‫سرفصلهای ويژه‬

‫مشكالت عملياتي طراحي خطوط لوله انتقال‬

‫جريان‌هاي دو فازي‬
‫مشكالت عولياتي طزاحي خطوط لوله انتقال جزياى هاي دو فاسي‬
‫جرياني‬
‫لوله جزياىي‬ ‫لولهر خط‬ ‫اسدر خط‬
‫طبيعي د‬ ‫گ‬‫طبيعي‬ ‫هيدرات گاز‬
‫هيدرات‬ ‫تشكيلتشكيل‬
‫کنتزل‬‫کنترل‬ ‫مديريت‬
‫هديزيت‬
‫شرکت نفت مناطق نفت‌خيز جنوب‬ ‫مهندس فرنوش هاشم‌پور‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫دکتر محمدرضا عادل‌زاده‬

‫زوتط هحوسضضا فازلظازُ ‪ ،1‬هٌْسؼ فطًَـ ّاقنپَض ‪ ،2‬قطوت ًفت هٌاعك ًفتذ٘ع جٌَب‬

‫‪ ‬مقدمه‬
‫‪ ‬تش�كيل هيدرات در خ�ط لوله‬
‫جرياني [‪]1-4‬‬ ‫تش��کيل هيدرات در خط��وط لوله گاز و‬
‫ميعانات گازي‪ 3‬يكي از مش��کالت بزرگ‬
‫هيدرات‪ ،‬تركيبي برفک‌گونه از آب و گاز‬ ‫فرا روي کارکنان عملي��ات بهره‌برداري‬
‫طبيعي است كه تشكيل آن‪ ،‬افت فشار را‬ ‫و مهندس��ين اداره بهره‌برداري است كه‬
‫افزايش داده و باعث انسداد و نهايتاً انفجار‬ ‫هر س��اله هزينه‌هاي بس��ياري را به‌خود‬
‫خط لوله انتقال جريان مي‌شود‪ .‬وجود آب‬ ‫اختصاص مي‌دهد‪ .‬هزينه‌هاي ناش��ي از‬
‫و ميعانات گازي در خطوط لوله جمع‌آوري‬ ‫ايجاد خوردگي تأسيسات‪ ،‬انجام عمليات‬
‫و انتقال گاز طبيعي ( به‌صورت جريان‌هاي‬ ‫توپك‌ران��ي در خطوط لول��ه و ‪ ...‬همگي‬
‫دوفازي) ‪ ،‬باعث پيدايش مش��کالت زير‬ ‫به‌واس��طه مش��كل توليد هيدرات گازي‬
‫مي‌گردد‪:‬‬ ‫در خطوط لوله است كه بايد با مديريتی‬
‫الف) تشكيل هيدرات گاز طبيعي در خط‬ ‫صحيح در راستاي حل اين مشكل گامي‬
‫لوله جرياني و در نتيجه کاه��ش بازده و‬ ‫اساسي برداشته شود[‪2‬و‪.]1‬‬
‫ايمني خط لوله انتقال جريان‬ ‫هیدرات‌ه��ا تمایل زیادی ب��رای متراکم‬
‫ب) تجمع مايعات در خطوط لوله انتقال‬ ‫شدن و چسبيدن به دیواره لوله و در نتیجه‬
‫جريان و در نتيجه کاهش ب��ازده انتقال‬ ‫مسدودنمودن خط لوله دارند‪ .‬در صورت‬
‫جريان‬ ‫تشكيل هيدرات‪ ،‬برای جدايش و تجزيه‬
‫ج) خوردگي و س��اييدگي خط لوله و در‬ ‫آن درجه حرارت باالتر و‪/‬یا فشار پایین‌تر‬
‫نتيجه بروز پديده نشتي در خطوط‬ ‫مورد نیاز اس��ت‪ .‬حتي در اين شرايط نیز‬
‫فرآيند جدا ک��ردن هیدرات‌ها‪ ،‬فرآيندي‬
‫از اوايل قرن بيس��تم‪ ،‬تولي��د گاز طبيعي‬ ‫آهسته است‪ .‬بنابراين به‌نظر مي‌رسد كه‬
‫با مشكالتي روبه‌رو ش��د كه در ارتباط با‬ ‫كليد مسأله‪ ،‬جلوگيري از تشكيل هيدرات‬
‫‪1‬‬ ‫گرفتگي لوله‌ها توس��ط ته‌نش��ين شدن‬
‫‪adelzadeh.m@nisoc.ir‬‬ ‫به تأخير انداختن آن (بازدارنده‌ها)‪.‬‬ ‫باش��د‪ .‬پیش‌گیری از هی��درات می‌تواند شرایط‪ ،‬هیدرات‌ها تشکیل شوند ( استفاده‬
‫‪2‬‬ ‫فلسفه واقعي تشكيل هيدرات به شرايط بلورهايي بود ك��ه در ابتدا گمان مي‌رفت‬
‫‪farnoosh.hashempoor@yahoo.com‬‬ ‫به‌طور معمول بر اساس سه سطح امنیت‪ ،‬از هيدرات شكن گاليكولي)‬
‫حقيقتتلسم‬‫تطت٘ة‬ ‫بلورها‪ ،‬در‬
‫اهٌ٘تاينتِ‬
‫ؾغحهستند‪.‬‬
‫بلورهاي يخ‬
‫اؾاؼ ؾِ‬ ‫هقوَل تط‬
‫سيال (گاز‬ ‫قبيلعَض‬
‫فشار‪ ،‬دما نوع‬ ‫تَاًس تِ‬ ‫هٖ‬
‫عملياتي از‬ ‫‪2‬ـ تغییر موقت ش��رایط به‌وجودآورنده‬ ‫هقدهه به‌ترتیب تقدم شامل موارد ذیل باشد‪:‬‬
‫مايع حضور آب و ‪ )...‬بستگي دارد‪ .‬در اين هيدرات‌هاي گاز طبيعي می‌باش��ند كه‬ ‫تشکیل هیدرات‬ ‫‪1‬ـ اجتناب از شرایط عملیاتی که ممکن به‌منظور جلوگیری از‬
‫تاقس‪:‬در خطوط مي‌توانن��د در دماهاي��ي بس��يار باالتر از‬ ‫قاهل هَاضز شٗل‬
‫نوشتار شرايط تشكيل هيدرات‬
‫تكى٘ل ّ٘سضات زض ذغَط لَلِ گاظ ٍ ه٘قاًات گاظٕ ‪ٗ 3‬ىٖ اظ‬
‫است با پایین آوردن درجه حرارت در آن ‪3‬ـ جلوگیری از تشکیل هیدرات با اضافه‬
‫زضجِ‬ ‫آٍضزى‬
‫بلورهاي‬ ‫پاٗ٘يشوند‪.‬‬
‫اؾتيختا ظاهر‬ ‫هوىي‬
‫تش��كيل‬ ‫فول٘اتٖ وِدماي‬ ‫قطاٗظ‬
‫طبيعي و راه‌هاي‬ ‫جري��اناظگاز‬
‫اجتٌاب‬
‫لولهـانتقال‬
‫‪1‬‬ ‫هٌْسؾ٘ي‬ ‫تطزاضٕ ٍ‬
‫شیمیایی به‌منظور ‪:‬‬ ‫هكىالت تعضي فطا ضٍٕ ّوىاضاى فول٘ات تْطُ‬
‫كردن مواد‬
‫ذكرش��ده‪ ،‬تركيبات خارجي هستند كه‬
‫‌شوند‪ّ٘ .‬سضاتّا تكى٘ل قًَس (اؾتفازُ اظ ّ٘سضات‬ ‫قطاٗظ‬‫داده مي‬
‫شرحآى‬
‫آن زض‬ ‫مقابله با‬
‫حطاضت‬ ‫ترکیب گاز ذَز‬ ‫دادنضا تِ‬ ‫الف) تغییر‬
‫تؿ٘اضٕ‬ ‫ّعٌِّٗإ‬ ‫ازاضُ تْطُتطزاضٕ اؾت وِ ّط ؾالِ‬
‫‪1 adelzadeh.m@nisoc.ir‬‬
‫نتيجة تركيب آب و بعضي از سازنده‌هاي‬ ‫‪ 2 farnoosh.hashempoor@yahoo.com‬ب) افزايش زمان تشكيل شدن هيدرات و‬
‫قىي گالٗىَلٖ)‬ ‫ًاقٖ‪Gas‬اظ ‪3‬اٗجاز ذَضزگٖ تأؾ٘ؿات‪،‬‬ ‫‪Condensate‬‬‫اذتهال هٖزّس‪ّ .‬عٌِّٗإ‬
‫‪2‬ـ تغ٘٘ط هَلت قطاٗظ تٍِجَزآٍضًسُ تِهٌؾَض جلَگ٘طٕ اظ تكى٘ل‬ ‫اًجام فول٘ات تَپهضاًٖ زض ذغَط لَلِ ٍ ‪ّ ...‬وگٖ تِ ٍاؾغِ هكىل‬
‫ّ٘سضات‬ ‫تَل٘س ّ٘سضات گاظٕ زض ذغَط لَلِ اؾت وِ تاٗس تا هسٗطٗتٖ نح٘ح‬
‫‪12‬‬
‫‪3‬ـ جلَگ٘طٕ اظ تكى٘ل ّ٘سضات تا اضافِ وطزى هَاز ق٘و٘اٖٗ‬
‫[ شماره ‪ [ . ] 70‬مرداد ‪‍‍] ‍‍89‬‬
‫اؾاؾٖ تطزاقتِ قَز]‪.[1,2‬‬ ‫زض ضاؾتإ حل اٗي هكىل گاهٖ‬
‫‪w w w . n i o c . i r‬‬
‫تِهٌؾَض‪:‬‬ ‫ّ٘سضاتّا تواٗل ظٗازٕ تطإ هتطاون قسى ٍ چؿث٘سى تِ زَٗاضُ لَلِ‬
 ‫زض ضٍـ تؿ٘اض هتساٍل واضل ـ ف٘كط‪ ،‬آب زض ٗه هحلَل‬
‫ويژه‬ ‫سرفصلهای‬
‫ضؾن اٗي هٌحٌٖ تطإ ّط ؾ٘ؿتن گاظٕ تا تطو٘ة‬ ‫جصب قسُ ٍ ؾپؽ هحتَإ آب تَؾظ اًساظُگ٘طٕ همساض‬
‫زضنس هق٘ي‪ ،‬ه٘ؿط تَزُ ٍ تسٗي تطت٘ة هٖ تَاى قطاٗظ‬ ‫گاظ الظم تطإ ذٌثٖؾاظٕ هقطف‪ ،‬اًساظُ گطفتِ هٖقَز‪.‬‬
‫فول٘اتٖ تكى٘ل ّ٘سضات ضا تطإ آى ؾ٘ؿتن‪ ،‬هكرم‬ ‫هحلَل ٗس‪ ،‬پ٘طٗسٗي ٍ زٕاوؿ٘سگَگطز زض هتاًَل ضا هقطف‬
‫ًوَز‪ .‬ـول‪ 3‬هٌحٌٖ تكى٘ل ٍ تجعِٗ ّ٘سضاتّا ضا ًكاى‬ ‫واضل ـ ف٘كط هًٖاهٌس‪.‬‬
‫هٖزّس‪.‬‬ ‫اگط تغ٘٘طات فكاض ٍ زها زض تأؾ٘ؿات هقلَم تاقس‪،‬‬
‫هٌحٌٖ ًمغٔ قثٌن آب هَجَز زض گاظ عث٘قٖ ضا هٖتَاى‬
‫اؾتفازُشوند‪.‬‬
‫هيدرات حفظ‬‫خطرزاضًس‬ ‫لاتل٘تبايد از‬
‫ه٘قاى‬ ‫ّاٖٗ وِطبيعی‬
‫اصل متان‬ ‫ًاحِ٘‬‫تق٘٘ي و در‬
‫تطإطبيع��ي‬‫موج��ود در گاز‬
‫يكي از راه‌های رس��يدن ب��ه اين هدف‪،‬‬ ‫مي‌باشند‪.‬‬
‫وطز‪.‬‬
‫شرايط تشكيل هيدرات در خطوط لوله خشك كردن گاز مي‌باشد(زيرا تشكيل‬
‫ذطٍجٖ‬
‫طبيعي‬ ‫ٍضٍزٕآبٍدر گاز‬
‫‌علت حضور‬ ‫گاظه زض‬ ‫هحتَإنظرآب ّوطاُ‬
‫هيدرات ب‬ ‫طبيعي طبق‬ ‫اذتالف‬ ‫اظ‬
‫جـري��ان گاز‬ ‫انتقـال‬
‫پريش زؾتگاُ‪ ،‬هٖتَاى همساض آب ه٘قاى قسُ ٍ جسا قسُ اظ گاظ ضا‬
‫نباش��د‪،‬‬ ‫‌پذير‬‫ن‬ ‫امكا‬ ‫امر‬ ‫اين‬ ‫اگر‬ ‫اس��ت)‪.‬‬ ‫از‪:‬‬ ‫عبارتند‬ ‫‪1‬‬
‫پرازنيتز‬ ‫ـ‬
‫تغییر شرايط دمايي و فشاري يا استفاده‬ ‫ًوَزيا‪.‬يخ)‬
‫‌شکل مايع‬
‫هحاؾثِ‬ ‫‪ )1‬وجود آب (به‬
‫‪ )2‬وج��ود مولكول‌هاي کوچ��ک گازي از ممانعت كننده‌هاي تش��كيل هيدرات‬
‫‌شود‪ّ٘ .‬سضات (زها ٍ فكاض‬ ‫تكى٘ل‬ ‫تطإ تطضؾٖ قطاٗظ فول٘اتٖ‬
‫مانند س��ولفيد هيدروژن‪ ،‬مت��ان‪ ،‬اتان و توصيه مي‬
‫الظم)‪ ،‬ضٍـّإ هتفاٍتٖ ٍجَززاضز‪ٗ .‬ىٖ اظ اٗي ضٍـّا‪ ،‬ضؾن‬ ‫دي‌اکسيدکربن‬
‫اؾت‪ .‬زض اٗي‬ ‫هٌحٌٖ تغ٘٘طات لگاضٗتن فكاض تط حؿة زهإ گاظ‬
‫ـول ـ ‪ٍ :2‬اتؿتگٖ ّ٘سضات تِ زها ٍ فكاض‬ ‫بنَضت ٗه ذظ ضاؾت اؾت وِ‬ ‫حالت‪ ،‬هٌحٌٖ ٗاز قسُ ُ‬
‫‪ | 2‬وابستگي هيدرات به دما و فشار‬
‫شـکل‬

