You are on page 1of 77

‫‪1‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪2‬‬

‫‪‬‬

‫ی‌پایوكانی‌ئیسالم‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ێناسو‬ ‫پ‬
‫‪3‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‌‬

‫پێناسوی پایواكین‬
‫ئیسالم‬
‫نووسینی‪:‬‬
‫مامۆستا كرێكار‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪4‬‬

‫ی‌پایهكانی‌‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پێناسه‬
‫ئیسالم‌‬

‫ی‌پایهكانی‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫پێناسه‬ ‫كــــــتـــــــێــــــبــــــــــــــــــى‪‌:‬‬
‫ئیسالم‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‬
‫نوســـــــــــــــــــــــــــــــــینی‪ ‌:‬مامۆستا‌كرێكار‌‌‬
‫كهمی‌ندا‌‬‫یه ‌‬
‫بۆپـــــــــــــــــــــــــــــــــــۆ ی‪‌ ‌:‬‬
‫‪3419‬ك‪1038-‬ز‌‬
‫ساڵــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــی‪‌‌‌‌‌:‬‬
‫‪5‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪‬‬
‫ىط ب ِ ْ ُ ُ‬ ‫َّ َ ْ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ ُ ُ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ ُ ُ‬
‫وع‬ ‫اهلل ِمً قغ ِ‬ ‫هلل هدمضٍ ووؿخ ِؾُىه ووؿخق ِنغٍ‪ ،‬ووؾ ِ‬ ‫ِئن الخمض ِ‬
‫ض ِل ِل‬ ‫هللا َمال ُمض َّل َل ُه‪َ ،‬و َم ًْ ًُ ْ‬ ‫أؽ َمالىا‪َ ،‬م ًْ َي ْهضٍ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ ْ َّ‬ ‫ُْ‬
‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ئاث ِ‬ ‫أهن ِؿىا و ِمً ؾ ِِ ِ‬
‫ُ‬ ‫قه ُض َّأن مدمـض ًا َؽ ُ‬ ‫اّٰلل َو َأ َ‬‫َ َ ُ َ ْ َ ُ ْ َ ََٰ َ َّ ە‬ ‫َ‬
‫بض ٍُ َو َع ُؾىل ُه‪.‬‬ ‫َاصي له‪ .‬أقهض أن َل ِئله ِئَل‬ ‫مال ِ‬
‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫ًَا َأ ُّي َها َّالظ َ‬
‫اّٰلل َخ ًَّ ُج َيا ِج ِه َوَل َج ُم ُىج ًَّ ِئَل َوأ ُهخم ُّم ْؿ ِل ُمى َن‬ ‫ًً َآم ُىىا َّاج ُيىا َّ َ‬
‫ِ‬
‫ََ‬
‫ـ َو ِاخ َض ٍة َوزل ًَ ِم ْن َها‬ ‫اؽ َّاج ُيىا َ َّب ُُ ُم َّالظي َز َل َي ُُم ّمً َّه ْ‬
‫ن‬ ‫ع‬ ‫ُ‬ ‫ًَا َأ ُّي َها َّ‬
‫الى‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ْ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ ً َ ً َ َ ً َ َّ ُ َّ َ َّ َ َ َ ُ نَ‬
‫ػوحها وبث ِمنهما ِعحاَل ٍ ِثحرا و ِوؿاء ۚ واجيىا اّٰلل ال ِظي حؿاءلى ِب ِه‬
‫َ ْ َ ْ َ َ َّ َّ َ َ َ َ ُ‬
‫ان َؽل ُُْ ْم َع ِى ًُبا‬ ‫وْلاعخام ۚ ِئن اّٰلل َ‬
‫َ َ ُّ َ َّ َ َ ُ َّ ُ َّ َ َ ُ ُ َ ْ ً َ ً ُ ْ َ ُ َ َ ُ‬
‫ه ِل ْر لُ ْم أ ْؽ َمالُ ْم‬ ‫ًا أيها ال ِظًً آمىىا اجيىا اّٰلل وىىلىا ىىَل ؾ ِضًضا * ً‬
‫َ ََ َ َ‬ ‫َو ََ ْقن ْغ َل ُُ ْم ُط ُه َىب ُُ ْم ۗ َو َمً ًُطؿ َّ َ‬
‫اّٰلل َو َع ُؾىل ُه مي ْض م َاػ م ْى ًػا َؽ ِغ ًُما‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫هللا‪َ ،‬و َز َحر َ‬ ‫ن َض َو َ‬ ‫َّ َ ْ ُ َ َّ َ‬
‫اله ِضي ََ ْض ُي مدمـض‬ ‫ِ‬
‫ًث ٍ ُ‬
‫خاب‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ض‬ ‫الخ‬ ‫ْ‬ ‫أ‬ ‫أما بؾض‪ :‬م ِان‬
‫َ‬ ‫ََ َُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‬ ‫نلی‬
‫َ َ َّ ُ ُ ُ ْ َ ُ َ ُ َّ ُ ْ َ َ ْ َ ٌ َ ُ َّ ْ َ َ َ ٌ ُ‬
‫ضاللت‪َ ،‬وَ َّل‬ ‫ىع مدضزاتها‪ ،‬وَل مدضز ٍت ِبضؽت وَل ِبضؽ ٍت‬
‫وقغ ْلام ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ضاللت في َّ‬ ‫َ‬
‫الى ِاع‪.‬‬ ‫ٍِ‬
‫‪‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪6‬‬
‫‪7‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍمهعمىێ‪:‬‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫َ َ َ َ ْ َ ََ ا اُ َ ا‬ ‫َ ََ َ‬
‫اَّلل َوأن‬ ‫ن ِاإل ْسال ُم عَل خ ْمس‪ :‬شهاد ِة أن َل إله إَل‬ ‫( ُب ِ َ‬
‫ي‬
‫َ ْ َ ِّ‬ ‫اَ‬ ‫ا َ َ َ‬ ‫ُ َ ا ً َ ُ ُ ا َ َ‬
‫اَّلل‪ ،‬وِإق ِام الصال ِة‪ ،‬وِإيت ِاء الزك ِاة‪ ،‬والحج‪،‬‬ ‫محمدا رسول ِ‬
‫َ َ ْ َ َ َ َ ُ َّ َ ٌ َ َ ْ ‪1‬‬
‫وصو ِم رمضان) مخنً ؽلُ ِه‪.‬‬

‫ئیؿالم لهؾهع پێىج پایه صامهػعاوٍ‪:‬‬

‫‪ -1‬قایهجمان‬

‫‪ -2‬هىێژٍغصن‬

‫‪ -3‬ػٍَاجضان‬

‫‪ -4‬خهحُغصن‬

‫‪ -5‬گغجنى عۆژوویی عٍمهػان‪.‬‬

‫‪ 1‬بىزاعی ( ‪ 8‬و‪ ،)4515‬مىؾلیم (‪ ،)16‬هەؾائی (‪ ،)107/8‬جغمظی (‪،)2609‬‬


‫ئەخمەص (‪ ،)120 ،92 ،26/2‬ئیبىىزىػەیمە (‪ ،)1880/308‬ئیبىىخیببان‬
‫(‪.)1446/158‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪8‬‬

‫‪ ‬پایوی یوكوم ‪‬‬


‫شایهثمان‬
‫ْ َ َ ََٰ َّ ە ْ َ‬
‫(أق َه ُض أ ْن َل ِئل َه ِئَل اّٰلل َوأق َه ُض أ َّن ُم َد َّم ًضا َع ُؾى ُْ هللا)‬

‫قاَێضیضٍصٍم‪ٍ 1‬ه جهنها زىاي گهوعٍ (هللا) زىاي خهىیيییهو‬

‫قاَێضیضٍصٍم مىخهممەص هێراوي زىایه‪.‬‬

‫گهورهیی شایهثمان‪:‬‬
‫‪ -‬زىاي گهوعٍ زۆي ئهو قاَێضییهیضاوٍ‪ٍ ،‬ه مهعمىویهحى‪َ ( :‬قه َض َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫ِ‬
‫َّ‬ ‫َ َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ ََ َ ُ ُ ُ ْ ْ َ‬ ‫َ َ َ َّ‬
‫أ َّه ُه َل ِئل َه ِئَل َُ َى َواْلال ِئُت َوأولى ال ِؾل ِم ىا ِئ ًما ِبال ِي ْؿ ِط َل ِئل َه ِئَل َُ َى‬
‫ُم) آْ ؽمغان‪ 18/‬واجه‪ :‬زىاي گهوعٍ قاَێضیضاوٍ ٍه‬ ‫ْال َؾؼ ٍُؼ ْال َخُ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َیچ زىایهَى خهىیيى حگه لهو هییه‪ ،‬مغیكخهَاهیل ئهوٍ صٍػاهً و‬
‫قاَێضییان لهؾهع صاوٍ‪َ ،‬هعوٍَا ئهو ٍهؾاههي ٍه قاعٍػاي‬
‫ػاوؿذ بىون‪ٍ ،‬ه زىاي گهوعٍ صاصپهعوٍعي پیاصٍصٍَاث‪َ .‬یچ‬
‫زىایهٌ له خهىیيهجضا زىا هییه حگه لهو‪ ..‬ئهو صەؾەاڵجضاعو‬
‫صاهایه‪..‬‬

‫‪1‬بهماهاي‪ :‬صٍػاهم (الؾلم) و صٍیگهیێىم (إلاؽالم) و بڕیاعي لهؾهع صٍصەم‬


‫(إلاىغاع) و صاوەعیی پێضەکەم جا خهقى پێ یهٍالصبُهمهوٍ (الاىضاء) و خىٍمغاوى‬
‫پێضٍٍهم (الخُم)‪.‬‬
‫‪9‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم له گهوعٍیی قایهجماهضا‬ ‫‪ -‬پێقهمبهعي زىاف نلی‬
‫َ‬ ‫مهعمىویهحى‪َ ( :‬ما م ًْ َأ َخض ٌَ ْك َه ُض أ ْن ََل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫َ‬
‫اّٰلل َوأ َّن ُم َد َّم ًضا َع ُؾى ُْ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫َّ َ َّ َ ُ َّ ُ َ َ‬ ‫َْ‬ ‫ً‬ ‫َّ‬
‫اّٰلل ِن ْضىا ِم ًْ ىل ِب ِه ِئَل خغمه اّٰلل ؽلى الى ِاع)‪ .‬واجە‪َ :‬هع ٍهؾێّ‬
‫‪1‬‬ ‫َّ‬
‫ِ‬
‫قاَێضیبضاث ٍه َیچ زىایه حگه له (هللا) بهخهىیيهث زىا هییهو‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم هێراوي زىایه‪ ،‬له‬ ‫قاَێضي ئهوٍ بضاث ٍه مدـمض نلی‬
‫هادى صڵ و صٍعوهیهوٍ ئهم قاَێضیه بضاث‪ ،‬به جهئُیض زىاي گهوعٍ له‬
‫ئاگغي صۆػٍدى خهعامضٍَاث و هاچێخهصۆػٍزهوٍ‪.‬‬

‫‪ -‬قایهجمان له ئیؿالمضا ػۆع گهوعەو گغهگ و َاعیگهعٍ‪ ،‬عوٍنى‬


‫یهٍهمهو چهقى ئیؿالمهجییه‪ ،‬به وجنى قایهجمان َامغ‬
‫مىؾىڵماهضٍبێذ‪ .‬ئهگهع ؾهعػاعٍٍیل ‪-‬بهصووڕوویی (مىهامیياهه)‪-‬ف‬
‫قایهجماهبهێىێذ‪ ،‬لێى ىبىوڵهو بهمىؾىڵمان َهژماعصٍٍغێذ‪،‬‬
‫ئهگهعچى لهخهىیيهجضا مىؾىڵمان هییه‪ ..‬زىاي گهوعٍ صٍمهعمىێذ‪:‬‬
‫ُ َ َ‬ ‫َّ‬
‫اّٰلل َو َع ُؾ ِىل ِه ز َّم ل ْم ًَ ْغج ُابىا) الدجغاث‪15/‬‬ ‫َّ َ ْ ُ ْ ُ َ َّ َ َ ُ‬
‫( ِئهما اْلإ ِمىىن ال ِظًً آمىىا ِب ِ‬
‫واجە‪ :‬مىؾىڵماهان جهنها ئهو ٍهؾاههن ٍه باوٍڕیان بهزىاو‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم َێىاوٍو صواجغ صووصڵ و عاڕا‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ههبىون جێیضاو گىماهیان َل صعوؾذ ههبىوٍ لێى‪..‬‬

‫‪1‬بىزاعی (‪.)128‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪11‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍمهعمىێ‪( :‬أ ِم ْغ ُث أ ْن‬ ‫پێقهمبهعي زىاف نلی‬
‫َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ ‪1‬‬ ‫ُ َ َ َّ َ َ َّ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َّ‬
‫اؽ ختى ٌك َهضوا أن َل ئله ئَل اّٰلل وأن مدمضا عؾىْ ِ‬
‫اّٰلل)‪.‬‬ ‫أىا ِجل الى‬
‫واجە‪ :‬مهعماهمپێضعاوٍ ٍه لهگهڵ زهڵُیضا بجههگێم‪ ،‬جا بڕیاعصٍصٍن ٍه‬
‫ن َّلی َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫َیچ زىایهٌ له خهىیيهجضا حگه له (هللا) هییهو مدـمضیل َ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫َؽل ُْ ِه َو َؾل َم هێرعاوي زىایه‪..‬‬

‫مەبەؾذ لەمە ىبىڵُغصوى خىٍمى ئیؿالمە لە َلیەن ئهواهەوە کە‬


‫صٍٍهوهه ژێغ صٍؾهاڵحى خىٍمى ئیؿالمهوٍ‪ ،‬بەاڵم له ىبىڵُغصوى‬
‫ئیؿالم ‪-‬وٍَى صیً‪ -‬صا ئاػاصن‪ٍ ،‬ه لهؾهع صینى زۆیان صٍمێيىهوٍ یان‬
‫مىؾىڵمان صٍبً‪ ،‬ئهگهع لهؾهع صینى زۆیان ماههوٍ‪ ،‬ئهماهیان‬
‫صەصعێتً و هاٍغێىه ؾهعباػو هاهێرعێىه حیهاص‪ ،‬له بهعامبهعصا باج‬
‫(ػٍعیبه)یهٌ صٍصٍهه خِىمهحى ئیؿالمى‪.‬‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ .)25‬مىؾلُم (‪.)22‬‬


‫‪11‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫بڕگهي یهكهمی‬
‫شایهثماههكه ( اَل اإل اه اإَل ا ه‬
‫اَلل)‬
‫‪ -‬به َ(َل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫اّٰلل) صٍوجغێذ (ووقهي جەوخیض) چىهُه ئیؾترامُغصهه‬
‫بهوٍي ٍه زىاي پهعوٍعصگاع یهٍه‪ .‬یهٍه له پهعوٍعصگاعێدیضا‪ ،‬واجه له‬
‫ٍغصگاعێتى و زاوٍهێتى و ػیىضوێتى و ژیاهضن و مغاهضن و عۆػیضان و‬
‫ػیاهگهیاهضن و ؾىوصبهزكحن‪َ ..‬هعوٍَا َەع یهٍه لە بىێؿىىعیی‬
‫(عٍَایی) ؾینهجهَاوى جغیكیضا‪ ،‬وٍَى‪ :‬ػاهایی و صاهایی و جىاهایی و‬
‫صٍؾهاڵث و‪َ...‬خض‪.‬‬

‫‪َ -‬هعوٍَا ئیؾترامه بهوٍ ٍه زىاي گهوعٍ جاٌ و جهنهایهو یهٍه‪ ،‬له‬
‫زىایهجییضا‪ ،‬واجه‪ :‬له جەىضیمُغصوى صعوقمهَاوى پهعؾدىضا بۆي‪.‬‬
‫صعوقمى پهعؾتن صٍقێذ به صڵ بێذ‪ ،‬وٍَى زىاوویؿتى (إلازالم)‪،‬‬
‫یان به ػمان َەع وەَى ىىعئاهسىێىضن‪ ،‬یان به ٍغصٍوٍ‪ ،‬وٍَى هىێژ‪،‬‬
‫یان بهبهزكحن‪ ،‬وٍَى ػٍَاجضان‪ ،‬یان عٍمخاعیتر‪ ،‬وٍَى ؾهعصاوى‬
‫ههزۆف‪ٍ ،‬ه صٍبێ جهنها لهبهعزاجغي زىا بێذ‪.‬‬
‫‪َ -‬هعوٍَا ئیؾترامه بهوٍي ٍه جهنها زىاي گهوعٍ ٍغصگاعو‬
‫پهعوٍعصگاعەو مافى یاؾاو ڕێؿاصاڕقتن (قهعیؾهجضاهان)ي َهیه‪...‬‬
‫ٍهؽ بهَیچ قێىٍیهٌ بۆي هییه یاؾایهٌ صاڕێژێذ ٍه پێچهواههي‬
‫قهعیؾهجهٍهي ئهو بێذ‪ٍ ،‬ه بغیدیه له ىىعئان و ؾىهىهث‪...‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪12‬‬

‫لهبهعامبهع ئهم س ً مهیضاههي جهوخیضصا (زىاهاؾحن) و (زىاپهعؾتن)‬


‫و(خاٍمێتى) زىاي گهوعٍصا س ً مهیضاوى (قحرٌ)یص ى عووهکغصۆجەوە‪،‬‬
‫ٍه بهعامبهع َهع یهٍێُیاههو صژن پێیان‪.‬‬

‫وٍَى‪:‬‬

‫‪ -‬باوٍڕبىون بهوٍي عۆػیضٍعێِى جغیل فهیغي زىا َهیه‪ ،‬یان ٍغصگاع و‬


‫مغێىهعێّ‪ .‬ئەمە قحرکە لە هاؾینى زىای جاکىپاکضا‪ ،‬واجە‪ :‬لە‬
‫پەعوەعصگاعێخییضا‪.‬‬

‫‪ -‬باوٍڕبىون بهوٍي ٍه صٍقێذ زىایهَى جغیل بپهعؾترێذ‪ .‬ئەمە‬


‫قحرکە لە پەعؾدىضا‪.‬‬

‫‪ -‬باوٍڕ بىون بهوٍي ٍه یاؾاصاڕقتن پێچهواههي قهعؼ حائحزٍ‪ .‬ئەمە‬


‫قحرکە لە قەعؽضا‪.‬‬

‫ئهماهه قحرًٍ و َهع ٍهؾێّ باوٍڕي وا بێذ‪ ،‬یان مىماعٍؾهیان‬


‫بِاث‪َ ،‬امغصٍبێذ پێى و له صیً و ئىممهحى مىؾىڵماهان‬
‫صٍچێخهصٍعٍوٍ پێى‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ -‬مهرجهكاوى باوهڕ‪:‬‬
‫ئهوٍهؾهي ٍه باوٍڕي به (یهٌ) بىووى زىاي گهوعٍ َێىاوٍ‪ ،‬صٍبێ‬
‫ئهم مهعحاههي جێضابێذ‪َ .‬ههضێّ له ػاهایایاوى ئیؿالم صٍمهعمىون‬
‫ػیاجغیكه‪:‬‬
‫‪ -1‬ػاهحن‪ :‬ماهاي ََل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫اّٰلل بؼاهێذ‪ٍ ،‬هچى صٍگهیههێذ‪.‬‬

‫‪ -2‬صڵىییایی‪ :‬لـێى صڵىیا بێذ‪ ،‬ههٌ عاڕا و صووصڵ یان گىماوى جێضا مابێذ‪.‬‬

‫‪ -3‬ملُهچبىوون‪ :‬بۆ َهمىو ئهو ماهاو واجاو ئهخِاماههي لێىٍ‬


‫حىێبىوههجهوٍ‪.‬‬

‫‪ -4‬زىاویؿتى‪ :‬مهعحه عاؾخگۆ بێذ لهباوٍڕییضاو مهبهؾتى زىاي‬


‫گهوعٍو عٍػامههضیی ئهو بێذ‪.‬‬

‫‪ -5‬عاؾخگۆیی‪ :‬واجه لهگهڵ زىاي گهوعٍو زۆي و زهڵُییضا عاؾخِاث‪،‬‬


‫ٍه باوٍڕي َێىاوٍ‪ ،‬صووڕوو (مىهامیً) ههبێذ‪َ ،‬هع بهؾهعػاعٍَى‬
‫باوٍڕي هەَێىابێذ‪.‬‬
‫‪ -6‬وٍعگغجً‪ََ :‬ل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫اّٰلل ٍهي ىبىڵبێذ‪َ ،‬هعوٍَا َهمىو‬
‫ئهخِامهَاوى و َیچى لێ عٍمؼههَاجهوٍ‪.‬‬

‫‪ -7‬زۆقىویؿتن‪ :‬قایهجمان و ئهَلى قایهجماوی زۆقبىێذ‪ ،‬ئهو‬


‫ٍهؾاههي زۆقىهوێذ ٍه َامغن و صوژمىایهحى جهوخیض صٍٍهن‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪14‬‬

‫پۆلێنى خهڵكى به پێـى باوهڕه‪:‬‬


‫باوٍڕَێىان به زىاي گهوعٍ‪َ ،‬هع ووجهیهٌ هییه و زاوٍههٍهي بیڵێذ‬
‫و وابؼاهێذ بهؾه!‪ ،‬ها‪ ،‬صٍبێذ له (صڵ)ي چهؾپابێذ و به (ػمان)‬
‫ئیيغاعي ٍغصبێذ و (بهٍغصٍوٍ)ف ؾهْلاهضبێتى‪.‬‬

‫ئهم ؾـێیه (صڵ) و (ػمان)و (ٍغصٍوٍ) پێُهاجهي باوٍڕن‪ ،‬باوٍڕ به‬


‫صوواهیان صعوؾدىابێذ‪َ ،‬هع صٍبێذ َهعؾێُیان پێُهوٍبً‪ ،‬وٍَى ؾـێ‬
‫َلي (ؾێگۆقه)ن‪ٍ ،‬ه بهَەعؾێُیان صعوؾدیضٍٍهن‪ .‬ػاهایاوى ئیؿالم‬
‫زهڵُییان به پـێى ئهم ؾـێ پێُهاجهیه پۆلێىُغصووٍ‪ٍ ،‬ه ئهم ٍهؾهي‬
‫به (صڵ) باوٍڕی َهیه و به (ػمان) قاَێضیضاوٍ و به (ٍغصٍوٍ)ف‬
‫هیكاهیضەصاث‪ ،‬ئهوٍ مىؾىڵماهە‪ .‬ئەو کەؾەی به (ػمان) قاَێضیضاوٍ‬
‫و به (ٍغصٍوٍ)ف هیكاهیضەصاث‪ ،‬بەاڵم لە صڵضا باوەڕی پێى هییە‪،‬‬
‫صووڕوو (مىهامیً)ـە‪ .‬ئهو ٍهؾهي به (ػمان) قاَێضییهٍه ههصاث به‬
‫ٍغصٍوٍف ئیماهضاعیی هیكاهبضاث یان هەیضاث (َامغ)ەو لـێى‬
‫ىبىڵىاٍغێذ‪ .‬ئهمما ئهو ٍهؾهي باوٍڕ له (صڵ)یضا َهیه و به (ػمان)‬
‫‪1‬‬
‫قاَیضیضاوٍ‪ ،‬بەاڵم (ٍغصٍوٍ)َاوى هىىؿاهه یان گىهاحى َىمغینى‬

