File Giai Tich Sinh Viên

TÀI LIỆU GIẢI TÍCH
[PHẦN 1]
Chương 1. Vi phân hàm số một biến
Chương 2. Tích phân hàm số một biến
Chương 3. Chuỗi số
Chương 4. Hàm số nhiều biến

Bài 1. Giới hạn và liên tục

Bài 2. Đạo hàm và ứng dụng tìm giới hạn
1.1. Hàm số lượng giác ngược

1.2. Các quy tắc tính giới hạn
1.3. Đại lượng vô cùng bé, vô cùng lớn
1.4. Hàm số liên tục
1.2.2. Các quy tắc tính giới hạn
Giả sử k Î ¡ và lim f (x ) , lim g(x ) tồn tại. Khi đó:
x® a x® a
1) lim[k .f (x )] = k . lim f (x )
x® a x® a
2) lim[f (x ) ± g(x )] = lim f (x ) ± lim g(x )

x® a x® a x® a
3) lim[f (x )g(x )] = lim f (x ). lim g(x )

x® a x® a x® a
f (x ) lim f (x )
4) lim = x® a nếu lim g(x ) ¹ 0 .
x ® a g(x ) lim g(x ) x® a
x® a
 Định lý
Nếu f (x ) £ g(x ) khi x ® a và lim f (x ) , lim g(x )
x® a x® a
tồn tại thì lim f (x ) £ lim g(x ) .
x® a x® a
 Định lý kẹp giữa

Nếu f (x ) £ h (x ) £ g(x ) khi x ® a và
lim f (x ) = lim g(x ) = L thì lim h(x ) = L .
x® a x® a x® a
 Chú ý
1 1 1 1
= +¥ , - = - ¥ , = 0 ,
+
= 0-
0+
0 +¥ - ¥
 Một số kết quả giới hạn cần nhớ
sin a (x ) t an a (x )
1) lim = lim = 1
a ( x )® 0 a (x ) a ( x )® 0 a (x )
2) lim ln x = + ¥ , lim+ ln x = - ¥
x® + ¥ x® 0
x
æ 1ö 1
3) lim çç1 + ÷
÷
÷ = lim (1 + x )x
=e
x® ± ¥ ç
è x÷
ø x® 0
n
é ù
4) lim[f (x )] = êlim f (x )ú , n Î ¢
n +
x® a ëx ® a û
 Một số kết quả giới hạn cần nhớ
lim g ( x )
é ù
x® a
{
5) lim [f (x )]g( x )
} x® a
= êlim f (x )ú
ëx ® a û
( lim f (x ) > 0 )
x® a
6) lim n f (x ) = n lim f (x ) , n Î ¢ +
x® a x® a
(nếu n lẻ, ta giả sử rằng lim f (x ) > 0)

x® a
a
ln x x
7) lim a = lim x = 0 nếu a ³ 1, b > 1.
x® + ¥ x x® + ¥ b
1.2.3. Một số ví dụ
cos x
VD1. Chứng tỏ rằng lim = 0.
x® + ¥ x
Giải. Ta có:
1 cos x 1
- £ £ , " x Î (0; + ¥ ) .
x x x
æ 1ö 1 cos x
ç
Vì lim ç- ÷ ÷ = lim = 0 , nên lim = 0 .
x® + ¥ ç
è ÷
x ÷
ø x® + ¥ x x® + ¥ x
3x
æ2x + ö
1÷
VD2. Tính L = lim ç ç ÷
÷ .
x® + ¥ ç
è2x - ÷
3ø
1
x ® 0+
(
VD 3. Tìm giới hạn L = lim 1 + t an 2 x )4x
.
4
A. L = ¥ ; B. L = 1; C. L = e; D. L = e.
cot x
sin x
VD4. Tính L = lim(cos 2x ) .
x® 0
1.3. Đại lượng vô cùng bé và vô cùng lớn
1.3.1. Các định nghĩa
 Định nghĩa 1
● f (x ) được gọi là vô cùng bé (VCB) khi x ® a nếu
lim f (x ) = 0 .
x® a
● f (x ) được gọi là vô cùng lớn (VCL) khi x ® a nếu

lim f (x ) = ¥ .
x® a
 Chú ý
● Ta cũng có định nghĩa tương tự cho trường hợp:
x ® a- , x ® a+ , x ® - ¥ , x ® + ¥ .
1
● Khi x ® a nếu f ( x ) là vô cùng bé (VCB) thì
f (x )
là vô cùng lớn (VCL).
Ví dụ:
• f (x ) = t an(sin x ) là VCB khi x ® 0 ;
• g(x ) = t an(cos x ) không là VCB khi x ® 0 ;

æ pö p
ç
• cos x , cot x , sin çx - ÷÷ là các VCB khi x ® ;
çè ÷
÷
2ø 2
( )
• t an 3 sin 1 - x là VCB khi x ® 1- ;
2x + 3
• 2 là VCB khi x ® ± ¥ .
x +x+5
Cho f (x ) và g(x ) là hai vô cùng bé khi x ® a .
• f (x ) được gọi là VCB cấp cao hơn g(x ) , ký hiệu
f (x )
là f (x ) = O (g(x )) , nếu lim = 0.
x ® a g(x )
• f (x ) được gọi là VCB cùng bậc với g(x ) nếu

f (x )
lim = k (0 ¹ k ¹ ¥ ) .
x ® a g(x )
• f (x ) và g(x ) được gọi là hai VCB tương đương,

f (x )
ký hiệu là f (x ) : g(x ) , nếu lim = 1.
x ® a g(x )
Ví dụ:
3
x
• x = O (x ) khi x ® 0 vì lim 2 = lim x = 0;
3 2
x® 0 x x® 0
• sin x = O (sin 2x ) khi x ® 0 vì

2
2
sin x sin x
lim = lim = 0;
x ® 0 sin 2x x ® 0 2 cos x
• (x - 1) = O (t an(x - 1)) khi x ® 1 vì

2 2
2
(x - 1) éx - 1 x 2
- 1 ù
lim = lim ê . ú= 0;
x ® 1 t an(x 2 - 1) x ® 1 êx + 1 t an( x 2 - 1) ú
ë û
• sin x : x khi x ® 0 vì
3 3
3
sin x3 æsin x ö
lim = lim çç ÷
÷ = 1 ;
x® 0 x3 x® 0 çè x ÷
÷
ø
• sin 3(x - 1) : t an[9(x - 1) ] khi x ® 1 vì
2 2
ìï sin 2 3(x - 1) : [3(x - 1)]2

ï
í
ïï t an[9(x - 1) ] : 9(x - 1) ;
2 2
î
• 1 - cos x là VCB cùng bậc với x 2 khi x ® 0 , vì
2 x
2 sin
1 - cos x 2 1
lim = lim = .
x® 0 x2 x® 0 x2 2
Cho f (x ) , g(x ) là hai vô cùng lớn (VCL) khi x ® a .
• f (x ) được gọi là VCL cấp thấp hơn g(x ) nếu
f (x )
lim = 0.
x ® a g(x )
• f (x ) và g(x ) được gọi là hai VCL tương đương,

f (x )
ký hiệu là f (x ) : g(x ) , nếu lim = 1.
x ® a g(x )
• f (x ) và g(x ) được gọi là hai VCL cùng cấp nếu

f (x )
lim = k (0 ¹ k ¹ ¥ ) .
x ® a g(x )
Ví dụ: 1
x
• Ta có lim 2 = lim x x = 0
x® + ¥ x + 1 x® + ¥ 1
1+ 2
x
Þ x là VCL cấp thấp hơn x 2 + 1;
2
x 1
• lim = lim = 1
x® + ¥ 4 8 6 x® + ¥
x + 3x + 2x 3 2
4 1+ 2 + 7
x x
Þ 4
x + 3x + 2x : x .
8 6 2
1.3.2. Quy tắc ngắt bỏ vô cùng bé cấp cao
Cho f (x ) và g(x ) là hai VCB khi x ® a , ta có:
f (x ) + O ( f (x )) f (x )
lim = lim
x ® a g(x ) + O (g(x )) x ® a g(x )
3
x - cos x + 1
VD8. Tính L = lim 4 2
.
x® 0 x +x
Giải. Ta có:
3
x + (1 - cos x ) 1 - cos x 1
L = lim 4 2
= lim 2
= .
x® 0 x +x x® 0 x 2
 Các vô cùng bé tương đương cần nhớ
Khi u (x ) ® 0 , ta có công thức VCB tương đương:
1) sin u (x ) : u (x ) ; 2) t an u (x ) : u (x ) ;
3) arcsin u (x ) : u (x ) ; 4) arct an u (x ) : u (x ) ;
2
[u (x )] u (x )
5) 1 - cos u (x ) : ; 6) e - 1 : u (x ) ;
2
7) ln[1 + u (x )] : u (x ) ; 8) [1+ u (x )]a - 1 : a u (x ) .
u (x )
Đặc biệt: n
1 + u (x ) - 1 : .
n
 Chú ý
• Các công thức vô cùng bé tương đương trên
không áp dụng được cho hiệu hoặc tổng của
các vô cùng bé nếu chúng làm triệt tiêu tử
hoặc mẫu của phân thức.
t an x - sin x x- x
VD. L = lim 3
= lim 3 = 0 (sai).
x® 0 x x® 0 x 2
Giải đúng là: x
x.
sin x (1 - cos x ) 2 1
L = lim 3
= lim 3 = .
x® 0 x cos x x ® 0 x cos x 2
2
ln(1 - 2x sin x )
VD9. Tính L = lim 2
.
x® 0 sin x . t an x
3 2
x + 1 + arct an x - 1
VD10. Tính L = lim 3
.
x® 0 cos x - cos x + 2x
1.3.3. Quy tắc ngắt bỏ vô cùng lớn cấp thấp
Cho f1(x ) là VCL cấp thấp hơn f (x ) và g1(x ) là
VCL cấp thấp hơn g(x ) khi x ® a , ta có:
f (x ) + f1(x ) f (x )
lim = lim
x ® a g(x ) + g (x ) x ® a g(x )
1
x2 + x x + 3
VD14. Tìm giới hạn L = lim 2
.
x ® + ¥ 2x + x + 2019
Giải. Khi x ® + ¥ , ta có:

x2 + x x + 3 x2 1
2
: 2
Þ L= .
2x + x + 2019 2x 2
3x 2 + x x + 3 - 3x + 2
VD15. Tính L = lim .
x® + ¥ 3
x3 + x2 + 1 + x + 2019
Giải. Khi x ® + ¥ , ta có:

3x 2 + x x + 3 - 3x + 2 3x 2
: Þ L= 3.
3
3
x3 + x2 + 1 + x + 2019 x3
 Định nghĩa
Hàm số f (x ) được gọi là liên tục tại điểm a nếu
lim f (x ) = f (a ) .
x® a
 Chú ý
Hàm số f (x ) liên tục tại a nếu thỏa mãn cả 3 điều:
1) f (a ) xác định (nghĩa là a Î D f );
2) lim f (x ) tồn tại;

x® a
3) lim f (x ) = f (a ) .
x® a
 Định nghĩa
• f liên tục bên phải tại điểm a nếu lim+ f (x ) = f (a ) .
x® a
• f liên tục bên trái tại điểm a nếu lim- f (x ) = f (a ) .

x® a
• f liên tục trên (a ;b) nếu f liên tục tại " x Î (a ;b) .
• f liên tục trên [a ;b ] nếu f liên tục trên (a ;b) và
liên tục phải tại a và liên tục trái tại b .
VD. Tìm a để hàm số sau đây liên tục tại x = 0 :
ìï ln(cos x )
ïï , x ¹ 0
f (x ) = í ï arct an 2
x + 2x 2
ïï
ïïî 2a - 3 ,x= 0
VD. Tìm a để hàm số sau đây liên tục tại x = 0 :

ìï 3 t an 2 x + sin 2 x
ïï ,x> 0
f (x ) = í 2x
ïï
ïïî a ,x£ 0
…………………………………………………………………
2.1. Đạo hàm và vi phân cấp 1

2.2. Đạo hàm cấp cao
2.3. Quy tắc L’Hospital
2.1. Đạo hàm và vi phân cấp 1
• Cho hàm số f (x ) xác định trên lân cận của điểm
x 0 . Đạo hàm của f (x ) tại x 0 , ký hiệu là f ¢(x 0 ) , là
f (x 0 + h ) - f (x 0 )
giới hạn lim (nếu tồn tại).
h® 0 h
• Nếu hàm f (x ) có đạo hàm tại mọi điểm x Î (a; b)
thì ta nói rằng f (x ) có đạo hàm trên (a; b) .
• Đại lượng
f ¢(x 0 ).D x
ký hiệu df (x 0 ) , được gọi là vi phân của hàm số
f (x ) tại điểm x 0 .
• Vi phân của hàm số f (x ) tại x là
df (x ) = f ¢(x )dx
 Chú ý
Vi phân của hàm y = f (x ) là dy = f ¢(x )dx , suy ra

dy
dy = f ¢(x )dx Û f ¢(x ) =
dx
 Các quy tắc tính đạo hàm
1) [f (x ) ± g(x )]¢= f ¢(x ) ± g ¢(x ) ,
2) [C . f (x )]¢= C . f ¢(x ), C Î ¡ ,
3) [f (x )g(x )]¢= f ¢(x )g(x ) + f (x )g ¢(x ) ,
éf (x ) ù¢ f ¢(x )g(x ) - f (x )g ¢(x )

4) ê ú= ,
êg(x ) ú [g(x )]2
ë û
5) Nếu y = f (u ) với u = g(x ) thì
y ¢(x ) = y ¢(u ).u ¢(x ).
 Đạo hàm các hàm số sơ cấp
¢ u¢
1) (u )¢ = a .u ¢.u
a a- 1
2) ( u) = 2 u
3) (sin u )¢ = u ¢. cos u 4) (cos u )¢ = - u ¢. sin u
u¢
5) (t an u )¢ = = u ¢(1 + t an 2 u )
2
cos u
u¢
6) (cot u )¢ = - ¢ 2
= - u (1 + cot u )
sin 2 u
 Đạo hàm các hàm số sơ cấp
7) (e u )¢ = u ¢.e u 8) (a u )¢ = a u .u ¢. ln a
¢ u¢ u¢
9) (ln u ) = 10) (loga u )¢ =
u u . ln a
u¢ - u¢
11) (arcsin u )¢= 12) (arccos u )¢=
2 2
1- u 1- u
u¢ - u¢
13) (arct an u )¢ = 14) (arccot u )¢ =
2 2
1+ u 1+ u
2 3x
VD1. Tính df (- 1) của hàm số f (x ) = x e .
Giải. Ta có:
f ¢(x ) = (2x + 3x 2 )e 3x
Þ f ¢(- 1) = e - 3 Þ df (- 1) = e - 3dx .
ln(arcsin x )
VD2. Tính vi phân của hàm số y = 2 .
Giải. Ta có:
¢ é ¢ ln(arcsin x )
ù
y = êëln(arcsin x )ú
û .2 . ln 2
1
= .2ln(arcsin x ). ln 2
1 - x 2 arcsin x
ln(arcsin x )
2 ln 2
Þ dy = dx .
2
1 - x arcsin x
x- 1
VD3. Tính vi phân của hàm số y = arct an .
2x + 3
æ x - 1 ö¢ 1
ç
Giải. Ta có: y ¢= ç ÷
÷ .
÷
çè2x + 3 ø
÷ æx - 1 ö
2
1 + çç ÷
÷
çè2x + 3 ÷
ø
5
= 2 2
(2x + 3) + (x - 1)
dx
Þ dy = 2 .
x + 2x + 2
2.2. Đạo hàm cấp cao
• Đạo hàm của hàm số f ¢(x ) , ký hiệu f ¢¢(x ) , được
gọi là đạo hàm cấp hai của f (x ) .
• Đạo hàm của hàm số f ¢¢(x ) , ký hiệu f ¢¢¢(x ) , được

gọi là đạo hàm cấp ba của f (x ) .
• Tổng quát, đạo hàm cấp n (n ³ 4 ) của hàm số

(n ) (n )
f (x ) , ký hiệu f (x ) , là f (x ) = ( f ( n - 1)
(x ))¢.
2
x
VD4. Cho hàm số f (x ) = x , tính f ¢¢¢(0) .
e
2 - x
Giải. Ta có: f (x ) = x e
¢
Þ f (x ) = (2x - x )e Þ f ¢¢(x ) = (x 2 - 4x + 2)e - x
2 - x
¢¢
¢
Þ f (x ) = (- x + 6x - 6)e Þ f ¢¢¢(0) = - 6 .
2 - x
2 (4)
VD5. Cho hàm số f ( x ) = cos x , tính f (p ) .
Giải. Ta có: f ¢(x ) = - sin 2x
Þ f ¢¢(x ) = - 2 cos 2x Þ f ¢¢¢(x ) = 4 sin 2x
Þ f (4)
(x ) = 8 cos 2x Þ f (4)
(p ) = 8 .
(4) 3
VD6. Tính f (0) , với f (x ) = ln 3x + 1 .
1
Giải. Ta có: f (x ) = ln(3x + 1)
3
1
¢
Þ f (x ) = = (3 x + 1) - 1
3x + 1
¢¢ - 2
¢¢
¢
Þ f (x ) = - 3(3x + 1) Þ f (x ) = 2.3 (3x + 1)
2 - 3
Þ f (4)
(x ) = - 6.3 (3x + 1)
3 - 4
Þ f (4)
(0) = - 162 .
x+ 3 (n )
VD7. Cho hàm số f (x ) = 2 , tính f (x ) .
x - 3x + 2
Giải. Ta có:
5 4 - 1 - 1
f (x ) = - = 5(x - 2) - 4(x - 1)
x- 2 x- 1
¢
Þ f (x ) = (- 1).5(x - 2) - (- 1).4(x - 1)
- 2 - 2
¢¢
Þ f (x ) = (- 1) .2[5(x - 2) - 4(x - 1) ]
2 - 3 - 3
¢¢
Þ f (x ) = (- 1) .2[5(x - 2) - 4(x - 1) ]
2 - 3 - 3
¢¢
¢
Þ f (x ) = (- 1) .3![5(x - 2) - 4(x - 1) ]
3 - 4 - 4
é 5 4 ù
Þ f (x ) = (- 1) .n ! ê
(n ) n
- ú.
ê(x - 2)n + 1 (x - 1)n + 1 ú
ë û
2.3. Quy tắc L’Hospital
Nếu lim f (x ) = lim g(x ) = 0 (hoặc = ¥ ) thì

x® a x®a
f (x ) f ¢(x )
lim = lim
x ® x 0 g(x ) x ® x0 g¢ (x )
(g ¢(x ) ¹ 0 với x ¹ a )
 Chú ý
• Nếu lim f (x ) = lim g(x ) = 0 (hoặc = ¥ ) thì
x® a x®a
f (x ) 0 ¥
lim được gọi là dạng vô định (hoặc ).
x ® a g(x ) 0 ¥
• Các dạng vô định:

¥
0.¥ , ¥ , 0 , 1 , và ¥ - ¥
0 0
đều có thể biến đổi để áp dụng quy tắc L’Hospital.

x - x
e +e - 2
VD8. Tính giới hạnL = lim 2
.
x® 0 x
x 2 - sin 2 x
VD9. Tính L = lim 2 2
.
x ® 0 x . arct an x
æ 1 ö
ç
VD10. Tính L = lim çcot x - ÷ ÷ ( ¥ - ¥ ).
x® 0 ç
è x÷÷
ø
1
x- 1 ¥
VD11. Tính L = lim x (1 ).
x® 1
 Chương 2. Phép tính tích phân hàm một biến số
§1. TÍCH PHÂN BẤT ĐỊNH
1.1. Định nghĩa