‫تِآؾاًٖ اقتل تجعِٗ ٍ تحل٘ل هٖتاقس‪.‬‬

‫معموالً به خط عمودي تبديل مي‌شود‪ .‬در‬
‫حقيقت‪ ،‬اين نقطه باالترين درجه حرارت‬
‫تشکيل هيدرات است که از تقاطع منحني‬
‫تش��کيل هيدرات و منحني نقاط شبنم‬
‫به‌دست مي‌آيد‪ .‬به‌عبارت ديگر‪ ،‬منحني‬
‫تش��کيل هيدرات بين دو نقطه ‪ 2‬و ‪ 3‬که‬
‫اولين نقطه‪ ،‬نقطه ي��خ زدن آب و ديگري‬
‫ًوَزاض قىل‪ 2‬ضفتاض فضإ فوَهٖ ؾ٘ؿتن ّ٘سضات‪ ،‬آب‬
‫در گاز طبيع��ي را مي‌توان ب��راي تعيين‬
‫نـاحیه‌هایی ك��ه قابليت ميع��ان دارند‬ ‫ٍ گاظ عث٘قٖ ضا ًكاى هٖ زّس‪ .‬زض اٗي ًوَزاض‪ ،‬هٌحٌٖ‬
‫استفاده كرد‪.‬‬ ‫‪3‬ـ‪2‬ـ‪ 1‬قطاٗظ تكى٘ل ّ٘سضات ضا ظهاًٖوِ آب بُ نَضت‬
‫از اختالف محت��واي آب هم��راه گاز در‬ ‫ٕ هٖزّس‪.‬‬ ‫هاٗـ زض ؾ٘ؿتن ٍجَز زاقتِ تاقس‪ ،‬اضا ُ‬
‫ورودي و خروج��ي دس��تگاه‪ ،‬مي‌ت��وان‬
‫ذظ فوَزٕ زض ًمغٔ ‪ً 2‬كاىزٌّسُ ًمغِ اًجواز آب‬
‫مقدار آب ميعان ش��ده و جدا شده از گاز‬
‫را محاسبه نمود‪.‬‬ ‫اؾت‪ .‬ظٗط هٌحٌٖ ‪ ،1-2‬آب ٍجَز ًساقتِ ٍ تاالٕ آى ‪ ،‬فاظ‬
‫ًمغِ لوله‬
‫چْاضگاًِ‬ ‫درون خطوط‬
‫گازي ‪ 3‬ضا‬‫هيدراتًمغِ‬ ‫تشکيل‬
‫ٍجَز زاضز‪.‬‬ ‫ٗد| ٍمحدودة‬
‫ّ٘سضات‬ ‫جاهس‪1‬‬

