
ინტერესების გათვალისწინებით.კანტი მიზანსა და საშუალებას შორის განსხვავებას პოულობს. თუ ქცევა კარგია
მიზნის მისაღწევად-ის სასარგებლოა,თუ ის კარგია თავისთავად ის ზნეობრივია.ქცევის მორალური პრიცნიპი
განსაზღვრავს შედეგს და არა პირიქით. კანტის მიხედვით არსებობს რამდენიმე მაქსიმა,დაურღვეველი
პრინციპები. მათგან აღსანიშნავია - იყავი მართალი,იყავი ატიოსანი,კეთილშობილი,ფუჭად არ გაფანტო ნიჭი,არ
მოიკლა თავი,იყავი მზად დასაჯო ყველა,ვინც ღირსია,იყავი კეთილი ცხოვრების მიმართ> ამ სტრატეგიის
მიხედვით მორალური წესი უნივერსალური და აბსოლუტურია. ყველა ადამიანის მოვალეობაა იყოს
ზნეობრივ,გარემოებისგან დამოუკიდებლად.
13
 16. ეთიკური ღირებულებები
ფილოსოფიაში ერთ-ერთი გავრცელებული განმარტბით: ღირებულება არის ის, რაც არ არსებობს, მაგრამ
მნიშვნელობს. ეთიკური ღირებულებების სისტემაში ერთიანდება: სამართლიანობა, თანასწორობა, სათნოება,
ღირსება, პატიოსნება, ზრდილობა, თავმდაბლობა, პასუხისმგებლობა, ვალდებულება, გულმოწყალება,
სიმართლისმოყვარეობა, გულკეთილობა, კეთილმოსურნეობა. ეთიკური ღირებულებები გვაკავშირებენ
სამყაროსთან, არეგლურებენ ადამიანის ურთიერთობას მაკრო და მიკრო კოსმოსთან.

17.პოლიტიკის ადამიანური განზომილება zoon politicon

პოლიტიკის არსის ფილოსოფიური გააზრება დღესდღეობით მეტად აქტუალურია,ისევე,როგორც მისი
წარმოშობისას-ძველ საბერძნეთში.ძვ.წ. მე5 საუკუნეში არისტოტელემ განაცხადა,რომ ადამიანი არის zoon Politicon.
ე.ი ადამიანი არის პოლიტიკური ცხოველი. სიტყვები სოციალური და პოლიტიკური სინონიმებია. არისტოტელეს
მიხედვით, ადამიანი არის პოლიტიკური არსება, სხვა არსებებისგან განსხვავებით. მისი იხედვით, სახელმწიფო,
პოლიტიკური ურთიერთობათა ერთიანობას წარმოადგენს. სახელმწიფოებრივი ცხოვრებისკენ მისწრაფება
მხოლოდ ადამიანშია ჩადებული.
პოლიტიკა არის ადამიანური საქმიანობის უმაღლესი ფორმა,რომლის მეშვეობითაც ყალიბდება
სამართლიანობა და საერთო სიკეთე. ადამიანს ღირსეული ცოხვრება შეუძლია მხოლოდ იმ საზოგადოებაში,სადაც
პოლიტიკაა. ის არისტოტელესთან უპირატესად ეთიკური ასპექტით წარმოსდგება.ის უკავშირდება სამართლიან
საზოგადოებას. მართალია, ცხოველები ცხოვრობენ ჯგუფებად, ფარებად, მაგრამ ისინი ვერ შექმნიან ქალაქებს,ვერ
განსჯიან სიკეთეს.ადამიანის სოციალურობა პოლიტიკური სოციალურობაა.სოციალურობა არის საერთო
თვისება,რომლებიც დამახასიათებელია ზოგიერთი ცხოველისთვის და ახასიათებს ყველა ადამიანს. თუმცა
ადამიანთან მას აქვს განსხვავებული მნიშვნელობა. ადამიანთა ბუნებაშია ცხოვრება ერთობილიობათა
სახით,სადაც სხდება შეფასება სამართლიანობისა და უსამართლობის მიხედვით. ადამიანის პოლიტიკური
სოციალურობის აშკარა ნიშანს წარმოადგენს მისი მეტყველების უნარი,რაც მხოლოდ მას ახასიათებს.რაც
მთავარია,ისინი აზროვნებენ უსამართლობისა თუ სამართლიანობის თაობაზე.ასოციაციას ან საზოგადოებას
უწოდებენ დაჯგუფებას,რომელიც ეფუძნება გარკვეულ შეთანხმებას. თუნდაც შეთანხმებები მოქალაქეებს შრის
იყოს არათანაბარი და რთული.რუსო უარყოფს ჰიპოთეზას ადამიანის ბუნებრივ სოციალურობაზე
არისტოტელესგან განსხვავებით.ასევე თომას ჰობსი არ თვლის ადამიანს პოლიტიკურ ცხოველად,მაგრამ ის
მიიჩნევს,რომ პოლიტიკა გარდაქმნის ცხოველს ადამიანად.

18.რა არის პოლიტიკა

პოლტიკა ძალზედ რთული განსამარტავია,ის მოღვაწეობის მრავალ სფეროს მოიცავს. არისტოტელეს
მეცნიერებათა კლასიფიკაციაში „პოლიტიკიშ“ აღინიშნება ცოდნის ერთ- ერთი ყველაზე არსებითი
სფერო,რომელიც იქვემდებარებს სხვა მეცნიერებებს და პირველი ფილოსოფიის შემდეგ ყველაზე მნიშვნელოვანი
ცოდნაა. თუ გვსურს გავარკვიოთ,თუ რა არის პოლიტიკა,ჯერ ადამიანი უნდა შევისწავლოთ.მაქს ვებერის
მიხედვით „ პოლიტიკა მოღვაეწობის ყველა ნაირსახეობას მოიცავს“.პოლიტიკა რაღაცისკენ მიმართლი
ქმედებაა.პოლიტიკა ძვ.ბერძნული სიტყვაა და პოლისის ან სახელმწიფოს მართვას ნიშნავს.ოსვალდ შპენგლერის
მიხედვით პოლიტიკა არის პრცესი,რომლის შიგნითად ადამიანებ ქმნიან,ხვეწენ და ინარჩუნებენ ერთად
ცხოვრების ნორმებს.პლატონისთვის პოლიტიკა არის ადამიანის მიერ ადამიანის მართვის სფერო,.არისტოტელეს
მიხედვით კი პოლიტიკის მიზანი სწორედ სიკეთეს უნდაემყარებოდეს.ანტიკურობაში პოლიტიკის საშუალებით
ხდება ცხოვრბების გაუმჯობესება.პოლიტიკა აუცილებლად საზოგადოებრივი ინტერესების
ერთობლიობაა.პოლიტიკის ცნება ორი რადიკალურად განსხვავებული რეპუტაციითაც სარგებლობს: ერთი
მიდგომის თანახმად პოლიტიკა „ბინძური საქმეა’ მეორე მიდგომით კი აუცილებელი,მნიშვნელოვანი.მეცნიერები
დღემდე ვერ თანხმდებიან პოლიტიკის შესახებ,რაც მისივე ცნების მრავალმნიშვნელობითაა
გამოწვეული.შეიძლება გამოიყოს 5 შეხედულება პოლიტიკაზე. 1. პოლიტიკა,როგორც სახელმწიფოს მართვის
ხელოვნება- სახელმწიფოს კონტროლის განხორციელება საზოგადოებით,როგორც ეს ხდება კოლექტიური
გადაწყვეტილებების მიღების დროს.ამ დროს პოლიტიკა წარმოდგება,როგორც ოფიციალური გადაწყვეტილებათა
ერთობლიობა,რომლითაც ხელისუფლების ორგანო საზოგადოებას განუსაზღვრავს საქმიანობის ამა თუ იმ
მიმართლებას.2. პოლიტიკა,როგორც საჯარო პროცესი- ამ მიდგომით ხდება გარკვევა თუ სად გადის ზღვარი
საჯარო ცხოვრებას შორის.სახელმწიფო ორგანოები განახილება საჯაროდ,რადგან ის პასუხს აგებს საზოგადოების
კოლექტიური ცხოვრების ორგანოებზე და ფინაანსდება საზოგადოების ხარჯზე.სამოქალაქო საზოგადოება კი
შედგება კერძო ინსტიტუტებისგან,რადგან მათ ქმნიან კერძო მოქალაქეები თვიანთი ინტერესების შესაბამისად.
3. პოლიტიკა,როგორც კომპრომისი და კონსენსუსი- პოლიტიკა განიხილება კონფლიქტების გადაწყვეტის ხერხად.
კომპრომისების,მოლაპარაკებების და სხვა ზომების გამოყენება უპირისპირდება ძალის ანდ ხელისუფლების
უხეშად გამოყენებას.4.პოლიტიკა,როგორც ხელისუფლებისა და რესურსების განაწილება- ამ მიდგომის მიხედვით
პოლიტიკა საზოგადოებრივი საქმიანობის ყველა სფეროშია.ის არის ყველაფერი,რაც დაკავშირებულია
რესურსების განაწილებსათან და გამოყენებასთან საზოგადოების ნორმალური ფუნქციონირებისთვის.
14
5. პოლიტიკა, როგორც ძალაუფლება- ამ შემთხვევაშ პოლიტიკა ცხოვრების ყველა კუნჭლშ აღწევს,როგორც
ანდრიან ლეფტვიჩი წერს,პოლიტიკა ნებისმიერ კოლექტიურ საჯარო საქმიანობას უდევს საფუძვლად.კარლ
შმიტის მიხედვით პოლიტიკის არსის განსაზღვრა რთულია,რადგან ის გამოიკვეთება სხვა ტერმინებთან
შეპირისპირებით.თმცა როგორც არ უნდა იყოს,პოლიტიკური ყოველთვის შეხებაშია სახელმწიფოსთან და მის
გარეშე არ მოიაზრება.

