Materi Seminar Bhs.

Madura
1. Ondhaghan Basah
a. Mapas
b. Tengnga'an
c. Alosen
d. Aghungan
2. Vokal / Konsonan
a. Konsonan Alos Dhemmang
b. Konsonan Mardhuwane
3. Diftong
4. Kluster
5. Fonotaktik
6. Dialektika
7. Pangocap
 ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA
MÈNANGKA TATAKRAMA KAANGGHUY AJÂGÂ
TÈNGKA Ḍ ÂLEM Ḍ HÂḌ HÂBUWÂN NALÈKA ALONG-
POLONG SARENG ORÈNG
LAÈN KLABÂN ANḌ HÂP ASOR.
ASALLÈPON ONḌ HÂGGHÂ BÂSA BÂḌ Â 5 MACEM :
1. BHÂSA KASAR
2. BHÂSA MAPAS
3. BHÂSA TENGNGA'AN
4. BHÂSA ALOS
5. BHÂSA AGHUNGAN
SAMANGKÈN ÈRÈNGKES DHÂDDHI 3 ONḌ HÂGHÂN
1. ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA ENJÂ' IYÂ
( = bhâsa mapas,bhâsa iyâ enjâ',bhâsa
anḍ hâp ,bhâsa mabâ )
2. ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA ENGGHI ENTEN
(= Bhâsa tengnga'an,bhâsa alos panengnga
,bhâsa alos tengnga'an )
3. BHÂSA ÈNGGHI BHUNTEN
( = bhâsa tèngghi,bhâsa alos,bhâsa alosan ,
bhâsa alos tèngghi )
BHÂSA KASAR SARENG AGHUNGAN TA' ÈMASO'AGHI
Ḍ Â' ONḌ HÂGHÂN BHÂSA,
MARGHÂÈPON =
1. BHÂSA KASAR
Mènangka ḍ hâbuwân orèng pegghel, nalèka
atokar otabâ apadhu,biyâsaèpon ètoro'è
ghuli enneng sè kasar.Ta' pantes èlampa' -
aghi, namong sakadhâr èkaghâli bisaos.
2. BHÂSA AGHUNGAN
Bhâsa ka'ḍ into ampon sanget rangrang
éghuna'aghi marghâèpon ampon la ṭ aḍ â'
jhâman karatowan.Sanaos bâḍ â'â namong
élampa'aghi sakonè' teḍ ḍ â' kraton, maghâr
sarè anpon ta' aghuna'aghi.
CONTOWÈPON BHÂSA KASAR SARENG BHÂSA AGHUNGAN
1. BHÂSA KASAR
a. Mon alghung dhuli abhâḍ huk
b. Pantes bhâi Cong, bilâ la berdhâ lajhu dhujân alèngker
c. È ḍ inna' rèya ta' ollè korang ajhâr,bânnè ghârumbhâna
2. BHÂSA AGHUNGAN
( Bhâsa alos tèngghi,bhâsa kraton,bhâsa karatowan,bhâsa
aghung ,bhâsa aghungan)
a. Abdhi dhâlem sanat amonḍ hi papakon ḍ âri ajunan dhâlem
b. Sèngel tongkosan ampon èyaghem neng mostakaèpon
Ghustè Panjhi
c. Ghâghebbâl dhâddhi saksè nalèka ajunan dhâlem
nganḍ hika bâbulângan ḍ â' para abdhi kraton.
 ONDHÂGGHÂ BHÂSA ENJÂ' IYÂ
1. SÈ AGHUNA'AGHI
a. Orèng sè aparèng èlmo :
- Kèyaè ka santrèna
- Ghuru ka morèddhâ
b. Bângaseppo :
- Orèng seppo ḍ â' pottrana
- Aghung ḍ â' bâjâna ( kompoyya)
- Juju' ḍ â' bâjåna ( pèyo'na )
- Majhâḍ i' ḍ â' ponakanna
- Mattowa ḍ â' mantona
c. Sè nyeppowè pamarènta'an otabâ ghâ -limpo' :
- Klèbun ḍ â' carègghâ,apèlla ssl
- Camat ḍ å' jhurtolèssa,pongghâbâna
- Lora ḍ â' kabulâ/ dhunor/ bâbu/ bhâreng
- Orèng seppo ka na'-kana'
 - Orèng sè èyangghep seppona maghâr sarè ḍ â' orèng ḍ â-
ngoḍ â è sèttong dhisa
d. Orèng sè ampon paḍ â roco
- Satarètanan otabâ pon-popon
- Raka ḍ â' rajina
- Sakanca'an kabit kènè'
- Paḍ â na'-kana'na