• Hàm số F (x ) được gọi là một nguyên hàm của f ( x ) trên
khoảng (a ; b) nếu F ¢(x ) = f (x ), " x Î (a; b) .
Ký hiệu ò f (x )dx (đọc là tích phân).
Nhận xét
• Nếu F (x ) là nguyên hàm của f ( x ) thì F (x ) + C cũng là
nguyên hàm của f ( x ) .
MỘT SỐ NGUYÊN HÀM CẦN NHỚ
1) ò a.dx = ax + C , aÎ ¡
a +1
x
2) ò x dx =
a
+ C, a ¹ - 1
a +1
dx dx
3) ò = ln x + C ; 4) ò = 2 x +C
x x
x
a
ò 6) ò a xdx =
x x
5) e dx = e +C; +C
ln a
7) ò cos xdx = sin x + C ; 8) ò sin xdx = - cos x + C
dx dx
9) ò cos2 x = t an x + C ; 10) ò sin 2 x = - cot x + C
dx 1 x
11) ò x 2 + a2
= arct an + C
a a
dx x
12) ò = arcsin + C , a > 0
a
a2 - x 2
dx 1 x- a
13) ò x 2 - a2
=
2a
ln
x+a
+C
dx x
14) ò sin x
= ln t an + C
2
dx æx p ö
15) ò = ln t an çç + ÷ ÷
÷ +C
cos x çè 2 4ø÷
dx
16) ò = ln x + x2 + a + C
x2 + a
§2. TÍCH PHÂN XÁC ĐỊNH
2.1. Định nghĩa. Cho hàm số f ( x ) xác định trên [a; b].
Ta chia đoạn [a; b] thành n đoạn nhỏ bởi các điểm chia
x 0 = a < x1 < ... < x n - 1 < x n = b .
Lấy điểm xk Î [x k - 1; x k ] tùy ý (k = 1, n ).
n
Lập tổng tích phân: s = å f ( xk )(x k - x k - 1 ) .
k= 1
Giới hạn hữu hạn (nếu có) I = lim s được gọi
max( x k - x k - 1 )® 0
k
là tích phân xác định của f ( x ) trên đoạn [a; b].

b
Ký hiệu là I = ò f (x )dx .
a
Tính chất
b b
1) ò k .f (x )dx = k ò f (x )dx , k Î ¡
a a
b b b
2) ò [f (x ) ± g(x )]dx = ò f (x )dx ± ò g(x )dx
a a a
a b a
3) ò f (x )dx = 0; ò f (x )dx = - ò f (x )dx
a a b
b c b
4) ò f (x )dx = ò f (x )dx + ò f (x )dx , c Î [a ; b]
a a c
b
5) f (x ) ³ 0, " x Î [a ; b] Þ ò f (x )dx ³ 0
a
b b
6) f (x ) £ g(x ), " x Î [a ; b] Þ ò f (x )dx £ ò g(x )dx
a a
b b
7) a < b Þ ò f (x )dx £ ò f (x ) dx
a a
8) m £ f (x ) £ M , " x Î [a; b]
b
Þ m (b - a ) £ ò f (x )dx £ M (b - a )
a
9) Nếu f ( x ) liên tục trên đoạn [a; b] thì

b
$ c Î [a ; b] : ò f (x )dx = f (c )(b - a ) .
a
b
1
Khi đó, đại lượng f (c ) =
b- a ò f (x )dx được gọi là
a
giá trị trung bình của f (x ) trên đoạn [a; b].
1
dx
VD 1. Tích phân ò 2
x + cos x 2
bị chặn (hữu hạn) vì
0
1
hàm số f (x ) = liên tục trên đoạn [0; 1].
x 2 + cos2 x
1
VD 2. Giá trị trung bình của hàm số f (x ) = trên [1; e ]
x
e
1 dx 1
là ò
e- 1 1 x
=
e- 1
.
2.2.2. Công thức Newton – Leibnitz
Nếu f ( x ) liên tục trên [a; b] và F (x ) là một nguyên hàm
x
tùy ý của f ( x ) thì j (x ) = ò f (t )dt và F (x ) = j (x )+ C
a
là nguyên hàm của f ( x ) trên [a; b].
Vậy ta có:
b
b
ò f (x )dx = F (x ) a = F (b) - F (a ).
a
Nhận xét
1) Có hai phương pháp tính tích phân như §1.
2) Hàm số f ( x ) liên tục và lẻ trên [- a ; a ] thì:

a
ò f (x )dx = 0.
- a
3) Hàm số f ( x ) liên tục và chẵn trên [- a ; a ] thì:

a a
ò f (x )dx = 2ò f (x )dx .
- a 0
b
4) Để tính ò f (x ) dx , ta dùng bảng xét dấu của f ( x ) để
a
tách f (x ) thành tổng của các hàm trên mỗi đoạn nhỏ.
Đặc biệt
b b
ò f (x ) dx = ò f (x ) dx nếu f (x ) ¹ 0, " x Î (a;b) .

a a
§4. TÍCH PHÂN SUY RỘNG
Cho hàm số f (x ) ³ 0, " x Î [a ; + ¥ ) (b ® + ¥ ). Khi đó,
diện tích S có thể tính được cũng có thể không tính được.
Trong trường hợp tính được hữu hạn thì:
+¥ b
S = ò f (x )dx = lim
b® + ¥
ò f (x )dx .
a a
• Khái niệm mở đầu
Cho hàm số f (x ) ³ 0, " x Î [a; b]. Khi đó, diện tích hình
phẳng giới hạn bởi đồ thị y = f (x ) và trục hoành là:
b
S = ò f (x )dx .
a
4.1. Tích phân suy rộng loại 1
4.1.1. Định nghĩa
• Cho hàm số f ( x ) xác định trên [a ; + ¥ ) , khả tích trên
mọi đoạn [a; b] (a < b).
b
Giới hạn (nếu có) của ò f (x )dx khi b ® + ¥ được gọi
a
là tích phân suy rộng loại 1 của f ( x ) trên [a ; + ¥ ) .
+¥ b
Ký hiệu là: ò f (x )dx = lim
b® + ¥
ò f (x )dx .
a a
• Định nghĩa tương tự:
b b
ò f (x )dx = lim
a® - ¥
ò f (x )dx ;
- ¥ a
+¥ b
ò f (x )dx = lim
b® + ¥
ò f (x )dx .
- ¥ a® - ¥ a
• Nếu các giới hạn trên tồn tại hữu hạn thì ta nói
tích phân hội tụ, ngược lại là tích phân phân kỳ.
• Nghiên cứu về tích phân suy rộng (nói chung) là
khảo sát sự hội tụ và tính giá trị hội tụ (thường là khó).
+¥
dx
VD 1. Khảo sát sự hội tụ của tích phân I = ò .
a
Giải 1 x
• Trường hợp α = 1:
b
dx æ bö
I = lim ò = lim ççln x ÷ ÷ = + ¥ (phân kỳ).
b® + ¥ x b® + ¥ è 1÷
ø
1
• Trường hợp α khác 1:
b
dx 1 æ 1- a b ö
I = lim ò = lim ççx ÷
÷
b® + ¥ a 1 - a b ® + ¥ ç
è 1 ÷
÷
ø
1 x
ìï 1
1 ïï ,a >1
= lim b
1 - a b® + ¥
(
1- a
)
- 1 = ía - 1
ïï + ¥ , a < 1.
ïî
Vậy
1
 Với a > 1 : I = (hội tụ).
a - 1
 Với a £ 1: I = + ¥ (phân kỳ).

Bài 2. Tích phân suy rộng
VD1. Xét các tích phân sau
+¥ b
dx b
ò ò ( )
- x - x
1) x
= lim e dx = lim - e
e b® + ¥ b® + ¥ 0
0 0
= lim (1 - e ) = 1 (hội tụ);
-b
b® + ¥
- 1 - 1 2 - 1
dx -
2) ò
- ¥
3
x 2
= lim
a® - ¥ òx
a
3
dx = lim 3 x
a® - ¥
( )3
= lim - 3 - 3 3
a® - ¥
( a )= + ¥ (phân kỳ);
+¥ b
b
3) ò cos x dx = lim
b® + ¥ ò cos x dx = lim (sin x )
b® + ¥ 0
0 0
= lim sin b (không tồn tại nên tích phân phân kỳ).
b® + ¥
Chú ý
• Nếu tồn tại lim F (x ) = F (+ ¥ ) , ta dùng công thức:
x® + ¥
+¥
+¥
ò f (x )dx = F (x )
a
.
a
• Nếu tồn tại lim F (x ) = F (- ¥ ) , ta dùng công thức:
x® - ¥
b
b
ò f (x )dx = F (x )
- ¥
.
- ¥
• Tương tự:
+¥
+¥
ò f (x )dx = F (x )
- ¥
.
- ¥
0
dx
VD2. Tính tích phân I = ò (x - 2
1)
.
- ¥
+¥
dx
VD3. Tính tích phân I = ò 1+ x2 .
- ¥
4.1.2. Các tiêu chuẩn hội tụ
a) Tiêu chuẩn 1
• Nếu 0 £ f (x ) £ g(x ), " x Î [a; + ¥ ) và
+¥ +¥
ò g(x )dx hội tụ thì ò f (x )dx hội tụ.

a a
• Các trường hợp khác tương tự.

+¥
- x 10
VD 4. Xét sự hội tụ của tích phân I = òe dx .
1
b) Tiêu chuẩn 2
+¥ +¥
• Nếu ò f (x ) dx hội tụ thì ò f (x )dx hội tụ (ngược lại
a a
không đúng).
+¥
òe
- x
VD 5. Xét sự hội tụ của tích phân I = cos 3x dx .
1
c) Tiêu chuẩn 3
• Cho f (x ), g(x ) liên tục, luôn dương trên [a ; + ¥ )
f (x )
và lim = k . Khi đó:
x ® + ¥ g(x )
 Nếu 0 < k < + ¥ thì:

+¥ +¥
ò f (x )dx và ò g(x )dx cùng hội tụ hoặc phân kỳ.

a a
+¥ +¥
 Nếu k = 0 và ò g(x )dx hội tụ thì ò f (x )dx hội tụ.
a a
ìï k = + ¥
ïï +¥
 Nếu í ï +¥
thì ò f (x )dx phân kỳ.
ïï ò g(x )dx phaâ
n kyø a
ïï a
î
+¥
dx
VD 6. Xét sự hội tụ của tích phân I = ò 1 + x 2 + 2x 3 .
1
Chú ý
Nếu f (x ) : g(x ) (x ® + ¥ ) thì
+¥ +¥
ò f (x )dx và ò g(x )dx có cùng tính chất.