‫شـکل‬
‫نقطه چهارگانه است‪ ،‬قرار مي‌گيرد‪.‬‬ ‫براي بررسي ش��رايط عملياتي تشکيل‬
‫رسم اين منحني براي هر سيستم گازي‬ ‫هيدرات (دم��ا و فش��ار الزم)‪ ،‬روش‌هاي‬ ‫ّ٘سضات ٍ‬ ‫آبتراض‪،‬‬ ‫هاٗـ‪،‬‬ ‫هًٖاهٌس؛ ظٗطا چْاض فاظ (آب‬
‫روش قابل‬ ‫توس��ط س��ه‬ ‫محت��واي‬
‫ب��ا ترکيب درص��د معين‪ ،‬ميس��ر بوده و‬ ‫متفاوتي وجود دارد‪ .‬يکي از این روش‌ها‪،‬‬
‫است‪:‬تَاًٌس ٍجَز زاقتِ‬ ‫‌گيري هٖ‬
‫اندازهفكاض‬
‫اٗي زها ٍ‬ ‫هاٗـو) زض‬
‫دم��اي‬ ‫ّ٘سضٍوطتي‬
‫فش��ار ب��اال‬ ‫‪ )3‬جري��ان گاز در‬
‫بدين‌ترتيب مي‌توان ش��رايط عملياتي‬ ‫رس��م منحني تغييرات لگاريتم فشار بر‬
‫تش��کيل هيدرات را براي آن سيس��تم‪،‬‬ ‫حس��ب دماي گاز اس��ت‪ .‬در اين حالت‪،‬‬ ‫پايينمعموالًتاقٌس‪ً .‬مغٔ ‪ً ،3‬مظٓ قثٌن گاظ زض زها ٍ فكاض هق٘ي اؾت‬
‫شبنم‬ ‫نقطه‬ ‫بررسي‬ ‫‪-1‬‬ ‫(بيش‬ ‫باال‬ ‫فشار‬ ‫در‬ ‫هيدرات‬
‫از ‪ 7‬بار) و دماي پايين (کم‌تر از ‪ 25‬درجه ‪ -2‬توسط جذب آب روي يك جاذب‬
‫مشخص نمود‪ .‬شکل‪ 3‬منحني تشكيل و‬ ‫منحني یاد شده به‌صورت يک خط راست‬ ‫وِ تاال تط اظ آى ‪ ،‬زٍ فاظ آب هاٗـ ٍ ّ٘سضٍوطتي ٍجَز زاضًس‪.‬‬
‫س��انتي‌گراد) هنگامي‌که گاز طبيعي يا ‪ -3‬توس��ط جذب در يك ماي��ع (کارل ـ‬
‫تجزيه هيدرات‌ها را نشان مي‌دهد‪.‬‬ ‫خواهد بود که به‌آس��اني قاب��ل تجزيه و‬ ‫تكى٘ل‪ّ٘.) 3‬سضات هقوَالً ب ُ ذظ‬ ‫هٌحٌٖ فيشر‬ ‫ًمغِ ‪،3‬‬
‫ش��رايط اشباع‬ ‫‌هاياظمايع در‬
‫هيدروکربنتقس‬
‫تحليلمي‌باشد‪.‬‬
‫تاالتطٗيبراي‬
‫يك آينة سرد‬
‫آب‪ 2‬باشند‪،‬فوَزٕ تثسٗل هٖ قَز‪ .‬زض حم٘مت ‪ ،‬اٗي ًمغِ‬
‫از‬ ‫شبنم‪،‬‬ ‫نقطة‬ ‫روش‬ ‫در‬ ‫‌‪.)1‬‬‫ل‬ ‫(شك‬ ‫‌شود‬ ‫ي‬ ‫م‬ ‫تش��کيل‬
‫‪4‬‬
‫‪ ‬رابطه بوكاكك‬ ‫عمومي‬ ‫فض��اي‬ ‫رفتار‬ ‫‌‪2‬‬
‫ل‬ ‫نم��ودار ش��ک‬
‫‌شود‪.‬‬ ‫استفاده مي‬
‫هٌحٌٖ‬ ‫ميعان آب‬
‫تماعـ‬ ‫دمايوِ اظ‬
‫اؾت‬ ‫مشاهده‬
‫تشکيلّ٘سضات‬
‫تكى٘ل‬ ‫عامل‪ ،‬از‬
‫حطاضت‬‫زضجِاين سه‬
‫حذف هر کدام از‬
‫سيستم هيدرات‪ ،‬آب و گاز طبيعي را نشان‬
‫اغلب‪ ،‬تشخيص نقطة شبنم آب از نقطة‬ ‫هيدرات جلوگيري مي‌کند‪.‬‬
‫مي‌دهد‪ .‬در اين نم��ودار‪ ،‬منحني ‪3‬ـ‪2‬ـ‪1‬‬ ‫است‪.‬آٗس‪.‬‬
‫زؾت‌ترهٖ‬
‫بوکاکک‪ ،‬مقدار آب موجود در‬ ‫ّ٘سضاتّا‬
‫تجعِٗرابطه‬
‫ـول ـ ‪ :3‬هٌحٌٖ تكى٘ل ٍ طبق‬ ‫بن‌هاُمشكل‬ ‫شبنمقثٌن‬
‫هيدروكرب‬ ‫هٌحٌٖ ًماط‬ ‫ّ٘سضات ٍ‬
‫متان‪ ،‬اتان‪،‬‬ ‫مولكول‌هاي‬‫تكى٘ل‬ ‫در گاز طبيعي‪،‬‬
‫شرايط تشکيل هيدرات را زماني‌که آب‬ ‫ًمغِ ‪ٍ 2‬‬ ‫ت٘ي زٍ‬
‫يک گاز قابل محاسبه است[‪4‬و‪:]1‬‬ ‫پركلرات‬ ‫جذب روي‬ ‫ّ٘سضاتتوسط‬
‫محتواي آب‬ ‫آب‪،‬تكى٘ل‬‫هٌحٌٖ‬
‫مج��اورت‬ ‫زٗگط‪،‬‬ ‫پروپ��ان و ُبفثاضت‬
‫ايزوبوت��ان در‬
‫به‌صورت مايع در سيس��تم وجود داشته‬
‫‌گيري ش��ود‪.‬‬
‫اندازهًمغِ‬ ‫آبمٍي‌تواند‬
‫زٗگطٕ‬ ‫منيزيم نيز‬ ‫هيدرات‬
‫ًمغِ ٗد ظزى‬ ‫‌آورن��د‪.‬‬
‫ًمغِ‪،‬‬ ‫‌وجود مي‬
‫اٍل٘ي‬ ‫هي��درات را ب‪3‬ه وِ‬
‫‪W = +B‬‬
‫‪A‬‬ ‫باشد ‪ ،‬ارایه می‌دهد‪.‬‬
‫گازي بوت��ان نرم��ال ناپاي��دار اس��ت و مق��دار آب جذب‌ش��ده توس��ط روش‬
‫‪P‬‬
‫خط عم��ودي در نقطة ‪ 2‬نش��ان‌دهنده‬ ‫چْاضگاًِ اؾت‪ ،‬لطاض هٖگ٘طز‪.‬‬
‫که در این رابطه ‪:‬‬ ‫وزن‌سنجي انداز‌ه گرفته مي‌شود‪.‬‬ ‫مولكول‌هاي سنگين‌تر از آن در ساختمان‬
‫نقطه انجماد آب است‪ .‬زير منحنی ‪،1-2‬‬
‫‪ ، W‬مقدار آب موجود در گاز بر حس��ب‬ ‫در روش بسيار متداول کارل ـ فيشر‪ ،‬آب در‬ ‫هيدرات شركت نمي‌كنند‪.‬‬
‫آب وجود نداش��ته و باالي آن ‪ ،‬فاز جامد‬
‫‪،mg/m3‬‬ ‫يك محلول جذب شده و سپس محتواي‬ ‫توجه به این نکته الزم اس��ت که حضور‬
‫يخ و هيدرات وجود دارد‪ .‬نقطه ‪ 3‬را نقطه‬
‫‪ ، P‬فشار مطلق بر حسب‪ bar‬و‬ ‫آب توسط اندازه‌گيري مقدار گاز الزم براي‬ ‫پروپان و بوت��ان در گاز طبيعي‪ ،‬موجب‬
‫چهارگانه مي‌نامند؛ زيرا در اين دما و فشار‪،‬‬
‫‪ A‬و‪ ،B‬پارامترهاي تابع دما هستند‪.‬‬ ‫خنثي‌سازي معرف‪ ،‬انداز‌ه گرفته مي‌شود‪.‬‬ ‫افزايش چگالي و در نتيجه افزايش دماي‬
‫چهار ف��از (آب ماي��ع‪ ،‬بخار‪ ،‬هي��درات و‬
‫محلول يد‪ ،‬پيريدين و دي‌اكسيدگوگرد‬ ‫تشكيل هيدرات مي‌شود‪ .‬در مقابل‪ ،‬حضور‬
‫هيدروکربن مايع) مي‌توانند وجود داشته‬
‫اين پارامترهاي تابع دم��ا براي محدودة‬ ‫در متانول را معرف کارل ـ فيشر مي‌نامند‪.‬‬ ‫نيتروژن‪ ،‬سبب كاهش اين دما مي‌گردد‪.‬‬
‫باشند‪ .‬نقطة ‪ ،3‬نقطة ش��بنم گاز در دما‬
‫دماي��ي ‪ -40‬ت��ا ‪ 40‬درجة س��انتي‌گراد‬ ‫اگر تغييرات فشار و دما در تأسيسات معلوم‬ ‫ب��راي جلوگي��ري از گرفتگ��ي لوله‌ها‪،‬‬
‫و فش��ار معين اس��ت که باالتر از آن‪ ،‬دو‬
‫به‌صورت ذیل تعريف‌شده‌اند‪:‬‬ ‫باشد‪ ،‬منحني نقطة ش��بنم آب موجود‬ ‫تأسيس��ات مربوط به توليد و انتقال گاز‬
‫فاز آب مايع و هيدروکرب��ن وجود دارند‪.‬‬
‫بعد از نقطه ‪ ،3‬منحني تشکيل هيدرات‬ ‫‪1 Parrish-Prausnitz‬‬
‫‪4 Bukacek‬‬ ‫‪3 Karl-Fischer‬‬ ‫‪2 Water Saturation Condition‬‬

‫‪13‬‬ ‫[ شماره ‪ [ . ] 70‬مرداد ‪] ‍‍89‬‬

‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪r‬‬
 ‫سُ اظ گاظ ضا‬

‫(زها ٍ فكاض‬
‫سرفصلهای ويژه‬
‫ـّا‪ ،‬ضؾن‬
‫ؾت‪ .‬زض اٗي‬
‫ظ‬
‫ـول ـ ‪ٍ :2‬اتؿتگٖ ّ٘سضات تِ زها ٍ فكاض‬ ‫ت اؾت وِ‬

‫سضات‪ ،‬آب‬
‫اس��ت‪ ،‬اين روش زياد مورد استفاده قرار‬ ‫فوگاس��يتة آب و كاهش دماي تشكيل‬ ‫هٌحٌٖ‬
‫نمي‌گيرد‪.‬‬ ‫هيدرات مي‌گردند‪ ،‬انتخاب مي‌شوند‪.‬‬
‫ب بُ نَضت‬
‫به‌طور كلي‪ ،‬راه‌هاي جلوگيري از تشكيل‬
‫‪2‬ـ گرمايش‬ ‫هي��درات گازي در خ��ط لول��ه جرياني‬ ‫‪.‬‬
‫به این صورت که در يك فش��ار و تركيب‬ ‫عبارتند از‪:‬‬ ‫جواز آب‬
‫درصد مش��خص فاز بخار‪ ،‬دماي جريان‬
‫گاز نسبت به دماي تشكيل هيدرات باالتر‬ ‫‪1‬ـ كاهش فشار‬ ‫ٕ آى ‪ ،‬فاظ‬
‫نگه داشته شود‪ .‬به‌عبارتي‪.T>Thydrate ،‬‬ ‫بدین معنی که در دم��ا و تركيب درصد‬ ‫ِ چْاضگاًِ‬
‫برای این منظور روش‌های ذیل پیشنهاد‬ ‫مشخص فاز بخار‪ ،‬فشار جريان گاز پايين‌تر‬
‫ضات ٍ‬
‫می‌شود‪:‬‬ ‫از فشار تشكيل هيدرات نگه داشته شود‪.‬‬
‫كاهش فشار در دماي ثابت‪ ،‬روشی برای‬ ‫جَز زاقتِ‬
‫‪1‬‬
‫الف) ايج��اد پوش��ش روي خ��ط لوله‬ ‫عملكرد در خ��ارج از محدودة تش��كيل‬ ‫هق٘ي اؾت‬
‫به‌عنوان عايق حرارتي برای حفظ دماي‬ ‫هيدرات اس��ت‪ .‬با اين‌حال‪ ،‬انبس��اط گاز‬
‫جريان سيال؛ چرا که براي باال نگه‌داشتن‬ ‫كه عموماً با افت دما همراه است‪ ،‬با تأثير‬ ‫جَز زاضًس‪.‬‬
‫دماي گاز در دماي باالتر از دماي تشكيل‬ ‫مطلوب آن مقابله مي‌كند‪.‬‬ ‫ب ُ ذظ‬
‫هيدرات‪ ،‬عايق‌كاري يك راه حل مناسب‬ ‫اگر كاهش فشار تقريباً به‌صورت ايزوترم‬
‫تاالتطٗي‬
‫براي لوله‌هاي كوتاه است‪ .‬اگر انتقال گاز در‬ ‫انجا ‌م ش��ود‪ ،‬فقط مي‌توان��د كلوخه‌هاي‬
‫فواصل نسبتاً طوالني انجام شود اين روش‪،‬‬ ‫هيدرات را حذف‌كند‪ .‬اين مطلب نش��ان‬ ‫ـ هٌحٌٖ‬
‫نامناسب و پر هزينه خواهد شد‪.‬‬ ‫‌مي‌دهد ك��ه خط لول��ه عايق نيس��ت و‬ ‫ت هٖ آٗس‪.‬‬
‫ـول ـ ‪ :3‬هٌحٌٖ تكى٘ل ٍ تجعِٗ ّ٘سضاتّا‬
‫يك سيس��تم عايق‌كاري لول��ه‪ ،‬اغلب با‬ ‫هم‌چنين فرايند تبخير آني به اندازة كافي‬ ‫‪ | 3‬منحني تشكيل و تجزيه هيدرات‌ها‬

