Risk Değerlendirme

Metodolojileri
Mevzuat
 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
Kanun Numarası : 6331
Kabul Tarihi : 20/6/2012

 tüm işyerlerine risk değerlendirme zorunluluğu

 risk değerlendirmesi yapmayan işyerlerine para cezaları
 tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin risk değerlendirilmesi yapmadığı durumlarda
kapatılacağı

 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

Resmî Gazete Tarihi: 29.12.2012 Resmî Gazete Sayısı: 28512

 risk değerlendirmesinin usul ve esasları

Tanımlar
 Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana
gelme ihtimali
 Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı, işyerini ya da üretimi
etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli

 Risk değerlendirmesi:
 İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi
 bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin
analiz edilerek derecelendirilmesi
 kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar

(İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Kanun Numarası : 6331

Kabul Tarihi : 20/6/2012)
Tehlike vs Risk

TEHLİKE RİSK

Zeminde Su veya Yağ olması Kayma, Düşme

Gürültü İşitme Kaybı, Baş Ağrısı, Dikkatsizlik

Ağır yükleri elle taşıyan çalışanın Kas-

Ağır Yüklerin Elle Taşınması
İskelet Sistemi hastalıklarına yakalanması

Ekranlı araçlar ??

Yetersiz eğitim/ bilgilendirme ??

İşveren yükümlülüğü
 Çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve
geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi
yapar veya yaptırır.
 Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmiş olması; işverenin, işyerinde iş sağlığı
ve güvenliğinin sağlanması yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
 İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilere
risk değerlendirmesi ile ilgili ihtiyaç duydukları her türlü bilgi ve belgeyi
temin eder.

(İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Madde 5)

 Risk değerlendirmesi ekibi
Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir.
 Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur.
 İşveren veya işveren vekili.
 İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri.
 İşyerindeki çalışan temsilcileri: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme,
tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma vb.
 İşyerindeki destek elemanları.
 İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar,
mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

(İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Madde 6)

 Risk değerlendirmesi ekibi
 İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve
kuruluşlardan hizmet alabilir.
 Risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu işveren veya işveren tarafından ekip
içinden görevlendirilen bir kişi tarafından da sağlanabilir.
 İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini
yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını
karşılar, görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz.
 Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren tarafından
sağlanan bilgi ve belgeleri korur ve gizli tutar.

(İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Madde 6)

Risk Değerlendirmesi Aşamaları
 Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından
başlamak üzere
 tehlikeleri tanımlama
 riskleri belirleme ve analiz etme
 risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması
 Dokümantasyon
 yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek
gerçekleştirilir.
Risk değerlendirme metodunun seçimi
 Bu seçimin yanlış yapılması işletmeyi maddi/manevi kayba uğratabilir
 Hangi yöntemlerin kullanılacağına karar verilirken aşağıdaki parametreler
dikkate alınır:
 işletmenin kendi ihtiyaçları
 yapısı
 tehlikenin büyüklüğü
 Tehlikeleri küçük olan küçük çaplı işletmeler karmaşık risk değerlendirmesi ve
kontrol uygulamalarına zorlanmamalıdır.
Örnek
 Risk değerlendirme
metodolojileri

Nitel (kalitatif) Hem nicel hemde nitel (Karma)

Nicel (kantitatif)
Ön Tehlike Analizi Metodu (PHA) Hata Türleri ve Etkileri Analizi, (FMEA)
L Matris Metodu
Kontrol listeleri (Çeklist) Olay Ağacı Analizi Yöntemi (ETA)
Kullanılarak Birincil Risk Analizi X Matris Metodu
(PRA)
Fine-kinney metodu
Olursa Ne Olur Analizi (What
if…?) Ridley metodu.
İş Güvenlik Analizi (Job Safety
Analysis)

Tehlike ve İşletilebilme Çalışması

Analizi (HAZOP)

SWOT Analizi
Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard
Analysis)
 risk değerlendirmesi açısından tek başına yeterli bir yöntem değildir.
 diğer risk değerlendirme yöntemleri için risk değerlendirmede başlangıç
verilerinin toplanması amacı ile kullanılır
 işletmede geçmişte gerçekleşmiş tehlikeli durum ve olaylar değerlendirilerek
tehlikenin sıklığı ve oluşturabileceği zararların boyutları değerlendirilir.
 bu risk değerlendirme yöntemi tamamlandıktan sonra belirlenen tehlikeler
öncelik sırasına konur ve önlemler bu doğrultuda alınır.
 hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metodlarının
uygulanması gerektiği ortaya konur
Bu analizde kullanılan bilgiler:
 Kontrol listeleri, kılavuz bilgileri, kaza raporları vb.

