You are on page 1of 11

samxedro saqme

brZola Sua saukuneebSi _ Tuki


gamovaklebT Tofebs (muSketebs),
igi didad ar gansxvavdeboda Zveli
romis droindeli brZolis velisagan.

rogor Secvala samxedro


teqnologiam omis xasiaTi
aleqsandre rondeli

saerTaSoriso politikis xasiaTs yvela epoqaSi gansazRvravs sxvadasxva piro-


ba da garemoeba. erT-erTi maTgani arsebuli samxedro teqnologia da iaraRia.
saerTaSoriso politikaSi, samwuxarod, Zala kvlavac yvelaze mniSvnelovani ber-
keti da argumentia. prusiis mefem fridrix meore didma tyuilad ki ar Tqva, rom
`diplomatia iaraRis gareSe iseTive iqneboda, rogorc musika _ instrumentebis
gareSe~. iaraRi, misi xasiaTi da SesaZleblobebi yovelTvis mniSvnelovnad gana-
pirobebda samxedro strategiasa da taqtikas, mTlianad saerTaSoriso politi-
kis xasiaTs.
modi, warmovidginoT, erekle meores erTi tanki an, Tundac, tyviamfrqvevi
mainc rom hqonoda, aRa­-mahmad-xani Tbilisis gogirdis abanomdec ver moaRwevda!
an _ ra ubedurebas moutanda msoflios faSisturi germania, mas xelT ramdenime
atomuri bombi rom hqonoda.
unda iTqvas, rom uZvelesi periodidan iaraRisa da samxedro teqnologiis
ganviTareba sakmaod neli, evoluciuri iyo. brZolaSi gamoyenebuli iaraRi da
brZolis taqtika TiTqmis ar Secvlila saukuneebis ganmavlobaSi. Zveli romi-
dan moyolebuli lamis napoleonamde (XVIII saukunis miwuruli) jaris moqmedeba
brZolis velze erTgvarovani iyo. teqnikuri progresi mxolod gviani Sua sauku-

26
rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

neebidan daCqarda, XIX saukuneSi SesamCnevi winsvla ganicada, xolo XX saukuneSi


samxedro teqnologiaSi, iaraRis Seqmnasa da gamoyenebaSi revoluciuri Zvrebi
moaxdina. samxedro teqnika amJamadac Zalze swrafad viTardeba. Sesabamisad, Tu
SevadarebT uwindelsa da dRevandel samxedro taqtikasa da strategias, isini
rogorc ca da dedamiwa, ise gansxvavdeba.
yoveli gamogoneba da siaxle samxedro teqnikis sferoSi, rogorc wesi, xan-
mokle upiratesobas aniWebs mis gamomgonebels. vinaidan omSi damarcxeba aravis­
Tvis aris sasurveli, nebismieri metoqe cdilobs mtris upiratesobis ganeitrale-
bas, sakuTari axali iaraRis Seqmnas da mis gamoyenebas rogorc brZolaSi, ise
muqarisTvis. am gauTavebeli `Sejibris~ Sedegi gamalebuli SeiaraReba da mzardi
samxedro xarjebia, romlebic nebismieri qveynisTvis aris umZimesi tvirTi.
uZvelesi droidan samxedro teqnologia da iaraRi did gavlenas axdenda omis
taqtikasa da strategiaze. brinjaos iaraRiT aRWurvilma Zvelma egviptelebma
rkinis iaraRiani mtrebisgan iwvnies damarcxeba. Zvelma berZnebma sparselebis
winaaRmdeg warmatebiT gamoiyenes tans asxmuli abjari. SemdgomSi mZimed Seiara-
Rebuli da abjriT Semosili cxenosani gabatonda (magaliTad, Sua saukuneebis
evropaSi).
didi siaxle aRmoCnda Cinelebis mier XIV saukuneSi miRebuli denTi, romelmac
jer primitiuli Tofebisa da zarbaznebis, xolo SemdgomSi, ukve XIX saukuneSi,
xraxniani SaSxanebisa da zarbaznebis gamoyenebisas Zireulad Secvala brZolis
xasiaTi (gaizarda cecxlis Zala, misi sizuste da moqmedebis radiusi). denTis
gamoyenebam oms axali xasiaTi SesZina _ gaCnda artileria, asafeTqebeli masala,
Tofi da tyvia.
denTis gamoyenebam primitiuli zarbaznebis saSua-
le­biT Txelkedliani simagreebisa da nagebobebis ngre-
vis piroba Seqmna. primitiuli Tofebi iyo mZime, Zne-
lad dasateni da isroda axlos da arazustad. amitom
meomrebi srolis dros mWidrod idgnen, rom cecx­lis
Zala da misi efeqti gaezardaT, magram erTad SequCebu-
li Tavad saukeTeso samiznes warmoadgendnen. TiTqmis
300 weli dasWirda SaSxanis (xraxniani, luliani Tofi)
Seqmnas XVI saukunis arkebuzis safuZvelze. aseve nela
ixveweboda zarbazani. napoleonis cnobili gamarjve-
bebi XVIII saukunis miwurulSi TiTqmis mTlianad eyrd-
noboda arsebuli, tradiciuli iaraRis tipebis axle-
bur, novatorul gamoyenebas da ara sakuTriv axali
tipis SeiaraRebas. napoleonma warmatebiT gamoiyena jariskaci arkebuziT xelSi
e.w. `kare~ (jaris oxkuTxa wyoba), romelic, rogorc
artileria, aqtiurad CarTo sabrZolo

