You are on page 1of 6

greta CantlaZe-baqraZe

zogierTi sawesCveulebo ritualis analizi baskur-


qarTveluri savaraudo naTesaobis hipoTezebis fonze
(eTnografiul-enobrivi mimoxilva)

xmelTaSua zRvispireTSi aris qveyana, romelTanac Cveni winaprebi _


qarTvelebi, odiTganve eZebdnen kavSirebs da arcTu iSviaTad poulobdnen
kidec. rogorc cnobilia, Zveli saqarTvelo garkveul periodamde iberiad
iwodeboda, arc is aris ucnobi, rom pireneis naxevarkunZuls istoriul
periodSic da axlac iberiis naxevarkunZuls uwodeben. jer kidev uZveles
periodSi xSirad xdeboda am terminTa ase dayofa _ `aRmosavleTis
iberia" da `dasavleTis iberia". mizezTa sxvaTa da sxvaTa espaneTis iberebi
Zvel qarTul, berZnul da arabul TargmanebSi moixseniebian rogorc
`qarTvelni dasavleTisani". saidan modis es? me-8, me-9 saukuniT daTariRe-
bul qarTul werilobiT wyaroebSi pirvelad moixseniebian `dasavleTis
iberebi". es gaxlavT naTargmni basili kesarielis (329-379) Txzulebisa
`equsTa dReTa", igi aris arabulidan Targmnili. es cnoba mocemulia me-11
saukunis moRvawis giorgi mTawmindelis mier Sesrulebuli basili
kesarielis `equsTa dReTas" qarTuli Targmanis anderZSi. giorgi
mTawmindeli `dasavleTis iberebs" cvlis terminiT `qarTvelni
dasavleTisani". movitanoT Targmanis teqsti: `...ara iyo zRuai, romel ars
garegan Radirai, da arca SesaZrwunebeli igi siRrme, romelTa ver
mihkadreben menaveni, romeli igi gare moadgis jalaksa man britaniaisasa da
qarTvelTa maT dasavlisaTa, aramed maSin daepadnes da ganavrcnes
brZanebiTa RmrTisaiTa..." mogvianebiT, qarTveli mTargmnelebi espaneTis
iberias moixsenieben swored zemoTaRniSnuli terminiT `qarTvelni
dasavleTisani". radganac Zveli qarTveli mTargmnelebi aRiareben
`dasavleTis qarTvelebad" pireneis naxevarkunZulze mcxovreb xalxs, e.i.
isini uSvebdnen `aRmosavleTis qarTvelebis" arsebobasac. bunebrivia, maT
Soris garkveul siaxloves gulisxmobdnen. aqve gvinda movitanoT giorgi
mTawmindelis Txzulebis `cxovreba~ iovanesi da efTAmesi" (1042-44 ww)
erTi adgili: `Semdgomad Tornikes micvalebisa ganizraxa netarman mamaman
Cuenman ioane, raiTa aRiRos Ze Tvisi da ravdenime mowafeni da iltvodis
spaniad... rameTu asmioda qarTvelni aramciredni naTesavni da erni mkvidr
arian mun..." rogorc Semdgom teqstidan Cans, iovane Casula qalaq
abidosamde (dardanelis srutesTan _ mcire aziaSi), magram iq SeCerda
misi eqspedicia... CvenTvis werilobiTi wyaroebidan aRar aris cnobili, Tu
rogor warimarTa Semdgom `spaniis" eqspediciis bedi...
me-12 saukunidan qarTul saistorio wyaroebSi aqa-iq Tu SevxvdebiT
aRmosavleTisa da dasavleTis iberebis urTierTobis Sesaxeb cnobebs.
sainteresoa erTi faqti, romelic exeba me-15_me-16 saukunis mijnebis
amsaxvel periods. kaxeTis mefe konstantinem Tavisi elCis, erTob
ganswavluli adamianis, mRvdlis mama-kornelis xeliT mokiTxvis baraTi da
Zvirfasi saCuqrebi gaugzavna espaneTis dedofal isabels, werilSi igi
ulocavs dedofals pireneis naxevarkunZulidan musulmanTa saboloo
garekvas da sTavazobs Turqebis winaaRmdeg erToblivi muSaobis gegmas. es
werili TariRdeba 1496 wliT. mogvianebiT, mefe simon pirvelma miswera
werili espaneTis uZlieres mefes filipe II-s, sadac igi sTavazobs po-
litikur urTierTkavSirebs.