‫‪1‬گىهاح صوو حۆعٍ‪ :‬گىهاحى َىمغیً‪ٍ ،‬ه بُهعٍٍهي له صیً و ئىممهث صٍچێخه‬
‫صٍعٍوٍ‪ ،‬وٍَى ئهوٍي ؾىوَایهحى بهىىعئان صٍَاث‪ ،‬گىهاحى مؿيحن‪ٍ :‬ه‬
‫بُهعٍٍهي له صیً و ئىممهث هاباجه صٍعٍوٍ وٍَى قهعابسىاعصههوٍ ماصام بە‬
‫خەاڵڵی هەػاهێذ‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ههٍغصووٍ ماؾيه‪ ..‬واجه مىؾىڵماوى مىهدهعیه‪ ..‬صٍقێذ ئهم‬


‫پۆلێىُغصهه بهم زكخهیه ڕووهتر بُهیىهوٍ)‪:‬‬

‫رەفتاری‬
‫رەفتاری جەستەی‬ ‫رەفتاری دڵی‬ ‫کەسەکە‬
‫زمانی‬
‫بە کردەوە سەلماندوێتی‬ ‫بڕیاریداوە‬ ‫باوەڕی ىەیە‬ ‫موسوڵمان‬
‫دووڕوو‬
‫بە کردەوە سەلماندوێتی‬ ‫بڕیاریداوە‬ ‫باوەڕی نییە‬
‫(مونافیق)‬
‫رەفتاری ئیسالمییانەی‬ ‫باوەڕی ىەیە‬
‫بڕیاری نەداوە‬ ‫کافر‬
‫ىەبێت یان نا‬ ‫یان نا‬
‫رەفتاری غەیرەکوفرینی‬
‫فاسق (گوناحبار) باوەڕی ىەیە بڕیاری داوە‬
‫ىەیە‬
‫* ئهو ٍهؾهي به ىهصٍع گهعصیلهیهٌ باوٍڕي له صڵضابێذ له ئاگغي‬
‫صۆػٍزضا هامێىێخهوٍ‪ ،‬بهڵِى ئهوٍهضٍي جێضا صٍمێىێخهوٍ بهىهصٍع‬
‫عاصەو بڕی جاوان و گىهاخهَاوى و پاقان صٍزغێخهبهَهقخهوٍ‪.‬‬
‫اّٰلل َؽ َل ُْه َو َؾ َّل َم صمهعمىێ‪ْ ًَ ( :‬س ُغ ُج م ًَ َّ‬
‫الى ِاع َم ًْ‬ ‫ن َّلی َّ ُ‬ ‫پێقهمبهعي زىا َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُ َ ً ُ ْ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ َ ْ‬
‫ان ِفي ىل ِب ِه ِم ًَ الخ ْح ِر َما ًَ ِؼن ق ِؾ َحرة ز َّم ًَس ُغ ُج ِم ًَ‬ ‫ىاْ َل ِئله ِئَل اّٰلل وَ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ ً‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ان ِفي ىل ِب ِه ِم ًَ الخ ْح ِر َما ًَ ِؼن ُب َّغة ز َّم ًَس ُغ ُج‬
‫َ‬ ‫اْ ََل ئ َل َه ئ ََّل َّ ُ‬
‫اّٰلل َوَ َ‬ ‫الىاع َم ًْ َى َ‬
‫َّ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪16‬‬
‫ُ َ ً‬ ‫ْ َ‬ ‫َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ َ ْ‬
‫ان ِفي ىل ِب ِه ِم ًَ الخ ْح ِر َما ًَ ِؼن ط َّعة)‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ِمً الى ِاع مً ىاْ َل ِئله ِئَل اّٰلل وَ‬
‫اّٰلل و به ىهصٍع صٍهُهحۆیهٌ‬ ‫واجە‪َ :‬هع ٍهؾێّ وجبێتى ََل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫باوٍڕي له صڵضا بىوبێذ‪ ،‬له ئاگغي صۆػٍزضا هامێىێخهوٍو صێخهصٍعٍوٍ‬
‫(وصٍچێخه بهَهقخهوٍ)‪ ،‬پاقان َهع ٍهؾێّ ووجبێتى ََل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫اّٰلل و‬
‫بهىهصٍع صٍهُه گههمێّ باوٍڕي له صڵضا بىوبێذ‪ ،‬له ئاگغي صۆػٍر‬
‫صێخهصٍعەوٍ‪ ،‬پاقان َهع ٍهؾێّ وجبێتى ََل َئل َه َّئَل َّ ُ‬
‫اّٰلل و بهىهصٍع‬
‫گهعصیلهي جۆػ باوٍڕي لهصڵضا بىوبێذ له ئاگغي صۆػٍر صێخهصٍعٍوٍ‪..‬‬

‫كهوابىو باوهڕ گىفحارو كرداره‪:‬‬


‫زهڵِاهێِى ههػان یان ؾاویلُه یان صهیازۆع یان صووڕوو و صوژمً‬
‫_بۆ قێىاهضوى پێىاؾهي باوٍڕو پێىە پابههضهەبىون و هەَێكخنى‬
‫َاعیگهعیهٍهي_ وایان له زهڵِى ؽهوام گهیاهضووٍ ٍه ئهگهع‬
‫ٍهؾێّ باوٍڕي به (وحىص)ي زىا َهبىو‪ ،‬ئیتر بهؾه بۆ مىؾىڵماهێتى‬
‫و ٍهؽ هاجىاهێذ و بۆي هییه بڵێذ َامغٍ! چىهُه بهَلي ئهو ههػان و‬
‫گێل و چهواقهَاعاههوٍ‪ .‬مىلخیض َامغٍ‪ .‬چىهُه باوٍڕي بهبىووى زىا‬
‫هییه‪..‬‬

‫ئهمه بۆچىوهێِى جهواو پێچهواههي ىىعئان و ؾىهىهث و واىیعى‬


‫باهگهواػي زىایه له مهٍُه‪ ..‬زۆ ىىڕٍیل و َامغٍَاهیتر باوٍڕیان‬

‫َ‬
‫‪ُ 1‬م َّخ َن ًٌ َؽل ُْ ِه‪ .‬واجە بىزاعیی و مىؾلیم بە َەمان لەمؼ گێراویاهەجەوە‪ .‬بىزاعی‬
‫(‪ ،)7410‬مىؾلُم (‪.)193‬‬
‫‪17‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫َهم به (وحىص)ي زىا َهبىو‪َ ،‬هم به صەؾەاڵحى و بە عۆػیضاهیى و بە‬


‫ؾىوصگەیاهضن بە ؽەبضو صووعزؿدىەوەی ػیان لێیان‪ ،‬بەوەف کە‬
‫ؾەعکەوجً لەَلیەن زىای گەوعەوە صێذ! باوەڕیان به مافى پهعؾتن و‬
‫وٍعگغجنى صیىهٍهي َەبىو‪ ،‬بەاڵم ئەوەی زۆیاوی لەؾەع بىو ئەوە‬
‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه‬ ‫صیىەکەی زىای گەوعەیە هەک ئەوەی پێقەمبەعی زىا نلی‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم َێىاوێتى‪ ..‬باوەڕیان بە َەبىووی مغیكخە َەبىو‪ ،‬بەاڵم‬
‫َههضێُیان وایان صٍػاوى ٍه (مغیكخه) ٍچى زىان‪َ ،‬ههضێُیتر‬
‫باوٍڕیان وابىو ٍه (حىۆٍه) ػیان صەگەێجن‪ ،‬بۆیه صٍبێ ئهواهیل به‬
‫پهعؾخيیان عاػیبُغێً‪َ .‬ههضێُیتریان باوٍڕیان وابىو صٍبێ بذ بپهعؾتن‬
‫جا لهزىایان هؼیُبُهههوٍ‪ ،‬یان جِایان بۆ بُهن‪ ..‬ػۆعیىهقیان باوٍڕیان‬
‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫الؿالم َهبىو‪َ ،‬هعوٍَا‬ ‫به پێقهمبهعێتى ؾهیضها ئیبراَیم َؽل ِیه‬
‫بهػیىضووبىوههوٍو لێپرؾیىهوٍ‪ .‬چههضیً ليه باوٍڕیتریل‪ ،‬بەاڵم زىاي‬
‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه‬ ‫گهوعٍ َهع بهَامغي هاؾاهضن و پێقهمبهعي زىاف نلی‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم ئهوٍي به مىؾىڵماهێتى بۆ خؿابىهٍغصن‪ٍ ،‬ه زىێيیاوى پ ً‬
‫ََ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬
‫خهعامببێذ‪ .‬زىاي گهوعٍ صٍمهعمىێ‪َ ( :‬ول ِئ ْن َؾأل َت ُه ْم َم ًْ زل ًَ‬
‫ض َل َُ ُي ُىل ًَّ َز َل َي ُه ًَّ ْال َؾؼ ٍُؼ ْال َؾل ُ‬ ‫َّ َ َ َ ْ َ‬
‫ْلا ْع َ‬
‫ُم) الؼزغل‪ 9/‬واجە‪ٍ :‬ه‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اث و‬
‫الؿماو ِ‬
‫لێیان صٍپغؾیذ َێ ئاؾماههَان و ػٍوي صعوؾخُغصووٍ؟ صٍڵێن زىاي‬
‫صەؾەاڵجضاعي ػاها زهليیُغصوون‪.‬‬

‫صٍیان ئایهجیتر لهم باعٍوٍ َهیه‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪18‬‬

‫ٍهوابىو هاقێذ وا بؼاهحن َهع ٍهؾێّ ووحى باوٍڕم به (َهبىون)ي‬


‫زىا َهیه ٍه ٍغصگاعٍ‪ ،‬بڵێحن مىؾىڵماهه‪ ..‬چىهُه وٍَى پێكهوایاوى‬
‫ئهَلى ؾىهىهجىحهماؽهث مهعمىویاهه‪ :‬باوٍڕ گىمخاعو ٍغصاعٍ‪..‬‬
‫گىمخاعي صڵ و ػمان َهعوٍَا ٍغصاعي صڵ و بهصٍن‪:‬‬

‫‪ -‬گىمخاعي صڵ‪ :‬باوٍڕَێىاهه ٍه یهٍهمحن َههگاوي بهعاؾتزاهینى‬


‫پهیامهٍهي زىایه‪.‬‬

‫‪ٍ -‬غصاعي صڵ‪ :‬زىاویؿتى و عاؾخگۆیی و جغؽ و زۆقهویؿتى و‬


‫پكخپێبهؾتن و ئهواههیه _ٍه زالیـ و مىزلیـ_ صٍبێ بۆ زىاي‬
‫گهوعٍ ئههجامبضعێً‪.‬‬

‫‪ -‬گىمخاعي ػمان‪ :‬قایهجماههٍهیه ٍه بڕیاعصان و ئیؾترامُغصن و‬


‫عاگهیاهضوى ىبىڵُغصوى ئیؿالمه‪.‬‬

‫‪ٍ -‬غصاعي بهصٍن‪َ :‬همىو ئهخِامهَاوى قهعؽه‪ٍ ،‬هصٍبێ مىؾىڵمان‬


‫‪1‬‬
‫پێىٍي پابههضبێذ‪.‬‬

‫ئیبىىبهجخه (ابً بطت) ٍه پێكهوایهَى گهوعٍي ئهَلى ؾىهىهجه له‬


‫پێىاؾهي باوٍڕصا ‪َ-‬ىعث و پىزذ‪ -‬صٍمهعمىێ‪ :‬باوٍڕ‪ :‬به عاؾخگۆ ػاهیىه‬

‫‪ 1‬ابً جیمییت‪ :‬مجمىؼ النخاوي (‪ ،)287/7‬ابً ؽبضالبر‪ :‬الخمهیض (‪ ،)246/9‬ابً‬


‫حجغ الؾؿيالوى‪ :‬النخذ (‪ ،)47/1‬الاللِائی‪ :‬قغح انىْ اؽخياص واَل الؿىت‬
‫(‪ ،)832/4‬البقىي (‪ ،)38/1‬ابً اليیم‪ٍ :‬خاب الهالة (ْ‪ ،)54‬ابً مىضة‪ :‬الایمان‬
‫(‪.)341/2‬‬
‫‪19‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫له َهعچى ٍه مهعمىویهحى‪ ،‬یان مهعماوى پێضعاوە و مهعػي ٍغصووٍ‪،‬‬


‫یان بەعَهڵؿتى لێُغصووٍ‪ ...‬ئهمهف َهمىو ئهوە صٍگغێخهوٍ ٍه به‬
‫هێرعاواوى زۆیضا هاعصوێتى له پهیام‪ ..‬بهعاؾخگۆ ػاهیینى ئهماههف به س ً‬
‫قخه‪ :‬ووجنى بهػمان‪ ،‬بهڕاؾذ ػاهینى صڵ‪َ ،‬اعپێُغصوى به ئههضاماوى‬
‫‪1‬‬
‫حهؾخه‪.‬‬

‫‪1‬ابً بطت‪ :‬الكغح وإلاباهت ؽً أنىْ الؿىت و الضیاهت (ْ‪َ ،)176‬هعوٍَا‬


‫ئیمامى ئاحىعي‪ :‬الكغیؾت (ْ‪ ،)119‬جنؿحر ابً ٍثحر(‪ ،)39/1‬الياض ي أبى یؾلى‪:‬‬
‫مؿائل الایمان (ْ‪ ،)151‬اؾماؽیل الانبهاوی‪ :‬بیان اْلذجت وقغح ؽيیضة اَل‬
‫الؿىت (‪ .)403/1‬الخامػ الخُمى‪ :‬مؾاعج اليبىْ (‪.)18/2‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪21‬‬

‫بڕگهي دووهمى‬
‫ا‬
‫شایهثماههكه‪ُّ ( :‬م اح ام ٌد ار هسى هل اللـه)‬
‫ئهمهف باوٍڕَێىان و بڕیاعصان و قاَێضیضان و ىبىڵُغصوى‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‪ ،‬بهو ؾینهجهي‬ ‫پێكهوایهحى پێقهمبهعي زىایه نلی‬
‫ٍه هێرعاوی زىاي گهوعٍیهو له عێى وٍخیهوٍ پهیامهٍهي زىاي‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َّ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم بێُهمىػیاص‬ ‫نلی‬ ‫پـێگهیكخىوٍو حههابیص ى‬
‫گهیاهضوێتى‪ ...‬مىؾىڵمان بهم بڕگهقایهجماهه عاصٍگهێىێذ ٍه مدـمض‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم َۆجا پێقهمبهعي زىایهو پهیامهٍهي َامڵ و‬ ‫نلی‬
‫جهواوو گكخگحرٍ‪ .‬ئهمهي له هازضا چهؾپیىوٍو به ػماهیل‬
‫عایگهیاهضووٍو به ٍغصٍوٍف ؾهْلاهضوێتى‪ٍ ،‬ه قىێىُهوجىوي ئهم‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‪َ ،‬همىو ئهو مهعماهاههي‬ ‫پێقهمبهعە بهڕێؼٍیه نلی‬
‫حێبهحێضٍَاث ٍه مەعماهیپێضاون و جىزنى ئهواههف هاٍهوێذ ٍه‬
‫بهعَهڵؿتى لێُغصوون و له َهوڵى بهعصٍوامیكضایه زۆي به پـێى ؾیحرٍ‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صابڕێژێذ‪..‬‬ ‫و ؾىهىهحى حههابى نلی‬
‫َ َّ‬
‫نلی‬ ‫ئهم بڕگهیهي قایهجماههٍه قاَێضیضاهیكه بهوٍي ٍه مدـمض‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم پهیامهٍهي زىاي گهوعٍ به جهواوي ڕۆقىیى و‬
‫عاقِاویی گهیاهضووٍو ئىممهجهٍهي لهؾهع عێباػي عاؾذ‬
‫حێهێكخىوٍ‪..‬‬
‫‪21‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ئهم قاَێضیضاهه صاوا له مىؾىڵمان صٍَاث ٍه پێقهمبهعي زىای له‬


‫َهمىو ٍهؾێّ ػیاجغ زۆقبىێذ و گىێغایهڵى جهواوي ببێذ و‬
‫ئیيخیضاي پێبَاث و باهگهواػٍٍهي َهڵبگغێذ و وٍَى زۆي به‬
‫َهمىو زهڵِى بگهێىێذ و وا بهعگغیی لهزۆي و پهیامهٍهي بِاث ٍه‬
‫زۆي له پێىاویضا بِاجه ىىعباوى‪..‬‬

‫لهؾهع ئهم صیضو َهڵىێؿخهش ى ؾىوعصٍبێذ جا صٍمغێذ‪..‬‬


‫َهعوٍَا ئهم بڕگه قایهجماهه له مىؾىڵمان صٍزىاػێذ ٍه باوٍڕي‬
‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه‬ ‫به عاؾخگۆیی و مىعجحزٍَاوى ئهم پێقهمبهعٍ پێكهوایه نلی‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم َەبێذ‪ ،‬چ ىىعئان بێذ چ مىعجحزٍَاهیتر‪ٍ ،‬ه لهؾهعصٍؾتى‬
‫پحرۆػیی عوویاهضاوٍو به ؾهههصي عاؾذ و صعوؾذ گهیكخىوٍ به‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم قهف‬ ‫ئێمه‪َ ..‬هعوٍَا ٍه ئهم پێقهمبهعٍ نلی‬
‫ئیمخیاػي ػیاجغي له پێقهمبهعاوى پێل زۆي ؾهَلمى زىایان لێ بێذ‪،‬‬
‫پێضعاوٍ‪:‬‬
‫َْ‬
‫‪ -1‬له َهمىویان عٍواهبێژجغ بىوٍ‪ٍ ،‬ه ( َح َى ِام َؿ الِ ِل ِم)ي صعاوٍحێ‪.‬‬
‫‪ -2‬له مهوصاي یهٌ ماهگه عێىٍ صوژمىاوى لـێى جغؾاون ( ُه ِه ْغ ُث ب ُّ‬
‫الغ ْؽ ِب‬ ‫ِ‬
‫َ َ‬
‫َم ِؿ َحرة ق ْه ٍغ)‪.‬‬
‫ُ َّ‬
‫‪ -3‬فههیمهث (صٍؾُهوحى حههگ)ي بۆ خەاڵڵبىوٍ ( َوأ ِخل ْذ ِل َي‬
‫َْ‬
‫الق َىا ِئ ُم)‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪22‬‬
‫َ ُ َ ْ َ َ‬
‫ْلا ْع ُ‬
‫ض‬ ‫‪َ -4‬همىو ؾهعػٍوي پاٌ و قیاوٍ بۆ هىێژٍغصوى‪( :‬وح ِؾلذ ِلي‬
‫َم ٍْج ًضا َو َط ُه ً‬
‫ىعا)‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ُ ْ َ ْ َ ْ َ َّ ً‬
‫‪ -5‬بۆ َهمىو مغۆڤ و حىۆکە هێرعاوٍ (أ ْع ِؾل ُذ ِئلى الخل ًِ َامت)‪.‬‬
‫َّ ُ‬ ‫ََ‬
‫الهالة َو‬ ‫‪..‬ؽلی ِه‬ ‫‪َ -6‬ۆجایی پهیامهَاوى زىاو پێقهمبهعاوى پێهێجراوٍ‬
‫َّ َ‬
‫الؿالم‪..‬‬

‫خۆشىیستن و شىێىكهوثنى هیشاههي مىسىڵماهێخیه‪:‬‬


‫ُ‬ ‫َ ٌَ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍمهعمىێ‪( :‬زالر َم ًْ ٍ ًَّ ِم ُِه‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َو َح َض َخ َال َو َة إلا ًَمان َأ ْن ًَ ُِى َن َّ ُ‬
‫اّٰلل َو َع ُؾىل ُه أ َخ َّب ِئل ُْ ِه ِم َّما ِؾ َى ُاَ َما‪َ ،‬وأ ْن‬ ‫ِ ِ‬
‫ُ َّ ْ َ ْ َ َ ُ ُّ ُ َّ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ َْ‬
‫ّٰلل‪ ،‬وأن ًُغٍ أن ٌؾىص ِفي الُن ِغ ٍما ًُغٍ أن‬ ‫ً ِدب اْلغء َل ً ِدبه ِئَل ِ ِ‬
‫الى ِاع)‪ 1.‬واجە‪ :‬س ً ڕٍمخاع َهیه‪ ،‬له َهع ٍهؾێُضا َهبً‬ ‫ًُ ْي َظ َل في َّ‬
‫ِ‬
‫َ َّ َّ ُ َ َْ‬
‫قحرینى باوٍڕیان پێضٍچێژێذ‪ :‬زىاو پێقهمبهعي زىاي نلی اّٰلل ؽلُ ِه‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم له َهمىو ٍهؾێّ ػیاجغ زۆقبىێذ‪َ ،‬هع ٍهؾێِى‬
‫زۆقىویؿذ َهع لهبهعزاجغي زىاي گهوعٍ زۆقیبىێذ‪ ،‬ئهوٍهضٍف‬
‫لهزهمی ئهوٍصا بێذ ٍه ههگهڕێخهوٍ هاو َىمغو پـێى هازۆقبێذ‪،‬‬
‫بهىهصٍع ئهوٍهضٍي ٍه پێـى هازۆقه مڕێیضٍهه هاو ئاگغٍوٍ‪..‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و ئهعٍه‬ ‫ٍهوابىو مافى پێقهمبهعي زىایه نلی‬
‫لهؾهعمان ٍه زۆقماهبىێذ و بهعگغیی لێبُهیً و گىێڕایهڵێتى‬