19.რა არის პოლიტიკური ფილოსოფია

პოლიტიკის ფილოსოფიის ფუძემდებლები არიან პლატონი და არისტოტელე. არისტოტელეს მიხედვით
პოლიტიკა ისაა,რაც უკავშირდება სამართლიან საზოგადოებას.სწორედ საბერნეთში ჩაისახა პოლიტიკური
ფილოსოფია. ის ნორმატიულ ხასიათს ატარებს. ანუ ის რაც სასურველია იყოს და არა ის,რაც არის.პოლტი8იკური
ფილოსოფიის წარმომადგენელი ლეო შტრაუსი აღნიშნავს,რომ პოლიტიკური ფილოსოფიის საგანს კაცობრიობის
დიადი მიზნები წარმოადგენს, როგორიცაა: თავისუფლება, მმართველობის ფორმა და ბატონობა-ამ მიზნებს
შეუძლიათ ადამიანი საკუთარ მეზე აამაღლონ .პოლიტიკური ფილოსოფია იკვლევს სახელმწიფოს. ცდილობს
გასცეს პასუხი ზოგად კითხვებს: რატომ უნდა დაემორჩილოს ადამიანი იმ სახელმწიფოს მთავრობას, რომელშიც
ცხოვრობს? რა არის თვისუფლება, სამართლიანობა? თანასწორობა? ძალაუფლება? ის ნორმატიული დისციპლინაა,
მას აინტერესებს არა არსებული, არამედ ის რაც უნდა იყოს. პოლიტიკური ფილოსოფია ზნეობის ფილოსოფიასთან
მჭიდრო კავშირშია.პოლიტიკური ფილოსოფიის მნიშვნელოვანი თხზულებებია პლატონის „სახელმწიფო“ და
„კანონები“. არისტოტელეს „პოლიტიკა“ ავგუსტინეს „ღვთის ქალაქი“ჰობსის „ლევიათანი“ და ა.შ. ამდენად,
პოლიტიკური ფილოსოფიის ამოცანაა სახელმწიფოს არსისა და ძალაუფლების,მისი მიზნებისა და
დანიშნულების,ადამიანის ბუნებასთან მისი ურთიერთობის კვლევა. ის, ემპირიული მეცნიერებებისგან
განსხვავებით, ორიენტირებულია არსების კვლევაზე,ხოლო თანამედროვე მოდიფიკაციაში კი ხდომილებათა
ანალიზზე.ის არის ცოდნა პოლიტიკის არსსა და დანიშნულებაზე.

20.პოლიტიკური ფილოსოფია გუშინ და დღეს

მეოცე საუკუნის 1 ნახევარში თითქოს დაიკარგა ინეტერესი პოლიტიკური ფილოსოფიის პრობლემებზე,რაც
გამოწვეული იყო გასული საუკუნის 30იანი წლებიდან ლოგიკური პოზიტივიზმისა და ენის ფილოსოფიის
აღმავლობით.პოლიტიკური ფილოსოფიის როგორც არამეცნიერული მოვლენების უარყოფა თანამედროვე
პოზიტივიზმისთვის არის დამახასიათებელი.ის მე19 საუკუნის ბოლოს ჩამოყალიბდა. მეცნიერება ეყრდნობა
ფაქტებზე დაფუძნებულ დასკვნებს. პოზიტივისტურად ორიენტირებული მიმდინარეობების მიხედვით
ნორმატიული ხასიათის მსჯელობები არც ერთ კატეგორიას არ უნდა მიეკუთვნებოდეს. თანამედროვე
პოზიტივიზმი უარს ამბობ პოლიტიკურ ფილოსოფიაზე,რამენადაც მას არამეცნიერულად თვლის. მისი
ფუძემდებელი ოფიუსტ კონტი ამტკიცებდა,რომ თანამედროვე მეცნიერება არის ცოდნის უმაღლესი ფორმა.
პოლიტიკური ფილოსოფია კი აბსოლუტური ცოდნის მაგივრად შეფასებით ცოდნას აღიარებს.ლეო შტრაუსის
მიხედვით დღეს პოლიტიკურ ფილლოსოფიაშ ადგილი აქვს მხოლოდ უთანხმოებას მის საგანთან.ერთადერთი
რაშიც თანხმდებიან არის ის,რომ პოლიტიკური ფილოსოფიის ისტორიის შესწავლას შეუძლია სარგებლის
მოტანა.1970 წლის დასაწყისში პოლიტიკური ფილოსოფია აღორძინების გზას დაადაგა.ზოგიერთი მკვლევარი
პოლიტიკური ფილოსოფიის აღორძინების თარიღად 1971 წელს ასახელლებს,რაც დაკავშირებულია ჯონ
როულსის ფუნდამენტურ შრომასთამნ „სამართლიანობის თეორია“,რომლითაც ფაქტობრივად ახანი ეტაპი
დაიწყო.

21.რა არის სახელმწიფო,საჭიროა თუ არა მისი არსებობა

ყოველდღიურობაში ცნება „სახელმწიფო“ ორი ძირითადი მნიშვნელობით გამოიყენება. პირველი-
სახელმწიფოში იგულისხმება ადამიანთა დიდი ჯგუფების გაერთიანება,ამ შემთხვევაშ ტერმინი იდენტურია
ცნებისა „ხალხი“,“საზოგადოება“. მეორე-სახელმწიფოშ გულისხმობენ გარკვეულ ორგანოებს და
ინსტიტუტებს.მათი საქმიანობის წესს.სახელმწიფო პოლიტიკური ორგანიზაციაა,რომელსაც გარკვეული
ტერიტორიის ფარგლებში სუვერენული ძალაუფლება გააჩნია. ბერძნები სახელმწიფოს სტაბილურობას პირველ
რიგში აკავშრებდნენ კანონების არსებობასთან.ქალაქი შეიძება დახასიათდეს,როგორც სამართლებრივი
სახელმწიფო. სახელმწიფო პოლიტიკური გაერიანებაა,რომელიც დამოუკიდებელ იურისდიქციას ავრცელებს
გარკვეულ ტერიტორიაზე. სახელმწიფოსთვის დამახასიათებელი 3 ძირითადი ნიშანი: 1.ტერიტორია-როგორც
განუყოფელი და ხელშეუხებელი. ის თუ კარგავს ტერიტორიას,აღარ არსებობს,როგორც სახელმწიფო.
2.მოსახლეობა-ადამიანები რომლებიც ცხოვრობენ მის ტერიტორიაზე. 3.სუვერენული ხელისუფლება ,რომლის
მპხელეების მეშვეობით ხორციელდება მართვა. ის სახელმწიფოს განმსაზღვრელი ელემენტია.სუვერენულობა
ნიშNავს,რომ თავის ტერიტორიაზე სახელმწიფოს ხელისუფლება არის უნივერსალური,ვრცელდეა მთელს
მოსახლეობაზე.სახელმწიფოს ბევრი მომხრე თუ მოწინააღმდეგე ჰყავს. მომხრეებისთვის სახელმწიფო ნამდვილი
„მიწიერი ღერთია“ ,მხოლოდ მასში შეუძლია იცხოვროს ადამიანის მოდგმამ. ადამიანთა გარკვეული ჯგუფი
ანარქიზმის მომხრეა. ანუ ისინი მიიჩNევენ,რომ უკეთესი იქნებოდა სამყარო,სახელმწიფოები რომ არ იყოს.
15
მაკიაველი „მთავარში“ აღნიშნავს,რომ ყველა სახელმწიფო,ყველა ძლიერი ხელისუფლება,რომელსაც ძალაუფლება
გააჩნია ხალხზე,არის რესპუბლიკა ან სამეფო“. სახელმწიფო მასთან უიფრო მართო რეალობას აღნიშნავს,ვიდრე
მართლმსაჯულების ფორმებს.

