Isinalin mula English hanggang Filipino - www.onlinedoctranslator.

com

PROGRAMA NG REPORMA NI RIZAL

Ang nasyonalismong itinuro niya sa kanyang mga tao ay hindi nagtapos sa pagkamit ng kalayaan. Siya ay tumingin sa kabila ng

kalayaan sa progresibong pag-unlad ng isang bagong bansa sa pulitika, ekonomiya, teknolohiya, at edukasyon. Ang kanyang

mga sinulat ay naghatid ng mga konsepto na naaangkop sa lahat ng panahon lalo na sa kasalukuyan sa lahat ng pangunahing

larangan ng pambansang kaunlaran. Ang kanyang programa ng mga repormang pampulitika, sosyo-ekonomiko, at pang-

edukasyon, at ang kanyang mga moral na turo at prinsipyo ay naghahatid ng diwa ng isang pambansang kamalayan. Ang

kanyang malalim na ideya at aral ay naging modelo at inspirasyon para sa mga pambansang pinuno ng Pilipinas.

Mga Repormang Pampulitika ni Rizal

Si Rizal ay nagsagawa ng walang humpay na kampanya upang mapabuti ang kalagayan ng kanyang mga tao sa
pamamagitan ng kanyang pampulitikang mga sulatin at ideya. Ang kanyang pampulitikang pananaw ay naghangad
na maghanap ng self-reliant, self-respecting government at "isang pamahalaang bayan na ginawa para sa mga tao,
ng mga tao at may pananagutan sa mga tao." ng mga problemang domestic at internasyonal.

Sa kanyang sanaysay, “The Philippines Within a century”, binalaan ni Rizal ang pamahalaang Espanyol na maliban kung magbibigay siya

ng solusyon na nag-iipon ng mga reklamo, balang-araw ay mag-aalsa ang mamamayang Pilipino laban sa Espanya. Hindi maaaring

ipagkait ng Espanya ang mga tao sa materyal na pag-unlad na nararapat sa kanila. Samakatuwid, ang inang bansa ay dapat magpatibay

ng mga hakbang upang matugunan ang mga nabagong kondisyon. Kaya naman, nakita ni Rizal ang pagiging bansa bilang ang

pinakahuling tadhana ng Pilipinas.

Upang maiwasan ang magastos at hindi kanais-nais na pagsabog na ito, itinaguyod ni Rizal ang pagpapatibay ng ilang pangunahing mga

reporma ng gobyerno. "Ang mga reporma," aniya, "para maging mabisa ay dapat magmula sa itaas. Ang mga nagmumula sa ibaba ay

magiging iregular at hindi matatag." Naniniwala siya na kung maisakatuparan ayon sa plano, ang ganitong mga reporma ay "magbibigay

sa Pilipinas ng pinakamasayang bansa sa mundo."

Pangunahin sa mga repormang pampulitika na itinaguyod ni Rizal ay ang pagpapanumbalik ng representasyon ng Pilipino sa Spanish

Cortes at ang kalayaan sa pamamahayag. Naniniwala si Rizal na kung taimtim na nanaisin ng Espanya na mamahala nang makatarungan,

hahanapin nito ang tumpak na impormasyon tungkol sa kanyang mga kolonya. Napakalayo ng Pilipinas sa.Spain at ang

pagpapanumbalik ng representasyon ng kolonya sa Cortes ay agad na magbibigay sa pamahalaan ng Espanya ng tumpak na

impormasyon tungkol sa mga reklamo at pangangailangan ng mga mamamayang Pilipino. At sa pag-uulat at pagkomento ng mga

pahayagan sa mga kilos ng mga opisyal ng Kastila, ang mga kongkretong reporma ay madaling mapagtibay, ang mga pang-aabuso ng

administrasyon ay malalantad at mapipigilan, at magkakaroon ng mas mabuting pag-uugnayan sa pagitan ng Pilipinas at Espanya. "Ang

isang pamahalaan na namumuno sa isang bansa mula sa isang malaking distansya ay may sariling bansa. Karamihan ay

nangangailangan ng isang malayang pamamahayag nang higit pa kaysa sa pamahalaan ng kung nais nito, upang mamuno nang tama,"

komento niya. Sa pagbabahagi ng responsibilidad ng pagwawasto sa mga pang-aabusong administratibo sa pamamagitan ng batas,

aalisin ng Spanish Corte ang isang pinagmumulan ng mga hinaing ng mga Pilipino. Bukod pa rito, naisip ni Rizal na ang

pagpapanumbalik ng representasyon ng mga Pilipino sa Cortes ay magpapatahimik sa mga maling nilalaman at sa gayon ay mapabuti

ang mga kondisyon sa bansa.

Pinabulaanan ni Rizal bilang walang batayan at batay sa pagkiling sa lahi ang mga pagtutol na ibinangon laban sa

pagpapahintulot sa pakikilahok ng mga Pilipino sa pamahalaan. Upang maibsan ang pangamba ng mga konserbatibong

elemento na ang mga Pilipino ay magtataguyod ng kalayaan sa sandaling pinahintulutan ang representasyon sa Cortes,

nangatuwiran si Rizal na ang Pilipinas ay kinatawan sa katawan na iyon noong pinaka-hindi matatag na panahon ng ika-19 na

siglo nang ideklara ng mga kolonya ng Espanya sa Latin America ang kanilang kalayaan; gayunpaman, nanatiling tapat ang

Pilipino sa inang bayan. Nais ng Pilipinas na magkaroon ng representasyon sa Cortes upang ang kanyang mga problema ay

mapag-usapan sa mga debate sa parlyamentaryo at ang mga kinakailangang reporma na ipinagkaloob sa Pilipinas.

