Budowa i nazewnictwo alkoholi i fenoli:

Budowa fenoli:
Cząsteczki fenoli składają się z grupy hydroksylowej połączonej bezpośrednio z atomem
węgla grupy arylowej.

R-OH
R - grupa arylowa
OH- grupa hydroksylowa czyli grupa funkcyjna
Grupa arylowa (-R) może być zbudowana podobnie jak cząsteczce benzenu, czyli składać
się z sześciu atomów węgla. Zatem najprostszy fenol jest zbudowany z pierścienia
benzenowego i grupy hydroksylowej.

Fenole, podobnie jak alkohole, mogą zawierać w cząsteczce więcej niż jedną grupę
hydroksylową. Fenole z jedną grupą -OH w cząsteczce to fenole monohydroksylowe, a te z
kilkoma grupami -OH polihydroksylowe. Najprostszymi przedsawicelami fenoli
polyhrodkyslowych są benzeno-1,2-diol, benzeno-1,3-diol i benzeno-1,4-diol.

Nazewnictwo:

Nazwy systematyczne fenoli monohydroksylowych tworzy się tak samo jak nazwy alkoholi
czyli do nazwy odpowiedniego węglowodoru dodaje się końcówkę “-ol”.

Najprostszym fenolem jest benzenol. Jego nazwa zwyczajowa to fenol. Związek ten nazywa
się również hydroksybenzenem. Jeśli fenol ma także inne podstawniki przyłączone do
pierścienia, to również ich nazwy podaje się w jego nazwę systameczynej. Numerowanie
atomów węgla rozpoczyna się od tego atomu, do którego jest przyłączona grupa -OH.
Najczęściej używa się jednak nazw zwyczajowych albo uproszczonych.

Np. Nazwa systematyczna benzenol 2-metylobenzenol

Np. Nazwa zwyczajowa fenol 2-metylofenol,metylofenol,krezol

Budowa alkoholi:
Cząsteczki alkoholi składają się z grupy hydroksylowej połączonej z grupą węglowodorową.
Wzór ogólny alkoholi monohydroksylowych ma postać
R-OH

-R grupa alkilowa
- OH grupa hydroksylowa, czyli grupa funkcyjna
Jęli grupa hydroksylowa łączy się z atomem węgla należącym do pierścienia aromatycznego
to mamy do czynienia ze związkami chemicznymi o nazwie fenole. W cząsteczkach alkoholi
atomy wel;ga łączą się ze sobą, atomami wodoru i atomami tlenu wiązaniami
kowalencyjnymi.

Nazewnictwo alkoholi monohydroksylowych

Nazwy systematyczne alkoholi monohydroksylowych tworzy się dodająć do nazwy

węglowodoru końcówkę “-ol”.
Tak powstają nazwy dwóch pierwszych związków chemicznych w szeregu homologicznym
alkoholi, ale już w przypadku alkoholu zawierają w cząsteczce trzy atomy węgla należy
określić za pomocą lokanta [te numery po -] położenie grupy hydroksylowej. Lokant podaje
się w nazwie przed końcówką “-ol” i oddziela od niej oraz od początkowej części nazwy
kreskami.

Podział alkoholi
Alkohole można podzielić ze względu na:
- liczbę grup hydroksylowych w cząsteczce:
Alkohole:
- Monohydroksylowe
(jednowodorotlenowe) zawierają jedną grupę -OH np. butan-1-ol.
- Polihydroksylowe
(wielowodorotlenowe) zawierają przynajmniej dwie grupy -OH, np.: etano-1,2-diol,
propano-1,2,3-triol.

Właściwości:
Monohydroksylowe:
Pierwsze alkohole są cieczami bezbarwnymi o charakterystycznym zapachu gęstości
podobnej do gęstości wody. Dobrze rozpuszczalne w wodzie. Wraz ze wzrostem l. atomów
węgla w łańcuchu zwiększać gęstość alkoholu zmniejsza jego rozpuszczalność w wodzie.
Wzrastają temp. topnienia i wrzenia. Temp. topnienia i wrzenia alkoholi są niższe niż
analogicznych węglowodorów. Akohole ulegają reakcji splalania.
Polihydroksylowe:
- Temp. top. i wrzeń, alkoholi polihydroksylowych są wyż. niż alkoholi monohydroksylowych
o takie samej l. atomów węgla.
- Są dobrze rozpuszczalne w wodzie
- Glicerol ma słodki smak
- Glikol jest trucizną
- Glikol i glicerol mają polarną budowę
- Ulegają reakcji spalania.

Właściwości fenoli:
Fenol jest bezbarwną substancją stałą o charakterystycznym zapachu który pod wpływem
powietrza przyjmuje barwę różową. NIe rozpuszcza się w zimnej wodzie. Rozpuszcza się
bardzo dobrze w gorącej wodzie, ulega reakcji dysocjacji. A tym samym jest słabym
kwasem, reaguje z aktywnymi metalami z wodorotlenkami i z tlenkami metali.

Zastosowanie alkoholi Monohydroksylowych:

- Medycyna (Alkohole etylowe oraz propylowe stosuje się do produkcji sprayów oraz
chusteczek odkażających).
- Przemysł kosmetyczny (Mentol to składnik płynów kosmetycznych, kremów oraz
produktów do higieny jamy ustnej).
- Przemysł petrochemiczny (Metanol jest używany jako paliwo do motocykli żużlowych).

Zastosowanie alkoholi Polihydroksylowych:

- Medycyna (Glikol propylenowy to składnik żeli łagodzących ból podczas ząbkowania).
- Przemysł chemiczny (Glikol etylenowy jest używany jako rozpuszczalnik podczas produkcji
lakierów do drewna, klejów i farb drukarskich).
- Przemysł kosmetyczny (Glicerol jest składnikiem niektórych kremów i maści).