PRZYKŁADOWE PYTANIA KONTROLNE – PRĄDY.

Zadanie 1. Przez przekrój poprzeczny przewodnika przelatuje w ciągu każdych 20 sekund ładunek 5C. Jakie
jest natężenie prądu płynącego w tym przewodniku? (Dodatkowo: Jaka będzie gęstość takiego prądu jeśli
przekrój poprzeczny przewodnika to koło o promieniu 0,03 m?)

Dane:

Zmiana ładunku między 𝑡1 = 0s, a 𝑡2 = 20s: Δ𝑄 = 5C

Zmiana czasu: Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1 = 20s

Szukane:

Natężenie prądu: 𝐼 = ?
Δ𝑄
Wzór: 𝐼 = z definicji natężenia prądu.
Δ𝑡

5𝐶 1
Obliczenia: 𝐼 = 20 𝑠 = 4 𝐴 = 0,25 𝐴.

Odpowiedź: Natężenie prądu płynącego w przewodniku wynosi 0,25 Ampera.

Dodatkowe (policzenie gęstości prądu)

Dane:

Zmiana ładunku między 𝑡1 = 0s, a 𝑡2 = 20s: Δ𝑄 = 5C

Zmiana czasu: Δ𝑡 = 𝑡2 − 𝑡1 = 20s
Promień przekroju poprzecznego: 𝑟 = 0,03m.

Szukane:

Gęstość prądu: 𝑗 =?
Pole przekroju poprzecznego: 𝑆 = ?
𝐼 Δ𝑄
Wzór: 𝑗 = = gdzie 𝑆 pole przekroju poprzecznego przewodnika. W naszym przypadku przekrój
𝑆 𝑆⋅Δ𝑡
poprzeczny to koło, czyli jego pole to 𝑆 = 𝜋𝑟 2 .
Δ𝑄 Δ𝑄 5𝐶 5𝐶 5𝐶 𝐴
Obliczenia: 𝑗 = 𝑆⋅Δ𝑡 = 𝜋𝑟2 ⋅Δ𝑡 = 3,14⋅(0,03 𝑚)2 ⋅20 𝑠 = 62,8 𝑠⋅0,0009𝑚2 = 0,05652 𝑚2 𝑠 = 88,464 𝑚2

Odpowiedź: Gęstość prądu wyniosła 88,464 A/m2.

Zadanie 2. Znajdź opór kawałka drutu o długości 6,24 m i średnicy 2 cm (0,02 m) wykonanego z materiału o
oporze właściwym równym 50Ωm.

Dane:

Długość przewodnika: 𝐿 = 6,24 𝑚

Średnica przekroju poprzecznego: 𝑑 = 2 𝑐𝑚 = 0,02 𝑚, co skutkuje następującymi informacjami: promień
1
przekroju poprzecznego 𝑟 = 2 𝑑 = 1 𝑐𝑚 = 0,01 𝑚, oraz pole przekroju poprzecznego
𝑆 = 𝜋𝑟 2 = 3,14 ⋅ (0,01 𝑚)2 = 3,14 ⋅ 0,0001 𝑚2 = 3,14 ⋅ 10−4 𝑚2

Opór właściwy przewodnika (oporność właściwa): 𝜌 = 50 Ω𝑚.

Szukane:

Opór 𝑅 = ? [Ω]
𝐿
Wzór: 𝑅 = 𝜌 ⋅ 𝑆

6,24 𝑚
Obliczenia: 𝑅 = 50 Ω𝑚 ⋅ = 99,36 ⋅ 104 Ω
3,14⋅10−4 𝑚2

Odpowiedź: Opór kawałka drutu wynosi 99,36⋅ 104 Ω.

Zadanie 3. Ile ciepła wydzieli się na grzejniku o oporze 20Ω jeśli przez 2 minuty będziemy zasilać go napięciem
10 V?

Dane:
𝑈
Opór grzejnika 𝑅 = 𝐼
= 20Ω

Czas zasilania grzejnika 𝑡 = 2 min = 120 𝑠

Napięcie 𝑈 = 10 𝑉

Szukane:

Ciepło 𝑄 = ? [ 𝐽]
𝑈 𝑼
Natężenie prądu 𝐼 = ? – uzyskamy je z przekształcenia wzoru na opór 𝑅 = 𝐼
-> 𝑰 = 𝑹, czyli natężenie prądu to
napięcie podzielone przez opór (znamy obie te wartości).
𝑈 𝑼𝟐
Wzór: 𝑸 = 𝑈 ⋅ 𝐼 ⋅ 𝑡 = 𝑈 ⋅ 𝑅 ⋅ 𝑡 = 𝑹
𝒕.