Nadama ni Rizal na hindi dapat pagkaitan ang Pilipino ng representasyon sa Cortes dahil sa kanyang mababang edukasyon. Ang

kakulangan ng kanyang paghahanda sa edukasyon ay hindi niya kasalanan; gayunman, handa siyang matuto at maglingkod sa kanyang

bansa. Iginiit ni Rizal na kung siya ay sapat na matalino upang magbayad ng kanyang mga buwis, dapat siyang payagang maghalal ng

isang kinatawan na maaaring magbantay sa kanyang mga interes.

Sa pagmumungkahi ng pangkalahatang reorganisasyon ng makinarya ng administratibo, isinama ni Rizal ang sekularisasyon ng mga

parokya, ang mga pagpapabuti sa pamamaraang panghukuman at ang pagpapabuti ng kalidad at kahusayan ng mga tauhan ng

pamahalaan. Bagama't hindi niya hayagang itinaguyod ang isang panukalang batas ng mga karapatan, masasabi nating kasama rin sa

kahilingan ni Rizal para sa kalayaan sa pagpapahayag ang pangangalaga sa iba pang pangunahing kalayaan. Tinawag niya ang mga ito

na "katutubong karapatang pantao." Wala na siyang ibang ibig sabihin nang kinondena niya ang paghahanap sa mga tahanan nang

walang utos ng hukuman at ang pagkakulong sa mga Pilipino nang walang paglilitis, o kapag sinabi niya na ang kanyang mga tao ay

pinagkaitan ng kalayaan at kalayaan. Ang Ang mga sinulat ni Rizal ay nagpapahayag ng kahalagahan ng pantay na karapatan at dignidad;

ang karapatan ng mga indibidwal sa buhay, kalayaan, at seguridad ng tao; pagkakapantay-pantay ng mga indibidwal sa harap ng batas;

at kalayaan. Gaya ng sinabi niya: "Lahat ng tao ay ipinanganak na pantay-pantay, hubad. , walang mga bono. Lahat tayo ay isinilang na

malaya, hindi nababalot, at walang sinuman ang may karapatang magpasakop sa kalooban at diwa ng iba." Sinabi rin niya: "Alisan mo

ang isang tao ng kanyang dignidad at hindi mo lamang inaalisan siya ng kanyang moral na lakas kundi ginagawa mo rin siyang walang

silbi." Sa isa pang pagkakataon, ipinahayag ni Rizal na "ang karapatan sa buhay ay likas sa bawat indibiduwal tulad ng karapatan sa

kalayaan at sa liwanag."

Para sa higit pang pagpigil sa mga pang-aabuso sa pamahalaan, hiniling ni Rizal na bigyan ang mga Pilipino ng parehong pagkakataon na

humawak ng mga posisyon sa pamahalaan na katumbas ng mga Kastila. Ang mas malaking partisipasyon ng mga Pilipino sa tungkulin ng

mabuting pamahalaan ay maaaring magsilbing insentibo para sa dalawang grupo. Upang ang mga kuwalipikadong opisyal lamang ang

makapagtrabaho, itinaguyod ni Rizal ang pagpapatibay ng isang mapagkumpitensyang pagsusuri at ang paglalathala ng mga resulta nito "upang

magkaroon ng stimulus at hindi mabuo ang kawalang-kasiyahan. Kung gayon, kung ang katutubo ay hindi magpatinag sa kanyang katamaran,

hindi siya maaaring magreklamo kapag nakita niya ang lahat ng mga opisina na puno ng mga Espanyol." Sa wastong checks and balances, ang

mga pang-aabuso sa lahat ng anyo ay mababawasan, kung hindi man tuluyang aalisin, at "ang hustisya ay titigil na maging isang kolonyal na

kabalintunaan."

Ang paulit-ulit na malaking balakid sa mabisang pagpapatupad ng mga reporma ay ang nakikialam na mga prayle.. Naniniwala si Rizal, tulad ng ibang mga

pinuno ng repormang Pilipino, na ang mga maimpluwensyang, makasarili, ngunit napakakonserbatibong mga prayle, maliban kung pinagkaitan ng kanilang

kapangyarihan, ay maaaring makahadlang sa anumang reporma gaya ng kanilang ginawa.

ginawa ito sa nakaraan. Kaya naman, hiniling niya na tanggalin ang mga friers para sa pangangasiwa ng mga lalawigan, bayan at

parokya. Sinabi niya na ang mga puno ay dapat na hindi kumikilos sa politika dahil ang mga ito ay isang "masamang

impluwensya" sa gobyerno at pulitika. Sila ay dapat na nakakulong lamang sa kanilang mga tungkulin sa relihiyon kung saan sila

ay nararapat. Sa pagtatalaga ng mga pari na mangasiwa ng mga parokya, dapat bigyan ng pantay na pagkakataon ang Pilipino at

ang mga klerigo ng Kastila, ayon kay Rizal.