‫يك سيستم گرمايش الكتريكي تركيب‬
‫مي‌گ��ردد‪ .‬گرمايش توس��ط س��يم‌پيچ‬
‫گرماي��ش الكتريكي يا با الق��اي جريان‬
‫الكتريكي در مس��ير م��ورد نظر حاصل‬
‫مي‌ش��ود‪ .‬عايق‌كاري‪ ،‬مص��رف انرژي را‬
‫كاهش مي‌دهد‪ .‬اين سيستم جلوگيري‬
‫از تشكيل هيدرات‪ ،‬در نواحي قطب شمال‬
‫استفاده شده است‪.‬‬
‫گرمايش موقت��ي‪ ،‬هم‌چني��ن مي‌تواند‬
‫شـکل‬
‫كند است‪.‬‬ ‫مغِ ‪ٍ 2‬‬
‫معموالً كاهش فشار فقط در بخشي از لوله‬ ‫مغِ‬
‫كه مي‌تواند عايق‌شود‪ ،‬اجرا مي‌گردد‪ .‬براي‬
‫جلوگيري از هرگونه خطر پرتاب كلوخه‪،‬‬
‫بايد اين عمل به‌طور هم‌زمان در دو طرف‬
‫و براي محدودة دماي��ي ‪ 40‬تا ‪ 90‬درجة‬
‫لوله انجام شود‪.‬‬
‫سانتي‌گراد‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬
‫الزم ب��ه ذکراس��ت که چون فش��ار خط‬
‫لوله انتقال جريان باال اس��ت و كم كردن‬
‫فشار سيستم روشي بيهوده و غيرممكن‬

‫‪ ‬ممانعتازتشكيلهيدرات[‪]1-4‬‬
‫        ‬ ‫بوكاككبرایمحاسبهآب‬ ‫همچنين رابطه ‪7‬‬
‫رابطة بوکاکك‬
‫همراه گاز شيرين در سيستم متريک نيز‬
‫تَواوه‪ ،‬همساض آب هَجَز زض ٗه گاظ لاتل‬
‫شرايط ترموديناميكي براي جلوگيري‬
‫عثك ضاتغِ‬
‫به‌شکل ذیل نوشته مي‌شود ‪:‬‬
‫از ش��كل‌گيري هي��درات‪ ،‬مي‌تواند بـا‬ ‫هحاؾثِ اؾت]‪:[1,4‬‬
‫فش��ار مشخص يا‬ ‫افـزايش دما در يك ‪A‬‬
‫معلوم‪W‬حاصل‬ ‫دماي ‪‬‬ ‫‪B‬‬
‫كاهش فشاردر يك ‪P‬‬
‫شود‪.‬‬ ‫وِ زض اٗي ضاتغِ‬
‫اگر عمليات‪3‬یاد شده امكان‌پذير نباشد‪،‬‬
‫هي��درات مي‌تواند‬ ‫‪،mg/m‬‬
‫حؿةتش��كيل‬‫آن‪ :‬همساض آب هَجَز زض گاظ تطممانعت از‬ ‫که در‪، W‬‬
‫تاض ٍ باكاهش محت��واي آب موج��ود در گاز‬ ‫حؿة‬
‫حس��ب‬ ‫هغلكدرتط‬
‫گاز بر‬ ‫فكاض موجود‬
‫مقدار آب‬‫‪، P، W‬‬
‫توس��ط خش��ك كردن يا اس��تفاده از‬ ‫‪ g/sm3‬و‬
‫پاضاهتطّإ تاتـ زها ّؿتٌس‪.‬‬ ‫‪،B ٍ A‬‬
‫بازدارنده‌ها انجام پذي��رد ‪ .‬بازدارنده‌ها‪،‬‬ ‫‪ ،t‬دما بر حسب ‪ ºC‬است‪.‬‬
‫زهاٖٗ‪ -40‬تا ‪40‬‬ ‫هحسٍزٓضديخ‬
‫تطإ به‌عنوان‬
‫هيدرات‬
‫تش��کيلزها‬ ‫ل‌‪ 4‬نمودار فازي‬
‫پاضاهتطّإ تاتـ‬ ‫اٗي‬ ‫ش��ک‬
‫هيدرات ّ٘سضات‬
‫فاظٕ تكى٘ل‬ ‫فازي ًوَزاض‬
‫تشکيل‬ ‫‪ | 4‬نمودار‬
‫قىل ـ‪:4‬‬
‫شـکل‬

‫درون خطوط لوله را نشان مي‌دهد که به عمل مي‌كنند‪ .‬آن‌ها عموماً از حالل‌هاي‬
‫اًس‪:‬‬
‫‌پذير با فاز آبي‪ ،‬كه باعث تغيير‬ ‫ظٗط تقطٗفقسُ‬
‫استخراج‬ ‫نَضت‌شود‪.‬‬
‫مربوط مي‬‫پايين تِ‬
‫ؾاًتٖگطاز‬
‫زضجٔباال و دماي‬
‫فشار‬
‫‪1 Flowline Coating‬‬
‫هوانعت اس تشكيل هيدرات ]‪[1-4‬‬ ‫)‪A = 4926/5573 EXP (0/0737433 t – 0/00030673912 t2‬‬
‫قطاٗظ تطهَزٌٗاه٘ىٖ تطإ جلَگ٘طٕ اظ قىلگ٘طٕ‬ ‫)‪B = 44/8739 EXP (0/053570327 t – 0/00019866041 t2‬‬

‫ّ٘سضات‪ ،‬هٖتَاًس تا افعاٗف زها زض ٗه فكاض هكرم ٗا‬ ‫ٍ تطإ هحسٍزٓ زهاٖٗ ‪ 40‬تا ‪ 90‬زضجٔ ؾاًتٖ گطاز‪،‬‬
‫‪‍‍] 89‬‬
‫[ شماره ‪ [ . ] 70‬مرداد ‍‍‬ ‫‪14‬‬
‫واّف فكاض زض ٗه زهإ هقلَم حانل قَز‪.‬‬ ‫‪w w w . n i o c . i r‬‬
‫فثاضتٌس اظ‪:‬‬
‫اگط فول٘ات ٗاز قسُ اهىاىپصٗط ًثاقس‪ ،‬هواًقت اظ‬ ‫)‪A = 6156/9611 EXP (0/0620686 t – 0/00013096345 t2‬‬
 ‫سرفصلهای ويژه‬