2. MAKSOD KALABÂN TOJJHUWÂN

a. Marapet pangangghep salèrana sareng orèng laèn
b. Sajân aromasa semma' sareng orèng laèn
c. Ajâgâ tatakrama kabhuḍ hâjâ'ân Madhurå ḍ â' ana' poto
sareng orèng sè ngoḍ â'ân
d. Ta' aghânḍ hu' pangghâliyân ngèna otabâ maapes
dhârâjhâddhâ orèng laèn
 3. CONTOWÈPON
a. Bâ'na sè mellè kalambhi korang rajâ
b. Sèngko' bân bâ'na ghi' paḍ â nyaman ngakan kacang sangngar
c. Satèya abâ'na alako apa ?
d. Orèng majâng rèya lakona abhânḍ hâ nyabâ,bângal matè
tapè tako' lapar
e. Mon la marè manḍ i, pas ngakan abhâreng sèngko'

ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA ENGGHI ENTEN

1. SÈ AGHUNA'AGHI
a. Lora ḍ â' kabulâna/dhunorra
b. Sè seppowan ḍ â sè ennom è ḍ âlem sabhâlâ'ân
c. Orèng tanè soghi ḍ â' panglakona è sabâ/ È tegghâl
( manthongnga )
d. Kalèbun ḍ â' mong-pamongnga
e. Jhârâghânna parao ḍ â' panglakona / panḍ highâna
f. Raka ḍ åa' rajina
 g. Orèng seppo ḍ â' manto panakan
h. Orèng sè ampon èyangghep dhâddhi seppona orèng
bânnya' ḍ â' sè lebbi ennom klabân bâtes sè ampon tanto.

2. MAKSOD KALABÂN TOJJHUWÂN

a. Molang partèngka ḍ â' na'-kana' sè molaè ajhâr along-
polong kalabân orèng laèn
b. Molang na'-kana' partèngka alos,anḍ i' panganèser ḍ â'
orèng laèn,annḍ I' pangar tèyan jhâ' abâ'na èkabellasè
orèng sè to- wa'an ḍ âri abâ'na
c. Dhâddhi okoranna tatakrama ḍ â' orèng sè ta' kennal otabâ
ḍ â' orèng sè èkasa - reng caca