Rachunek jednostek:

Mamy zmienne: Q – ciepło (jednostka: dżul [J]), U – napięcie (volt [V]), R – opór (ohm [𝛺]), t – czas (sekunda [s]).
Teraz sprawdzamy czy zgadza się jednostka (czyli lewa strona równania równa się prawej).

Wiemy z głównego wzoru 𝑄 = 𝑈𝐼𝑡, że dżul [J] to inaczej iloczyn volta [V], ampera [A] i sekundy [s], czyli mamy:
𝑉
[𝐽] = [𝑉 ⋅ 𝐴 ⋅ 𝑠]. Podstawiamy za amper – volt przez ohm [𝐴] = [ ] i to wrzucamy do rachunku jednostek:
𝛺
 𝑉
[𝐽] = [𝑉 ⋅ 𝐴 ⋅ 𝑠] = [𝑉 ⋅ ⋅ 𝑠]
𝛺
Wyszła nam zgodność jednostek. Wniosek: wzór poprawny.
(10𝑉)2 100𝑉 2 𝑉2 𝑉
Obliczenia: 𝑄 = ⋅ 120 𝑠 = ⋅ 120 𝑠 = 600 [ 𝑠] = 600 [𝑉 ⋅ ⋅ 𝑠] = 600 [𝑉 ⋅ 𝐴 ⋅ 𝑠] = 600 [𝐽].
20Ω 20Ω Ω Ω

Odpowiedź: Na grzejniku wydzieli się ciepło o wartości 600 dżuli.

Zadanie 4. Ile ciepła wydziela się w ciągu 5 s na oporniku o oporze 5Ω, jeśli w tym samym czasie przepływa
przez niego ładunek 20C?

Dane:

Czas wydzielania ciepła (oraz przepływu ładunku): 𝑡 = 5 𝑠

Opór: 𝑅 = 5Ω
Ładunek przepływający przez opornik: 𝑞 = 20𝐶.

Szukane:

Ciepło wydzielane na oporniku: 𝑄 = ? [𝐽]

Wzór wyjściowy: 𝑸 = 𝑼 ⋅ 𝑰 ⋅ 𝒕

Jak wykorzystać dane o ładunku i oporze w celu wyznaczenia ciepła? Otóż

𝒒
1. Natężenie prądu 𝑰 = 𝒕 jako przepływający ładunek 𝑞 w czasie 𝑡.
Prawo Ohma:
𝑈 𝑈
𝐼= 𝑈 = 𝐼𝑅 𝑅=
𝑅 𝐼
2. Napięcie prądu 𝑈 = 𝑅𝐼 z przekształconego prawa Ohma (powyżej) czyli zastąpimy jeszcze natężenie prądu
𝒒
tak jak w punkcie powyżej (jako stosunek ładunku do czasu), czyli 𝑼 = 𝑹 ⋅ 𝒕 .

Podstawiamy za natężenie i za napięcie do wzoru wyjściowego na ciepło 𝑄 otrzymując wzór ostateczny:

𝑞 𝑞 𝒒𝟐
𝑸=𝑈⋅𝐼⋅𝑡 =𝑅⋅ ⋅ ⋅𝑡 =𝑹⋅
𝑡 𝑡 𝒕
𝑞
Rachunek jednostek (1 Coulomb = 1 Amper * 1 sekunda – z przekształcenia wzoru 𝐼 = → 𝑞 = 𝐼𝑡 ).
𝑡

𝐶2 𝐶2 𝐶 𝐶 𝐶
[𝑄] = Ω ⋅ = {𝑟𝑜𝑧𝑏𝑖𝑗𝑎𝑚𝑦 𝑛𝑎 𝐶 ⋅ , 𝑔𝑑𝑦ż 𝑡𝑜 𝐴𝑚𝑝𝑒𝑟 [𝐴]} = Ω ⋅ 𝐶 ⋅ =
𝑠 𝑠 𝑠 𝑠 𝑠

