Հետազոտական աշխատանք

Կազմակերպության
տվյալներ
● Անվանում, հասցե
● Տնօրեն
● Էլ․հասցե
● Հեռախոս

Մասնագիտական կողմնորոշում թեմայի

Հետազոտության
դասավանդման արդյունավետությունը
թեմա/վերնագիր խաղերի միջոցով ավագ դպրոցում։
● Հետազոտության թեմա

Անահիտ Հակոբյան
Ուսուցչի տվյալներ
093615146
● Անուն, ազգանուն, Տեխնոլոգիա
հայրանուն ahg51555@gmail.com
● Մասնագիտություն
● Հեռախոս
● Էլ․ հասցե
● Դասավանդվող
առարկաներ
● Դասարաններ
Գոռավանի միջնակարգ դպրոց
Ուսումնական
հաստատության տվյալներ
● Անվանումը, հասցե
● Հեռախոս
● էլ․ հասցե
(տնօրենության)
● Web կայքի հասցե
Պետք է լինի 1-2 էջ

1
Բովանդակություն
Ներածություն 3
Հիմնական բովանդակություն 5
Եզրակացություններ, առաջարկություններ 26
Օգտագործված գրականության ցանկ 29
Հավելվածներ 30

1 էջ

2
Ներածություն

Ուսունասիրության նպատակն է
Նպատակը եւ
 Բացահայտել, թե ի՞նչ դեր ու
հետազոտական հարցը
նշանակություն ունեն խաղերը
ավագ դպրոցականների
մասնագիտական
կողմնորոշվածության հարցում;
Հետազոտական հարց՝
 Արդյունավետ է արդյո՞ք խաղերի
միջոցով կողմնորոշում թեմայի
դասավանդումը ավագ դպրոցում,
Գոռավանի միջնակարգ դպրոցի
օրինակով

Ավագ դպրոցում խաղերի միջոցով թեմայի

Ո՞ր առանցքային
ուսուցումը կարող է ուղղված լինել
կոմպետենցիային/կարող աշակերտների տարբեր
ունակությանն է կարողությունների և հմտությունների
ուղղված նպատակի զարգացմանը: Կախված խաղի հատուկ
ուսումնասիրությունը մեթոդներից և կրթական նպատակներից՝
նման ուսուցումը կարող է նպաստել
զարգացման հետևյալ ասպեկտներին.

 Ստեղծագործականություն և
երևակայություն:Խաղերը կարող են
խթանել աշակերտների
երևակայությունը՝ օգնելով նրանց
զարգացնել ստեղծագործ
գաղափարներ և լուծումներ:
 Տրամաբանական մտածողություն և
ռազմավարական
պլանավորում։Շատ խաղեր,
հատկապես սեղանի և
համակարգչային ռազմավարության
խաղեր, պահանջում են
վերլուծություն, պլանավորում և
ռազմավարություն:
 Համագործակցություն և
հաղորդակցություն» Շատ կրթական
խաղեր նպաստում են աշակերտների
միջև համագործակցության և
արդյունավետ հաղորդակցման
հմտություններին:
 Խնդիրների մտածողություն և
խնդիրների լուծում։ Խաղերը կարող
են աշակերտներինյ ներկայացնել

3
Ներածություն
տարբեր մարտահրավերներ և
խնդիրներ, խթանել վերլուծելու և
լուծումներ գտնելու նրանց
կարողությունը:
 Քննադատական մտածողություն։
Խաղերը աշակերտներին
ենթարկում են տարբեր
իրավիճակների, որոնք պահանջում
են քննադատական դատողություն և
որոշումներ կայացնել՝ հիմնված
փաստերի և տվյալների վրա:

12-րդ դասարանի աշակերտներ

Հետազոտության
թիրախային խումբը
և շրջանակը
/քանակ, սեռային
բաշխում/

Աշխատանքը գրելիս մեթոդականորեն

Օգտագործված
օգտագործվել են հետևյալ մեթոդները՝
հետազոտական հետազոտության թեմայի վերաբերյալ
մեթոդները, գործիքները աղբյուրների վերանայում,
(օրինակ՝ քանական համեմատություն, համակարգում;
հետազոտություն՝ էմպիրիկ - ախտորոշում,
հարցաթերթիկի միջոցով, հետազոտություն։
որակական
հետազոտություն՝
խորին հարցազրույցի
միջոցով եւ այլն)

2022-2023թթ․ ուսումնական տարի

Հետազոտության
իրականացման
ժամանակահատվածը

1-2 էջ

4
 Հիմնական բովանդակություն
Մասնագիտական կողմնորշում թեմայի
Գրականության ակնարկ
● Մեջբերումներ արդեն դասավանդման մեջ կիրառվող խաղային
արված տեխնոլոգիաների հիմնական
հետազոտություններից,
բնութագրերը
● Մեջբերումներ
գրականությունից,
տեղեկության վստահելի «Մասնագիտական կողմնորոշում»
աղբյուրներից։ տերմինը մասնագիտական
գրականության մեջ մեկնաբանվում է
Պարտադիր է
որպես մանկավարժական և
կատարել հղում
աղբյուրին հոգեբանական միջոցառումների և
տարբեր տեսակի տեղեկատվության մի
շարք, որոնք ուղղված են որոշակի
մասնագիտության ձեռքբերման
վերաբերյալ որոշումներ կայացնելուն,
ինչպես նաև լավագույն ճանապարհի
ընտրությանը՝ հետագա մասնագիտական
կրթության այս նպատակին հասնելու
համար: Միևնույն ժամանակ,
մասնագիտական կրթության օպտիմալ
ձևը հասկացվում է որպես աշակերտի
շահերի և կարողությունների, նրա
իրավունքների և ինքնաիրացման, մի
կողմից, և սոցիալ-տնտեսական
նպատակահարմարության
հավասարակշռված դիտարկումը, մյուս
կողմից: 1

Հոգեբանական բառարանը
սահմանում է մասնագիտական

1
Власова О.И. Профильная ориентация и предпрофильная подготовка школьников// Интерактивное образование

№ 6-7 2013.