27
samxedro saqme XVIII saukunis graviura

moqmedebaSi. artileria ukve XVII-XVIII saukuneebidan uaRresad mniSvnelovani


sabr­Zolo saSualeba iyo, xolo XIX saukunis miwurulidan artileria `omis
RmerTad~ ganixileboda. asec iyo. artileriis gonivruli gamoyenebiT brZolisa
da omis mogeba SeiZleboda. artileria angrevda simagreebs, gzas ukafavda Sete-
vaze gadasulebs da piriqiT, musrs avlebda Setevaze gadmosul mowinaaRmdeges.
adre cvlilebebi samxedro saqmeSi saukuneebiT izomeboda, XIX saukunis Sua
wlebidan ki samxedro teqnologia ukve swrafad icvleba. am droidan moyole-
buli arc erTi axali omi aRar imeorebs winandels _ imdenad didi gansxvavebebia
samxedro teqnologiaSi. swored am droidan samxedro teqnologia sagrZnoblad
cvlis SeiaraRebuli brZolis xasiaTs. ufro metic, samxedro teqnologia did
daRs asvams saerTaSoriso politikis xasiaTsac.
1840-iani wlebidan cecxlis Zalam iwyo zrda. am dros gaizarda srolis sisw-
­­rafe _ lulidan dasateni muSketebi Seicvala uknidan dasateni TofebiT da
maSasadame, cecxlis Zala gaizarda ara jariskacTa ricxvis zrdis, aramed teq­
nologiis xarjze.
Zalian didi gavlena moaxdina sabrZolo taqtikaze tyviamfrqvevis gamoCenam.
pirveli tyviamfrqvevi gamoiyenes aSS-is samoqalaqo omSi, Tumca es iyo ram-
denimeluliani sasroli mowyobiloba da ara Tanamedrove tyviamfrqvevis ti-
pis iaraRi. pirveli `WeSmariti~ tyviamfrqvevi XIX saukunis meore naxevarSi
amerikeli hairam maqsimis naxelavia. 1883 wlisaTvis tyviamfrqvevi wuTSi ukve
650 gasrolas akeTebda. erT wuTSi 2-4 gasrolasa da 650-s Soris didi sxvaobaa!
Tu Tavidan tyviamfrqvevs ufro rogorc damatebiT, meorexarisxovan iaraRad
miiCnevdnen, pirvel msoflio omSi is ukve masobrivad gamoiyenes. tyvia­mfrqve­
vebi musrs avlebdnen Setevaze gadmosul `rigebad~ dawyobil jariskacebs.
amitomac meomrebma Rrma sangrebs Seafares Tavi da cdilobdnen, am saSineli
iaraRis samizne ar gamxdariyvnen. swored tyviamfrqvevebis gamoyenebam daaCqara
tankebis gamoCena. tanki ara mxolod tyviamfrqvevis cecxls uZlebda, aramed
masSi Cadgmuli tyviamfrqvevebi Setevaze gadasul qveiTebs Zalian mniSvnelo-
van, damatebiT cecxlis Zalasac aniWebda.