22.წინარესახელმწიფოებრივი ანუ ბუნებრივი მდგომარეობა. საზოგადოებრივ ხელშეკრულებამდე

თანამედროვე ადამიანისათვის სახელმწიფოს გარეშე ცხოვრება წარმოუდგენელია.თუმცაღა ის არსებობდა
სახელმწიფოს გარეშე. ჯონ ლოკი აღნიშნავს,რომ ადამიანის ბუნებითი თავისუფლება იმაში მდგომარეობს,რომ იგი
არ ემორჩილება არანაირ ამქვეყნიურ უპირატეს ძალას ან ადამიანის ნებას აღიარებს სახელმძღვანელოდ.ადამიანის
თავისუფლკება საზოგადოებაშ ისაა,რომ ის არ დაემორჩილოს სხვა საკანონმდებლო ხელისუფლებას,გარდა
იმისა,რაც სახელმწიფოში თნხმობით მიიღება.ხელისუფლების პირობებშ მცხოვრები ადამანების თავისუფლება
მდგომმარეობს იმაში,რომ არსებობდეს მოქმედი სახელმღვანელო წესები,რაც საზოგადოების ყველა წევრზე
თანაბრად ვრცელდება. ადამიანის ბუნებრივ მდგომარეობას შეიძლება ვუწოდოთ წინასახელმწიფოებრივი
პერიოდი. თომას ჰობსის მიხედვით,ადამანთა პოლიტიკურ ყოფას წინ უსწრებს ბუნებრივი მდგოომარეობა. მასთან
ბუნებრივი მდგომარეობა ხასიათდება თანასწორობით.ბუნებრივ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანთა შორის
მტრობის სამი მიზეზი არსებობს: მეტოქეობა,უნდობლობა და პატივმმოყვარეობა ანუ დიდების
წყურვილი.მეტოქეობა,როდესაც ადამიანები ხდებიან ერთმანეთის მტრები,როდესაც ერთი და იგივე რამ სურთ.
უნდობლობა გამომდინარეობს მეტოქეობიდან ,რადგან საფრთხე კარნახობს წინასწარგანჭვრეტას და მოქმედების
აუცილებლობას. პატივმოყვარეობა,რადგან ჯგუფური ცხოვრების თითოეული წევრი ცდილობს სხვამ პატივი სცეს
მას ისე,როგორც ის მიიჩნევს.ამდენად,ჰობსის მიხედვით ადამიანები იბრძვიან უსაფრთხოებისთვის,ნადავლის
ხელში ჩასაგდებად. ,ადამიანებს შორის დაიდო საზოფადოებრივი ხელშეკრულება,რომლის მიხედვით დაცული
უნდა ყოფილიყო თითეული მათგანის ბუნებრივი უფლება სიცცოხლეზე და ბედნიერებაზე. ამდენად,როგორც
ჩანს,სახელმწიფო შეიქმნა ხელშეკრულების საფუძველზე.ჰობსის მტკიდევით სახელმწიფოს მუდმივი და
ძირითადი ფუნქცია მშვიდობის შენარჩუნებაა. საზოგადოებრივი ხელშეკრულებით დაფუძნებული
თანამდებობა,პოსტი უმაღლესი ხელისუფლების მატარებელი ხდება. ჰობსის ეს შეხედულება გააკრიტიკეს. ჯონ
ლოკი მიიჩნევს,რომ ადამნიანებს შეუძლიათ იცხოვრონ მშვიდობიანად ბუნებრივ მდგომარეობაშც კი. როდესაც
რუსომ გამოაქვეყნა :საზოგადოებრივი ხელშეკრულება“ ხელშეკრულების იდეა მასობრივი ინტერესისა და
მსჯელობის საგანი გახდა. საზოგადოებრივი ხელშეკრულება გულისხმობს საზოგადოებისა თუ სახელმწიფოში
ცაკლეული პიროვნებათა ნებაყოფლობით ურთიერთშეთანხმებას. რუსო უარყოფს ჰობსის თეორიას „ბუნებრივი
მდგომარეობის“ შესახებ. ამასთან,ადამიანებს შორის არსებობს 2 სახის უთანასწორობა. ერთა ბუნებრივი ანუ
ფიზიკური და მეორე პირობითი ანუ პოლიტიკური. ის მყარდება ადამიანთა შორის გარკვეული კონვენციის
საფუძველზე. რუსოს თხზულება სამაგიდო წიგნად იქცა საფრანგეთის რევოლუციის ლიდერებისათვის.
მაქსიმილიან რობესპიერი მას „რევოლუციის ბიბლიად“ აღიქვამდა და საკუთარ თავს მასში დასაბუთებული
იდეების აღმასრულებლად მიიჩნევდა.ამ იდეებზე დამყარებით დაემხო მონარქია. 1789 წლის რევოლუციის
შემდეგ დამყარდა რესპუბლიკური წყობა პრინციპით: „თავისუფლება,თანასწორობა,.ძმობა“.ამიდეალების
სახელით შემდეგ სხვა ქვეყნებშც განხორციელდა რევოლუციები.

23.სახელმწიფოს წარმოშობა. ძირითადი ნიშნები

სახელმწიფოს წარმოშობა საზოგადოების ბუნებრივინ განვითარების და გვაროვნული თემური წყობილების
რღვევის შედეგია. ამ პროცესს პოლიტოგენეზი ეწოდება. სახელმწიფოებრიობის განვითარებაშ მსოფლიოს
მასშტაბით გამოიყოფა ორი ტიპი: ტრადიციული და კნსტიტუციური. მეორენაირად მონარქია და რესპუბლიკა.
სხვადასხვა ხალხში პოლიტოგენეზის პროცესები თავისებურად მიმდინარეობდა, მიუხედავად
ამისა,შესაძლებელია გამოვყოთ პოლიტოგენეზის სამი მოდელი,იმის მიხედვით,თუ ვინ ექცეოდა სათავეში.
1.სამხედრო მოდელი-სამხედრო ლიდერები ითვისებენ ხელისუფლებას,სამხედრო ორგანიზაციის მხარდაჭერით.
2.არისტოკრატიული მოდელი-ტომთა ბელადები თავიანთ ხელში აქცევდნენ საზოგადოების ხელმძღვანელობას
და თანდათან ზღუდავდნენ თანატომელთა მონაწილეობას. 3.პლუტოკრატიული მოდელი-საზოგადოების სათავეშ
ექცეოდნენ ცალკეული მდიდარი ინდივდები. პოლიტიკური რეჟიმი არაა დამოკიდებული მმართველობის
ფორმაზე. ერთმანეთსგან განასხვავებენ დემოკრატიულ,დიქტატორულ და ტოტალიტარულ რეჟიმებს.
დემოკრატია ხალხის მმართველობაა.მას ახასიათებს შემდეგი ნიშნები: ხელისუფლების ლეგიტიმურობა,მისი
შეზღუდვა კანონით, ოპოზიციის _Д_ѓ_0ლეგიტიმურობა.ხელისუფლების არჩევა უნდა მოხდეს შესაბამისი
კანონების დაცვით.მისთვის არ უნდა იყოს ყველაფერი ნებადართული.ძალაუფლება განაწილებულია სამ
დამოუკიდებელ ორგანოს შორის-საკანონმდებლო- პარლამენტი,აღმასრულებელი მთვრობა და
სასამართლო.გამოყოფენ დემოკრატიის ოთხ მოდელს-კლასიკური,მფარველობითი,განვითარების და სახალხო
დემოკრატია. ჩერჩილის მიხედვით დემოკრატია მმართველობის ყველაზე ცუდი ფორმაა,თუ მხედველობაში არ
მივიღებთ იმას,რომ სხვა ფორმები უარესია. დიქტატორული რეჟი მი დემოკრატიის საწინააღმდეგოა,ძალაუფლება
თავმოყრილია ერთი პირის,დიქტატორისხელში.მას ეკუთვნის ყველა სახელმწიფო ორგანო.ის თრგუნავს ხალხის

16
ნებას. ხელყოფილია პიროვნების თავისუფლება,ღირსება.ტოტალიტარიზმი არის თეორია,რომელიც ამართლებს
მთელი ძალაუფლების სახელმწიფოს ხელში თავმოყრას.

24.იდეალური სახელმწიფოს მოდელი

სრულყოფილი საზოგადოების აბსტრაქტული მოდელები ხანდახან პოლიტიკური ქმედების პრაქტიკული
სახელმძღვანელო როლსაც ასრულებდა. უტოპიური აზრები ემსახურება მნიშვნელოვან მიზნებს და პირდაპირ თუ
არაპირდაპირ,გავლენას ახდენს პოლიტიკურ საქმიანობაზე. ასეთი ცნობილი უტოპიურ კვლევას წარმოადგენს
პლატონის „სახელმწიფო“. თომას მორის „უტოპია“ ბეკონის „ახალი ატლანტიდა“ და მარქსის ნაშრომები.
უტოპიურ პროექტებზე პლატონი პასუხს ფილოსოფიაშ ეძებს,ბეკონი- მეცნიერებაშ ხოლო მარქსი-ეკონომიკაშ.
პლატონის თეორია ეყარება არსებობის თავისებურ მოდელს. ის „სახელმწიფოს“ მე7 წიგნში ადამაინის არსებობას
ადარებს გამოქვაბულის ბინადრებს,,რომელთაც არასოდეს უნახავთ სინათლე. არსებობენ ადამიანები,რომელებმაც
გააღწიეს გამოქვაბულის გარეთ.ისინი ფილოსოფოსები არიან.ესე იგი პლატონისთვის იდეალური სახელმწიფოს
მმართველი შეიძლება იყოს მხოლოდ ფილოსოფოსი.ისინი ჭვრეტენ სამართიანობის იდეას,მხოლოდ მათი
მმართველობის დროს დამყარდება სამართლიანი სახელმწიფოს წყობა.პლატონის სახელმწიფო სულის
ანალოგიაა.იგი სამ სხვადასხვა წოდებადაა დანაწევრებული.პირველი წოდება,დაბალი კლასი მოიცავს
ხალხს,რომელიც მიწათმოქმედთა და ხელოსანთაგან შედგება.ასევე ვაჭრები.მეორე წოდებას მიეკუთვნებიან
მეომარი მცველები და სახელმწიფო საქმეთა მოხელენი. მესამე კი მმართველ ფილოსოფოსთა კლასი.ეს სამი კლასი
ისევე შეწყობილად უდა მოქმედებდეს,როგორც ორგანოების თავი,გულ-მკერდი და მუცელი. პლატონის
სახელმწიფოს პროექტს ვერც ერთი ეპოქის სწავლულმა ვერ აუარა გვერდი.

