Μάθημα: EDUC-521DL (Ακροατήριο 8).

Μορφές Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών.

Η εγκεφαλική παράλυση και τα κινητικά προβλήματα από

προσωπική και κοινωνική σκοπιά.

Από την

Χειράκη Ραφαέλα

Υπεύθυνος καθηγητής: Δρ. Στασινός Δημήτριος

Διδάσκων: Δρ. Κουντουρού Χριστιάνα

Εαρινό εξάμηνο 2016

 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος……………………………………………………………………………3

Εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα…………………………………….3

Ο προσωπικός – ατομικός χαρακτήρας των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση και

κινητικά προβλήματα……………………………………………………………….4

Η στάση και η επιρροή της κοινωνίας στην καθημερινότητα των ατόμων με

αναπηρία……………………………………………………………………………6

Η κατάλληλη αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρίες……………………………7

Επίλογος……………………………………………………………………………7

Βιβλιογραφία……………………………………………………………………….9

2
Πρόλογος

Τα άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες και συγκεκριμένα τα παιδιά και οι νέοι

αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας μας. Διατηρούν τα ίδια δικαιώματα
και τις ίδιες υποχρεώσεις με όλους τους πολίτες, αναφορικά με τη διαβίωση και την
εκπαιδευτική και επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Ο σκοπός της παρούσας
εργασίας είναι να διερευνήσει τη διαταραχή της εγκεφαλικής παράλυσης σε
συνδυασμό με τα κινητικά προβλήματα μέσα από δύο διαφορετικές σκοπιές
θεώρησής τους. Αρχικά θα δοθεί ένας ευρέως αποδεκτός ορισμός για τα κινητικά
προβλήματα και την εγκεφαλική παράλυση. Στη συνέχεια, θα γίνει αναφορά στον
προσωπικό – ατομικό χαρακτήρα της διαταραχής, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο
ένα παιδί βιώνει προσωπικά τη διαταραχή, πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και
πως λειτουργεί στο καθημερινό συγκείμενο. Επίσης, θα εξεταστούν οι
ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις των ατόμων αυτών, οι οποίες απορρέουν από την
κυρίαρχη αντίληψη και τη στάση του οικογενειακού και του κοινωνικού
περιβάλλοντος. Τέλος, θα γίνει αναφορά στο τρόπο με τον οποίο ο καθένας από εμάς
θα πρέπει να αντιμετωπίζει τα άτομα αυτά, ώστε να αποφευχθεί ο κοινωνικός
αποκλεισμός και η περιθωριοποίησή τους.

Εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα

Τα κινητικά προβλήματα επηρεάζουν τη φυσιολογική στάση και κίνηση του

παιδιού, δυσκολεύοντας τις καθημερινές λειτουργικές του δραστηριότητες. Οι
σημαντικότεροι τύποι κινητικών δυσλειτουργιών είναι οι νευρολογικές μειονεξίες, οι
ορθοπεδικές ή μυοσκελετικές αναπηρίες και οι μετατραυματικές κακώσεις (Παπάνης,
Γιαμβρίδης & Βίκυ, 2009).

Στις νευρολογικές μειονεξίες οφείλονται η εγκεφαλική παράλυση και η

δισχιδής ράχη. Σύμφωνα με τον Gruickshank (1976b) – όπως αναφέρεται στο βιβλίο
του Στασινού (2013) – η εγκεφαλική παράλυση μπορεί να οριστεί ως:

«Ένα σύνδρομο που συνδέεται με εγκεφαλική βλάβη και περιλαμβάνει κινητική δυσλειτουργία ,
ψυχολογική δυσλειτουργία , σπασμούς ή διαταραχές συμπεριφοράς οφειλόμενες σε οργανική βλάβη»
(σελ. 219).

3
Σημαντικό ρόλο για την αποφυγή της εγκεφαλικής παράλυσης αποτελεί η υγιής
πορεία της μητέρας κατά τη διάρκεια της κύησης καθώς και η πορεία του τοκετού
(Στασινός, 2013). Η δισχιδής ράχη, η οποία εμφανίζεται κατά τη γέννηση του
παιδιού, οφείλεται στην ατελή ανάπτυξη της σπονδυλικής στήλης και στην προσβολή
του νωτιαίου μυελού. (Πολυχρονοπούλου, 1995).

