You are on page 1of 5

L leqcia IV

arqeologiuri masalis daTariReba

arqeologiuri masalis daTariReba arqeologis erT-erTi umTavresi


amocanaa. erT-erTi ZiriTadi damaTariRebelia werilobiTi wyaroebi. mag.
uZvelesi egvipturi civilizacia sazogadoebis yuradRebis centrSi jer
kidev 1798-1800 wlebSi, egviteSi napoleonis samxedro eqspediciebis
Semdeg moeqca. swored napoleonis erT-erTi jariskacis mier rozetis
qvis aRmoCenam sabolood mouZebna gasaRebi egvipturi ieroglifuri
damwerlobis gaSifvras. Qqvaze amokveTili iyo identuri teqstebi
egviptur da berZnul enebze. Ffrangma Jan fransua Sampolionma ki 1822
wels 14-wliani Sromis Sedegad, bilingvuri warwerebis daxmarebiT,
gaSifra rozetis ieroglifebi. msgavsi brwyinvale samecniero kvlevis
Sedegad moxerxda lursmuli damwerlobis saidumlos axsna-
damwerlobisa, romelic gamoiyeneboda mravali enisaTvis Zvel
mesopotamiaSi. 1840-ian wlebSi frangebi da ingliselebi pol emil botas
da ostin henri leiardis xelmZRvanelobiT, Sesabamisad erTmaneTs
ejibrebodnen, Tu vin moipovebda xelovnebis met nimuSs umcires droSi
da mcire Tanxebis gamoyenebiT Mmesopotamiur Zeglebze Catarebuli,
meTodurad gaumarTavi “gaTxrebiT”. Lleiardi cnobili gaxda misi
aRmoCenebis wyalobiT, romelTa Soris iyo frTosani xarebis, didi
asiriuli qandakebebi da lursmulwarweriani Tixis firfitebis didi
biblioTeka kuiunjikidan, magram, is rom kuiunjiki bibliuri ninevia iyo,
damtkicda mxolod 1850-ian wlebSi, roca henri roulinsonma, sxva
mecnierebis Sromebze dayrdnobiT, sabolood gaSifra lursmuli
damwerloba. roulinsonma oci weli moandoma baRdadisa da Teirans
Soris mdebare, Znelad misadgom kldeze amokveTili Zv.w. VI saukunis
trilingvis kopireba-Seswavlas, sanam SesZlebda lursmuli warweris
gaSifrvas.

sainteresoa saqarTveloSi gliptikur Zeglze, kerZod oqros


beWedze warweris gaSifrviT axali informaciis dadgena ivane
javaxiSvilis mier, kerZod 1940 wlis 26 oqtombers, rodesac eqspediciis
wevrTa da damswre sazogadoebis TandaswrebiT gaixsna armazisxevis
erisTavTa mdidrul samarovanze asparug pitiaxSis da amave wris
warmomadgenlis ucnobi mandilosanis samarxebi. Uuamrav oqros nivTTa
Soris iyo beWedi mamakacis biustiT romlis irgvliv iyo ZvelberZnuli
warwera; asparug pitiaxSi, ramac iq myofT amcno manamde ucnobi
pitiaxSis (erisTavis) arseboba II s_is samefo karze. Ddaisva kiTxva –”vis
gaugonia saqarTveloSi am xanisaTvis pitiaxSis saxelio? Aamis pasuxad b-
ma ivanem daaxloebiT Semdegi Tqva: Tu am droisTvis (II-
IIIss.)saqarTveloSi pitiaxSebis ar gagvegona, exla xom gavigoneT da vin
icis saerTod amieridan saqarTvelos istoriis ramdeni furclis
axleburad dawera mogvixdebao”.
kompleqsurad aRmoCenil nivTTa Soris damaTariRebel masalas
warmoadgens monetebic. Mmoneta, werilobiT wyaroebTan erTad, gardasul
droTa didmniSvnelovani dokumentia. Mmagram rogorc wyaros, mas
garkveuli Tavisebureba da SeiZleba iTqvas, upiratesobac
axasiaTebs.Mmonetis moWris ufleba, rogorc wesi, saxelmwifos
kompetenciaa. amdenad moneta saxelmwifoebrivi mniSvnelobis sabuTia.
aqedan gamomdinare, fuli, marTalia Zunw formebSi, magram samagierod
obieqturad asaxavs ama Tu im istoriul movlenas, ramdenadac is
dazRveulia avtoris subieqturi Sexedulebebisa da tendenciisagan.
moneta politikuri informaciis pirvelxarisxovani wyaroa, xSir
SemTxvevaSi masze moTavsebuli warwerebi iseT cnobebs Seicavs, rac
matianeebSi daculi ar aris, xolo zogierT SemTxvevaSi is saTanadod
azustebs da avsebs kidec werilobiTi wyaroebis monacemebs.