5
Հիմնական բովանդակություն
կողմնորոշոմը (կարիերայի ուղղորդումը)
որպես միջոցառումների համակարգ, որն
ուղղված է աշակերտներին
մասնագիտություն ընտրելու հարցում: Իր
էությամբ այն միջոցառումների
համակարգ է, որն ուղղված է
աշակերտների մասնագիտական
ինքնորոշման, մասնագիտության
գիտակցված և ողջամիտ ընտրության
պատրաստակամության զարգացմանը՝
նրանց հետաքրքրություններին,
ցանկություններին, հակումներին,
կարողություններին համապատասխան և
հաշվի առնելով առկա սոցիալական
կարիքները։

Սոցիոլոգիայի հանրագիտարանը
տալիս է հետևյալ սահմանումը.
մասնագիտական կողմնորոշումը
(մասնագիտական կողմնորոշումը կամ
կողմնորոշումը դեպի մասնագիտություն)
անհատի կողմից աշխատանքային
գործունեության տեսակի որոշման
գործընթացն է, որում նա ցանկանում է
դրսևորվել, իր հակումների և
կարողությունների մասին իրազեկումն
այս տեսակի համար, գործունեության և
որոշակի մասնագիտության յուրացման
համար գիտելիքների հմտությունների և
կարողությունների ձեռքբերման ուղիների
և միջոցների իմացություն:

Նաև մասնագիտական կողմնորոշման

6
 Հիմնական բովանդակություն
սահմանումը տրվում է Օ.Ա.Մախաևայի և
Է.Ե.Գրիգորիևայի կողմից, ովքեր այն
հասկանում են որպես մարդկանց
գիտականորեն հիմնավորված բաշխում
ըստ մասնագիտական գործունեության
տարբեր տեսակների՝ կապված տարբեր
մասնագիտությունների հասարակության
կարիքների և համապատասխան անհատի
կարողությունների հետ։ 2

Ամփոփելով մասնագիտական
կողմնորոշման առկա սահմանումները՝
կարելի է առանձնացնել հետևյալ
հիմնական բնութագրերը.

1. Կարիերայի ուղղորդումը պետական

միջոցառումների համակարգ է։ Այն
նախատեսված է անձնակազմի ռացիոնալ
օգտագործման, դրանց օպտիմալ
տեղաբաշխման հետ կապված խնդիրների
լուծման համար:

2. Դրա ձևերի և մեթոդների գիտական

բնույթը: Լինելով անկախ գիտություն՝ այն
հիմնվում է մի շարք առարկաների
տվյալների վրա՝ տնտեսագիտություն,
հոգեբանություն, մանկավարժություն և

2
Махаева О. Я выбираю профессию: Комплекс. программа актив. проф. самоопределения школьников/
О.А.Махаева, Е.Е.Григорьева. - М.: Перспектива, 2012. - 52с.

7
 Հիմնական բովանդակություն
այլն։ 3

Կարիերայի ուղղորդումը
նախատեսում է փոխկապակցված
գործունեության համալիր՝
քարոզչություն, կրթություն,
մասնագիտական խորհրդատվություն:
Որպես կարիերայի ուղղորդման մաս,
կարող է տրամադրվել նաև հոգեբանական
և մանկավարժական ազդեցությունների
հատուկ համակարգ, որն ուղղված է անձին
ակտիվացնելու մտավոր, ինտելեկտուալ և
ֆիզիկական որակների ձևավորման և
ինքնազարգացմանը, որոնք որոշում են
որոշակի մասնագիտության մեջ
հաջողությունը:

Մասնագիտական ուղղորդման
գործունեության իրականացումը պետք է

3
Власова О.И. Профильная ориентация и предпрофильная подготовка школьников// Интерактивное образование
№ 6-7 2013.

8
Հիմնական բովանդակություն
լինի համապարփակ, մատչելի, աննկատ և
հետաքրքիր: Հետևաբար,
մասնագիտական ուղղորդման
աշխատանքները պետք է ակտիվ լինեն՝
թույլ տալով աշակերտներին
անմիջականորեն ներգրավվել
վերապատրաստման ապագա ուղղության
և ուսումնական հաստատության հետ
ծանոթանալու գործընթացում:

Աշակերտների կողմից ցանկալի

արդյունքի կարելի է հասնել
դասավանդման որոշակի մեթոդների
միջոցով: Կրթության մեջ դրանք երեքն են՝
պասիվ, ինտերակտիվ և ակտիվ
մեթոդներ։ Ուսուցման պասիվ մեթոդը
ներառում է ուսուցչի և աշակերտների
փոխազդեցությունը, և ուսուցիչը հանդես
է գալիս որպես դերասան, ով լիովին
վերահսկում է դասի ընթացքը, իսկ
աշակերտն իր հերթին պասիվ ունկնդիր է:

9
Հիմնական բովանդակություն
Ինտերակտիվ մեթոդը ենթադրում է
սովորողի և ուսուցչի փոխազդեցությունը
զրույցի տեսքով։

Ակտիվ դասավանդման մեթոդը

ուսուցչի և աշակերտների միջև
փոխգործակցության տեսակ է, որտեղ
աշակերտները ակտիվ մասնակիցներ են
վերապատրաստման դասընթացի, ի
տարբերություն սովորական դասի, որտեղ
ուսուցիչը հիմնական դերակատարն է, իսկ
աշակերտները միայն պասիվ
ունկնդիրներ են: Այսինքն՝ ակտիվ
մեթոդով ուսուցիչն ու աշակերտները
հավասար են։ Այն ունի
փոխգործակցության դեմոկրատական ոճ:
Շատերը կարծում են, որ ինտերակտիվ
մեթոդը և ակտիվ մեթոդը հավասար են,
բայց իրականում այդպես չէ, քանի որ
ինտերակտիվ մեթոդները համարվում են