25.ძალაუფლება და მასთან დაკავშირებული ცნებები

მთავრობებისა და მათი ლიდერების უნარი მიიღონ და ცხოვრებაში გაატარონ წესები,წახალისებისა ან
სასჯელის მეშვეობით,გავლენა იქონიონ ინდივიდებსა და ჯგუფების ქცევაზე,შეადგენს ძალაუფლებას. მის გარეშე
ხელისუფლება ვერ შეინარჩუნებს მშვიდობას.ნებისმიერ საზოგადოებასა და სახელმწიფოში შეუძლებელია
ძალაუფლების თანაბარი გადანაწილება. ძალაუფლება და ავტორიტეტი ხშირად სინონიმურად იხმარება. ის
პოლიტიკური ხელისუფლების ორ სხვადასხვა განზომილებას.უზოგადესი გაგებით ძალაუფლება ესაა ერთი
ინდივიდის უნარი გააკონტროლოს მეორე ინდივიდი ან ინდივიდთა ჯგუფის ქმედებები.ძალაუფლების რაობის
შესახებ გამოყოფენ ვერბიანულ და სისტემურ მიდგომებს. პირველი მიდგომა გამოხატულია მაქს ვებერის შემდეგ
განსაზღვრებაში: ძალაუფლება ნიშნავს სოციალურ ურთიერთობათა განმტკიცებულ ნებისმიერ შესაძლებლობას
დაიჟინო და გაიტანო საკუთარი,დამოუკიდებლად იმისა,რაშიც ეს შესაძლებლობა გამოიხატება. ძალაუფლებას
ადამიანი ესწრაფვის ,არა მარტო გამდიდრების მიძნით,არამედ მისი სწრაფვა შეიძლება შეფასდეს ძალაუფლება
ძალაუფლება შეიძლება დახასიათდეს 5 ნიშნით: 1.ძალაუფლება არ წარმოადგენს ისეთ რამეს,რომელიც შეიძლება
შეიძინო ან დაკარგო,ის ხორციელდება მრავალი მომენტის გათვალისწინებით. 2.ძალაუფლებრივი
ურთიერთობები არსებობენ არა ცალკე ან გარეთ,არამედ სხვა ურთიერთობებთან მიმართებაში. 3.არსებობენ
ჯგუფები,ინსტიტუტები,სადაც ძალაუფლებრივი ურთიერთბები არსებობს. 4ძალაუფლებრივი ურრთიერთობები
არ არის გამოწვეული ინდივიდუალური პირის,ან ერთგვარი სოციალური შტაბის ძალაუფლების
სურვილით,ისინი წარმოიქმნებიან პროგრამის, რთული ტაქტიკური სვლების შედეგად და ფუნქციონირებენ
თავისთავად.5.იქ,სადაც არსებობს ძალაუფლება ,არის წინააღმდეგობაც. ადამიანის მოქმედება ეფუძნება
აუცილებლობას,ისახავს მიზნებს და შეიძება წარმოქმნას ორგანიზაცია და პირიქით, მისი აპარატი მოითხოვს
მოქმედების საზღვრების დადგენას.

26.ლეგიტიმურობა და პოლიტიკური მდგრადობა. ვინ მართავს-ადამიანი თუ კანონი?

საზოგადოების პოლიტიკური მართვა შეუძლებელია ლეგიტიმურობის გარეშე.ლეგიტიმურობა ნიშნავს
პოლიტიკური წესრიგის აღიარებას. ის არის აუცილებელი პირობა ძალაუფლების სტაბილურობისა და
ეფექტურობისთვის.ინდივიდი ან ინსტიტუტი ფლობს ლეგიტიმურობას იმ შემთხვევაში,თუ ისინი,ვინც უნდა
დაექვემდებაროს ამ ძალაუფლებას ,აღიარებენ მათ უფლებებს გასცენ ბრძანებები. არსებობს ლეგიტიმურობის
რამდენიმე ფაქტორი. მათ შორის მნიშვნელოვანია დროის ფაქტორი. დროთა განმავლობაშ ადამაინები ეჩვევიან
ძალაუფლების განსაზღვრულ ტიპს. ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორია წარმატება.ლეგიტიმურობა და
სუვერენიტეტი მჭიდრო კავშირშია.ლეგიტიმურობის დაკარგვა გამოიწვევს მთავრობის სუვერენიტეტის უარყოფას
მოცემულ ტერიტორიაზე. საინტერესოა თუ ვინ მართავს სახელმწიფოს: მონარქია ანუ ერთმმართველობა. იგი
შეიძება გადაიზარდოს თვითნებურ მართვაში-ტირანიაში. არისტოკრატია „უკეთესთა“ მმართველობა. იგი
შეიძლება გადაიზარდოს უმცირესობის მმართველობაში უმრავლესობის საზიანოდ. ოლიგარქიას მივიღებთ.
დემოკრატია არის ხალხის მმართველობა. ის შეიძლება ოქლოკრატიაში-ბბრბოს მმართველობაში
გადაიზარდოს.საკითხი ასეც დგას: „ადამიანთა მიერ მართვა თუ კანონის მიერ?“/ ეს კითხვა ეხება იამს,თუ როგორ
ხორციელდება მმართველობა.ტრადიციულად განსხვავებენ საერთო კეთლდღეობაზე ორიენტირებულ ანუ კარგ
და პერსონალურზე ორიენტირებულ ანუ ცუდ მმართველობას.ამ კრიტერიუმზე დაყრდნობით გამოვყოფთ
17
ტირანიასა და ავტოკრატიას. არისტოტელეს მიხედვით,საუკეთესო მმართველობაა „პოლიტეა“ ანუ საშუალო
კლასის ძალაუფლება.დესპოტია მმართველობის უარესი ფორმაა,ესაა მმართველობა ყოველგვარი კანონის
გარეშე.დაფუძნებულია შიშზე.კითხვაზე რომელია უკეთესი-როდესაც მართავენ კანონები თუ ადამიანები,პასუხს
სხვადასხვაგვარად იძლეოდნენ,ფილოსოფიის ევოლუციის პროცესში.მაგალითად,შუა საუკუნეები კანონს
ემხრობოდა. კანონის უზენაესობის პრინციპის აღიარება და მისი ცხოვრებაში გატარება სამართლებრივი
სახელმწიფოს დამახასიათებელი ნიშანია,მაგრამ არა განმსაზღვრელი. სამართლებრივ სახელმწიფოში სამართალი
პოლიტიკისგან დამოუკიდებელია.პოლიტიკაა სამართალზე დამოკიდებული.

27.ძალაუფლების ლეგიტიმაცია და მმართველობის ტიპები

ლეგიტიმური ბატონობა არის ძალაუფლების ისეთი ტიპი,რომლის კანონიერება მომდინარეობს იმ პირთა
თავისუფალი ნებიდან,რომელთა მიმართ ეს ბატონობა ხორციელდება. მაქს ვებერი მივიდა იმ დასკვნამდე,რომ
ხელისუფლების განკარგულებისადმი მორჩლება არ ემყარება მხოლოდ იძულების წესების გამოყენებას.ვებერი
გამოყოფს ლეგიტიმურობის სამ ფორმას: ტრადიციული,ქარიზმატული და ბიურკრატიული. ტრადიციული
მმართველობა-ამ შემთხვევაში ძალაუფლების საფუძველში დევს ტრადიციები. ტრადიციული მმართველბის
დროს ტიპურ ფიგურას წარმოადგენს მემკვიდრე მონარქი.ტიპურ რეიმს კი- მონარქია. ტრადიციული ბატონობის
ყველაზე გავრცელებული სახეობაა „პატრიარქალური ბატონობა“. ქარიზატული ძალაუფლება ეფუძნება
წარმოგეას,რომ მოცემული კანონი,ან ადამიანთა მოცემული ჯგუფი ფლობს განსაკუთრებულ უფლებას მართოს
ადამიანები.პიროვნება ფასდება ზეადამიანური თვისებებით. ეს ძალაუფლება არ გადაეცემა მემკვიდრეობით.
ქარიზმა მომდინარეობს ბერძ. სიტყვიდან და ნიშნავს „არაჩვეულებრივ მონაცამებს“.ის ეფუძნება რჩეულისადმი
დაქვემდებარებას.რაციონალური მმართველობა ეფუძნება იმის რწმენას,რომ ადამიანები,რომლებიც
მოწოდებულნი არიან მოახდინონ მმართველობა მათთვის მისაწვდომი საშუალებებით,ფლობენ დადგენისა და
დირექტივების გაცემის უფლებას.ეს მმართველობა დაფუძნებულია იმაზე,თუ რა სარგებლობას მივიღებთ
ძალაუფლებისგან,.არსებობს კიდევ ბიუროკრატია-მოხელეთა მმართველობა- ხელისუფლება ხორციელდება
სპეციალიზირებული ინსტიტუტების მიერ,რომლებიც ხდებიან ბიუროკრატიულები.ვებერა სიცოცხლის ბოლო
წლებში შერეული მმართველობის იდეა განავითარა.შერწყმული უნდა ყოფილიყო დემოკრატიის ლეგიტიმურობა
და აქტიური ლიდერი.