Isang bahagi ng repormang pampulitika na itinaguyod ni Rizal ay ang kalayaan sa relihiyon. Ito, pinaniniwalaan niya, ay kukumpleto sa

mga kinakailangang pangunahing reporma para sa bansa. Ipinahayag ni Rizal ang paniniwalang ito, ayon kay Gobernador Carnicero, sa

ulat ng huli kay Despujol. Itinuring ni Rizal ang relihiyon bilang isang bagay na "hindi dapat gawin ang mga tao na magkaaway kundi

magkapatid."

Ninais ni Rizal ang malusog na kalagayan at pantay na pagkakataon para sa kalayaan at katuparan ng mga Pilipino. Tulad ng sinabi niya sa sarili

niyang mga salita: "Ang mga tao at mga pamahalaan ay magkakaugnay at magkakaugnay: ang isang mabagsik na pamahalaan ay magiging isang

anomalya sa mga matuwid na tao kung paanong ang isang tiwaling tao ay hindi maaaring umiral sa ilalim ng makatarungang mga pinuno at mga

batas."
Mga Repormang Pang-edukasyon ni Rizal.

Binigyang-priyoridad ni Rizal ang kahalagahan ng edukasyon sa pagtataguyod ng kalayaan. Para sa kanya, ang pagsasarili ay isang

komedya kung hindi pa handa ang mamamayan para sa sariling pamahalaan. Iminungkahi niya ang edukasyon bilang isang

kinakailangang kondisyon sa isang malayang lipunan. Tahasang ipinahayag niya ang ganoong ideya sa El Filibusterismo nang sabihin

niya: "Sa Espanya o wala sa Espanya, sila ay palaging magiging pareho, at marahil ay mas masahol pa! Bakit ang kalayaan, kung ang mga

alipin ngayon ay magiging mga maniniil ng bukas? At sila ay magiging ang ganyan ay hindi dapat pagdudahan, sapagkat siya na

nagpapasakop sa paniniil ay nagmamahal dito." Naniniwala si Rizal sa pagiging epektibo ng edukasyon bilang solusyon sa mga suliraning

pampulitika, pang-ekonomiya, at panlipunan ng bansa. Kaya ang edukasyon ay ang bukal ng pambansang kabutihan dahil ito ay

magreresulta sa kapasidad para sa pagpapabuti at dignidad. "Kung walang edukasyon at kalayaan," ang sabi niya." ang lupa at ang araw

ng sangkatauhan-walang reporma ang posible, walang panukalang makapagbibigay ng ninanais na resulta."

Itinaguyod ni Rizal ang edukasyong masa para sa kanyang mga tao sa kanyang mga sinulat. Sa kanyang pakikipag-usap kay

Gobernador Carnicero sa Dapitan, ipinahayag ni Rizal ang kanyang pagnanais na isulong ang pangunahing pagtuturo at ang

pagtatatag ng mga paaralan ng sining at sining sa mga kabisera ng mga lalawigan na may populasyon na hindi bababa sa

16,000. Ang huling uri ng paaralan ay mag-aambag sa pagtuturo ng mga tao sa pagiging makasarili. Sa isang liham sa kanyang

kapatid na si Lucia, nagkomento si Rizal na ang edukasyon ng mga tao ay hindi nangangahulugang dapat maging propesyonal

ang lahat. "Hindi lahat tayo ay maaaring maging doktor," sabi niya: "kailangan na ang ilan sa atin ay magbungkal ng lupa. Dapat

nating sundin ang sariling hilig ng bawat isa." Nais din niyang magkaroon ng sapat na pagtuturo ang mga magsasaka at

manggagawa para sa kahusayang teknikal at bokasyonal. As he put it in the Fili: "Laborers... are what we need... Kung tutuusin,

kahit na ang tanging hangarin ay gawing isang magsasaka at manggagawa lamang ang bansa, wala akong nakikitang kasamaan

sa pagliliwanag- sa parehong mga magsasaka at manggagawa, sa pagbibigay sa kanila ng edukasyon na magbibigay-daan sa

kanila na maunawaan ang maraming bagay na ngayon ay hindi nila nalalaman."

Samakatuwid, ang edukasyong masa ay isang "kailangan" sa isang malayang lipunan. Mariin na ipinahayag ni Rizal ang ideyang ito sa

Noli nang sabihin niya na "ang paaralan ang batayan ng lipunan, ang paaralan ay ang aklat kung saan nakasulat ang kinabukasan ng

bansa! Ipakita sa amin ang mga paaralan ng mga tao at ipapakita namin. ikaw kung ano ang mga tao."

Gayunpaman, hindi magiging posible ang edukasyong masa kung hindi aalisin ng mga prayle ang kanilang kapangyarihang pampulitika

at ang kanilang kontrol sa sistema ng edukasyon. Pinipigilan nila ang edukasyon ng mga tao, dahil ang mga hindi mapagparaya na pari

na sumunod sa medieval na sistema ng edukasyon ay humadlang sa pag-unlad ng malayang pag-iisip at pagtuturo ng pagsulong sa

siyensya. Ibinunyag niya ang ideyang ito sa pakikipag-usap kay Gobernador Carnicero sa Dapitan. Malaya sa panghihimasok ng klerikal,

ang isang balanseng kurikulum ay maaaring unti-unting pagtibayin. Ang mga gurong Pilipino sa mga paaralang elementarya ay

makakapagsagawa ng kanilang mga klase nang walang takot sa pagsaway at pangungutya ng mga prayle. Sa mas malaking suweldo,

ang mga paaralan ay maaaring makaakit ng mga kwalipikado at dedikadong kalalakihan at kababaihan na magiging kwalipikado sa

moral, pisikal, at intelektwal na magbigay ng inspirasyon sa pag-aaral sa mga mag-aaral.