cnobil frang mogzaurs Jan Sardens, saqarTveloSi wamosvlis win,
rogorc Cans, xelT hqonda mwiri cnobebi kavkasiis iberielebisa da espa-
neTis iberielebis Sesaxeb.
`Sardeni Tavis narkvevSi erT saintereso ambavs mogviTxrobs. igi
miiwvies Teimuraz mefesTan. gamomSvidobebisas man mkiTxa, rogor brZandeba
Cemi naTesavi, espaneTis mefe da Zvirfasi qvebiT morTuli TasiT Sesva misi
sadRegrZelo..." wers akad. SoTa ZiZiguri Tavis naSromSi `baskebi da
qarTvelebi".
mogvianebiT, kerZod, me-18 saukuneSi, cnobili qarTveli mogzauri
t.gabaSvili Tavis `mimosvlaSi" wers: `...da kvlav JamTa oxrobasa qarTvelni
warsulan mefe da didebulni Spaniad (espaneTSi g.C.) da maTni mefe da
mTavarni qarTvelTa naTesavni arian..." rogorc teqstidan Cans, timoTe
gabaSvils xelT hqonia araswori cnoba imis Sesaxeb, rom qarTvelebi da
espanelebi naTesavebi arian. ra Tqma unda, espaneli da qarTveli xalxis
genetur naTesaobaze laparaki zedmetia, imdenad, ramdenadac espanelebi
indoevropuli, kerZod, romanuli, warmoSobisani arian, xolo qarTvelni _
iberiul-kavkasiuri modgmisani. saqme imaSi gaxlavT, rom 2000 welze meti
xnis istoria aqvT pireneis naxevarkunZulze mcirericxovani xalxis _
baskebisa da qarTvelebis savaraudo naTesaobis hipoTezis istorias.
amdenad, es konkretuli magaliTi ganzogadda arasworad mTeli pireneis
naxevarkunZulze mcxovreb xalxze, rasac mcdar daskvnamde mihyavda Zveli
samyaros mkvlevarebi. radganac baskebi mosaxleoben pireneis
naxevarkunZulze da Cveni kvlevis sagani am SemTxvevaSi espaneT-saqarTvelos
urTierTobaa, mokled SevexebiT im hipoTezebs, romlebic e.w. `samuSao
hipoTezebad" iTvleba dRemde. frangi mecnieris bordimonis azriT
(`baskeTis istoria", 1867), dasavleTis iberielebi (e.i. baskebi)
gadasaxlebulni arian kavkasiidan pireneaSi Soreul warsulSi da TavianT
axal adgilsamyofels uwodes iberia". am Sexedulebas hyavs Tavisi uamravi
momxre. imowmeben ra Zvel berZen da romael avtorebs.
mogvianebiT, rodesac mecnierebaSi Semodis enaTa kvlevis istoriul-
SedarebiTi meTodi, dasavleTis mecnierTa erTi nawili mxars uWers zemoT
aRniSnul varauds, meore nawilisTvis naklebad sarwmunoa, xolo zogierTi
mecnieri am hipoTezas uwodebs fsevdo-mecnieruls.
am saukunis dasawyisSi cnobilma enaTmecnierma, niko marma, baskebi qar-
Tvelur tomTa monaTesaved miiCnia.
frangi mecnieri, rene lafoni, romelic yovelTvis Sors iyo sensa-
ciuri gancxadebebisagan, aRniSnavda: `ar Cans sarwmuno iseTi varaudi, rom
xmelTaSuazRvis auzis enebi miekuTvnebian enaTa did ojaxs, romelic
gavrcelebuli iyo kavkasiidan pireneamde da romlis didi nawili
indoevropulTa gaZlierebisas STainTqa. amis kvali unda darCeniliyo
sadme. amdenad, Znelia vifiqroT, rom kavkasiidan pireneamde gadaWimuli
iyo eTnikuri jgufebi, romlebic erT enobriv ojaxs ganekuTvnebodnen".
rene lafonma mravali gamokvleva miuZRvna baskur-qarTvelur enaTa
naTesaobis sakiTxs. magram igi sifrTxiliT ekideboda am problemas da ise
rogorc niko mari, sakiTxs gadaWrilad ar miiCnevda. Tumca rene
lafonisavea gamonaTqvami: `baskuri ena yvelaze met siaxloves qarTvelur
enebTan iCens".
am bolo dros cnobili rusi mkvlevari, CvenSi baskologiis
fuZemdebeli (Cveni maswavlebeli) prof. iuri zicari varaudobs, baskuri
ena iberiul-kavkasiur enaTa ojaxis qarTveluri enebis qvejgufis meoTxe ena