3. CONTOWÈPON
a. Dhika bân bulâ ghi' sabhâlâ'ân,Ka' Towan.
b. Maḍ ḍ hâ sè maḍ hânga jâ' kantos lapar
c. Sanonto compo'na ghânèko ma' perna
d. Bikan Nak,bulâ ta' ngataèla' sakalè
e. Mon dhika akaberrâdhân ,dhuli asontèk
ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA ÈNGGHI BHUNTEN
1 SÈ AGHUNA'AGHI
a. Ana' poto ḍ â' bângaseppo :
- Pottra ḍ â' orèng seppona
- Ponakan ḍ â' majhâḍ i'na
- Bâjâ ḍ â' aghungnga
- Pèyo' ḍ â' juju'na ( Bâjâ ḍ â' emba juju'na )
- Manto ḍ â' orèng seppo mattowana
b. Orèng sè èparèngè èlmo:
- Morèd ḍ â' ghuruna
 c. Orèng bâbâ'ân ḍ â' sè nyeppowè kompolan/ Pamarènta'an/
è po'-compo':
- Kabulâ,bâbu,bhâreng,dhunor ḍ â' lorana
- Jhurtolès,pongghâbâ bâbâ'ân ḍ â' camaddhâ
- Carèk,apèl,kamèna ḍ â' kalèbunna.
d. È ḍ âlem sèmo rasmè akadhi kompolan, rapat, rembhughân,
neng sèttong karjâ/ ghâbây otabâ papangghiyân sè laèn otabâ
neng sèttong kabâḍ â'ân sè kodhu salèng hormat:
e. Raji ḍ â' rakana
f. Na'-kana' ḍ â' orèng seppo pasèra'a bisaos sanaos ta' kennal
otabâ orèng ngoḍ â ḍ â' sè seppowan
g. Antara pongghâbâ sè paḍ â seppona
h. Orèng sè paḍ â seppona sanaos sakan- ca'an
i. Satarètanan otabâ sabhâlâ'ân ḍ âri sè ennom
ḍ â' sè seppowan
j. Orèng sè ghi' bhuru kennal
 2. MAKSOD KALABÂN TOJJHUWÂN
1. Orèng oḍ i' aghâḍ huwân ajhina bhâdhân, bisa ngarghâi
bhâdhânna dhibi',klâbân aghâlluwi ngarghâi ka orèng laèn
b. Orèng oḍ i' aghâḍ huwân tatakrama sè alos
( Tatakrama alos sareng orèng sè patot éyarghâi )
c. Orèng oḍ i' ta' matèngghi abâ' ( kodhu anḍ hâp asor )
d. Orèng oḍ i' aghâḍ huwân atoran sè paḍ â ( Dhâddhi
okoranna orèng oḍ i' )

3. CONTOWÈPON
a. Pasèra asmaèpon panjhennengngan ?
b.Saponapa arghâèpon na'-ana'an ka'ḍ into?
c. Aghung ngaghem rasoghân bhâthèk
d. Sampèyan bilâ sè maosa serrat ka'ḍ into?
e. Rama ta' kasokan nètènè sapèḍ â motor
 BHÂSA AGHUNGAN
( Sè samangkèn èmaso'aghi ḍ â' ONḌ HÂGGHÂ
BHÂSA ÈNGGHI BHUNTEN )
CONTOWÈPON :
1. AJUNAN ( Bâ'na )
2. AJUNAN DHÂLEM/ JUNAN DHÂLEM ( Bâ'na )
3. AJUNAN TOWAN ( Panjhennengngan Mongghu ḍ â' Allah )
4. PADHÂ PANJHENNENGNGAN ( Bâ'na )
5. AJUNAN ( Bâ'na/Aḍ â'ân )
6. ENNOM ( Ngoḍ â)
7. SABEK (Kennyang )
8. GHÂNDHÂ ( Beḍ ḍ hâ')
9. PANGÈLON ( Kaca rasa )
10. ASTA ( Kobhurân )
11. PARA ÈSTRÈ ( Binè'an )
12. PARA JÂLER Lakè'an )
13. RAMA ANOM ( Paman ngoḍ â )
 14. AGHUNG ( Emba )
15. NGAGHUNGÈ ( Anḍ i' )
16. KAAGHUNGAN ( Ngaanḍ i'/ Matèngghi abâ'na dhibi' )
17. TEḌ Ḍ Â' Toronan )
18. MÈYARSA ( Ngèḍ ing )
19. APACANGAN ( Abhâkalan)
20. SOPATA ( Sompa)
21. AKARÈNGET/ AKARENGNGET ( Apellowan)
22. APARAS ( Acokor )
23. MARÈKSA (Atanya )
24. MÈJHIL (Kalowar )
25. JHUMENNENG ( Manjheng)
26. MALEBBHET ( Maso' )
27. AMONḌ HI ( Narèma /nampanè)
28. NGALABHEDDHI ( Nèken )
29. ADHIKANÈ ( Ngonjhâng/ngolok )
30. NGANḌ HIKA ( Aḍ hâbu )
31. GHI' SOWARGHÂNA) Ghi' oḍ i'na
 32. ASENNÈ ( Akemmè)
33. ATÈNJHÂ ( Akopaḍ âng