‫مي‌رود‪ .‬متانول‪ ،‬ويسكوز نبوده و خورنده‬ ‫تشكيل هيدرات الزم است‪ .‬با اين وجود‪ ،‬با‬ ‫يك واحد نم‌زدايي در ابت��داي خط لوله‬ ‫براي حذف توده‌ها و كلوخه‌هاي هيدرات‬
‫نيز نمي‌باشد‪ .‬با وجود اين‪ ،‬فشار بخار باالي‬ ‫توجه به خطر خوردگي و ايجاد رسوب‪ ،‬در‬ ‫(روي سكو) بسيار مشكل‪ ،‬پرهزينه و در‬ ‫استفاده شود‪ .‬اين عمليات نياز به چندين‬
‫آن‪ ،‬س��بب اتالف اساس��ي آن در فاز گاز‬ ‫عمل استفاده از نمك‌ها به‌عنوان بازدارنده‬ ‫بعضي مواقع غيرممكن است‪.‬‬ ‫جلوگيري از‬
‫ضَد‪.‬‬ ‫تطنيلب��راي‬
‫ّيذسات ًگِ دا شتِ‬ ‫كاري دارد‪.‬‬ ‫احتي��اطاص فطاس‬
‫ت‬
‫طخص فاص تخاس ‪ ،‬فطاس جشیاى هاص پایيي س‬
‫مي‌ش��ود‪ .‬عالوه بر اي��ن‪ ،‬بازيافت متانول‬ ‫بسيار كم است‪.‬‬ ‫گرمايشافت‬
‫لول��ه‪،‬مِ ػوَهاً تا‬ ‫اضاف��ي در‬
‫اًثساط گاص‬ ‫حال‪،‬‬
‫است‪ .‬تا ایي‬ ‫‌ه��اي‬ ‫تطنيلش‬
‫ّيذسات‬ ‫نشد دس خاسج اص هحذٍدٓ تن‬
‫یمٌذ‪.‬‬
‫توسط تقطير نسبتاً گران است؛ بنابراین‬ ‫طب��ق تحقيق��ات انجام ش��ده توس��ط‬ ‫نبايد ناگهاني باش��د‪ .‬الزم است كه ابتدا ‪4‬ـ بازدارنده‌ها‬
‫ًجام ضَد‪ ،‬فقط هیتَاًذ ملَخِّاي ّيذسات سا حزف مٌذ‪ .‬ایي هطلة ًطاى‬
‫اغلب به‌طور دایمي بدون بازيافت مصرف‬ ‫اندرسون و پرازنيتز‪ ،)1986( 7‬استفاده از‬ ‫‌هاي انتهايي ذوب ش��ده و سپس راه ديگر جلوگيري از تش��كيل هيدرات‬ ‫كلوخه‬
‫فشایٌذ تثخيش آًی تِ اًذاصٓ مافی مٌذ است‪.‬‬
‫مي‌شود‪.‬‬ ‫الكل‌ها (مانند متانول که دماي تشکيل‬ ‫تفكيك گازي اس��تفاده از مواد ش��يميايي (مواد‬ ‫رون��د‪.‬خطش پشتاب‬
‫پي��ش ّشگًَِ‬
‫جلَگيشي اص‬ ‫مركز‬‫‌س��متتشاي‬
‫اجشاههیگشدد‪.‬‬ ‫ِ مِ هیتَاًذ ػایق ضَد‪ ،‬ب‬
‫هي��درات را پايي��ن آورده و در هر دمايي‬ ‫هيدرات‌هاي مرك��ز مي‌تواند باعث خطر ممانعت‌كننده تشكيل هيدرات گازي‪)5‬‬ ‫طشف لَلِ اًجام ضَد‪.‬‬
‫گاليکول‌ها اين مزيت را دارند كه به‌راحتي‬ ‫مي‌تواند مؤثر باشد) در مقايسه با نمك‌ها‬ ‫است‪ ،‬مانند نمك‌ها‪ ،‬الكل‌ها‪ ،‬گاليكول‌ها و ساير‬ ‫غيشهونيترك‬‫خطر ايجاد‬ ‫با‬ ‫همراه‬ ‫باال‬ ‫فشار‬ ‫ایجاد‬
‫اًتقال جشیاى تاال است ٍ من مشدى فطاس سيستن سٍضی تيَْدُ ٍ‬
‫در ف��از مايع قابل بازيافت بوده و توس��ط‬ ‫‪8‬‬
‫و گاليكول‌ه��ا (منـواتيـلن‌گاليک��ول‬ ‫در لوله گردد‪ .‬با ذوب‌ش��دن كلوخه‌هاي الكتروليت‌ها به جريان گاز در ورودي خط‬
‫تقطير‪ ،‬بازيابي شده و بازگردانده مي‌شوند؛‬ ‫ودي‌اتيـلن‌گاليک��ول‪ ) 9‬ب��ه داليل زير‬ ‫هيدرات‪ ،‬آب تشكيل‌شده بايد جدا شود لوله مي‌باش��د‪( .‬بهترين و اقتصادي‌ترين‬
‫ولي اين عيب را دارند كه داراي ويسكوزيتة‬ ‫بهترين نوع ممانعت براي تشكيل هيدرات‬ ‫تاالتش روش)‬ ‫جلوگيري‬ ‫تا از تشكيل يك كلوخه جديد‬
‫دسصذ هطخص فاص تخاس‪ ،‬د ماي جشیاى گاص ًسثت تِ دهاي تطنيل ّيذسات‬
‫نسبتاًباالييهستند‪.‬‬ ‫گازي است‪:‬‬ ‫گردد‪.‬هیضَد‪:‬‬
‫ایي هٌظَس سٍشّاي ریل پيطٌْاد‬
‫بي��ن گاليکول‌ه��ا‪‌،‬اتيلن‌گاليکول يكي‬ ‫دهاي الكتروليت‌ها‪ ،‬بازدارنده‌هاي بسيار مؤثري‬ ‫نقاطي از‬‫درداضتي‬‫حرارتيًگِ‬
‫‌هاي تشاي تاال‬
‫مبدلچشا مِ‬ ‫نصبسيال؛‬ ‫ب)جشیاى‬ ‫اى ػایق حشاستی تشاي حفظ د ماي‬
‫از بهترين بازدارنده‌هاي هيدرات اس��ت‬ ‫آندسنقاط هس��تند‪ .‬نمك‌ه��ا در محل��ول با جذب ‪1‬ـ غلظت نمك تزريقي در جريان ورودي‬ ‫درگاص‬ ‫اگش گاز‬
‫اًتقال‬ ‫جريان‬‫دماياست‪.‬‬ ‫لَلِكه‬
‫ّاي مَتاُ‬ ‫تشايلوله‬
‫‪ ،‬ػایقماسي یل ساُ حل هٌاسةخط‬
‫‪12‬‬
‫كه به‌عل��ت وزن مولكول��ي پايين‌تر‪ ،‬در‬ ‫دوقطبي‌هاي حاصل از مولكول‌هاي آب به خط لوله‪ ،‬به‌دليل باالبودن دماي جريان‬ ‫ورودي خط لوله‬‫گازی‌تواند‬ ‫داييروش م‬ ‫مثالزاین‬ ‫طريق نم‬ ‫شبنميگاز از‬
‫‌شود‪ .‬براي‬ ‫نقطةضذ‪.‬كم م‬ ‫کاهش‬
‫خَاّذ‬ ‫آب پشبا ّضیٌِ‬ ‫مايع‬
‫اهٌاسة ٍ‬
‫گشهایص تَسط سينپيچ گشهایص‬ ‫‪.‬‬‫گشدد‬ ‫هی‬ ‫تشمية‬ ‫النتشینی‬ ‫گشهایص‬ ‫سيستن‬
‫يك غلظت خاص‪ ،‬از دي‌اتيلن‌گاليکول‬ ‫‌آوري عمل مي‌كنند‪ .‬اي��ن مولكول‌ها‪ ،‬بيش‌تر در آن نقاط افزايش يافته به‌طوري‌كه پس‬ ‫جمعًيست‪.‬‬ ‫رفِ‬
‫ظتِ‬ ‫هقزٍى‬
‫ّن خطوط‬ ‫اقتػاديو در‬
‫‪1‬‬
‫لحاػ کاهنده‬ ‫هَاقغ ػولي ًثَدُ ٍ اس قبل از‬
‫يش هَسد ًظش حاصل هیضَد‪ .‬ػایقماسي‪ ،‬هصشف اًشطي سا ماّص هیدّذ‪ .‬ایي‬
‫و تري‌اتيلن‌گاليك��ول مؤثرتر اس��ت‪ .‬با‬ ‫)‬ ‫سكَ‬ ‫رٍي‬ ‫(‬ ‫لَلِ‬ ‫خظ‬ ‫اتتذاي‬
‫تمايل دارند كه با يون‌ها تركيب شوند تا از رسيدن به نقاط سرد خط لوله‪ ،‬در آن‌جا‬ ‫در‬ ‫سدايي‬ ‫ًن‬ ‫ٍاحذ‬ ‫يك‬ ‫ًػة‬‫عثيؼي‬‫‪،‬‬ ‫گاس‬ ‫فاسي‬ ‫سِ‬ ‫ّاي‬
‫کوتاه‪ 2‬كارساز باشد‪.‬‬ ‫جزياى‬
‫اًتقالضذُ است‪.‬‬
‫دريايياستفادُ‬
‫قطة ضوال‬ ‫طحیلَلِ‬
‫وجود اين‪ ،‬استفاده از دي‌اتيلن‌گاليکول‬ ‫ماسين‌كه اطراف مولكول‌ه��اي گاز موجود رسوب مي‌نمايند‪ .‬به‌عبارت ديگر اين‌گونه‬ ‫احتياط اي‬‫چٌذیيمورد‬ ‫گرم��اي‬
‫تأمينًياص تِ‬
‫ب��رايػوليات‬‫ضَد‪ .‬ایي‬ ‫راه‪.‬‬
‫است‬ ‫ج)‬
‫غيزهوكييك‬
‫استفادُ‬ ‫ّاي ّيذسات‬ ‫هَاقغ‬
‫تؼضيملَخِ‬
‫درتَدُّا ٍ‬ ‫ٍزف‬
‫امکان‌پذير بوده و براي كاهش اتالف حالل‬ ‫سپسمحلول‪ ،‬شبكه تش��كيل دهند‪ .‬به اين ممانعت‌كننده‌ه��ا در جايي‌كه احتمال‬ ‫ضذُ ٍ در‬ ‫ش��يميايي‬
‫واكنشاًتْایی رٍب‬ ‫ملَخِّاي‬ ‫ي��ك‬ ‫ش��روعاتتذا‬
‫الصم است مِ‬‫ني��از‪،‬‬
‫لَلِ‪ ،‬گشهایص ًثایذ ًاگْاًی تاضذ‪.‬‬

‫در گاز‪ ،‬قابل‌توجيه است‪ .‬اگر قرار باشد كه‬ ‫گشدد‪ .‬تا ترتيب در يك فش��ار مشخص‪ ،‬تشكيل تشكيل هيدرات افزايش مي‌يابد با غلظت‬ ‫واكنش‬ ‫ي هشمض هیتَاًذ تاػث خطش ایجاد فطاس تاال ّوشاُ تا خطش ‪3‬ایجاد تشك دس لَلِ‬
‫گرمازاست (اس��لوان ‪.)1990‬‬
‫ُ تایذ جذا ضَد تا اص تطنيل یل ملَخِ جذیذ جلَگيشي گشدد‪.‬‬
‫گاز پس از عبور از لول��ة انتقال دهيدراته‬ ‫آبّا‪ ،‬كم‌تري وارد عمل مي‌ش��وند‪ .‬همچنين‬ ‫‌هايلكل‬
‫هكلُ ا ‪ ،‬ا‬‫مولكو‬
‫هاًٌذى‬ ‫هيدرات از‬
‫‪13‬‬
‫گاسي)‬ ‫ش��بكه‌هاي‬
‫ّيذرات‬ ‫تَاًذ تطكيل‬ ‫يكي‬
‫كٌٌذُ‬
‫هی‬
‫آمونيوم‬
‫هواًؼت‬
‫هَادایي سٍش‬
‫نيترات‬
‫تشاي (هثال‬
‫سديم و‬
‫ضيويايي‬
‫مناسهیضَد‪.‬‬
‫نيتريت‬
‫ٍاد‬ ‫بينآى م‬
‫استفادُ‬
‫ًقاط‬ ‫گاسيدس‬ ‫ّيذرات‬
‫جشیاى گاص‬ ‫مِ دهاي‬‫تطكيل‬
‫سخط لَلِ‬
‫ش��ود‪ ،‬دي‌اتيلن‌گاليکول مي‌تواند طي‬ ‫به دماي كم‌تري نياز دارد‪ .‬به همين دليل‪ ،‬نمك‌ها نسبت به ساير ممانعت‌كننده‌ها‬ ‫از مناسب‌ترين واكنش‌هاست‪:‬‬ ‫بتاضذ‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫تزيي رٍش) هيتاضذ‪.‬‬ ‫لَلِتْتزيي ٍ اقتػادي‬ ‫جزياى گاس در ٍرٍدي خظ‪( 11‬‬ ‫ماسساصُ‬
‫ٍليت‬
‫ّا‬
‫مراحل انتقال دهيدراته‌كردن‪ ،‬به‌عنوان‬ ‫داراي خاصي��ت خورندگ��ي بيش‌تري‬ ‫ضشٍع یل ٍامٌص ضيويایی گشهاصاست (اسلَاى‪ٍ .)1990‬امٌص تيي ًيتشیت سذین ٍ حالليت گاز در آب نيز كاهش مي‌يابد‪.‬‬
‫ّاي تسيار هؤثزي ّستٌذ‪ً .‬وكّا در هحلَل تا جذب دٍقغثيّاي حاغل اس هَلكَلّاي آب ػول‬ ‫ذُ‬
‫تنها حالل مورد استفاده واقع شود‪.‬‬ ‫بنا ب��ر تحقيق��ات ماک��وگان‪ ،)1981(6‬هستند‪.‬‬ ‫ّاست‪:‬‬
‫در هحلَل‪،‬‬
‫بازدارندگي‬ ‫هَجَد‬
‫‌ترين اثر‬ ‫گاسش‬ ‫ّايكه بي‬ ‫اعزاف هَلكَل‬
‫نمك‌هايي‬ ‫‪NaNO‬‬ ‫ايي ‪2‬كِ‬
‫‪ NH‬‬ ‫‪4NO‬تا‬
‫تزكية‪3 ‬ضًَذ‬ ‫يَى‪ّ2‬ا‪N2  2H‬‬ ‫ا‪ ،‬تيصتز توايل دارًذ ‪3‬كِ تا‬
‫‪O NaNO‬‬