Tehlike Sebepleri Sonuçları Sistemdeki Aksiyon

yeri
Kontrol listeleri (Checklist) Kullanılarak Birincil
Risk Analizi (PRA)

 İşletmede gerekli donanımların ve cihazların tam olup olmadığını veya düzgün

işleyip işlemediğini belirler.
 Kontrol listelerindeki sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır.

Konu Yeterli Yetersiz Eksik

Olursa Ne Olur? (What İf .......? )
 işletmeye ait az sayıda geçmiş bilgi ve dokuman ile hareket edilebilmesi mümkündür.
 Özel bir tekniğe ve hesaplama aracına ihtiyaç duyulmaz.
 Basit sorularla işletme için olası tehlikeler ortaya çıkarılır.
 Basit/küçük ölçekte uygulamalar için kullanılır.
 -Olursa Ne Olur?- sorusuna verilen cevaplara dayanır. Aksaklıkların muhtemel sonuçları
belirlenir ve sorumlu Kişiler tarafından tavsiyeler tanımlanır.
Örn: - pompa yeterince yükseğe basamazsa ne olur?
- sıcaklık aniden artarsa ne olur?

… olursa ne Nedeni Sonucu Güvenlik Öneriler

olur? tedbirleri
İş Güvenlik Analizi (Job Safety Analysis)

Uygulandığı durumlar:
 Prosedürü olmayan ve ilk defa yapılacak işlerden önce
 Prosedürü olmayan ve ilk defa kullanılacak bir ekipman için
 Prosedürü olan ancak risk seviyesi yüksek olan bir iş öncesi
 Nadiren yapılan yüksek riskli bir iş öncesi
 Mevcut prosedürün herhangi bir sebep ile güncellenmesi

İş adımı Olası tehlikeler Tehlike Kontrol

Yöntemi
Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi
(HAZOP)

 kimya endüstrisi tarafından bu

işletmenlerin tehlike potansiyelleri
düşünülerek geliştirilmiştir.
 tehlike ve kaza odaklarının
saptanması ve ortadan kaldırılması
için kullanılır.
 Gerekli sorular sorularak bir olayın
olması ve olmaması durumunda ne
gibi sonuçların ortaya çıkacağını
belirlenmeye çalışılır.
 Kabul edilebilir riskler ve kabul
edilemez riskler belirlenip bunlar
karşısında alınması gereken önlemler
belirlenir. https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fslidetodoc.com%2Frsk-deerlendrme-
metodolojler-frma-adi-risk-ynetm-
prosesi%2F&psig=AOvVaw1UeogIMUO6g6elXZmTFf_r&ust=1634158151443000&source=images&cd=vfe&v
ed=0CAsQ3YkBahcKEwjwhPDW38XzAhUAAAAAHQAAAAAQCQ
SWOT Analizi

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.vargonen.com%2Fblog%2Fswot-analizi-nedir-nasil-
yapilir%2F&psig=AOvVaw3gHjO9ho4ynjuTG4kfzlhK&ust=1634158653862000&source=images&cd=vfe&ved=0CAsQ3YkBahcKEwi4jbnD4cXzAhUAAAAAHQAAAAAQCQ
SWOT Analizi
Güçlü Yönler Zayıf yönler Fırsatlar Tehditler
Tecrübeli Teknik konuda Teknik konularda Dolar kurundaki
personel yetersizlik kurum içi eğitimler değişimlerle
düzenlemek maliyetlerin
Bölüm içi uyum. artması
 Risk değerlendirme
metodolojileri

Nitel (kalitatif)
Nicel (kantitatif)
Ön Tehlike Analizi Metodu (PHA)
L Matris Metodu
Hem nicel hemde nitel (Karma)
Kontrol listeleri (Çeklist)
Kullanılarak Birincil Risk Analizi X Matris Metodu Hata Türleri ve Etkileri Analizi, (FMEA)
(PRA)
Olay Ağacı Analizi Yöntemi (ETA)
Olursa Ne Olur Analizi (What
if…?)
Fine-kinney metodu
İş Güvenlik Analizi (Job Safety
Analysis) Ridley metodu.
Tehlike ve İşletilebilme
Çalışması Analizi (HAZOP)

SWOT Analizi
L- Matris Metodu
Risk
 Risk bir tehlikenin olma olasılığı ile zarar verme derecesinin bileşkesidir.