SaSxana_ XIX saukunis miwuruli


M - 42 _ germanuli tyviamfrqvevi,
aRiarebuli meore msoflio omis
saukeTeso tyviamfrqvevad

28
rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

pirveli msoflio omis (1914-1918) dros didi masStabiT pirvelad gamoiyenes


qimiuri iaraRi _ momwamvleli gazebi. pirvelad es moxda mdinare iprTan brZo-
lebSi da amitom gamoyenebul gazs `ipriti~ Searqves. amas mohyva airwinaRebis
warmoeba da jarSi qimiuri omis specialistebic gamoCndnen. amave omis miwu-
ruls (1918) brZolis dros gaziT moiwamla da dabrmavda (droebiT) faSisturi
germaniis momavali lideri, efreitori adolf hitleric, romelsac mTeli Tve
mouwia samxedro hospitalSi yofna janmrTelobisa da mxedvelobis aRsadgenad.
qimiuri iaraRis gamoyeneba akrZalulia, magram zogierTi qveyana drodadro
arRvevs am akrZalvas. amgvari ram moxda iran-erayis omis (1980-1989) dros,
rodesac erayis diqtatorma sadam huseinma momwamvleli gazebi gamoiyena iranis
armiisa da sakuTari qurTuli mosaxleobis winaaRmdeg.
raRa Tqma unda, Zalian didi movlena iyo pirvel msoflio omSi wyalqveSa
navebis masobrivi gamoyeneba. am mxriv Zalze aqtiurobdnen germanelebi, romle-
bic wyalqveSa navebis saSualebiT cdilobdnen ara mxolod sakuTari qveynis sazR­
vao blokadis garRvevas, aramed Tavad didi britaneTisa da safrangeTis sazRvao
blokadaSi moqcevas _ germanelma mezRvaurebma didi ostatoba gamoiCines, magram
am amocanis gadawyveta ver SeZles.
TviTmfrinavebis gamoyenebam pirveli msoflio omis dros saTave daudo sa-
haero Zalis masobriv gamoyenebas da samxedro aviaciis gadamwyvet rols Tanamed­
rove omSi. swored pirveli msoflio omis dros gamoikveTa samxedro aviaciis
ramdenime `profili~ _ sahaero brZola, dabombva da dazverva. SemdgomSi amas
satransporto aviacia da sahaero desantis gamoyeneba daemata.
meore msoflio omis win dainerga tanksawinaaRmdego artileria, romelic
gamiznuli iyo brZolis velze ukve gabatonebuli tankebis uvnebelsayofad.
qvemexebTan erTad gamoiyeneboda haubicebi, romlebic daxuruli poziciebidan
yumbarebs uSenda mters. dReisaTvis qvemexic da haubicac aqtiurad gamoiyeneba.
gaizarda maTi kalibri, srolis sixSire, sizuste da Wurvis Zala. meore msoflio
omis (1939-1945) dros Tavi gamoiCina germanulma 88 mm-is kalibris sazenito qve-
mexma, romelic aseve efeqturad gamoiyeneboda tankebis winaaRmdegac. es qvemexi
omis Semdeg didxans SemorCa ramdenime qveynis SeiaraRebaSi.

pirveli msoflio omis dros


gazrdili cecxlis Zalis
(gansakuTebiT tyviamfrqvevebisa da
artileriis) gamo masobrivad
daiwyes sangrebis gamoyeneba.