28.პოლიტიკური თავისუფლების გამოვლენის თავისებურება

თავისუფლება ყოველი ადამიანის როგორც თეორიული,ისე პრაქტიკული ინტერესის საგანია.ის არის
ადამიანური ყოფიერების ღირსების და სიძლიერის მაჩვენებელი. გარდა ადამიანისა სხვა არავის ახასიათებს
მსგავსი ქცევა.არჩევანის წინაშე ის ყოველ დღე დგას ,სწორედ ეს არჩევანია მისი თავისუფალი ნების გამოვლინება.
და თავისუფლების ურთიერთბა პრობლემატური საკითხია.ციცერონი ამბობს: „ადამიანი არის კანონის მონა და ის
თავისუფალია ამ მონობის წყალობით“.ასევე პასუხისმგებლობა თავისუფლების სტრუქტურის შემადგენელი
ელემენტია. იგი მას ემყარება. თავისუფლება გაგებულია, როგორც გარედან ჩაურეველობა (ნეგატიური
თავისუფლება) ან როგორც პიროვნების თვითრეალიზაცია (პოზიტიური). პოზიტიური არის თავისუფლება
რაღაცისთვის. ეს ადამიანის შინაგანი თავისუფლებაა. ნეგატიური ნიშნავს თავისუფლება რაღაცისაგან. ადამიანის
თავისუფლება გარეშე ძალებისგან.სიტყვა თავისუფლების პოზიტიური მნიშვნელობა გამომდინარეობს
ინდივიდის სურვილისგან იყოს თავისი თავის უფალი.მოქალაქისა და სახელმწიფოს შორის
ურთიერრთდამოკიდებულების აზრით,როცა თავისუფლებაზე მსჯელობენ,ხშირად მოჰყავთ რუზველტის
წერილი კონგრესისადმი,სადაც იგი საუბრობს ოთხ თავისუფლებაზე. პირველი-სიტყვისა და გამოთქმის
თავისუფლება,2-თავისუფლება თითოეული ადამიანისა -თაყვანი სცეს ღმერთ,როგორც მას მიაჩნია ანუ რწმენის
თავისუფლება,3 -თავისუფლება გაჭირვებისაგან მთელს მსოფილიოში, 4-შიშისაგან. ტირანული რეჟიმის შიშისგან.
ეკონომიკურ თავისუფლებაში იგულისხმეა კერძო საკუთრების ფლობის თავისუფლება.მაგრამ სახელმწიფო
მმართველობის გარეშეც შეუძებელია კერძო საკუთრება.

29.სამართლიანობის ძირითადი პრინციპები-რა არის სამართლიანობა?

პლატონს „სახელმწიფოში“ აინტერესებდა რა არის სამართლიანობა და ვინ არის სამართიანი კაცი. მასთან
სამართლიანობა განხორციელებადი და არსებულია მხოლოდ სახელმწიფოს საშუელბით. სამართლიანობა
წარმოადგენს ღირებულებას,ერთ-ერთს იმ მიზნებიდან,რომელსაც ადამიანი ისახავს უკეთესი ცხოვრების
მისაღწევად.მას განიხილავენ როგორც „დიდ კეთილ საქმეს“.ეს შეიძლება იყოს როგორც საშუალება ისე
თვითმიზანიც. არსებობს სამართლიანობის ანალიტიკური,ემპირიული და ნორმატიული თეორიები.
ანალიტიკური თეორია აანალიზებს სამართლიანობის ცნების ლოგიკურ სტრუქტურასა და ლიინგვისტურ
შინაარსს. დესკრიპციული(ემპირიული) თეორია აანალიზებს სამართიანობის შესახებ საზოგადოებაში არსებულ
შეხედულებებს. ამ შეხედულებების როლს საზოგადოების განვითარებაში. ნორმატიული თეორია არა მარტო
აღწერს ადამიანთა ფაქტობრივ წარმოდგენებს,არამედ აფასებს კიდეც. განასხვავებენ სამართიანობის 2 ძირითად
სახეს: განაწილებითი სამართლიანობა და გათანაბრებითი სამართლიანობა. გათანაბრებით მოიცავს ამა თუ იმ
18
სიკეთის განაწილების პროცესს. სამართიანობა წარმოადგენს განაწილების ერთ-ერთ მასშტაბს. განაწილების
მასშტაბი შეიძება იყოს თანასწორობა,შეტანილი წვლილი ან მოთხოვნილება.ჩვენ გვაინტერესებს პოლიტიკური
ფილოსოფიის ინტერესი ამ ცნების მიმართ.იქიდან გამომდინარე რომ სამართიანობას აქვს ასპექტი მიმართება
სხვებთამ,ამ მოსაზრებით ის არის პოლიტიკის სფეროც. სამართიანობას ხშირად იმის მიხედვით
განსაზღვრავენ,თუ რამდენად იცავს მთავრობა ინდივიდის უფლებებს. ხშირად ამტკიცებენ,რომ მოქალაქეთა
ერთნი ნაწილის დანარჩენ ნაწილზე ბატონობა მისაღებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში,თუ ეს საზოგადოებრივი
ინტერესებისთვის ხელსაყრელია. აქედან გამომდიარე,ძალაუფლების განხორციელება სამართიანობის საკითხის
მეშვეობით უნდა იქნას გაწონასწორებული.ფრანგმა მოაზროვნებ მონტესკიემ რაციონალიზმის ფარგლებში
სამართებრივი სახელმწიფოს იდეა დაასაბუთა. მონტესკიე სახელმწიფოსა და მთლიანად საზოგადოების
ნორმალური ფუნქიონირების საფუძვლად ხელისუფლების დაყოფას საკანონმდებლო,აღმასრულებელ და
სასამართლო ხელისუფლებებად.სამარლებრივი სახელმწიფო ხელს უშლის ტოტალიტარული რეჟიმის
დამკვიდრებას.ჯონ როულსი ჩამოაყალიბებს სამართლიანობის ორ პრინციპს: თითეული ადამიანის თავისუფლება
უნდა თავსებოდეს ყოველი ადამიანის თავისუფლებასთან. სოციალური უთანასწორობის არსებობის გამართება
შეიძება მხოლოდ იმ შემთხვევაში,თუ ის საზოგადოების უღააკესი ნაწილის სასარგებლოდ იმუშავებს.ისმება
კითხვა: გადანაწილების რომელი სქემაა სამართლიანი სხვაზე მეტად? რთულია ამის დადგენა.ზემოხსენებულის
შესაბამისად ვიღებთ ორ პრინციპს. 1 ისინი თანამდებობებხზე და საზოგადოებრივ მდგომარეობებზე უნდა იყოს
დამოკიდებული. 2.ღარიბთა მდგომარეობის გაუმჯობესებაზე. მოხლოდ სამართიანობის ორი პრინციპით არის
შესაძლებელი ძირითადი თავისუფლების უზრუველყოფა,ისინი ყველაზე ეფექტური საშუალებებია.
“სამართიანობის თეორიის“ გამოქვეყნების შემდეგ მთელი მეოთხედი საუკუნის განმავლობაში ფილოსოფოსების
დიდ ნაწილი ცდილობდა როულსის იდეების დამუშავებას და განვითარებას. აქედან იწყება პოლიტიკური
ფილოსოფიის აღმავლობა.

30.თანასწორობის არსი-რა არის თანასწორობა?