Risk = Olasılık x Şiddet

Olasılığı etkileyen faktörler;

 Çalışanın ustalık düzeyi
 Tehlikeye ne kadar süre maruz kalındığı
 Tehlikeye maruziyet miktarı, şekli

Riskin şiddetini etkileyen faktörler ;

 Tehlike sonrası gerçekleşecek yaralanmanın seviyesi
 Tehlike sonrası gerçekleşecek ekonomik kaybın büyüklüğü
 Tehlike sonrası gerçekleşecek çevre zararının büyüklüğü
Olasılık Ortaya Çıkma Sıklığı

1.ÇOK KÜÇÜK YILDA BİR

2.KÜÇÜK ÜÇ AYDA BİR
3.ORTA AYDA BİR
4.YÜKSEK HAFTADA BİR
5.ÇOK YÜKSEK HER GÜN

Şiddet Derecelendirme
1.ÇOK HAFİF İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektirmeyen
2.HAFİF İş günü kaybı yok, ilk yardım gerektiren
3.ORTA Hafif yaralanma, tedavi gerekir
4.CİDDİ Ölüm, Ciddi yaralanma, meslek hastalığı
5.ÇOK CİDDİ Birden çok ölüm, sürekli iş göremezlik
 Risk Skor Değerlendirme Matrisi

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Ft.ogren
sen.com%2Ft%25C4%25B1p%2F7532%2Findex.html&psig=AOvVaw0ZY8snboe8nQeghmaheF18&ust=1634210315616000&source=images&cd=vfe&ved=0CA0Q3YkBahcKEwiAt6_-
ocfzAhUAAAAAHQAAAAAQCA
 Riskin Tolere Edilebilirliğine Karar Verme

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fslideplayer.biz.tr%2Fslide%2F14138795%2F&psig=AOvVaw1iRCvrak7f3UinTP4QgjGA&ust=1634210571367000&source=images&cd=vfe&ved
=0CA0Q3YkBahcKEwiwn4v6osfzAhUAAAAAHQAAAAAQFQ
Örnek-1

 Durum: Acil çıkış levhalarının bulunmaması

 Olası risk: Acil durumlarda tahliyede güçlük yaşanması
 Mevcut Önlem: yok
 Olasılık: ??
 Şiddet: ??
 Risk derecesi: ??
X Matris Metodu

 Karmaşık prosesler veya akım şemaları içeren işlerin mevcut olduğu yerlere
veya olaylara uygulanabilir.
 Tek başına bir analistin yapmasına uygun değildir
 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına İhtiyaç vardır.
X Matris Metodu
RİSK DERECESİ =A+B +C+D+ (E X F)
 Risk değerlendirme
metodolojileri

Nitel (kalitatif)
Nicel (kantitatif)
Ön Tehlike Analizi Metodu (PHA)
L Matris Metodu
Hem nicel hemde nitel (Karma)
Kontrol listeleri (Çeklist)
Kullanılarak Birincil Risk Analizi X Matris Metodu Hata Türleri ve Etkileri Analizi, (FMEA)
(PRA)
Olay Ağacı Analizi Yöntemi (ETA)
Olursa Ne Olur Analizi (What
if…?)
Fine-kinney metodu
İş Güvenlik Analizi (Job Safety
Analysis) Ridley metodu.
Tehlike ve İşletilebilme
Çalışması Analizi (HAZOP)