Οι ορθοπεδικές ή μυοσκελετικές αναπηρίες αφορούν δυσλειτουργίες του

μυοσκελετικού συστήματος και οι πιο συνηθισμένες είναι η μυϊκή δυστροφία και η
πολιομυελίτιδα, η οποία προσβάλει μέρη του κεντρικού νευρικού συστήματος.
(Πολυχρονοπούλου, 1995).

Τέλος οι μετατραυματικές κακώσεις οφείλονται συνήθως σε δυνατά

χτυπήματα και μπορούν να προκαλέσουν διάφορες μορφές εγκεφαλικής και κινητικής
παράλυσης.

Ανάλογα με τη φύση και το βαθμό σοβαρότητας της φυσικής του

κατάστασης, η εκπαίδευση και η κοινωνικοποίηση του παιδιού μπορεί να επιτευχθεί
ομαλά (Στασινός, 2013). Υπάρχουν παιδιά με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και υψηλές
σχολικές επιδόσεις αλλά και παιδιά με πολλαπλές διαταραχές ή νευρολογικές
ανεπάρκειες και αστάθεια στη φοίτησή τους. Καθίσταται λοιπόν σημαντικό ένα
εξατομικευμένο πρόγραμμα αξιολόγησης και αντιμετώπισης των παιδιών με
εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα, ώστε να ανταποκρίνεται πλήρως στις
ιδιαίτερες καθημερινές τους ανάγκες. Επίσης, η εκπαίδευση και η επαγγελματική
κατάρτιση ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα αποτελεί
σημαντική προϋπόθεση για την ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο αλλά και
για την ψυχολογία του. Το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον των ατόμων
αυτών, όπως θα δούμε στη συνέχεια επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που
αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και συμπεριφέρονται στο καθημερινό συγκείμενο.

Ο προσωπικός – ατομικός χαρακτήρας των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση και

κινητικά προβλήματα.

Η προσωπικότητα, οι στάσεις του κοινωνικού συνόλου και ιδιαίτερα το

οικογενειακό περιβάλλον διαμορφώνουν και επηρεάζουν τις ψυχοσυναισθηματικές
στάσεις του ατόμου με εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα (Παπάνης,

4
2009). Η αποδοχή σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και του
αυτοσεβασμού ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση ξεκινά από το οικογενειακό
περιβάλλον. Εάν, δηλαδή, οι ίδιοι οι γονείς φοβούμενοι τις επικρίσεις της κοινωνίας
δεν αποδεχτούν πλήρως την κατάσταση του παιδιού τους, δεν θα αποδεχτεί και το
ίδιο το παιδί τον εαυτό του. Επιπλέον, συναισθήματα όπως η ανασφάλεια και ο φόβος
θα οδηγήσουν το άτομο αυτό στον κοινωνικό αποκλεισμό και στην περιθωριοποίηση
(Παπάνης, 2009). Αντίθετα, ένα συναισθηματικά ισορροπημένο οικογενειακό
περιβάλλον βοηθά ένα άτομο με εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα να
αποδεχτεί, να σεβαστεί και να εκτιμήσει τον εαυτό του και τις δυνατότητές του. Η
ενασχόληση με δραστηριότητες που δεν εμποδίζονται από τις σωματικές αδυναμίες
αποτελεί ένα σπουδαίο βήμα προς την αποδοχή της κατάστασης και τη σταδιακή
ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης.

Ο συναισθηματικός κόσμος ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση – κινητικά

προβλήματα περιλαμβάνει διπολικά αντιφατικά συναισθήματα (Πολυχρονοπούλου,
2003). Οι στάσεις των παιδιών αυτών διακρίνονται είτε από την αποδοχή του
προβλήματος και την εξεύρεση τρόπων, ώστε να διαμορφωθεί η καθημερινότητά του
σύμφωνα με αυτό, είτε από τραυματικό συναισθηματικό κόσμο και δυσκολία στην
αποδοχή της υφιστάμενης κατάστασης (Παπάνης, 2009).

Το οικογενειακό περιβάλλον λοιπόν, οφείλει να ενθαρρύνει καθημερινά το

άτομο με εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα να συμμετέχει ενεργά στα
κοινωνικά δρώμενα χωρίς να νιώθει μειονεκτικά για την κατάστασή του. Η
συμπεριφορά των ανθρώπων του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος απέναντί τους
προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο, με τον οποίο τα άτομα με τις εν λόγω
ιδιαίτερες αδυναμίες αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους σε σχέση με την «αναπηρία»
τους (Στασινός, 2013). Επιπλέον, σύμφωνα με τον Cooley (1992), όπως αναφέρεται
στη διπλωματική εργασία της Νικολάου (2011), οι άνθρωποι λειτουργούν ως
καθρέφτης μας, δηλαδή αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας σύμφωνα με το πώς μας
βλέπουν οι άλλοι. Επομένως, τα κοινωνικά περιβάλλοντα και συγκεκριμένα ο
κοινωνικός περίγυρος με τον οποίο το παιδί με την εν λόγω διαταραχή αλληλεπιδρά
καθημερινά, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την αυτοαντίληψη καθώς και τον
ψυχοσυναισθηματικό του κόσμο.