1
0
Հիմնական բովանդակություն
ակտիվ մեթոդների ժամանակակից ձև:

Մասնագիտական ուղղորդման
աշխատանքներում կարող են կիրառվել
դասավանդման ակտիվ մեթոդներ, որոնք,
ըստ առաջադրանքների լուծման
գործընթացում սովորողների
գործունեության բնույթի, բաժանվում են՝

• Խաղի մեթոդներ. Այս տեսակի

մեթոդները օգտագործում են խաղային
գործունեության ամենակարևոր
տարրերը՝ դերեր, խաղային
իրավիճակներ, իրական
իրադարձությունների վերակառուցում և
ուղղված է աշակկերտների կողմից նոր
փորձ ձեռք բերելուն, որը հասանելի է
միայն խաղային ձևով: Կազմակերպչական
և գործունեության, բիզնեսի,
մոդելավորման, դերային խաղերի

1
1
 Հիմնական բովանդակություն
հատկացում

• Քննարկման մեթոդները հիմնված

են ուսուցչի որոշակի հեռավոր դիրքի հետ
աշակերտների անմիջական շփման վրա,
որը կազմակերպում է մասնակիցների
միջև փոխգործակցությունը, ինչպես նաև,
անհրաժեշտության դեպքում, օգնում
մասնակիցներին խմբային որոշման
ձևավորման հարցում: Հատկացնել
ուղղորդված և ազատ քննարկումներ,
մասնագետների հանդիպումներ։

• Գնահատման մեթոդներ -
մեթոդներ, որոնք թույլ են տալիս
ակտիվացնել աշակերտներին
մրցակցային գործունեության միջոցով:

• Վերապատրաստման մեթոդներն
ուղղված են անհատականության
զարգացման խթանմանը և շտկմանը`
դասընթացի ընթացքում մասնակիցների
վարքագծի վրա ազդելու միջոցով: Կան
անհատականության վրա հիմնված և
վարքային թրեյնինգներ ։4

Ակտիվ ձևերից մեկը, որը կարող է

արդյունավետորեն օգտագործվել

4
Резапкина Г.В. Методика «Скорая помощь в выборе профессии» // Практика административной работы в
школе. – 2010. - №1. - С.39.

1
2
Հիմնական բովանդակություն
մասնագիտական ուղղորդման մեջ,
գործնական խաղն է: Ներկայումս
խաղային տեխնոլոգիաները մեծ
հետաքրքրություն են ներկայացնում
մանկավարժների համար: Անկասկած,
ինչպես հայրենական, այնպես էլ
համաշխարհային մանկավարժական
պրակտիկայում կուտակվել է խաղային
տեխնոլոգիաների կիրառման
գիտագործնական մեծ փորձ։ Խաղային
տեխնոլոգիաները հսկայական ներուժ
ունեն երեխայի սուբյեկտիվ դիրքի
ձևավորման համար՝ կապված սեփական
գործունեության, հաղորդակցության և
իրենց հետ: Խաղը կրթության
ամենակարևոր միջոցն է և այսօր ապրում
է մի տեսակ բարգավաճման շրջան։
Ուսումնական գործընթացին
տեխնոլոգիական մոտեցումը
նախատեսում է այս գործընթացի
ուղղորդված, քայլ առ քայլ, գործիքային
կառավարում և դրված նպատակների
երաշխավորված ձեռքբերում։

Մանկավարժական տեխնոլոգիան
մանկավարժական գործընթացի բոլոր
բաղադրիչների գործառնության
համակարգ է, որը կառուցված է գիտական
հիմունքներով, ծրագրավորված
ժամանակի և տարածության մեջ և մեծ
հավանականությամբ տանում է

1
3
 Հիմնական բովանդակություն
նախատեսված արդյունքներին;5

Մանկավարժական
տեխնոլոգիաների տեսակներից է
խաղային տեխնոլոգիաները։ «Խաղային
մանկավարժական տեխնոլոգիաներ»
հասկացությունը ներառում է
մանկավարժական գործընթացը տարբեր
մանկավարժական խաղերի տեսքով
կազմակերպելու մեթոդների և
տեխնիկայի բավականին ընդարձակ
խումբ:

Ի տարբերություն խաղերի
ընդհանրապես, մանկավարժական խաղն
ունի էական հատկանիշ՝ հստակ
սահմանված նպատակ և դրան
համապատասխան մանկավարժական
արդյունք, որը բնութագրվում է կրթական
և ճանաչողական ուղղվածությամբ ։6

Խաղային տեխնոլոգիաները՝
ուսուցման, երկխոսության, նախագծի
հետ մեկտեղ, պատկանում են նաև ակտիվ
(կամ ինտերակտիվ) խմբին.
կենտրոնացած են փոխազդեցության
(փոխազդեցության),
համագործակցության, կրթական
գործընթացի հավասար սուբյեկտների

5
Афанасьева, Н.В. Малухина, Н.В., Пашнина, М.Г.,Профориентационный тренинг для старшеклассников «Твой
выбор».– СПб.: Речь, 2014. – 366с.
6
Гинзбург Я.С. Социально-психологическое сопровождение деловых игр / Я.С.Гинзбург, Н.М. Коряк Игровое
моделирование: Методология и практика.— Новосибирск: Наука, 2010. — С. 61-105.
1
4
 Հիմնական բովանդակություն
համագործակցության վրա։)7

