I.

Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất và trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất
1. Khái Niệm
 Quan hệ sản xuất: là tổng hợp các quan hệ kinh tế - vật chất
giữa người với người trong quá trình sản xuất vật chất
 Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là sự phát triển của
người lao động và công cụ lao động
2. Sự tác động lẫn nhau giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất
a. Vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với quan hệ
sản xuất
- Lực lượng sản xuất giữ vai trò quyết định quan hệ sản
xuất bởi vì:
+ Lực lượng sản xuất là nội dung của phương thức sản
xuất, vì vậy lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản
xuất là hình thức xã hội của nó.
+ Lực lượng sản xuất là yếu tố động nhất và cách mạng
nhất, còn quan hệ sản xuất là yếu tố tương đối ổn định, có
khuynh hướng lạc hậu hơn so với sự phát triển của lực
lượng sản xuất.
- Vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với quan
hệ sản xuất được biểu hiện:
+ Lực lượng sản xuất nào thì quan hệ sản xuất ấy. Quan
hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng
sản xuất.
+ Lực lượng sản xuất biến đổi thì quan hệ sản xuất cũng
biến đổi theo. Lực lượng sản xuất vận động, phát triển
không ngừng sẽ mâu thuẫn với tính “đứng im” tương đối
của quan hệ sản xuất. Quan hệ sản xuất từ chỗ là “hình
thức phù hợp”, “tạo địa bàn” phát triển của lực lượng sản
xuất trở thành “xiềng xích” kìm hãm sự phát triển của lực
lượng sản xuất. Đòi hỏi tất yếu của nền sản xuất là phải
xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ, thiết lập quan hệ sản xuất
mới phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất đã phát
triển
b. Sự tác động trở lại của quan hệ sản xuất với lực lượng sản
xuất
- Quan hệ sản xuất có thể tác động trở lại lực lượng sản
xuất bởi:
+ Quan hệ sản xuất là hình thức xã hội của lực lượng sản
xuất, có tính độc lập tương đối với lực lượng sản xuất
 + Quan hệ sản xuất quy định mục đích sản xuất, tác
động đến thái độngười lao động, đến tổ chức phân công
lao động xã hội, v.v., nên nó tác động đến sự phát triển
của lực lượng sản xuất
- Biểu hiện của sự tác động trở lại của quan hệ sản xuất đến
lực lượng sản xuất
+ Quan hệ sản xuất tác động ngược trở lại với sự phát
triển của lực lượng sản xuất, quy định mục đích, cách
thức sản xuất, phân phối, trực tiếp ảnh hưởng đến thái độ
của người lao động, năng suất, chất lượng, hiệu quả của
quá trình sản xuất và cải tiến các công cụ lao động từ thô
sơ đến tiên tiến, hiện đại
+ Sự tác động qua lại giữa lực lượng sản xuất và quan hệ
sản xuất sẽ diễn ra một là tích cực, thúc đẩy lực lượng sản
xuất phát triển hoặc là tiêu cực, kìm hãm lực lượng sản
xuất không còn phù hợp nữa
+ Lực lượng sản xuất không ngừng phát triển phá vỡ sự
phù hợp về mặt trình độ của quan hệ sản xuất, đòi hỏi loại
bỏ quan hệ sản xuất lỗi thời, lạc hậu thay vào đó là một
quan hệ sản xuất cải tiến, phát triển hơn. Quá trình đó
diễn ra liên tục, lặp đi lặp lại tác động đến xã hội dẫn đến
sự thay thế lẫn nhau của các hình thái kinh tế xã hội
c. Ý nghĩa phương pháp luận
- Muốn phát triển kinh tế phải bắt đầu phát triển từ lực
lượng sản xuất, trước hết là phát triển lực lượng lao
động và công cụ lao động
- Muốn xóa bỏ một quan hệ sản xuất cũ, thiết lập một
quan hệ sản xuất mới phải căn cứ từ trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất. Việc xóa bỏ một quan hệ sản
xuất không được tùy tiện, chủ quan, duy tâm, duy ý
chí mà phải từ tính tất yếu kinh tế, yêu cầu khách quan
của quy luật kinh tế
- Nhận thức đúng đắn quy luật quan hệ sản xuất phù
hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất có ý
nghĩa rất quan trọng trong quán triệt, vận dụng quan
điểm, đường lối, chính sách của Đảng, là cơ sở khoa
học để nhận thức sâu sắc sự đổi mới tư duy kinh tế của
Đảng Cộng sản Việt Nam