A. VOKAL ( AKSARA OḌ I' ) È Ḍ ÂLEM BHÂSA MADHURÂ

1. Vokal Tajhem = a - è - o
2. Vokal Alos =â-i-u
3. Vokal Buwi = e ( meller,leccer,serser )
4. Vokal Mèrèng = o - è ( soto,toko,satè, tèmpè )
KONSONAN ( AKSARA MATÈ )
1. Konsonan Tajhem =
k - p - t -s - c - th - m - n - ng - ny
2. Konsonan Alos
a. Konsonan Alos Ḍ hâmmang =
b-g-j-d-ḍ
b. Konsonan Alos Berrâ' =
bh - gh - jh - dh - ḍ h
3. Konsonan Marḍ uwânè =
l-r-w-y
PASANGAN KONSONAN SARENG VOKAL
1. KONSONAN TAJHEM + VOKAL TAJHEM
2. KONSONAN ALOS + VOKAL ALOS
3. KONSONAN MARḌ UWÂNÈ
+ VOKAL TAJHEM
+ VOKAL ALOS
4. KONSONAN MANCA
- dh = fardha,afdhal,nahdhatul ulama'
- dz = adzan,dzalika,ustadzah
- f = falaq, final,fonèm
- gh = istighfar,Abdul Ghafur,maghfirah
- kh = Khalil,Khatimah,Khairi
- q = Al Qur'an,Iqra', Al Khaliq
- sh =shalat,shalawat, As Shamad
 - sy = Syamsul Arifin,syaithan,syaikh
- th = Abu Thalib, Thaha,Thayyib
- ts = tsanawiwah,Tsuwaibah,matsna
- z = Zaini,Zainab,Abdul Aziz
- zh = zhalim,Hafizh,Mahfuzh
- x = lux,fox,Rolex
- v = volume,volt,TV,viral

DIFTONG
MÈNANGKA MONYÈ RANGKEP SÈ ÈSERRAT KLABÂN 2
AKSARA OḌ I' (VOKAL ) SARENG KONSONAN PALANCAR
AJSARA DIFTONG SARENG AKSARA PALANCAR
DIFTONG = AKSARA VOKAL SÈ ARANGKÈ'/ ARANGKEP
SARENG AKSARA VOKAL LAÈNNA.
 A. AKSARA DIFTONG VOKAL RANGKEP SÈ PA
Ḍ Â KODHU AGHUNA'AGHI BISAT ( ...' )
1.a sareng a
ta'al, sa'ang, la'ang, ra'a, ca'ang, pa'a', sa'ar
2. è sareng è
sè'è, lè'èr, ètalè'è, èpèssè'è ,èpatè'è, èkonè'è,èyèssè'è
3. o sareng o
po'on, so'op, ro'om, ko'ong, lo'or, to' or, ko'ol.
4. â sareng â
bâ'â, ghârâ'â, ghâ'-saghâ'ân, ḍ hâ'âr,
bâ'âng,ngoḍ â'ân,jhubâ'ân,ajâgâ'ân.rajâ'ân.
5. i sareng i
ékadhibi'i, èyajhi'i, èghâḍ hi'i, èpangghi'i.
6. u sareng u
bu'u', dhu'um, bhâlu'ur, abhâlu'us,.
 B. AKSARA DIFTONG SÈ ÈMOLAÈ Ḍ ÂRI A OTABÂ Â TA'
MABI AKSARA PALANCAR
1. Èmolaè ḍ âri a
aèng, aop, aèp, saor,kaor,raèt, saè', naè',paè'
2. Émolaè ḍ âri â
ghâi', jhâu,bhâu,bhâi,jhâi,ghâlâup,jhâi'.