Ուսումնական գործընթացի համար

կարևոր է, որ խաղը լինի երեխայի ներքին
սոցիալականացման տարածք,
սոցիալական վերաբերմունքի յուրացման
միջոց։ Խաղային գործունեության
հոգեբանական մեխանիզմները հիմնված
են անհատի ինքնարտահայտման,
ինքնահաստատման, ինքնորոշման,
ինքնակարգավորման, ինքնաիրացման
հիմնարար կարիքների վրա։8

Խաղային տեխնոլոգիաները լայն

կիրառություն ունեն ինչպես
դասավանդման, այնպես էլ կրթական
գործունեության մեջ։ Խաղային
տեխնոլոգիաները հաջողությամբ
օգտագործվում են աշակերտների
մասնագիտական ինքնորոշման
բարձրացման համար: Գիտական
գրականության մեջ օգտագործվում է
ակտիվացնող տեխնիկա
հասկացությունը: Հաճախ այս
հայեցակարգը նույնացվում է
մասնագիտական ուղղորդման մեջ
խաղային տեխնոլոգիաների հետ, բայց

7
Кабина И. Я в мире профессий: тренинг для подростков // Школьный психолог: Прил. к газ. «ПС». - 2013. - №48. - С. 8-9

8
Гинзбург Я.С. Социально-психологическое сопровождение деловых игр / Я.С.Гинзбург, Н.М. Коряк Игровое
моделирование: Методология и практика.— Новосибирск: Наука, 2010. — С. 61-105.

1
5
 Հիմնական բովանդակություն
դա ամբողջովին ճիշտ չէ: Ակտիվացման
տեխնիկան շատ առումներով մոտ է
խաղային տեխնոլոգիային, սակայն այս
հայեցակարգն ավելի լայն է և ներառում է
խաղային տեխնոլոգիաներ: Ըստ Ն.Ս.
Պրյաժնիկովի, մասնագիտական
ինքնորոշման բոլոր ակտիվացնող
մեթոդները կարելի է բաժանել 8 խմբի։9

1. Մասնագիտական ուղղորդման
խաղեր դասարանի հետ:
Նմանատիպ խաղերը
նախատեսված են դպրոցում
իրական աշխատանքային
պայմանների համար.
2. Վերապատրաստման
ընթացակարգեր.
3. Կարիերայի ուղղորդման
խաղեր և վարժություններ:
4. Հատուկ կազմակերպված
քննարկումներ.
5. Հարցաթերթիկների
ակտիվացում (հատուկ
հարցերով, որոնք արտացոլում
են ինքնորոշման բարդ
արժեքային և իմաստային
ասպեկտները):
6. Աշակերտների (կամ
դասարանի) հետ համատեղ

9
Резапкина Г.В. Методика «Скорая помощь в выборе профессии» // Практика административной работы в
школе. – 2010. - №1. - С.39.

1
6
Հիմնական բովանդակություն
քննարկել առաջադրանքները՝
մասնագիտական և
անձնական ինքնորոշման
իրավիճակները:
7. Օգտագործելով ձեր սեփական
օրինակները որպես
խորհրդատու կամ ուսուցիչ
(հաճախ նման օրինակները
կարող են բավականին
հետաքրքիր և համոզիչ լինել
աշակրտների համար) և այլն:

Խաղի մեթոդը թույլ է տալիս

մոդելավորել տարբեր իրավիճակներ,
ներառյալ այնպիսի իրավիճակներ, որոնք
պահանջում են մասնագիտական
ուղղորդման տեղեկատվության որոնում և
վերլուծություն: Խաղը թույլ է տալիս
ստեղծել մի համատեքստ, որի
շրջանակներում տեղեկատվության հետ
աշխատելը վերածվում է հետաքրքիր
գործունեության: Ընդհանուր առմամբ,
կարելի է առանձնացնել խաղի հետևյալ
հիմնական բնութագրերը.

 մասնակիցները հետաքրքրված
են խաղի ընթացակարգով,
 կամավոր մասնակցություն
խաղին,
 խաղի կանոնների և
սահմանափակումների որոշակի
համակարգի առկայություն,
 խաղի իրավիճակային բնույթը

1
7
Հիմնական բովանդակություն
(տարբեր պայմաններում խաղի
նույն ընթացակարգը չի կարող
ընկալվել որպես խաղ),
 խաղի սուբյեկտիվությունը
(տարբեր մարդկանց համար
նույն խաղի գործողությունը չի
կարող ընկալվել որպես խաղ):

Թվարկենք մի քանի գործնական

խաղերի օրինակներ, որոնք կարող ենք
կիառել մասնագիտական կողմնորոշումյ
թեմայի շրջանակերում՝

 ԽԱՂ «ԹԱՓՈՒՐ ՏԵՂ»։ Խաղի

նպատակը՝ սովորել
փոխկապակցել
մասնագիտության
պահանջներն ու մարդու
որակները: Խաղի միջոցով
կարելի է ուսումնասիրել
«Կարողություններ»,
«Խառնվածք»,
«Բնավորություն» և
հատկապես
«Մասնագիտության
պահանջներ անձին»
թեմաները։ Խաղը կարող է
օգտագործվել նաև
գործնական
պարապմունքների ընթացքում
աշխատավայրում
մասնագիտական
հարմարվողականության որոշ