a a
+¥
dx
VD 7. Xét sự hội tụ của tích phân I = ò 1 + sin x + x
.
1
+¥
dx
VD 8. Điều kiện của a để I = ò 3 a
hội tụ là:
1 x . ln x + 1
3 1
A. a > 3 ; B. a > ; C. a > 2; D. a > .
2 2
+¥
(x 2 + 1)dx
VD 9. Điều kiện của a để I = ò 2x a + x 4 - 3
hội tụ?
1
4.2. Tích phân suy rộng loại 2
• Cho hàm số f ( x ) xác định trên [a; b) và không xác định
tại b , khả tích trên mọi đoạn [a; b - e] ( e > 0) .
b- e
Giới hạn (nếu có) của ò f (x )dx khi e ® 0 được gọi là
a
tích phân suy rộng loại 2 của f ( x ) trên [a ; b) .
Ký hiệu:
b b- e
ò f (x )dx = lim
e® 0
ò f (x )dx .
a a
• Định nghĩa tương tự:

b b
ò f (x )dx = lim
e® 0
ò f (x )dx (suy rộng tại a );
a a+ e
b b- e
ò f (x )dx = lim
e® 0
ò f (x )dx (suy rộng tại a , b ).
a a+ e
• Nếu các giới hạn trên tồn tại hữu hạn thì ta nói
tích phân hội tụ, ngược lại là tích phân phân kỳ.
b
dx
VD 10. Khảo sát sự hội tụ của I = ò xa , b > 0.
0
Giải
• Trường hợp α = 1:
b
dx æ bö
I = lim ò = lim ççln x ÷
÷
÷ = ln b - lim ln e = + ¥ .
e® 0+ x e® 0+ è eø e® 0+
e
• Trường hợp α khác 1:

b
dx
b
1 æ 1- a bö
I = lim ò = lim ò x - a
dx = lim ççx ÷
÷
e® 0 x a e® 0 1 - a e® 0 çè e÷
÷
ø
e e
ìï b1- a
1 ïï ,a <1
=
1 - a e® 0
(
lim b1- a - e1- a ) = í 1- a
ïï
ïî + ¥ , a > 1.
Vậy
1- a
b
 Với a < 1: I = (hội tụ).
1- a
 Với a ³ 1 : I = + ¥ (phân kỳ).
 Chương 2. Phép tính tích1 phân hàm một biến số
3
3dx
VD 11. Tính tích phân I = ò 2
.
1 1 - 9x
6
p p p
A. I = - ; B. I = ; C. I = ; D. I = + ¥ .
3 3 6
e
dx
VD 12. Tính tích phân I = ò 3 2
.
1 x . ln x
2
dx
VD 13. Tính tích phân I = ò x2 - x
.
1
4.1.2. Các tiêu chuẩn hội tụ
Các tiêu chuẩn hội tụ như tích phân suy rộng loại 1.
Chú ý b b
Nếu f (x ) : g(x ) (x ® b) thì ò f (x )dx và ò g(x )dx
a a
có cùng tính chất (với b là cận suy rộng).
1
x a dx
VD 14. Tích phân suy rộng I = ò x (x + 1)(2 - x )
0
hội tụ khi và chỉ khi:
1 1
A. a < - 1; B. a < - ; C. a > - ; D. a Î ¡ .
2 2
1
xa + 1
VD 15. Tích phân suy rộng I = ò dx
0 (x 2 + 1) sin x
phân kỳ khi và chỉ khi:
1 1
A. a £ - 1; B. a £ - ; C. a ³ - ; D. a Î ¡ .
2 2
Chú ý
• Cho I = I 1 + I 2 với I , I 1, I 2 là các tích phân suy rộng
ta có:
1) I 1 và I 2 hội tụ Þ I hội tụ.
ìï I ® - ¥ ( phaâ n kyø) ìï I ® + ¥ ( phaâ
n kyø
)
2) ïí 1 hoặc ïí 1
ïï I 2 £ 0 ïï I 2 ³ 0
î î
thì I phân kỳ.
ìï I ® - ¥ ( phaâ n kyø) ìï I ® + ¥ ( phaâ
n kyø
)
3) ïí 1 hoặc ïí 1
ïï I 2 > 0 ïï I 2 < 0
î î
thì chưa thể kết luận I phân kỳ.
1
xa + 1
VD 16. I = ò dx phân kỳ khi và chỉ khi:
0 x 2 sin x
1 1 1
A. a £ ; B. a £ - ; C. a £ - ; D. a Î ¡ .
4 4 2
1
x
VD17.Xét sự hội tụ của I = ò sin x dx .
0
e - 1
1
1 - cos x
VD18. Xét sự hội tụ củaI = ò 2 dx .
0
x arct an x
Bài 1. Khái niệm cơ bản về chuỗi số

Bài 2. Chuỗi số dương
Bài 3. Chuỗi số có dấu tùy ý
1.1. Định nghĩa chuỗi số

1.2. Điều kiện cần để chuỗi số hội tụ
1.3. Tính chất của chuỗi số
1.1. Định nghĩa chuỗi số
Số hạng tổng quát
¥
u1 + u2 + ... + un + ... = å un
n=1
n® ¥
Tổng riêng thứ n: S S (trị hội tụ)
n
• Nếu lim S n = S hữu hạn thì ta nói chuỗi số hội tụ
n® ¥
¥
và có tổng là S , ta ghi là å un = S .
n=1
• Ngược lại, ta nói chuỗi số phân kỳ.
¥
1
VD1. Xét sự hội tụ của chuỗi số å .
n = 1 n (n + 1)
æ 1ö
¥
VD2. Xét sự hội tụ của chuỗi số å ln çç1 + ÷
÷
÷.
n=1
ç
è n÷
ø
¥ n+ 3
2
VD3. Xét sự hội tụ của chuỗi số å 3n
.
n=1
 Định lý
¥
Chuỗi số å n
aq (a ¹ 0) hội tụ Û | q | < 1
n=1
1.2. Điều kiện cần để chuỗi số hội tụ
¥
Nếu chuỗi số å u n hội tụ thì lim u n = 0
n® ¥
n=1
 Ứng dụng
¥
Nếu lim u n ¹ 0 thì chuỗi số
n® ¥
å u n phân kỳ
n=1
¥
n4
VD5. Xét sự hội tụ của chuỗi số å 4
.
n = 1 3n +n+ 2
Giải. Ta có:
4
n 1
un = ® ¹ 0 Þ chuỗi số phân kỳ.
3n 4 + n + 2 3
¥
n5
VD6. Xét sự hội tụ của chuỗi số å n 4
+1
.
n=1
Giải. Ta có:
5
n
un = ® + ¥ ¹ 0 Þ chuỗi số phân kỳ.
n4 + 1
1.3. Tính chất của chuỗi số
¥ ¥
• Nếu hai chuỗi số å un , å vn hội tụ thì
n=1 n=1
¥ ¥ ¥
å (u n + vn ) = å un + å vn
n=1 n=1 n=1
¥ ¥
å a u n = a å u n (a Î ¡ )
n=1 n=1
• Tính chất hội tụ (phân kỳ) của chuỗi số không

đổi nếu ta thêm hoặc bớt đi hữu hạn số hạng.
…………………………………………………………
2.1. Định nghĩa chuỗi số dương

2.2. Các tiêu chuẩn hội tụ của chuỗi số
2.2.1. Tiêu chuẩn Maclaurin – Cauchy
2.2.2. Tiêu chuẩn so sánh
2.2.3. Tiêu chuẩn d’Alembert
2.2.4. Tiêu chuẩn Cauchy
2.1. Định nghĩa chuỗi số dương
¥
å un được gọi là chuỗi số dương nếu un > 0, " n ³ 1.
n=1
VD. Xét các chuỗi số sau, ta có:

¥
2n - 1
1) å 3 n
là chuỗi số dương vì
n=1 2n - 1
un = > 0, " n ³ 1.
n
¥
3
cos n
2) å n 2
không phải là chuỗi số dương vì
n=1 cos 2
u2 = < 0.
4
2.2. Các tiêu chuẩn hội tụ của chuỗi số
2.2.1. Tiêu chuẩn Maclaurin – Cauchy
Nếu f (x ) liên tục, không âm và giảm trên [1; + ¥ ) thì
¥ +¥
å f (n ) hội tụ Û ò f (x )dx hội tụ

n=1 1
 Hệ quả
¥
1
å n a
hội tụ Û a > 1
n=1
 Chú ý
¥
1
Chuỗi số å phân kỳ và được gọi là chuỗi số
n=1 n
điều hòa.
¥
1
VD1. Xét sự hội tụ của chuỗi số å 3 4 3
.
n=1 n + 2n + 1
¥
1
.
n= 2 n. ln 2 n + 1
2.2.2. Tiêu chuẩn so sánh
 Tiêu chuẩn so sánh 1
¥ ¥
Cho 2 chuỗi å un , å vn thỏa 0 £ un £ vn , " n ³ n 0 .
n=1 n=1
Khi đó, ta có:
¥ ¥
Nếu å vn hội tụ thì å u n hội tụ
n=1 n=1
¥ ¥
Nếu å u n phân kỳ thì å vn phân kỳ
n=1 n=1
¥
1
VD3. Xét sự hội tụ của chuỗi số å n
.
n = 1 n .2
Giải. Ta có:
1 1
£ , " n ³ 1.
n n
n .2 2
¥ ¥
1 1
Vì å n
hội tụ nên å n
hội tụ.
n=1 2 n = 1 n .2
 Tiêu chuẩn so sánh 2
Nếu un : vn khi n ® ¥ thì
¥ ¥
å u n và å vn có cùng tính chất
n=1 n=1
¥
n+1
.
n=1 2n + 3
2.2.3. Tiêu chuẩn d’Alembert
¥ un + 1
Cho chuỗi số dương å un và lim
n® ¥ un
= D . Khi đó:
n=1
• Nếu D < 1 thì chuỗi số hội tụ;

• Nếu D > 1 thì chuỗi số phân kỳ;
• Nếu D = 1 thì ta chưa thể kết luận.
¥ n 2
5 (n !)
n = 1 (2n )!
n
¥
1 çæ ö
1÷
VD6. Xét sự hội tụ của chuỗi số å ç1+ ÷
÷ .
n ç n÷
n=1 3 è ø
2.2.4. Tiêu chuẩn Cauchy
¥
Cho chuỗi số dương å un và lim
n® ¥
n u n = C . Khi đó:
n=1
• Nếu C < 1 thì chuỗi số hội tụ;

• Nếu C > 1 thì chuỗi số phân kỳ;
• Nếu C = 1 thì ta chưa thể kết luận.
n2
¥ æ1 ö
VD7. Xét sự hội tụ của chuỗi số å çç ÷ ÷
÷ .
ç ÷
n = 1 è2 ø
Giải. Ta có:
n
æ1 ö
nu = ç ÷ ® 0 < 1 Þ chuỗi số hội tụ.
n çç ÷÷
÷
è2 ø
n2
¥
1 æ
ççn + 2 ö
÷
VD8. Xét sự hội tụ của chuỗi số å ÷
÷ .
n çn + 1 ÷
n=1 2 è ø
3.1. Chuỗi số đan dấu

3.1.2. Tiêu chuẩn Leibniz
3.2. Chuỗi số có dấu tùy ý
3.2.2. Tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối
3.1. Chuỗi số đan dấu
Cho dãy số dương (un ) , các chuỗi số có dạng
¥ ¥
å (- 1)n u n , å (- 1)n + 1u n
n=1 n=1
được gọi là các chuỗi số đan dấu.