ადამიანებს მუდამ სწამდათ თანასწორობის.ეს რწმენა ასახულია სხვადასხვა ტრადიციის მქონე კონკრეტულ
რელიგიურ-ფილოსოფიურ სქემებში.რეალურ ცხოვრებაში კი ისინი ხშირად ხვდებიან თანასწორობას.
თანასწორობა,როგორც პოლიტიკური მოთხოვნა მე18 საუკუნის ბოლოს ჩამოყალიბდა. ამერიკის ვირჯინიის
შტატის უფლებათა ქარტია აცხადებდა,რომ ყველა ხალხი თავისი ბუნებით ფლობს თანასწორ
თავისუფლებებს,დამოუკიდებლობის უფლებას. საინტერესოა ის,რომ საფრანგეთში გილიოტინის შემოღების
აუცილებლობას სხვა მიზეზებთან ერთად თანასწორობის იდეის დაფუძნება ედო საფუძვლად(იგულისხმება
თანასწორობა სიკვდილით დასჯის დროს).თანასწორობაზე მსჯელობისას მხედველობაში გვექნება,როგორ არის
შესაძლებელი პოლიტიკური თანასწორობა.ეკონომიკური თანასწორობის მიღწევა ვერ შეძლო ვერც ერთმა
მთავრობამ,მაგრამ ზოგიერთი მოაზროვნე ფიქრობს,რომ მოქალაქეებს შეუძლიათ იყვნენ თანასწორნი
მატერიალური კუთხით.სინამდვილეში არც ერთ ძლიერ მთავრობას არ ძალუძს გაათანაბრონ თავიანთ
ქვეშევრდომები ისე,რომ მთავრობისადმი იყვნენ თანაბრად დამჯერნი,სიმაღლით ტოლნი და ა.შ. მთავრობას
შეუძია აქციოს ადამიანები თანასწორად,როგორც ღირსეული ასევე არაღირსეული ქმედებებით.მაგალითად,მისცენ
ერთმაორო ხმის უფლება. როგორც აღვნიშნეთ,თანასწორობაშ იგულისხმება უფლებებისა და კანონის წინაშე
თანასწორობა. იგი თავისი მნიშვნელობით ძალიან ახლოს დგას დისკრიმინაციის აკრძალვასთან.თუმცაღა
ჯერჯერობით არ ყოფილა საზოგადოება,ომელშიც სრული თანასწორობა ყოფილიყო მიღწეული. თანასწორობის
ანალიზისას უნდა გაირკვეს ორი თვალსაზრისი: ეგალიტარისტული და ანტიეგალიტარისტული. ეგალიტარიზმი
თეორია ან პრაქტიკაა,რომელსაც საფუძვლად თანასწორობისადმი სწრაფვა უდევს. რწმენა იმისა,რომ
თანასწორობა ძირითადი პოლიტიკური პრინციპია. ანტიეგალიტარისტები ამტკიცებენ,რომ ადამიაინები არ არიან
თანასწორნი და იმის მტკიცება,რომ თანასწორნი უნდა იყვნენ,ძნელი მისაღწევია.ლიბერალები როდესაც
თანასწორობაზე მსჯელობენ,ისინი კანონის წინაშე თანასწორობას გულისხმობენ.ცხოვრება ყველასთვის ერთნაირ
სათამაშო მოედანზე უნდა გათამაშდეს.ყველას უნდა ჰქონდეს აღზევების თუ დაცემის ერთნაირი შესაძლებლობა.
თანასწორობის ეს პრინციპი რეალურ ცხოვრებაში ნაკლებად ხორციელდება,ამიტომ თანასწორობის პორობლემა
ყოველთვის ყველა რევოლუციის ლოზუნგი იყო. ამერიკული ლიბერალიზმის წარმომადგენელი რობერტ ნოზიკი
ხნის იმას,თუ რას ნიშნავს პატიოსანი და არაპატიოსანი გზით მოპოვებული ქონება. 1.როცა საკუთრება მიღებულია
მემკვიდრეობით,რომლებმაც ის მოიპარეს,მაშინ სხვა თანაბარ პირობებში ეს საკუთრება უნდა დაუბრუნდეს
უოფილ მფლობელს. 2 თუ საკუთრება არ არის მოპარული ,მაგრამ მაინც შეიძება დამტკიცდეს,რომ მიწა
განაწილების დაწყების მომენტში არ ეკუთვნოდა არავის და გათვალისწინებული იყო სხვა ადამიანებისთვის,მაშინ
სახელმწიფომ უინდა ხელახლა გადაანაწილოს ის.ხელისუფლებამ უნდა შექმნას ისეთი გარემო და
პირობები,სადაც მოქალაქეებს ექნებათ საშუალება გამოავლინონ ყოველმხრივ თავიანთი შესაძლებლობები.
თანასწორობა ვლიდნება თითოეუკლი მოქალაქის კანონის დაქვემდებარებულობაში,რომელიც არ გამოიწვევს
თავისუფლების შეზღუდვას. ლიბერალიზმი ცდილობს ისეთი პირობები შექმნას,როდესაც ადამიანი თვითონ
განსაზღვრავს რა არის კარგი ცხოვრება.მათთვის უმნიშვნელოვანესია ინდივიდი, თავისუფლება, გონება,
სამართლიანობა...
19
 1.რა არის ესთეტიკა
ესთეტიკა არის ფილოსოფიის დარგი,რომელიც იკვლევს მშვენიერებას ფართო აზრით,როგორც სამყაროს
ერთ-ერთ არსებით განზომილებას. ტერმინი „ესთეტიკა“ წარმოდგება ბერძნული სიტყვიდან „აისთეზის“,რაც
გრძნობადობას ნიშნავს.პირველად იგი გერმანელმა ფილოსოფოსმა ალექსანდრ გოტლიბ ბაუმგარტენმა გამოიყენა
1750 წელს გამოცემულ წიგნში,რომელიც წარმოადგენდა ესთეტიკის პირველ სისტემატურ კურსს.მოგვიანებით,ეს
ტერმინი დამკვიდრდა და ფილოსოფიის ერთ-ერთი სისტემატური ელემენტის და დისციპლინის აღმნიშვნელი
გახდა.არსებობს მრავალი თვალსაზრისი ესთეტიკური წვდომის პარადიგმებთან დაკავშირებული. მათგან
აღსანიშნავია შემდეგი: ესთეტიკური არის ღმერთის ან აბსოლუტური იდეის განხორციელება კონკრეტულ
გრძნობად მოვლენებში.(პლატონი,ჰეგელი). სინამდვილე ესთეტიკურად ნეიტრალურია,მშვენიერების წყარო
ადამიანის სულშია(ბ.კროჩე). მშვენიერება არის ესთეტიკური სუბიექტის და ობიექტის ურთიერთმიმართების
შედეგი ნ.ჰარტმანი. ხელოვნების ნაწარმოები არის სიმბოლო,რომელიც ღირებულების სტრუქტურას აღნიშნავს.
ესთეტიკური არის ნებისა და წარმოდგენის ობიექტივაცია. მოვლენის ან საგნის ისეთი თვისება,როგორიცაა
ფერი,ზომა.. ერთი შეხედულებით კი ის არის დაუკმაყოფილებელი არაცნობიერი ლტოლვების
სუბმილაცია.ესთტიკურის თავისებურება ის არის,რომ თუ კულტურის სხვა ფორმები-
ზნეობა,რელიგია,მეცნიერება წარმოადგენენ ზეგრძნობადი ვითარებების განხორციელებას გრძნობად-აღქმად
სინამდვილეში ,ხელოვნებაში გრძნობად-აღქმადი თავად შიგნიდან გამოასხივებს ზეგრძნობადს.ესთეტიკურში
მიწა ადის ზეცაში,ხილულს გავყავართ უხილავში. ესთეტიკური საგანი დისტანცირებული და ამორთულია
სინამდვილის კონტექსტიდან,მთლიანად შეთხზული,,გათამაშებული და ირეალურია. ესთეტიკურ ცდაში
ადამაინური ყოფიერება იღებს სრულყოფილების იმგვარ ნიშანს,რომელსაც იგი ვერასდროს აღწევს რეალურ
სამყაროში. ეს ისაა,სადაც უზენაესი მიზანი მიღწეულია. სრული და უნაკლო ყოფის წესი გამომჟღავნებული.

2.რა არის ხელოვნების არსი

ესთეტიკურისგამოვლენის განვითარებული ფორმაა ხელოვნება. ის არის ადამიანის მიერ სამყროსა და
საკუთარი თავის გაცნობიერების ერთ-ერთი ძირითადი წესი.ანტიკური გაგებით ის არის
ღვთაებრივი,მეტაფიზიკური საწყისის გამოვლენის წესი. მისი ნიშანია გრძნობად-სახეობრივი
გამომსახველობა(ექსპრესიულობა).ხელოვნება არის ადამიანური ყოფიერების არსებითი სტრუქტურების სახვით-
სახეობრივი გამომჟღავნება. ხელოვნება ზოგიერთ ეპოქაში კულტურის წარმმართველი ხდება,ხელოვანი იღებს
ბიბლიური წინასწარმეტყველის მისიას. „ღმერთთან მისთვის ვლაპარაკობ/~..“. მე-19 საუკუნის საქართველოში
ასეთი პოეტი იყო ილია. ნიცშე ამბობდა: ჩვენ გვაქვს ხელოვნება,რათა რეალობის სიმძიმემ არ გაგვსრისოს.
არისტოტელეს „პოეტიკაში“ ხელოვნების არსი გააზრებულია „მიბაძვის“ მიმეზისის და განწმენდის-კათარზისის
ცნებებით. ჰეგელის ხელოვნების ფილოსოფიის ამოსავალიც მშვენიერების იდეაა. მისი აზრით თუ მშვენიერება
მისი არსებისა და ცნების იმიხედვით უნდა იქნეს შემეცნებული,მაშინ ეს შეიძლება მოხდეს მხოლოდ მოაზროვნე
ცნების საშუალებით.ჰეგელის მიხედვით,ხელოვნებაც გონის აბსოლუტურ სფეროს ეკუთვნის და რელიგიასა და
ფილოსოფიასთან ერთი საერთო საგანი აქვს-ესაა აბსოლუტი,ღმერთი. ხელოვნების კვდომის ჰეგელისეული
კონცეფციის წინააღმდეგ გაილაშქრა მე-19 საუკუნის გერმანელმა ფილოსოფოსმა ნიცშემ. მან ჰეგელის ჩაკეტილ
სისტემაში დაინახა ყველა ღირებულაბათა გაუფასურების,ნიჰილიზმის გამოვლენა. შეუძლებელია ხელოვნების
კვდომა. კვდება მხოლოდ ხელოვნების ის სახეობა,რომელიც რაციონალური საწყისის გამოვლენაა. ჩარლზ პირსის
კონცეპციის მიხედვით,ელოვნების ნაწარმოები ნიშანია. ყოველი მხატვრული სახე წარმოადგენს ნიშანს,რომელიც
ხელოვანის იდეებს გვამცნობს.ხელოვნების არსს წარმოადგენს ადამიანური ყოფიერების ფუნდამენტური
სტრუქტურის გამოვლენა,რაც ვლინდება სახეებით აზროვნებაში.