1
8
Հիմնական բովանդակություն
խնդիրներ լուծելու համար։
 ԽԱՂ «ՆՈՐ ՔԱՂԱՔ» ։ Խաղի
նպատակը՝ դպրոցականներին
ծանոթացնել մարզի
առաջատար
արդյունաբերության
ոլորտներին և հիմնական
մասնագիտություններին,
ներկա սոցիալ-տնտեսական
իրավիճակին և
տարածաշրջանի
մասնագետների կարիքներին:
 ԽԱՂ «Այլմոլորակայիններ և
պրակտիկանտներ»։ Խաղի
նպատակը՝ խաղը ծառայում է
7-9-րդ (և ավելի բարդ
տարբերակով 10-11-րդ
դասարանների սովորողների
համար) աշակերտներին
ծանոթացնել տարբեր
ձեռնարկությունների և
կազմակերպությունների
հիմնական կառուցվածքային
ստորաբաժանումների,
ինչպես նաև. զարգացնել
աշխատողի որակները
մասնագիտությունների
պահանջների հետ
փոխկապակցելու
ունակությունը.
 Խաղ «ԼԱՎԱՏԵՍՆԵՐ ԵՎ
ԿԱՍԿԱԾԱՄԻՏՆԵՐ»։
1
9
Հիմնական բովանդակություն
Խաղի նպատակը՝

1. Դպրոցականների կողմից
տարբեր մասնագիտությունների
օբյեկտիվ վերլուծության
հմտությունների ձեռքբերում։
2. Մասնագիտական ընտրություն
կատարելիս անձին տարբեր
մասնագիտությունների
պահանջները հաշվի առնելու
անհրաժեշտության գիտակցում:
3. Ավագ դպրոցի սովորողների
ինքնաճանաչողության
մակարդակի բարձրացում:
4. Աշակերտների
ինքնազարգացման ներուժի
ակտիվացում և անհրաժեշտ
մասնագիտական կարևոր
որակների զարգացում: Խաղը
նախատեսված է ավագ դպրոցի
աշակերտների համար, այն
կարող է իրականացվել
«Մասնագիտությունների
տիպաբանություն» և
«Մասնագիտություն» թեմաներն
ուսումնասիրելիս։

 ԽԱՂ – ԲԱՆԱՎԵՃ «ԲԱՆՎՈՐՆԵՐԻ

ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԸ» ։ Այս խաղը կարող
է օգտագործվել մասնագիտական և
անձնական ինքնորոշման հարցերին
նվիրված դասերին, ինչպես նաև

2
0
Հիմնական բովանդակություն
հասկանալու իրական հայկական
հասարակության խնդիրները, որոնք
պետք է հասկանան
շրջանավարտները կյանքում իրենց
համար արժանի տեղ ունենալու
համար: Այս խաղի նպատակն է
մասնակիցների գիտակցության մեջ
արդիականացնել արդարության (և
անարդարության) խնդիրը տարբեր
մասնագետների աշխատանքի
գնահատման հարցում, ինչը
կարևորագույն հիմքն է մարդու
ինքնասիրության զարգացման
համար:
 ԽԱՂ «ԳՆՈՒՄ ԵՆՔ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ»
(երեխա-ծնող խաղ) Այս գործնական
խաղը նախատեսված է 10-րդ
դասարանի աշակերտների և նրանց
ծնողների համար։ Այն անցկացվում
է ուսումնական տարվա ավարտին։
Այս պահին երեխաները, որպես
կանոն, արդեն մոտավոր
պատկերացում ունեն, թե ինչ
մասնագիտություն են ուզում
ստանալ դպրոցից հետո։ Բայց
երիտասարդները դեռ չունեն
ուսումնական հաստատություն
ընդունվելու հստակ, մտածված
ռազմավարություն։ Որպես կանոն,
մասնագիտական ինքնորոշումը ոչ
միայն դեռահասի, այլև նրա ողջ
ընտանիքի խնդիրն է։ Ծնողները այս
2
1
Հիմնական բովանդակություն
կամ այն կերպ ազդում են իրենց
երեխաների մասնագիտական
ընտրության վրա։ Հետևաբար, այս
խաղի մեկ այլ նպատակ է
ներդաշնակեցնել աշակերտների և
նրանց ծնողների
պատկերացումները ավագ դպրոցի
աշակերտի մասնագիտական
ապագայի վերաբերյալ:

Այսպիսով, խաղային
տեխնոլոգիաները լայնորեն
օգտագործվում են որպես ակտիվացման
տեխնիկայի մաս: Այնուամենայնիվ,
դրանք կարող են օգտագործվել
ուսուցիչների և հոգեբանների կողմից
մասնագիտական ուղղորդման
աշխատանքներում և ինքնուրույն:
Մասնագիտական ուղղորդման
աշխատանքի խաղային
տեխնոլոգիաները ուղղված են
աշակերտների շրջանում
մասնագիտական ինքնորոշման
գործընթացների ակտիվացմանը:
Խաղային տեխնոլոգիաների կիրառման
տեխնիկան պահանջում է մեծ
նախնական աշխատանք։
Մասնագիտսկան ուղղորդման խաղերի
կառուցման ընդհանրացված ալգորիթմ
կարելի է նշանակել.

2
2
Հիմնական բովանդակություն
1) նպատակի որոշում
(արտաքին և ներքին
նպատակներ),
2) նախապատրաստական
(նախախաղային) փուլի
նախագծում,
3) ընդհանուր խաղային
իրավիճակի սահմանում,
4) խաղային պայմանների
սահմանում,
5) ընթացակարգային
լրացումների սահմանում,
6) հետխաղային փուլի
նախագծում (խաղի
քննարկում, արտացոլում),
7) Այս խաղի գործնական
փորձարկում և
շարունակական
կատարելագործում:

Պետք է դիտարկել խաղերի բարձր

դինամիկան, ինչը թույլ է տալիս ոչ միայն
ավելի լավ հասկանալ բացահայտված
խնդիրը բարեխղճության մեջ, այլև
պահպանել կարգապահությունը։ Երրորդ՝
պահպանել կամավոր մասնակցության
սկզբունքը։ Չորրորդ՝ խաղի դաս
պլանավորելիս միշտ մտածեք խաղի
վարժությունների «հետադարձ»
տարբերակի մասին: Այսպիսով,
ակտիվացման տեխնիկան, ներառյալ
խաղային տեխնոլոգիաները, լայնորեն