𝐶 𝑉
{𝑝𝑜𝑑𝑠𝑡𝑎𝑤𝑖𝑎𝑚𝑦 𝑧𝑎 = 𝐴} = Ω ⋅ 𝐶 ⋅ 𝐴 = {𝑂ℎ𝑚 𝑧 𝑝𝑟𝑎𝑤𝑎 𝑂ℎ𝑚𝑎 𝑡𝑜 𝑉𝑜𝑙𝑡 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑧 𝐴𝑚𝑝𝑒𝑟: Ω = , 𝑖 𝑡𝑜 𝑝𝑜𝑑𝑠𝑡𝑎𝑤𝑖𝑎𝑚𝑦}
𝑠 𝐴
𝑉
= ⋅ 𝐶 ⋅ 𝐴 = {𝑧𝑜𝑠𝑡𝑎𝑗𝑒 𝑛𝑎𝑚 𝑉𝑜𝑙𝑡 𝑟𝑎𝑧𝑦 𝐶𝑜𝑢𝑙𝑜𝑚𝑏} = 𝑉 ⋅ 𝐶 =
𝐴
𝑞 𝐶
{𝑧 𝑑𝑒𝑓𝑖𝑛𝑖𝑐𝑗𝑖 𝑛𝑎𝑡ęż𝑒𝑛𝑖𝑎 𝑝𝑟ą𝑑𝑢 𝐼 = 𝑤𝑖𝑒𝑚𝑦, ż𝑒 𝐴𝑚𝑝𝑒𝑟 𝑡𝑜 𝐶𝑜𝑢𝑙𝑜𝑚𝑏 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑧 𝑠𝑒𝑘𝑢𝑛𝑑ę: 𝐴 = ,
𝑡 𝑠
𝑎 𝑠𝑘𝑜𝑟𝑜 𝑡𝑎𝑘, 𝑡𝑜 𝐶𝑜𝑢𝑙𝑜𝑚𝑏 𝑗𝑒𝑠𝑡 𝑟ó𝑤𝑛𝑦 𝐴𝑚𝑝𝑒𝑟𝑜𝑤𝑖 𝑟𝑎𝑧𝑦 𝑠𝑒𝑘𝑢𝑛𝑑𝑎: 𝐶 = 𝐴 ⋅ 𝑠, 𝑐𝑜 𝑝𝑜𝑑𝑠𝑡𝑎𝑤𝑖𝑎𝑚𝑦}

= 𝑉 ⋅ 𝐴 ⋅ 𝑠 = {𝑧 𝑑𝑒𝑓𝑖𝑛𝑖𝑐𝑗𝑖 𝑐𝑖𝑒𝑝ł𝑎 𝐽𝑜𝑢𝑙𝑎 − 𝐿𝑒𝑛𝑧𝑎: 𝑉𝑜𝑙𝑡 ∗ 𝐴𝑚𝑝𝑒𝑟 ∗ 𝑠𝑒𝑘𝑢𝑛𝑑𝑎 𝑑𝑎𝑗𝑒 𝑛𝑎𝑚 𝑑ż𝑢𝑙𝑎 [𝐽]} = 𝐽

Wniosek: jednostka się zgadza – wzór poprawy.

𝑞2 202
Obliczenia: 𝑄 = 𝑅 ⋅ =5⋅ = 400 𝐽. Odpowiedź: Wydzielone ciepło ma wartość 400 dżuli.
𝑡 5
Zadanie 5. Cztery identyczne oporniki o oporze R=4Ω połączono najpierw równolegle a następnie szeregowo.
W którym z przypadków uzyskano większy opór zastępczy? Podaj jego wartość.

Połączenie szeregowe Połączenie równoległe

4 4 4 4 4

Def. Opór zastępczy to suma wszystkich oporów.