XX saukunis 70-ian wlebamde arqeologiuri daTariReba ZiriTadad


xorcieldeboda masalis SedarebiTi analizisa da stratigrafiuli
monacemebis safuZvelze. dRevandel msoflioSi ki arqeologia farTod
iyenebs daTariRebis biologiur, fizikur da qimiur meTodebs.
sabunebismetyvelo mecnierebaTa miRwevebma didi roli Seasrules
arqeologiur ZeglTa daTariRebaSi. sazogadoebis ganviTarebis adreuli
etapisaTvis garkveuli mniSvneloba aqvs daTariRebis e.w. radiaqtiul
meTodebs.
1. radiaqtiul meTodebs warmatebiT iyeneben geologiuri
epoqebis dasaTariReblad. Aam meTodebis erTi nawili Zvel
qanebSi uranis SemadgenlobaSi tyviis odenobis
gansazRvrazea dafuZnebuli.
2. agreTve farTod iyeneben absoluturi asakis gansazRvrisas
kalium-argonavul meTods, magram ZiriTadad iq sadac
fiqsirebulia vulkanuri amofrqvevebi. (dmanisis magaliTi - bazaltiT
TariRis dadgena 1,800 000w.)
Fftoris, uranis an azotis odenobas xSirad zomaven agreTve
adamianTa Zvlebis dasaTariReblad.
3. Tanamedrove arqeologiaSi gansakuTrebiT popularulia
radio karbonuli daTariReba, romelic Semdeg principzea
damyarebuli:- rogorc cnobilia, dedamiwis atmosferos gavlisas
kosmosuri sxivebi warmoqmnian neitronebs, romelTac ara aqvT
eleqtruli damuxtuloba da sakmaod efeqturad urTierTmoqmedeben
nebismieri atomis birTvebTan. Ddadgenilia, rom kosmosuri sxivebis
moqmedebis Sedegad warmoqmnili neitronebi atmosferoSi azotTan
urTierTobis Sedegad warmoqmnian naxSirbadis radiaqtiul izotops -
C14 anu, rogorc mas xSirad uwodeben – radionaxSirbads. Kkosmosuri
sxivebis zemoqmedebis Sedegad atmosferos zeda fenebSi warmoqmnili
radionaxSirbadi Semdeg nawildeba cocxal organizmebsa da mcenareebSi.
Aaracocxal sagnebSi C14-is raodenoba misi ganuwyveteli daSlis gamo
ganuwyvetliv mcirdeba. cocxalsa da aracocxal nimuSebSi C14-is
Semadgenlobis urTierTSedarebiT SesaZlebeli xdeba imis dadgena, Tu
ramdenma drom ganvlo ama Tu im CvenTvis saintereso sagnis daRupvis
Semdeg. arqeologiaSi am meTods ZiriTadad xis naxSiris, torfis da sxva
msgavsi masalis daTariRebisas iyeneben.
4.Aarqeomagnituri meTodiT ZiriTadad aTariReben keramikas.
500 gradusi temperaturis zemoT gamomwvar Tixis nivTebSi
damagnitebulia im droisa da adgilis magnituri velis ”anabeWdebi”,
romelTa gazomva iZleva safuZvels am nivTebis absoluturi asakis
dasadgenad.
5. Ffizikuri meTodebidan gansakuTrebiT interes iwvevs
Termoluminescenciuri daTariReba, romelic Semdeg principzea
dafuZnebuli- birTvuli radiacia iwvevs cocxali ujredebis garkveul
dazianebas. Aaseve moqmedebs igi aracocxal materiazec. Mmineralebis
dasxivebis Semdeg maT kristalur struqturaSi iwyeba deformacia da
daZabuloba. Ees reaqcia xdeba kldovan qanebSi da Tixovan mineralebSi.
mineralebisEgaTbobis SemTxvevaSi ixsneba is meqanikuri daZabuloba,
romelsac iwvevs radiacia. TixaSi ki es xdeba gamowvis procesSi.
Ggamowvis Semdeg ki iwyeba radiaciuli dazianebaTa axali dagroveba,
romelic SeiZleba gamoyenebul iqnes gamowvis TariRis dasadgenad.
Ffotogamamravlebeli xelsawyoTi izomeba nimuSebis bunebrivi
radiaqtivoba da radiaqtiuli dazianeba, romelsac iwvevs radiaciis
garkveuli doziT gamosxiveba xelovnuri wyarodan (keramikuli Rumeli).
Ffizikur meTodebTan erTad farTod gamoiyeneba e.w.
dendroqronologia.
6.Ddendroqronologia, anu mcenareebis merqnis wliuri wreebiT
daTariReba. Mmag. Seqmnilia novgorodis absoluturi
dendroqronologiuri Skala, romelic ruseTis siZveleebis
Semswavlelebs saSualebas aZlevs xis nagebobani daaTariRon erTi wlis
sizustiT.
Aarqeologiuri nivTis yovelmxrivi SeswavlisaTvis didi