C. AKSARA DIFTONG SÈ AGHUNA'AGHI AKSARA PALANCAR Y

1. é sareng o =
- sèom -> sèyom
- mèong -> mèyong
- tèop -> tèyop
- sèong -> sèyong ( taring: Ind )
- lèot -> lèyot
- salèot -> salèyot
 2. é sareng a
- kèa -> kèya
- rèa -> rèya
- cèa -> cèya
- sèang -> sèyang
- tèar - > tèyar
- pèak -> pèyak
- sarèang -> sarèyang
3. i sareng â
- biâ -> biyâ
- jâḍ iâ -> jâḍ iyâ
- èbâghiâ -> èbâghiyâ
- ghiâk -> ghiyâk
- bhiâk -> bhiyâk
- bâriâng - > bâriyâng
 4. i sareng u
- ḍhiuk - > ḍhiyuk
- ghiuk -> ghiyuk
- gâriung -> gâriyung
- ḍhiut -> ḍhiyut

C.AKSARA DIFTONG SÈ AGHUNA'AGHI AKSARA PALANCAR W

1. o sareng a
- toa -> towa
- poa -> powa
- roa -> rowa
- koat -> kowat
2. u sareng â
- ghuâ -> ghuwâ
- jhuâl -> jhuwâl
- bhuâl -> bhuwâl
- bhuât -> bhuwât
 - ghuâr -> ghuwâr
- bhuâr -> bhuwâr
3. u sareng i
- bui -> buwi
- ghui' -> ghuwi'
- toghui -> toghuwi
- èkalabui -> èkalabuwi
4. o sareng è
- roè -> rowè
- poè' -> powè'
- koèr -> kowèr
- loè' -> lowè'
- poès -> powès
 KLUSTER
KKUSTER MÈNANGKA GHÂLIMPO' 2 AKSARA
Ḍ ÂLEM SÈTTONG KECCAP / MONYÈ
( Ḍ UWÂ' AKSARA,DHÂDDHI SÈTTONG MONYÈ)
È Ḍ ÂLEM PRAMASASTRA BHÂSA MADHURÂ
KLUSTER BISA ÈPANTHA DHÂDDHI 2 GHÂLIMPO'

