Lleqcia VII

Zveli qvis xanis adamianebi

Ddmanisi

XXs-is 80-ian wlebSi, dmanisSi warmoebuli gaTxrebis Sedegad

adrepleistocenuri asakis faunis naSTebTan erTad mikvleuli iyo
qvargvalebze (kaWarze) damzadebuli primitiuli qvis iaraRebi,
xolo mogvianebiT maTTan erTad adreuli homonidebis Zvlovani
naSTebi, romelTac axlo paralelebi moeZebnebaT mxolod
aRmosavleT afrikasa da kunZul iavas anTropologiur masalebSi.
Aam aRmoCenam adamianis mier Zveli samyaros Tavdapirveli
dasaxlebis sakiTxi axleburad warmoaCina. Ddmanisi, iq mikvleuli
homonidebis warmomadgenelTa naSTebis adrepleistocenuri asakis,
maTTan erTad aRmoCenili mdidari arqeologiuri Tu
paleontologiuri masalebis gamo, pirvel adgils ikavebs evraziis
uZveles sadgomTa Soris.
Ddmanisis monapovari safuZvels iZleva axleburad iyos
ganxiluli sakiTxi afrikidan adamianTa Tavdapirveli migraciis
gzebis Sesaxeb.
cxadia, uZveles adamianTa ZiriTadi gadadgilebis
rekonstruqcia, romelTa gziTac xdeboda migraciebi, eyrdnoba im
adgilsamyofelTa monapovrebs, sadac erTadaa warmodgenili
rogorc anTropologiuri aseve paleontologiuri da adamianTa
materialuri kulturis naSTebi. Aamgvar monapovarTa Soris
dmanisis aRmoCenebs gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba.
Eevropasa da aziaSi miTiTebulia mTeli rigi punqtebi, sadac
aRmoCenilia uZvelesi qvis iaraRebi, romlebic SesaZloa
ganekuTvnebodes Homo-s gvaris istoriis Zalze adreul periods,
magram zogierTi maTgani ar Seicavs adamianis naSTebs, an
faunistur masalas. zogierTs ar gaaCnia sando geologiuri
daTariReba, amitom savsebiT gasagebia is didi daintereseba, rac
gamowveulia dmanisis aRmoCenebiT.
dmanisis sadgomis gansakuTrebul mniSvnelobas ganapirobebs:

1. misi asaki, romelic qveda pleistocenis dasawyisiT

ganisazRvreba (olduvais epizodi, izotopuri asaki
bazaltebis mixedviT 1,8+- 0,1 mln.w.)

2. moculoba – 5000 kvadratul metr farTobze ufro meti,

rac dgindeba sadazvervo TxrilebiT.

3. stratigrafiul WrilebSi kargad daculi

subhorizontalurad daleqili fenebi.
 4. kalcitirebuli fenis e.w. ”qerqis” qveS daleqil SreebSi
kargad Semonaxuli adamianTa Zvlovani naSTebi

5. mravalfeovani da mdidari paleontologiuri masala

6. qvis arqauli qvargvaluri (kaWari) industria, romelic

ganekuTvneba kacobriobis istoriis dasawyiss, winaaSelur
periods, romelsac mTeli rigi mkvlevarebisa
literaturaSi ixsenieben saxelwodebiT – ”arqauli
paleoliTi”.