SWOT Analizi
Hata Türleri ve Etkileri Analizi (HTEA)
(FAILURE MODE AND EFFECT ANALYSIS, FMEA)

 bir ürün üzerinde meydana gelebilecek tasarım ve/veya prosesten kaynaklanan her
tür hata/arıza için yapılır
 yeni bir tasarıma veya üretim sistemine esas olan bütün değişiklikleri mümkün
olduğunca önceden tahmin etmeyi amaçlayan bir hata önleme tekniğidir.
 İşletmenin tamamı ya da bir bölümünde ekipmanların neden olabileceği kaza ve
arızaların bütün sistemi nasıl etkileyeceği ve ortaya çıkabilecek sonuçlar
değerlendirilir
Hata Türleri ve Etkileri Analizi (HTEA)
(FAILURE MODE AND EFFECT ANALYSIS, FMEA)
4 türü vardır:
1. Sistem FMEA: Sistem ve alt sistemleri analiz ederek, sistemin eksiklerinden doğan
potansiyel hata türlerini belirlemede kullanılır. Amacı, sistemin kalitesini, güvenirliğini
ve korunabilirliğini artırmaktır.
2. Tasarım FMEA: Tasarım hatalarından doğan hata türlerine yönelik olarak üretime
başlamadan önce ürünlerin analiz edilmesinde kullanılır.
3. Proses FMEA: İşletme için üretim veya montaj sırasındaki hatalardan doğabilecek
hata türlerini ortadan kaldırmak ve üretim ve montaj prosesini analiz etmek amacı ile
kullanılır.
4. Servis FMEA: Organizasyondaki aksaklıkların analiz edilmesinde kullanılır.
Hata Türleri ve Etkileri Analizi (HTEA)
(FAILURE MODE AND EFFECT ANALYSIS, FMEA

FMEA’nın temel unsurları:

 İhtimal: Hatanın zaman içinde gerçekleşme sıklığı (1-10 arası)
 Şiddet: Hatanın gerçekleşmesi durumunda sonuçların derecesi (1-10 arası)
 Tespit edilebilirlik: Hatanın istenmeyen sonuçlara sebep olmadan tespit
edilebilme derecesi (1-10 arası)

Risk=İ * Ş * T
Olay Ağacı Analizi Yöntemi (ETA)

 başlangıçta seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya

çıkabilecek sonuçların akışını diyagram ile gösteren bir yöntemdir

 Genellikle birden fazla proses ve koruma sistemlerinin olduğu tesislerde

kullanılır
 Olay Ağacı Analizi Yöntemi (ETA)

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fissuu.com%2Ftepakademi%2Fdocs%2Fname2f0d74%2F19&psig=AOvVaw0Y_zT5aUX8IwgsMzbdslXx&ust=1634217695845000&source=images&cd=vfe&ved=0CA0Q3YkBahcKEwjo-7K-
vcfzAhUAAAAAHQAAAAAQDg
Fine-kinney metodu

 iş akışı ve makine ekipmanı esaslı bir yöntemdir.

 risk değerlendirmesi yapılırken tehlikenin gerçekleşme olasılığı, ağırlığının yanı sıra,
tehlikenin gerçekleşme sıklığı (frekansı) da hesaplamalara dahil edilir.

İhtimal : tehlike veya hatanın oluşma ihtimali

Şiddet : Tehlike veya hatanın önemi/ şiddeti
Frekans : Tehlike veya hatanın oluşma sıklığı

Risk = İ * Ş * F
Ridley metodu
 riskin büyüklüğü, ortaya çıkma sıklığı ve şiddetinden yola çıkılarak risk
sayısal olarak değerlendirilir

Risk = Baz Alınan Dönemde Aynı Riskle Karşılaşma Sıklığı x (Maksimum

Potansiyel Kayıp + Ortaya Çıkma Olasılığı)

https://www.google.com/search?q=%C3%B6rnek+olay+a%C4%9Fac%C4%B1+analizi&rlz=1C1DVCJ_enTR521TR521&sxsrf=AOaemvKy
5YZgrJw2UXW-
LKmHQHEPU9HrLw:1634131293147&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwj9v_m5vcfzAhUphf0HHTl4DrsQ_AUoAXoECAIQAw
&biw=1366&bih=657&dpr=1#imgrc=pEn7wha-oBfoIM&imgdii=YVVpF1KGy_-QOM
DOKÜMANTASYON
 a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
 b) Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan İSG Uzmanı ve işyeri
hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri.
 c) Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi.
 ç) Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her
birinin adı.
 d) Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler.
 e) Tespit edilen riskler.
 f) Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler.
 g) Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları.
 ğ) Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve
sonrasında tespit edilen risk seviyesi
KAYIT VE SAKLAMA
 Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren
kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde
saklanır.
 Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp
arşivlenebilir.

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN YENİLENMESİ

 MADDE 12 – (1) Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok
tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı
yılda bir yenilenir