Obywatel w polis ateńskiej

1. Grecja w starożytności.
2. Greckie miasta – państwa.
3. Typy ustrojów politycznych.
4. Polis ateńska.
5. Społeczeństwo ateńskie.
6. Droga Aten do demokracji.
7. Funkcjonowanie demokracji ateńskiej.
8. Znaczenie demokracji ateńskiej.
 1. Grecja w starożytności.
* Cywilizacja grecka rozwijała się na Półwyspie

Bałkańskim oraz na licznych wyspach Morza

Jońskiego, Morza Kreteńskiego i Morza Egejskiego,

a także na zachodnich wybrzeżach Azji Mniejszej –

Jonii i Dorydzie.
Kolonie greckie – kolor czerwony
Wielka Grecja
 1. Grecja w starożytności.
* Starożytni Grecy nazywali siebie Hellenami,

a tereny przez siebie zamieszkiwane – Helladą.

Greków łączyły: język, kultura i religia.

Nie zbudowali jednak wspólnego państwa. Żyli

w państwach – miastach (poleis).

Hellada
Hellenowie
 2. Greckie miasta – państwa.
* Polis (miasto – państwo) to państwo złożone

z miasta i jego najbliższej okolicy.

* Polis stanowiło polityczną, religijną i w mniejszym

stopniu ekonomiczną wspólnotę.

* Poleis były liczne, a największe i najsilniejsze to

Sparta (8 tys km²) i Ateny (2,5 tys. km²).

Polis
 3. Typy ustrojów politycznych.
* Monarchia – rządy monarchy, najczęściej

dziedzicznego, np. króla.

* Arystokracja – rządy arystokratów (aristoi –

najlepsi), czyli bogatych posiadaczy ziemi.

* Oligarchia – władza niewielkiej grupy

najbogatszych arystokratów ( gr. rządy nielicznych).

 3. Typy ustrojów politycznych.
* Tyrania – rządy tyrana, czyli osoby, która władzę

zdobywała i utrzymywała siłą.

* Demokracja – rządy wszystkich

obywateli (gr. władza ludu).

 4. Polis ateńska.
Ateny leżały w krainie geograficzno –

historycznej o nazwie Attyka. Na ich terytorium

znajdowały się liczne wsie, pola uprawne, góry

Laurion oraz port Pireus. Bogactwa naturalne

stanowiły marmur i srebro. Ateńczycy zajmowali się

rolnictwem, rzemiosłem i handlem.

Plan Aten
Ateński Związek Morski – kolor żółty
 4. Polis ateńska.
Dysponowali najpotężniejszą w Grecji flotą

bojową. Obywatelstwo Aten posiadali dorośli

mężczyźni, których oboje rodzice byli Ateńczykami.

Prawa obywatelskie nie przysługiwały więc:

kobietom, dzieciom i cudzoziemcom oraz

niewolnikom. (Dorośli – od 20 lat.)

 5. Społeczeństwo ateńskie.
WOLNI MIESZKAŃCY NIEWOLNI MIESZKAŃCY
1) obywatele (politai): 1) poddani chłopi
* posiadacze ziemi –
(do czasu reform Solona),
arystokraci i chłopi,
* bezrolni – rzemieślnicy, 2) niewolnicy.
kupcy i teci;
2) obcy:
* metojkowie,
* obcy w ścisłym sensie.
 6. Droga Aten do demokracji.
REFORMY DRAKONA – archonta w 621 r. p.n.e.
* Opracowanie kodeksu prawa zwyczajowego.
* Wprowadzenie bardzo surowych kar (chłosta,
więzienie, sprzedaż w niewolę, śmierć).
* Odróżnienie nieumyślnego zabójstwa od
morderstwa z premedytacją.
* Odebranie prawa ścigania zabójcy rodzinie ofiary
i przyznanie go państwu.
 6. Droga Aten do demokracji.
REFORMY SOLONA – archonta diallektesa 594/593
p.n.e.
* Anulowania długów (strząśnięcie długów).
* Wykupienie Ateńczyków z niewoli za długi.
* Zakazanie udzielania pożyczek pod zastaw osoby.
* Podzielenie społeczeństwa na cztery grupy – fyle
w zależności od posiadanego majątku.
 6. Droga Aten do demokracji.
* Uzależnienie zakresu praw i obowiązków od
przynależności do grupy majątkowej – im wyższa, ty
więcej praw i obowiązków.
* Ograniczenie roli Areopagu (zgromadzenia byłych
archontów).
* Utworzenie Rady Czterystu (bule) i sądów
przysięgłych (heliaia).
 6. Droga Aten do demokracji.
TYRANIA PIZYSTRATA 561 – 528/527 p.n.e.
* Przeprowadzenie reformy rolnej.
* Troska o rozwój rzemiosła i handlu.
* Budowa dróg i wodociągów.
* Wprowadzenie podatków (20 % plonów).
* Zakładanie kolonii nad Cieśniną Hellespont i nad
Morzem Czarnym.
* Odsunięcie arystokracji od wpływu na sprawy
państwowe.
 6. Droga Aten do demokracji.
REFORMY KLEJSTENESA – archonta 508/507 r. p.n.e.
* Podział społeczeństwa na 10 fyl terytorialnych, fyl
na demy, a demów na oby.
* Ustalenie, że każda fyla miała swoich
przedstawicieli w kolegiach urzędniczych.
* Utworzenie Rady Pięciuset, do której wybierano po
50 obywateli z każdej fyli.
 6. Droga Aten do demokracji.
* Wprowadzenie sądu skorupkowego (ostracyzmu) –