unda iyos (qarTulis, svanurisa da megrul-Wanuris gverdiT). amis Tqmis
uflebas mas aZlevs is regularuli bgeraTSesatyvisobis ramdenime
magaliTi, romlis arSemCneva albaT, ar SeiZleba. Tumca zogierTi mo-
sazrebis gaziareba garTuldeboda yovelmxriv Semowmebuli masalis
uqonlobis gamo...
Cveni TvalsazrisiT, baskur-qarTveluri (kavkasiuri) hipoTeza mtki-
cebadia, magram amisTvis jerjerobiT ar arsebobs xelSemwyobi pirobebi.
Cven sxvadasxva dros vwerdiT, rom saWiroa udidesi yuradReba daeTmos
arqeologiuri monacemebis gamovlenas, amisTvis saWiroa kompleqsuri
eqspediciebis mowyoba im geografiul arealebSi, sadac istoriulad mosax-
leobdnen baskebi da qarTveluri tomebi, unda SeviswavloT qvis xanis
samarxebi, anu dolmenebi pireneis naxevarkunZulsa da saqarTveloSi.
samwuxarod, axla amis pirobebi aRar arsebobs saqarTveloSi, radganac biW-
vinTis SemogarenSia aRmoCenili dolmenebi, romelsac didi interesiT
swavlobda prof. o.jafariZe da sxvebi. verc evropeli arqeologebi da an-
Tropologebi amboben uars am siaxloveze. aseve sagulisxmoa anTropolo-
giuri monacemebis gaTvaliswineba. friad mniSvnelovania, rom kavkasiis
aborigenuli mosaxleobis genezisi uSualod ukavSirdeba
xmelTaSuazRvispireli rasis warmomavlobis sakiTxs, rasac didi
mniSvneloba eniWeba baskur-kavkasiuri hipoTezisTvis. kidev ufro
mniSvnelovania, romeli enis matareblebi iyvnen am rasis waromadgenlebi
da mravali sxva.
baskur-qarTvelur hipoTezas Tavidanve fanatizmis burusSi axvevdnen,
magram miuxedavad amisa, am problemas Wirisufali msoflios yvela kuTxeSi
hyavda da hyavs, mogexsenebaT, egzotikurma samyarom romantikos mecnierTa
erTob didi mozidva icis. samwuxarod, Zalian xSirad araprofesionalebi
hkideben am urTules sakiTxebs xels, rac saxels utexda baskologiur
Studiebs, romelTa fuZemdeblebi msoflioSi cnobili mecnierebi iyvnen.
Cayrilia araCveulebrivi balavari, zednaSeni kidev ukeTesi unda iyos.
saxelganTqmul mecnieris akad. arn.Ciqobavas azriT, `yinuli galxva da axla
droa igi mdored warmodindes mis kalapotSi". arc batoni arnoldi
uyurebda Tavdapirvelad baskur-kavkasiur hipoTezas mowyalebis TvaliT
mizezTa sxvaTa da sxvaTa, magram mas Semdeg, rac igi daukavSirda cnobil
bask enaTmecnierebs, anTropologebs, eTnografebs, gaecno maT Sromebs
(samwuxarod maSin frankos reJimi mZvinvarebda da faqtiurad SeuZlebeli
iyo pirad kontaqtebze ocneba), gaerkva baskuri enis struqturaSi, gaecno
arqeologiur monacemebs, mivida im daskvnamde, rom baskur-qarTveluri
problema sruliad samarTlianad moipovebda popularobas sxva ultra-
Tanamedrove problemaTa Soris. magram imisTvis, rom 2000-wlovani
hipoTeza gasuliyo dRis wesrigSi dasmis mdgomareobidan, saWiro iyo
mecnierul safuZvelze dayrdnobiT kompleqsurad Seswavliliyo es sakiTxi,
an dRis wesrigidan moxsniliyo, rogorc fsevdomecnieruli hipoTeza.
arsebobs mkveTrad gansxvavebuli meore ukiduresoba _ `baskebisa da
qarTvelebis naTesaobis sakiTxi saerTod ar aris mecnieruli sakiTxi da
misi kvleva gaumarTlebeliao" _ werda sakmaod cnobili ingliseli
mecnieri herbert hougtoni am ocdaaTiode wlis win.
aqve movixmoT cnobili poloneli baskologis, Cveni erT-erTi mas-
wavleblis, batoni ian braunis avtoritetuli ganacxadi, romelic man