‫َ‬
‫‪ُ 1‬م َّخ َن ًٌ َؽل ُْ ِه‪ .‬ئەمە لەمؼی بىزاعی (‪)6941‬یە‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم گىێڕایهڵییه له‬ ‫بُهیً‪ ..‬چىهُه گىێڕایهڵى حههابى نلی‬
‫ُ‬
‫زىاي گهوعٍ‪ ،‬ئهمهف مایهي زۆقىیؿخنى زىاي پهعوٍعصگاعٍ ‪( :‬ى ْل‬
‫اّٰلل َو ََ ْقن ْغ َل ُُ ْم ُط ُه َىب ُُ ْم َو َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫اّٰلل َم َّاجب ُؾىوي ًُ ْدب ْب ُُ ُم َّ ُ‬
‫ئ ْن ٍُ ْى ُخ ْم ُجد ُّبى َن َّ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ىع َع ِخ ٌ‬ ‫ُ‬
‫فن ٌ‬ ‫َ‬
‫ُم) اْ ؽمغان‪ 31/‬واجە‪ :‬ئهگهع زىاجان زۆقضٍوێذ و‬
‫صٍجاههوێذ زۆقیبىێً وٍعن قىێنى مً بُهون‪ ،‬زىاي گهوعٍ َهم‬
‫زۆقیضٍوێً و َهم له گىهاخهَاهیكخان صٍبىعێذ‪ ..‬زىاي گهوعٍ‬
‫لێسۆقبىو بهبهػییه‪..‬‬
‫َّ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ُ‬ ‫َ َ ُ َ ُ‬
‫اؽت؟‬ ‫اّٰلل نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم وؾأله‪ :‬متى الؿ‬ ‫‪( -‬حاء َعح ٌل ِئلى َعؾى ِْ ِ‬
‫اْ‬‫اّٰلل َؽ َل ُْ ِه َو َؾ َّل َم‪َ :‬و َم َاطا َأ ْؽ َض ْص َث َل َها؟ َم َي َ‬ ‫ن َّلی َّ ُ‬ ‫َ َ َ ُ َ َّ‬
‫اّٰلل َ‬
‫اْ َعؾىْ ِ‬ ‫مي‬
‫َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫الغ ُح ُل‪َ :‬ما أ ْؽ َض ْص ُث ل َها ِم ًْ ٍ ِث ِحر نال ٍة وَل نى ٍم وَل نضى ٍت‪ِ ،‬ئَل أ ِوي‬ ‫َّ‬
‫ن َّلی َّ ُ‬
‫اّٰلل َ‬‫ُ ُّ َّ َ َ َع ُ َ ُ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َّ‬
‫اّٰلل‬ ‫اْ َعؾىْ ِ‬ ‫أ ِخب اّٰلل و ؾىله نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم‪ .‬مي‬
‫َ‬ ‫َّ َ ْ‬ ‫َ‬
‫َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‪ :‬أه َذ َم َؿ َم ًْ أ ْخ َب ْب َذ)‪ 1.‬واجە‪َ :‬ابغایهٌ َاجه زؼمهث‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم لـێى پغس ى ٍهي عۆژي ىیامهجه؟‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫مهعمىوي‪ :‬چیذ بۆ ئاماصٍٍغصووٍ؟ َابغا ؽهعػیُغص (پێى ووث)‪ :‬هىێژو‬
‫عۆژوو و زێرێِى ػۆعم بۆ ئاماصەههٍغصووٍ‪ ،‬بەاڵم ئهوٍ َهیه ٍه مً‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َّ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم زۆقضٍوێذ‪،‬‬ ‫نلی‬ ‫زىاو پێقهمبهعي زىام‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم پـێى مهعمىو‪ :‬جۆ لهگهڵ ئهو‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ٍهؾه صٍبیذ ٍه زۆقخىویؿخىوٍ‪.‬‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ ،)3688‬مىؾلیم (‪.)2639‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪24‬‬
‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه‬ ‫‪ -‬زىاي گهوعٍ زۆقهویؿتى زۆي و پێقهمبهعٍٍهیمان نلی‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم لهصڵضا بچهؾپێىێذ‪ .‬ئامحن‪.‬‬
‫ً‬ ‫ُّ َ َ ْ َ‬ ‫َ ْ ٌ‬
‫الِام َغ َوِل َُّا) واجه‪:‬‬
‫‪ -‬زىاهاؾان مهعمىویاهه‪( :‬ىطغة ِمً خ ِبّ ججؾ ُل ِ‬
‫زىایه‪ ،‬صڵۆپهیهٌ له زۆقهویؿتى جۆ َامغ صٍَاجه وٍلى (پیاو چاَى‬
‫زىاهاؽ)‪.‬‬

‫‪  ‬‬


‫‪25‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ ‬پایوی دووهم ‪‬‬


‫هىێژكردن‬

‫‪ -‬زىاي گهوعٍ له هؼیُهي ههوٍص ئایهجضا باس ى هىێژي ٍغصووٍ‪ ،‬چ وٍَى‬
‫مهعماهپێُغصن‪ ،‬چ وٍَى َاهضاوى ٍغصوى‪ٍ .‬ه َهمىوي پهیىٍؾخُغصووٍ‬
‫َّ َ َ َّ َّ َ َ َ َ َ‬ ‫ََ‬
‫الهالة َاه ْذ َؽلى‬ ‫به َاجهوٍ‪ ،‬وٍَى صەمەعمىێ‪ ..( :‬مأ ِى ُُمىا الهالة ِئن‬
‫ُ‬ ‫ُْْ‬
‫اْلإ ِم ِى َحن ٍِ َخ ًابا َم ْىى ًىجا) اليؿاء‪ 103/‬واجە‪ :‬هىێژٍَان بُهن‪ ،‬هىێژٍغصن‬
‫له َاجە صیاعیکغاوەکاوى زۆیاهضا لهؾهع مىؾىڵماهان مهعػٍ‪..‬‬

‫ض ُل‬‫اّٰلل َؽ َل ُْه َو َؾ َّل َم صٍ َهقى صٍمهمىێ‪َ ( :‬أ ْم َ‬


‫ن َّلی َّ ُ‬
‫‪ -‬پێقهمبهعي زىاف َ‬
‫ع‬ ‫ِ‬
‫َّ َ ُ َ ْ‬ ‫َ‬
‫الهالة َؽلى َوى ِت َها)‪ 1.‬واجە‪ :‬باقتریً َاعو ٍغصٍوٍ هىێژٍغصهه‬ ‫ْلا ْؽ َم ِاْ‬
‫لهَاحى زۆیضا‪.‬‬

‫‪ -‬هىێژ عوٍنى صووٍمى ئیؿالمه‪َ ،‬ۆڵهٍهي صیىهٍهیه‪َ ،‬هع ٍهؾێّ‬


‫پایهصاعییبِاث‪ ،‬ئهوٍ صیىهٍهي عاگغجىوٍ‪َ ،‬هع ٍهؾێُیل وٍْ‬
‫(جهعٌ)یبِاث‪ ،‬ئهوٍ صیىهٍهي وٍلُغصووٍ‪ .‬هىێژ میؾغاجى عۆحى‬
‫مىؾىڵماهه‪ ،‬هىێُغصههوٍي پهیماوى ؽهبضێخییهو قهخىُغصههوٍي‬
‫صیىضاعێخییه‪ ،‬جا ؾىوجهمهوى عٍهجى ىۆهاغى صاَاجىوي لێىٍ‬
‫مؿۆگهعبِاث‪ ،‬هىێژ َێمىیى و ئاؾایص ى صٍعووهه‪ ،‬هىوعي عێیه‪،‬‬
‫َۆَاعي پاعؾههگیى ٍهؾایهحى مىؾىڵمان و َۆي خهواههوٍیهحى‪ ،‬له‬

‫‪1‬مىؾلُم (‪.)140‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪26‬‬

‫جحن و مكاعي حاَیلییهث و ىىعؾایی َۆڵى باهگهواػو عٍهجى‬


‫َ َّ‬
‫نلی‬ ‫ٍهؾابهث و ىهعەباڵػى قهڕٍپاڵى صهیایی‪ ..‬بۆیه پێقهمبهعي زىا‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم به بیاللى خهبهش ى (باهگضٍع)ي صٍمهعمىو‪( :‬أ ِع ْخ َىا‬
‫ِب َها)‪ 1.‬بماهدهوێىهوٍ پـێى‪..‬‬

‫‪َ -‬ههضێّ له قهعؽىاؾاوى مهػَهبى خههبهلى هىێژههٍهعیان بهَامغ‬


‫صاهاوٍ‪ ،‬بەاڵم ػاهایتري مهػَهبهٍهو قەعؽىاؾاوى س ً مهػَهبهٍهي‬
‫جغ (خهههفى و مالیِى و قامیعى) به ماؾيیان صاهاوٍو مهعمىویاهه‪:‬‬
‫َامغ هییه‪ ،‬بەاڵم گىهاحى ههٍغصههٍهي له ىهجڵ و ػیىا و قهعابسۆعیی‬
‫ؾىوزىاعصن و‪ ...‬گهوعٍجغٍ!‬

‫‪ -‬هىێژ گهوعٍجغیً و گغهگتریً ٍغصٍوٍي مىؾىڵماهه‪ ،‬یهٍهمحن‬


‫عٍمخاعێُێتى‪ٍ ،‬ه پغؾیاعي صٍعباعٍ لێ صٍٍغێذ‪ ،‬له عۆژي صواییضا‬
‫جهماقاي هىێژٍَاوى صٍٍغێذ‪ ،‬ئهگهع جهواوو بهجهواویی ٍغصبىووى‪،‬‬
‫ئهوە ؾهعمغاػو عووؾىوعي ىیامهجه‪ ،‬ئهگهع ٍهمى ٍغصبىو یان َهع به‬
‫هىىؿاهیى و هاَامڵیى به ڕێیُغصبىو‪ ،‬بهجهئُیض ػٍعٍعمههضي گهوعٍیه‪.‬‬
‫اّٰلل َؽ َل ُْه َو َؾ َّل َم صٍمهعمىێ‪( :‬ئ َّن َأ َّو َْ َما ًُ َد َ‬
‫اؾ ُب‬ ‫ن َّلی َّ ُ‬
‫پێقهمبهعي زىا َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬

‫‪1‬ئەبىصاووص (‪ ،)4985‬ئەخمەص (‪ .)364/5‬قێذی ئەلباوی لە ؾەخیخی (صخیذ‬


‫(ؽ ًْ َؽ ْم ِغو‬
‫اْلكکاة‪)1253 /‬صا بە ؾەخیخی هاؾاهضووە‪ .‬ئەمەف صەىەکەیەحی‪َ :‬‬
‫ْ ُ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ ْ َ ٌ ُ َ ُ ْ ُ َ َ َ‬
‫اؽت ‪-‬‬ ‫ب ًِ مغة‪ ،‬ؽً ؾ ِال ِم ب ًِ أبي الجؾ ِض‪ ،‬ىاْ ىاْ عحل ‪ -‬ىاْ ِمؿؾغ أعاٍ ِمً زؼ‬
‫َ ْ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ِ َ َ َ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َّ‬
‫اّٰلل نلی‬ ‫لُخ ِني نلُذ ماؾترخذ مِأنهم ؽابىا ؽلُ ِه ط ِلّ مياْ ؾ ِمؾذ عؾىْ ِ‬
‫َّ َ َ َ‬ ‫َ َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫الهالة أ ِع ْخ َىا ِب َها ")‪ .‬بە ژماعەی (‪.)4985‬‬ ‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم ًَ ُيى ُْ " ًَا ِبال ُْ أ ِى ِم‬
‫‪27‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َ َ َ َْ َْ‬ ‫ْ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َُ ُ َ ْ َُ‬
‫نل َخ ْذ مي ْض أمل َر َوأه َج َر‬ ‫ِب ِه الؾبض ًىم ال ِيُام ِت ِمً ؽم ِل ِه نالجه م ِان‬
‫َ ْ َ َ َ ْ ََ ْ َ َ َ‬
‫اب َوز ِؿ َغ)‪ 1.‬واجە‪ :‬یهٍهمحن قدێّ ٍهؽهبضي‬ ‫وِئن مؿضث ميض ز‬
‫لهؾهع مىخاؾهبه صٍٍغێذ له َاعو ٍغصٍوٍَاهییضا هىێژٍٍهیهحى‪،‬‬
‫ئهگهع عاؾذ و عێّ و جهواوبىو‪ ،‬ئهوٍ ؾهعمغاػ و ؾهعٍهوجىوٍ‪،‬‬
‫ئهگهع زغاپ و چهوث و هىىؿان ٍغصبىووى ئهوٍ صاماو و ػٍعٍعمههضٍ‪..‬‬

‫‪ -‬هىێژ صٍبێ لهَهمىو خاڵهجهَاوى حێگحریی و ؾهمهع‪ ،‬لهف ؾاغى و‬


‫ههزۆش ى‪ ،‬ئهمان و جغؽ‪ ،‬ئاقتى و حههگضا َهعصٍبێذ بُغێذ‪ ...‬ئهوي‬
‫ههجىاهێذ به پێىٍ بیِاث صٍبێ به صاهیكدىاههوٍ بیِاث‪ ،‬ئهوي واف‬
‫ههیخىاوى بهعاٍكاههوٍ‪ .‬ئهوي ههیخىاوى به بؼاوث و ووجً بیِاث‪ ،‬صٍبێ‬
‫به ئاماژٍي صٍؾذ و ؾهع بیِاث‪ ..‬ئەوەي واف ههیخىاوى صٍبێذ به‬
‫پێڵىي چاو بیِاث‪ ..‬ئهگهع به َیچ قێىٍیهٌ به بؼاوحى حهؾخه‬
‫ههیخىاوى‪ ،‬بهعپغؾه له صڵى زۆیضا َهعبیِاث‪ٍ ..‬ه َۆش ى ههما لهؾهعي‬
‫هامێىێذ! بڕواهه ئهم عووصاوٍ‪:‬‬
‫َ َ َ ُ ٌ َ ْ َ َ َ ُ ْ َّ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ّ‬
‫اْ‪ِ :‬ئ ِوي َع ُح ٌل‬‫اّٰلل نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم مي‬
‫(حاء عحل أؽمى ِئلى عؾى ِ ِ‬
‫َ ُ ْ َ َ َ ُ َّ َ َ ٌ َ ُ َ ُ َ َ ْ ُ ْ َ ٌ َ ْ ُ َ ّ‬
‫ن ِل َي‬ ‫اؾؿ الض ِاع و ِلي ىا ِئض َل ًال ِئم ِني مهل ِلي عزهت أن أ‬
‫ض ِغٍغ البه ِغ ق ِ‬

‫‪ 1‬ئەبىصاووص (‪ ،)864‬جغمظي (‪ ،)337/2‬هەؾائی (‪ .)465‬قێذى ئەلباوى (صخُذ‬


‫الجامؿ الهقحر‪)2020/‬صا بە ؾەخُخى هاؾاهضووە‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪28‬‬
‫‪1‬‬ ‫َْ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ْ َ ً‬
‫هت)‪.‬‬ ‫الىضاء " ‪ .‬ىاْ وؾم ‪ .‬ىاْ " َل أ ِحض لّ عز‬
‫ِفي بُ ِتي ىاْ " َل حؿمؿ ِ‬
‫ن َّلی َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫واجە‪ :‬پیاوێِى هابیىا (َىێغ) َاجه زؼمهث پێقهمبهعي زىا َ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و ؽهعػي ٍغص‪ :‬مً َابغایهَى هابیىام و ماڵم له مؼگهوجهوٍ‬
‫صووعٍ‪ ،‬چاوؾافم َهیه بەاڵم َهمىو حاعێّ لهگهڵمضا هابێذ‪ .‬ئایا‬
‫مۆڵهحى ئهوٍم َهیه هىێژٍَان لهماڵهوٍ بُهم؟ مهعمىوي‪ :‬گىێذ له‬
‫باهگ صٍبێذ؟ ؽهعػي ٍغص‪ :‬بهڵ ً‪ ،‬مهعمىوي‪ :‬صٍي ؾا واهاػاهم ؽىػعث‬
‫َهبێذ‪ ..‬صٍبێ بێیذ‪ٍ ..‬هوابىو هىێژەٍه لهؾهع مىؾىڵمان مهعػٍ‪،‬‬
‫لهؾهعیكیهحى‪ .‬ماصام ؽىػعي ههبێذ‪ ،‬بچێخه مؼگهوث و به حهماؽهث‬
‫بیِاث‪.‬‬

‫*** *** ***‬

‫‪1‬ئەبىصاووص (‪ ،)552‬هەؾائی (‪ ،)851‬ئیبىىماحە (‪ .)792‬قێذى ئەلباوى لە‬


‫(صخُذ ؾجن ئبي صاوص‪)110/1‬صا بە (خەؾەن)ي صاهاوە‪ .‬مىؾلیمیل (‪ )653‬لە‬
‫ئەبىَىعەیغەوە گێڕاوێخییەوە‪.‬‬
‫‪29‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫باهگ و قامهت‬

‫باهگ _ٍه بۆجه ػاعاوٍي باهگهێكخُغصوى مىؾىڵماهان بۆ هىێژي‬


‫َۆمهڵ له مؼگهوث و ئاگاصاعٍغصههوٍي َهمىان له صازڵبىووى‬
‫َاجهٍه_ مهعػي ٍینایهیه‪ .‬واجه ئهگهع ٍهؾێّ له قىێيێّ باهگ ـبضا‬
‫مەعػێتى باهگضان لهؾهع ئهواهیتر َلصٍچێذ ‪ ،‬ووقهَاوى ئهماههن‪:‬‬
‫َّ ُ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ‬
‫اّٰلل أٍ َب ُر‬ ‫اّٰلل أٍبر اّٰلل أٍبر اّٰلل أٍبر‬
‫اّٰلل َأ ْق َه ُض َأ ْن ََل ئ َل َه ئ ََّل َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫َأ ْق َه ُض َأ ْن ََل ئ َل َه ئ ََّل َّ ُ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُْ َّ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ً ُ ُ َّ‬
‫اّٰلل أق َهض أن مد َّمضا َعؾىْ ِ‬
‫اّٰلل‬ ‫أقهض أن مدمضا عؾى ِ‬
‫َّ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫الهال ِة‬ ‫َح َّى َؽلى‬ ‫الهال ِة‬ ‫َح َّى َؽلى‬
‫َ َْ َ‬ ‫َ َْ َ‬
‫َح َّى َؽلى النال ِح‬ ‫َح َّى َؽلى النال ِح‬
‫َّ ُ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ‬
‫اّٰلل أٍ َب ُر‬ ‫اّٰلل أٍبر‬
‫ََل ئ َل َه ئ ََّل َّ ُ‬
‫اّٰلل‪...1‬‬ ‫ِ ِ‬
‫َ َ َْ َ‬
‫(ح َّى َؽلى النالح)ـەَان صووحاع‬ ‫له باهگى هىێژي بهیاهیكضا صواي‬
‫صٍوجغێذ‪:‬‬
‫اله َال ُة َز ْح ٌر م ًَ َّ‬
‫الى ْى ِم‬ ‫َّ‬ ‫اله َال ُة َز ْح ٌر م ًَ َّ‬
‫الى ْى ِم‬ ‫َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬

‫‪ 1‬مىؾلیم (‪.)379‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪31‬‬

‫ووقهَاوى ىامهجیل ٍه باهگێِى بچِۆلهیهو بۆ ئاگاصاعٍغصههوٍیه ٍه‬


‫هىێژ صاصٍبهؾترێذ‪ ،‬واجه وا صٍؾخىپێُغص ئهماههیه‪:‬‬
‫هللا ُ‬
‫أٍبر‬ ‫ُ‬ ‫هللا ُ‬
‫أٍبر‬ ‫ُ‬
‫َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُْ َّ‬
‫اّٰلل‬
‫أقهض أن َل ِئله ِئَل اّٰلل أقهض أن مدمضا عؾى ِ‬
‫َ َْ َ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫الهال ِة ‪َ ،‬ح َّى َؽلى النال ِح‬ ‫َح َّى َؽلى‬
‫َّ ُ‬ ‫َّ ُ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫الهالة‬ ‫الهالة ‪ ،‬ى ْض ى َام ِذ‬ ‫ى ْض ى َام ِذ‬
‫هللا ُ‬
‫أٍبر‬ ‫أٍبر ُ‬
‫هللا ُ‬ ‫ُ‬
‫َ َ َ َّ َّ ُ ‪1‬‬
‫َل ِئله ِئَل اّٰلل‪...‬‬

‫وەاڵمى باهگ و قامهت‪:‬‬


‫ئهو ٍهؾهي ٍه گىێى له باهگ یان ىامهجهٍهیه‪ ،‬ووقهَاوى‬
‫َ‬
‫لهبهعزۆیهوٍ له صواي باهگضٍعٍٍهوٍ صٍڵێخهوٍ‪ ،‬له (خهیؾهله‪َ :‬ح َّى َؽلى‬
‫ّ‬ ‫َ َْ َ َ َ ُ‬ ‫َّ َ َ َ َ ْ َ َ‬
‫الهال ِة ‪ ،‬ح َّى ؽلى النال ِح)ـەَاهضا صەڵێ‪َ( :‬ل خىْ وَل ى َّىة الا ِ‬
‫باهلل)‪..‬‬
‫َ َّ‬
‫نلی‬ ‫ٍه باهگ جهواوبىو‪ ،‬ؾىهىهجه ئهم صوؽایه بۆ پێقهمبهعي زىا‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‬ ‫نلی‬ ‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم بُهیً چىهُه حههابى‬
‫َ َ ْ ُ ُ ْ ُ َ ّ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ُ ُ ْ ُ َ ّ ُ ُ َّ َ ُّ‬
‫نلىا‬ ‫مهعمىویهحى‪ِ ( :‬ئطا ؾ ِمؾخم اْلإ ِطن ميىلىا ِمثل ما ًيىْ اْلإ ِطن زم‬
‫ُ‬ ‫ْ ُ‬ ‫َ َ َّ َ َّ ُ َ ْ َ َّ َ َ َّ َ َ ً َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه ِب َها َؽك ًغا ز َّم َؾلىا ِل َي‬ ‫ؽلى م ِاهه مً نلى ؽلى نالة نلى‬
‫َ‬ ‫َّ َ ْ ْ َ َّ َ‬ ‫ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ٌ ْ َ َّ َ َ ْ َ‬
‫اّٰلل َوأ ْع ُحى أ ْن‬ ‫الى ِؾُلت م ِان َها مج ِزلت ِفي الجى ِت َل جيب ِػي ِئَل ِلؾب ٍض ِمً ِؽب ِاص ِ‬

