BETİMLEYİCİ ANLATIM
NOT-2 : Özellikle sanatsal betimlemelerde
Bir nesnenin, yerin görünüşünü, kişide
uyandırdığı izlenimleri
anlatmaya ve kişinin zihninde canlandırmayı
amaçlayan anlatıma “betimleyici anlatım” denir.
sözcüklerle bir çeşit resim yapma da
diyebileceğimiz betimlemenin özellikleri
şunlardır:
1- Betimleme bir yer, kişi ya da nesneyi ayrıntılı
olarak tanımlayıp sergilemektir.
2- Betimlemede en çok, sıfatlardan yararlanılır.
3- Gözlem yaparken yararlandığımız araçların
başında duyu organlarımız gelmektedir.
4- Betimlemede anlatıcı, gereksiz anlatımlardan
kaçınır.
5- Yazar, gerçek yaşamdan aldıklarını
aktarırken yalnız gördüklerini değil, aynı
zamanda kendinde bıraktığı izlenimleri, duygu ve
heyecanları da yansıtır.
6- Her betimlemede belirli bir düzenin yani
sıranın gözetilmesi, betimlenen nesnenin
okuyucu tarafından daha net algılanmasını
sağlar.
7- Edebi metinlerde öyküleyici anlatımla
betimleyici anlatım iç içedir.
8- Yazar, kahramanların iç dünyalarını,
karakter özelliklerini de betimleyebilir. Bu
şekilde duygu ve düşüncelerimizin
betimlenmesine “tahlil” denir.
Betimlemeler daha genel özellikleri dikkate
alınarak “izlenimsel” (sanatsal-yazınsal)
betimleme ve “açıklayıcı” (düşünsel) betimleme
olmak üzere de ikiye ayrılabilir:
İzlenimsel Betimleme :
***İzlenim kazandırılır.
***Ayrıntılar arasında seçme yapılıp en
belirleyicisi seçilir.
***Dilin sanatsal işlevi kullanılır.
***Kişisel yorumlama yapılır. Yani özneldir.
Açıklayıcı Betimleme :
***Bilgi verilip açıklama yapılır.
***Ayrıntılar fotoğraf gerçekliğiyle olduğu gibi
aktarılır.
***Dilin göndergesel işlevi kullanılır.
***Kişisel yorumlama yapılmaz. Yani nesneldir.
NOT: İnsanın diğer insanlara göre ayırıcı
niteliklerinin verilmesine “portre” denir. Kişinin dış
görünüşünün ve iç dünyasının betimlenmesine
göre “fiziksel (tensel)” ve “ruhsal” (tinsel) portre
olmak üzere ikiye ayrılır.
anlama güç kazandırmak için ad ve deyim
aktarmalarının kullanıldığını görebilmekteyiz.
SIFAT
Adların önüne gelerek onları niteleyen; işaret,
sayı, soru ve belirsizlik yönlerinden belirten
sözcüklere “sıfat” denir.
Niteleme sıfatları, adların durumlarını, biçimlerini
renklerini gösterir:
Sararmış yapraklar, yuvarlak dünya, pembe düşlerim
NOT: Sıfat tamlamasında anlatımın kısaltılması
amacıyla ad düşürülebilir. Bu durum adlaşmış
sıfat olarak isimlendirilir.
Bu ülkenin gençlere ihtiyacı var.
NOT-2 : Unvan sıfatları kişilerin sosyal
durumlarına göre adlarına takılan tanıtma ve
saygı sözcükleridir. Hem adın önünde hem
sonunda hem de iki tarafında kullanılabilir.
Gazi Mustafa Kemal Paşa
Gazi Mustafa Kemal
Mustafa Kemal Paşa
Belirtme Sıfatları şu şekilde çeşitlenmiştir:
Adları, işaret ederek belirten sıfatlar işaret
sıfatlarıdır. İşaret sıfatını bulmak için birlikte
kullanıldığı ada “hangi” sorusu sorulur.
Bu, şu, o, öteki, beriki, diğer, öbür, öyle, böyle, şöyle, işte…
sıklıkla işaret sıfatı olarak kullanılır.
Bu adam, öteki dünya, işte para…
Bir adı, ona kesinlik kazandırmaksızın belirten
sıfatlara belgisiz sıfat denir.
“Birçok, biraz, hiçbir, her, bazı, başka, çoğu, fazla, bütün,
kimi, az” gibi sözcükler belgisiz sıfat olarak
kullanılır.
Bazı yalanlar, biraz yalnızlık başka coğrafya…
Soru sıfatları, önüne geldikleri adları soru
anlamıyla belirten sözcüklerdir. Adları soru
yönünden belirtmeye yarayan soru sıfatları
genellikle “ne, hangi, nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar” gibi
sözcüklerdir.
Ne günlere kaldık?
Hangi resmime baksam ben değilim.
Belirttikleri adın sayısını, sırasını, nasıl bir
dağılım içinde olduğunu ya da bütün içindeki
oranını gösteren sıfatlar sayı sıfatıdır.
İşlevlerine göre sayı sıfatları beş grupta
incelenir:
1. Asıl sayı sıfatları
2. Sıra sayı sıfatları
3. Kesir sayı sıfatları
4. Üleştirme sayı sıfatları
5. Topluluk sayı sıfatları

Sıfatlar, adların niteliğini, özelliğini göstermek

üzere bir adla tamlama oluşturur. Bir adla bir
sıfatın bu amaçla kurdukları tamlamaya “sıfat
tamlaması” denir.

Sıfat Tamlamalarının Özellikleri :

Sıfat tamlamasında sıfat ya da ad birden fazla olabilir.

Mavi deniz ve gökyüzü

Sıfat tamlamalarında tamlananda adın yerine zamir de

kullanılabilir.
iyi birine

Bir ad ya da zamir hem nitelenip hem belirtilebilir.

Ketum bir insan

Sıfat tamlamalarında adlar çekim eki alabilir.

Böyle sözlere

Sıfatlar, belirtili ad tamlamalarında tamlayanda ya da

tamlananda yer alabilir.
halkın sessiz tepkisi karanlık gecenin sabahı

Kimi sıfatlar iyelik eki ile kullanılır fakat bunlar iyelik anlamı
taşımaz.
Güzelim elbise, çoğu insan