gaakeTa gasul wels Tbilisis sax. universitetSi wakiTxul sajaro leq-
ciaze, roca igi airCies gelaTis mecnierebaTa akademiis namdvil wevrad
quTaisSi. misi azriT, baskebi iberiul-kavkasiur enaTa ojaxis qarTvelur
enaTa jgufis meoTxe (an mexuTe) wevria qarTul, svanur, zanur (megrul,
Wanur) enaTa gverdiT. enaTmecnieri batoni ian brauni sakmaod aris
garkveuli rogorc baskur eTnografiaSi, aseve istoriasa da folklorSi.
mas marTlac aqvs amis Tqmis ufleba, radgan kargad icnobs rogorc
baskeTs, aseve saqarTvlos, kompleqsurad aqvs eqspediciebSi Seswavlili
baskur-qarTveluri enebis, istoriis, eTnografiis sakiTxebi, icis rogorc
baskuri ena, aseve qarTuli, aqvs Tanamedrove lingvisturi ganaTleba. Cven
viziarebT im bgeraTSesatyvisobebs, romlebic man daadgina, magram mainc
migvaCnia, rom jerjerobiT baskur-qarTul hipoTezas dadebiTad Tu
uaryofiTad gadawyvetamde didi manZili aqvs gasavleli, uamravi samuSao
aqvT Casatarebeli qarTvel baskologebsa da qarTvelolog baskebs pirvel
rigSi, da maT evropel Tu amerikel kolegebs.
aseve unda aRiniSnos, rom baskur-qarTvelur eTnokulturaTa
urTierTkavSiris Seswavla mniSvnelovan sirTuleebTan aris dakavSirebuli
imitomac, rom saqme exeba istoriulad da teritoriulad erTmaneTisgan
metad daSorebul eTnosebs. amgvari eTnosebis kulturis kvleva unda
ganxorcieldes istoriul-SedarebiTi meTodis gamoyenebiT, rogorc eTno-
grafiaSi, aseve istoriasa da enaTmecnierebaSi. am meTodiT kvlevam
germaneli enaTmecnierebi miiyvanes swored e.w. egzotikuri samyaros war-
momadgenlobamde kavkasiasa da pireneaSi.
imisTvis, rom naTeli warmodgena Segveqmnas xmelTaSuazRvispireTsa da
SavizRvispireTis iberiis xalxTa siaxloveze, visaubroT adamianuri yofis
uZvelesi fenomenis _ qorwinebisa da micvalebulis gapatiosnebis wes-
CveulebebTan dakavSirebuli ritualebis Sesaxeb baskeTSi. qarTuli Se-
sabamisi wes-Cveulebebis gaTvaliswinebiT, ra Tqma unda, analizi
warmodgenilia tipologiuri TvalsazrisiT. sakiTxis istoria aseTi gax-
lavT: micvalebulis gapatiosnebasTan dakavSirebul problemas sadiser-
tacio gamokvleva miuZRvna pirvelma baskologma, eTnografma, niWierma
mkvlevarma salome gabuniam. man 1980-82-84-87 wlebSi moixila espaneTis
baskeTi, Caatara savele eTnografiuli samuSaoebi, daagrova soliduri
masala da Seiswavla igi qarTuli, nawilobriv mTis iberiul-kavkasiuri
xalxebis Sesabamisi wes-Cveulebebis fonze. istoriul-SedarebiTi meTodis
gamoyenebiT igi Seecada daedgina am xalxebis sawesCveulebo ritualebTan
dakavSirebuli msgavseba-gansxvavebani. ra Tqma unda, risi saSualebac misca
mis xelTarsebulma sakvlevma masalam. cnobilia is garemoebac, rom baskebs
ar gaaCniaT mSobliur enaze Sesrulebuli uZvelesi werilobiTi wyaroebi,
romelsac endoba mecnieri. salome gabuniam wignad gamosca Tavisi
sakvalifikacio naSromi `baskur-qarTuli eTnografiuli paralelebi",
romelSic ZiriTadad msjelobaa micvalebulTan dakavSirebuli baskur-
qarTuli wes-Cveulebebis Sesaxeb. es wigni mowonebulia espaneTSic,
safrangeTSic.
qarTveluri modgmis xalxisTvis baskebis micvalebulis gapatiosnebis
ritualSi sakmaod bevri momentia TvalSisacemi. pirvel rigSi unda
aRvniSnoT is faqti, rom Svilmkvdar dedas glovis periodSi acvia Semo-
utexavi, Zalze ubralo masalisgan Sekerili kaba, swored is ZonZebi,