VD. Các chuỗi số sau là chuỗi số đan dấu:
¥
(- 1)n 1 1 1 1
1) å = - 1 + - + - + ...
n=1 n 2 3 4 5
¥ n
2 +1 3 5 9 17
2) å (- 1)n+1
= - + - + ...
n+1 4 8 16 32
n=1 2
3.1.2. Tiêu chuẩn Leibniz
Nếu dãy (un ) giảm về 0 thì các chuỗi số đan dấu
¥ ¥
å n
(- 1) u n , å n+1
(- 1) un
n=1 n=1
hội tụ. Khi đó, ta gọi chuỗi số là chuỗi Leibniz.

¥ n
(- 1)
n=1 n
æ1 ö 1
ç
Giải. Dãy (u n ) = ç ÷ ÷ giảm và u n = ® 0
÷
çèn ÷
ø n
Þ chuỗi số đã cho hội tụ.
¥
(- 1)n
.
n= 2 n + (- 1)
¥ n
2 +1
(- 1)
2n + 1
.
n=1
3.2. Chuỗi số có dấu tùy ý
¥
• å u n (u n Î ¡ ) được gọi là chuỗi số có dấu tùy ý.
n=1
¥ ¥
• å u n được gọi là hội tụ tuyệt đối nếu å u n hội tụ.
n=1 n=1
¥
• å u n được gọi là bán hội tụ nếu
¥ ¥
n=1
å u n hội tụ và å u n phân kỳ
n=1 n=1
¥ n
(- 1)
VD4. Chuỗi số å là bán hội tụ.
n=1 n
3.2.2. Tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối
¥ ¥
Nếu å u n hội tụ thì chuỗi có dấu tùy ý å u n hội tụ.
n=1 n=1
¥ n
cos(n )
VD5. Xét sự hội tụ của chuỗi số å n 2
.
n=1
¥
(- 1)n + (- 2)n + 1
3
.
n=1
 Chương 4. Lý thuyết chuỗi
§4. CHUỖI HÀM
4.1. Khái niệm chung về chuỗi hàm
4.1.1. Các định nghĩa
• Cho dãy hàm u1(x ), u 2(x ), ..., un (x ), ... cùng xác định
trên D Ì ¡ . Tổng hình thức:
¥
u1(x ) + u 2(x ) + ... + un (x ) + ... = å un (x ) (1)
n=1
được gọi là chuỗi hàm số hay chuỗi hàm trên D Ì ¡ .
¥
• Nếu tại x 0 Î D , chuỗi số å un (x 0 ) hội tụ (phân kỳ)
n=1
thì x 0 được gọi là điểm hội tụ (phân kỳ) của chuỗi (1).
• Tập hợp các điểm hội tụ x 0 của chuỗi (1) được gọi là
miền hội tụ của chuỗi (1).
• Chuỗi (1) được gọi là hội tụ tuyệt đối tại x 0 Î D nếu
¥
chuỗi å un (x 0 ) hội tụ.
n=1
• Tổng S n (x ) = u1(x ) + u 2 (x ) + ... + un (x ) được gọi là
tổng riêng thứ n của chuỗi (1).
Trong miền hội tụ của chuỗi (1), tổng S n (x ) hội tụ về
một hàm số f (x ) nào đó.
• Hàm f (x ) = lim S n (x ) xác định trong miền hội tụ của
n® ¥
chuỗi (1) được gọi là tổng của chuỗi (1).
¥
Ta viết là: å u n (x ) = f (x ) .
n=1
Khi đó, R n (x ) = f (x ) - S n (x ) được gọi là phần dư của

(1) và tại mỗi x thuộc miền hội tụ thì lim R n (x ) = 0 .
n® ¥
¥
VD 1. Tìm miền hội tụ của chuỗi hàm å ne - nx .
Giải n=1
n
• Với x > 0 : lim ne - nx = e - x < 1 Þ chuỗi hội tụ.
n® ¥
• Với x £ 0 : ne - nx ®
/ 0 Þ chuỗi phân kỳ.
Vậy miền hội tụ của chuỗi hàm là 0;+ ¥ . ( )
¥
x 2n
VD 2. Tìm miền hội tụ của chuỗi hàm å .
n=1 n !
Giải
• Với x = 0 : Chuỗi hội tụ.
• Với x ¹ 0 , ta có:
éx 2(n + 1) x 2n ù x 2
lim êê : ú= lim = 0 Þ chuỗi hội tụ.
n ® ¥ (n + 1)! n ! ú n ® ¥ n + 1
êë ú
û
Vậy miền hội tụ của chuỗi hàm là ¡ .
4.2. Chuỗi lũy thừa
¥
Chuỗi hàm å an (x - x 0 )n với an , x 0 là các hằng số
n= 0
được gọi là chuỗi lũy thừa.
Nhận xét
¥
• Nếu đặt x ¢= x - x 0 thì chuỗi lũy thừa có dạng å an x n .
n= 0
¥
• Miền hội tụ của å n
an x chứa x = 0 nên khác rỗng.
n= 0
4.2.2. Bổ đề Abel
¥
Nếu chuỗi hàm å an x n hội tụ tại x = a ¹ 0 thì chuỗi
n= 0
(
hội tụ tuyệt đối tại mọi điểm x Î - a ; a . )
• Hệ quả
¥
Nếu chuỗi hàm å n
an x phân kỳ tại x = b thì phân kỳ
n= 0
tại mọi x thỏa x > b .

4.2.3. Bán kính hội tụ

a) Định nghĩa
¥
• Số R > 0 để å an x n hội tụ tuyệt đối trên (- R ; R ) và
n= 0
phân kỳ tại " x : x > R được gọi là bán kính hội tụ.
• Khoảng (- R ; R ) được gọi là khoảng hội tụ.
Nhận xét
• Nếu chuỗi hội tụ " x Î ¡ thì R = + ¥ .
• Nếu chuỗi phân kỳ " x ¹ 0 thì R = 0 .
b) Phương pháp tìm bán kính hội tụ
an + 1
Nếu tồn tại lim = r hoặc lim n an = r thì:
n® ¥ an n® ¥
ìï 0, r = + ¥
ïï
ïï 1
R = í , 0< r < +¥ .
ïï r
ïï + ¥ , r = 0
ïî
Tìm miền hội tụ của chuỗi lũy thừa

Bước 1. Tìm bán kính hội tụ R , suy ra khoảng hội tụ của
chuỗi lũy thừa là: (- R ; R ) .
Bước 2. Xét sự hội tụ của các chuỗi số tại x = ± R .
Bước 3
• Nếu các chuỗi số phân kỳ tại x = ± R thì kết luận:
miền hội tụ của chuỗi hàm là (- R ; R ) .
• Nếu chuỗi số phân kỳ tại x = R và hội tụ tại x = - R
thì kết luận: miền hội tụ của chuỗi hàm là [- R ; R ) .
• Tương tự: miền hội tụ là (- R ; R ], [- R ; R ].
¥ n
x
VD 4. Tìm miền hội tụ của chuỗi hàm å .
n=1 n
¥ n
(x - 1)
VD 5. Tìm miền hội tụ của chuỗi hàm å n .2n
.
n=1
n2
¥ æ 1ö n
VD 6. Tìm miền hội tụ của chuỗi hàm å çç1 + ÷÷
÷ x .
n=1
ç
è n ÷
ø
¥
VD 7. Tìm miền hội tụ của chuỗi hàm å n
3 (x + 2) . n2
n= 0
4.3. Sơ lược về chuỗi Fourier
a) Chuỗi lượng giác
¥
a0
Chuỗi hàm dạng: + å (an cos nx + bn sin nx ) (*)
2 n=1
được gọi là chuỗi lượng giác.
Nếu chuỗi (*) hội tụ đều trên [- p ; p ] đến hàm số f (x )
thì các hệ số an , bn được tính theo công thức:
p
1
an =
p ò f (x ) cos nx dx , n = 0, 1, 2,... (2);
- p
p
1
bn =
p ò f (x ) sin nx dx , n = 1, 2,... (3).
- p
b) Định nghĩa chuỗi Fourier
• Chuỗi lượng giác (*) có các hệ số được tính theo công
thức (2), (3) được gọi là chuỗi Fourier của hàm f (x ) .
Các hệ số an , bn được gọi là hệ số Fourier của f (x ) .
• Mọi hàm f (x ) khả tích trên [- p ; p ] tương ứng với chuỗi

Fourier của nó và thông thường ta viết:
¥
a0
f (x ) : + å (an cos nx + bn sin nx ) .
2 n=1
Jean Baptiste Joseph Fourier (1768 – 1830)