‫قابل توجه اس��ت که دي‌اتيلن‌گاليکول‪،‬‬ ‫ًياس‬ ‫تزي‬ ‫كن‬ ‫دهاي‬ ‫تِ‬ ‫آب‬
‫را دارن��د‪ ،‬مرب��وط به كاتيون‌ه��اي ذیل ‪2‬ـ الكل‌ها نس��بت به گاليكول‌ها داراي‬ ‫ّاي‬ ‫هَلكَل‬ ‫اس‬ ‫ّيذرات‬
‫سٍش‪،‬‬ ‫ّاي‬
‫ایي‬ ‫ضثكِ‬
‫هؼایة‬ ‫اص‬ ‫تطكيل‬
‫ینی‬ ‫‪.‬‬‫مٌذ‬ ‫هی‬ ‫هطخع‪،‬‬
‫ػول‬ ‫هحلَل‬ ‫فطار‬ ‫در يك‬
‫ّيذسات دس‬ ‫تزتية‬
‫تطنيل‬ ‫ِلايي‬
‫تاصداسًذُ‬
‫اس صیاد سا افضایص هیدّذ‪ .‬دس هجوَع‪ ،‬ایي سٍش ًيض اقتصادي ًيست‪.‬‬
‫در باالتر از دماي ‪ -10‬درجة سانتي‌گراد‬ ‫ميزان فراريت بيش‌تري بوده به‌طوري‌كه‬ ‫گرمايي‪ ،‬نيترات س��ديم مثل مي‌باشند‪:‬‬ ‫هيياتذ‪.‬‬ ‫كاّصبر اثر‬
‫حالليت گاس در آب ًيش عالوه‬
‫به‌کار مي‌رود و استفاده از آن در پايين‌تر‬ ‫در نق��اط باالدس��ت جري��ان‪ ،‬به‌راحتي‬ ‫محلول‬ ‫در‬
‫ّايي كِ تيصتزيي اثز تاسدارًذگي را دارًذ‪ ،‬هزتَط تِ كاتيَىّاي سيز هيتاضٌذ‪:‬‬ ‫هيدرات‬ ‫تشكيل‬ ‫بازدارنده‬ ‫گاى‪ً ،)1981( 14‬وك يك‬
‫از دماي ‪ -10‬درجة سانتي‌گراد‪ ،‬به‌دليل‬ ‫روش‪ Al 3  Mg 2  Ca 2  Na   K 5-،‬تبخيرش��ده و همراه جريان گاز به نقاط‬ ‫عمل مي‌كند‪ .‬يك��ي از معايب اين‬
‫‪Flowline Coating‬‬
‫ويسکوزيته و مشکل جداسازي آن (اگر‬ ‫سرد خط لوله منتقل مي‌شوند‪ .‬به‌عبارت‬ ‫‌به‬ ‫مربوط‬ ‫تشكيل نيتروژن است كه خطر‬
‫‪6- Upstream of choke‬‬
‫‪7- Short gathering lines‬‬
‫نفت وجود داش��ته باش��د)‪ ،‬به‌هيچ وجه‬ ‫ديگر الكل تزريق��ي در ورودي خط لوله‬ ‫ػٌَاى‪ 9‬تاسدارًذُ استفادُ ضًَذ‪.‬‬ ‫مجموع‪،‬‬
‫‪- Sloan‬‬
‫‌دهد‪ .‬در‬
‫تَاًٌذ تِ‬ ‫‪AlCl‬يهي‬ ‫افزايش م‬ ‫فشار‪2‬زياد را‬
‫‪3 ٍ CaCl‬‬ ‫يژُ ‪،MgCl2 ،KCl ،NaCl‬‬
‫توصيه نمي‌شود‪.‬‬ ‫‪ّNaCl،‬ن انتقال جريان‪ ،‬در جاي��ي حضور مي‌يابد‬ ‫تِدليل كارايي ٍ قيوتاينپاييي اًتخاب هيضَد‪ .‬سَلفاتّا تٍِيژُ ‪Al2(SO4)3 ٍ MgSO4 ،Na2SO4‬‬
‫‪KCl،‬‬ ‫‌ويژه‬‫ه‬ ‫ب‬ ‫كلريدها‪،‬‬ ‫‌تر‬
‫ش‬ ‫بي‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫اقتصادي‬ ‫نيز‬ ‫روش‬
‫‪11‬‬
‫تري‌اتيلن‌گاليکول وتترااتيلن‌گاليکول‬
‫‪10‬‬
‫‪ CaCl2 ،MgCl2‬و ‪ AlCl3‬مي‌توانن��د كه احتمال تش��كيل هي��درات گازي در‬ ‫گيزًذ‪ .‬فسفاتّا ٍ تٍِيژُ فسفات سذين ًيش هٌاسة ّستٌذ‪.‬‬
‫در هيدروکربن‌هاي مايع بس��يار محلول‬ ‫ايي ٍجَد‪ ،‬تا آن نق��اط‪ ،‬بيش‌ت��ر باش��د‪ .‬در حالي‌كه‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫استفاده‬ ‫بازدارنده‬ ‫‌عنوان‬‫ه‬ ‫ب‬
‫ى ًوكّاي هحلَل در حضَر آب ساسًذ‪ ،‬تزاي تزآٍرد خغزات تطكيل ّيذرات السم است‪ .‬تا‬
‫بوده و ب��راي اس��تفاده عموم��ي داراي‬ ‫گاليكول‌ها به‌راحتي تبخير شده بنابراين‬ ‫‪3‬ـ ممانع�ت از ايجاد ف�از مايع آب‬
‫ي ٍ ايجاد رسَب‪ ،‬در ػول استفادُ اس ًوكّا تِػٌَاى تاسدارًذُ تسيار كن است‪.‬‬
‫ويس��کوزيتة بااليي هس��تند و به‌عنوان‬ ‫با کاه�ش‪15‬نقطة ش�بنم گاز از طريق اغلب‪ ،‬كلريد كلس��يم به‌دلي��ل كارايي و غلظت كم آن‌ها در نقاط سرد خط لوله‪،‬‬
‫پزاسًيتش (‪ ،)1986‬استفادُ اس الكلّا (هاًٌذ هتاًَل كِ دهاي تطكيل ّيذرات‬ ‫م ضذُ تَسظ اًذرسَى ٍ‬
‫ممانعت‌کنندة تش��کيل هيدرات به‌کار‬ ‫قيمت پايين انتخاب مي‌شود‪ .‬سولفات‌ها مانع از تشكيل هيدرات نمي‌شود‪.‬‬ ‫نم‌زدايي‪ 4‬گاز ورودي خط لوله‬
‫‪16‬‬
‫برده نمي‌شوند‪ .‬نمک‌ها‪ ،‬داراي خاصيت‬ ‫گاليكَل‪N a‬وٍ‬ ‫هٌَاتيلي‪S O 4‬‬
‫‪، M g S( O‬‬ ‫گاليكَل ّا‬
‫نبوده و از ّا ٍبه‌و ي��ژ ه‬ ‫ًوك‬ ‫عملي‬‫هقايسِ تا‬
‫بعضي مواقع‬ ‫تاضذ) در‬
‫روش در‬ ‫تَاًذاينهؤثز‬ ‫دهايي هي‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫خورندگي بيش‌تر و احتمال ایجاد رسوب‬ ‫نيست‪ .‬است‪ Al2(SO4)3:‬ه��م مورد اس��تفاده قرار متانول به‌دليل كاراي��ي‪ ،‬قيمت پايين و‬ ‫‌صرفه گاسي‬ ‫ّيذرات‬ ‫تطكيل‬
‫مقرون به‬ ‫تزايهم‬ ‫اقتصادي‬ ‫هواًؼت‬
‫داليل سيز تْتزيي ًَعلحاظ‬
‫در نقاط سرد خط لوله مي‌باشند (که در‬ ‫فس��فات در دسترس بودن‪ ،‬بيش‌تر به‌طور موقتي‬ ‫تِعَريكِ‬ ‫يافتِ‬
‫‌ويژه‬ ‫افشايص‬
‫‌ها و به‬‫فس��فات‬ ‫ًقاط‬ ‫ي آى‬
‫‌گيرند‪.‬‬ ‫جزياى مدر‬ ‫درياييدهاي‬
‫انتقال‬ ‫تاالتَدى‬‫دليل لوله‬
‫خطوط‬ ‫در تِ‬‫لَلِ‪،‬‬ ‫خظ‬
‫مثال‬ ‫براي‬‫يقي در جزياى ٍرٍدي تِ‬
‫اين نقاط‪ ،‬احتمال تشکيل هيدرات گازي‬ ‫هستند‪.‬جاييكِ احتوال براي تخريب كلوخه و به‌شکل دایم براي‬ ‫مناسبّا در‬ ‫اييگًَِسديم نيز‬
‫هواًؼتكٌٌذُ‬ ‫نصب‬ ‫ديگز‬ ‫طبيعي‪،‬‬
‫گازػثارت‬ ‫فازي‪ .‬تِ‬
‫سهًوايٌذ‬ ‫‌هايهي‬ ‫جريان‬
‫رسَب‬ ‫سزد خظ لَلِ‪ ،‬در آىجا‬
‫بيش‌تر است)‪.‬‬ ‫محلول جلوگي��ري از تش��كيل هي��درات به‌كار‬ ‫نمك‌هاي‬ ‫مي��زان‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬
‫ص هيياتذ تا غلظت كنتزي ٍارد ػول هيضًَذ‪ّ .‬وچٌيي ًوكّا ًسثت تِ سايز هواًؼتكٌٌذُّا داراي‬
‫هم چنان که گفته ش��د‪ ،‬الکل‌ها به‌دليل‬ ‫‪ 1 Upstream of choke‬در حضور آب سازند‪ ،‬برای برآورد خطرات‬ ‫صتزي ّستٌذ‪.‬‬
‫‪7 Anderson-Prausnitz‬‬ ‫‪2 Short gathering lines‬‬
‫‪10 TEG‬‬ ‫‪8 MEG‬‬ ‫‪5 Hydrate‬‬ ‫گاليكَلّا داراي هيشاى فزاريت تيصتزي تَدُ تِعَريكِ در ًقاط تاالدست جزياى‪ ،‬تِراحتي‬
‫‪Inhibitor‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪Sloan‬‬
‫‪11 TREG‬‬ ‫‪9 DEG‬‬ ‫‪6 Makogan‬‬ ‫‪4 Dehydration‬‬
‫ياى گاس تِ ًقاط سزد خظ لَلِ هٌتقل هيضًَذ‪ .‬تِ ػثارت ديگز الكل تشريقي در ٍرٍدي خظ لَلِ اًتقال‬
‫ر هيياتذ كِ احتوال تطكيل ّيذرات گاسي در آى ًقاط‪ ،‬تيصتز تاضذ‪ .‬در حاليكِ گاليكَلّا تِراحتي‬
‫ظت كن آىّا در ًقاط سزد خظ لَلِ‪ ،‬هاًغ اس تطكيل ّيذرات ًويضَد‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪] 89‬‬
‫[ شماره ‪ [ . ] 70‬مرداد ‍‍‬

‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪10- Dehydration‬‬
‫‪11- Hydrate Inhibitor‬‬
‫‪12- Makogan‬‬
 ‫سرفصلهای ويژه‬

‫‪5‬ـ به‌ط��ور كل��ي راه‌ه��اي جلوگي��ري‬
‫از تش��كيل هي��درات گازي در خط لوله‬
‫جرياني عبارتند از‪:‬‬
‫الف) كاهش فشار‬
‫ب) گرمايش‬
‫ج) ممانعت از ايجاد فاز مايع آب با کاهش‬
‫نقطة ش��بنم گاز از طري��ق نم‌زدايي گاز‬
‫ورودي خط لوله‬
‫د) استفاده از بازدارنده‌ها‬
‫ب) وج��ود مولكول‌ه��اي کوچک گازي‬
‫‪ ‬منابع‬
‫مانند س��ولفيد هيدروژن‪ ،‬مت��ان‪ ،‬اتان و‬
‫[‪ ]1‬عادل‌زاده‪ ،‬محمدرض��ا‪" ،‬اصول‬
‫جريان س��ياالت دوفازي"‪ ،‬انتشارات‬
‫ستايش‪ ،‬تهران‪ ،‬چاپ اول‪1387 ،‬‬
‫[‪ ]2‬ع��ادل‌زاده‪ ،‬محمدرض��ا‪" ،‬اصول‬
‫مهندس��ي بهره‌برداري و توليد (جلد‬
‫س��وم)"‪ ،‬انتشارات س��تايش‪ ،‬تهران‪،‬‬
‫س��انتي‌گراد) هنگامي‌که گاز طبيعي يا‬
‫در این رابطه ‪ ، Xs‬كسر حالل در فاز آبي‬ ‫اما قبل از اين‌كه به‌طور گس��ترده كاربرد‬ ‫خاصيت فراريت باال در نقاط باالدس��ت‬
‫و ‪ ،ΔT‬كاهش دماي تشكيل هيدرات بر‬ ‫عملي پيدا كنند‪ ،‬نياز به آزمايش و توسعه‬ ‫جريان به‌راحت��ي تبخير ش��ده و همراه‬
‫حسب درجه سانتي‌گراد می‌باشد‪.‬‬ ‫بیش‌تری دارند‪.‬‬ ‫جريان گاز به نقاط سرد خط لوله منتقل‬
‫توجه به این نکته الزم اس��ت که تشکيل‬ ‫مي‌ش��وند؛ بنابراين غلظت کم آن‌ها در‬
‫هيدرات‪ ،‬ع�لاوه بر خطوط لول��ة انتقال‬ ‫نقاط س��رد خط لوله از تشکيل هيدرات‬
‫‪ ‬نتيجه گيري‬
‫گاز‪ ،‬در خطوط لولة انتق��ال نفت نيز رخ‬ ‫جلوگيري مي‌کند‪.‬‬
‫‌مي‌دهد‪ .‬سيستم‌هاي نفتي حاوي غلظت‬ ‫بازدارنده‌ها‪ ،‬براي خط��وط لولة طوالني‬
‫‪1‬ـ شرايط تش��كيل هيدرات در خطوط‬ ‫باالي ترکيبات هيدروکربني مياني شبيه‬ ‫(بيش از ‪ 2‬يا ‪ 3‬کيلومتر) مورد اس��تفاده‬
‫لوله انتقال جريان گاز طبيعي عبارتند از‪:‬‬ ‫پروپان و ايزوبوتان بوده و به‌شدت مستعد‬ ‫قرار مي‌گيرند‪.‬‬
‫تشکيل هيدرات مي‌باشند‪ .‬از طرفي‪ ،‬نفت‬
‫الف) وجود آب (به‌شکل فاز مايع يا يخ)‬ ‫به میزان زیادی حاوي ترکيبات مخالف‬ ‫‪ ‬ساير بازدارنده‌ها‬
‫تش��کيل هيدرات (مانند ‪ )C5+‬است که‬
‫از رشد کريستال‌هاي هيدرات جلوگيري‬ ‫آمونياك‪ ،‬بازدارندة بسيار مؤثري است اما‬
‫دي‌اکسيدکربن‬ ‫مي‌کنند‪ .‬تشکيل هيدرات در خطوط لولة‬ ‫خورنده و سمي بوده و كربنات‌هاي حاصل‬
‫ج) جريان گاز در فشار باال و دماي پايين‬ ‫انتقال نفت‪ ،‬سبب بندش مسير نمي‌شود‪.‬‬ ‫از واكنش آن با دي‌اكسيدكربن در حضور‬
‫حذف هر کدام از اين سه عامل‪ ،‬از تشکيل‬ ‫آب‪ ،‬مي‌توانند رسوب جامد تشكيل دهند‪.‬‬
‫هيدرات جلوگيري مي‌کند‪.‬‬ ‫تش�كيل هيدرات‬
‫دماي مٌٌس‪ً ،‬ياظ تِ‬ ‫كاهش‬
‫ػولي پيسا‬ ‫بودهتِوعَض ‪‬‬
‫گستطزُ ماضتطز‬
‫هم‌چنين فشار بخار آمونياك زياد‬
‫است زض غلظتّاي منتط اظ يل زضصس ٍظًي‪ ،‬هؤثط تاضٌس؛ اها قثل اظ اييمِ‬
‫توسط تزريق بازدارنده ها‬ ‫بازيافت آن مشكل است‪.‬‬ ‫آظهايص ٍ تَسؼِ تيصتطي زاضًس‪.‬‬
‫‪2‬ـ معموالً هيدرات در فشار باال (بيش از‬ ‫من��و اتان��ول آمين ني��ز به‌عن��وان يك‬
‫‪ 7‬بار) و دماي پايين (کم‌ت��ر از ‪ 25‬درجه‬
‫تَجِ تِ ايي ًنتِ الظم است مِ تطنيل ّيسضات‪ ،‬ػالٍُ تط ذغَط لَلة اًتقال‪1‬گاظ‪ ،‬زض ذغَط لَلة اًتقال ًفت ًيع ضخ هيزّس‪.‬‬
‫بازدارن��ده توصي��ه مي‌ش��ود (علي‌اف‬
‫اش��ميت‪ 2‬يك‬ ‫هام��ر تِ‬
‫هستؼس تطنيل‬
‫ضست ًياظ‬ ‫‪،1939‬‬
‫مٌٌس‪،‬‬ ‫س��الٍ تِ‬
‫ػوليتَزُپيسا‬‫ماضتطز در‬
‫ايعٍتَتاى‬ ‫سيستنّاي ًفتي حاٍي غلظت تاالي تطميثات ّيسضٍمطتٌي هياًي ضثيِ پطٍپاى ٍ‬
‫گستطزُ‬ ‫عَض‬ ‫اي��نمِ تِ‬
‫‪.)1981‬اظ ايي‬
‫ٍظًي‪ ،‬هؤثط تاضٌس؛ اها قثل‬
‫كاهش اظ ضضس‬
‫براي است مِ‬‫تجربي ‪)C5‬‬ ‫فرمولهاًٌس‬ ‫خاص‪،‬‬
‫هرالف تطنيل ّيسضات (‬ ‫غلظتي‬ ‫حاٍيدر‬
‫تطميثات‬ ‫م��اده‪،‬‬
‫هيعاى ظيازي‬ ‫ّيسضات هي تاضٌس‪ .‬اظ عطفي‪ً ،‬فت تِ‬
‫دماي تشكيل‬
‫‪+‬‬