3.არისტოტელეს მიხედვით ხელოვნების არსი:კათარზისი და მიმეზისი.

არისტოტელეს „პოეტიკაში“ ხელოვნების არსი გააზრებულია მიბაძვის-მიმეზისისა და განწმენდის-
კათარზისის ცნებებით. ხელოვნება ბაძავს „საგანთა არსებას“.განწმენდს ადამიანთა აფექტებს.მეტაფიზიკურ
რანგში გადასვლა,მხატვრული კათარზისი,ემოციური პროცესის კალაპოტს ცვლის. სული კვლავ განიცდის შიშისა
და თანაგრძნობის აგექტებს,მაგრამ ის აღარ არის დამანგრეველი,ქაოტური.არისტოტელეს აზრით, „ტრაგედია არის
ასახვა არა მხოოდ დასრულებულის,არამედ აგრეთვე შიშისა და სიბრალულის აღმძვრელი მოვლენების“. ეს
ყოველივე კი უფრო ადვილად მაშინ ისახება,როცა ეს მოვლენები მოლოდინის გარეშე ჩნდებიან.ესენი შიშისა და
სიბრალულისკენ მიმართული გზაა.ეს არის კათარზისის წინაპირობა.კათარზისი არის არა „აღვირახსნილი“ და
„უკონტროლო“,არამედ კონტროლირებული ემოციების შედეგი.ამ რეგულაციის გარანტს ტრაგედიის
განსაკუთრებული ხასიათები ქმნის,მისი პერონაჟები.ტრაგიკულის მთავარი წარმომადგენელი,მისი
მიხედვით,უნდა იყოს „უდანაშაულო დამნაშავე“ ადამიანი,რომელიც ბედისწერის განჩინებით აღმოჩნდება
უბედურ მდგონარეობაში.საბოლოოდ,მხატვრული სახეთა თანაგრძნობის მეშვეობით,ემოციები გარდაიქმნებიან
მხატვრული წესრიგის,სილამაზისა და ჰარმონიული სიმშვიდის პრინციპების მიხედვით.

20
 4.მხატვრული ტექსტის ჰერმენევტიკა
(ესთეტიკის განმარტება)
ფილოსოფიის მეთდებიდან ვიცით,რომ ტექსტების გაგების ხელოვნება არის ჰერმენევტიკა. ტერმინი
უკავშირდება „ჰერმესს“,რომელიც ბერძნული მითის მიხედვთ იყო ღმერთთა და ადამიანთა შორის ამბების
მაცნე,შუამავალი. ტექსტი არის საზრისული ფენომენი. ეს იმას ნიშნავს,რომ შინაგანი ტენდენციის ძალით
საჭიროებს მის გაგებას.ჰერმენევტიკის ამოცანაა ერთმანეთისგან გაუცოებული ეპოქების,პიროვნებების
ერთმანეთთან დაკავშირება ანუ გაგება. მე-19 საუკუნემდე ჰერმენევტიკას დამხმარე მნიშვნელობა ჰქონდა
რელიგიური,იურიდიული და მხატვრული ტექსტების განმარტებისა და ინტერპრეტაცისთვის. ანტიკურ ხანაში
მას იყენებდნენ პოეზიის და სამისნოების ენის განსამარტავად. შუა საუკუნეების და აღორძინების თეოლოგიაში
ბიბლიის ენისა და სიმბოლოების განმარტებისთვის.ჰერმენევტიკული მეთოდის ამოცანა იმის განმარტებაა,რომ
ხელოვნების ნაწარმოები არასოდეს არ ხდება წარსული,მას გაანია თავისი აწმყო და შეუძლია გადალახოს დროითი
დისტანცია. ჰანს გეორგ გადამერმა განიხილა ორი შესაძლო ექსტრემალური ვარიანტი.პირველის
მიხედვით,ესთეტიკაში ჰერმენევტიკის გამოყენება მიზნად ისახავს მხატვრული სინამდვილის რესტავრაციას.
ხოლო მეორის მიხედვით-ინტეგრაციას.შლაიერმახერის მიხედვით,მთავარია ხელოვნების ქმნილების აღდგენა მის
პირველად მიმართებებსა და დანიშნულებაში.სპეციალური ჰერმენევტიკული ოპერაციების საშუალებით უნდა
მოხდეს აღდგენა იმ სამყაროსი,რომლის კუთვნილებაცაა ქმნილება.ამით აღდგება ქმნილების შინაგანი
საზრისი.ასეთა შლაიერმახერის ესთეტიკის ძირითაი იდეა.ესთეტიკური გაგების მეორე კონცეფცია ხელოვნების
ქმნილების არსებითი რესტავრაციის შეუძლებლობის მკაფიო ცნობიერებაზეა აგებული. ჰეგელმა
მიუთითა,ანტიკური სამყაროს და მისი „ესთეტიკური რელიგიის“ სიკვდილზე. მისი მიხედვით,ხელოვნების
ისტორიული განვითარება,მისი სიმბოლური და რომანტიკული საფეხურები არიან მშვენიერების იდეის
თვითცნობიერებამდე ამაღლების საფეხურები.ჰეგელმა დაადგინა თვითცნობიერების სტრუქტურული კავშირი
სიცოცხლის ცნებასთან.ჰერმენევტიკა არის წრეში მოძრაობის ხელოვნება,ქმნილება მოიცავს გაგების უსასრულო
შესაძლებლობებს.ამგვარად უნდა იქნებს გაგებული ის,რასაც ნიცშემ „მარადიული კვლავდაბრუნება“
უწოდა.თითოეული გაგება არის კონგენიალობა-სრულყოფილი თანაშემოქმედება.გადამერის მიხედვით,არ
არსებობს ტექსტის რაიმე „პირველადი გაგება“,რომლის რესტავრაცია მიზნად უნდა გაიხადოს „სხვა გაგებამ“.
ქმნილების ხელახლა შობა დამოკიდებულია „შუამავალ გონზე“-მის გამგებ მედიუმზე. ჰერმენევტიკა არის არა
ხელოვნების ქმნილების რეპროდუქცია ესთეტიკურ ცნობიერებაშ,არამედ მისი ინტეგრაცია.

