Deprem Mühendisliğine Giriş

Onur ONAT
 İşlenecek Konular
• Deprem ve depremin tanımı
• Deprem dalgaları
• Depremin tanımlanması; zaman, yer büyüklük ve şiddet
• Dünya ve Türkiye’nin sismisitesi
• Deprem açısından Yapı Dinamiği
• Dinamik ve Statik Yükler
• Tek serbestlik dereceli sistemler
• Sönümsüz serbest titreşim
• Sönümlü serbest titreşim
• Sönümsüz zorlanmış titreşim hareketi
• Sönümlü zorlanmış titreşim hareketi
• Çok serbestlik dereceli sistemler
• Deprem yükü hesap yöntemleri
• Eşdeğer deprem yükü
• Mod birleştirme yöntemi
 Sismoloji ve Depremin Tanımı
• Deprem; yer kabuğundaki ani kırılmalarla
ortaya çıkan enerjinin dalgalar halinde
yayılarak oluşturduğu yer kabuğu hareketidir.

• Depremin oluşumu Elastik Geri Sekme Kuramı

ile açıklanır.
 Elastik Geri Sekme Teorisi
• Bu kurama göre; herhangi bir noktada,
zamana bağımlı olarak, yavaş yavaş oluşan
birim deformasyon birikiminin elastik olarak
depoladığı enerji, kritik bir değere eriştiğinde,
fay düzlemi boyunca var olan sürtünme
kuvvetini yenerek, fay çizgisinin her iki
tarafındaki kayaç bloklarının birbirine göreli
hareketlerini oluşturmaktadır.
 Deprem Türleri
• Depremler oluş sebeplerine göre;
1. Tektonik
2. Çöküntü
3. Volkanik olarak sınıflandırılır.
 Fay ve Türleri
• Deprem esnasındaki yer hareketi fay kırılmaları
boyunca oluşur.
• Fay; levhaların birbirlerine göre hareketi sonucunda
birbirine göre dokundukları noktalarda oluşan
kırıklardır.
1. Normal fay
2. Ters fay
3. Doğrultu atılımlı fay
 Fay ve Türleri

Ters Fay
Normal Fay

Atılımlı Fay
 Deprem Türleri
• Tektonik depremler; levha hareketleri sonucu oluşan
depremlerdir. Çoğunlukla levha sınırlarında oluşurlar.
Ülkemizde oluşan depremlerin büyük çoğunluğu ile
özellikle Güney Amerika kıtasında oluşan depremler
bu türdendir.
• Çöküntü depremler; yer altındaki boşlukların,
tavanlarının çökmesiyle oluşur. Yerel olup pek
hissedilmezler.
• Volkanik depremler; volkanik püskürmelerden dolayı
oluşan depremlere denir. Uzak Asya ve Uzak Doğu
depremleri bu türdendir. Özellikle Japonya’daki
depremler bu türdendir.
 Deprem Dalgaları
• Depremler oluştuktan sonra dalga dalga ilerlerler.
Deprem esnasında 4 çeşit dalga hissedilmeden
ardışık bir şekilde oluşur. Bunlar;
 Deprem Dalgaları
• “P” dalgası: Sismometreler tarafından ilk algılanan
dalgalardır. Boyuna doğru sıkışarak ilerler. Saniyede 8
km yol alır.
 Deprem Dalgaları
• “S” dalgası: İkinci algılanan dalgadır. Kesme dalgası
olarak da bilinir. Kesmeye karşı direnci olmayan
sıvılarda ilerlemez. Sadece katı ortamlarda ilerler. Dik,
aşağı-yukarı ve sağdan-sola doğru ilerler.
• İki bileşeni vardır
• Kuzey-Güney
• Doğu-Batı
 Deprem Dalgaları
• Love ve Rayleight dalgaları; Bu dalgalar hemen hemen aynı hareketi
yapar. Hem düşey doğrultuda hem de kesme hareketi yaparak
ilerler. Love dalgası Rayleight dalgasından önce görülür, çünkü çok
hızlıdır.
• Rayleight dalgalarının genliği çok büyük olduğu için depremde
hissedilen dalgaların çoğu bu dalgalardır.
 Deprem Parametreleri
• Depremi açıklayan ve tarif eden bazı parametreler vardır. Bunlar;
1. Odak Noktası (Hiposantr)
2. Dış Merkez (Episantr)
3. Odak derinliği
4. Şiddet
5. Magnitüd (Büyüklük)

------------------ ODAK NOKTASI (Hiposantr) -----------------------

• Depremin enerjisinin ortaya çıktığı noktadır,
• İç merkez de denir,
• Pratik olarak nokta olarak kabul edilir
 Deprem Parametreleri
------------------ DIŞ MERKEZ (Episantr) -----------------------
• Odak noktasına en yakın olan yer yüzündeki noktadır.
• Depremin en çok hissedildiği ve en fazla hasar yaptığı noktadır.
• Bir nokta olmaktan çok bir alandır.

------------------ ODAK DERİNLİĞİ -----------------------

• Episantr ile Hiposantr arasındaki mesafedir.
• Odak derinliği depremleri sınıflandırmak için de kullanılır.

ODAK DERİNLİĞİNE GÖRE DEPREMLER

• Sığ depremler; 0-70 km
• Orta derinlikteki depremler 70-300 km arasında
• Derin depremler; >300 km
NOT: Bu coğrafyadaki depremler sığ depremlerdir ve genellike 10-30
km arasında oluşur.
 Deprem Parametreleri
------------------ ŞİDDET -----------------------
• Herhangi bir noktada olan depremin, yeryüzünde hissedildiği bir
noktadaki hasar etkisinin ölçüsüdür.
• Depremin şiddeti depremin hasar etkisini gösterir
• Bunun için Şiddet Cetveli kullanılır
• Başlıca şiddet cetvelleri;

1. Mercalli Şiddet Cetveli

2. Medvedev-Sponheur-Karnik (MSK) Şiddet Cetvelidir.
 Deprem Parametreleri
------------------ MAGNİTÜD -----------------------
• Depremde ortaya çıkan enerjinin tam ölçüsüdür
• Richter tarafından 1930 yılında bulunmuştur ve cetveli
oluşturulmuştur.
• Sismograflar ile yapılan kayıtların fay uzunluğu, odak derinliği ve
hacim dalgalarına göre hesaplanır.
• Magnitüd aralığına göre depremler de kendi aralarında ayrılır.
Bunlar;
Çok büyük depremler M>8
Büyük depremler 7<M<8
Orta büyüklükteki depremler 5<M<7
Küçük depremler 3<M<5
Çok küçük depremler M<3
 Anadoludaki Depremler
• Bu coğrafyadaki depremler genelde Arap yarımadasının
sıkıştırmasıyla Anadolu plakasının hareketi ile oluşur.
 Deprem Mühendisliği
• Deprem Mühendisliği; yapılarda hasar meydana getirecek kuvvetli
yer hareketinin yapılara etkisini inceler.
• Deprem ile ilgili hesaplamalar yapı dinamiği prensiplerine göre
yapılır.
• Yapı dinamiğine göre yapısal sistemler basitleştirilerek stabil ve
mobil sistemler olarak serbestlik derecelerine göre işlem yapılır.
• Serbestlik Derecesi; uzayda bir kütlenin yerinin belirlenebilmesi
için gereken minimum koordinat sayısına serbestlik derecesi denir.