2
3
Հիմնական բովանդակություն
կիրառվում են կարիերայի ուղղորդման
մեջ, էական դրական ազդեցություն
ունենալով անհատի ինքնորոշման
գործընթացների վրա: Խաղային
տեխնոլոգիաների մշակումն ու
կիրառումը պահանջում են որոշակի
քայլերի և պայմանների պահպանում
մասնագետից դասեր կազմակերպելիս:

Գործնական խաղերը մասամբ ուղղված են

Հետազոտության ընթացքը
սոցիալական միջավայրում
հաղորդակցման հմտությունների
զարգացմանը: Միևնույն ժամանակ,
խաղերի այս տեսակը ուղղված է առօրյա
հաղորդակցության շրջանակներում
առաջին հերթին երկխոսական խոսքի
ուսուցմանը ։

Խաղի կազմակերպման գործընթացում

մեծ նշանակություն ունի դրա
կոնվենցիան. դրա մասնակիցները պետք
է լիովին գիտակցեն, որ գործում են
իրականության շրջանակներում։ Խաղի
պայմանականությունները առաջացնում
են խաղի ընթացքում առաջացող
հարաբերությունների երկչափությունը՝ մի
կողմից՝ հարաբերություններ խաղային
դերերի շրջանակներում, իսկ մյուս
կողմից՝ հարաբերություններ, որոնք
զարգացել են խաղից դուրս՝ առօրյա

2
4
 Հիմնական բովանդակություն
կյանքում որը աշխատանքային թիմում
հարաբերությունների մի տեսակ մոդել է: 10

Գոռավանի միջնակարգ դպրոցի 12-

րդ դասարանի աշակերտների հետ
իրականացվել է Հոլլանդի թեստը և
արդյունքում պազրվել է, որ

12-րդ դասարանի սովորողների շրջանում

մասնագիտական անհատականության
տիպերի ուսումնասիրության արդյունքում
ստացվել են հետևյալ տվյալները
1. Անհատականության հետազոտական
տիպ՝ սովորողների 12%-ը։ Աշակերտների
նախընտրելի գործունեությունը.
տեղեկատվության հավաքում,
համակարգում և վերլուծություն, բարդ և
վերացական առաջադրանքների
կատարում:
2. Իրատեսական անհատականության
տեսակ՝ 8%։ Գործունեության
նախընտրելի տեսակներ. մեխանիկական
աշխատանք, շահագործող
սարքավորումներ, մեքենաներ,
գործիքների օգտագործում, որոնք
պահանջում են ճշգրտություն,
գործողությունների բարձր համակարգում:
3. Գեղարվեստական անձի տեսակ՝ 25%։

10
Гришенкова Г.А. Методика использования деловой игры при обучении менеджеров иностранному языку

(немецкому): Автореф. дисс. .канд. пед. наук. М., 2014. - 17 с.

2
5
Հիմնական բովանդակություն
Գործունեության նախընտրելի
տեսակներն են գեղարվեստական
ստեղծագործությունը, որը ներառում է
հետևյալ որակների զարգացումը.
գեղարվեստական և բանավոր-լեզվական
կարողություններ.
4. Ձեռնարկատիրական
անհատականության տեսակը՝ 29%։
Նախընտրելի գործունեություն՝
մասնակցություն մրցակցային
գործունեությանը, մարդկանց
կառավարում, թիմային աշխատանք՝
կազմակերպչական նպատակներին
հասնելու և տնտեսական
հաջողությունների համար:
5. Սոցիալական տեսակ՝ 15%։
Նախընտրելի գործունեություն՝
կողմնորոշում դեպի մարդկանց հետ
աշխատելը:
6. Պայմանական տեսակ՝ 11%։
Նախընտրելի գործունեություն.
աշխատանք, որը պահանջում է
ուշադրություն մանրուքների վրա,
ճշգրտություն և անհատական
կազմակերպում:

Մոտավոր 10 էջ

2
6
Հիմնական բովանդակություն

Եզրակացություններ, առաջարկություններ

2
7
 Մասնագիտական ուղղորդման
Վերհանված
արդյունքներ, ամբողջական համակարգը հասկացվում է
եզրակացություններ, որպես փոխկապակցված, փոխլրացնող
պատասխան բաղադրիչների բազմակողմանի մի շարք,
հետազոտական հարցին
որոնց փոխազդեցությունն ուղղված է
անհատի մասնագիտական ինքնորոշման
խնդրի իրականացմանը: Սա թույլ է տալիս
սահմանել մասնագիտական ուղղորդումը
որպես անհատի և հասարակության միջև
փոխգործակցության շարունակական
գործող համակարգ, որն ուղղված է ոչ
միայն անձի մասնագիտական
ինքնորոշման, այլև սոցիալական և
մասնագիտական ենթակառուցվածքների
ապահովման հասարակության
կարիքների բավարարմանը: Մենք
պարզեցինք, որ մասնագիտական
ուղղորդումը ներառում է.

 Մասնագիտական կրթություն.
 Մասնագիտական կրթություն,
մասնագիտական կարևոր
անհատական որակների
զարգացում;
 Մասնագիտական
խորհրդատվություն.

