NARCYZ

W Narcyzie kochały się wszystkie nimfy, ale gdy pewnego dnia zobaczył w wodzie
swoje odbicie, zakochał się w samym sobie. W końcu umarł z tęsknoty i smutku. Na
jego grobie wyrósł biały kwiat. Symbolika mitu: zimna, nieczuła uroda,
samouwielbienie, zapatrzenie w siebie. Motywy: sobowtóra, lustrzanego odbicia.
Tematyka: stosunek do własnego ja, chęć samopoznania.
PROMETEUSZ
Pierwszych ludzi ulepił Prometeusz z gliny pomieszanej ze łzami. Starał się nimi
opiekować, więc wykradł z Olimpu boską iskrę i w ten sposób ofiarował im ogień.
Działania te nie odpowiadają bogom, więc zsyłają oni Pandorę (zasłaniana ludzi
przekleństwa). Prometeusz odpłaci im się za ten podstęp, ale ostatecznie zostanie
skazany na wieczną mękę. Postać archetypiczna. Paradoks - dobroczyńca ludzkości
skazany na cierpienie. Prometeizm. Motywy: buntownika, sprzeciwu wobec bogów.
Tematyka: powstanie ludzi, walka o wyższe wartości.

PANDORA

Pandora - niczym biblijna Ewa - jest winna sprowadzenia nadludzi nieszczęścia.

Motywy: kobieta zesłana przez bogów, przyczyna upadku mężczyzn, kusicielka,
femme fatale, uleganie pokusom, undemalum (skąd zło?) - motyw zła i jego
pochodzenia.

PIGMALION

Rzeźbiarz tworzy posąg kobiety, w której natychmiast się zakochuje. Motywy:

tworzenie ideału dalekiego od rzeczywistości, obiekt pożądania jako wytwór osoby
pożądającej. Archetyp: artysta zakochany w swoim dziele. Inne: kompleks
Pigmaliona, efekt Pigmaliona.

NIOBE

Archetyp matki cierpiącej z powodu straty ukochanych dzieci. Motywy: pychy -

prowokowanie losu, cierpienia rodzica -śmierć za życia. Symbolika: płaczący kamień
to nagrobek kobiety, która „umarła za życia" na wieść o utracie dzieci.

MARSJASZ

Przekonany o swoim niezwykłym talencie Marsjasz rzuca rękawicę Apollinowi.

Motywy: mierzenia się z tym, co powszechnie wielbione i uważane za wzór, ludzkie
kontra idealne.

SYZYF
Przyjaciel bogów, który uważał, że może uciec przed Tanatosem.Archetyp plotkarza,
kojarzony z upadłą anielską naturą. Motywy: Tanatosa (śmierci), ucieczki przed
śmiercią, winy i kary, bezsensownej pracy, ludzki heroizm i wytrwałość, podleganie
siłom wyższym, walka z bogami o swoją godność. *Eros i Tanatos - współistnienie
miłości i śmierci, freudowskie popędy.

JAZON/MEDEA
Stryj Jazona wysyła go do Kolchidy po skarb - złote baranie runo. Na wyprawę
wyrusza z Argonautami, a w trakcie rozlicznych przygód zakochuje się w Medei.
Czarodziejka morduje własnego brata, co ściąga na uczestników wyprawy gniew
bogów. Jazon wiąże się z Medeą, ale gdy chce ją odprawić, ta z zemsty decyduje się
posłanie jego wybrance zatrutej sukni. Motywy: poszukiwanie przygód, kobieta
fatalna, zemsta, podróż.

DEDAL/IKAR
Ojciec i syn postanawiają uciec. Motywy: pragnienia wolności, ptaka i skrzydeł,
ucieczki, oderwania się od przyziemnej rzeczywistości, wzniesienia się ponad tłum.
Problem: marzenia biorą górę nad rozumem. Archetypy: marzyciel,
architekt/konstruktor/twórca.

DEMETERI PERSEFONA

Mit tłumaczący zjawiska przyrodnicze. Archetypy: cierpiąca matka. Motywy: potęga

miłości macierzyńskiej, rytm życia przyrody, następstwo pór roku. *niebezpośrednio,
ale warto pamiętać: arkadia, motyw arkadii, arkadyjskość
Syzyf był królem Koryntu, wiódł bardzo szczęśliwe życie, ponieważ jego ziemie
były piękne i zasobne. Zeus wybrał go na swojego ulubieńca, dlatego
był zapraszany na wszystkie uczty odbywające się na Olimpie, na których
spożywał razem z bogami ambrozje i nektar.