‫‪ 1‬مىؾلیم (‪.)378‬‬
‫‪31‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ َ َ ْ َّ َ َ ُ‬
‫اؽت)‪ 1.‬واجە‪ :‬ئهگهع‬ ‫أَىن أها َى ومً ؾأْ ِلي الى ِؾُلت خلذ ؽلُ ِه الكن‬
‫‪2‬‬
‫گىێخان له باهگ بىو‪ ،‬وٍَى باهگضٍعٍٍه بڵێىهوٍ‪ ،‬پاقان نهلهواث‬
‫لهؾهع مً بضٍن‪َ ،‬هعٍهؾێّ حاعێّ نهڵهواث بضاث‪ ،‬به صٍ حاع‬
‫بۆي صٍهىوؾغێذ‪ .‬پاقان صوؽام بۆ بُهن زىاي گهوعٍ (وٍؾیله)م‬
‫بهوؿیببِاث‪ٍ ،‬ه پله و مههؼیلهیهٍه لهبهَهقخضاو جهنها بۆ یهٌ‬
‫ٍهؽ صٍبێذ‪ ،‬بهڵِى زىا بِاث بۆ مً بێذ‪َ ،‬هع ٍهؾێّ صاواي ئهو‬
‫پلهي (وٍؾیله)یهي بۆ ٍغصم‪ ،‬جِاٍغصهم بۆي صٍٍهوێخه ؾهعم‪.‬‬

‫مهرجهكاوى هىێژ‬
‫‪ -1‬مىؾىڵماهبىون‬

‫‪ -2‬ژیغێتى‬

‫‪ -3‬باڵك بىون‬

‫‪َ -4‬هبىووى صٍؾىىێژ‬

‫‪ -5‬صاپۆقینى ؽهوعٍث‬

‫‪ -6‬صازڵبىووى َاجهٍهي‬

‫‪ -7‬هییهحى هىێژٍغصن‬

‫‪1‬مىؾلُم (‪.)384‬‬
‫َ‬ ‫‪َ َ َّ ُ َّ 2‬‬
‫ن ِ ّل َؽلى ُم َد َّم ٍض َو َؽلى ِآْ ُم َد َّم ٍض)‪.‬‬ ‫(اللهم‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪32‬‬

‫‪ -8‬ههبىووى پیؿایی بهلهف و پۆقاٌ و حـێ هىێژٍٍهوٍ‪.‬‬

‫روكىهكاوى هىێژ‬
‫‪ -1‬عاوٍؾخان بۆ به جىاها‪.‬‬
‫َّ ُ َ ْ‬
‫اّٰلل أٍ َبر)ی صٍؾپێّ‪.‬‬ ‫‪ -2‬جهٍبحرٍ (ووجنى‪:‬‬

‫‪ -3‬ىىعئاهسىێىضن (ماجیده)‪.‬‬

‫‪ -4‬چهماههوٍ (عَىؼ) و ؾغەوجً‪.‬‬

‫‪َ -5‬هؾخاههوٍ له عَىؼ و عێکبىوهەوە‪.‬‬

‫‪ -6‬ؾىحضٍ بغصن‪.‬‬

‫‪ -7‬صاهیكخنى هێىان صووؾىحضٍٍه‪.‬‬

‫‪ -8‬ؾىچضەی صووەم‪.‬‬

‫‪ -9‬صاهیكتن و زىێىضوی جهخیاحی ئەزحر‪.‬‬

‫‪ -10‬ؾەڵەواجضان‪.‬‬

‫‪.-11‬ؾەَلمضاهەوە‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ئهواههي هىێژبهثاڵ دهكهههوه‬


‫‪ -1‬قِاوى صٍؾىىێژ‪.‬‬

‫‪ -2‬ئههجامىهصاوى عوٍىێّ‪.‬‬

‫‪ -3‬صٍعزؿخنى ؽهوعٍث به ئههيهؾذ‪.‬‬

‫‪ -4‬پكخُغصهه ىیبله‪.‬‬

‫‪ -5‬حىڵه و بؼاوحى ػۆع (ئاؾایی ههمێىێذ)‪.‬‬

‫‪ -6‬پاڵضاههوٍ یان قان هان به قدێُهوٍ بێ ئهوٍي ػٍعووعیی بێذ‪.‬‬

‫‪ -7‬ػیاصٍغصوى عوٍىێّ (له بؼاوجهَان)‪.‬‬

‫‪ -8‬پاف و پێل زؿخنى عوٍىهَان‪.‬‬

‫‪ -9‬ؾهَلمضاههوٍي ئههيهؾذ پێل جهواوٍغصوى هىێژ‪.‬‬

‫‪ -10‬پێُههحن به ىاىا‪.‬‬

‫‪ -11‬ووجنى له مؼێّ ٍه هى هىێژ ههبێذ‪.‬‬

‫‪ -12‬زىاعصن یان زىاعصههوٍ‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪34‬‬

‫ئهوه كهي هىێژه؟! بڕۆ بیكهرهوه‪:‬‬


‫َههضێّ ٍهؽ زێرا هىێژٍٍهي صٍَاث و لهمؼٍَاوى به لغمهلغل‬
‫صٍزىێىێذ‪ ،‬واصەػاوێ بهو عاٍهڕاٍهیه هىێژێّ جۆماعصٍَاث و مهعػێّ‬
‫لهؾهعزۆي َلصٍصاث‪ ،‬چاوٍڕواوى پاصاقخیكه! بەاڵم صاماوٍ هاػاهێذ‬
‫ٍه زىاي گهوعٍ لـێى وەعههگغجىوٍ! چىهُه له عوٍىهَاهضا ؾغٍوحى‬
‫ههگغجىوٍو ػۆعي پهله جێضا ٍغصووٍ‪ ..‬ووعصو ژیغاهه ؾهعهجضٍعٍ ئهم‬
‫عووصاوٍ‪:‬‬
‫َّ‬ ‫َّ َ ُ ً َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ّ َ َ ُ ُ َّ َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم ِفي‬ ‫اّٰلل نلی‬ ‫(أن عحال صزل اْلٍ ِجض ًه ِلى‪ ،‬وعؾىْ ِ‬
‫الم‪،‬ا ْع ِح ْؿ‬
‫الؿ ُ‬ ‫اْ َل ُه‪َ :‬و َؽ َل ُْ َّ َّ‬ ‫َه ِاخ َُ ِت ْاْلَ ٍْج ِض‪َ ،‬م َج َاء َم َؿ َّل َم َؽ َل ُِه‪َ ،‬م َي َ‬
‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ َ ّ َ َّ َ ْ َ‬
‫ُ‬
‫اْ‪َ :‬و َؽل ُْ َّ‬ ‫هلى‪ ،‬ز َّم َؾل َم‪ ،‬مي َ‬ ‫ه ّل‪،‬م َغ َح َؿ م َ‬
‫مه ِل م ِاهّ لم ج ِ‬
‫َ َ َ َّ ْ َ َ َ‬
‫اْ‪ :‬ئطا‬ ‫اْ ِفي الث ِالث ِت‪ :‬مؾ ِلم ِني‪ ،‬ى‬ ‫ه ّل َم َي َ‬ ‫َّ ُ ْ ْ َ َ ّ َ َّ َ َ ْ ُ َ‬
‫الؿالم‪،‬اع ِحؿ مه ِل م ِاهّ لم ج ِ‬
‫ْ ْ‬ ‫ْ ََ ََ‬ ‫ىء‪ُ ،‬ز َّم ْ‬ ‫اله َ ْ‬ ‫ُى ْم َذ َالى َّ‬
‫اؾ َخ ْي ِب ْل ال ِي ْبلت‪ ،‬مُ ِّب ْر واى َغأ َما‬ ‫ض َ‬ ‫أؾب ْك ُ‬
‫الى ُ‬
‫الة م ِ‬ ‫ِ‬
‫ًُ َ ْ‬ ‫َ ْ‬ ‫ُ َ‬ ‫َج َِ َّؿ َغ َم َؾ َّ م ًْ ُ‬
‫الي ْغ ِآن‪ ،‬ز َّم ْاعٍ ْؿ َخ َّتى جط َم ِئ َّن َع ِاٍ َؾا ز َّم ا ْعم ْؿ َعأ َؾ َّ َخ َّتى‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫َح ْؾ َخض َْ َىائ َم ًا‪ ،‬ز َّم ْ‬
‫ُ‬
‫اٌ ُج ْض َخ َّتى َجط َم ِئ َّن َؾ ِاح َضا‪ ،‬ز َّم ا ْعم ْؿ َخ َّتى ح ْؿ َخى َي‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫َو َج ْط َمئ َّن َحال َؿا‪ ،‬ز َّم ْ‬
‫ُ‬ ‫ً‬
‫اٌ ُج ْض َخ َّتى َجط َم ِئ َّن َؾ ِاح َضا ز َّم ا ْعم ْؿ َخ َّتى ح ْؿ َخى َي‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫َىائ َم ًا ز َّم ام َؾ ْل طل َّ في َ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫نال ِج َّ َ ِل َها)‪ 1.‬واجه‪َ :‬ابغایهٌ َاجه‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َّ َّ ُ َ َْ‬
‫مؼگهوجهوٍو هىێژی صابهؾذ‪ ،‬پێقهمبهعی زىاف نلی اّٰلل ؽلُ ِه‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم له ٍههاعی مؼگهوجهٍهصا بىو‪ ،‬صوای جهواوبىووی هىێژٍٍهی َاجه‬

‫‪ 1‬بىزاعی (‪ ،)467‬مىؾلُم (‪.)397‬‬


‫‪35‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و ؾهَلمی لێُغص‪،‬‬ ‫زؼمهث پێقهمبهعی زىا نلی‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم مهعمىوی‪ :‬وؽلیّ الؿالم‪،‬‬ ‫پێقهمبهعی زىا نلی‬
‫بگهڕێغٍوٍ هىێژٍٍهث بُه‪ ،‬چىهُه جۆ هىێژجىهٍغص‪ ..‬ئهویل گهڕایهوٍو‬
‫ن َّلی َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫هىێژٍٍهی ٍغصٍوٍ‪ ،‬پاقان َاجهوٍ زؼمهث پێقهمبهعی زىا َ‬
‫َ َّ َّ ُ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه‬ ‫َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و ؾهَلمی لێُغصٍوٍ‪ ،‬پێقهمبهعی زىا نلی‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم مهعمىویهوٍ‪ :‬وؽلیّ الؿالم‪ ،‬بگهڕێغٍوٍ هىێژٍٍهث بُه‪ ،‬چىهُه‬
‫جۆ هىێژجىهٍغص ‪ ..‬له ؾێیهمحن حاعصا َابغا مهعمىوی‪ :‬صٍی ؾا مێرمُه‪،‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم مهعمىوی‪ٍ :‬ه َهؾخایذ بۆ‬ ‫پێقهمبهعی زىاف نلی‬
‫هىێژ‪ ،‬صٍؾىىێژث به چاَی بگغٍ‪ ،‬پاقان ڕووبُهعٍ ىیبلهو جهٍبحرٍی‬
‫ئیدغام بُهو هىێژ صابهؾخه‪ ،‬پاقان لهو ىىعئاههی لهبهعجه چههضث‬
‫بۆ ئاؾان بىو بیسىێىه‪ ،‬پاقان بچۆعٍ عَىوؼ و بمێىهعٍوٍ جا‬
‫حهؾخهث صٍؾغٍوێذ و ئۆىغٍ صٍگغیذ‪ ،‬پاقان َهؾخهعٍوٍ ؾهع‬
‫پێیان و عێِىڕاؾذ عاوٍؾخه جا حهؾخهث صٍؾغٍوێذ و ئۆىغٍ‬
‫صٍگغیذ‪ ،‬پاقان بچۆعٍ ؾىحضٍو بمێىهعٍوٍ جا حهؾخهث صٍؾغٍوێذ‬
‫و ئۆىغٍ صٍگغیذ‪ ،‬ئیىجا ؾهعث بهعػٍهعٍوٍو صاهیكه‪ ،‬ئاواف‬
‫بمێىهعٍوٍ جا حهؾخهث صٍؾغٍوێذ و ئۆىغٍ صٍگغیذ‪ ،‬پاقان بچۆعٍوٍ‬
‫بۆ ؾىحضٍو بمێىهعٍوٍ جا حهؾخهث صٍؾغٍوێذ و ئۆىغٍ صٍگغیذ‪،‬‬
‫پاقان َهؾخهعٍوٍ ؾهع پێ و عاوٍؾخهوٍ‪ ،‬له َهمىو هىێژٍَاهخضا ئاوا‬
‫بُه‪..‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪36‬‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َّ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم ههفي ٍغصهیى‬ ‫نلی‬ ‫صٍبیيیذ پێقهمبهعي زىا‬
‫هىێژٍٍهي ٍغص‪ ،‬له َاجێُضا ٍه َهمىو صٍیاهبینى ٍه هىێژٍکەي‬
‫صٍَاث‪ ..‬عوًٍ و واحبهَاوى صٍَاث‪ ..‬له صٍؾپێُهوٍ جا ؾهَلمضاههوٍ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم پێى صٍمهعمىێ (م ِا َّه َّ ل ْم‬ ‫ٍهچى پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ه ِ ّل)! چىهُه له صواي بؼاوث (خهعٍَاث)ـەَاوى هه صٍؾغٍوث‪،‬‬ ‫ُج َ‬
‫ٍهمێّ َێضیاههي ههیضٍٍغص ٍهوابىو (َێمىبىون و ؾغٍوجً) عوٍىه و‬
‫ئههجامضاوى مهعػٍ‪ ،‬ههؾغٍوجً هىێژٍٍه بهجاڵضٍَاجهوٍ‪..‬‬

‫صازۆ چههض هىێژي وامان ٍغصووٍ و له ىیامهجضا پێمان صٍوجغێخهوٍ‬


‫( َما َّه َّ َل ْم ُج َ‬
‫ه ِ ّل) َاواع بهماڵم‪ ..‬بۆ ػیاهێّ ٍهوامان ػاهیىوٍ ىاػاهجه‪.‬‬ ‫ِ‬

‫‪  ‬‬


‫‪37‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ ‬پایوی سێیوم ‪‬‬


‫زهكاثدان‬
‫‪ -‬زىاي گهوعٍ له ػیاجغ له (‪30‬س ى) حێگهي ىىعئاهضا هاوي (ػَاة)‬
‫ي َ ٌَ‬
‫(ن َضىت)ـەوٍ باس ى‬ ‫صٍَێىێذ و ػیاجغ له (‪10‬صٍ) حاعی جغیل به هاو‬
‫مهعمىوٍ‪ ،‬ػۆعیىهي حاعٍَان له گهڵ هىێژصا پێُهوٍ َێىاووى وٍَى‪:‬‬
‫ُ ُ َن َّ َ َ َ ُ ْ ُ َن َّ َ َ‬
‫الؼَاة ) اْلائضة‪ 55/‬ئهمه حگه له صٍیان‬ ‫(ً ِيُمى الهالة وٍإجى‬
‫َ ْ‬
‫ئایهحى جغ ٍه لهگهڵ بهزكحن و باؾیُغصوون‪َ ( :‬و ِم َّما َعػى َى ُاَ ْم‬
‫َ‬
‫ًُ ِىن ُيىن) البيغة‪ 3/‬واجە‪ :‬لهوٍي پێمان بهزكیىن صٍبهزكً‪.‬‬
‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه‬ ‫‪ -‬زىاي گهوعٍ بەقێىٍي مهعمان به پێقهمبهي زىا نلی‬
‫َّ‬
‫َو َؾل َم صەمەعمىێ ػٍَاجیان لـێ وٍعگغٍ‪ ،‬چىهُه ػٍَاجضان مایهي‬
‫ُ ْ‬
‫پاٍبىوههوٍي ؾاماهه له چڵّ و چهپهڵى خهعام‪ ...‬صەمهعمىوێ‪( :‬زظ‬
‫َ‬ ‫ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ً ُ َ ّ ُ ُ ْ َ ُ َ ّ ْ َ َ َ ّ َ َ ْ ْ َّ َ َ َ‬
‫نالج َّ َؾُ ًٌ‬ ‫ِمً أمى ِال ِهم نضىت جط ِهغَم وجؼ ٍِ ِیهم ِبها ون ِل ؽلی ِهم ِئن‬
‫ُم) الخىبه‪ 103/‬واجە‪ :‬پكُه ػٍَاجێّ له‬ ‫َل ُه ْم َو َّ ُ‬
‫اّٰلل َؾم ٌُؿ َؽ ِل ٌ‬
‫ِ‬
‫ؾاماههَاهیان وٍعگغٍ جا پـێى پاٌ ببىهوەو ػیاجغ بۆ زىا ؾاـ ببىهوٍ‬
‫پـێى‪ ...‬صوؽایان بۆ بُه‪ ،‬هىێژ لهؾهع حههاػٍیان بُه‪ ،‬صوؽا و هىێژٍَاوى‬
‫جۆ مایهي َێمىیاهه‪ ..‬زىاي گهوعٍف بیؿهع و ػاهایه‪..‬‬

‫‪ -‬حهعیغي َىڕي ؽبضهللا ي بهحهلى زىاي لـێى عاػي بێذ صٍمهعمىێ‪:‬‬


‫َّ َ َ َ َّ َ‬ ‫َّ َ َ‬ ‫َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َّ َّ ُ َ‬
‫الؼَ ِاة‬ ‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم َؽلى ِئى ِام الهال ِة وِئًخ ِاء‬ ‫(باٌؾذ عؾىْ ِ‬
‫اّٰلل نلی‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪38‬‬
‫َ ُّ ْ ُ‬
‫ص ِر ِلِ ِ ّل ُم ْؿ ِل ٍم)‪ 1.‬واجە‪ :‬بهیؾهث (پهیماوى ىىعؽ)م به پێقهمبهعي‬‫والى‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صا لهؾهع هىێژٍغصن و ػٍَاجضان و‬ ‫زىا نلی‬
‫ئامۆژگاعییُغصوى َهمىو مىؾىڵماهێّ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و عٍمخاعي‬ ‫‪ -‬ؾیحرٍ و ؾىهىهحى پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫یاوٍعاوى بهڕێؼي مهعػێتى و گغهگێتى ػٍَاث صٍؾهْلێىێذ‪ .‬جههاههث‬
‫ؾهیضها ئهبىبهٍغي نضصیً زىا لـێى عاػي بێذ حههگى لهَهمىو‬
‫َلیهٍهوٍ عاگهیاهض بهعامبهع ئهو ٍهؾاههي ووجیان ػٍَاث هاصٍیً‪...‬‬
‫َهمىوقیان َامغههبىوبىوههوٍ‪َ ،‬ههضێُیان صٍیاهىوث ػٍَاجهٍهمان‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم چىهُه زىاي گهوعٍ‬ ‫صاوٍجه پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ُ ّ‬ ‫ُ َ‬
‫مهعمىوي‪( :‬جط ِّه ُغ َُ ْم َوج َؼ ٍِ ِیه ْم ِب َها‪ )...‬بۆیه هایضٍیىه ئهبىبهٍغ‪.‬‬
‫َههضێُیتریان ووجیان‪ :‬هىێژي زۆمان صٍٍهیً و ػٍَاجىاصٍیً‪ ..‬وٍ‬
‫َهعوٍَا بهَاههیتر‪ .‬بەاڵم یاوٍعان به پێكهوایهحى ؾهیضها ئهبىبهٍغي‬
‫زهلینه َهمىویاهیان له ڕیؼي مىعجهصصٍَاهضا خؿێبُغص و َىقخاعی‬
‫َهمىویاوى وٍَى یهٌ ٍغص‪..‬‬

‫‪ -‬ػٍَاث عوٍنى ؾێیهمى ئیؿالمه‪ ،‬زىاي گهوعٍ ٍه ٍغصوێتى به یهٍێّ‬


‫له پێىج پایهَاوى ئیؿالم‪َ ،‬هم صیىهٍهي پێ پاعاؾخىوٍ َهم َهؾتى‬
‫َۆمهڵِاعیی و گیاوى بهػٍیی و بهعپغؾێتى َاوَاعیی لههادى جاٌ و َۆي‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ .)57‬مىؾلیم (‪ .)56‬هەؾائی (‪ .)4157‬ئەخمەص (‪ .)357/4‬ؾىهەوی‬


‫صاعمي (‪.)2540‬‬
‫‪39‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫مىؾىڵماهاهضا پاعاؾخىوٍ‪ .‬چىهُه مىؾىڵماهان لههاو زۆیاهضا وٍَى‬


‫یهٍجهؾخهو یهٍضیىاعو صاهیكخىواوى یهٍُهقخحن‪ ،‬مهعحه‬
‫َهمىویان بهزهمى یهٍترییهوٍ بێن و صٍؾخضٍهه باڵى یهٍتریی‪ ..‬ئهمه‬
‫حگه لهوٍي ػٍَاجضان و زێرٍغصن و بهزكحن ههمس ى مىؾىڵمان له‬
‫عژصیی و پیؿُهیی و عٍػیلیى و چاوچىۆٍیى پاٍضٍَاجهوٍ‪ .‬بڕواهه‬
‫َۆمهڵگهي مىؾىڵمان و َۆمهڵگهي فهیغٍ مىؾىڵمان‪َ ..‬ۆمهڵگهي‬
‫مىؾىڵمان لهژێغ صەؾەاڵحى َىمغي مهفۆْ و زاچپهعؾخان و‬
‫َۆمۆهحزمیكضا َهع به ػٍَاجهٍه یاعمهجییان له یهٍتریی ههبڕیىوٍ‪.‬‬

‫ػٍَاجضان َهمىو ٍهؾێّ وا لێضٍَاث زێري ػیاجغیل بِاث‪..‬‬


‫ئهمهف صٍبێخه مایهي ػێضٍ ؾۆػو بهػٍیی زۆي و عێؼصاعیی َلي زهڵِى‬
‫و گهوعٍیی و باوَایهحى َلي َهژاع و صٍؾِىعجهَان ٍه ػٍَاث و‬
‫زێرٍٍهي صاوههحێ‪َ ..‬همىو ئهماههف عیكهي بغایهحى و مخماهه و‬
‫زۆقهویؿتى ػیاجغ صاصٍَىجً‪ ..‬و الخمضهلل‪.‬‬