29
samxedro saqme
meore msoflio omis dros pirvelad gamoCnda reaqtiuli artileria. pirveli
mercxali iyo sabWoTa `katiuSa~, romlis gamoyenebamac dasabami misca am axali
tipis iaraRis farTod danergvas. zogierT qveyanaSi (magaliTad, iranSi) am tipis
iaraRs dResac `katiuSas~ uwodeben.
jer kidev pirveli msoflio omidan moyolebuli, farTod gamoiyeneba naRm-
mtyorcnebi, romlebic qveiTi jaris Zalze efeqtur iaraRs warmoadgens. qve-
iTis iaraRisa da artileriis evoluciam Secvala brZolis xasiaTi _ qveiTebis
cecxlis Zala Zalian gaizarda (avtomatebi, tyviamfrqvevebi, naRmmtyorcnebi,
yumbarmtyorcnebi) da sul ramdenime qveiTs SeuZlia sakmaod didi teritoriis
dacva. amave dros aRar xdeba maTi erTad Sejgufeba da Tavadac naklebad xdebi-
an mZlavri iaraRis samizne.
swrafad ganviTarda tankebis warmoeba. tanke-
bis gamoyenebam didi gavlena moaxdina samxedro
sferoze, Secvala brZolis xasiaTi da taqti-
ka. didi satanko SenaerTebi Setevis mZlavri
da ZiriTadi saSualeba gaxda. tankebis farTo
gamoyenebas tanksawinaaRmdego saSualebebis
ganviTareba mohyva. ZiriTadad es iyo tanksawi-
naaRmdego artileria, romlis kalibri meore
msoflio omis ganmavlobaSi 20-dan 88 mm-mde
gaizarda. gaCnda tanksawinaaRmdego yumbar­
mtyorcnebi, romelTa Soris pirveli iyo ger-
sabWoTa tanki T-34, romelmac manuli `faustpatroni~. izrdeboda tankebis
revolucia moaxdina sabrZolo javSnis sisqe, magram aseve icvleboda tank-
tankebis Semdgom ganviTarebaSi sawinaaRmdego iaraRi da misi Wurvebi. Tanamed­
mTel msoflioSi.
rove tanksawinaaRmdego Wurvebi nebismieri
sisqis javSans xvreten. miuxedavad imisa, rom
Tanamedrove tankebi aRWurvilia eleqtronuli
da sxva saxis aucilebeli TavdacviTi mowyobi-
lobiT, isini brZolis velze 10-20 wuTze mets
ver `cocxloben~. tankebis metad saSiSi mteria
moieriSe TviTmfrinavi da vertmfreni. aRsaniS­
navia, rom meore msoflio omis droindelma
sabWoTa tankma T-34-ma didi gavlena iqonia
tankebis Semdgom ganviTarebaze.
uzarmazari cvlilebebi ganicada sabrZolo
reaqtiuli naRmmtyorcni `katiuSa~ _ avi­aciam. pirveli msoflio omis erTtyvia­
am iaraRis gamoyeneba Zalze efeqturi mfrqveviani, propeleriani biplanebis, romelTa
aRmoCnda da germanelebma mas siCqare saaTSi 120-180km iyo, Tanamedrove zebge­
`stalinis organi~ (Stalinorgel) Searqves.
riT reaqtiul gamanadgureblebTan Sedarebac
ki ar SeiZleba. meore msoflio omma cxadyo,
rom haerSi gabatonebis gareSe oms ver moigeb. am omma daaCqara samxedro aviaci­
is ganviTareba. aTiaTasobiT sxvadasxva tipis TviTmfrinavi iqna gamoyenebuli
yvela frontze. kidev ufro gamoikveTa samxedro TviTmfrinavebis sxvadasxva
daniSnuleba: gamanadgureblebi, moieriSe, bombdamSenebi, satransporto, mzvera­
vebi da sxva. saukeTeso gamanadgureblebis _ iaponuri `micubiSi Zeros~, germanuli