Uwięzienie Tanatosa

Po powrotach z biesiad na Olimpie lubił opowiadać o sprawach, o których

dyskutowali bogowie. Pewnego razu władca Koryntu wyjawił bardzo poufną
informację, przez co sam Zeus miał wielkie nieprzyjemności. Zezłoszczony wysłał do
Syzyfa bożka śmierci Tanatosa, jednak Syzyf uwięził Tanatosa w piwnicy.
Rozgniewany Zeus wysłał walecznego Aresa na pomoc Tanatosowi.

Ukaranie Syzyfa

Pierwszą ofiarą Tanatosa był Syzyf, jednak umierając powiedział żonie, aby nie
pochowała jego ciała, wiedział bowiem, że dusza należąca do ciała, które nie jest
pogrzebane, nie może dostać się do państwa umarłych. Błąkał się nad brzegami
Styksu, tak długo, że Hades pozwolił mu powrócić na ziemię i dopilnować swego
pochówku. Syzyf poszedł, jednak nie miał zamiaru dotrzymać umowy
i powrócić do podziemi. Kiedy bogowie przypomnieli sobie o nim postanowiono
go surowo ukarać.

Miał wtaczać pod wielką, stromą górę olbrzymi kamień. Za każdym razem,
gdy był już u szczytu głaz się zsuwał i Syzyf musiał wtaczać go od nowa. Jego praca
była bez końca.

MIT O EDYPIE został umieszczony przez Jana Parandowskiego

pośród legend tebańskich.

Edyp był synem władcy Teb Lajosa i Jokasty, zostali oni ostrzeżeni przez
wyrocznię, że Lajos zginie z ręki swojego syna, który później miał znaleźć
się w kazirodczym związku z Jokastą. Dlatego gdy chłopiec przyszedł
na świat przekłuto mu pięty i porzucono w górach.

Rodzice nie chcieli, aby spełniły się słowa wyroczni. Zostawione w górach
dziecko znaleźli pasterze, którzy postanowili powierzyć go opiece bezdzietnej
królowej, żonie króla Koryntu. Edyp, który podejrzewał, że czeka go coś złego
postanowił pojechać do Delf, aby tamtejsza wyrocznia powiedziała mu całą prawdę.
W Delfach powiedziano mu, że zabije ojca i ożeni się z własną matką. Nieszczęśliwy
Edyp postanowił więc nie wracać do Koryntu i wyruszył szukać szczęścia z dala
od ojczyzny.

Zabójstwo Lajosa przez Edypa

Podczas swych podróży musiał przeprawić się przez wąski wąwóz, wtedy jego drogę
zajechał wóz wiozący jakiegoś władcę. Aroganccy dworzanie rozkazali Edypowi
usunąć się z drogi, aby oni mogli wygodnie przejechać. Zezłościło to Edypa, który
nie chciał się na to zgodzić, aby ktokolwiek mu rozkazywał. Między nim i dworzanami
powstała bijatyka, w której śmierć ponieśli dworzanie i ich pan.
Edypowi nie przyszło nawet do głowy, że w tym momencie wypełniła się pierwsza
część straszliwego proroctwa, władca, którego zabił był jego prawdziwy
ojciec Lajos.
Zagadka Sfinksa i wypełnienie proroctwa

Po tragicznej śmierci Lajosa, władzę nad osieroconym grodem objął Kreon, brat
Jokasty. Tymczasem w pobliżu miasta pojawił się Sfinks, dziwny stwór z ciałem lwa,
piersią i twarzą kobiety i skrzydłami ptaka. Sfinks zbijał ludzi i miał zamiar robić
to dopóty, dopóki ktoś właściwie rozwiąże, jego zagadkę.

Kreon postanowił zrzec się tronu dla osoby, która pokona Sfinksa. Taką osobą okazał
się Edyp, który odgadł, że tym kto chodzi rano na czworaka w południe na dwóch
nogach, a na starość na trzech, czyli podpiera się laską, jest człowiek. Edyp otrzymał
obiecane królestwo, a jego żoną została Jokasta. Z ich związku narodziła się czwórka
dzieci: Antygona, Ismena, Eteokles i Polinejkes.