‫‪ -‬ػٍَاث له ماهگى قهووالى ؾاڵى صووٍمى َۆچییضا لهؾهع‬


‫مىؾىڵماهان مهعػٍغا‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪41‬‬

‫مهرجهكاوى زهكات‬
‫أ‪ -‬مهرجهكاوى زهكاثدهر‪:‬‬

‫‪ -1‬مىؾىڵماهێتى‬

‫‪ -2‬باڵك و ژیغێتى‬

‫‪ -3‬ؾهعبهؾتى (َۆیله ههبێذ)‬

‫‪ -4‬هییهحى ػٍَاجضان بێذ‪.‬‬

‫ب‪ -‬مهرجهكاوى ساماوى زهكات‪:‬‬

‫‪ -1‬مىڵِى جهواوي زاوٍههٍهي بێذ‪.‬‬

‫‪ -2‬لهو حۆعٍ ؾاماهاهه بێذ ٍه گهقه و ههقىهما صٍَاث‪.‬‬

‫‪ -3‬گهیكخبێخه بڕي ( ِههاب) واجه‪ :‬ئهو ػۆعییهي ٍه ػٍَاحى‬


‫لێضٍعصٍچێذ‪.‬‬

‫‪ -4‬ؾاڵێِى َۆچى بهؾهعصا جێپهڕ بىوبێذ‪.‬‬

‫‪ -5‬له پێضاوویؿتى زاوٍههٍهي ػیاص بێذ‪.‬‬

‫ئهو ساماهاههي زهكاثیان لێدهدرێد‪:‬‬


‫‪ -1‬پاعٍ به َهمىو حۆعێِى َاهؼا و َافهػییهوٍ‪ :‬صیىاع‪ ،‬لحرٍ‪ ،‬جىمهن‪،‬‬
‫عیاْ‪ ،‬یۆعۆ‪..‬‬
‫‪41‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ -2‬ػێڕ (ئاڵخىون)‪.‬‬

‫‪ -3‬ػیىو‪.‬‬

‫‪ -4‬مااڵث‪ :‬مهڕو بؼن‪ ،‬گاو گامێل‪ ،‬خىقتر‪..‬‬

‫‪ -5‬بهعوبىوم و صاههوێڵه‪.‬‬

‫‪ٍ -6‬هلىپهلى باػعگاوى‬

‫‪ٍ -7‬غێ (زاهىو‪َ ،‬ۆمپاهیا‪ ،‬ؾهیاعٍ)‪..‬‬

‫‪8‬ػٍوي صاهغاو‪.‬‬

‫َەع یهٍێّ لهماهه هُهابى زۆي َهیه ٍه صیاعیُغاوەو پكِى‬


‫ػٍَاجهٍهف له هُهابهٍهي صیاعیُغاوٍ‪َ ..‬همىو ؾاماهێُىتریان پێ‬
‫بهعاووعص (ىیاؽ) صٍٍغێذ‪ ،‬وٌٍ صاَاحى َۆمپاهیاي جهلهمۆن و زهحى‬
‫ئیيخهعهێذ و عیُالمُغصن و بهعَهمى َىههعیی و‪َ..‬خض‪.‬‬

‫ئهو كهساههي زهكاثیان پێدهدرێد‪:‬‬


‫‪َ -1‬هژاعان (النيغاء)‪.‬‬

‫‪ -2‬صٍؾِىعجهَان (اْلؿاٍحن‪ٍ :‬هَهیاهه و بهقیاهىاَاث)‪.‬‬

‫‪َ -3‬اعمههضي ػٍَاجِۆٍغصههوٍ و بهقُغصههوٍی‪.‬‬

‫‪ -4‬ههومىؾىڵمان و بۆ ٍهؾبُغصن و َلقهڕٍغصوى ػۆعصاعان‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪42‬‬

‫‪ -5‬ؾهعبهؾخُغصوى َۆیله (بهٍڕیىهوٍ یان ئاػاصٍغصهیان)‪.‬‬

‫‪ -6‬ىهعػاع‪ٍ ،‬ه بێ ئىمێضٍ له صاههوٍي‪.‬‬

‫‪ -7‬مىحاَیضان و پێضاوویؿتى حیهاص و باهگهواػ‪.‬‬

‫‪ -8‬ئهو گهقدیاع (مىؾامحر)ەي پاعٍي لێبڕاوٍ‪.‬‬

‫ئهماههف زىاي گهوعٍ له ؾىعٍحى (الخىبه‪)60/‬صا صیاعًُغصوون و‬


‫هابێذ بضعێذ به ٍهؾیتر‪ٍ ..‬هؾاهیتر مامیان له بهیخىْلالضایهو لهوێىٍ‬
‫پێضاویؿخییان مؿۆگهعصٍٍغێذ‪ .‬ئهو عیؼبههضییهي ؾهعٍوٍ له‬
‫َّ َ َ ُ ْ َ‬
‫اث ِلل ُني َغ ِاء‬ ‫ئایهجهٍهوٍ وٍعگحراوٍ‪ٍ ،‬ه صٍمهعمىێ‪ِ ( :‬ئ َّه َما الهضى‬
‫َْ‬
‫اب َوالقا ِع ِم َحن َو ِفي‬
‫َّ‬
‫ى‬‫الغ‬ ‫ي‬ ‫ف‬ ‫و‬‫اْل َؿاٍحن َو ْال َؾامل َحن َؽ َل ْی َها َو ْاْلُ َإ َّل َنت ُى ُل ُىب ُه ْم َ‬
‫َ َْ‬
‫و‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُم َخ ُِ ٌ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ٍضت ِّم ًَ الل ِـه ۗ َوالل ُـه َؽ ِل ٌ‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫الؿبُل ۖ مغ َ‬ ‫َّ‬
‫َؾبُل الل ِـه َو ْابً َّ‬
‫ُم)‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫الخىبه‪ 60/‬واجه‪ :‬ػٍَاث صٍصعێخه َهژاعان و صٍؾِىعجان و ئهواههی‬
‫مهعماهبهعێتى ػٍَاجه ٍه صٍٍهن (َاعبهصٍؾذ و َاعمههض) و‬
‫ههومىؾىڵماهان‪َ ،‬هعوٍَا بۆ ئاػاصٍغصوی َۆیلهو صاههوٍی ىهعػی‬
‫ىهعػاعان و له پێىاوی زىاصا‪َ ،‬هعوٍَا بۆ عێبىاعان‪ ..‬ئهمه مهعػێُیه‬
‫زىای گهوعٍ صیاعیُغصووٍ زىاف ػاهاو صاهایه‪.‬‬

‫دژواریی زهكاثىهدان و سساي‪:‬‬


‫ػۆعحاع زۆقهویؿتى ؾامان وا لهزاوٍههٍهي صٍَاث ػٍَاجهٍه‬
‫ههصاث‪ ،‬ئەوٍ گێلێتى و صیً َلواػیی لهزىاههجغؾاهه‪ .‬گىێىهصاهه بهو‬
‫‪43‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫َهڕٍقه ؾهزخاههي زىاي گهوعٍ لهو حۆعٍ ٍهؾاههي ٍغصووٍ‪ .‬بۆیه‬


‫صەؾەاڵجضاعی ئیؿالمى صٍبێذ به ػۆع ػٍَاجهٍهیان لـێ بؿههێذ‪،‬‬
‫چىهُه مافى َهژاعو صاماواوى مىخخاحه‪ ..‬ئهگهع ههیاهضاو صەؾەاڵجضاع‬
‫َێزي َهبىو صٍبێذ حههگیان صژ بهعپاَاث و له َهمىوَلیهٍهوٍ‬
‫جیيیان بۆ بهێىێذ جا هاچاعي ػٍَاجضاههٍه صٍبً‪.‬‬

‫َههضێّ له ػاهایان صٍمەعمىون ئهوي بهػۆعي ػٍَاحى لـێ ؾههضعابێذ‬


‫(فهعامه) بُغێذ و بهىهصٍع ػٍَاجێِى جغیص ى لـێ بؿههضعێذ‪..‬‬

‫زىاي گهوعٍ له َهڕٍقهیضا له ػٍَاث ههصٍع و پیؿُه و عٍػیلهَاهضا‬


‫صٍمهعمىێ‪:‬‬
‫الغ َْ َبان َل َُ ْأ َُ ُلى َن َأ ْم َى َ‬
‫ْلا ْخ َباع َو ُّ‬ ‫َ َ ُّ َ َّ َ َ ُ َّ َ ً ّ َ ْ َ‬
‫اْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ً( -‬ا أيها ال ِظًً آمىىا ِئن ٍ ِثحرا ِمً‬
‫َّ َ َّ َ َ ْ ُ َ َّ‬
‫ون الظ ََ َب‬ ‫ه ُّضون َؽً َؾ ِب ُِل الل ِـه ۗ وال ِظًً ًُ ِجز‬
‫ََ ُ َ‬
‫اط ِل وٍ‬ ‫َْ‬ ‫َّ‬
‫اؽ ِبالب ِ‬
‫الى ِ‬
‫َّ َ َ ّ ْ ُ َ َ َ‬ ‫َ ْ َّ َ َ َ ُ ُ َ َ‬
‫اب أ ِل ٍُم * ًَ ْى َم ًُ ْد َم َٰى‬ ‫َ‬
‫وال ِنضت وَل ً ِىنيىنها ِفي ؾ ِب ُِل الل ِـه مب ِكغَم ِبؾظ ٍ‬
‫َٰ َ‬ ‫َؽ َل ْی َها في َهاع َح َه َّى َم َم ُخ ِْ َى َٰي ب َها ح َب ُاَ ُه ْم َو ُح ُى ُىب ُه ْم َو ُع ُه ُ‬
‫ىع َُ ْم ۖ ََـظا َما‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ََ ُ َ‬
‫ٍج ْزج ْم ِِل ُهن ِؿُ ْم مظوىىا َما ٍىخ ْم جُ ِج ُزون)الخىبه‪ 35-34/‬واجە‪ :‬ئهو‬
‫َ‬ ‫ُ‬

‫ٍهؾاههي ػێڕ و ػیىو گههجیىهصٍٍهن و له پێىاوي زىاصا (ػٍَاث)ي لێ‬


‫هاصٍن و هابهزكً مژصٍي ؾؼا و ئاػاعێِى بهژاهیان پێبضٍ‪ .‬عۆژێّ صێذ‬
‫ؾاماههَاهیان له ئاگغي صۆػٍزضا بۆ ؾىوعصٍٍغێخهوٍو هاوچهوان و‬
‫َلجههیكذ و پكدیاوى پـێ صازضٍٍغێذ و پێیاهضٍوجغێذ‪ :‬ئهمه ئهو‬
‫ؾاماههجاهه ٍه لهصهیاصا َۆجاهضٍٍغصٍوٍو َهعبۆ زۆجان‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪44‬‬

‫ؾهعمضٍٍغصٍوٍ (بـێئهوٍي ئاوڕێّ له صاماواوى مىخخاج بضٍههوٍ)‪..‬‬


‫صٍبچێژن صٍي‪..‬‬
‫َ َّ‬ ‫َ َ َ ْ َ َ َّ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ ُ َّ‬
‫الل ُـه مً َم ْ‬
‫ض ِل ِه َُ َى ز ْح ًرا ل ُهم ۖ َب ْل‬ ‫ِ‬ ‫‪( -‬وَل ًدؿبن ال ِظًً ًبسلىن ِبما آجاَم‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ ُ َ‬ ‫َ َّ‬
‫َُ َى ق ٌّغ ل ُه ْم ۖ َؾ ُُط َّىىىن َما َب ِسلىا ِب ِه ًَ ْى َم ال ِي َُ َام ِت ۗ) آْ‬
‫ؽمغان‪180/‬واجە‪ :‬ئهو ٍهؾاههي ؾهعوٍث و ؾاماهیان َهیه و‬
‫پیؿُەیی و عٍػیلیى و چغوٍیى جێضا صٍٍهن (ولـێى هابهزكً)‪ٍ ،‬ه‬
‫صٍقؼاهً زىاي گهوعٍ له لىجنى زۆیهوٍ پـێى بهزكیىون‪ ،‬با وا ههػاهً‬
‫عٍمخاعێِى چاٌ صٍٍهن (گىایه پاعٍي زۆیاههو بۆ زۆیاوى‬
‫ؾهعمضٍٍهن) ئهوٍ زغاپهَاعییه صٍیُهن‪ ...‬له عۆژي ىیامهجضا ماڵ و‬
‫ؾاماههَاهیان وٍَى باػههي ئاگغ صٍوعیاهضٍصاث و ئهو بڕٍ ؾاماههي‬
‫صٍبىو بیاهبهزكیایه و ههیاهضا‪ ،‬لێیان صٍبێخه َۆحى ئاگغیً و صٍچێخه‬
‫گهعصهیان‪ ..‬زىا َلماهضا‪..‬‬

‫ههمىو مىسىڵماهێك خێري پێدهكرێد‪:‬‬


‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم ٍه صاواي بهزكینى له‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫یاوٍعاوى صٍٍغص‪ ،‬صەینهعمىو‪ :‬ببهزكً ئهواهیل به گىێغەي جىاها‬
‫صٍیاهبهزص ى‪ ..‬ؾهیضها ؽىؾمان زىا لـێى عاػي بێذ له فهػاي‬
‫جهبىوٍضا (‪ 300‬ؾێؿهص) خىقتري به باعو و جناقى حیهاصٍوٍ بهزص ى‬
‫و یاوٍعێُیل چىگێّ زىعما‪..‬‬
‫‪45‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َّ َ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫الى َاع َول ْى‬ ‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍینهعمىو‪َّ ( :‬اج ُيىا‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫َ‬
‫ِب ِك ِ ًّ ج ْم َغ ٍة)‪ 1.‬واجە‪ :‬زۆ له ئاگغي صۆػٍر َلصٍن ئهگهع به لهجه‬
‫زىعمایهٍیل بێذ!‪.‬‬

‫ئهوي َیچى ههبىایه بیبهزكێذ َاهىضٍصا ىؿهي حىان بِاث و‬


‫ْ َ َ ُ َّ ّ َ ُ َ َ ٌ‬
‫ن َضىت)‪ 2.‬ىؿهي حىان زێرٍ‪.‬‬ ‫صینهعمىو‪( :‬الِ ِلمت الط ُِبت‬
‫َ ٌَ‬ ‫َ ُ‬
‫ن َضىت‬ ‫بۆ گكخگحریی زێرو زێراث پێـ ى صٍمهمىون‪َ ( :‬ؽلى َ ِ ّل ُم ْؿ ِل ٍم‬
‫َ َ َ‬ ‫اّٰلل َم َم ًْ َل ْم ًَج ْض َى َ‬
‫اْ " ٌَ ْؾ َم ُل ِب َُ ِض ٍِ م َُ ْىن ُؿ ه ْن َؿ ُه‬
‫َّ‬ ‫ََ ُ َ َ‬
‫"‪ .‬ميالىا ًا ه ِب َّي ِ‬
‫ِ‬
‫َ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ‬
‫اح ِت اْلل ُهىل "‪ .‬ىالىا‬ ‫وٍخهضو "‪ .‬ىالىا م ِان لم ً ِجض ىاْ " ٌ ِؾحن طا الخ‬
‫َّ َ َ‬ ‫ْ‬
‫ول‪َ ،‬ول ُُ ْم ِؿ ّْ َؽ ًِ الك ّ ِغ م ِا َّن َها ل ُه‬ ‫َما ْن َل ْم ًَج ْض‪َ .‬ى َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ‬
‫اْ " ملُؾم ْل ِباْلؾ ُغ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ ٌ ‪3‬‬
‫نضىت)‪ .‬واجە‪َ :‬همىو مىؾىڵماهێّ زێري لهؾهعە‪ .‬ؽهعػیاهُغص‪ :‬ئهي‬
‫پێقهمبهعي زىا! ئهصي ئهگهع ههیبىو؟ مهعمىوي َاؾبى بِاث و‬
‫پهیضایبِاث‪َ ،‬هم ؾىوص بهزۆي صٍگهیههێذ و َهم زێرٍٍهي لـێ‬
‫صٍَاث‪ .‬ؽهعػیاهُغص‪ :‬ئهصي ئهگهع ههیبىو؟ مهعمىوي‪ :‬یاعمهحى‬
‫ٍهؾێِى صاماو مىخخاج بضاث‪ .‬ؽهعػیاهُغص‪ :‬ئهصي ئهگهع ههیبىو؟‬
‫مهمىوي با َاعي چاٍه بِاث و زۆ لهزغاپه بگغێخهوٍ‪ ..‬ئهمهف زێرٍ‪..‬‬
‫ٍهوابىو (ئهگهع گىڵ هیذ صڕٍیل مهبه) لهمهوٍ َاجىوٍ‪ .‬صٍبا وابحن‪.‬‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ .)1358‬مىؾلیم (‪.)1761‬‬


‫‪2‬بىزاعی (‪ .)2587‬مىؾلیم (‪.)1751‬‬
‫‪3‬بىزاعی (‪.)1445‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪46‬‬

‫همىوههیهكى دهگمهن له بهخشین‪:‬‬


‫َ َ َُ َْ َ َ َ ْ َ َ َْ َ ّ َْ َ َ ً ْ َ ْ َ َ َ َ‬
‫ان أ َخ ُّب‬ ‫(َان أبى طلخت أٍثر أهه ِاع ٍي ِباْل ِضًى ِت ماَل ِمً هس ٍل وَ‬
‫ن َّلی َّ ُ‬
‫اّٰلل‬ ‫اّٰلل َ‬ ‫َ َ َ َ ُ ُْ َّ‬
‫ى‬ ‫ؾ‬ ‫ع‬ ‫ان‬‫َ‬‫و‬ ‫ض‬ ‫ج‬ ‫َأ ْم َىاله ئ َل ُْه َب ْح ُر َخ َاء َو ََ َاه ْذ ُم ْؿ َخ ْيب َل َت ْاْلَ ْ‬
‫ٍ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ ِ ِ‬
‫ـ َم َل َّما ُأ ْه َؼلذْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اْ أو ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َؽ َل ُْ ِه َو َؾ َّل َم ًَضزل َها َو ََك َغ ُب ِم ًْ َم ٍاء ِم َیها ط ُّب ى َ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ ٍ‬
‫َّ ُ ُّ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ‬ ‫ُ‬ ‫َُ َ َ ُ ْ‬
‫آلاًت {ل ًْ ج َىالىا ال ِب َّر َخ َّتى ج ْى ِن ُيىا ِمما ج ِدبىن} ىام أبى طلخت ِئلى‬ ‫ََ ِظ ٍِ‬
‫َ ُ ْ َّ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َْ َّ َّ َّ َ َ‬
‫اّٰلل ج َبا َع ٌَ‬ ‫اّٰلل ِئن‬ ‫اّٰلل نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم مياْ ًا عؾى ِ‬ ‫عؾى ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ ْ‬ ‫َ َ‬
‫َوح َؾالى ًَ ُيى ُْ {ل ًْ ج َىالىا ال ِب َّر َخ َّتى ج ْى ِن ُيىا ِم َّما ج ِد ُّبىن} َوِئ َّن أ َخ َّب أ ْم َى ِالي‬
‫ض ْؾ َها ًَا َع ُؾى َْ‬ ‫اّٰلل َم َ‬ ‫َ َّ َ ْ ُ َ َ َ َّ َ َ َ َ ٌ َّ َ ُ َ َ ُ ْ َ ْ َ َّ‬
‫ّٰلل أ ْعحى ِب َّغَا وطز َغَا ِؽىض ِ‬ ‫ِئلى بحرخاء وِئنها نضىت ِ ِ‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم " َب ْش ط ِل َّ‬ ‫اّٰلل نلی‬ ‫اّٰلل خُث ِقئذ ىاْ مياْ عؾىْ ِ‬ ‫ِ‬
‫َ ّ َ َ َ ْ َ ْ َ ََ‬ ‫َ‬ ‫َ ٌ َ ٌ َ َ َ ٌ َ ٌ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُْ‬
‫ماْ ع ِابذ ط ِلّ ماْ ع ِابذ وىض ؾ ِمؾذ ما ىلذ ِم ُِه وِئ ِوي أعي أن ججؾلها‬
‫َ َْ َ‬ ‫َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َْ َّ َ َ‬
‫اّٰلل مي َؿ َم َها أ ُبى طل َخت‬ ‫ِفي ْلاىغِبحن " ‪ .‬مياْ أبى طلخت أمؾل ًا عؾى ِ‬
‫َ ّ ‪1‬‬ ‫ََ‬
‫ِفي أىا ِعِب ِه َو َب ِني ؽ ِم ِه)‪.‬‬
‫ئهبىجەڵخه زىا لـێى عاػي بێذ یاوٍعێِى ؽهػیؼیى پێقهمبهعي زىا بىو‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‪ ،‬له ڕیؼي صٍوڵهمههضٍَاوی مهصیىه بىو‪ ،‬بار و‬ ‫نلی‬
‫بازاجێِى گهوعٍو بهعمغاواوى َهبىو‪ ،‬بهعامبهع مؼگهوجهٍهي‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‪ ،‬ػۆع حاع پێقهمبهعي زىا‬ ‫پێقهمبهعي زىا بىو نلی‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍچىوٍ ئهو بار و بازاجه ٍه هاوي (بهیغوخاء)‬ ‫نلی‬

‫‪1‬بىزاعی (‪.)2769‬‬
‫‪47‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫بىو له ژێغ ؾایهي ؾاباجهٍهیضا صاصٍهیكذ و ئاوي له َاهیاوٍٍهي‬


‫هۆف صٍٍغص‪..‬‬
‫َ َ ُ ْ‬
‫َاجێّ ئهو ئایهجه َاجه زىاعٍوٍ ٍه صٍمهعمىێ‪( :‬ل ًْ ج َىالىا ال ِب َّر َخ َّتى‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ج ْى ِن ُيىا ِم َّما ج ِد ُّبىن)اْ ؽمغان‪ 92/‬واجه‪ :‬چاٍهجان بۆ هاهىؾغێذ جا لهوٍ‬
‫ههبهزكً ٍه زۆجان خهػجان لێیهحى و پێخان پهؾههضٍ‪ ..‬ئهبى جهڵخه‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و ؽهعػیُغص‪:‬‬ ‫َاجه زؼمهث پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ ُ ْ‬
‫زىاي گهوعٍ مهعمىویهحى‪( :‬ل ًْ ج َىالىا ال ِب َّر َخ َّتى ج ْى ِن ُيىا ِم َّما ج ِد ُّبىن)‬
‫مىیل بهیغوخاء له َهمىو ؾهعوٍث و ؾاماههٍهم َلم ؽهػیؼجغو‬
‫پهؾههضجغٍ‪ ،‬وا لهبهعزاجغي زىا بهزكیم‪ ..‬صٍمهوێ زێرو‬
‫پاصاقخهٍهي َلي زىاي گهوعٍ گههج (زهػن)بُهم‪ ..‬ؾا ئهي‬
‫پێقهمبهعي زىا وا لهبهع صٍؾتى حههابخضا‪ ،‬چۆوى عٍمخاع پێىٍ‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم مەعمىوی‪ :‬بهٌ‬ ‫صٍٍهیذ بیُه‪ ..‬پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫بهٌ‪ ،‬ئهمه ؾهعوٍث و ؾاماهێِى پڕ ىاػاهجه‪ ..‬ئهمه ؾاماهێِى‬
‫بهؾىوصٍ‪ .‬گىێم لێ بىو ٍه چیذ صٍعباعٍي ووث‪ ،‬مً واصٍبیىم بهؾهع‬
‫ٍهؾىَاعٍٍهي زۆجیضا صابهف بُهیذ‪ ..‬ئەبىجەڵخە مەعمىوی‪ :‬بەڵی‬
‫باقە وا صەکەم‪ ..‬ئیتر له ئامۆػا و زؼمهَاوى زۆیی بهقُغص‪.‬‬