Դպրոցում անհատի մասնագիտական

ինքնորոշման ձևավորման գործում
առանձնահատուկ դեր են խաղում
խաղային տեխնոլոգիաները և,
մասնավորապես, գործնական դերային
խաղերը։ Դրա տարբերակիչ
առանձնահատկությունն այն է, որ այն

2
8
ենթադրում է մոդելավորման մոդելի
առկայություն: Սա կայանում է
նրանում, որ սահմանված է կանոնների
կոշտ համակարգ՝ հաշվի առնելով, որ
խաղացողին տանում է դեպի խաղն
ամբողջությամբ արտացոլելու
անհրաժեշտությունը, այսինքն.
վերարտադրվող գործունեության
ինդիկատիվ կառուցվածքի
յուրացմանը։ Գործնական խաղերը
ներառում են յուրաքանչյուր
մասնակցի անհատականությունը,
դրանք բնութագրվում են հուզական
հարստությամբ, հուզական
լարվածությամբ և ցույց են տալիս
ուսման մոտիվացիայի բարձրացում և
ուսումնասիրվող առարկայի
նկատմամբ հետաքրքրության
արթնացում: Գործնական խաղերն
առանձնանում են իրենց անցկացման
ժամանակով, գործունեության
գնահատմամբ, վերջնական
արդյունքով, վերջնական նպատակով և
դրանց իրականացման
մեթոդաբանությամբ։ Դրա
տարբերակիչ առանձնահատկությունն
այն է, որ այն ենթադրում է
մոդելավորման մոդելի առկայություն:
Սա կայանում է նրանում, որ
սահմանված է կանոնների կոշտ
համակարգ՝ հաշվի առնելով, որ
խաղացողին տանում է դեպի խաղն
ամբողջությամբ արտացոլելու

2
9
անհրաժեշտությունը, այսինքն.
վերարտադրվող գործունեության
ինդիկատիվ կառուցվածքի
յուրացմանը։ Գործնական խաղերը
ներառում են յուրաքանչյուր
մասնակցի անհատականությունը,
դրանք բնութագրվում են հուզական
հարստությամբ, հուզական
լարվածությամբ և ցույց են տալիս
ուսման մոտիվացիայի բարձրացում և
ուսումնասիրվող առարկայի
նկատմամբ հետաքրքրության
արթնացում: Գործնական խաղերն
առանձնանում են իրենց անցկացման
ժամանակով, գործունեության
գնահատմամբ, վերջնական
արդյունքով, վերջնական նպատակով և
դրանց իրականացման
մեթոդաբանությամբ։ Դրա
տարբերակիչ առանձնահատկությունն
այն է, որ այն ենթադրում է
մոդելավորման մոդելի առկայություն:
Սա կայանում է նրանում, որ
սահմանված է կանոնների կոշտ
համակարգ՝ հաշվի առնելով, որ
խաղացողին տանում է դեպի խաղն
ամբողջությամբ արտացոլելու
անհրաժեշտությունը, այսինքն.
վերարտադրվող գործունեության
ինդիկատիվ կառուցվածքի
յուրացմանը։

3
0
 Այլ տեղեկատվություն

1-2 էջ

3
1
Օգտագործված գրականության
ցանկ
1. Аверкин В.Н. Путевка в жизнь: Образование, профессия, карьера: Учеб. -
справ. пособие для 9,10,11 кл. общеобразоват. учреждений/ В.Н. Аверкин,
О.М. Зайченко. - М.: Просвещение, 2012.-112с.
2. Артюхова И. Сценарий родительского собрания «Перспективные профессии и
ориентация учащихся» // Школьный психолог: Прил. к газ. «ПС». – 2013. -
№20. - С.27-29.
3. Афанасьева Н.В. Профориентационный тренинг для старшеклассников «Твой
выбор»/ под ред. Н.В. Афанасьевой. – СПб.: Речь, 2013. – 366с.
4. Афанасьева, Н.В. Малухина, Н.В., Пашнина, М.Г.,Профориентационный
тренинг для старшеклассников «Твой выбор».– СПб.: Речь, 2014. – 366с.
5. Бендюков М. Соломин, И., Ткачев М. Азбука профориентации. Как молодому
человеку преуспеть на рынке труда?, Санкт-Петербург, «Литера плюс», 2010.
334 с.
6. Борисова Е.М. Логинова, Г.П. Индивидуальность и профессия. Москва:
Знание, 2011. 80 с.
7. Божович Л.И. Избранные психологические труды. Проблемы формирования
личности. - М.: Международная педагогическая академия, 2014.
8. Булынин А.М. Изучение личности школьника в целях профориентации:
Метод. рекомендации/ А.М. Булынин, Т.П. Булынина. - Комсомольск-на-
Амуре, 2014.
9. Власова О.И. Профильная ориентация и предпрофильная подготовка
школьников// Интерактивное образование № 6-7 2013.
10. Волкова О.А. Основы профессиональной ориентации молодежи: Учебно-
методическое пособие / Под ред. Т.П. Дурасановой. — Балашов: Изд-во
Николаев, 2012. — 68 с.

3
2
Հավելվածներ

ՀՈԼԱՆԴԻ ԹԵՍՏ

Թղթի վրա գրի՛ր 42 պատասխան՝ թիվ և տառ:

№ ա բ
1 տեխնիկական ինժեներ կառավարման ինժեներ
2 տրիկոտաժե սանիտարական բժիշկ
3 եփել կոմպոզիտոր
4 լուսանկարիչ գլուխ խանութ
5 գծագրող դիզայներ
6 փիլիսոփա հոգեբույժ
7 քիմիական գիտ հաշվապահ
8 գիտական ամսագրի խմբագիր փաստաբան
գեղարվեստական գրականության
9 լեզվաբան
թարգմանիչ
10 մանկաբույժ վիճակագիր
ուսումնական աշխատանքի
11 արհմիության նախագահ
կազմակերպիչ
12 սպորտային բժիշկ ֆելիետոնիստ
13 նոտար մատակարար
14 պերֆորատոր ծաղրանկարիչ
15 քաղաքական գործիչ գրող
16 այգեպան օդերեւութաբան
17 վարորդ բուժքույր
18 Էլեկտրատեխնիկ քարտուղար-մեքենագրուհի
19 Նկարիչ մետաղագործ
20 կենսաբան գլխավոր բժիշկ
21 օպերատոր արտադրող
22 հիդրոլոգ աուդիտոր
23 կենդանաբան անասնաբուծության մասնագետ
24 մաթեմատիկոս ճարտարապետ
25 IDN աշխատող հաշվապահ
26 ուսուցիչ ոստիկան
27 մանկավարժ կերամիկայի նկարիչ
28 տնտեսագետ բաժնի վարիչ
29 ուղղիչ քննադատ
3
3
Հավելվածներ
30 մատակարարման մենեջեր տնօրեն
31 ռադիո ինժեներ միջուկային ֆիզիկոս
32 ջրմուղագործ կոմպոզիտոր
գյուղատնտեսական կոոպերատիվի
33 գյուղատնտես
նախագահ
34 նորաձեւության կտրիչ դեկորատոր
35 հնագետ փորձագետ
36 թանգարանի աշխատող խորհրդատու
37 գիտնական դերասան
38 լոգոպեդ ստենոգրաֆ
39 բժիշկ դիվանագետ
40 Գլխավոր հաշվապահ տնօրեն
41 բանաստեղծ հոգեբան
42 արխիվագետ քանդակագործ

ոգեբան Դ. Հոլանդը մշակել է այս հարցաշարը, որպեսզի կարողանա

հասկանալ, թե ինչ մասնագիտության եք հակված: Ընդհանուր առմամբ նա
առանձնացրել է 6 տեսակ՝ իրատեսական, ինտելեկտուալ, սոցիալական,
պայմանական, ձեռնարկատիրական, գեղարվեստական: Տեսակները պետք
է դիտարկել որպես որոշակի սահմանումներ. դրանք ոչ վատն են, ոչ լավը:

Այժմ վերցրեք ևս մեկ թուղթ և արդյունքները համեմատեք բանալիի հետ:

Տեսակների անունները հարմար է գրել սյունակում, իսկ դրանցից աջ՝
փայտիկներով՝ նշելու արդյունքի համընկնումը։ Այնուհետև հաշվեք
յուրաքանչյուր տեսակի կողքին գտնվող նշանները: Սովորաբար լինում է 1
գերիշխող տեսակ, այսինքն՝ ամենաշատ միավոր ունեցողը + 1-2 լրացուցիչ
տեսակ։ Արդյունքը խորհուրդ է տրվում դիտարկել որպես հիմնական և
լրացուցիչ տեսակների համադրություն:

Ահա կարիերայի առաջնորդության թեստի բանալին.

 իրատեսական տեսակ
1ա, 2ա, 3ա, 4ա, 5ա, 16ա, 17ա, 18ա, 19ա, 21ա, 31ա, 32ա, 33ա, 34ա:
 Խելացի տեսակ.
1b, 6a, 7a, 8a, 9a, 16b, 20a, 22a, 23a, 24a, 31b, 35a, 36a, 37a:
 սոցիալական տեսակ:
2b, 6b, 10a, 11a, 12a, 17b, 20b, 25a, 26a, 27a, 36b, 38a, 39a, 41b:
 Պայմանական տեսակ.
3b, 7b, 10b, 13a, 14a, 18b, 22b, 25b, 28a, 29a, 32b, 38b, 40a, 42a:
 Ձեռնարկատիրական տեսակ.
4b, 8b, 11b, 13b, 15a, 23b, 28b, 30a, 33b, 35b, 37b, 39b, 40b:
 Գեղարվեստական տեսակը:
5b, 9b, 12b, 14b, 15b, 19b, 21b, 24a, 27b, 29b, 30b, 34b, 41a, 42b:

3
4
Հավելվածներ
 Հիմնվելով հետաքրքրությունների և արժեքային կողմնորոշումների
վրա՝ Հոլանդը առանձնացնում է մասնագիտական կողմնորոշված
անհատականության վեց տեսակներ.

Իրատեսական անհատականության տեսակ- ուղղված է նյութական իրերի

ստեղծմանը, տեխնիկական սարքերի և տեխնոլոգիական գործընթացների
սպասարկմանը:

Ինտելեկտուալ անհատականության տեսակը -բոլոր այն

մասնագիտությունները, որոնք ինչ-որ կերպ ներառում են մտավոր
աշխատանք, վերլուծական հմտություններ, ռացիոնալիզմ և մտածողության
ինքնատիպություն:

Սոցիալական անհատականության տեսակը -մասնագիտություններ՝

կապված սոցիալական միջավայրի հետ փոխգործակցության հետ՝
վերապատրաստում, կրթություն, բուժում, սպասարկում,
խորհրդատվություն։

Գրասենյակային (պայմանական) անհատականության տեսակ -

տեղեկատվության մշակում և համակարգում տեքստի, թվերի, բանաձևերի,
փաստաթղթերի տեսքով:

Ձեռնարկատիրական անհատականության տեսակըակտիվ

մասնագիտություններ՝ անընդհատ ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու
անհրաժեշտությամբ, ռիսկով և միատեսակության ու միապաղաղության
բացակայությամբ: Հաճախ պահանջում են մեծ թվովէներգիա,
կազմակերպչական հմտություններ և զարգացած հաղորդակցման
հմտություններ:

Գեղարվեստական անհատականության տեսակըօրիգինալ, անկախ

հասարակական կարծիքից, կյանքի նկատմամբ անսովոր հայացքով
մարդիկ: Նրանք աչքի են ընկնում բարձր հուզականությամբ և
զգայունությամբ, նախընտրում են մասնագիտություններ արվեստի
աշխարհից՝ գրականություն, թատրոն, կինո, կերպարվեստ։

3
5