Plagi w Tebach

Po kilku latach względnego spokoju Teby zaczęły nawiedzać straszliwe

plagi. Ślepy wieszcz Terezjasz, zapytany o przyczyny tych nieurodzajów odkrył
prawdę przed Edypem. Powiedział, że człowiekiem, którego kiedyś zabił Edyp
był Lajos, jego prawdziwy ojciec, a kobieta, z którą się ożenił jest jego matką.
Ta straszliwa wiadomość spowodowała, że Jokasta powiesiła się, a Edyp wybił
sobie oczy sprzączkami od sukni Jokasty. Jako żebrak opuścił miast,
aby znaleźć miejsce na swój grób, gdyż przeczuwał rychłą śmierć.

MIT O ORFEUSZU I EURYDYCE

Z ,,Mitologii" dowiadujemy się, że król Orfeusz był młodym, trackim

śpiewakiem, który grał i śpiewał tak cudownie, że wzbudzał zachwyt we wszystkich,
którzy usłyszeli jego muzykę. Jego żoną była przepiękna nimfa, Eurydyka.
Kochali się z całych sił. Niestety wielu innych także kochało piękną nimfę. Jednym
z zauroczonych Eurydyką mężczyzn był Aristajos, syn boga Apolla.

Śmierć Eurydyki i zejście Orfeusza do Hadesu

Ten młodzian zobaczywszy Eurydykę w otoczeniu pięknej doliny Tempe, zaczął

ja gonić, nie wiedział bowiem, że Eurydyka jest żoną Orfeusza. Podczas ucieczki przed
młodzianem Eurydykę śmiertelnie ukąsiła żmija, natychmiast dostała się do
podziemi. Orfeusz nie potrafił żyć bez swojej ukochanej żony, dlatego postanowił zejść
do Hadesu.

Dźwięki jego lutni były tak piękne, że skruszyły serce Charona, który przewiózł
Orfeusza na drugi brzeg Styksu. Muzyka ta sprawiła, że Cerber nie stawiał
mu żadnego oporu, a złe Erynie się rozpłakały. Hades także wzruszył się melodią
i postanowił oddać Eurydykę Orfeuszowi.

Warunek Hadesa

Warunek był tylko jeden; Orfeusz miał iść przodem przed Eurydyką, którą miał
pilnować Hermes. Miał nie patrzeć się na żonę do momentu, aż wyjdą z państwa
cieni. Orfeusz zbyt długo tęsknił za ukochaną żoną, aby mógł wytrzymać i nie obejrzeć
się w jej stronę. Orfeusz złamał umowę i wyszedł z podziemi bez żony, chciał udać
się przed majestat władcy krainy zmarłych, aby go prosić o uwolnienie Eurydyki.
Nie było mowy o drugiej szansie. W żałobie wrócił do swej ojczyzny, na lutni grał
pieśni, które zasmucały całą przyrodę.

Pewnego razu orszak dzikich, obłąkanych bachantek, które w dionizyjskim

zapamiętaniu rozszarpał ciało nieszczęsnego, zamyślonego i zniechęconego
do jakichkolwiek czynów Orfeusza. Kiedy umierał jego usta wypowiadały imię
ukochanej kobiety.

MIT O TANTALU

Według ,,Mitologii" Parandowskiego Król Tantal, podobnie jak Syzyf miał szczęście
uczestniczyć w ucztach na Olimpie. Bardzo go tam lubiano, dlatego przymykano oczy,
na to, że wykradał nektar i ambrozję, aby móc się nimi przechwalać przed swoimi
dworzanami. Pewnego razu Tantal postanowił sprawdzić, czy bogowie, którzy
go zapraszają na Olimp są rzeczywiście jasnowidzący.

Uczta Tantala

Zaprosił wszystkich na wystawną ucztę, na której głównym daniem miała być pieczeń
z jego syna Pelopsa. Bogowie oczywiście od razu poznali z czego jest ta pieczeń,
dlatego żaden z nich nawet jej nie próbował tknąć. Jedynie Demeter, która opłakiwała
swoją córkę, która spędzała umówiony czas w podziemiach w towarzystwie swego
męża Hadesa, miała zmącony zmysł jasnowidzenia, dlatego zjadła łopatkę z pieczeni.

Bogowie przywrócili życie królewiczowi, a w miejscu zjedzonej łopatki umieścił

piękną płytkę wykonaną z kości słoniowej. Tantala za karę uwięziono w Tartarze,
pośród pięknych drzew owocowych. Za każdym razem, kiedy chciał zerwać owoc,
aby się posilić gałąź uciekała mu spod ręki. Mimo iż stał w wodzie nie mógł się jej
napić, gdyż przy każdej próbie zaspokojenia pragnienia woda znikała.