‫‪  ‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪48‬‬

‫‪ ‬پایوی چوارهم ‪‬‬


‫حهج كردن‬
‫اؾ َخ َط َ‬
‫اؼ‬ ‫الىاؽ ح ُّج ْال َب ِْذ َمً ْ‬
‫‪ -‬زىاي گهوعٍ صەمهعمى َي‪َ ( :‬ول َّلـه َؽ َلى َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ً‬ ‫َ‬
‫ِئل ُْ ِه َؾ ِبُال ۚ‪ )....‬اْ ؽمغان‪ 92/‬واجە‪ :‬خهجى ماڵى زىا لهؾهع َهمىوع‬
‫ٍهؾێّ مهعػٍ ٍه جىاهاي چىون و ئهصای َهبێذ‪.‬‬
‫َ ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم پغؾیاع ٍغا‪( :‬أ ُّي ال َؾ َم ِل‬ ‫‪ -‬له پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫َ ُ َّ َ َ َ َ ْ‬ ‫َ ْ َ ُ َ َ َ َ ٌ َّ‬
‫اْ ال ِج َه ُاص ِفي َؾ ِب ُِل‬ ‫اّٰلل َو َع ُؾ ِىل ِه‪ِ .‬ىُل زم ماطا ى‬
‫اْ ِئًمان ِب ِ‬ ‫أمضل مي‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫اْ َح ٌّج َم ْب ُرو ٌع )‪ 1.‬واجە‪ :‬چ ٍغصٍوٍیهٌ له َهمىو‬ ‫ُل ز َّم َماطا ى َ‬
‫اّٰلل‪ِ .‬ى َ‬
‫ِ‬
‫َ َّ‬
‫نلی‬ ‫قدێّ چاٍترٍ؟ مهعمىوي‪ :‬باوٍڕَێىان به زىاو پێقهمبهعٍٍهي‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم (قایهجمان) ؽهعػیاهُغص‪ :‬پاقان چى؟ مهعمىوي‪ :‬حیهاص‬
‫له پێىاوی زىاصا‪ .‬ؽهعػیاهُغص‪ :‬پاقان چى؟ مهعمىوي خهحێِى پاٌ و‬
‫ؾهعڕاؾخاهه‪.‬‬

‫خهج‪ :‬واجه ػیاعٍث‪ .‬له قهعؽضا ػیاعٍحى ماڵى زىا (ٍهؽبه)یه ٍه له‬
‫مهٍُهیه‪ ،‬لهؽهعٍبؿخان‪ ،‬به هییهحى ئههجامضاوى چههضیً صعوقمى‬
‫جایبهحى زىاپهعؾتى‪ ،‬وٍَى جهوال و لۆىهي هێىان ؾهماو مهعواو‬
‫وٍؾخان له چیاي ؽهعٍماث‪.‬‬

‫‪ 1‬بىزاعی (‪.)1519‬‬
‫‪49‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ -‬خهج عوٍىێُه له پێىج عوٍىهٍهي ٍه ئیؿالمیان لهؾهع صامهػعاوٍ‪.‬‬


‫لهؾهع َهع مىؾىڵماهێّ ٍه جىاهاي َهبێذ و باڵك بێذ مهعػٍ‪ ..‬ئهمه‬
‫مهعػي جهمههه‪ ،‬واجه یهٍجاع‪ ..‬لهیهٍجاع ػیاجغ ؾىهىهث و َاعي‬
‫چاٍه‪.‬‬
‫َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ‬
‫نلی‬ ‫‪ -‬ئهبىَىعٍیغٍ زىا لـێى ڕاػي بێذ صٍگێڕێخهوٍ‪( :‬زطبىا عؾىْ ِ‬
‫اّٰلل‬
‫َ‬ ‫َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُّ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ ُ ْ‬
‫اّٰلل َؽل ُُْ ُم ال َد َّج م ُذ ُّجىا‪.‬‬ ‫اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم مياْ أيها الىاؽ ىض مغض‬
‫اْ َع ُؾى ُْ‬ ‫َ َ َ َ ُ ٌ َ ُ َّ َ َ َ ُ َْ َّ‬
‫اّٰلل َم َؿ َُ َذ َخ َّتى َى َال َها َز َال ًزا َم َي َ‬
‫مياْ عحل أَل ؽ ٍام ًا عؾى ِ‬
‫َّ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ‬
‫اؾ َخط ْؾ ُخ ْم)‪ 1.‬واجە‪:‬‬ ‫اّٰلل نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم لى ىلذ وؾم لىحبذ وْلا‬ ‫ِ‬
‫َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ ََّ‬
‫پێقهمبهعي زىا نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم ووجاعي بۆ صٍصایً‪ ،‬مهعمىوي‪:‬‬
‫َۆ زهڵُیىه زىاي گهوعٍ خهحُغصوى لهؾهعجان مهعػٍغصووٍ‪ ،‬ؾا‬
‫خهج بُهن‪َ .‬ابغایهٌ پغس ى‪ :‬ئهي پێقهمبهعي زىا‪ :‬ئایا َهمىو‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم بێضٍهگبىو جا س ً‬ ‫ؾاڵێُه؟ پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫حاعي پغؾیهوٍ‪ :‬ئیىجا مهعمىوي‪ :‬ئهگهع بمىوجایه بەڵێ‪ ،‬مهعػ صٍبىو‬
‫لهؾهعجان (ٍه َهمىو ؾاڵێّ خهحبُهن) به جهئُیض ههقخاهضٍجىاوى‬
‫بیُهن‪.‬‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ .)6896‬مىؾلیم (‪.)2468‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪51‬‬

‫مهرجهكاوى حهج‬
‫‪ -1‬مىؾىڵماهبىون‪.‬‬

‫‪ -2‬ژیغێتى‪.‬‬

‫‪ -3‬باڵقبىون‪.‬‬

‫‪ -4‬ؾهعبهؾتى (واجه َۆیله ههبێذ)‪.‬‬

‫‪ -5‬ؾامان و جىاهاي خهحُغصوى َهبێذ‪.‬‬

‫دهسپێكى حهج (املیقات)‪:‬‬


‫أ‪َ -‬احى صٍؾپێُغصن‪ :‬خهحُغصن َاحى جایبهحى زۆي َهیه‪ ،‬له َهمىو‬
‫َاجهَاوى ؾاڵضا هابێذ‪ ،‬بهڵِى جهنها له ماهگى قهوواْ جا عۆژي صٍیهمى‬
‫ْ‬
‫ماهگى ػللخیججه (طي الدجت)یه‪ ..‬زىاي گهوعٍ صٍمهعمىێ‪( :‬ال َد ُّج‬
‫اث‪ )..‬البيغة‪ 197/‬واجە‪ :‬خهحکغصن له چههض ماهگێِى‬ ‫َأ ْق ُه ٌغ َّم ْؾ ُل َ‬
‫ىم ٌ‬
‫صیاعیُغاو صایه‪.‬‬

‫ب‪ -‬قىێنى صٍؾپێِى خهج‪ :‬واجه‪ :‬ئهو حێگایاههي مهعاؾیمى خهج لـێى‬
‫صٍؾخپێضٍَاث ‪:‬‬
‫‪ -1‬طو َ‬
‫الخلینت‪ :‬گىهضێِى بچىوٍه له هؼیّ مهصیىه‪ ،‬زهڵِى مهصیىهو‬
‫ئەو ٍهؾاههي ڕێیان بهؾهعیهوەیەحى صٍچىه ئهو قىێىەو لهوێىٍ‬
‫صٍؾذ به عٍمخاعٍَاوى خهج صٍٍهن‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َ َ‬
‫الج ْخنت‪ :‬گىهضێُه له هؼیّ (عابؿ)‪ ،‬ئهمه قىێنى صٍؾپێُه بۆ‬ ‫‪-2‬‬
‫زهڵِى قام و میؿغو ئهواههي ڕێیان بهؾهعیەوەیەحى‪.‬‬
‫َُْ‬
‫اْلىاػْ‪ :‬میياحى ئهَلى ههحضو ئهواهەي عێىان بهؾهعیهوٍحى‪.‬‬
‫‪ -3‬ىغن ِ‬
‫َ َ‬
‫‪ًَ -4‬ل ْملم‪ :‬میياحى زهڵِى یهمهن و ئهواههیه ٍه ڕێیان بهؾهعییهوٍحى‪.‬‬

‫اث ِؽغو‪ :‬میياحى زهڵِى ؽێراو و ئهواههیه ٍه ڕێیان‬‫‪ -5‬ط ُ‬


‫بهؾهعیهوەیەحى‪.‬‬

‫روكىهكاوى حهج‪:‬‬
‫‪ -1‬ئیدغام‪.‬‬

‫‪ -2‬جهوافى (گهڕان و زىَلههوٍ) به صٍوعي ٍهؽبهصا‪.‬‬

‫‪ -3‬لۆىه (َهعوٍله)ي هێىان ؾهماو مهعوا‪.‬‬

‫‪ -4‬وٍؾخان له چیاي ؽهعٍماث‪.‬‬

‫واجباثهكاوى حهج‪:‬‬
‫‪ -1‬ئیدغامپۆقحن له میياحى زۆیضا‪.‬‬

‫‪ -2‬وؾخان له ؽهعٍماث‪.‬‬

‫‪ -3‬قهوماههوٍ له مىػصٍلینه (قهوي حهژن)‪.‬‬

‫‪ -4‬قهوماههوٍ له میىا‪ ،‬له س ً ڕۆژٍٍهي جهقغیيضا‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪52‬‬

‫‪ -5‬قهیخان عٍحمُغصن‪.‬‬

‫‪ -6‬ؾهعجاقحن و َىعجُغصههوٍي ىژ‪.‬‬

‫‪ -7‬جهوافى ماڵئاوایی‪.‬‬

‫ئادابی حهج‪:‬‬
‫‪َ -1‬هع لهؾهعەجاي هیاػي خهحهوٍ هییهحى زۆي بۆ زىا پاٍبِاجهوٍو‬
‫ههٍهوێخه عیاباػیی و قاهاػیی و خهػي مهصحى زهڵِى و هاػهاوي‬
‫(خاجى)!‬

‫‪ -2‬جۆبهي لهگىهاح ٍغصبێذ و َهقى زهڵِى لهؾهعههمابێذ‬

‫‪ -3‬پێىیؿخه ووعص خؿاباحى پاعٍي مهؾغوفى ٍغصبێذ ٍه خەاڵڵه و‬


‫َامیه‪.‬‬

‫‪َ -4‬هوڵبضاث لهگهڵ قهعؽؼاهێُضا خهج بِاث جا ههٍهوێخه َهڵهوەو‬


‫خهحهٍهي عاؾذ و صعوؾذ بِاث‪.‬‬

‫‪ -5‬لهَاحى خهحُغصهییضا ههعم و هیان و ؾِىه مغاوان بێذ و ههَا‬


‫لهَاحى ىهعٍباڵػى و پاڵهپهؾخۆصا عٍمخاع (گىمخاع و ٍغصاعي) زغاپى لـێ‬
‫ببیجرێذ‪.‬‬
‫‪53‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ئیحرام‪:‬‬
‫ئیدغام هییهحى صٍؾپێِى خهحهٍهیه‪ٍ ،‬هلهوێىٍ‪:‬‬
‫َ َّ ْ َ َّ ُ َّ َ َّ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ ّ َ‬
‫الى ْؾ َمت‬
‫‪( -1‬لبُّ اللهم لبُّ‪ ،‬لبُّ َل ق ِغٍّ لّ لبُّ‪ِ ،‬ئن الخمض و ِ‬
‫َ َ َ ْ ُْ َ َ َ َ َ‬
‫ٍّ ل َّ) صٍؾخپێضٍَاث ٍهپێً صٍڵێن (جهلبیه)‪.‬‬
‫لّ واْللّ‪َ ،‬ل ق ِغ‬

‫‪ -2‬ئیدغامهٍهي لهَاث و قىێً (میياث)ي زۆیهوٍ بپێچێذ‪.‬‬


‫‪ -3‬پۆقاَى بهعي (بۆ پیاوان) صووعاو ههبێذ‪ .‬ئێؿخا ئاؾاهُغاوٍو صوو‬
‫پاعچه زاولییه گهوعٍٍه هاوي (ئیدغام)ي بهؾهع صابڕاوٍ‪ ،‬صٍپۆقێذ‪.‬‬

‫ثهواف‪:‬‬
‫ؾىڕاههوٍ (زىَلههوٍ‪ :‬گهڕان)ـە بهصٍوعي ٍهؽبهصا‪ٍ ،‬ه خهوث‬
‫حاعٍ‪ ،‬له بهعصٍ عٍقهوٍ _ٍە صٍٍهوێخه َلي چهپى زۆیهوٍ_‬
‫صٍؾخپێضٍَاث و هییهحى بهحێهێىاوى زىاپهعؾتى صٍبێذ‪.‬‬

‫مهرجهكاوى ثهواف‪:‬‬
‫‪ -1‬هییهحى زىاپهعؾتى بێذ‪ ،‬کە بۆ زىاي گهوعەی صەکاث‪.‬‬

‫‪ -2‬پاٌ و و بهصٍؾدىىێژ‪.‬‬

‫‪ -3‬صاپۆقینى ؽهوعٍث‪.‬‬

‫‪ -4‬جهوامهٍهي لههاو ٍهؽبهوٍ صٍبێذ (لههاو مٍجض الخغام)صا‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪54‬‬

‫‪ -5‬مهعحه ٍهؽبه بُهوێخه َلي چهپییهوٍ‪.‬‬

‫‪ -6‬لهبهعصٍ عٍقهٍهوٍ صٍؾپێِاث و لهوؾهعٍوٍ بێخهوٍ َلي‪.‬‬

‫‪ -7‬ؾىڕي زىَلههوٍٍه جهواوَاث‪.‬‬

‫‪ -8‬خهوججاع جەوامهٍه بِاث‪ ،‬واجه خهوججاع بهصٍوعي ٍهؽبهصا‬


‫بسىلێخهوٍ‪.‬‬

‫‪ -9‬عیؼبههضیی عٍمخاعٍَان‪ ،‬مهگهع ؽىػعێِى بۆ پێُبێذ وٍَى َاجنى‬


‫هىێژي مهعػ‪.‬‬

‫لۆقهي هێىان سهفاو مهروا (مروة)‪:‬‬


‫لۆىه‪ :‬عۆیكخنى زێراجغٍ و ههبىوٍ به عاٍغصوى جهواو‪ٍ ،‬ه به ؽهعٍبی‬
‫(الؿعی)یه‪َ ،‬ىعص پێى صەڵێ گىعگه لۆىه‪ .‬ئهمیل خهوججاعٍ‪.‬‬

‫مهرجهكاوى‪:‬‬
‫‪ -1‬صواي جهواوٍغصوى جهوامه‪ ..‬جهوافى جهواوو عاؾخىصعوؾذ‪.‬‬

‫‪ -2‬لهؾهماوٍ صٍؾخپێضٍَاث و لهمهعوا َۆجاییضێذ‪.‬‬

‫‪ -3‬خهوججاع صٍبێذ (چىون حاعێُهو َاجىهوٍ حاعێُه)‪.‬‬

‫‪ -4‬صٍبێ مهؾامهي هێىان ؾهماو مهعوا به جهواویی ببڕێذ‪ ،‬لـێى‬


‫هىىؿان بێذ خؿێبىابێذ‪.‬‬
‫‪55‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫وهسحان له چیاي عهرهفات‪:‬‬


‫مهبهؾذ لـێى ئاماصٍبىون و وٍؾخاهه لهوێ‪ ،‬لهو عۆژٍصا‬
‫(ٍهؽهعٍمهیه)‪ ،‬با بۆ ماوٍیهَى ٍهمیل بێذ‪.‬‬

‫مهرجهكاوى‪:‬‬
‫‪ -1‬وٍؾخاههٍه له هاوچهي ؽهعٍماجضا بێذ (ٍه ئێؿخا ؾىىعٍٍهي‬
‫حىان صیاعًُغاوەو ئاقُغایه)‪.‬‬

‫‪ -2‬صٍبێ له َاحى زۆیضا بێذ‪ٍ ،‬ه قهعؼ صیاعًُغصووٍ‪ٍ ،‬ه َلي حمهىعي‬
‫قهعؽىاؾان له زۆع َلعبىوههوٍ بهعٍو عۆژئاوا (ػٍواْ)ي عۆژی هۆیهمى‬
‫ػیللخیجهیه جا ؾپێضٍي قهوي صٍیهمى‪.‬‬

‫‪َ -3‬ۆش ى لهزۆي بێذ (ههبىعابێخهوٍ)!‪.‬‬

‫ماههوهي له مىزدهلیفه‪:‬‬
‫واجه ئاماصٍبىون لهوێ (له مىػصٍلینه) لهقهوي صٍیهمى ػیللخیجهوٍ‬
‫جاصوای هیىٍقهوٍٍهي‪.‬‬

‫شهیحان رهجمكردن‪:‬‬
‫بهؽهعٍبی صٍوجغێذ (عمی الجمغاث) واجه‪َ :‬هڵضاوى بهعصوچُه (کە‬
‫بهىهصٍع هۆٍێُە)‪ .‬قىێىهٍهف ٍه َىعص پێى صٍڵـێ (قهیخان) به‬
‫ؽهعٍبیهٍهي َ‬
‫(ح ْمغة)یه چىهُه بهعصووچُهَاوى لـێِۆصٍبێخهوٍ‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪56‬‬

‫شىێنى شهیحان رهجمكردن (جهمره) سێیە‪:‬‬


‫‪ -1‬حهمغٍي ؽهىهبه‪ :‬حهمغٍي گهوعٍ َىعص صٍڵـێ (قهیخاوى گهوعٍ)‪.‬‬

‫‪ -2‬حهمغٍي هاوٍهض‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -3‬حهمغٍي بچىوٌ ٍه هؼیُتریيیاهه له (میىا)وٍ‪ .‬قهیخاهه چِۆله)!‬

‫عىمره‪:‬‬
‫َهع ػیاعٍحى ٍهؽبهیه و ئیدغام و جهوال و لۆىهي ؾهماو مهعواو‬
‫ؾهعجاقحن و مىوَىعجُغصههوٍي َهیه‪ ،‬بەاڵم وٍَى خهج هییه‪،‬‬
‫پهیىٍؾذ بێذ به َاجێِى جایبهجهوٍ‪ ..‬ؽىمغٍ بۆ فهیغي خاجى _ٍه‬
‫لهَاحى خهحهٍهصا بێذ_ له َهمىو عۆژاوى ؾاڵهٍهصایه‪.‬‬

‫حىكمى عىمره‪ :‬زىاپهعؾخییهٍە‪ ،‬له جهمههضا حاعێّ بُغێذ بهؾه‪.‬‬

‫روكىهكاوى‪:‬‬
‫‪ -1‬ئیدغام‬

‫‪ -2‬جهوافى ٍهؽبه‬

‫‪1‬بێگىمان قەًخان هەوەو وەچەي َەًە‪ ،‬بەاڵم گەوعە وبچىوٌ لەقەًخاهیاهضا‬


‫هُِە‪ ،‬ؾەعۆٍُان َەًە ٍە ئِبلِؿە‪.‬‬
‫‪57‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ -3‬لۆىهي هێىان ؾهماو مهعوا‬

‫واجباثهكاوى‪:‬‬
‫‪ -1‬ئیدغام لهَاث و قىێً (میياث)ي زۆیضا‪.‬‬

‫‪ -2‬ؾهعجاقحن و َىعجُغصههوٍي مىو‪.‬‬


‫ا‬ ‫اا اه ا‬
‫اَلل اعل ْيه او اسل ام‬ ‫دیدهوى مسگهوثهكهي پێغهمبهري خىا صلی‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم _ٍه به (اْلٍجض‬ ‫مؼگهوحى پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫الىبىي) صٍهاؾغێذ_ صواي ٍهؽبه صووٍمحن قىێنى پحرۆػٍ‪ٍ ،‬ه‬
‫مىؾىڵمان قهیضایهحى و عۆحى بۆي صٍقنً‪ ..‬جا بیگاحێ و هىیژي‬
‫لـێبِاث‪ ..‬بۆیه َهمىو خاجى و ؽىمغٍواهێّ خهػصٍَاث زۆي‬
‫بگهێيێتً‪ ،‬له َاجێُضا ٍه ههمهعػٍ و ههبهقێُه له خهج و ؽىمغٍ‪.‬‬

‫باشتره بۆ دیدهوان‪:‬‬
‫‪ -1‬پاٌ و بهصٍؾىىێژ بێذ‪.‬‬
‫ْ َّ َ َّ َ‬
‫الؿال ُم‬ ‫‪ٍ -2‬هچىوٍ ژووعٍوٍ ىاچى عاؾتى پێشخاث و بڵێ ( ِبؿ ِم ِ‬
‫اّٰلل و‬
‫افن ْغ لي ُط ُهىبي َو ْام َخ ْذ لي َأ ْب َى َ‬
‫اب َع ْخ َم ِخ َّ)‪ 1.‬واجە‪:‬‬
‫َ َ َ ُ ْ َّ َّ ُ َّ ْ‬
‫اّٰلل اللهم‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ؽلى عؾى ِ ِ‬
‫بههاوي زىاي گهوعٍوٍ‪ ،‬صعوص و ؾڵوي زىا لهؾهع پێقهمبهعي زىا‬

‫‪1‬مىؾلیم (‪ ،)713‬جغمظي (‪ ،)314‬هەؾائی (‪ ،)729‬ئەبىصاوص (‪.)465‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪58‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‪ ،‬زىایه لێم زۆقبه و صٍعواػٍي عٍخمهث و‬ ‫بێذ نلی‬
‫بهػٍیی زۆجم لـێبُهعٍوٍ‪.‬‬

‫‪ -3‬هىێژٍغصن‪َ :‬هعهىێژێّ ٍه لهو مؼگهوجه پحرۆػٍصا صٍٍغێذ‪ ،‬به َهػاع‬


‫هىێژي مؼگهوجیترٍ‪ ،‬حگه له مؼگهوحى خهعام (ٍهؽبه)‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم و صوو یاوٍعي‬ ‫‪ -4‬صیضٍوى گۆڕي پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ؽهػیؼي ٍه ؾهیضها ئهبىبهٍغي نضصیً و ؾهیضها ؽىمهعي َىڕي‬
‫زهطابً زىا لێیان ڕاػي بێذ‪ ،‬لهؽىهث لهوٍي صٍیاهبىفؼێىێذ‪.‬‬