1. AKSARA KONSONAN ALOS BERRÂ'

- BH = BHUMÈ,BHÂKO,BHIRU
- GH = GHURU,GHELLÂNG,GHÂMBHÂR
- JH = JHURÂNG,JHÂGHUNG,JHIMAT
- DH = DHULÂNG,DHÂGHING,DHINA
- Ḍ H = Ḍ HÂKO,DHUKON,Ḍ HIPPLAK
2. AKSARA RANGKEP ASAL BHÂSA INDONÈSIA SARENG
KONSONAN MANCA
- KH = KHALIL,KHAIRANI,YA KHABIR
- DH = RAMADHAN,DHUHUR,FARDHA
- GH = ISTIGHFAR,GHAFUR,GHALIB
- DZ = USTADZAH,DZIKIR,MUDZAKKIR
- NG = TONGAR,SANGA',NGAKO
- NY = LÈNYÈNG,ANYÈ,RANYÈNG
- SH = MANSHUR,SHALAT,SHAFI
- SY = SYAMSUDDIN,SYARAT,SYAHADAT
- TH = THALIB,THAHA,THARIQAT
- TH = CÈTHAK,PÈTHOK,SOTHOK
- TS = TSANAWIYAH,TSANI,MATSNA
- ZH = NAZHAM,AZHIM,HAFIZH
 MACEMMA AKSARA ÈJHÂ'ÂN MADHURÂ
( Tamaso' aksara manca/ serrebbhân )
1. a ( Arab :alif ) : apa,atè,alas
2. 'a ( Arab: ain ) : Subhanahu waTa'ala
3. â (vokal alos a ) : bâ'â,ghârâ'a,bâbâ
4. b ( Arab: bâ' ) : bâlâ
5. bh : bhâlâ
6. c ( taḍ â' aksara ch ) : acaca,soccè,soca
7. d (Arab : dâl ) : dâlil,badâl,bâ'dâ
8. dh ( Arab : dhâd ) : dhuhur,ramadhân Taḍ â' aksara dl.
9. ḍ : ḍ âḍ â ,ḍ âḍ u
10. ḍ h: ḍ hâḍ hâ,ḍ hâbu
11. dz ( Arab: dzal ) : dzikir,Ustadz
12. e ( e petpet / vokal buwi ) : cellep,kerrep
13. è ( è talèng/ lèngè) : kèrèm,sèrè,rotè
14. f : fatèhah,Fahri,fardha
15. g : gâgâ',gâno'
16. gh ( Arab ghain ) : ghâlâ,istighfar,Ghaffar
17. I : jhâi',ghighi
 18. j ( Arab: jim) : lajur( nyamana jhuko'),lajâr
19. jh : lajhur
20. k (Arab : kaf): kèkès,kèlap,kèbân
21. kh (Arab: kha') : khalil,akhlaq
22. l ( Arab: lam ) : lama',kolat,lapar
23. m ( Arab : mim ) : sarmo,jhâmo
24. n ( Arab: non ) : narè',tono,pano
25. ng : ngènom,ngater,ngèjhung
26. ny : nyabâ,nyarè,nyèyor
27. o :pao,obu',obân
28. p : pana,pèta',pèpè
29. q ( Arab: qaf ) : Al Qur'an,Al Qadir,Ya Qahhar
30. r ( Arab: ra' ) : rassa,lesso,posang
31. s ( Arab: sin ) : sapa,salpa',sarè
32. sh ( Arab: shad ) : Shihab,Ashar,shalawat
33. sy ( Arab : Syin ) : Syukri,Tasyakkur,.
34. t ( Arab: ta' ) : tana,toto,totok.
35. th ( Arab: tha') : pèthok,cèthâk/ Thayyib
 38. V : volume,volt,TV
39. w ( Arab : wâu ) : Was salam,buwâ,rowâ
40. X : xerox,Rolex,.
41. y ( Arab: ya' ) : cèya,paya,sèyang,Yaman
42. z ( Arab : za' ) : Zaini,Zamzam
43 .zh ( Arab zhâ' ) : zhalim,zhahir

DIALEK
BÂḌ Â 4 Ḍ IALÈK NENG BHÂSA MADHURÂ
1. Ḍ IALÈK SONGENNEP
- Bâ'na rèya ana'na sapa ?
2. Ḍ IALÈK PAMEKKASAN
- Bâ'nah rèyah ana'na sapah
- Bâ'en rèyah ana'en sapah ?
3. Ḍ IALÈK BHÂNGKALAN
- Bâ'eng rèyah ana'eng sapah ?
- Bâ'engngah rèyah ana'eng sapah ?
4. Ḍ IALÈK KANGÈYAN
- Songotna bâ'na lanjhâng
- Ajâmna ,bârâmpa arghâna?
 Katerangan :
1. Sampang bâgiyân tèmor aghuna'aghi dialèk Pamekkasan
2. Sampang bâgiyân bârâ' aghuna'aghi ḍ ialèk Bhângkalan

ONDHÂGGHÂ BHÂSA ENJÂ' IYÂ

1. SÈ AGHUNA'AGHI
a. Orèng sè aparèng èlmo :
- Kèyaè ka santrèna
- Ghuru ka morèddhâ
b. Bângaseppo :
- Orèng seppo ḍ â' pottrana
- Aghung ḍ â' bâjâna ( kompoyya)
- Juju' ḍ â' bâjåna ( pèyo'na )
- Majhâḍ i' ḍ â' ponakanna
- Mattowa ḍ â' mantona
c. Sè nyeppowè pamarènta'an otabâ ghâ - limpo' :
- Klèbun ḍ â' carègghâ,apèlla ssl
- Camat ḍ å' jhurtolèssa,pongghâbâna
- Lora ḍ â' kabulâ/ dhunor/ bâbu/ bhâreng
 - Orèng seppo ka na'-kana'
- Orèng sè èyangghep seppona maghâr sarè ḍ â' orèng ḍ â-
ngoḍ â è sèttong dhisa
d. Orèng sè ampon paḍ â roco
- Satarètanan otabâ pon-popon
- Raka ḍ â' rajina
- Sakanca'an kabit kènè'
- Paḍ â na'-kana'na