5.ესთეტიკური გემოვნება და ესთეტიკური ღირებულება

გერმანული კლასიკური ფილოსოფიის ფუძემდებელი იმანუელ კანტი აფუძნებს ესთეტიკას,როგორც
ფილოსოფიურ დისციპლინას.მის წინაშე დაისვა ამოცანა გამოეკვლია ბუნებისა და მორალის ჰარმონიული
მთლიანობის სფერო. ასეთი აღმოჩნდა ესთეტიკური საწყისი და ბუნების მიზანშეწონილება. ერთიანობა,რომელიც
კანტმა აღმოაჩინა ბუნების მიზანშეწონილებასა და თავისუფალი მხატვრული შემოქმედების სფეროებს
შორის,მოითხოვს გემოვნების ფენომენის განხილვას.გემოვნება აწესრიგებს სიამოვნებისა და უსიამოვნების
გრძნობას.ის ემყარება მსჯელობის უნარს და გამოიხატება შეფასებით მსჯელობაში.მშვენიერია „მიზანშეწონილება
მიზნების გარეშე“. აქ იგულისხმება შინაგანი მიზანშეწონილება,რაც არის აუცილებელი. ამ საფუძველზე ყველამ
ერთნაირად უნდა შეაფასოს ესთეტიკური საგანი.ესთეტიკური გემოვნება არის ზნეობრივ იდეათა გრძნობადი
ხორცშესხმის შესახებ მსჯელობის უნნარი,ზნეობრივ საწყისთა ჭვრეტის მეოხებით ვეზიარებით მეტაფიიზკურ
„თავის თავად ნივთთა სამყაროს“..კანტმა უარყო ბაძვის პრინციპი.გემოვნება არის მხოლოდ მსჯელობის
უნარი,რომელსაც ეწოდება „გენია“.გენიის ქმნილება მიუწვდომელია რაციონალური ახსნისათვის. ხელოვანმა
უნდა მიბაძოს არაბუნებას,არამედ ხელოვნების ნიმუშებს,რომელიც შექმნა „გენიამ“.ის მხოლოდ იმპულსია სხვა
გენიის ორიგინალობისათვის.თავისუფლებაშა გამოვლენილი.
კანტმა სათავე დაუდო ესთეტიკურის ღირებულებით გაგებას.ზოგ მკვლევარს ხელოვნება მიაჩნია
პიროვნების შინაგანი პოტენციების გაშლად,ღირებულების წყაროდ ცხადდება გენიოსი და მისი წარმოსახვით
შექმნილი შედევრი.ზოგი იმ აზრისაა,რომ პიროვნება თვითონ არ არის ესთეტიკური ღრებულების
წყარო.ესთეტიკური ღრებულებების იდეალური სამყარო ვლინდება მხატვრულ ნაწარმოებებში,ხოლო ხელოვანი
არის შუამავალი ღირებულებათა იდეალურ სამყაროსა და ამქვეყნიურს შორის.ღირებულება არ არსებობს,მაგრამ
მნიშვნელობს.მაქს შილერი მის გაგების ორ შესაძლებლობას განიხილავს.ერთია იდეის ყოვლადძლიერების
თეორია,რომელიც უზენაეს ღირებულებას მიაწერს საკუთარი რეალიზაციის უნარს.ღირებულებათა წყაროა
ღმერთი.მეორე თვალსაზრისს ის ღირებულებათა „უარყოფით თეორიას უწოდებს“.ესთეტიკური ღირებულება
სიცოცხლის ლტოლვების შეკავების,მათი აკრძალვის შედეგად წარმოიშობა.შელერი ამ თეორიებს არ
იზიარებს,მისთვის ღირებულებას არ შეიძლება ჰქონდეს განხორციელების ძალა.ადამიანის მიერ ხორცშესხმული
ღრებულება ხდება კულტურის საუნჯე.ეს ღირებულება არის ზეგრძნობადის გრძნობადში გამოცხადება.ამგვარი
გამოვლენა გამოიკვლიეს ნიკოლაი ჰარტენმა და რომან ინგარდენმა.როგორც კი მჭვრეტელი ცნობიერების
სინათლე დააშუქებს ნაწარმოების წინა-გრძნობად პლანს,ხდება ესთეტიკური აქტის კრეაცია(ქმნადობა)

21
ამოძრავდებიან უკანა პლანის ფენები და მათი წვდომის აქტში აღესრულება ესთეტიკური ღირებულების
საიდუმლო.

6.ესთეტიკური კატეგორიები(გაერთიანებული ბოლო სამი საკითხი)

ესთეტიკური სანგები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან.სხვა განცდებს აღძრავს ტრაგიკული სერიოზულობა
და კომედიის მსუბუქი მხიარულება.მათი სხვადასხვაობა უდევს საფუძვლად ესთეტიკურის გამოვლენის
ძირითად სახეებს. მათ ესთეტიკურ კატეგორიებს უწოდებენ. მშვენიერება უმაღლესი ესთეტიკური ღირებულებაა.
ესთეტიკურის გამოვლენის მომდიფიკაციებია: მშვენიერი, ამაღლებული, ტრაგიკული და კომიკური. ყოფენ 2
ჯგუფად:1.ესთეტიკურის უკონფლიქტო მოდიფიკაცია,შინაარსი შეესაბამება ფორმის პრინციპებს. 2.ესთეტიკურის
კონფლიქტური მოდიფიკაცია-შინაგან კოლიზიას აქვს ადგილი.ესთეტიკური კატეგორიები ამჟღავნებენ
საპირისპრო მისწრაფებათა ისეთვე კონფიქტს,როგორც ადამიანის არსებაა.დრამა,არისტოტელეს მიხედვით,ერთი
მთლიანი სამოქმედო პროცესია.დრამატული კოლიზია ამაღ₾ებულის,ტრაგიკულის ან კომიკურის ფენომენებით
ვლინდება.
კოლიზიის დისჰარმონიული ფორმით გაშლა გვაძლევს ამაღლებულს. ბუნების გრანდიოზული სტიქიის
წინაშე ადამიანური წარმოსახვის ძალა დაინახავს თავის უძლურებას.წინააღმდეგობების მიუხედავად,ადამიანს
შეუძლია ეზიაროს შინაგანი წინააღმდეგობების გარეშე მოცემულ უსასრულობას. ამაღლებულის გრძნობა პირველ
სტადიაში უსიამოვნი,შიშის გრძნობის სახით გვეძლევა.შემდეგ კი სიამოვნების სტადიაში გადადის.ძალთა
დისჰარმონია-ჰარმონიად.წმინდა ჭვრეტამ უნდა მოახდინოს საფრთხის ნამდვილობისგან
დისტანცირება.ამაღლებული შეიძლება მხოლოდ ჩვენი სულიერი ძალების მიმართ იქნეს გამოყენებული.
ტრაგედია ბერძნული სიტყვაა და ნიშნავს თხის სიმღერას.ტრაგედია აღმოცენდა ანტიკურ საბერძნეთში
სარიტუალო სახიობიდან, რომელიც დაკავშირებული იყო მწუხარე ამბებსა და განცდებთან. გუნდი მღეროდა
დითირამბებს და ინსცენირებული იყო დიონისეს სიკვდილი და გლოვა-დატირება. ანტიკურ ტრაგედიას ემჩნევა
რელიგიურ-სატირული თქმულების ნიშანი: ის ეძღვნებოდა მითებს ღმერთებისა და გმირების საბედისწერო
შერკინების შესახებ და ამავე დროს იწვევდა ერთიან განცდას, ელდას, ძლიერ ფიზიოლოგიურ შეგრძნებებსაც
კი.ტრაგედიას არისტოტელე ხელოვნების უმაღლეს გამოვლინებად თვლიდა. არისტოტელესთანი ის
გამოვლენილია მიბაძვისა და განწმენდის ცნებებით. დაპირისპირებულ ტენდენციათა კონფლიქტში ერთ-ერთის
მარცხი ტრაგიკული და კომიკური ფენომენების წარმოშობის საფუძელი ხდება. ტრაგიკულია,,როდესაც
მარადისობა მარცხდება დროითობასთან.ეს ტრაგიკული გმირის დაღუპვაში ვლინდება. ჰეგელმა აჩვენა,რომ
ტრაგიკული კონფილქტის განვითარება ლოგიკური აუცილებლობის საფუძველზე ხდება.
კომედიის არსებითი ნიშანი არის დროითს უეცარი მარცხი მარადისობასთან,რომელიც დამარცხებულის
ტანჯვას ან განადგურებას არ შეიცავს. ის არის დაძაბული მოლოდინის უეცარი განმუხტვით გამოწვეული
აფექტი,რაც სიცილში გამოიხატება.არისტოტელეს კომიკური ესმოდა,როგორც კონფლიქტი მშვენიერსა და
მახინჯს შორის,რომელშიც ხდება სიმახინჯის მხილება და მარცხი.კომედია ისეთივე ესთეტიკური
ღირებულებაა,როგორც ტრაგედია.

7.მშვენიერების მეტაფიზიკა
ხელოვნება ანტიკური გაგებით არის ღვთაებრივი,მეყაფიზიკური საწყისის გამოვლენის წესი. პლატონის
„ნადიმში“ აღწერილია ანტიკური სიმპოზიუმი. თითეული მონაწილე წარმოადგენს საკუთარ კონცეფციას
მშვენიერებისა და ხელოვნების არსის შესახებ. სიმპოზიუმის ბოლოს,პლატონი გადმოგვცემს სოკრატეს საუბარს
.მონაწილენი მიდიან დასკვნამდე,რომ ტრაგედიაც და კომედიაც არის ვარიაცია აბსოლუტური მშვენიერების
იდეის გამოვნელის.სოკრატე სვამს კითხვას „რა არის მშვენიერება“ პასუხს იღებს: „მშვენიერი ქალი“.სოკრატე
უხსნის რომ ის ცდება. ყველაზე მშენიერი ქალი ყველაზე მახინკ ანგელოზთან შედარებით ხომ მაინც მახინჯი
გამოჩნდება.მოკამათენი მივლენ დასკვნამდე რომ მშვენიერების არსება არის ცალკეულ მშვენიერ საგანთა მიღმა-
მშვენიერება თავისთავად,იდეა მშვენიერებისა.ხოლო ხელოვნება არის მშვენიერების იდეის უკუფენა და განფენა
მის გრძნობად მისაწვდომებში.“ნადიმში“ ესთეტიკური სიამოვნების ადგილს იჭერს სიყვარული-„პლატონური
ეროტიკა“.ამის შემდეგ პლატონის ესთეტიკაში იწყება ეროსის მისტერია-რომლის ამოცნობა დღესაც ამოცანად
რჩება.ჰეგელთან მშვენიერების იდეა არ არის მშვენიერი საგნების,ხელოვნების ნაწარმოებების
მიღური,აბსტრაქტული არსი,არამედ ის არის მშვენიერების არსების მეხსიერებაში აღდგენა,წვდომა და
ცნობიერებაში განფენა.

22