MIT O FILOMELI został umieszczony przez Jana Parandowskiego pośród

legend ateńskich.

Za czasów króla Pandiona Ateny prowadziły wojnę z Tebami, na pomoc

przegrywającym Atenom przyjechał ze swym wojskiem z Tracji, król
Tereus. Dostał on za żonę córkę Pandiona, Prokne. Ich związek był bardzo
szczęśliwy, jednak pewnego dnia Prokne poprosiła męża, aby przywiózł do Tracji
jej siostrę, Filomelę. W czasie powrotu Terus zakochał się w Filomeli, gdy jej
o tym powiedział, Filomela obiecała, że wszystko wyzna siostrze. Wtedy Tereus
obciął jej język i porzucił ją w lesie.

Filomela utkała szatę, na której znajdowała się jej cała historia. Kiedy szata
dostała się w ręce Prokne, postanowiła uwolnić siostrę, która zamieszkiwała
w lesie. Ze złości na męża Prokne oszalała i zabiła własnego synka, Itysa,
którego później podała na kolację znienawidzonemu Tereusowi. Bogowie
zamienili Filomelę w słowika, Prokne stała się jaskółką, a Tereus dudkiem.
MIT O NIOBE w ,,Mitologii" Parandowskiego został umieszczony pośród
legend tebańskich.

Królowa Niobe była córką Tantalosa i żoną Amfiona, z tego małżeństwa

narodziło się siedmioro chłopców i siedem dziewcząt. Niobe dumna ze swoich
dzieci, ciągle powtarzała, że zupełnie nie rozumie, dlaczego nie ona, ale Latona jest
czczona, jako bogini-matka. Bardzo to obraziło Latone, która postanowiła się okrutnie
zemścić na Niobe.

Jej dzieci Artemida i Apollo zabili wszystkie dzieci Niobe. Nieszczęsna matka
pogrążona w żałobie, tak długo płakała, aż bogowie zamienili ja w kamień, z którego
nadal płynęły łzy.

MIT O DEDALU I IKARZE - Jan Parandowski umieścił pośród legend

kreteńskich.

Dedal był budowniczym słynnego labiryntu, w którym zamknięto strasznego

Minotaura, syna żony Minosa Pazyfae i byka. Dedal po wykonaniu swego
zadania pragnął opuścić Kretę i udać się wraz z synem Ikarem
do rodzinnej ziemi.

Ponieważ król Minos nie chciał się na to zgodzić Dedal musiał użyć
podstępu. Zbudował dla siebie i syna skrzydła z piór sklejonych woskiem, na których
mieli opuścić Kretę i przelecieć nad morzem.

Podczas lotu Ikar była tak oszołomiony lataniem, że wzbił się zbyt wysoko, wtedy
wosk się roztopił, skrzydła rozpadły, ciało Ikara roztrzaskało się o ziemię, na którą
spadło.

MIT O PERSEUSZU znalazł się w ,,Mitologii" Parandowskiego pośród legend

argolidzkich.

Władca Argos, Akrizjos dowiedział się od wyroczni, że jest mu pisane

zginąć z ręki własnego wnuka. Kiedy jego córka Danae urodziła syna
Perseusza, umieścił matkę z niemowlęciem w skrzyni i wrzucił do morza.

Dzięki boskiej opatrzności nie zginęli, ale dotarli na wyspę, na której rządził król
Polidektes, który pokochał piękną Danae. Było to wtedy, gdy Perseusz był już
dorosły i sprzeciwiał się związkowi matki z Polidektesem. Król wpadł
na pomysł, aby podczas jednej z biesiad oznajmić, że zamierza poślubić
Hipodamię, córkę króla Elidy.

Walka Perseusza z Meduzą

Perseusz powiedział, że w prezencie ślubnym ofiaruje mu głowę Meduzy.

Ucieszyło to Polidektesa, który spodziewał się, że Perseusz zginie i nikt już nie będzie
mu stał na drodze do ręki Danae. Perseusz był biedny, ale bohaterski, dlatego
z pomocą przyszła mu Atena i Hermes. Perseusz wiedział, że nie może spojrzeć
na Meduzę, gdyż wtedy zamieniłby się w kamień. Użył podstępu, stanął
do potwora tyłem, ale obserwował wszystko w tarczy. Uciął głowę i wtedy
z szyi potwora wyskoczył pegaz. Pozostałe Gorgony zaczęły ścigać bohatera,
nie złapały go jednak, gdyż był niewidzialny dzięki hełmowi, który dostał od Ateny.