2. MAKSOD KALABÂN TOJJHUWÂN

a. Marapet pangangghep salèrana sareng orèng laèn
b. Sajân aromasa semma' sareng orèng laèn
c. Ajâgâ tatakrama kabhuḍhâjâ'ân Madhurå ḍâ' ana' poto
sareng orèng sè ngoḍâ'ân
d. Ta' aghânḍhu' pangghâliyân ngèna otabâ maapes
 dhârâjhâddhâ orèng laèn
3. CONTOWÈPON
a. Bâ'na sè mellè kalambhi korang rajâ
b. Sèngko' bân bâ'na ghi' paḍ â nyaman ngakan kacang
sangngar
c. Satèya abâ'na alako apa ?
d. Orèng majâng rèya lakona abhânḍ hâ nyabâ,bângal matè
tapè tako' lapar
e. Mon la marè manḍ i, pas ngakan abhâreng sèngko'

ONḌ HÂGHÂN TENGNGA'AN

ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA ENGGHI ENTEN
1. SÈ AGHUNA'AGHI
a. Lora ḍ â' kabulâna/dhunorra
b. Sè seppowan ḍ â sè ennom è ḍ âlem sabhâlâ'ân
c. Orèng tanè soghi ḍ â' panglakona è sabâ/ È tegghâl
( manthongnga )
d. Kalèbun ḍ â' mong-pamongnga
e. Jhârâghânna parao ḍ â' panglakona /panḍ highâna
 f. Raka ḍåa' rajina
g. Orèng seppo ḍâ' manto panakan
h. Orèng sè ampon èyangghep dhâddhi seppona orèng
bânnya' ḍâ' sè lebbi ennom klabân bâtes sè ampon tanto.

2. MAKSOD KALABÂN TOJJHUWÂN

a. Molang partèngka ḍ â' na'-kana' sè molaè ajhâr along-
polong kalabân orèng laèn
b. Molang na'-kana' partèngka alos,anḍ i' panganèser ḍ â'
orèng laèn,annḍ I' pangar tèyan jhâ' abâ'na èkabellasè
orèng sè to-wa'an ḍ âri abâ'na
c. Dhâddhi okoranna tatakrama ḍ â' orèng
sè ta' kennal otabâ ḍ â' orèng sè èkasa -reng caca
 3. CONTOWÈPON
a. Dhika bân bulâ ghi' sabhâlâ'ân,Ka' Towan.
b. Maḍ ḍ hâ sè maḍ hânga jâ' kantos lapar
c. Sanonto compo'na ghânèko ma' perna
d. Bikan Nak,bulâ ta' ngataèla' sakalè
e. Mon dhika akaberrâdhân ,dhuli asontèk