5
Η στάση και η επιρροή της κοινωνίας στην καθημερινότητα των ατόμων με
αναπηρία.

Η κοινωνία επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη στάση και τη συμπεριφορά των

ατόμων με εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα. Μια αρνητική κοινωνική
συμπεριφορά δυσχεραίνει αρκετά την ένταξη και την κοινωνική προσαρμογή
(Πολυχρονοπούλου, 2003). Επιπρόσθετα, ορισμένοι άνθρωποι σε κάποιες
περιπτώσεις εφαρμόζουν τη θεωρία της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας»,
διαμορφώνοντας λανθασμένες αντιλήψεις από τα υπάρχοντα στερεότυπα της
εκάστοτε κοινωνίας (Δραγώνα, 2007). Με άλλα λόγια, δημιουργούν μια
προκατειλημμένη εικόνα για τα άτομα που αποκλίνουν από τη φυσιολογική στάση
και συμπεριφορά, χωρίς να έχουν επικοινωνήσει ποτέ μαζί τους.

Η μη αποδοχή του διαφορετικού και η υιοθέτηση προκαταλήψεων αποτελεί

απόρροια της έλλειψης κοινωνικής παιδείας. Πολλοί άνθρωποι συναναστρέφονται με
το συνοδό ενός ανθρώπου με αναπηρία, θεωρώντας τον ίδιο απρόσωπο. Σύμφωνα με
την Πολυχρονοπούλου «αυτό συμβαίνει επειδή έχουμε τον ανάπηρο και τον
φυσιολογικό σε απόσταση» (Πολυχρονοπούλου, σελ.22).

Οι παραπάνω συμπεριφορές βέβαια έχουν αντίκτυπο στη ψυχολογία και τη

στάση ενός ατόμου με κάποια δυσκολία και ιδιαίτερα στην περίπτωση που το άτομο
αυτό βρίσκεται σε νεαρή ηλικία και είναι στο στάδιο της προσαρμογής και της
αποδοχής των αδυναμιών του. Τα άτομα με εγκεφαλική παράλυση – κινητικά
προβλήματα είναι υπερευαίσθητα και έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται την
οποιαδήποτε απόχρωση συναισθήματος των ανθρώπων, με τους οποίους έρχονται σε
επαφή (Παπάνης, 2009), άρα και τα αρνητικά συναισθήματα που αναπτύσσονται
στον περίγυρό τους. Επομένως, ένα αρνητικό κλίμα αδιακρισίας, οίκτου και
απόρριψης, μπορεί να οδηγήσει ένα ευάλωτο συναισθηματικά άτομο στην κοινωνική
απομόνωση και στον αποκλεισμό.

Εκτός από τις στάσεις που διατηρούν ορισμένοι άνθρωποι απέναντι στην
αναπηρία, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που οδηγούν στην κοινωνική απομόνωση
των ατόμων αυτών. Οι δυσκολίες στη μετακίνηση, οι οποίες εντείνονται είτε λόγω
της κατάληψης των χώρων πρόσβασης από ανθρώπους, που δεν αντιμετωπίζουν
κάποια αναπηρία, όπως χώροι στάθμευσης και ράμπες πεζοδρομίων, είτε εξαιτίας της

6
ελλιπούς υποδομής σε πανεπιστήμια και θέατρα, όπως αναφέρει ο Π. Χρυσοβέργης
σε συνέντευξή του.

Η κατάλληλη αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρίες.

