3.

5
De Kettingregel en
Parametervergelijkingen

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley

 Hoe leiden we (g o f) af , zoals bijvoorbeeld cos(x2+1) en (3x2+1)2 ?

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 2

 Kettingregel

Stelling
Indien g(x) differentieerbaar is in x en f(u) differentieerbaar in g(x) dan is de samengestelde

functie y ( x)   f  g  x   f g  x  differentieerbaar in x:

y ' ( x)   f  g '  x   f '  g  x g '  x 

in x
dy dy du in x
Notatie van Leibniz: 
dx du dx
Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley in u(x) Slide 3 - 3
 Voorbeelden: Outside-inside regel !

1. Zoek de raaklijn aan y=sin5x voor x = π/3 ?

2. Bereken d  sin 2 x  
dx

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 4

 !!! De trigonometrische formules voor afgeleiden gelden enkel indien
we in radialen werken !!!!

Helling van grafiek

Veel minder steil

d d  x    x  
sin x  sin   cos  cos x
dx dx  180  180  180  180
Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 5
 Parametervergelijkingen

Parametervoorstelling van een 2-dimensionale kromme:

x en y zijn functies van een parameter t:
x = f(t) voor at b
y = g(t)
De punten (x,y)=(f(t),g(t)) vormen de kromme.
(f(a),g(a)) is het startpunt en
(f(b),g(b)) is het eindpunt
van de kromme

Met een parametervergelijking kun

je krommes beschrijven die geen
functies zijn

Voorbeeld: Zoek het lijnsegment

dat de punten (-2,1) en (3,5) verbindt

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 6

 Parametervoorstelling van een cirkel met straal 1

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 7

 Parametervoorstelling van de parabool y=x2 voor positieve x-waarden

 xt   t

 y t   t
of

 xt   t

 
y t  t
2

! Interval van t bij 2

verschillende
parametervoorstellingen
van dezelfde kromme
kan verschillen !

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 8

 Helling van de raaklijn aan een parametrische kromme

Bewijs: Kettingregel dy dy dx

dt dx dt

Voorbeeld: parabool
dy
 xt   t dy dt 2t
    2t
 y t   t 2
dx dx 1
dt

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 9

 dy '
d2y d
  y '   dt
dx
dx 2 dx
dt

NB: y’ uitrekenen in functie van t mbv 1ste formule

dy dy '
dy dt 2t d2 y dt 2
Vb: parabool    2t   2
dx dx 1 dx 2 dx 1
dt dt

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 10

 Waar landt de cargo ?
Geef een cartesische vergelijking van de baan van de cargo.
Hoe snel daalt de hoogte met x bij landing ?

 x  120t

 y   16t 2
 500

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 11

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 12
 3.6
Impliciete Afgeleiden

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley

 Impliciet gedefinieerde functies

Tot nu toe: afgeleide van functie gedefinieerd indien functie gegeven wordt als
• y = f(x)
• Een parametervergelijking x = f(t)
y = g(t)

Nu : functie impliciet gedefinieerd

bv: x2 + y2 = 25

Afgeleide van zo’n functie in een punt ?

-Differentieer linker- en rechterlid naar x

waarbij je y als een differentieerbare functie
naar x beschouwt
- Los de bekomen uitdrukking op naar dy/dx

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 14

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 15
Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 16
 Bereken de helling van de onderstaande grafiek in elk punt (x,y)

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 17

 Analoog: Hogere orde afgeleide

x2 2x x4
Vb. 2x3 – 3y2 = 8 y'  en y' '   3
y y y

Via impliciet afleiden kan men de onderstaande uitbreiding van de reeds gekende formule
bewijzen

Bewijs in de les

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 18

 3.7
Vraagstukken met snelheden

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley

Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 20
Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 21
 NB: 3.8: Differentialen NIET !!!
Copyright © 2005 Pearson Education, Inc. Publishing as Pearson Addison-Wesley Slide 3 - 22