ONḌ HÂGHÂN ALOSAN

ONḌ HÂGGHÂ BHÂSA ÈNGGHI BHUNTEN
1 SÈ AGHUNA'AGHI
a. Ana' poto ḍ â' bângaseppo :
- Pottra ḍ â' orèng seppona
- Ponakan ḍ â' majhâḍ i'na
- Bâjâ ḍ â' aghungnga
- Pèyo' ḍ â' juju'na ( Bâjâ ḍ â' emba juju'na )
- Manto ḍ â' orèng seppo mattowana
 b. Orèng sè èparèngè èlmo:
- Morèd ḍ â' ghuruna
- Santrè ḍ â' kèyaèna/ ustaddâ
c. Orèng bâbâ'ân ḍ â' sè nyeppowè kompolan
/ Pamarènta'an/è po'-compo':
- Kabulâ,bâbu,bhâreng,dhunor ḍ â' lorana
- Jhurtolès,pongghâbâ bâbâ'ân ḍ â' camaddhâ
- Carèk,apèl,kamèna ḍ â' kalèbunna.
d. È ḍ âlem sèmo rasmè akadhi kompolan, rapat,
rembhughân, neng sèttong karjâ/ ghâbây otabâ
papangghiyân sè laèn otabâ neng sèttong kabâḍ â'ân sè
kodhu salèng hormat:
e. Raji ḍ â' rakana
f. Na'-kana' ḍ â' orèng seppo pasèra'a bisaos sanaos ta'
kennal otabâ orèng ngoḍ â ḍ â' sè seppowan
g. Antara pongghâbâ sè paḍ â seppona
h. Orèng sè paḍ â seppona sanaos sakan-ca'an
i. Satarètanan otabâ sabhâlâ'ân ḍ âri sè ennom ḍ â' sè
seppowan
j. Orèng sè ghi' bhuru kennal
 2. MAKSOD KALABÂN TOJJHUWÂN
a. Orèng oḍ i' aghâḍ huwân ajhina bhâdhân, bisa ngarghâi
bhâdhânna dhibi',klâbân aghâlluwi ngarghâi ka orèng laèn
b. Orèng oḍ i' aghâḍ huwân tatakrama sè alos
( Tatakrama alos sareng orèng sè patot éyarghâi )
c. Orèng oḍ i' ta' matèngghi abâ' ( kodhu anḍ hâp asor )
d. Orèng oḍ i' aghâḍ huwân atoran sè paḍ â
( Dhâddhi okoranna orèng oḍ i' )

3. CONTOWÈPON
a. Pasèra asmaèpon panjhennengngan ?
b.Saponapa arghâèpon na'-ana'an ka'ḍ into?
c. Aghung ngaghem rasoghân bhâthèk
d. Sampèyan bilâ sè maosa serrat ka'ḍ into?
e. Rama ta' kasokan nètènè sapèḍ â motor
 ONḌ HÂGHÂN AGHUNGAN
BHÂSA AGHUNGAN
( Sè samangkèn èmaso'aghi ḍ â' ONḌ HÂGGHÂ
BHÂSA ÈNGGHI BHUNTEN )

CONTOWÈPON :
1. AJUNAN ( Bâ'na )
2. AJUNAN DHÂLEM/ JUNAN DHÂLEM ( Bâ'na )
3. AJUNAN TOWAN ( Panjhennengngan Mongghu ḍ â' Allah )
4. PADHÂ PANJHENNENGNGAN ( Bâ'na )
5. AJUNAN ( Bâ'na/Aḍ â'ân )
6. ENNOM ( Ngoḍ â)
7. SABEK (Kennyang )
8. GHÂNDHÂ ( Beḍ ḍ hâ')
9. PANGÈLON ( Kaca rasa )
10. ASTA ( Kobhurân )
11. PARA ÈSTRÈ ( Binè'an )
12. PARA JÂLER Lakè'an )
13. RAMA ANOM ( Paman ngoḍ â )
14. AGHUNG ( Emba )
 15. NGAGHUNGÈ ( Anḍ i' )
16. KAAGHUNGAN ( Ngaanḍ i'/ Matèngghi abâ'na dhibi' )
17. TEḌ Ḍ Â' Toronan )
18. MÈYARSA ( Ngèḍ ing )
19. APACANGAN ( Abhâkalan)
20. SOPATA ( Sompa)
21. AKARÈNGET/ AKARENGNGET ( Apellowan)
22. APARAS ( Acokor )
23. MARÈKSA (Atanya )
24. MÈJHIL (Kalowar )
25. JHUMENNENG ( Manjheng)
26. MALEBBHET ( Maso' )
27. AMONḌ HI ( Narèma /nampanè)
28. NGALABHEDDHI ( Nèken )
29. ADHIKANÈ ( Ngonjhâng/ngolok )
30. NGANḌ HIKA ( Aḍ hâbu )
31. GHI' SOWARGHÂNA) Ghi' oḍ i'na
32. ASENNÈ ( Akemmè)
33. ATÈNJHÂ ( Akopaḍ âng )