mniSvneloba aqvs mis teqnologiur gamokvlevas. Aarqeologis kvleviTi
SesaZleblobani faqtiurad vizualuri analiziT ifargleba, gamoiyofa
arqeologiuri sagnis tipologiuri nimuSebi da amis safuZvelze xdeba
misi Sedareba, daTariReba, funqciis gansazRvra da a.S. esaa nivTis
morfologiisa da tipologiis funqcionaluri TvalsazrisiT Seswavla.
Mmagram, es srulebiT araa sakmarisi informacia, nivTis fizikuri
Tvisebebis Sesaxeb. Kkonkretulad ra masalisaganaa igi damzadebuli da
rogoria misi damzadebis teqnologia, amas ki gansakuTrebuli
mniSvneloba aqvs adamianTa sazogadoebis ganviTarebis istoriisaTvis.
swored arqeologiuri nivTis damzadebis teqnologiis Seswavla
gvaZlevs obieqtur suraTs im epoqis sawarmoo ZalTa ganviTarebis
doneze, romelsac es nivTi ekuTvnis.
Tanamedrove arqeologia am TavlsazrisiT iyenebs mravalferovan
meTodebs, romliTac cdilobs arqeologiur kategoriebze maqsimaluri
obieqturi informaciis mopovebas. Zieba ZiriTadad ori mimarTulebiT
warmoebs - masalaTmcodneoba da teqnologia. Mmag. Mmetalografiuli
analiziT igeben liTonisa da Senadnobebis Sinagan agebulobas da mis
struqturas. (saydrisis magaliTi – oqros anabeWdiT hasan sus
(azerbaijani) yorRanSi paralelis moZebna)
liTonis nakeTobaTa masobrivi metalografiuli analizi sakmaod
mkafiod da TvalsaCinod avlens sxvadasxva epoqebis, teritoriisa da
kulturebis damaxasiaTebel teqnikur variantebsa da konstruqciul
sqemebs.
Mmetalografiuli da saerTod teqnologiuri analizi gviCvenebs,
Tu rogoria sazogadoebis ganviTarebis done, warmoebis diferenciacia
teqnologiuri dargebis mixedviT, rogoria xelosanTa profesionalizmis
done da teqnikuri specializaciis xasiaTi. rogoria optimaluri
teqnologiuri operaciebis stabiluroba sazogadoebis ganviTarebis
sxvadasxva etapze, xelosnuri nawarmis konstruqciuli sqema da
standartizaciis xasiaTi. gansakuTrebiT mniSvnelovania dadgena nawarmis
masobrivi xasiaTis Sesaxeb, kavSiri nedleul wyarosTan da Semdeg
gavrcelebis areali, romlis dadgenas udidesi mniSvneloba aqvs
warmoebis sasaqonlo (sabazro) xasiaTis da misi xarisxis gansasazrvrad.
Mmetalografiuli analizis Sedegebi xSir SemTxvevaSi sensaciuria
- mag. kunZul kretaze napovnia Zveli welTaRricxvis XV saukuniT
daTariRebuli brinjaos maxvili. romelic spilenZis manWvlebiani
vercxliTaa morTuli. 1967 wels gamoqveynda am nivTis metalografiuli
Seswavlis Sedegebi, ingliseli mecnieris jorj Carlzis avtorobiT.
Ddadginda, rom vercxli da spilenZi iseTi teqnologiiT (evtektikuri)
aris erTmaneTTan dakavSirebuli, romlis Semqnelad, am nivTis
aRmoCenamde iTvleboda, vinme bolsoveri, romelsac 1743 wels am
teqnologiiT Seuqmnia e.w. ”Sefilduri firfita”.
Aaseve didi mniSvnelobisaa keramikis teqnologiuri Seswavlis
Sedegebi, rac qmnis srul warmodgenas mTel procesze (nedleuli,
damzadebis teqnika, gamowva da a.S.).
Aarqeologiuri nivTebis teqnologiuri gamokvlevisas farTod aris
gamoyenebuli qimiuri analizis fizikuri meTodebi. sainteresoa, rom
qimiur-teqnologiur da mineralogiur analizTan erTad mimarTaven
xeliT naZerwi keramikis daqtiloskopiur Seswavlasac, riTac adgenen
qalebis monawileobas keramikul warmoebaSi. daqtiloskopi (berZnuli
sityvaa da δάκτυλος — TiTi da σκοπέω — vuyureb, vaTvaliereb) sainteresoa,
rom 1832 wels safrangeTSi kunZul gavr-inisSi yorRanis gaTxrebis dros
aRmoaCines qvis fila, razec iyo aRbeWdili mecnierebisaTvis gaurkveveli
xazovani niSnebi, romlebic Tavidan damwerlobad miiCnies. mxolod 1885
wels aleqsandre bertranma es xazovani niSnebi miamsgavsa TiTis da
xelis anabeWdebs.