‫‪ -5‬ؾىوهىهجه بۆ پیاوان صواي ئهوٍ بچىه صیضٍوى گۆڕؾخاوى (بهىیؿ) و‬


‫ؾڵو له هیكخەحێیاوی بُهن‪ٍ ،‬ه گۆڕؾخاوى یاوٍعاوى ؽهػیؼٍ و‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‬ ‫قهَیضاوى پێل َۆچى صوایی پێقهمبهعي زىاف نلی‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍچىوٍ ؾهعگۆڕیان‪.‬‬ ‫لەوـێ هێژعاوهم کە حههابی نلی‬
‫ُ‬
‫‪ -6‬پهؾههضٍ بچێخه مؼگهوحى (ى َباء) ٍه َهع لهمهصیىهیەو هىێژي‬
‫لـێبِاث‪ ،‬مؼگهوحى ىىباء یهٍهمحن مؼگهوجه ٍه له ئیؿالمضا‬
‫َّ‬ ‫ْ‬
‫صعوؾخُغاوٍ‪َ .‬وال َخ ْم ُض ِّٰلل‪.‬‬

‫بهسهرهاثێكى پڕماها‪:‬‬
‫لهڕووي قهعؽییهوٍ َهعٍهؾێّ لهَاحى خهج و ؽهمغٍصا َهع‬
‫قدێّ بضۆػێخهوٍ‪ ،‬یان ببیىێذ _ٍه بێساوٍهه_ بۆي هییه َهڵیگغێخهوٍ‪،‬‬
‫چىهُه عێؼو خىعمهحى ٍهؽبه ئهماههحى جهواوي مهعػٍغصووٍ‪ ،‬ئهماوى‬
‫‪59‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ژیان (ٍه باڵىضٍش ى لێىاَىژعێذ)‪ ،‬ئهماوى ؾامان (ٍه صػیی لـێىاٍغێذ‪،‬‬


‫ئهگهع صػیص ى لـێُغا لهو َاث و قىێىەصا خىٍمىاصعێذ و صٍزغێخه َاث‬
‫و قىێيیتر)‪ ،‬بۆیه ئهگهع قخیص ى لێضۆػعایهوٍ َهڵىاگحرێخهوٍ‪ ،‬مهگهع‬
‫بهو ئىمێضٍي بێگهێىێخهوٍ بهزاوٍوى‪ ،‬وٍَى صٍقێذ لهم ؾهعصٍمهصا‬
‫پاؾاپۆعجێّ بضۆػێخهوٍ یان َاوقێىٍي‪.‬‬

‫لهؾهعصٍماوى جابیؾیىضا (ىىجابیاوى یاوٍعان) َۆڵههڵگغێّ (خهمماڵ)‬


‫َهژاع و صٍؾخِىعث‪ ،‬صاهیكخىاوى مهٍُهبىو‪ ،‬هاوي ؾهْلان بىو‪ ،‬له‬
‫صٍوعوبهعي ٍهؽبه صٍژیا‪َ ،‬احى خهج و ؽىمغٍ ئیص ى ػۆع صٍبىو‪،‬‬
‫پاعٍیهَى (بهؽ)ي بۆ ژیاوى زۆي و ػاعۆَى پهیضاصٍٍغص‪..‬‬

‫لهَاحى خهحضا عۆژێّ پغیاؾُه (ٍیؿه)یهٌ پاعٍ صٍصۆػێخهوٍو‬


‫َهڵیضٍگغێخهوٍ‪ٍ ،‬ه صێخهوٍ ماڵهوٍ‪ ،‬ژههٍهي ؾهعػٍوكتى صٍَاث ٍه‬
‫بۆچى َهڵیگغجۆجهوٍ‪ .‬پاقان َاهیضٍصاث بیباجهوٍ ئهو حێیه و حاڕي بۆ‬
‫بضاث‪ ،‬بهڵِى زاوٍههٍهي پهیضاببێخهوٍ‪ ..‬ئەوؾاٍه لهواههیه چههض‬
‫صعَهم و صیىاعێِى به عٍػامههضي زۆي بضاحێ و ئهمیل پـێى خەاڵڵه و‬
‫بهئاؾىوصٍیی صٍیسىاث‪.‬‬

‫ؾهْلان ٍه بۆ عۆژی صوایی صٍچێخهوٍ حێگاٍه‪ ،‬صٍبیيێذ َابغایهٌ‬


‫لهؾهع بهعػاییهٌ َاواع صٍَاث‪ :‬کێ پغیاؾُهٍهمى صیىوٍ‪ ،‬یان‬
‫َهڵیگغجۆجهوٍ‪ ،‬لهڕاهى زىاصا بمضاجهوٍ‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪61‬‬

‫ؾهْلان صەڵێ‪ :‬صٍچێخه َلي َابغاو پـێى صٍڵـێ ئهگهع پغیاؾُهٍهث بۆ‬
‫پهیضاٍهمهوٍ صٍ صیىاعم صٍصٍیتً؟‬

‫َابغا صٍڵـێ‪ :‬ها‪ ،‬هاجضٍمێ‪.‬‬

‫ؾهْلان صٍڵـێ‪ :‬پێىج صیىاعم بضٍعێ‪َ .‬ابغا صەڵێ‪ :‬یهٌ صیىاعیكذ‬


‫هاصٍمێ‪ ،‬چىهُه هی زۆم هییه و هى ػاهایهَى زۆعاؾاهه ٍه زۆي‬
‫ههَاجىوٍ بۆ خهج‪.‬‬

‫ؾهْلان هاچاع پغیاؾُهٍهي صٍصاجهوٍ‪.‬‬

‫َابغا صٍڵـێ‪ :‬صٍهامهوێخهوٍ َهڵیگغٍ بۆ زۆث‪.‬‬

‫ؾهْلان صٍڵـێ‪ :‬جۆ عاػي ههبىویذ پێىج صیىاعیم بضٍیتً ئیؿخا َهمىویم‬
‫صٍصٍیتً؟ یان گاڵخهم پێضٍٍهیذ؟‬

‫َابغا صٍڵـێ‪ :‬هاگاڵخهث پێىاٍهم‪ ..‬ئهم پاعٍیه له زۆعاؾاههوٍ بهمىضا بۆ‬


‫جۆیان هاعصووٍ‪.‬‬

‫ؾهْلان به خهپاؾهوییهوٍ صٍپغؾێذ‪َ ،‬ێ هاعصوێتى؟ مً ٍهؽ له‬


‫زۆعاؾان هاهاؾم!!‬

‫َابغا صەڵێ‪ :‬پیاوچاٍێِى ػاهاي زۆعاؾان ئهم پغیاؾُهپاعٍي صاوٍ بهمً‬


‫ٍه (‪300‬ؾـێ نهص) صیىاعي ػێڕٍ‪ ،‬پێى ووجم له َاحى خهحضا‪ ،‬له‬
‫ىهعٍباڵقییضا بؼعیبُه‪ ..‬پاقان حاڕي بۆ بضٍ‪َ .‬هع ٍهؾێّ بۆي‬
‫‪61‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫َێىایخهوٍ بیضٍ بهو‪ ..‬چىهُه صٍؾدپاٍه‪ ..‬صیاعٍ جۆف صٍؾدپاٌ و‬


‫مىخخاحیص ى بۆیه صاواي پێىج صیىاعث ٍغص‪.‬‬

‫‪  ‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪62‬‬

‫‪ ‬پایوی پێنجوم ‪‬‬


‫رۆژووي رهمهزان‬
‫ْ‬ ‫ێ َ ْ ُ َ َ َ َ َّ ُ ْ‬
‫ان ال ِظي أه ِؼ َْ ِم ُِه ال ُي ْغ ُآن َُ ًضي‬‫‪ -‬زىاي گهوعٍ صەمەعمى ‪( :‬قهغ عمض‬
‫َ ْ ُ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َّ‬
‫الك ْه َغ َم ْل َُ ُ‬ ‫ل َّلى َ ّ َ‬
‫ه ْم ُه)‬ ‫اؽ و َب ِِى ٍ‬
‫اث ِمً الهضي والنغى ِان ممً ق ِهض ِمىُم‬ ‫ِ ِ‬
‫البيغة‪ 185/‬واجە‪ :‬ماهگى عٍمهػان ٍه زىاي گهوعٍ ىىعئاوى جێضا هاعصٍ‬
‫زىاعٍوٍ جاببێذ به مایهي عێىمایی و عێڕوووى زهڵِى‪ٍ ،‬ه صیاعیُغصوى‬
‫عێباػي عاؾذ و َیضایهحى زىایی و هاؾیىهوٍي خهو و باجڵى جێضایه‪...‬‬
‫َهع ٍهؾێُخان گهیكخهوٍ ئهم ماهگه با عۆژووٍٍهي بگغێذ‪.‬‬
‫اّٰلل َؽ َل ُْه َو َؾ َّل َم صٍمهعمىێ‪َ ( :‬م ًْ َ‬
‫ن َام‬ ‫ن َّلی َّ ُ‬
‫‪ -‬پێقهمبهعي زىاف َ‬
‫ِ‬
‫َْ‬ ‫ََ‬ ‫ُ َ‬ ‫ان ئ ًَم ًاها َو ْ‬
‫ََ َ َ‬
‫اخ ِد َؿ ًابا ف ِن َغ ل ُه َما جي َّض َم ِم ًْ طه ِب ِه)‪ 1.‬واجە‪َ :‬هع‬ ‫عمض ِ‬
‫ٍهؾێّ ئیماهضاعاههو لهبهعزاجغي زىاي گهوعٍ عۆژووي عٍمهػاههٍه‬
‫بگغێذ له گىهاحى بهعو صوای صٍبىعێذ‪.‬‬

‫‪ -‬عۆژووگغجنى ماهگى عٍمهػان ٍه مهعػەو یهٍێُه له پێىج پایهَاوى‬


‫ئیؿالم‪ ،‬ئههجامضاوى مهعماهێِى زىاي گهوعٍیهو زۆَۆهترۆڵُغصن و‬
‫گغجىهوٍي ههمـ و خهػو ئاعٍػووٍ له چێژٍَاوى زىاعصن و‬
‫زىاعصههوٍو حيـ‪ٍ ...‬ه عۆژووٍوان َهع لهَاحى ؾپێضٍي بهیاهییهوٍ جا‬
‫زۆعئاوابىون زۆي لهو قخه خەاڵاڵهه صٍگغێخهوٍو بههییهحى‬

‫‪1‬بىزاعی (‪.)2014‬‬
‫‪63‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫زىاپهعؾخیى َهمىو عٍمخاعٍَاوى جغیص ى پاعؾههگضٍَاث و لهبهع‬


‫زاجغي زىاي گهوعٍ جىزنى گىهاح هاٍهوێذ‪.‬‬

‫‪ -‬مهعػبىووى عۆژووي عٍمهػان له ؾاڵى صووٍمى َۆچیضا بىو‪ ...‬پێكتر‬


‫ؽهعٍبهَاهیل صٍیاهؼاوى عۆژوو چییه‪ .‬صٍیاهؼاوى ٍه بغیخییه له‬
‫(إلامؿاٌ) واجه‪ :‬زۆگغجىهوٍ له َههضێ قذ‪..‬‬

‫له ئىممهجاوى پێكیىیكضا َهبىوٍ‪ ،‬چىهُه زىاي گهوعٍ به‬


‫َ َ ُّ َ َّ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ ُ ُ ّ َ‬
‫اله َُ ُام ٍ َما‬
‫مىؾىڵماهان صٍمهعمىێ‪ً( :‬ا أيها ال ِظًً آمىىا ٍ ِخب ؽلُُم ِ‬
‫َ ُ َ َّ ُ َ َ‬ ‫ٍُخ َب َؽ َلى َّالظ َ‬
‫ًً ِم ًْ ى ْب ِلُ ْم ل َؾلُ ْم ج َّخ ُيىن) البيغة‪ 183/‬واجە‪ :‬ئهي ئهو‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ٍهؾاههي باوٍڕجانهێىاوٍ عۆژووجان لهؾهع مهعػٍغاوٍ‪َ ،‬هع وٍَى ٍه‬
‫لهؾهع زهڵِى پێل ئێىٍف مهعػٍغابىو‪ ..‬بۆ ئهوٍي بگههه ئاؾتى‬
‫جهىىاَاعیی‪ ..‬چىهُه عۆژووگغجً یهٍێُه له عێگاَاوى جهىىا‪..‬‬

‫‪ -‬عۆژووگغجنى عٍمهػان لهؾهع َهمىو مىؾىڵماهێِى باڵك و ژیغ و‬


‫هیكخهحێى لهقؿاـ مهعػٍ‪ ،‬ماصام ؽىػعي ههبێذ‪.‬‬

‫ئهوي رۆژوو بهثاڵ دهكاثهوه‪:‬‬


‫‪ -1‬ؾهعحێیى ژن و مێرص (حیماؼ)‪.‬‬

‫‪ -2‬زۆ ڕٍخهجُغصن (ئاوَێىاههوٍ)‪.‬‬

‫‪ -3‬زىاعصن و زىاعصههوهی بە ئەهيەؾذ‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪64‬‬

‫‪ -4‬ئهوي صٍبێخه (بهصیل)ي زۆعاٌ و زىاعصههوٍ و جێر و جێراو صٍَاث‬


‫وٍَى قغیىيهي مىفهػػي‪.‬‬

‫‪ -5‬عقاههوٍي ئههيهؾذ‪.‬‬

‫‪ -6‬ؾىڕي ماهگاهه (خهیؼ) و ػٍیؿخاوى (هیناؽ)‬

‫رهفحاري هاپهسههد لهكاجى رۆژوودا‪:‬‬


‫‪ -1‬ػۆع ئاوڕاصان له صٍم و لىوث و صووباعٍٍغصههوٍي‪.‬‬

‫‪ -2‬بحرٍغصههوٍ لەؾەعحێیى (حیماؼ) و عٍمخاعي حيس ى‪.‬‬

‫‪ -3‬ماچُغصن‪ ..‬ئهگهع چى زۆي له زۆیضا خەاڵڵه‪ ..‬مهگهع بگهێىێخه‬


‫ؾهعپێچى‪.‬‬

‫‪ -4‬جامُغصوى زىاعصن (ٍه ػٍعووعیی ههبێذ بۆي)‪.‬‬

‫ئادابی رۆژووهوان‪:‬‬
‫أ‪ -‬ئهو عٍمخاعاههي مهعػن لهؾهعي‪:‬‬

‫‪ -1‬صعۆههٍغصن‪.‬‬

‫‪ -2‬فهیبهجىهٍغصن و صوػماهیىهٍغصن‪.‬‬

‫‪ -3‬فهقىهٍغصن لهؾهوصاو مامهڵه و عٍمخاعیتر‪.‬‬

‫‪ -4‬قاَێضییىهصان بهصعۆ‪.‬‬
‫‪65‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪ -5‬زۆگغجىهوٍ له ههػٍعي خەعام و صیضاعي و جێُەاڵوي هامهخغٍم‪.‬‬

‫ب‪ -‬ئهو عٍمخاعاههي چاًٍ بیاهِاث‪:‬‬

‫‪ -1‬صوازؿخنى پاعقێى (الٍخىع)‪.‬‬

‫‪ -2‬زێراٍغصن له بهعباهگُغصههوٍ (النطىع)‪.‬‬

‫‪ -3‬ػۆع زىێىضههوٍي ىىعئان و ػیُغو هىێژ و پاڕاههوٍ‪.‬‬

‫‪ -4‬زێرو زێراث ٍغصن‪.‬‬

‫بهشهكاوى رۆژوو‪:‬‬
‫أ‪ -‬ئهو عۆژاههي مهعػن بگحرێً‪:‬‬

‫‪ -1‬ماهگى عٍمهػان‪.‬‬

‫‪ -2‬عۆژووي ههػع‪.‬‬

‫‪ٍ -3‬هماعٍث (وٍَى ٍهماعٍحى حیماؼ و ىهجڵ و‪َ ...‬خض)‪.‬‬

‫ب‪ -‬ئهو عۆژاههي ؾىهىهجً بگحرێً‪:‬‬

‫‪ -1‬قهقەاڵن (‪ 6‬قهف عۆژ له ماهگى قهوواْ ٍه یهٍؿهع صواي‬


‫عٍمهػاهه‪ ..‬حگه له یهٍهمحن عۆژي ٍه حهژهه)‪.‬‬

‫‪ -2‬عۆژي ؽاعمه (بۆ فهیغي ئهو ٍهؾهي ٍه له خهحضایه)‪.‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪66‬‬

‫‪ -3‬عۆژي ؽاقىعا (‪10‬ي مىخهڕڕٍم) ٍه عۆژي ىىجاعبىووى ؾهیضها‬


‫َّ َ‬ ‫َ‬
‫الؿالم لهصٍؾذ محرؽهون‪َ ،‬هعوٍَا عۆژێّ پێل‬ ‫مىؾایه َؽلی ِه‬
‫ؽاقىعاٍە یان عۆژێّ صواي ئهویل‪ ،‬بۆ ئهوٍي جهنها ههبێذ و‬
‫ههقىبهێذ به عۆژووي حىولهٍهَان‪.‬‬

‫‪ -4‬عۆژاوى صووقهممهو پێىجكهممەی َهمىو َهمخهیهٌ‪.‬‬

‫‪ -5‬عۆژٍهاڕۆژێّ‪ ،‬عۆژێّ بهعۆژوو بێذ و عۆژێّ بسىاث‪ ،‬بێگىمان حگه‬


‫له عٍمهػان‪.‬‬

‫‪ -6‬عۆژي ؾپى‪ٍ ،‬ه بغیخییه له (‪14‬و‪15‬و‪)16‬ي َهمىو ماهگێِى‬


‫ؽهعٍبی‪.‬‬

‫‪ -7‬هۆمیىهي خاحیان‪ :‬هۆ عۆژي یهٍهمى ماهگى ػیلخیججه‪ٍ ،‬ه خاجى‬


‫له خهحضان‪.‬‬

‫‪ -8‬ػۆعجغیً عۆژاوى مىخهڕڕٍم و قهؽبان‪.‬‬

‫ث‪ -‬ئهو عۆژاههي عۆژووگغجً جێیاهضا مهٍغووَه‪:‬‬

‫‪ -1‬عۆژي ؽاعمه بۆ ٍهؾێّ ٍه له خهحضایه‪.‬‬

‫‪ -2‬عۆژاوى َهینى بهجهنها‪.‬‬

‫‪ -3‬عۆژاوى قهممان به جهنها‪.‬‬


‫‪67‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫‪َ -4‬ۆجا عۆژي ماهگى قهؽبان ٍه عۆژي گىماههو ئهگهعي ئهوٍي َهیه‬
‫عٍمهػان بێذ‪ ،‬ئهمما ئهگهع ٍهوجه ئهو عۆژاههوٍ ٍه لهؾهع‬
‫عۆژووگغجيیان عاَاجىوٍ‪ ،‬وٍَى صووقهممهو ؾێكهممان ىهیضي هییهو‬
‫صٍجىاهێذ پێبێذ‪( .‬واجه به عۆژوو بێذ جێیضا)‪.‬‬

‫‪ -5‬عۆژي بهعصٍوام‪ ،‬ؾاڵ صواػصٍ ماهگه‪.‬‬

‫پ‪ -‬ئهو عۆژاههي عۆژووگغجً جێیاهضا خهعامه‪:‬‬

‫‪ -1‬یهٍهمحن عۆژي حهژوى عٍمهػان و یهٍهمحن عۆژي حهژوى ىىعبان‪.‬‬

‫‪ -2‬ؾ ً عۆژٍي (‪11‬و‪12‬و‪)13‬ي ػیللخیججه‪.‬‬

‫‪ -3‬عۆژووي َهع عۆژێّ بێذ بۆ ئامغٍجێّ ٍه له ؾىڕي ماهگاهه‬


‫(خهیؼ) صابێذ‪ ،‬یان ػٍیؿخان (هناؽ) بێذ‪.‬‬

‫‪ -4‬عۆژوو بۆ ٍهؾێّ ٍه ػیاوى پێبگهێىێذ‪.‬‬

‫‪ -5‬عۆژووگغجنى ژهێّ ٍه مێرصٍٍهي َلي بێذ و پێى ووجبێذ مهیگغٍ‪،‬‬


‫یان بیكُێىه‪ ،‬عۆژووٍٍهف ؾىهىهث بێذ‪.‬‬

‫رۆژووگرثن رهفحار پارهسههگ رادهگرێد‪:‬‬


‫ئهوي صیىضاعي ؾهعڕاؾخهو لهؾهع ؾیحرٍو ؾىهىهحى پێقهمبهعي‬
‫زىا صٍڕواث و پێقهمبهعان و یاوٍعان و پیاوچاَاوى ٍغصۆجه همىوههي‬
‫پێكڕٍوێتى‪ ،‬که به عۆژوو صٍبێذ زۆي ػیاجغ پاعؾههگ عاصٍگغێذ‪،‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪68‬‬

‫چههض به ئاعامه‪ ،‬چههضیً بهعابهع ئاعامیى و زۆڕاگغیی ػیاجغ به زۆي‬


‫صٍصاث‪ ،‬جا لهو َاجاههي صژایهحى صٍٍهن َاعصاههوٍي َلؾههگى ههبێذ‪.‬‬
‫ٌ َ‬ ‫اّٰلل َؽ َل ُْه َو َؾ َّل َم صٍمهعمىێ‪ّ ( :‬‬
‫اله َُ ُام ُح َّىت‪َ ،‬وِئطا‬ ‫ن َّلی َّ ُ‬ ‫پێقهمبهعي زىا َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َْ ُ َْ َ َ ُ ْ َ َ َُْ ْ َ َ َ ْ َ‬
‫صخ ْب‪ ،‬م ِا ْن َؾ َّاب ُه أ َخ ٌض‪ ،‬أ ْو‬ ‫َان ًىم نى ِم أخ ِضٍم‪ ،‬مال ًغمث وَل ً‬
‫نا ِئ ٌم)‪ 1.‬واجە‪ :‬عۆژوو ىهڵقاهه‪ ،‬ئهگهع یهٍێُخان‬ ‫َى َاج َل ُه َم ْل َُ ُي ْل ئ ّوي ْام ُغ ٌؤ َ‬
‫ِِ‬
‫بهعۆژوو بێذ با حىێىههصاث و ئاژاوٍ هههێخهوٍ (َهعا ههزىليێىێذ)‪.‬‬
‫ئهگهع یهٍێُیل حىێىي پێضا یان قهڕي لهگهڵضاٍغص با بڵێ مً‬
‫بهعۆژووم‪.‬‬