raz w roku obywatele wypisywali na glinianej

skorupce imię Ateńczyka, który ich zdaniem zagrażał

demokracji; osoba najczęściej wymieniana musiała

opuścić Ateny na 10 lat.

 6. Droga Aten do demokracji.
REFORMY PERYKLESA – stratega w latach 444 – 429
p.n.e. (Rozkwit gospodarki, kultury i potęga militarna.)
* Zwiększenie uprawnień Rady Pięciuset,
Zgromadzenia Ludowego i sądu przysięgłych.
* Podział Rady Pięciuset na 10 prytanii (komisji).
* Ustalenie kworum w Zgromadzeniu Ludowym na
6000 Ateńczyków.
 6. Droga Aten do demokracji.
* Wprowadzenie głosowania przez podniesienie
ręki.
* Wprowadzenie tajnego głosowania w sprawach
personalnych (białe i czarne kamienie).
* Wzmocnienie kompetencji urzędu stratega.
* Ograniczenie kompetencji Areopagu jedynie do
sądownictwa w sprawach karnych.
 6. Droga Aten do demokracji.
* Wprowadzenie prawa o obywatelstwie: obywatel
to mężczyzna będący synem ojca i matki
Ateńczyków; wpisywanie każdego Ateńczyka na listę
obywatelską jednego z demów i wciągane go w 15.
roku życia na listę wojskowa tego demu; możliwość
nadania obywatelstwa cudzoziemcowi za zasługi dla
Aten.
7. Funkcjonowanie demokracji ateńskiej.
* Demokracja ateńska była bezpośrednia. Polegała
na tym, że decyzje w sprawach państwowych
podejmowali wszyscy obywatele.
7. Funkcjonowanie demokracji ateńskiej.
* Obywatele tworzyli Zgromadzenie Ludowe, które

obradowało na centralnym placu Aten nazywanym

Agorą. Uchwały Zgromadzenia Ludowego realizowali

urzędnicy. Najważniejsi z nich tworzyli radę o nazwie

Areopag.
7. Funkcjonowanie demokracji ateńskiej.
* Urzędników i sędziów powoływano poprzez

wybory i losowanie. Ich kadencja wynosiła rok.

Początkowo pełnili swoje funkcje bezpłatnie.

Perykles wprowadził jednak pensje, aby umożliwić

sprawowanie urzędów ludziom niezamożnym.

 8. Znaczenie demokracji ateńskiej.
* Demokracja dawała każdemu obywatelowi

wolność i możliwość rozwoju.

* W demokracji ateńskiej powstała idea równości

obywateli wobec prawa.

* W demokratycznych Atenach narodziła się zasada,

że państwo jest dla obywatela.

 8. Znaczenie demokracji ateńskiej.
* W demokratycznych Atenach awans zależał od

talentu danej osoby i jej zasług dla wspólnoty, a nie

od pochodzenia społecznego.

* Demokracja ateńska stała się wzorem dla innych

ustrojów demokratycznych.