romelic hkidia kabas boloSi, aRniSnavs mis did ubedurebas. amas magiuri
datvirTva aqvs. mogexsenebaT, saqarTveloSic SavizRvispireTis gayolebaze
_ afxazeTSi, samegreloSi, guriaSi, aseve atareben Semoutexav kabas
glovis periodSi.
baskeTSi ormoci dRis Semdgom Wirisuflebi xvreten Wers da uSveben
suls, rasac uwodeben `Weris axdas", aseve xdeba saqarTveloSi adamianis
gardacvalebis wlisTavze. qarTvelebi Wers simReriT xdian, baskebi ki
uSveben suls realuri Weris axdiT.
rac Seexeba baskur saqorwino ritualebs, TiTqmis araferi ar aris
gamoqveynebuli qarTul samecniero literaturaSi. Cven aqve movixmobT
baskeTSi savele samuSaoebis dros moZiebul masalebs, romlebic movipoveT
sxvadasxva dros dialeqtologiur-folklorul eqspediciebSi yofnisas.
pirvelad 1972 wels cnobili frangi baskologebis rene lafonisa da kaJ
alieris xelmZRvanelobiT, meored eTnografiuli masalebi movipove 1986
wlis zafxulSi _ safrangeTis baskur provinciebSi. piradad veswrebodi
gasvenebis, panaSvidis da qorwinebis ritualebs, Cawerili maqvs konkretuli
masala sxvadasxva asakis informatorebisgan, dakvirveba vawarmove ara
mxolod eTnografiul momentebze, aramed cocxal enobriv masalaze, enaSi
mimdinare fonetikur procesebze. Caviwere datirebisa da zaris teqstebi,
SeZlebisdagvarad movipove notebi. me Tavad ar maqvs musikaluri
ganaTleba, amitom Cems mier SemoRebuli pirobiTi niSnebiT viwerdi
musikas. vakvirdebodi sxvadasxva asakis informatorebis mier Sesrulebul
simRerebs da datirebis teqstebs, siuJetur qargebs vaqcevdi did
yuradRebas. SeZlebisdagvarad vixatavdi baskur Cacmulobasa da cekvebis
paebs, ileTebs da vudarebdi maT Sesabamis qarTul masalas. samwuxarod, me
mxolod studentobis wlebSi momiwia dialeqtologiur-folklorul
eqspediciaSi muSaoba guriasa da wyaltubos raionSi. maSin profesori
farnaoz erTeliSvili gvagrovebinebda eTnografiul masalasac, rac met-
naklebad gamomadga am naSromisTvis.
gamoviyeneT s.gabunias Sromebi baskologiaSi, al.oCiauris da naTela
baliauris (cnobili mecnieris T.oCiauris mSoblebi), d.giorgaZis, j.ruxaZis,
i.tabaRuas, S.ZiZiguris, iuri zicaris... gamokvlevebi, romelTa gacnobis
Semdgom gagviCnda garkveuli mosazreba ama Tu im sawesCveulebo
ritualebTan dakavSirebiT.
baskebis qorwinebis procesi Zalze lamazi da saintereso gaxlavT.
Zvel baskeTSi qorwili iwyeboda dilis eqvs saaTze, eklesiaSi locviT.
qorwinebisTvis miRebulia xuTSabaTi dRe. es dRe qristianobidan modis
albaT, baskebi Zalian wmindad inaxaven xuTSabaTi dRis mowiwebas. Zveli
baskisTvis uwmindesia qorwinebis yvela ritualis dacva, pirvel rigSi
axalgazrdebi SearCeven TavianT gulis sworebs da Semdgom midian
mSoblebTan, romlebic iwoneben an iwuneben TavianTi Svilebis arCevans.
arcTu iSviaTia dawunebis faqtic, rac Svilis saxlidan gaqceviT mTavr-
deba. iniSneba qorwinebis TariRi. ori dRiT adre formdeba de iure
qorwineba,ori dRis Semdeg ki de faqto, xuTSabaTidan SabaTamde midis
didi lxini, romelic RreobaSi gadadis, mxolod SabaTs SeuZlia nefes
mohkidos Tavis patarZals xeli da daeuflos. Tu suli wasZlevs, igi
daisjeba maTSi gavrcelebuli kanonis mixedviT, romelsac baskebi emor-
Cilebian. qorwinebis dRes ewodeba hatuka (`aveji da mziTevi") an eCe sar-
ce (`aveji da mziTevis qmris saxlSi gadatana"). am SabaT dRes safrangeTis