Nhà Toán học và Vật lý học Pháp.
VD 8. Tìm chuỗi Fourier của hàm số:
ìï - 1, - p £ x < 0
f (x ) = ïí
ïï 1, 0 £ x £ p .
î
Giải. Do hàm f (x ) lẻ nên:
f (x ). cos nx lẻ và f (x ). sin nx chẵn.
Suy ra:
p
1
• an = ò f (x ) cos nx dx = 0, " n Î ¥ .
p -p
p p
1 2
• bn =
p ò f (x ) sin nx dx = p ò f (x ) sin nx dx
- p 0
p
2 2
=
p ò sin nx dx = - n p (cos n p - 1)
0
ìï 0, n = 2k
2 ï
ï
n
= [1 - (- 1) ] = í 4 .
np ïï , n = 2k + 1
ïïî p (2k + 1)
4 ¥ sin(2k + 1)x
Vậy f (x ) : å
p k= 0 2k + 1
.
VD 9. Tìm chuỗi Fourier của f (x ) = x trên [- p ; p ].
Giải. Do hàm f (x ) chẵn nên ta có:
p
1
• bn = ò f (x ) sin nx dx = 0, n = 1, 2,...
p -p
p p
1 2
• a0 =
p ò x dx =
p ò x dx = p,
- p 0
ìï 0, n = 2k
p
ï
an = ò x cos nx dx = ïí
2
4 .
p 0 ïï - , n = 2k + 1
ïî p n 2
p 4 ¥ cos(2k + 1)x
Vậy f (x ) : - å
2 p k = 0 (2k + 1) 2
.
c) Khai triển Fourier của hàm số

 Định lý Dirichlet
Nếu hàm số f (x ) tuần hoàn với chu kỳ 2p , đơn điệu

từng khúc và bị chặn trên [- p ; p ] thì chuỗi Fourier của
nó hội tụ tại mọi điểm trên [- p ; p ] đến tổng là:
- +
f (x ) + f (x )
.
2
J.P.G.
Lejeune Dirichlet
(1805 – 1859)
Nhà Toán học Đức
VD 10. Khai triển thành chuỗi Fourier của hàm số:
ìï 0, - p £ x < 0
f (x ) = ïí
ïï x , 0 £ x £ p .
î
Giải. Hàm f (x ) thỏa mãn định lý. Ta có:
p p
1 1 p
• a0 =
p ò f (x ) dx = p ò x dx = 2 ,
- p 0
ìï 0, n = 2k
p
ï
an = ò x cos nx dx = ïí
1
2 .
p 0 ïï - , n = 2k + 1
ïî p n 2
ìï 1
p ïï - , n = 2k
1 ï
• bn = ò x sin nx dx = í n
p 0 ïï 1
ïï , n = 2k + 1.
î n
Vậy:
p 2 ¥ cos(2k + 1)x ¥
(- 1)k + 1 sin kx
f (x ) : - å
4 p k = 0 (2k + 1) 2
+ åk = 1 k
.
…………………………Hết…………………………
Chương 4. HÀM SỐ NHIỀU BIẾN SỐ
Bài 1. Khái niệm cơ bản

Bài 2. Đạo hàm riêng – Vi phân
Bài 3. Cực trị của hàm hai biến số

1.1. Các định nghĩa

1.2. Giới hạn của hàm hai biến số
1.1. Các định nghĩa
a) Miền phẳng
D
¶D
Miền đóng
D
¶D
D = D U¶D
Miền mở
D
¶D
D = D \ ¶D
Miền đơn
đa liên
liên
C1
D
C2 C3
¶¶ D
D = C UC UC
1 2 3
Miền liên thông
• D
•
Miền không liên thông
D
b) Lân cận của một điểm trong mặt phẳng
ε
• M0
S(M0,ε)
M Î S (M 0, e) Û d (M , M 0 ) < e
Điểm trong Điểm ngoài
• M1
D • M2
¶D • M3
Điểm biên
d) Hàm số hai biến số
2
f : D Ì ¡ ¾ ¾® ¡
(x , y ) Î D a z = f (x , y ) Î ¡ .
2
• Tập D Ì ¡ được gọi là miền xác định (MXĐ)
của hàm số f (x , y ) , ký hiệu là D f .
2
D f = {(x , y ) Î ¡ | f (x , y ) Î ¡ }
• z = f (x , y ) được gọi là giá trị của hàm số tại (x , y ) .
y
M (x 0 , y 0 ) z 0 = f (x 0, y 0 ) = f (M )
y0 •
•z z
O x0 x O 0
Đồ thị của hàm số z = f(x,y)
f (M ) = f (a, b) = c z S
• N(a,b,c)
b
O y
a •M
x D
S = {(x , y , f (M )) | M (x , y ) Î D }
VD.
• Hàm số f (x , y ) = 3x 2y - cos xy có D f = ¡ 2 .
• Hàm số z = 4 - x 2 - y 2 có MXĐ là hình tròn

đóng tâm O (0; 0) , bán kính R = 2.
Vì M (x , y ) Î Dz Û 4 - x 2 - y 2 ³ 0
2 2
Û x + y £ 4.
2 2
• Hàm số z = ln(4 - x - y ) có MXĐ là hình tròn
mở tâm O (0; 0) , bán kính R = 2.
Vì M (x , y ) Î Dz Û 4 - x 2 - y 2 > 0
2 2
Û x + y < 4.
• Hàm số z = f (x , y ) = ln(2x + y - 3) có MXĐ là
nửa mp mở có biên d : 2x + y - 3 = 0 , không
chứa O . y
2x + y - 3 > 0
2x + y - 3 < 0
O d x
1.2. Giới hạn của hàm hai biến số
……………………………………………………….
Bài 2. Đạo hàm – Vi phân
2.1. Đạo hàm riêng

2.2. Vi phân
2.1.1. Đạo hàm riêng cấp 1
Cho hàm số f (x , y ) xác định trên D Ì ¡ chứa điểm2
M 0 (x 0, y 0 ) . Cố định y = y 0 , đạo hàm hàm số f (x , y 0 )

tại x 0 được gọi là đạo hàm riêng theo biến x của
hàm số f (x , y ) tại (x 0, y 0 ) , ký hiệu là:
¶f
fx¢(x 0, y 0 ) hay (x 0 , y 0 )
¶x
2.1.1. Đạo hàm riêng cấp 1
Tương tự, đạo hàm riêng f(x,y) theo biến y tại

(x0,y0) là:
¶f
fy¢(x 0 , y 0 ) hay (x 0 , y 0 )
¶y
 Ý nghĩa z = f (x , y )
z
•
y=b fx¢(a, b)
O y
• M(a,b)
x
 Ý nghĩa z = f (x , y )
z
fy¢(a, b)
•
x= a
O y
•
x M(a,b)
 Chú ý
• Các quy tắc tính đạo hàm của hàm số một biến
đều đúng cho đạo hàm riêng của hàm số nhiều
biến.
• Khi tính đạo hàm riêng của một hàm số theo
biến x, ta xem biến y là hằng số và ngược lại.
VD1. Tính các đạo hàm riêng của hàm số
f (x , y ) = x - 3x y + 2y - 3xy tại (- 1; 2) .
4 3 2 3
Giải. Ta có:
fx¢(x , y ) = (x 4 - 3x 3y 2 + 2y 3 - 3xy )x¢ = 4x 3 - 9x 2y 2 - 3y
fy¢(x , y ) = (x 4 - 3x 3y 2 + 2y 3 - 3xy )y¢ = - 6x 3y + 6y 2 - 3x

Thay x = - 1, y = 2 vào fx¢(x , y ) và fy¢(x , y ) ta được:
fx¢(- 1; 2) = - 46 và fy¢(- 1; 2) = 39 .
VD2. Tính các đạo hàm riêng của f (x , y ) = sin(x y ) .

2
VD3. Tính các đạo hàm riêng của hs z (x , y ) = e y ln x

.
x 2 + 2xy
VD4. Tính các đạo hàm riêng của hs z = .
x- y
VD5. Tính các đạo hàm riêng của hàm số

3
æx - y ö
z = ln çç ÷
÷ tại (2; - 1) .
÷
çèx + y ø
÷
2.1.2. Đạo hàm riêng cấp cao
Các đạo hàm riêng của các hàm số fx¢(x , y ) , fy¢(x , y )
được gọi là các đạo hàm riêng cấp hai của hàm số
f (x , y ) , ký hiệu là:
fx¢2¢= ( fx¢)x¢, fxy¢¢ = ( fx¢)y¢, fyx¢¢ = ( fy¢)x¢, fy¢2¢= ( fy¢)y¢
¶ f ¶ f
2
¶ f ¶ 2f
2 2
hay , , , .
¶ x ¶ y¶ x ¶ x¶ y ¶ y
2 2
• Hàm số nhiều hơn 2 biến và đạo hàm riêng cấp
cao hơn 2 có định nghĩa tương tự.
VD. f 2 3 (x , y ) = (((( fx¢(x , y ))x¢)y¢)y¢)y¢ = ( f ¢2¢(x , y ))¢¢3¢;
( 5)
x y x y
fx(6)
2
¢¢ ¢ ¢ ¢¢
2 (x , y , z ) = ((( f 2 (x , y , z ))y )x ) 2 .
yxz x z
Sơ đồ fx¢2¢
fx¢ fxy¢¢
f (x , y )
fy¢ fy¢2¢
fyx¢¢
• Định lý Schwarz
Nếu hàm số f (x , y ) có các đạo hàm riêng fxy¢¢ và
fyx¢¢ liên tục trong miền mở D Ì ¡ 2
thì fxy¢¢ = fyx¢¢.
Hermann Amandus Schwarz

(1843 – 1921)
VD6. Tính các đạo hàm riêng cấp 2 của hàm số
f (x , y ) = x e + x y - y tại (- 1; 1) .
3 y 2 3 4

f (x , y ) = cos(xy 2 ) .
x- y2
VD8. Tính các đạo hàm riêng cấp 2 của z = e .
2xy
VD9. Tính các đạo hàm riêng cấp 2 của z = .
x- y
x
z = arct an .
y
2.2. VI PHÂN
2.2.1. Vi phân cấp 1
Đại lượng
fx¢(x 0, y 0 )D x + fy¢(x 0, y 0 )D y
ký hiệu df (x 0, y 0 ) , được gọi là vi phân hàm số
f (x , y ) tại điểm M (x 0, y 0 ) .
Công thức vi phân của f (x , y ) tại M (x , y ) là
df (x , y ) = fx¢(x , y )dx + fy¢(x , y )dy

• Vi phân của hàm nhiều hơn hai biến số
có định nghĩa tương tự, chẳng hạn
df (x , y , z ) = fx¢(x , y , z )dx + fy¢(x , y , z )dy + fz¢(x , y , z )dz