Sa kabila ng Educational Reform Decree ng 1863 na nag-alok ng pinayamang kurikulum, marami sa mga depekto ng lumang

sistema ang nanatili hanggang sa katapusan ng rehimeng Espanyol. Ang epekto ng tatlong siglo ng kapabayaan at pagsupil ay

masyadong mabigat upang madaig sa isang henerasyon. Noong 1889, isang paaralan ng agrikultura ang naitatag at sa sumunod

na taon isang paaralan ng sining at pangangalakal ang naitayo. Noong 1893 tatlong katulad na paaralan
ay itinatag. Napagtatanto ang kahalagahan ng ganitong uri ng paaralan. Humingi si Rizal ng isang paaralan sa bawat kabisera ng

probinsiya na may populasyon na 16,000. Ang mga paaralang ito ay hindi lamang magsasanay sa mga mag-aaral para sa matagumpay

na hanapbuhay, ngunit magbibigay din sa kanila ng mga kinakailangang kasanayan at kaalaman upang mapaunlad ang likas na yaman

ng bansa.

Ang mga akdang pampanitikan at pribadong sulat ni Rizal ay sagana sa mga kahanga-hangang ideya sa edukasyon. Naniniwala siya na ang

edukasyon ay isang parola na gumagabay sa mga tao na magtamasa ng kalayaan at kaunlaran. Upang maiangat ang antas ng edukasyon sa

kanyang bansa, patuloy na pinapayuhan ni Rizal ang kanyang mga kababayan at mga miyembro ng kanyang pamilya na magkaroon ng

karagdagang kaalaman. Kaya naman, sa isang liham sa isa sa kanyang mga kapatid na babae noong 1886, sinabi niya: "Ito ay upang

ikinalulungkot na doon sa ating bansa, ang pangunahing palamuti ng babae ay halos palaging binubuo sa mga damit at karangyaan ngunit hindi

sa edukasyon." Pinayuhan niya ang kanyang kapatid na babae na maging tulad ng mga babaeng European na "seryoso, masipag, at masipag."

Si Rizal ay lubhang nababahala sa pagpapaliwanag ng kanyang mga ideya sa edukasyon. Sa isang liham kay Blumentritt,

inalagaan niya ang plano ng pagtatatag ng kolehiyo sa Pilipinas kapag bumuti ang mga kondisyon. Binalak din niyang

magtayo ng modernong paaralan sa Hong Kong. Sa konstitusyon ng Liga na kanyang inihanda, binigyang-diin ni Rizal ang

pangunahing layunin ng asosasyon: ang "kaunlaran ng pagtuturo." Kung siya ay nabigyan ng pagkakataon na gawin ang

kanyang mga plano, siya ay nagtatag ng isang modernong paaralan, isang paaralan na may kapaligirang kaaya-aya sa

pag-aaral at pagsulong.

Ang kurikulum ng kolehiyo na binalak niyang itatag sa Hong Kong ay magbibigay ng diin sa pag-aaral ng agham at teknolohiya. Itinuro sa

kanya ng sistemang pang-edukasyon sa Europa na ang agham ang susi sa pag-unlad ng industriya. Bilang karagdagan sa mga

asignaturang agham, akademiko, at pangkultura, ang kurikulum ay mag-aalok ng mga paksa sa kalusugan at pisikal na edukasyon upang

mapaunlad ang pisikal na kaangkupan ng mga mag-aaral, mga kursong magpapaunlad ng kanilang mga talento sa sining at aesthetic

sense, mga kurso sa etiketa upang pinuhin ang kanilang mga asal at pag-uugali sa lipunan , at mga asignaturang bokasyonal upang

ihanda ang mga mag-aaral para sa kapaki-pakinabang na trabaho."

Upang makadagdag sa mahusay na balanseng kurikulum na ito, naghanda siya ng iskedyul ng mga pang-araw-araw na gawain ng mga mag-aaral

upang sanayin sila upang maging kapaki-pakinabang at epektibo. Tinukoy ng iskedyul ang oras para sa pag-aaral, paglilibang, gawain sa klase, at

paglilibang. Tinukoy pa niya ang uri ng libangan na nilalahukan ng mga estudyante sa ilang oras na dapat

Mulat sa mga depektong pamamaraan ng pagtuturo na namamayani noong panahong iyon, pinili ni Rizal ang isang paaralan na

igagalang ang kalayaang pang-akademiko at magpapaunlad ng potensyal ng mga mag-aaral. Itataguyod ng paaralan ang dignidad ng

indibidwal at walang corporal punishment ang ipapataw. Ang isang guro ay magbibigay inspirasyon sa pag-aaral sa pamamagitan ng

paghikayat ng isang magandang kompetisyon sa klase.

Alam ni Rizal na ang edukasyong masa ay posible lamang kung may malaking suportang pinansyal mula sa pamahalaan

na tutustos sa pagtatayo, pagpapanatili, at pangangasiwa ng mga paaralan. Sa Noli ay tinukoy niya ang paaralan bilang

batayan ng lipunan. Inihambing niya ito sa isang aklat kung saan nakasulat ang kinabukasan ng mga bansa. Ang paaralan

na naisip ni Rizal ay talagang magiging mapagmataas para sa mga Pilipino.