30
rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

`meserSmit 109~-is, britanuli `spitfairis~,


sabWoTa `iak-3~-isa da `la-5~-is, amerikul
P-47 `Tanderboltis~ da P-51 `mustangis~
siCqare saaTSi 600km-s aRemateboda. omis
miwuruls, 1944 wels, germanelebma daiwyes
srulebiT axali tipis _ reaqtiuli ZraviT
aRWurvili gamanadgureblis _ `meserSmit
262~-is warmoeba, romlis siswrafe saaTSi
900 km-s aRwevda. `meserSmit-262~ namdvili
revolucia iyo sabrZolo aviaciaSi. am Sesa­
niSnavi TviTmfrinavis istoria imis kargi
magaliTia, Tu ra cudi Sedegebi moaqvs
axali aRmoCenisa Tu siaxlis mniSvnelobis germanuli reaqtiuli gamanadgurebeli `meserSmit-262~
saTanadod arSefasebas. 262-e ukve 1942 _ pirveli reaqtiuli gamanadgurebeli, romelmac
wlisaTvis SeiZleboda yofiliyo mzad war- faqtobrivad revolucia moaxdina saaviacio teqni-
kaSi da caSi gamoCnda meore msoflio omis miwuruls.
moebisTvis, magram hitlerma gadawyvita,
rom es TviTmfrinavi, iseve, rogorc zogierTi
sxva saxis iaraRi, uaxloes periodSi ar iqneboda saWiro da maTze muSaoba Sea-
Cerebina. mxolod 1943 wels gadaifiqra, magram sanam 262-e daxvewes da misi
seriuli warmoeba daiwyes, omi ukve dasasruls uaxlovdeboda. 262-e mxolod 900
cali damzadda, Tumca haerSi gabatonebis miuxedavad, sahaero omSi gardatexis
Setana man ver SeZlo da ukve dasustebul da ganwirul germanias veRar uSvela.
bombdamSenebma udidesi roli Seasrules meore msoflio omSi. britanuli da
amerikuli bombdamSenebi dRe da Rame aTasobiT tona bombs agdebdnen faSis-
turi germaniis da misi mokavSireebis Tavze. britanuli `lankasterebi~ da `li-
bereitorebi~ da amerikuli boing-17 `mfrinavi cixe-simagre~ da boing-29 `super
cixe-simagre~ namdvil risxvad moevlinen mters. 1945 wels, agvistos dasawyisSi,
swored `boing-29~-dan Camoagdes ori atomuri bombi iaponiis qalaqebze _ hiro-
simasa da nagasakze.

meore msoflio omis droindeli 88 mm-is kalibris germanuli sazenito


qvemexi, romelic Zalze efeqturad gamoiyeneboda tankebis winaaRmdegac.
es qvemexi Zalze popularuli gaxda da meore msoflio omis Semdeg
gamoiyeneboda ramdenime qveynis SeiaraRebul ZalebSi.