‫ثهراویح‪:‬‬
‫َهع ٍە صٍوجغێذ ماهگى عٍمهػان یهٍؿهع عۆژووي عۆژو و‬
‫قهوهىێژي حهماؽهحى (جهعاویذ) قهواوى بحرصٍٍهوێخهوٍ‪ ،‬چىهُه‬
‫جهعاویذ له ؾىهىهجه ؾهعٍٍیهَاوى عٍمهػاهه‪ٍ ،‬ه پێص ى صٍوجغێذ‬
‫قهوهىێژ (ىیام)‪..‬‬

‫ؽىعٍي َىڕي ؾهیضها ػوبێر زىا لێیان عاػي بێذ له پىوعٍ‬


‫َ َ‬ ‫َ‬
‫ؽائیكەزاهییهوٍ‪ .‬کە زىقِى صایُێتى صٍگێڕێخهوٍ‪( :‬أ َّن َؽ ِائكت‪،‬‬
‫َّ‬ ‫َّ َ‬ ‫َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم ز َغ َج ِم ًْ َح ْى ِل الل ُْ ِل‬ ‫اّٰلل نلی‬‫أزبرجه أن عؾىْ ِ‬
‫ُ َ َ‬
‫اؽ ًَ َخ َد َّضزىن ِبظ ِل َّ‬
‫الى ُ‬ ‫ه َالجه َم َأ ْ‬
‫ن َب َذ َّ‬ ‫ه َّلى ع َح ٌ َ‬ ‫َْ‬
‫اْل ٍْجض َم َ‬ ‫َ َ َّ‬
‫اْ ِب ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ي‬ ‫ف‬‫مه ِ‬
‫ى‬ ‫ل‬
‫َّ ْ َ‬ ‫َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ ََّ‬
‫اّٰلل نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم ِفي اللُل ِت‬ ‫ماحخمؿ أٍثر ِمنهم مسغج عؾىْ ِ‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ .)1904‬مىؾلیم (‪.)1151‬‬


‫‪69‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َّ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ُ َ ْ َ‬
‫ون ط ِل َّ مُث َر أ َْ ُل اْل ٍْ ِج ِض‬ ‫الثا ِهُ ِت مهلىا ِبهال ِج ِه مأنبذ الىاؽ ًظٍغ‬
‫َ َّ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َّ ْ َ ُ َّ ُ‬
‫الغ ِاب َؾت َع َج َؼ‬ ‫ِمً اللُل ِت الث ِالث ِت مسغج مهلىا ِبهال ِج ِه ملما َاه ِذ اللُلت‬
‫َّ‬ ‫ْ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ ْ َ ُ ُ َّ َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‬ ‫اْلٍ ِجض ؽً أَ ِل ِه ملم ًسغج ِئلی ِهم عؾىْ ِ‬
‫اّٰلل نلی‬
‫َ َ َ َ ٌ ْ ُ ْ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ ْ َ ُ ُ َّ َ َّ‬
‫نلی‬ ‫مط ِنً ِعحاْ ِمنهم ًيىلىن الهالة ‪ .‬ملم ًسغج ِئلی ِهم عؾىْ ِ‬
‫اّٰلل‬
‫َ‬ ‫َْ َْ‬ ‫ََ َ‬ ‫َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ‬
‫هال ِة الن ْج ِغ مل َّما ى َض ى الن ْج َغ أى َب َل َؽلى‬ ‫اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم ختى زغج ِل‬
‫ْ‬
‫َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ‬ ‫َّ ُ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ‬
‫اْ أ َّما َب ْؾ ُض م ِا َّه ُه ل ْم ًَسه َؽل َّى قأهُ ُم الل ُْلت َول ُِ ِ ّني‬ ‫اؽ زم حكهض مي‬ ‫الى ِ‬
‫َ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َّ َ‬ ‫َ‬
‫نالة الل ُْ ِل م َخ ْع ِج ُؼوا َؽ ْن َها")‪ 1.‬واجە‪ :‬زاجىو‬ ‫ز ِكِذ أن جنغض ؽلُُم‬
‫ؽائیكه زىا لـێى ڕاػی بێذ پێى عاگهیاهضم ٍه حاعێّ (له عٍمهػاهضا)‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم له هیىٍقهوصا جهقغینى بغصٍ‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫مؼگهوجهٍهي (ٍه صٍعگاي ماڵهٍهي لهؾهع مؼگهوجهٍه بىو)‬
‫قەوهىێژي ٍغص‪َ ،‬ههضێّ له پیاواهیل له صوایهوٍ ئیيخیضایان پێُغصو‬
‫هىێژیان به حهماؽهث لهزؼمهجضا ٍغص‪ .‬بۆ ؾبهي پیاوٍَان باؾیاهُغص‬
‫(زهڵِى جغ بیؿدیاههوٍ) لهقهوي صووٍمضا ژماعٍي هىێژزىێىهَان‬
‫(مهئمىومهَان) ػۆعجغبىو‪ ..‬قهوي چىاعٍمحن مؼگهوجهٍه پڕبىو‪،‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم‬ ‫زهڵُهٍه َهع چاوٍڕوان بىون پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫جهقغیه بباجه مؼگهوث‪ ،‬بەاڵم حههابی ههچىو‪ ،‬جا بۆ هىێژي‬
‫َ َّ‬
‫نلی‬ ‫بهیاهیهٍهي جهقغینى بغص‪ ،‬صواي هىێژي بهیاوى پێقهمبهعي زىا‬
‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم عووي پاَى ٍغصٍ زهڵُهٍەو مهعمىوي‪ :‬قهوي عابغصوو‬
‫ػاهیم ٍه لێرٍن و چاوٍڕواهً‪ ،‬بەاڵم مً ههَاجمه َلجان‪ ،‬ووجم ههباصا‬

‫‪1‬مىؾلیم (‪.)761‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪71‬‬

‫(جهعاویدخان) لهؾهع مهعػبێذ و صواییل ههجىاهً بهعصٍوام بً‬


‫لهؾهعي‪..‬‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم خاڵیُغصن ٍه ئهم هىێژاهه‬ ‫‪ -1‬پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ؾىهىهجً و مهعػهحن‪ .‬ئهو ٍهؾەي ٍه ههیِاث گىهاخباع هابێذ‬
‫لهؾهعیی‪ ،‬ئهوي صٍیاهِاث پاصاقتى لهؾهع وٍعصٍگغێذ‪.‬‬

‫‪ -2‬مىؾىڵماهان بۆ زۆیان لهؾهع ئهم جهعاویده بهعصٍوامبىون و‬


‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم جاٌ و َۆ‬ ‫صواي َۆچى پێقهمبهعي زىاف نلی‬
‫صٍیاهُغص‪.‬‬

‫‪ٍ -3‬ه ؾهیضها ؽىمەع زىا لـێى ڕاػي بێذ لهؾهعصٍماوى زهلینایهحى‬
‫زۆیضا صیتى زهڵُهٍە جاٌ و جهعا بۆ زۆیان جهعاویدضٍٍهن یان چههض‬
‫ٍهؾێّ له پكذ ئیمامێُهوٍ صٍیُهن‪ .‬ئیتر مهعماهییضا ٍه َهمىویان‬
‫له صواي ئیمامێُهوٍ بیُهن‪ .‬لهو عۆژٍوٍ مىؾىڵماهان لهؾهعاوؿهعي‬
‫صهیاصا جهعاویذ به حهماؽهث له مؼگهوجضا صٍٍهن‪.‬‬

‫‪ -4‬ػۆعیىهي ئىممهث ٍه قىێىُهوجىوي مهػَهبهَاهً (س ً‬


‫مهػَهبیان) بیؿذ عَاث و ػیاجغ صٍٍهن‪ ،‬بەاڵم خههبهلییهَان و‬
‫ؾهلهفى و پابههضٍَان به ؾىهىهجهوٍ َهقذ عَاث صٍٍهن‪ ،‬کە صووعو‬
‫صعێژجغ صەبێذ له بیؿخهٍهي ئهواهیتر‪ ..‬زاجىوؽائیكەزان زىا لـێى‬
‫َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ُ َ ّ‬
‫ه ِلي‬ ‫هللا نلی اّٰلل ؽلُ ِه وؾلم‪َ ،‬ان ً‬ ‫عاػي بێذ صٍگێڕێخهوٍ‪َ ( :‬أ َّن َع ُؾى َ‬
‫ْ‬
‫ِ‬
‫‪71‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬ ‫ْ َ ْ ً‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم یاػصٍ‬ ‫ِئ ْخ َضي َؽك َغة َعٍ َؾت)‪ 1.‬واجە‪ :‬پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫عَاث هىێژي (له قهوهىێژصا) صٍٍغص‪َ ...‬هقتى ىیام و س ً عَاجیل وجغ‪..‬‬
‫بەاڵم بێگىمان له یاوٍعاهضا ػۆع َهبىوٍ ٍه قهواوى عٍمهػان یان له‬
‫َ َّ ُ َ َ‬
‫اّٰلل أ ْؽل ُم‪.‬‬‫(ىیام اللیل) صا ػیاجغ صٍٍغص‪ ..‬و‬

‫لهیلهثىلقهدر (لیلة القدر)‪:‬‬


‫قهوي ىهصع‪ ،‬گهوعٍجغیً قهوي عٍمهػاهە‪ ،‬گهوعٍجغیً قهوي‬
‫ؾاڵە‪ ..‬گهوعٍجغ له ػیاجغ له (‪َ 83‬هقخاوس ً ؾاڵ)!! جهنها قهوێّ!‬
‫ٍهچى مىؾىڵماوى فامل ئهو قهوٍش ى وٍَى قهواهیتر لێضٍڕواث!‬
‫ئهوي زىاي له یاصٍ ٍهمتر له هیىٍي زهعیِى زىاپهعؾخییه‪،‬‬
‫ٍهمێُیل لهواهه ػیاص له جهعاویدهٍهیان هىێژیتر یان زىاپهعؾدیتر‬
‫ََْ ُ ْ َ ْ ٌَْ ّ ْ َْ َ‬
‫ه ق ْه ٍغ) اليضع‪ 3/‬واجە‪ :‬قەوي ىهصع‬
‫صٍٍهن! (لُلت اليض ِع زحر ِمً أل ِ‬
‫چاٍترٍ له َهػاع ماهگ‪ ،‬له (‪30‬س ى) َهػاع قهووڕۆژ!‬

‫َام قهوٍیه؟ هاػاهحن‪ ،‬بەاڵم بهجهئُیض له صٍ قهوي َۆجایی‬


‫عٍمهػاهضایه‪ ..‬له جاٍهَاهییضا؟ هاػاهحن َامیان جاٍهَاهه‪ ،‬صٍقێذ‬
‫ئهوٍي ئێمه به جاَى َهژماع صٍٍهیً حىوجهَاوى بً‪ ،‬ئێمه‬
‫ؾهعٍجایمان لێ جێُچىوبێذ! صٍقێذ‪ ..‬بۆیه باقتر وایه َهع صٍ‬
‫قهوٍٍهي به َهْ بؼاهحن‪ ..‬باقتر وایه بۆ قهوهىێژو زىاپهعؾتى ئهو‬
‫صٍ قهوٍ لێبڕێحن‪ ،‬مۆڵهث له َاعمان وٍعگغیً‪ ،‬صٍؾذ له ٍهؾابهث‬

‫‪ 1‬بىزاعی (‪ .)1123‬هەؾائی (‪ .)1696‬ئەبىوصاوص (‪.)1335‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪72‬‬

‫َهڵگغیً‪ .‬ئهو قهواهه ئیؾخیِافی جێضا بُهیً و لهمؼگهوث بۆ‬


‫زىاپهعؾخیى بمێىیىهوٍ‪ .‬ئهمه َهلهو عٍزؿاوٍ جا ػۆعجغیً بڕي‬
‫ػٍزحرٍي ىیامهث صابيێحن‪َ ..‬ێ صەڵێ جا عٍمهػاهێُیتر صٍژیً؟!‬
‫َّ‬ ‫َ َّ َّ ُ َ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم صٍعباعٍي پاصاقتى قهوي‬ ‫پێقهمبهعي زىا نلی‬
‫ُ َ‬ ‫ىهصع صٍمهعمىێ‪َ ( :‬م ًْ َى َام َل ُْ َل َت ْال َي ْضع ئ ًَم ًاها َو ْ‬
‫اخ ِد َؿ ًابا ف ِن َغ ل ُه َما‬ ‫ِ ِ‬
‫َْ‬ ‫ََ‬
‫جي َّض َم ِم ًْ طه ِب ِه)‪ 1.‬واجە‪َ :‬هعٍهؾێّ قهوي ىهصع _ئیماهضاعاهه لهبهع‬
‫زاجغي زىاي گهوعٍ_ قهوهىێژو زىاپهعؾخیى بِاث‪ ،‬له َهمىو‬
‫گىهاخهَاوى پێكىوي صٍبىعێذ‪..‬‬

‫چ هاهداهێك لهمه زیاثره؟‬


‫ؾىهىهجیكه لهعٍمهػاهضا‪ ،‬بهجایبهحى له صٍ قهوي صواییضا‪،‬‬
‫ُ‬ ‫َ َّ‬
‫بهجایبهجیتر لهقهوي ىهصعصا له صوؽاصا بڵێحن‪( :‬الل ُه َّم ِئ َّه َّ َؽ ُن ٌّى ج ِد ُّب‬
‫َْ َ ْ َ َ ْ ُ‬
‫اؽه َؽ ِ ّني)‪ 2.‬واجە‪ :‬زىایه جۆ زۆث ؽهمىوي زاوٍن‬ ‫ال ؾنى م‬
‫لێبىعصهیذ‪ ،‬لێبىعصهذ پێسۆقه‪ ،‬زىایه لێمبىوعٍ‪ ..‬لێم زۆقبه‪..‬‬

‫‪1‬بىزاعی (‪ .)1925‬مىؾلیم (‪.)1319‬‬


‫‪2‬هەؾائی (‪ .)872‬جغمظي (‪ .)3513‬ئەخمەص (‪.)171/6‬خاکم (‪ .)530/1‬قێذی‬
‫ئەلباوی عخمەهللا لە (صخیذ ؾجن الترمظی ‪)170/3‬صا بە ؾەخیخی صاهاوە‪.‬‬
‫‪73‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫رهمهزان ماهگى قىرئان و خێرو چاكهخىازییه‪:‬‬


‫‪ -‬عٍمهػان ماهگى ىىعئاهه‪ ،‬ىىعئاههٍه له عٍمهػاهضا له (لىح املخنىظ)‬
‫ـەوٍ صابهػییه ئاؾماوى یهٍهم‪ ،‬جا لهوٍوصوا به پـێى ىۆهافهَاوى‬
‫پهعوٍعصەو گهقهو ههقىهما و پێضاویؿتى َاث و قىێنى یاوٍعان‬
‫بێخهزىاعٍوٍ ‪.‬‬

‫حىبغٍئیلى ئهمینى وٍحى زىایی‪َ ،‬همىو قهواوى عٍمهػان لهگهْ‬


‫َّ‬ ‫َّ ُ َ‬ ‫َ َّ‬
‫اّٰلل َؽل ُْ ِه َو َؾل َم پێُهوٍ مىعاحهؽه‬ ‫نلی‬ ‫پێقهمبهعي زىاصا‬
‫(پێضاچىوههوەی لهبهعبىون)ي ىىعئاهیان صٍٍغصٍوٍ‪..‬‬

‫َهىه مىؾىڵمان لهعٍمهػاهضا زىێىضههوٍي ىىعئاههٍهي چههض‬


‫بهعابهعَاث‪ ..‬ئهگهع ماهگى حاعێّ زهجمى ىىعئاوى صٍٍغص‪َ ،‬هىه‬
‫لهعٍمهػاهضا بیِاجه صووحاع و س ً حاع و ػیاجغ‪..‬‬

‫َەىه مىؾىڵمان له عٍمهػاهضا لهگهڵ بغاَاوى جغییضا پێُهوٍ َۆڕي‬


‫ىىعئاههواهییان َهبێذ‪ ،‬صەعس ى جهحىیضو جەمؿحرو ػاوؿیخهَاوى‬
‫ىىعئان و صٍعباعٍي مىعجحزٍَاوى ىىعئان بسىێجن‪..‬‬

‫َهىه َۆمهڵِاعٍ مىؾىڵماههَان ٍێبڕَێ (مىؾابهىه)ي ىىعئاهیان له‬


‫عٍمهػاهضا ػۆع بێذ له زىێىضوى صٍهگى زۆف و ػۆعیی لهبهعٍغصن و‬
‫ػاهیاعي ػاهحن صٍعباعٍي ىىعئان‪.‬‬
‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪74‬‬
‫َ‬ ‫اّٰلل َؽ َل ُْه َو َؾ َّل َم صٍمهعمىێذ‪َ ( :‬ما ْ‬
‫اح َخ َم َؿ ى ْى ٌم‬ ‫ن َّلی َّ ُ‬ ‫پێقهمبهعي زىا َ‬
‫ِ‬
‫َّ َ َ‬ ‫َ‬ ‫َّ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ‬
‫اّٰلل َو ٍَ َخ َضا َع ُؾىه ُه َب ُْ َن ُه ْم ِئَل ه َؼل ْذ‬
‫ّٰلل حؾالى ًخلىن ٍِخاب ِ‬ ‫ىث ا ِ‬
‫ْ ُ‬ ‫َْ‬
‫ِفي بِ ٍذ ِمً ب ُُ ِ‬
‫الغ ْخ َم ُت َو َخ َّن ْت ُه ُم ْاْلَ َالئ َُ ُت َو َط ٍَ َغ َُ ُم َّ ُ‬
‫اّٰلل ِم َُم ًْ‬ ‫َؽ َل ْیه ُم َّ‬
‫الؿ ُِ َُى ُت َو َف ِك َُ ْت ُه ُم َّ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ َ ُ ‪1‬‬
‫ِؽىضٍ)‪ .‬واجە‪َ :‬هع َۆمهڵه ٍهس ً له یهٍێّ لهماڵهَاوى زىاصا‬
‫َۆببىهوٍو ىىعئان بسىێجن و لـێِبِۆڵىهوٍ خهجمهن َێمنى زىایی‬
‫بهؾهعیاهضا صٍباعێذ و عٍخمهحى زىا صایاهضٍپۆقێذ و مغیكخه‬
‫صٍوعیان صٍصٍن و زىاي گهوعٍف له َلي مغیكخه هؼیُهَاوى زۆي‬
‫باؾیاهضٍَاث‪..‬‬

‫عٍمهػان ماهگى پاڵنخهي صٍعووهه‪ ..‬زۆ پاٍُغصههوٍ (جهػٍیهي‬


‫ههمـ)ە له چڵّ و چهپهڵى صهیاوویؿتى‪ ،‬له چغووَى و خهؾاصٍث‪ ،‬له‬
‫بهفیلى و بهزیلى‪ ،‬له صوػماوى و بهصگىماوى‪ ،‬لهىؿهي بهصو عٍمخاعي‬
‫زغاپ‪ ،‬له صٍؾخضعێژیی و ؾىىعبهػاهضن‪..‬‬

‫عٍمهػان ماهگى زێرو زێراجه‪ ..‬چههض عٍمخاعێِى چاٌ و بهؾىوصە ػۆع‬


‫له مىؾىڵماهان ػٍَاجضاهیان صٍزههه ماهگى قهؽباههوٍ ٍه پێل‬
‫عٍمهػاهه‪ ،‬یان له ؾهعٍجاي عٍمهػاههٍهصا صٍیگهێيىه مىؾخهخهىياوى‬
‫جا ٍهمێّ َۆڵى زهمیان ؾىوٍُهن‪ ..‬چههض گهوعٍیی و ؾهزاوٍجه‬
‫لهگهڵ ػٍَاث و ؾهعمترٍٍهصا _ٍه مهعػن و صٍبێذ بضعێً_ بڕێِى‬

‫‪ 1‬ئەبىصاووص (‪.)1455‬قێذى ئەلباوى له (صخُذ ؾجن الترمظي ‪ )170/3‬صا‬


‫صەمەعمىێ ؾەخُدە‪.‬‬
‫‪75‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ػیاصٍیتریل بساجه ؾهع‪ ،‬جامىخخاحهٍهي پێ پاعؾههگترَاث‪ ،‬یان‬


‫بیگهێىێخه صووان و ؾیان‪ ،‬یا بڕێِى ػۆعجغي له ٍهعٍؾخهیهٌ پێبُڕێذ‬
‫بیگهێىێخه ػۆعجغیً مىخخاج‪ ..‬وٍَى پاعٍو پۆقاٌ و ٍخێب و َۆمپىٍخهع‬
‫و صٍعمان و ٍغێساهىو و مىوچهیهَى ماهگاههي صابیيبىو‪..‬‬

‫زىاي گهوعٍ َهمىومان بِاجه ىهصٍعي زۆي و ئیؿالممان پێ‬


‫ؾهعزاث‪ ..‬ئامحن‪.‬‬

‫‪  ‬‬


‫پێناسوی پایواكین ئیسالم‬ ‫‪76‬‬

‫‪ ‬انوهڕۆك ‪‬‬
‫ڕه‌‬
‫الپو ‌‬
‫‌‬ ‫سورباس‌‬
‫‌‬

‫‪4‬‬ ‫پایوی یەکەم‪ :‬شایەتمان‬


‫‪52‬‬ ‫پایوی دووەم‪ :‬نوێژکردن‬
‫‪73‬‬ ‫پایوی سێیەم‪ :‬زەکاتدان‬
‫‪73‬‬ ‫پایوی چوارەم‪ :‬حەجکردن‬
‫‪25‬‬ ‫پایوی پێنجەم‪ :‬رۆژووی رەمەزان‬
‫‪32‬‬ ‫ناوهڕۆك‬
‫‪77‬‬ ‫مامۆس تا كرێاكر‬

‫ػاهِۆی ئاػاصی صیغاؾاحی ئیؿالمی (ػاصی)‬


‫ئاماصٍیی ئامهص‬

‫ماڵپهع‬
‫‪zadyreman.com‬‬
‫مهیؿبىوٌ‬
‫‪fb.com/zadyreman‬‬
‫َهژماعی جىیخهع‬
‫‪twitter.com/zadyreman‬‬
‫َهژماعی ئیيؿخاگغام‬
‫‪instagram.com/zadyreman‬‬
‫ئیمێڵ‬
‫‪zadyreman@gmail.com‬‬

You might also like