‫چاپ اول‪1388 ،‬‬ ‫هيدروکربن‌هاي مايع در شرايط اشباع آب‬ ‫اًتقال ًفت‪ ،‬سثة تٌسش هسيط ًويضَز‪.‬‬ ‫لَلةو در‬
‫ب��وده‬
‫ذغَط‬‫مؤثرتر‬ ‫‌گاليك��ول‬
‫ّيسضات زض‬ ‫ن تطنيل‬ ‫هي‌اتيل‬
‫مٌٌس‪.‬‬ ‫جلَگيطيدي‬
‫مطيستالّاي ّيسضات از‬
‫هيدرات در حضور يك بازدارنده‪ ،‬پيشنهاد‬
‫باشند‪ ،‬تشکيل مي‌شود‪.‬‬ ‫صورتي‌كه بتوان از آن براي شيرين‌سازي‬
‫‪3‬‬ ‫كرد‪:‬‬ ‫كاهش دماي تشكيل هيدرات توسط تسريق بازدارندهها‬
‫‪[ ] www.engineerlive.com/Oil.../‬‬ ‫‌تريلَلة اًتقال ًفت ًيع ضخ هيزّس‪.‬‬ ‫ذغَط‬ ‫كرد‪،‬گاظ‪ ،‬زض‬
‫جذابيت بيش‬ ‫اًتقال‬ ‫هم لَلة‬
‫استفاده‬ ‫ذغَط‬ ‫ّيسضات‪ ،‬ػالٍُ تط گاز‬
‫زض سال ‪ّ ،1939‬اهط اضويت ‪ 21‬يل فطهَل تجطتي تطاي ماّص زهاي تطنيل ّيسضات زض حضَض يل تاظزاضًسُ‪ ،‬پيطٌْاز‬
‫‪Oil...hydrate_formation/21965/‬‬
‫‪3‬ـ در گاز طبيع��ي‪ ،‬مولكول‌هاي متان‪،‬‬ ‫ميثات ّيسضٍمطتٌي مهياًي ضثيِ پطٍپاى ٍ ايعٍتَتاى تَزُ ٍ تِ ضست هستؼس تطنيل‬ ‫‌يابد‪.‬‬‫ي‬ ‫مطز‪:‬‬
‫اتان‪ ،‬پروپان و ايزوبوتان در مجاورت آب‪،‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪W‬‬
‫ضضس‪‬‬
‫‪ )C5‬است مِ اظ ‪T ‬‬ ‫عاى ظيازي حاٍي تطميثات هرالف تطنيل ّيسضات (هاًٌس‬
‫‪H‬‬ ‫‪+‬‬
‫[‪ ]4‬مخت��اري‪ ،‬به��رام و كاظم‌پ��ور‪،‬‬ ‫‪M 100W‬‬ ‫به‌تازگی بازدارنده‌هاي جديدتري بررسي‬
‫هي��درات را به‌وجود مي‌آورن��د‪ .‬هيدرات‬
‫مه��دي‪" ،‬هي��درات گازي‪ :‬مفاهيم و‬ ‫سثةهمتٌسش هسيط ًويضَز‪.‬‬ ‫س‪ .‬تطنيل ّيسضات زض ذغَط لَلة اًتقال ًفت‪،‬‬
‫ش��ده‌اند كه حتي در غلظت‌هاي كم‬
‫گازي بوت��ان نرم��ال ناپاي��دار اس��ت و‬
‫تعاريف"‪ ،‬شركت نفت فالت قاره ايران‪،‬‬ ‫زض ايي فطهَل ‪ ،W‬غلظت تاظزاضًسُ (مسط ٍظًي) ٍ ‪ٍ ،M‬ظى هَلنَلي تاظزاضًسُ است‪ً KH .‬يع ػاهل تجطتي است مِ ‪=1297‬‬
‫از تجمع هيدرات‌ها جلوگيري مي‌كنند‪.‬‬
‫مولكول‌هاي سنگين‌تر از آن در ساختمان‬ ‫است‪.‬این فرمول ‪ ،W‬غلظت بازدارنده (كسر‬ ‫هَلنَلّاي هتاًَل‪ ،‬پطٍپاًَل ٍ آهًَياك ٍ ‪ KH =2222‬تطاي اتيلي گالينَل در‬ ‫‪ KH‬تطاي‬
‫تهران‪ ،‬چاپ اول‪1386 ،‬‬ ‫هيدروكربني‬ ‫فاز اظمايع‬ ‫غلظتكهّايآب در‬ ‫هؼازلِ‪،‬هافقظ هيتَاًس از آ‬
‫تطاين‌جا‬ ‫ق بازدارنده‬
‫هيدرات شركت نمي‌كنند‪.‬‬ ‫ضَز‪ .‬تطاي هثال‪ ،‬تطاي هتاًَل‪ ،‬مسط هَلي تايس منتط‬
‫وزني) و ‪ ،M‬وزن مولكولي بازدارنده است‪.‬‬ ‫حاللّا استفازُ‬ ‫هحسٍزي‬ ‫ايي‬
‫كمكحضَض يل تاظزاضًسُ‪ ،‬پيطٌْاز‬ ‫ّيسضات زض‬ ‫تطنيل‬
‫بازدارنده‌ها‬ ‫زهاياس��ت‪،‬‬‫ماّصش��ده‬ ‫تجطتي تطاي پخش‬ ‫فطهَلتاضس‪.‬‬
‫اظ ‪0/2‬‬
‫‪ KH‬نـیــز عـامـل تـجـربــي اسـت که‬
‫‪4‬ـ ب��راي جلوگيري از گرفتگ��ي لوله‌ها‪،‬‬ ‫سوسپانس��يونيضَز‪:‬از بلورهاي‬
‫‌كنند ‪8‬تا‪ 0/‬هيتَاًس استفازُ‬
‫مسط هَلي‬‫ضاتغة شيل تطاي هتاًَل تامي‬
‫مق��دار آن ب��راي مولكول‌ه��اي متانول‪،‬‬
‫هيدرات به‌دس��ت آيد كه ب��دون كلوخه‬
‫آمونياك‪ 1297K،‬و براي اتيلن‬ ‫‪W‬‬
‫) ‪T  72ln( 1 XS‬‬
‫تأسيس��ات مربوط به توليد و انتقال گاز‬ ‫پروپانول و‬
‫طبيع��ی باي��د از خطر هي��درات حفظ‬ ‫‪T‬‬ ‫گاليكول مساوی ‪2222‬است‪.‬‬
‫‪ H‬هيتاضس‪.‬‬ ‫ّيسضات تط حسة زضجِ ساًتيگطاز‬ ‫بيش از‬ ‫زهايفشار‬
‫تطنيل‬ ‫ماّصافت‬
‫لوله‪T‬يا‪، ‬ايجاد‬
‫ش��دنفاظدرآتي ٍ‬
‫زض ايي ضاتغِ ‪ ، Xs‬مسط حالل زض‬

‫ش��وند‪ .‬يكي از راه‌های رس��يدن به اين‬

‫‪M 100W‬‬ ‫حد‪ ،‬انتقال داده شوند‪.‬‬
‫نتيجه گيري‬
‫هدف‪ ،‬خش��ك كردن گاز مي‌باشد (زيرا‬ ‫اين معادله‪ ،‬فقط مي‌تواند براي غلظت‌هاي‬ ‫تاضتٌس اظ‪:‬‬
‫عثيؼي‬
‫‪1‬ـ شضايط تطنيل ّيسضاتزض خعَط لَلِ اًتقال جطياى گاظ ع‬
‫‪=1297‬‬ ‫موجب‬ ‫است‪.‬كه‪KH‬‬ ‫س��ينتيكي نيز‬
‫‌هايتاظزاضًسُ‬ ‫بازدارند)ه‬
‫تش��كيل هيدرات به‌علت حضور آب در‬ ‫شود‪ .‬براي‬ ‫مِاستفاده‬‫استل‌ها‬
‫تجطتياز حال‬
‫محدودي‬ ‫ًيع ػاهل‬ ‫هَلنَلي‬‫ٍظىهايغ يا يد‬ ‫آب (تِ‪M‬ش‪،‬‬
‫مل فاظ‬ ‫جَز) ٍ‬
‫ٍظًي‬
‫مسطالف) ٍ‬
‫ش��ده‬
‫مسيسمطتي‬ ‫بحرانيٍ زي ا‬
‫هس��تههتاى‪ ،‬اتاى‬
‫ظهور ّيسضٍغى‪،‬‬
‫در سَلفيس‬
‫تأخي��رهاًٌس‬
‫آهًَياك ٍ ‪ KH =2222‬تطاي اتيلي گالينَل است‪.‬‬
‫ب) ٍجَز هَلنَلّاي مَچل گاظي‬
‫گاز طبيعي است)‪ .‬اگر اين امر امكان‌پذير‬ ‫مثال‪ ،‬براي متانول‪ ،‬كسر مولي بايد كم‌تر‬
‫س��رعت تش��كيل هي��درات را كاهش‬ ‫اال ٍوزها ي پاييي‬‫ج) جطياى گاظ زض فضاض ب‬
‫نباشد‪ ،‬شرايط دمايي و فشاري يا استفاده‬ ‫باشد‪.‬‬
‫تطاي هتاًَل‪ ،‬مسط هَلي تايس منتط‬‫‪0/2‬‬ ‫از‬
‫هحسٍزي اظ می‌دهند و از فرآيند تجم��ع هيدرات‌ها‬
‫هثال‪،‬‬ ‫تطايمٌس‬
‫هي‪.‬‬ ‫جلَگيطي‬ ‫‪.‬‬‫ضَز‬
‫ّيسضات‬ ‫استفازُ‬
‫ّااظ تطنيل‬ ‫حالل‬
‫ػاهل‪،‬‬ ‫ايي سِ‬ ‫حصف ّط مسام اظ‬‫تّاي‬
‫از ممانعت كننده‌هاي تش��كيل هيدرات‬ ‫مولي ‪0/8‬‬ ‫كسر‬ ‫تا‬ ‫متانول‬ ‫براي‬ ‫ذیل‬ ‫رابطة‬
‫‌هاي‪ 25‬زضجِ ساًتي گطاز) ٌّگاهيمِ گاظ عثيؼي يا‬
‫منتط اظ‬ ‫پاييي (‬ ‫‌كنند‪ ،‬زها ي‬
‫تيص ماظي‪ 7‬تاض) ٍ‬ ‫‪2‬ـ هؼوَالً ّيسضات زض فضاض باال (‬
‫گروه‬ ‫توس��ط‬ ‫جلوگيري‬
‫توصيه مي‌شوند‪.‬‬ ‫مي‌تواند استفاده شود‪:‬‬ ‫ضَز‪.‬‬
‫ّيسضٍمطتيّاي هايغ زض ضطايظ اضثاع آب تاضٌس‪ ،‬تطنيل هي‬
‫مختلفي در جهان بررسي شده‌اند‪ .‬اين نوع‬
‫تاى‪ ،‬اتاى‪ ،‬جضٍپاى ٍ ايعٍتَتاى زض هجاٍضت آب ‪ّ ،‬يسضات ضا تِ ٍجَز هيآٍضًس‪ّ .‬يسضات گاظي‬ ‫ضَز‪:‬‬ ‫استفازُ‬
‫ٍلنَل ّاي م‬ ‫تَاًس‬
‫عثيعي‪ ،‬م‬ ‫هيگاظ‬
‫‪30/8‬ـ زض‬
‫‌هايضطمت ًويمٌٌس‪.‬‬‫ّيسضات‬‫غلظت‬ ‫است در‬
‫ساذتواى‬ ‫ممكنآى زض‬
‫ت اظ‬ ‫ّايه‌ها‪،‬‬
‫سٌگيي ض‬ ‫بازدارند‬
‫تَتاى ًطهال ًاپايساض است ٍ مٍلنَل‬
‫) ‪T  72ln( 1 XS‬‬ ‫كم‌تر از ي��ك درصد وزني‪ ،‬مؤثر باش��ند؛‬
‫آتي ٍ ‪ ، T‬ماّص زهاي تطنيل ّيسضات تط حسة زضجِ ساًتيگطاز هيتاضس‪.‬‬
‫‪2 Hammerschmidt‬‬
‫‪19-Hammerschmidt‬‬ ‫‪1 Aliev‬‬

‫تاضتٌس اظ‪:‬‬
‫عثيؼي‬
‫لِ اًتقال جطياى گاظ ع‬
‫[ شماره ‪ [ . ] 70‬مرداد ‪‍‍] ‍‍89‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪w‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪r‬‬
‫ٌس سَلفيس ّيسضٍغى‪ ،‬هتاى‪ ،‬اتاى ٍ زي امسيسمطتي‬
‫ي‬