31
samxedro saqme
Tanamedrove sabrZolo TviTmfrinavebis Seqmna
ara mxo­lod Zalian maRali donis teqnologias moiTxovs,
aramed Zalian Zviric Rirs (zogierTi aviagamanadgureb­
lis fasi 100 mln dolars aRemateba). aviaciam Secvala
omis xasiaTi. Tu adre zogierTi qveyana miuwvdomeli
iyo, aviaciam is mowyvladi gaxada. mZime bombdamSenebi
zebgeriTi siCqariT msoflios nebismier kuTxeSi aRwe­
ven atomuri da wyalbadis bombebiT.
meore msoflio omis Semdeg gansakuTrebuli mniSvne-­
loba mieniWa sabrZolo vertmfrenebis ganviTarebas.
isini gamoiyeneba sxvadasxva daniSnulebiT da maT gare­
Se Zneli warmosadgenia Tanamedrove armia.
ra Tqma unda, saraketo teqnikis ganviTarebam omis
xasiaTsa da samxedro strategiaSi Zireuli cvlilebebi
Seitana. rodesac Sens xelT aris 13 aTasi kilometris
radiusis mqone atomuri an wyalbadis qobiniT aRWur-
vili kontinentSorisi balistikuri raketa, romelic
samiznes 30-200 metramde sizustiT xvdeba, aq ukve zed-
germanuli V2 — pirveli metia saubari manZilsa da raime dacvaze. kontinent-
sabrZolo balistikuri Sorisi raketebi, romlebsac isvrian rogorc xmeleTi-
raketa dan, ise okeanis siRrmeSi myofi wyalqveSa navebidan,
iseTi swrafia, rom ramdenime wuTSi aRweven mizans.
maTgan Tavis dacva praqtikulad SeuZlebelia, Tumca antisaraketo iaraRis
gamogonebasa da ganviTarebaze didZali Tanxa ixarjeba. birTvuli qobinebiT
aRWurvili balistikuri raketebi imdenad seriozuli iaraRia, rom igi mtris
Sekavebis funqcias asrulebs. eqspertebs miaCniaT, rom swored birTvuli iaraRi
da misi gamoyenebisTvis gankuTvnili balistikuri raketebi iyo mTavari mizezi
imisa, rom Tavs ar dagvtexia axali, mesame msoflio omi.
aRsaniSnavia, rom pirveli sabrZolo balistikuri raketa `fau-2~ (V2) ger-
manelebma Seqmnes meore msoflio omis dros. misi konstruqtorebi iyvnen fon
brauni da valter dornbergeri, romlebic amerikelebma omis Semdeg TavianT
samsaxurSi Caiyenes. pirveli amerikuli balistikuri raketa `redstouni~ iseve,
rogorc misi pirveli sabWoTa analogi, germanuli `fau-2~-is gaumjobesebuli
versia iyo.

saSualo radiusis sabWoTa balisti-


kuri raketa, saukeTeso Tavis klasSi,
msoflioSi cnobilia SS-20-is saxeliT.
misi konstruqtori iyo qarTveli _
aleqsandre nadiraZe.

32
rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

Zalian didi evolucia ganicada samxedro


flotmac. jer gaCnda orTqlis gemebi, Sem-
deg isini javSniT Semoses. gemebis Seiara-
Rebac gaumjobesda. gaCnda wyalqveSa navebi.
zemoT aRiniSna, rom pirvel msoflio omSi
amgvari navebi sakmaod efeqturad gamoiyena
germaniam.
aviaciis gamoyenebis aucileblobam dRis
wesrigSi daayena aviamzidebis Seqmna. swo­
red iaponuri aviamzidebidan afrenilma
asobiT TviTmfrinavma miitana ieriSi aSS-
is havais kunZulebze mdebare perl-harbo-
ris samxed­ro-sazRvao bazaze 1941 wlis 6 raodenobrivad yvelaze meti awarmoes meore msof­
dekembers, riTac daiwyo sabrZolo moq­me­ lio omis dros saxelganTqmuli amerikuli aviagama-­
deba wynari okeanis auzSi. SemdgomSi aSS-m nadgurebeli p-47 — `Tanderbolti~, misi konstruq-
­tori iyo warmoSobiT qarTveli _ aleqsandre qa-
gansakuTrebu­li yuradReba miaqcia aviamzi­ rTveli (qarTveliSvili).
debis gamoye­nebas da dRemde aSS-is bato­no­
ba msoflio okeaneze metwilad didi avia­
mzi­debis gamoye­nebiT xorcieldeba. isic
unda aRiniS­nos, rom samomavlod samxedro
miznebisTvis raketebisa da kosmosis gamoye­
neba aviamzidebis mniSvnelobas daakninebs.
Tanamedrove mZlavr iaraRs warmoadgens
atomuri wyalqveSa navebi, romlebic aRWur-
vilia birTvuli raketebiT da romlebsac
sam Tvemde SeuZliaT wyalqveS, avtonomiur
reJimSi darCena. balistikurma raketebma,
aviamzidebma da atomurma wyalqveSa navebma
yvela qveyana gaxada mowyvladi: msoflio
okeane Tanamedrove omis mniSvnelovan aspa­
re­zad iqca.