Ddmanisis adgilsamyofeli q. Tbilisidan samxreT-dasavleTiT 85

kilometris daSorebiT sofel patara dmanisis maxloblad,
mdinareebis maSaverasa da finezauris SesarTavTan warmoqmnil
kldovan koncxzea ganlagebuli. Mmdinaris donidan 90 metris,
xolo zRvis donidan 1000 metris simaRleze.
Kkoncxi, romelzedac mdebareobs qveda paleoliTuri sadgomi,
warmoadgens dmanisis platos qveda safexurisagan eroziiT
mowyvetil vulkanuri lavis fragments. Aam lavis fragmentze,
maSaverasa da finezauris xeobebs Soris (SesarTavSi) dgas Zveli
qalaqis, dmanisis nangrevi. swored dmanisis naqalaqaris
teritoriaze Sua saukuneebis qalaqis nangrevis savele kvleva-
Ziebis Sedegadaa gamovlenili adrepaleoliTuri xanis dmaniseli
adamianis adgilsamyofeli.
1966 wels naqalaqaris teritoriaze, mis centralur nawilSi
erT-erTi Senobis nangrevevis gaTxrisas, Senobis centralur
nawilSi gamoikveTa didi ormo 3,5 m-is siRrmis, CaWrili Sua
saukuneebis mcxovrebTa mier. ormoSi aRmoCnda spilos fexis Zvlis
fragmenti, es iyo metad sayuradRebo, magram maSin erTaderTi
faqti da amitom raime daskvnis gamotana jer kidev naadrevi iyo.
Semdegi wlebis ganmavlobaSi qveda fenaSi CaWrili ormoebi
kvlav Cndeboda, rogorc Senobebis nangrevebis SigniT, ise SenobaTa
kedlebis gareT. Ggairkva, rom es iyo sameurneo ormoebi CaWrili
uZveles fenaSi Sua saukuneebis mcxovrebTa mier. ormoebis erT
nawilSi yuradRebas ipyrobda maTi kedlebis WrilebSi cxovelTa
Zvlebis arseboba.
cxovelTa Zvlebi gansazRvrisaTvis gadaeca paleontolog a.
vekuas, romelmac faunis naSTebi uZveles namarx cxovelebs
miakuTvna da qveda pleistocenis dasawyisiT daaTariRa. cxadi
gaxda aq uZvelesi fenis arseboba, vinaidan gairkva, rom es iyo
Zveli qvis xanis faunis naSTebi. aseTi viTarebis Semdeg saWiro iyo
garkveva, es uZvelesi fena namarxi faunis naSTebiT
paleontologiur Zegls ekuTvnoda Tu amave fenaSi moipoveboda
uZvelesi adamianis kulturis naSTebic – qvis arqauli iaraRebi,
ris mixedviTac SesaZlebeli gaxdeboda am fenis Zveli qvis xanis
sadgomisaTvis mikuTvneba. Aamis dadgena ki mxolod arqeologiuri
gaTxrebiT iqneboda SesaZlebeli.
1983 wels arqeolog vaxtang jafariZis iniciativiT sacdeli
Txrili gaiWra im ormosTan axlos, romelSiac pirvelad aRmoCnda
spilos fexis Zvlis fragmenti, gaTxris dawyebidan mokle xanSi
molodini gamarTlda da 0,3-0,35 m-s siRrmeze sacdel TxrilSi
namarx cxovelTa ZvlebTan erTad aRmoCnda qvis ramdenime
adrepaleoliTuri iaraRi da anatkecebi.
1983-1989 wlebis gaTxrebis Sedegad mopovebul qvis nawarms maTi
teqnikur-tipologiuri niSnebis mixedviTa da paleontologiuri
monacemebis gaTvaliswinebiT adreul aSels, an wina aSels
miakuTvnebdnen da dmanisis Zveli qvis xanis adamianis sadgoms
saqarTvelos, kavkasiisa da evropis teritoriaze arsebul
paleoliTuri xanis Zeglebs Soris yvelaze ufro adreul Zeglad
miiCnevdnen.
1990 wels iwyeba dmanisis adrepaleoliTuri Zeglis Seswavlis
axali etapi, rodesac 1990 wlis zafxulSi q. novosibirskSi
gamarTul meoTxeuli periodis Semswavlel kongresze Sexvedrisas