Binigyang-diin ni Rizal na ang edukasyon ay magpapalaya sa mga Pilipino mula sa kamangmangan at maghahanda sa kanila para

sa mga reporma at kalayaan na kanilang inaasam. Sa isang manipesto na isinulat niya habang nakakulong sa Fort Santiago,

binigyang-diin niya ang halaga ng edukasyon. "Inilalagay ko bilang isang naunang kondisyon ang edukasyon ng mga tao, na sa

pamamagitan ng pagtuturo at kasipagan, sila ay magkaroon ng sarili nilang personalidad at maging karapat-dapat sa mga

kalayaang ito."

Muling iginiit ni Rizal ang kanyang paggigiit sa edukasyon bilang mahalagang sangkap sa gawain ng pagbuo ng bansa. Tulad ng sinabi niya sa

mga salita ni Padre Florentino sa Fili, ang kalayaan ay dapat matiyak "sa pamamagitan ng paggawa ng ating sarili na karapat-dapat dito, sa

pamamagitan ng pagtataas ng katalinuhan at dignidad ng indibiduwal, sa pamamagitan ng pagmamahal sa katarungan, karapatan, at kadakilaan,

kahit hanggang sa kamatayan para sa kanila." (Fili, p 360) At sa pamamagitan ng mga salita ni Ibarra sa Noli, ninanais ko ang kapakanan ng bansa,

kaya't ako ay magtatayo ng isang bahay-paaralan. Hinahanap ko ito sa pamamagitan ng pagtuturo, sa progresibong pagsulong, walang liwanag

walang daan. (Noli, p 392)

Socio-Economic Reforms

Naniniwala si Rizal na ang kaliwanagan sa pamamagitan ng edukasyon ay hindi sapat upang mapabuti ang kalagayan ng bansa.

Nagkaroon ng mahalagang pangangailangan na ipatupad ang mga repormang sosyo-ekonomiko. Isinaalang-alang niya ang mga

aspetong sosyo-ekonomiko sa pangangampanya para sa mga repormang pampulitika dahil tiyak na naniniwala siya na walang

kabuluhan ang mga naturang reporma kung mananatili sa kahirapan ang mga tao. Naisip ni Rizal ang Pilipinas bilang isang malayang

bansa na umunlad sa ekonomiya at may sariling kakayahan.

Ang ika-labing-siyam na siglong Pilipinas ay nakararanas ng pagsiklab ng paggising sa ekonomiya at materyal na kaunlaran.

Gayunpaman, ang kaunlaran ay nakakulong sa isang maliit na grupo ng mga Pilipino. Ang mga epekto ng higit sa dalawang siglo

ng paghihiwalay ng intelektwal at kalakalan para sa Pilipinas at ang maraming nakakabigo na mga patakaran ng gobyerno ay

malinaw na nakikita sa sosyo-ekonomikong buhay ng mga tao.

Dahil ang Pilipinas ay karaniwang isang bansang agrikultural, binigyang-diin ni Rizal na ang pag-unlad ng
ekonomiya nito ay higit na nakasalalay sa konsentrasyon sa pagpapabuti ng agrikultura. Napakahalaga sa
pagpapaunlad ng agrikultura ay ang pagpapabuti ng kalakalan at industriya. At ang pag-unlad ng ekonomiya, sa
palagay niya, ay maaapektuhan ng edukasyon ng mga tao, gayundin ng suportang moral, materyal, at
administratibo ng gobyerno.

Sa pagsusuri sa mga suliraning sosyo-ekonomiko ng bansa, isinaalang-alang ni Rizal ang tatlong pangunahing salik ng produksyon-lupa,

paggawa, at kapital. Ang lupa ay mananatiling walang ginagawa nang walang paggawa, ngunit ang lupa at paggawa ay dapat tulungan

ng kapital upang masiguro ang kumikitang produksyon. At ang paggawa at kapital ay dapat bigyan ng nararapat na bahagi sa tubo ng

produksyon.

Sinabi ni Rizal na ang lupa ay pangunahing salik ng produksyon. Isinulat niya ang halaga ng lupa sa kanyang liham sa kanyang

ina na isinulat noong siya ay nasa Dapitan: “Nakabili ako ng kapirasong lupa sa tabi ng isang ilog, na may malapit na

pagkakahawig sa Kalamba River... Ang aking lupain ay nakatanim sa 6,000 puno ng abaka.̀ `

Ang paggawa ay kailangan para sa mabisang pagsasamantala sa mayamang likas na yaman ng bansa. Sa kanyang liham kay

Manuel T Hidalgo, ang kanyang bayaw ay ipinahayag niya ang ideya na ang yaman ng lupa ay mapapahusay sa paggamit ng

skilled labor Si Rizal mismo ay gumamit ng paggawa sa produksyon ng abaka at mga proyekto sa pangingisda sa Dapitan.

Alam ni Rizal na kailangan ang kapital para sa matagumpay na operasyon ng anumang pakikipagsapalaran sa
negosyo; na walang produksyon kung walang capital goods. Inihayag niya ang ideyang ito sa kanyang liham sa
kanyang bayaw noong Enero 1893. Aniya. "Please do me also the favor of informing my father or Antonino. that if
my money has not spent, I would like them to send me 500 dollars because I am intenning to business here in
Dapitan."