Tanamedrove arqeologiur kvleva-ZiebaSi sabunebismetyvelo da


teqnikur mecnierebaTa meTodebis gamoyenebam myari da mtkice
mecnieruli safuZveli Seuqmna arqeologias. Tumca amave dros gaarTula
arqeologiuri kvlevis meTodikis sistema- dRis wesrigSi dadga
arqeologiuri kvlevis meTodikis adgilis gansazRvra mecnieruli
kvlevis meTodikis saerTo sistemaSi. Amas mohyva diskusiebi globaluri
masStabiT- arqeologiis mecnierul-SemecnebiTi potenciuri da TviT
arqeologiis rogorc samecniero disciplinis Sesaxeb. zogierTi
mecnieri-Teoretikosi iqamde mivida, rom arqeologia teqnikuri
mecnierebis dargad gamoacxada. rac aSkara Secdomaa. AarafriT ar aris
gamarTlebuli zogierTi mklevaris cda, rom arqeologia CamoaSoros e.w.
humanitarul mecnierebaTa sistemas im sababiT, rom arqeologiis kvlevis
obieqti materialuri nivTebia, e.i. fizikuri sagnebi. Mmagram es nivTebi
adamianis gonebiTa da xeliTaa Seqmnili da kvlevis yovel doneze
arqeologia mWidrodaa dakavSirebuli adamianis Sesaxeb mecnierebis
sistemasTan da Seadgens mis erT-erT disciplinas.

You might also like