Ένα άτομο με εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα, πέρα από τη

στήριξη, που του παρέχει το οικείο οικογενειακό του περιβάλλον, χρειάζεται στήριξη
και από την ευρύτερη κοινωνία. Ένας παράγοντας που μπορεί να βοηθήσει στην
ισότιμη αντιμετώπιση των ατόμων αυτών είναι η εκπαίδευσή τους. Μέσω της
συμπεριληπτικής ή ολικής εκπαίδευσης (Στασινός, 2013), αφενός ενισχύεται η
αυτοπεποίθηση των ατόμων με κάποιες αδυναμίες και αφετέρου εξοικειώνονται τα
παιδιά από μικρή ηλικία στην αντίληψη, ότι η αναπηρία είναι μια κατάσταση και όχι
πρόβλημα, ούτε αρρώστια (Π. Χρυσοβέργης). Τα παιδιά, τα οποία αντιμετωπίζουν
κάποιες δυσκολίες, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο,
όπως όλοι οι άνθρωποι.

Επίσης, η διδασκαλία των παιδιών αυτών πρέπει να είναι διαμορφωμένη έτσι

ώστε να απευθύνεται στο ακαδημαϊκό και νοητικό τους επίπεδο. Εκτός όμως από την
εκπαίδευση, χρειάζεται να δοθούν ίσα δικαιώματα σε όλα τα παιδιά σχετικά με την
ψυχαγωγία, την επαγγελματική αποκατάσταση και την κοινωνική συναναστροφή. Η
μετακίνηση των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα παίζει
σημαντικό ρόλο, ώστε τα άτομα αυτά να μπορούν να είναι αυτόνομα και ανεξάρτητα
μέλη μέσα στην κοινωνία μας.

Επίλογος

Συμπερασματικά, τόσο ο ρόλος της οικογένειας όσο και ο ρόλος της

κοινωνίας προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα των ατόμων με
εγκεφαλική παράλυση – κινητικά προβλήματα. Ο τρόπος με τον οποίο ένα παιδί
αντιλαμβάνεται προσωπικά τη διαταραχή του και λειτουργεί στο καθημερινό
συγκείμενο εξαρτάται από την κυρίαρχη κουλτούρα της κοινωνίας στην οποία
ανήκει. Για το λόγο αυτό, επιτακτική ανάγκη αποτελεί αφενός η άρτια ενημέρωση
τόσο της κοινωνίας όσο και της οικογένειας για την ορθή αντιμετώπιση των ατόμων

7
αυτών και αφετέρου η εξοικείωση και αλληλεπίδραση των πολιτών με τους
ανθρώπους με κάποιες ιδιαίτερες ανάγκες. Με τους τρόπους αυτούς μπορεί να
επιτευχθεί η πλήρης κοινωνική ένταξή τους και η εξάλειψη των προκαταλήψεων και
των αρνητικών συναισθημάτων. Εν κατακλείδι, ο προσωπικός και ο κοινωνικός
χαρακτήρας της διαταραχής της εγκεφαλικής παράλυσης σε συνδυασμό με τα
κινητικά προβλήματα αλληλοεπηρεάζονται, δημιουργώντας ένα μοναδικό συγκείμενο
καθημερινότητας για το κάθε εμπλεκόμενο άτομο.

8
Βιβλιογραφία

Δραγώνα, Θ. (2007).Στερεότυπα και προκαταλήψεις. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο

Αθηνών.

Νικολάου, Ο (2011). « Αυτοπροσδιορισμός και δίκτυα κοινωνικής στήριξης των

ατόμων με κινητική αναπηρία». Διπλωματική εργασία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα
σπουδών για τις επιστήμες της αγωγής στο τμήμα εκπαιδευτικής και κοινωνικής
πολιτικής Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη.

Παπάνης Ε., Γιαβρίμης, Π., & Βίκη Α. (2009). Καινοτόμες Προσεγγίσεις στην Ειδική
Αγωγή: Εκπαιδευτική έρευνα για τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Αθήνα: Ι. Σιδέρης

Πολυχρονοπούλου, Σ. (1995). Παιδιά και έφηβοι με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες.

Αθήνα.

Πολυχρονοπούλου, Σ. (2003). Παιδιά και έφηβοι με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες.

Σύγχρονες τάσεις εκπαίδευσης και ειδικής υποστήριξης. Αθήνα: Ατραπός.

Στασινός, Δ. (2013). Η ειδική εκπαίδευση 2020. Για μια συμπεριληπτική ή ολική

εκπαίδευση στο νέο - ψηφιακό σχολείο με ψηφιακούς πρωταθλητές. Αθήνα:
Παπαζήση.

Διαδίκτυο

Συνέντευξη Χρυσοβέργη Π. στην Εκπομπή «Ζωή». Αναρτήθηκε από:

https://www.youtube.com/watch?v=qVevnUb6zWg στις 12/03/2016.