MIT O DIOSKURACH został umieszczony przez Parandowskiego wśród

legend lakońskich.

Leda była żoną króla Lakonii Tyndareosa. Małżeństwo to było bezdzietne.

Pewnego razu Hermes przyniósł Ledzie wielkie jajo, z którego po jakimś
czasie wyszła czwórka dzieci: dwaj chłopcy i dwie dziewczynki. Skoro
nie mieli rodziców nazywano ich dziećmi Zeusa.

Chłopcy nazywali się Kastor i Polideukes, wychowano ich na dzielnych

mężczyzn. Kiedy byli dorośli sprawili, że na Morzu Egejskim nie było
piratów. Walczyli z wszystkimi, którzy czynili krzywdę innym.

Zawsze byli razem, nazywano ich Dioskurami, synami Zeusa. Kiedy Kastor padł
w bitwie, Polideukes nie wyobrażał sobie życia bez niego, wtedy Zeus sprawił, że
od tej pory są zawsze razem, jako gwiazdy w galaktyce Bliźniąt.

Ich siostrami były Klitajmestra i Helena - najpiękniejsza kobieta świata, to właśnie

o nią toczyła się słynna wojna trojańska.

MIT O TEZEUSZU

Parandowski w ,,Mitologii" opisuje historię zaliczanego w szereg

bohaterów Tezeusza.

Był on synem Egeusza i Ajtry. Egeusz porzucił swoja żonę, jednak przed odejściem
zostawił pod wielkim mamieniem sandały i miecz dla swego syna. Polecił Ajtrze, aby
wskazała kamień dorosłemu Tezeuszowi.

Chłopiec już od najmłodszych lat marzył o wielkich czynach.

Kiedy dorósł odrzucił głaz i zabrał przeznaczone dla niego sandały i miecz i ruszył
do swego ojca do Aten. Źle się działo wówczas w Atenach, w których zjawili
się posłowie od króla Minosa z tym samym żądaniem, co każdego roku. Chcieli
haraczu w postaci siedmiu chłopców i takiej samej liczby dziewcząt. Mieli być oni
pożywieniem Minotaura, uwięzionego w kreteńskim labiryncie.

Tezeusz powiedział, że zabije potwora.

Nie udałby mu się ten czyn bez pomocy córki Minosa, Ariadny, która
pokochała Tezeusza.

Każdy kto wszedł do labiryntu, nie potrafił znaleźć z niego drogi

powrotnej. Jednak Ariadna wpadła na pomysł, aby dać Tezeuszowi
kłębek nici, którą miał rozplątywać idąc w stronę Minotaura.

Tezeuszowi udało się zabić potwora. Wrócił bez problemu, gdyż poruszał się śladem
nici.
MIT O PROMETEUSZU

Historia o Prometeuszu została umieszczona przez Jana Parandowskiego w rozdziale

mówiącym o narodzinach świata. Niektórzy przypisywali Prometeuszowi,
to że stworzył on człowieka z gliny zmieszanej ze łzami. Dusza tego
człowieka miała być stworzona z iskier wziętych z rydwanu
słonecznego. Prometeusz bardzo kochał ludzi, chciał, aby ich życie było
lepsze, dlatego wykradł bogom ogień 1i nauczył ludzi, jak mają
go wykorzystywać.

Skrzynka Pandory

Bogowie, którzy byli nieprzychylnie nastawieni do ludzi zesłali na ziemię Pandorę, ze

skrzynki, którą jej podarowali Pandora wypuściła wszystkie możliwe nieszczęścia
i choroby. Prometeusz postanowił ukarać bogów, dlatego zabił woła, podzielił go na
dwie części. Jedną stanowiło mięso owinięte skórą, a drugą kości okryte tłuszczem.
Powiedział Zeusowi, że ta część, którą wybierze będzie poświęcona bogom.

Zeus sądził, że pod tłuszczem znajduje się mięso, dlatego wybrał tą część. Kiedy
zobaczył, że to był podstęp, postanowił ukarać Prometeusza, przykuwając
go do ściany Kaukazu. Codziennie przylatywał orzeł, który wyjadał
mu wątrobę, która ciągle odrastała, tak więc męki Prometeusza nie miały
końca. Jego krzyki odbijały się echem wśród skał. Wielkimi cierpieniami
zapłacił za swoją dobroć, to on sprawił, że ludzie poznali czym jest ogień, nie musieli
żyć już w ciemnych jaskiniach i jeść surowego mięsa. On także nauczył ich wszystkich
rzemiosł.