erovnuli muzeumis axlandema generalurma direqtorma daviT
lorTqifaniZem dmanisis aRmoCenebis Sesaxeb informacia miawoda
kiolnis universitetis profesors g. Bbosinskis, romelmac
survili gamoTqva monawileoba mieRo dmanisis Semswavlel
erTobliv sakvlevaZiebo samuSaoebSi. 1991 wlidan dmanisSi iwyeba
qarTvel da germanel mecnierTa erToblivi gaTxrebi. sami
kvaradratuli metris farTobis gaTxris Sedegad aRmoCnda
uZvelesi adamianis Zvlovani naSTi, qveda yba kbilebiT. Aam
aRmoCenam saerTaSoriso aRiareba moipova, ris Semdegac Seiqmna
erToblivi qarTul-germanuli saerTaSoriso samecniero proeqti-
”dmanisi”. Pproeqtis ZiriTad mizans warmoadgenda pirvelyofili
adamianis sadgomis arqeologiuri Seswavla, misi Tanadrouli
ekologiuri sistemis, 1991 wels aRmoCenili homonidis qveda ybis
da mosalodneli sxva paleoantropologiuri, paleontologiuri,
paleozologiuri (ზოოლოგიის ერთ-ერთი დარგი ამომწყდარი
(გადაშენებული) ცხოველების შესახებ. იგი იკვლევს ორგანული სამყაროს
ისტორიას, იმ ცხოველების ნამარხ ნარჩენებს, რომლებიც ცხოვრობდნენ
წარსულ გეოლოგიურ ეპოქებში.) monapovarTa da paleogeografiul
maxasiaTebelTa kompleqsuri kvleva, kulturuli Sreebis asakis
gansazRvra da a.S.
cxadi gaxda, rom am xnis ganmavlobaSi dmanisSi gamovlenili
qvis industria damuSavebis teqnikis da iaraRTa tipebis mixedviT
winaaSeluri xanisaa da olduvais uxelculo qvis industriasTan
poulobs saerTos. xolo faunisturi masala gvian vilafrankulia.
masTan erTad aRmoCenilia udidesi mecnieruli mniSvnelobis
paleoantropologiuri naSTebi- uZvelesi adamianis qveda yba,
terfis Zvali da ori Tavis qala.
Ddmanisis lavebis analizis meTodiT miRebuli TariRebis – 1,8+-
0,2, 1,9+_0,1, 1,95+_0,22, 2,04+_1,37 mln.w. aq viTvaliwinebT, rom maTi
absoluturi TariRi aranakleb 1,7-1,8mln.welia, rac dasturdeba
rogorc mdidari paleontologiuri masaliT, ise paleomagnituri
kvlevis monacemebiT.
2000-2005 wlebSi warmoebulma savele samuSaoebma axal
arqeologiur da paleontologiur ((ბერძ. palaios ძველი, on
(ontos) არსება და logos მოძღვრება) მეცნიერება ნამარხი ორგანიზმების
შესახებ. დედამიწის სხვადასხვა ფენებში ნაპოვნ ორგანიზმთა ნაშთების
მიხედვით შეიძლება მსჯელობა მათი აგებულებისა და, ნაწილობრივ, მათი
ცხოველთმოქმედებისა და ცხოვრების, აგრეთვე დედამიწის იმ პერიოდის
შესახებ, როდესაც ეს ორგანიზმები ცხოვრობდნენ დედამიწაზე, მათ
გავრცელებაზე და, რაც მთავარია, ერთმანეთს შორის და თანამედროვე
ცოცხალ ორგანიზმებთან მათი გენეტიკური კავშირის შესახებ.)
masalebTan erTad kidev erTxel gamovlinda
paleoanTropologiuri monapovrebi. aRmoCenilia Homo erectus-is
kidev sami qveda yba da sami Tavis qala, agreTve homonidis 50-mde
postkranialuri Zvlebi (neknebi, nebisa da terfis Zvlebi, calke
izolirebuli kbilebi). uZvelesi homonidis Homo erectus-is Zvlovani
masalis Seswavlis Sedegad anTropologTa azriT, SesaZlebeli
xdeba uZveles adamianTa axali saxeobis- Homo Georgicus-is gamoyofa.
dResdReobiT dmanisis naqalaqarze xuTi uZvelesi adamianis Tavis
qalaa aRmoCenili.K