Kaya naman, binigyang-diin ni Rizal ang pagpapaunlad ng agrikultura. Alam na ang Mindanao ay lupang pangako.
Tinangka ni Rizal na magtatag ng isang kolonya sa isang lugar na tinatawag na Ponot sa baybayin ng Dapitan.
Gayundin, sinubukan din niyang magtatag ng kolonya ng mga Pilipino sa Borneo. Nabigo sa gayong mga pagtatangka,

ipinagpatuloy ni Rizal ang pagpapasigla sa agrikultura bilang isa sa mga mahalagang layunin ng Liga.

Naniniwala si Rizal na sa pagbibigay ng lakas ng loob at sapat na insentibo, ang mga Pilipino ay gagana nang mahusay. Sa "The

Indolence of the Filipinos" isinulat niya:

"Ang tao ay gumagawa para sa isang bagay; tanggalin ang bagay na iyon at pinababa mo siya sa hindi pagkilos." Muli, sa isa pang bahagi ng parehong

sanaysay, ipinagpatuloy niya ang "Ang bawat nilalang sa nilikha ay may kanya-kanyang udyok, kanyang pangunahing bukal. kanyang paggalang sa sarili;

ilayo ito sa kanya at siya ay magiging isang bangkay."

Iminungkahi ni Rizal ang ilang mga insentibo upang paunlarin ang ekonomiya ng bansa tulad ng pagtuturo sa mga tao na maging bihasang

magsasaka; pag-secure ng dayuhan at domestic na kapayapaan at pagbibigay ng proteksyon sa tao, trabaho, at tahanan; paghikayat ng mga

makatwirang buwis at mga dapat bayaran; pagliit ng red tape sa gobyerno at pagpapatibay ng mga makatarungang batas; pagpaparangal sa

paggawa at pagbibigay sa mga manggagawa ng kanilang nararapat na bahagi sa mga bunga ng produksyon; paghikayat sa paggamit ng mga

lokal na materyales at paggamit ng mga makinarya; at pagbibigay ng kapwa proteksyon para sa mga Pilipinong magsasaka at mangangalakal.

Ang pagsasanay sa mga magsasaka upang maging mga bihasang manggagawa ay mabubura ang kanilang primitive at mapamahiin na

paraan ng pagsasaka. Sa Fili ay ipinakita niya ang ideyang ito sa pamamagitan ng pagsasabi na ang mga magsasaka ay dapat bigyan ng

kaalaman na makatutulong sa kanila na mapabuti ang kanilang sarili. Nakita rin niya sa parehong aklat ang magandang kinabukasan

para sa mga magsasaka nang sabihin niya na "ang agrikultura ay uunlad sa ilalim ng manta ng kalayaan na may matalino at

makatarungang mga batas." Nalungkot siya sa pagtatatag ng sistemang encomienda at pagkuha ng malalaking estate ng mga prayle, na

iniwan sa mga indio ang mga hindi gaanong matatabang rehiyon. Ang kambal na kasamaang pang-agrikultura ng rehimeng Espanyol

ang nagsimula sa sistema ng pangungupahan sa Pilipinas. Ang mapang-aping mga epekto ay ipinakita ng Kalamba agrarian trouble at ng

kuwento ni Cabesang Tales. Ang mga suliraning agraryo at mga pag-aalsa ay patuloy na sumasalot sa pamahalaang Espanyol at

humadlang sa pag-unlad ng agrikultura. Sa wastong pinag-aralan, malalaman at ipaglalaban ng isang magsasaka ang kanyang mga

karapatan at itataguyod ang kanyang pangangalakal na hiwalay sa kontrol at panghihimasok ng prayle at panginoong maylupa.

Sa "The Indolence of the Filipinos," at Historical Writings, binigyang-diin ni Rizal na ang isang dahilan ng pagkaatrasado ng bansa

ay ang talamak na red tape at panunuhol na umiiral. Sinisi niya ang economic paternalistic policy ng gobyerno. Ang kolonyal na

patakaran ng sadyang pagbabawas ng kalakalan at pakikipagtalik, ang walang pakialam na saloobin ng gobyerno sa mga bagay

na nauukol sa komersiyo at agrikultura, ang kawalan ng pampasigla para sa mga magsasaka at mga tagagawa, ang pagpataw ng

lahat ng uri ng buwis at mataas na taripa sa mga kalakal ng Pilipinas pagpasok sa mga pamilihang Espanyol, ay mga salik na

nagparami ng mga problema at nagpapahina ng loob sa iilang masisipag na magsasaka at mangangalakal na Pilipino. Ang

monopolyo na ginamit ng mga opisyal ng administrasyon sa mahahalagang oportunidad sa negosyo ay nagdulot ng higit na

kawalang-kasiyahan. Kung walang tulong at proteksyon ng gobyerno, ang mga malikhaing negosyong negosyo ay nabawasan sa

pinakamababa.

Kaya naman, naniniwala si Rizal na dapat magpasa ng mga batas upang masiguro ang malayang kalakalan at malusog na kompetisyon; upang

itaguyod ang agrikultura, kalakalan, at industriya; at upang protektahan ang pang-ekonomiyang interes ng magsasaka, tagagawa, at
ang mangangalakal. Naniniwala rin siya na dapat i-extend ng gobyerno ang mga credit facility sa mga magsasaka at

manufacturer.