3 2 2
VD11. Cho hs f ( x , y ) = 2x y - x y , tính df (1; - 1) .
Giải. Ta có các đạo hàm riêng là:
fx¢(x , y ) = 6x 2y 2 - 2xy Þ fx¢(1; - 1) = 8 ,
fy¢(x , y ) = 4x 3y - x 2 Þ fy¢(1; - 1) = - 5 .
Vậy df (1; - 1) = fx¢(1; - 1)dx + fy¢(1; - 1)dy = 8dx - 5dy .
VD12. Tính vi phân của hàm số f ( x , y ) = t an( x 2

y ).
ìï 2xy
ïï f ¢(x , y ) = [t an(x 2y )]¢ = ,
ïï x x 2 2
cos (x y )
í
ïï x 2
ïï fy¢(x , y ) = [t an(x y )]y¢ =

2
2 2
.
ïî cos (x y )
2xy x2
Vậy df (x , y ) = 2 2
dx + 2 2
dy .
cos (x y ) cos (x y )
y- x2
VD13. Cho hs f (x , y ) = e cos(x 2y ) , tính df (1; - p ) .
ìï f ¢(x , y ) = - 2xe y - x 2 [cos(x 2y ) + y sin(x 2y )]
ïï x
í
ïï f ¢(x , y ) = e [cos(x 2y ) - x 2 sin(x 2y )]
2
y - x
ïî y
ìï f ¢(1; - p ) = 2e - p - 1
Þ ïí x
ïï fy¢(1; - p ) = - e - p - 1.
î
Vậy df (1; - p ) = (2dx - dy )e - p - 1 .
2.2.2. Vi phân cấp 2

Vi phân của df (x , y ) , ký hiệu là d 2 f (x , y ) , được gọi là
vi phân cấp 2 của hàm số f (x , y ) .
d 2 f (x , y ) = fx¢2¢(x , y )dx 2 + 2 fxy¢¢(x , y )dxdy + fy¢2¢(x , y )dy 2

VD14. Tính d 2 f (2; - 1) của hàm số
2 3 2 3 5
f (x , y ) = x y + xy - 3x y .
Giải. Ta có:
ìï f ¢(x , y ) = 2xy 3 + y 2 - 9x 2y 5
ï x
í
ïï fy¢(x , y ) = 3x 2y 2 + 2xy - 15x 3y 4
î
ìï f ¢¢(x , y ) = 2y 3 - 18xy 5 ìï f ¢¢(2; - 1) = 34
ïï x2 ïï x 2
Þ ïí fxy¢¢(x , y ) = 6xy 2 + 2y - 45x 2y 4 Þ ïí fxy¢¢(2; - 1) = - 170
ïï ïï
ïï fy¢¢(x , y ) = 6x y + 2x - 60x y
2 3 3
ï fy¢2¢(2; - 1) = 460.
î2
ïî
Vậy d 2 f (2; - 1) = 34dx 2 - 340dxdy + 460dy 2 .
VD15. Tính vi phân cấp 2 của hàm số z = sin(xy 2 ) .

Giải. Ta có:
ìï z ¢ = y 2 cos(xy 2 )
ï x
í
ïï z y¢ = 2xy cos(xy 2 )
î
ìï z ¢¢ = - y 4 sin(xy 2 )
ïï x 2
Þ ïí z xy¢¢ = 2y cos(xy 2 ) - 2xy 3 sin(xy 2 )
ïï
ïï z y¢¢2 = 2x cos(xy 2 ) - 4x 2y 2 sin(xy 2 ).
î
Vậy d z (x , y ) = - y sin(xy )dx
2 4 2 2
2 2 2
+ 4y [cos(xy ) - xy sin(xy )]dxdy
2 2 2 2
+ 2x [cos(xy ) - 2xy sin(xy )]dy .
……………….………………………………
3.1. Định nghĩa

3.2. Cực trị tự do
3.3. Cực trị có điều kiện
3.1. Định nghĩa

• Hàm số z = f (x , y ) đạt cực trị địa phương (gọi tắt
• Nếu D f > 0 thì f (x 0, y 0 ) được gọi là giá trị cực
là cực trị) tại điểm M 0(x 0, y 0 ) nếu với mọi điểm
tiểu và M 0 là điểm cực tiểu của z = f (x , y ) .
M (x , y ) Î S (M 0 ) \ M 0 thì
D fD=f <f (x0, ythì
• Nếu có dấugọi
) - ff((xx 0,,yy 0)) được không
là đổi.trị cực
giá
0 0
đại và M 0 là điểm cực đại của z = f (x , y ) .
Cực trị tự do z
• P2 z = f (x , y )
•
z CÑ
•
S
•P
zCT 1
Điểm cực đại
O
y
•M 2
M
•
1 Điểm cực tiểu
x
Cực trị có điều kiện z
• S z = f (x , y )
z CÑ •P
• 2
•P
1
zCT
O
y
•M
2 ( g)
x •
M1 Điểm cực tiểu
3.2. CỰC TRỊ TỰ DO
 Phương pháp tìm cực trị tự do
Để tìm cực trị tự do của hàm số f (x , y ) trên D Ì ¡ ,
2
ta thực hiện các bước sau

• Bước 1. Tìm điểm dừng bằng cách giải hệ phtrình
ìï f ¢(x , y ) = 0
ï x
í ¢
ïï fy (x , y ) = 0.
î
• Bước 2. Giả sử (x 0, y 0 ) là một nghiệm của hệ pt

trên và M 0 (x 0, y 0 ) Î D , ta tính:
ìï A = f ¢¢(x , y )
ïï x2 0 0
ïí B = f ¢¢(x , y ) Þ D = A C - B 2 .
ïï xy 0 0
ïï C = fy¢2¢(x 0 , y 0 )
î
• Bước 3. Ta có các trường hợp:
ìï D > 0
1) nếu ïí thì f (x , y ) đạt cực tiểu tại M 0 ;
ïï A > 0
î
ìï D > 0
2) nếu ïí thì f (x , y ) đạt cực đại tại M 0 ;
ïï A < 0
î
3) nếu D < 0 thì f (x , y ) không đạt cực trị tại M 0 ;
4) nếu D = 0 thì ta chưa thể kết luận.
VD1. Tìm điểm dừng của hàm số
3 3 2
f (x , y ) = x + y + 3y - 12x - 5 .
VD2. Tìm cực trị của hs z = x 2 + y 2 + 4x - 2y + 8 .
VD3. Tìm cực trị của hs f (x , y ) = x + y - 3xy - 2 .

3 3
VD4. Tìm điểm cực trị của hàm số

z = 3x 2y + y 3 - 3x 2 - 3y 2 + 2 .
1 1
VD5. Tìm cực trị của hàm số z = xy + + .
x y
VD6. Tìm cực trị của hàm số
f (x , y ) = 2x 3 + 5x 2 + xy 2 + y 2 - 4 .
3.3. CỰC TRỊ CÓ ĐIỀU KIỆN
(cực trị vướng)
Cho hàm số f (x , y ) xác định trên lân cận của điểm
M 0(x 0, y 0 ) thuộc đường cong ( g) : j (x , y ) = 0.
Nếu tại điểm M 0 , hàm f (x , y ) đạt cực trị thì ta nói
M 0 là điểm cực trị có điều kiện của f (x , y ) với
điều kiện j (x , y ) = 0 .
Cực trị có điều kiện z
• S z = f (x , y )
z CÑ •P
• 2
•P
1
zCT
O
y
•M
2 ( g)
x •
M1 Điểm cực tiểu
3.3.1. Phương pháp khử
• Bước 1. Từ pt j (x , y ) = 0 , ta giải y theo x (hoặc x

theo y ) và thế vào hàm số z = f (x , y ) .
• Bước 2. Tìm cực trị của hàm 1 biến z = f (x , y (x ) ) .
2 2
VD7. Tìm cực trị của hàm z = x + y thỏa mãn
điều kiện xy = 1.
1 2 1
Giải. Ta có: xy = 1 Þ y = Þ z = x + 2 .
x x
2 é x = - 1 Þ y = - 1
z ¢= 2x - = 0 Û êê .
êëx = 1 Þ y = 1
3
x
2 1
Lập BBT của hàm z = x + 2 , ta được:
x
2 2
z = x + y đạt cực tiểu tại M 1(- 1; - 1) , M 2 (1; 1) .
3.3.2. Phương pháp nhân tử Lagrange
• Bước 1. Lập hàm phụ (hàm Lagrange)
L (x , y ) = f (x , y ) + l j (x , y )
• Bước 2. Tìm điểm dừng bằng cách giải hệ pt
ìï L ¢(x , y ) = f ¢(x , y ) + l j ¢(x , y ) = 0
ïï x x x
ïí L ¢(x , y ) = f ¢(x , y ) + l j ¢(x , y ) = 0
ïï y y y
ïï j (x , y ) = 0.
î
Giả sử f (x , y ) có n điểm dừng M k (x k , y k ) ứng với l k
(k = 1,..., n ) .
• Bước 3. Tính các vi phân:
d 2L (x , y ) = Lx¢¢2 (x , y )dx 2 + 2Lxy¢¢(x , y )dxdy + Ly¢¢2 (x , y )dy 2
d j (x , y ) = j x¢(x , y )dx + j y¢(x , y )dy .
• Bước 4. Tại điểm M k (x k , y k ) ứng với l k , ta giải:

j x¢(M k )dx + j y¢(M k )dy = 0 Þ dy theo dx
(hoặc ngược lại).
Sau đó, thay vào d L (M k ) (chú ý dx + dy > 0 ).
2 2 2
Kết luận:
1) nếu d L (M k ) > 0 thì f (x , y ) đạt cực tiểu tại M k ;
2
2) nếu d 2L (M k ) < 0 thì f (x , y ) đạt cực đại tại M k .
 Chú ý
 Trường hợp d L (M k ) = 0 trong chương trình ta
2
không xét.
 Nếu từ vi phân d 2L (x , y ) mà ta có thể kết luận
được cực trị thì không cần phải tính d j (x , y ) .
VD8. Tìm điểm cực trị của hàm số f (x , y ) = 2x + y
thỏa điều kiện x + y = 5 .
2 2
Giải.
• Hàm Lagrange: x 2 + y 2 = 5 Þ j (x , y ) = x 2 + y 2 - 5
Þ L (x , y ) = 2x + y + l (x 2 + y 2 - 5) .
• Tìm điểm dừng, ta có:
ìï L ¢(x , y ) = 2 + 2l x = 0
ïï x
ïí L ¢(x , y ) = 1 + 2l y = 0
ïï y
ïï j (x , y ) = x + y - 5 = 0
2 2
î
ìï
ïï x = - 1 ìï x = 2 ìï x = - 2
ïï l ïï ïï
ïï 1 ïï 1 ïï 1
Û íy = - Û í l = - Úí l =
ïï 2l ïï 2 ïï 2
ïï 1 1 ïï y = 1 ïï y = - 1.
ïï 2 + 2
= 5 ïî ïî
ïî l 4l
Suy ra hàm số có hai điểm dừng:
1 1
M 1(2; 1) với l 1 = - và M 2 (- 2; - 1) với l 2 = .
2 2
• Tính vi phân:
2 2 2
d L (x , y ) = 2l (dx + dy ) .
1
• Tại điểm M 1(2; 1) với l 1 = - , ta có:
2
d 2L (M 1 ) = - (dx 2 + dy 2 ) < 0 Þ M 1 là điểm cực đại.
1
• Tại điểm M 2 (- 2; - 1) với l 2 = , ta có:
2
d L (M 2 ) = dx + dy > 0 Þ M 2 là điểm cực tiểu.
2 2 2
VD9. Tìm cực trị của hàm số z = x 2 + y 2

thỏa điều kiện x + y = 3x + 4y .
2 2
Giải. Ta có: j (x , y ) = x + y - 3x - 4y
2 2
Þ L (x , y ) = x + y + l (x + y - 3x - 4y ) .
2 2 2 2
Tìm điểm dừng:

ìï L ¢(x , y ) = 2x + l (2x - 3) = 0 (1)
ïï x
ï L ¢(x , y ) = 2y + l (2y - 4) = 0 (2)
í y
ïï
ïï j ( x , y ) = x 2
+ y 2
- 3x - 4y = 0 (3).
î
3l 2l
Từ (1) và (2) Þ x = ,y= , thay vào (3)
2(1 + l ) 1+ l
ta được 2 điểm dừng:
M 1(0; 0) với l 1 = 0 và M 2 (3; 4) với l 2 = - 2 .
Từ vi phân d L (x , y ) = (2 + 2l )(dx + dy ) , ta có:

2 2 2
 d L (M 1 ) > 0 Þ M 1(0; 0) là điểm cực tiểu.

2
 d L (M 2 ) < 0 Þ M 2 (3; 4) là điểm cực đại.

2
 Chú ý
• Trong ví dụ 9, nếu ta thay x + y = 3x + 4y vào
2 2
z = x 2 + y 2 thì z = 3x + 4y và
L (x , y ) = 3x + 4y + l (x 2 + y 2 - 3x - 4y ) .
Giải tương tự như trên, ta có hai điểm dừng:
M 1(0; 0) với l 1 = 1 và M 2 (3; 4) với l 2 = - 1.
Kết quả tìm được không thay đổi nhưng nhân tử l
đã thay đổi.
• Khi ta thay j (x , y ) = 0 bởi một phương trình tương
đương thì nhân tử l sẽ thay đổi nhưng không làm
thay đổi kết quả của bài toán.
VD10. Tìm cực trị của hàm số f (x , y ) = 10x + 40y
thỏa điều kiện xy = 20 .
Giải. Biến đổi:
xy = 20 Û xy = 400 Þ j (x , y ) = xy - 400
Þ L (x , y ) = 10x + 40y + l (xy - 400) .
Tìm điểm dừng:
ìï L ¢(x , y ) = 10 + l y = 0
ïï x éM (40; 10), l = - 1
ïí L ¢(x , y ) = 40 + l x = 0 Þ ê 1 1
ïï y êM (- 40; - 10), l = 1.
ïï j ( x , y ) = xy - 400 = 0 ê
ë 2 2
î
Vi phân:
d 2L (x , y ) = 2l dxdy và d j (x , y ) = ydx + xdy .
• Tại M 1(40; 10) ứng với l 1 = - 1, ta có:

d j (M 1 ) = 0 Þ dx = - 4dy Þ d L (M 1 ) = 8dy > 0
2 2
Þ M 1(40; 10) là điểm cực tiểu của f (x , y ) .
• Tại M 2 (- 40; - 10) ứng với l 2 = 1, ta có:

d j (M 2 ) = 0 Þ dx = - 4dy Þ d 2L (M 2 ) = - 8dy 2 < 0
Þ M 2 (- 40; - 10) là điểm cực đại của f (x , y ) .
VD11. Tìm điểm cực trị của z = xy thỏa điều kiện
x2 y2
+ = 1.
8 2
x2 y2
Giải. Biến đổi: + = 1 Û x 2 + 4y 2 - 8 = 0
8 2
Þ L (x , y ) = xy + l (x 2 + 4y 2 - 8) .
Ta có:
ìï L ¢(x , y ) = y + 2l x = 0
ïï x
ïí L ¢(x , y ) = x + 8l y = 0
ïï y
ïï j (x , y ) = x + 4y - 8 = 0
2 2
î
ìï
ïï l = - y
ï 2x 1 1
Þ í Þ l =
2
Þ l = ± .
ïï x 16 4
ïï l = -
ïî 8y
Suy ra hàm số có 4 điểm dừng:
1
• M 1(2; 1) và M 2 (- 2; - 1) ứng với l = - ,
4
1
• M 3 (- 2; 1) và M 4 (2; - 1) ứng với l = .
4
Vi phân:
d 2L = 2l dx 2 + 2dxdy + 8l dy 2 , d j (x , y ) = 2xdx + 8ydy .
1
• Tại M 1(2; 1) và M 2 (- 2; - 1) , với l = - ta có:
4
2 1 2 2
d L (M 1,2 ) = - dx + 2dxdy - 2dy .
2
Mặt khác: d j (M 1,2 ) = 0 Û dx = - 2dy ¹ 0
Þ d L (M 1,2 ) = - 8dy < 0 .
2 2
Þ M 1(2; 1) và M 2 (- 2; - 1) là hai điểm cực đại.

• Tương tự
M 3 (- 2; 1) và M 4 (2; - 1) là hai điểm cực tiểu.
………………………………Hết…………………………….

File Giai Tich Sinh Viên

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

File Giai Tich Sinh Viên

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÀI LIỆU GIẢI TÍCH

Chương 2. Tích phân hàm số một biến

Chương 4. Hàm số nhiều biến

Bài 1. Giới hạn và liên tục

Bài 1. Giới hạn và liên tục

1.1. Hàm số lượng giác ngược

2) lim[f (x ) ± g(x )] = lim f (x ) ± lim g(x )

3) lim[f (x )g(x )] = lim f (x ). lim g(x )

 Định lý kẹp giữa

(nếu n lẻ, ta giả sử rằng lim f (x ) > 0)

● f (x ) được gọi là vô cùng lớn (VCL) khi x ® a nếu

• g(x ) = t an(cos x ) không là VCB khi x ® 0 ;

• f (x ) được gọi là VCB cùng bậc với g(x ) nếu

• f (x ) và g(x ) được gọi là hai VCB tương đương,

• sin x = O (sin 2x ) khi x ® 0 vì

• (x - 1) = O (t an(x - 1)) khi x ® 1 vì

ìï sin 2 3(x - 1) : [3(x - 1)]2

• f (x ) và g(x ) được gọi là hai VCL tương đương,

• f (x ) và g(x ) được gọi là hai VCL cùng cấp nếu

Giải. Khi x ® + ¥ , ta có:

Giải. Khi x ® + ¥ , ta có:

2) lim f (x ) tồn tại;

• f liên tục bên trái tại điểm a nếu lim- f (x ) = f (a ) .

VD. Tìm a để hàm số sau đây liên tục tại x = 0 :

Bài 2. Đạo hàm và ứng dụng tìm giới hạn

2.1. Đạo hàm và vi phân cấp 1

Vi phân của hàm y = f (x ) là dy = f ¢(x )dx , suy ra

3) [f (x )g(x )]¢= f ¢(x )g(x ) + f (x )g ¢(x ) ,

éf (x ) ù¢ f ¢(x )g(x ) - f (x )g ¢(x )

3) (sin u )¢ = u ¢. cos u 4) (cos u )¢ = - u ¢. sin u

• Đạo hàm của hàm số f ¢¢(x ) , ký hiệu f ¢¢¢(x ) , được

• Tổng quát, đạo hàm cấp n (n ³ 4 ) của hàm số

Giải. Ta có: f ¢(x ) = - sin 2x

Þ f ¢¢(x ) = - 2 cos 2x Þ f ¢¢¢(x ) = 4 sin 2x

2.3. Quy tắc L’Hospital

Nếu lim f (x ) = lim g(x ) = 0 (hoặc = ¥ ) thì

• Các dạng vô định:

đều có thể biến đổi để áp dụng quy tắc L’Hospital.

§1. TÍCH PHÂN BẤT ĐỊNH

1.1. Định nghĩa

là tích phân xác định của f ( x ) trên đoạn [a; b].

9) Nếu f ( x ) liên tục trên đoạn [a; b] thì

2) Hàm số f ( x ) liên tục và lẻ trên [- a ; a ] thì:

3) Hàm số f ( x ) liên tục và chẵn trên [- a ; a ] thì:

ò f (x ) dx = ò f (x ) dx nếu f (x ) ¹ 0, " x Î (a;b) .

 Với a £ 1: I = + ¥ (phân kỳ).

ò g(x )dx hội tụ thì ò f (x )dx hội tụ.

• Các trường hợp khác tương tự.

 Nếu 0 < k < + ¥ thì:

ò f (x )dx và ò g(x )dx cùng hội tụ hoặc phân kỳ.

ò f (x )dx và ò g(x )dx có cùng tính chất.

• Định nghĩa tương tự:

• Trường hợp α khác 1:

Bài 1. Khái niệm cơ bản về chuỗi số

Bài 1. Khái niệm cơ bản về chuỗi số

1.1. Định nghĩa chuỗi số

• Tính chất hội tụ (phân kỳ) của chuỗi số không

Bài 2. Chuỗi số dương

2.1. Định nghĩa chuỗi số dương

VD. Xét các chuỗi số sau, ta có:

å f (n ) hội tụ Û ò f (x )dx hội tụ

• Nếu D < 1 thì chuỗi số hội tụ;

• Nếu C < 1 thì chuỗi số hội tụ;

Bài 3. Chuỗi số có dấu tùy ý