aSS-is Tanamedrove aviamzidi `hari trumeni~

Tanamedrove amerikuli atomuri wyalqveSa navi

33
samxedro saqme

amerikuli sabrZolo
vertmfreni
AH1 – `kobra~

birTvuli iaraRis gavrceleba akrZalulia saerTaSoriso xelSekrulebiT, mag-


­­­­­ram zogierTi qveyana malulad cdilobs amgvari iaraRis Seqmnas da es sakuTari
usafrTxoebis garantiad aqvs miCneuli.
iaraRsa da samxedro teqnologiaze didZali fuli da resursi ixarjeba. yvelas
unda iyos Zlieri an gamoiyurebodes Zlierad. qmnian axal iaraRs, romelic qvey-
nebis ara mxolod samxedro SesaZleblobebs zrdis, aramed maT sagareo politi-
kasa da strategiul miznebzec did gavlenas axdens.
amas xels uwyobs uwyvetad mimdinare teqnikuri progresic. Tavis droze motori­-
zaciam udidesi gavlena moaxdina samxedro saqmeze. Sida wvis Zravam mobiluri
gaxada SeiaraRebuli Zalebi. tanki, avtomobili, TviTmfrinavi, Tanamedrove gemi
_ motorizaciis Sedegia. cnobilma espanelma filosofosma salvador de madari­
agam stalinis sabWoTa kavSiri Cingiz yaenis imperias Seadara da dawera, rom
`motorizebuli Cingiz yaeni emuqreba evropas~. jari mobiluri gaxda, aman ki
didi daRi daasva brZolis xasiaTs, taqtikasa da strategias. gaizarda sawvavis
mniSvneloba. upirveles amocanad iqca jarisa da flotis sawvaviT uzrunvelyofa.
unda iTqvas komunikaciis saSualebebis ganviTarebis Sesaxebac. radio ukve
pirvel msoflio omSi gamoiyeneboda, magram SemdgomSi radio da komunikaciis
eleqtronulma saSualebebma didi gavlena hpoves samxedro saqmeSi. dRes samxed­
ro komunikaciebSi farTod gamoiyeneba kosmosuri Tanamgzavrebi _ isini brZo-
lis velze ara mxolod aseulis wevrebs Soris kavSirisaTvis gamodgeba, aramed
dazvervis sferoSi Zalian mniSvnelovan rols asrulebs.

34
rogor Secvala samxedro teqnologiam omis xasiaTi

aris ramdenime mimarTuleba samxedro sferoSi, romelTa progresi uTuod


did gavlenas moaxdens saerTaSoriso urTierTobebze da msoflioSi ZalTa
gadanawilebaze. aseTebia lazeruli iaraRi, sabrZolo robotebis gamoyeneba da
kosmosSi omis gadatana, iq sabrZolo platformebis (birTvuli da lazeruli
iaraRiT aRWurvili!) Seqmna, romlebidanac safrTxe Seeqmneba dedamiwis nebis-
mier wertils.
da Tu Zala da omi kvlavac politikis misaReb instrumentebad darCeba, sam­­-
xed­ro teqnologiisa da iaraRis ganviTarebas veraferi SeaCerebs…

p.s. dReisaTvis udidesi yuradReba eqceva oms kibersivrceSi. es omis axali


saxeobaa. bevri eqsperti fiqrobs, rom sul male mowinaaRmdegis ganeitraleba
`kiberiaraRis~ saSualebiT moxdeba. dRes Znelic ki aris imis warmodgena, ra xasi­
aTisa da masStabis SeiZleba iyos `kiberiaraRiT~ miyenebuli ziani. kiberiaraRis
ganviTarebaSi lideroben aSS, CineTi da ruseTi. kiberomi ukve hqonda ruseTs
estoneTisa da saqarTvelos winaaRmdeg. amitomac aris aucilebeli, rom yvela
qveyana did yuradRebas aqcevdes sakuTari kadrebis aRzrdas informaciuli da
kiberusafrTxoebis uzrunvelsayofad.

amerikeli qveiTebi
avRaneTSi, 2010

35

You might also like