Sinabi ni Rizal: "Kataka-taka na ang Pilipinas ay mananatiling mahirap sa kabila ng matabang lupa nito." Sa pagtatangkang

lutasin ang palaisipang ito, inihambing niya ang Pilipinas sa ibang mga bansa, kaya:

Ang pinaka-komersyal at industriyal na mga bansa ay ang pinaka-malaya. Pinatunayan ito ng France, England, at United States. Ang

Hongkong, na hindi katumbas ng halaga sa pinakahamak na isla ng Pilipinas, ay may mas maraming komersyal na aktibidad kaysa sa

lahat ng ating mga isla na pinagsama-sama dahil ito ay libre at maayos na pinamamahalaan..

The much abused and liberally utilized forced labor" has debased the die Sa loob ng maraming buwan at kahit na taon ay pinilit siyang

magtrabaho sa kagubatan, magputol ng troso, at sa mga shipyard, magtayo ng mga galyon. Siya ay pinatrabaho sa mga proyektong

pampubliko tulad ng ang pagtatayo ng mga simbahan, kalsada, at tulay. Sinira ng sapilitang paggawa na ito ang kanyang inisyatiba at

binaluktot ang kanyang saloobin sa gawaing manwal. Kailangan niyang magtrabaho para sa isang maliit na bayad. kung mayroon man,

nang walang probisyon para sa pagkain.

Isa sa mga solusyong iminungkahi ni Rizal ay muling i-orient ang saloobin ng mga Pilipino sa halaga ng trabaho at dignidad ng paggawa.

Nagsikap siya na maipakita sa kanyang mga estudyante sa Dapitan ang kahalagahan ng dignidad ng manwal na gawain. Naipakita ito sa

pagtuturo sa kanila ng mga paksang pang-industriya at praktikal na agrikultura. Itinuro niya sa kanila kung paano kumita ng kanilang

ikabubuhay mula sa kanilang kakayahan at paggawa at kung paano gamitin nang matalino ang kanilang oras sa paglilibang. Ang

kanyang Himno sa Paggawa ay naglalaman din ng mga sipi na nauugnay sa kanyang mga kaisipan sa dignidad ng paggawa.

Para sa Inang Bayan sa digmaan, Para sa

Inang Bayan sa kapayapaan, Ang Pilipino ba

ay magbabantay, Siya ay mabubuhay

hanggang sa mawalan ng buhay!

Go! Sa bukid upang bungkalin ang lupa,

Hail! Hail! Papuri sa paggawa. Ng

yaman at sigla ng bansa!

Tanging isang tao na nagpupumilit at gumagawa Ang

malalaman ng kanyang mga supling upang mapanatili.

Ituro mo pa sa amin ang matrabahong gawain Upang

ituloy ang iyong mga yapak na nais namin.

Ang pagmamalasakit at mataas na pagpapahalaga ni Rizal sa paggawa ay nagbigay inspirasyon sa kanya upang isulat ang tulang "Hymn to Labor," gayundin

ang mga sanaysay kung saan itinaguyod niya ang mas maikling oras ng trabaho para sa manggagawa, magandang kalagayan sa pamumuhay, at
patas na bahagi sa kita sa anyo ng sahod. Ang paggawa, aniya, ay dapat igalang at ibigay ang nararapat, at ang isang manggagawa ay dapat

tratuhin nang makatao. Sumulat din siya: "Ang tao ay hindi isang malupit, hindi siya isang makina, ang kanyang layunin ay hindi pangunahin

upang makagawa. Ang layunin ng tao ay maghanap ng kaligayahan para sa kanyang sarili sa pamamagitan ng paglalakbay sa daan ng pag-unlad

at pagiging perpekto."

Tinukoy si Rizal bilang unang tagapagtaguyod ng nasyonalismong pang-ekonomiya sa isang pahayag na inihanda para sa kanyang paglilitis, tinukoy niya ang

kanyang mga layunin sa ekonomiya para sa kanyang bansa nang ganito:

Gusto ko ang unang pagkakaisa, ang pagtatayo ng mga pabrika, industriya, bangko, at iba pa. Dahil dito, nagbigay ako ng moral

at materyal na suporta sa mga nag-aral ng crafts and industries sa Europe. Ako mismo ay gumugol ng maraming oras sa pag-

aaral ng mga ceramics, leathertanning, paggawa ng semento, at iba pa. Ang aking pangarap ay ang kaunlaran ng aking bansa.

Tapat sa pangarap na ito, inihanda ni Rizal ang Konstitusyon ng La Liga Filipina upang isama bilang mga layunin nito:

unyon, paghihikayat ng komersiyo, industriya, atbp, dahil naunawaan ko at naiintindihan ko na ang isang tao ay hindi maaaring magkaroon ng

mga kalayaan nang walang unang materyal na pag-aari, na ang magkaroon ng mga kalayaan nang walang pagkain na makakain ay makinig sa

mga talumpati at mag-ayuno.

Hinikayat niya ang bawat miyembro ng Liga na bigyan ng preferential treatment ang lahat ng miyembro ng asosasyon, tumangkilik sa mga tindahan ng mga

miyembro nito, at tulungan ang mga kapwa miyembro kung sakaling magkaroon ng panganib at problema.

Sa kanyang nobelang El Filibusterismo, nakita ni Rizal ang mga pagpapala ng industriyalismo sa bansa, ang matamlay na rehiyon na balang araw

ay nagpapasigla sa bansa, habang ang mga riles na bakal ay nagkurus sa bansa habang ang mga daungan ay naging internasyonal na mga

pantalan, bilang mga tao na marangal sa paggawa, at bilang hinihikayat ng matalino at makatarungang batas. malayang pag-unlad ng komersyo,

industriya, agrikultura, at agham Sinubukan ni Rizal ang isang bagay tungkol sa pagsasakatuparan ng mga sosyo-ekonomikong repormang ito.