baskeTSi hqvia neSkaegun (`qaliSvilis dRe"), xolo `saqmros" ewodeba
gisonge.
baskeTSi, iseve rogorc evropaSi mainc da mainc ar aqceven yuradRebas
`qalwulobis intituts", maTTvis mTavaria dedofali fexmZimed ar iyos,
Tu mainc moxda aseTi SemTxveva, mas eklesiaSi Cumad sweren jvars.
saqorwino ceremoniali aramcTu mTel baskeTSi, calkeul provinciebSic ki
Taviseburad aris warmodgenili. ZiriTadad Zveli baskuri ritualebia
SemorCenili. dRes baskebis qorwinebaze igrZnoba kaTolikuri rwmenis
gavlena. ganqorwineba, iseve rogorc sxva kaTolikur samyaroSi, baskeTSic
Zalian Znelia, amitom xSirad jvardauwerlebi cxovroben col-qmarni.
safrangeTSi qorwineba yvelaze Zvirfasi dResaswaulia im fiestebis
gverdiT, romlebic imarTeba espaneTsa da safrangeTis baskeTSi. arsebobs
aseTi baskuri andaza: `qorwinebis dRe kargi amindis meore dRea".
dRemde basks ekrZaleba sxva erovnebis qalis moyvana an sxva erovnebis
vaJze gaTxoveba. xevisberi mokveTs Temidan iseT pirovnebas, romelic
daarRvevs `baskebis fueros"-s, romelsac verc espaneTis mefe da verc
safrangeTis mmarTveli wreebi ver Secvlian da angariSs uweven, axlac da
odiTganve.
qorwilis Tamada aris aucileblad ojaxis axlobeli uxucesi, ufros-
umcrosoba Zalze daculia baskeTSi. Tamadas hqvia mai buru `magidis
Tavi". igi pirvel sadRegrZelos svams mSvidobisas, meores _ sisxlis
araRrevisas da mxolod mesamea nefe-dedoflis sadRegrZelo.
eWvs iwvevs baskuri Cacmuloba. Wreli tanisamosi Seicavs baskuri
droSis ferebs. erTaderTi, rac qarTvelis TvalsawierSi moxvdeba, es aris
qalamani da 32-Riliani axaluxi, romelic muSaobis dros acviaT. saidan
modis es Cacmuloba, verafers mogaxsenebT. ise igi xmelTaSua- zRvis
auzis xalxTa zogadi Cacmulobaa.
saqorwino magidasTan ismis SemoZaxili, polifoniuri melodiebi,
romlebic ki ar mogvagonebs, Zalian hgavs gurul `xasanbeguras" da `Savi
SaSvi Ciodas" melodiebs.
amgvarad, Cven ganvixileT adamianuri yofis sruliad radikalurad
dapirispirebuli ori fenomeni _ qorwinebisa da sikvdilis amsaxveli sa-
wesCveulebo rituali baskeTsa da saqarTveloSi, romlis analizis Semdgom
vaskvniT, rom am ritualebSi gamoikveTa rogorc tipologiuri msgavseba,
aseve gansxvavebanic. rig saerTo wes-Cveulebani specifikuri Cans baskebisa
da qarTvelebisTvis, rac kidev ufro met safuZvels iZleva am ori xalxis
istoriul-eTnografiul-enobrivi urTierTobis ZiebisTvis.
imedi gvaqvs, momavalSi xmelTaSuazRvis iberiasa da SavizRvispireTis
iberiaSi Catardeba kompleqsuri eqspediciebi da saerTo ZalisxmeviT
davadgebiT WeSmaritebis gzas da xeli moecrebaT im fsevdomecnierebs,
romlebic fanatizmis burusSi axvevs baskur-qarTul hipoTezas. droa,
baskologiurma Studiebma daibrunon saTanado avtoriteti.

Greta Chantladze

The Language and Ethnography parallels of the Mediterranean


Sen's Iberia's and the Caucasus's Iberia's peoples

Summary

The language and ethnography parallels of Bask and Georgian peoples is discribed in this article.
The authour studied the customs of funeral and wedding of these peoples.
It is discribed also the hipotesies of relaties betweem Bask and Georgian peoples.
The authour brought the opinion of the old and modern varous aothours about this problem.

You might also like