Habang nasa Dapitan siya ay isang mangangalakal, isang magsasaka, isang mangingisda, at isang gumagawa ng laryo. Ang gayong mga abala ay

hindi gaanong mahalaga kaysa sa kanyang trabaho sa medisina o sa edukasyon o sa iba pang makabansang pagsisikap. Naging mangangalakal

siya dahil nais niyang makatulong sa mga taga-Dapitan. Sa isang liham sa kanyang kapatid na babae na si Trinidad, na isinulat noong Agosto 1894,

ipinahayag niya ang damdaming ito sa pagsasabing: "Para habang wala pa ang panahon, para matulungan ng kaunti ang mga tao, naging

mangangalakal na ako. Bumili ako ng abaka at ipinadala ito sa Maynila. Maswerte ako ngayong buwan; kumita ako ng P200 sa isang deal."

Sumabak si Rizal sa pagsasaka sa pamamagitan ng pagkuha ng 18 ektarya ng lupa na kanyang itinanim ng kakaw, kape, niyog, lanzones,

at mangga. Sa Daanlungsod, bayan ng Lubungan, nakakuha siya ng 92 ektaryang damo kung saan siya nagtanim ng abaca at mais.

Nakipagsosyo siya sa isang Kastila para bigyan ng isda ang Dapitan. Nadama ni Rizal na makaluma na ang mga paraan ng pangingisda sa

Dapitan. Kaya naman, iminungkahi niya ang kanyang bayaw na si Hidalgo na bumili ng isang pukatan (isang malaking lambat para sa

pangingisda ng trawl) at mag-recruit ng mga mangingisda sa Kalamba na ipadala sa Dapitan upang turuan ang mga tao ng mas mahusay

na paraan ng pangingisda.
Ikinalungkot ni Rizal ang katotohanang kontrolado ng mga dayuhan ang karamihan sa negosyo sa Dapitan. Ipinahayag niya ang

damdaming ito na may partikular na pagtukoy sa mga Intsik sa isang liham kay Hidalgo noong Enero 1893. Upang maibsan ang

sitwasyon, iminungkahi ni Rizal na mas maraming Pilipino ang sumama sa kanya sa Dapitan at subukang alisin ang negosyo sa kontrol

ng dayuhan, dahil napagtanto niya na ang mga indibidwal na negosyante ay maaaring hindi nakikipagkumpitensya sa mga dayuhang

negosyante. Upang maging halimbawa si Rizal ay nakipagtulungan kay Ramon Carreon, isang negosyanteng Dapitan at namuhunan ng

P1,000 sa negosyong buy and sell ng abaka at copra. Sa isa pang liham kay Hidalgo, hiniling ni Rizal sa kanyang kapatid na si Saturnina na

puhunan ang kanyang pera sa Dapitan upang madagdagan ang negosyo ng abaka.

Kasabay ng mga aktibidad na ito, gumawa rin si Rizal ng mga brick sa pamamagitan ng pag-imbento ng makina na may kakayahang gumawa ng

6,000 brick sa isang araw. Nagtatag din siya ng isang kooperatiba sa Dapitan sa pamamagitan ng pag-oorganisa ng mga nagtatanim ng abaka sa

isang asosasyon na ang mga miyembro ay nagtutulungan sa isa't isa sa pamamagitan ng pag-aalis ng mga hindi patas na gawain sa negosyo

upang maging matatag ang presyo ng abaka. Naniniwala siya na ang pagpapatatag sa presyo ng pangunahing pinagmumulan ng kabuhayan ay

magbibigay ng trade incentives para sa negosyante

MGA SANGGUNIAN:

"The Indolence of the Filipinos," Historical and Political Writings of Jose Rizal (Maynila: National Heroes
Commission, 1964). Cf Kabanata VI, "Ideolohiya sa Prosa ni Rizal."

Inilista ni Antonio Isidro, The Philippine Educational System (Manila: Bookman, 1949), ang mga asignaturang inaalok sa mga

elementarya bilang: doktrinang Kristiyano, mga prinsipyo ng etika, pagbasa, pagsulat, praktikal na pagtuturo sa wikang

Espanyol, mga prinsipyo ng gramatika, aritmetika, pangkalahatang heograpiya , kasaysayan ng Kastila, praktikal na agrikultura,

mga tuntunin ng pag-uugali, at vocal music

Brussels, 31 Marso 1890, Epistolario Rizalino, tomo quinto, segunda parte: 1888-1896 (Maynila: Rizal further
opined: Bureau of Printing, 1936), p 550.

"Rizal at Edukasyon," International Congress on Rizal, op cit, p 82.

"Manifesto to Some Filipinos," Political and Historical Writings of Jose Rizal, op cit, p 348

Inter Rizal sa mga Suliraning Panlipunan at Pang-ekonomiya."

International Congress on Rizal, op cit, p 211.

Rizali Dapitan 19 Ene892-1898 Manila: Bureau January 1893, Epistolario of Printing, 1936), p 90.

The Indolence of the Filipinos," Political and Historical Writings,op cit, pp 259-250
Data for My Defense." Political and Historical Writings, ibid, p 344."Ibid
Primitivo Milan, "Rizal the Politician," sa Sixto Y Orosa, Jose Rizal (Manila: Manor Press, Inc. 1956), p