𝑅𝑧 = ∑ 𝑅𝑖 4
1
𝑅𝑧 = 𝑅 + 𝑅 + 𝑅 + 𝑅 = 4 ⋅ 𝑅
Obliczenia:
4
𝑅𝑧 = 4𝑅 = 4 ⋅ 4Ω = 16 Ω
Odpowiedź: Opór zastępczy w połączeniu
szeregowym wynosi 16 Ohmów.
4

Def. Odwrotność oporu zastępczego to suma

odwrotności wszystkich oporów.
1 1 1 1
=∑ = + ⋯+
𝑅𝑧 𝑅𝑖 𝑅1 𝑅𝑛
1
1 1 1 1 1 4
= + + + =
𝑅𝑧 𝑅 𝑅 𝑅 𝑅 𝑅
Czyli:
1 4
= → 𝑅 = 4𝑅𝑧
𝑅𝑧 𝑅
Dzielimy przez to co stoi przy oporze zastępczym:
1
𝑅 = 4𝑅𝑧 |: 4 → 𝑅 = 𝑅𝑧
4

1 1
Obliczenia: 𝑅𝑧 = 𝑅 = ⋅ 4Ω = 1 Ω
4 4

Odpowiedź: Opór zastępczy w połączeniu

równoległym wynosi 1 Ohm.

Wniosek: W połączeniu szeregowym opór zastępczy jest większy i jest równy 16𝛀.
Zadanie 6. Magnes sztabkowy poruszając się wzdłuż swej osi zbliża się biegunem N w kierunku pętli kołowej
wykonanej z przewodnika (kierunek ruchu magnesu jest prostopadły do powierzchni pętli). W którą stronę
popłynie w niej prąd – odpowiedz na to pytanie wykonując rysunek pętli widzianej od strony zbliżającego się
ku niej magnesu (na rysunku: punkt widzenia magnesu).

Wstawka teoretyczna:
Zadanie 7. Strumień indukcji pola magnetycznego przechodzący przez powierzchnię rozpiętą na pętli
wykonanej z przewodnika zmalał w ciągu 5s o 40Wb. Jaka była wartość działającej w tym czasie w obwodzie
siły elektromotorycznej?

Dane:

Zmiana strumienia indukcji pola magnetycznego: 𝑑𝜙 = −40[𝑊𝑏] (minus 40, bo strumień zmalał)
Zmiana czasu: 𝑑𝑡 = 5[𝑠]

Szukane (ze wzorem):

𝑑𝜙
Siła elektromotoryczna (SEM): 𝐸 = − . Zgodnie z definicją jednostką siły elektromotorycznej jest VOLT [V] –
𝑑𝑡
tak jak dla napięcia prądu.

Obliczenia:

−40[𝑊𝑏]
𝐸 = −( ) = 8[𝑉]
5 [𝑠]

Odpowiedź: W czasie 5 sekund w obwodzie działała siła elektromotoryczna o wartości 8 Volt.

Zadanie 8. Kwadratowa ramka o boku 2cm i oporze 2Ω znajduje się w polu magnetycznym o liniach
prostopadłych do jej płaszczyzny. Jaki prąd przepływa przez ramkę jeżeli indukcja pola magnetycznego
wzrasta jednostajnie o 0,1T w czasie 4ms?

Dane:

Bok kwadratowej ramki: 𝑎 = 2 𝑐𝑚 = 0,02 𝑚.

Z tego wyliczamy pole powierzchni ramki 𝑆 = 𝑎2 = 0,0004 𝑚2.
Opór ramki: 𝑅 = 2Ω.
Zmiana indukcji pola magnetycznego: 𝑑𝐵 = 0,1 𝑇.
Czas całej sytuacji: 𝑡 = 4 𝑚𝑠 = 4 ⋅ 10−3 𝑠 = 0,004 𝑠

⃗ jest równoległy do wektora powierzchniowego 𝑆, a więc cosinus kąta między tymi

Wektor indukcji 𝐵
wektorami jest równy 1.

Szukane:

Wartość natężenia prądu: 𝐼 = ? [𝐴]

Idea postępowania: Wyznaczamy zmianę strumienia indukcji pola 𝑑𝜙. Potem wyznaczamy siłę
𝑈
elektromotoryczną (odpowiadającą napięciu prądu 𝑈). To z kolei prowadzi nas do prawa Ohma 𝑅 = 𝐼 , z
którego wyliczymy 𝐼, pamiętając, że 𝑈 to nasza siła elektromotoryczna.

Rozwiązanie:
 1. Wyznaczamy zmianę strumienia indukcji pola magnetycznego 𝑑𝜙 = 𝑑𝐵 ⋅ 𝑆 ⋅ cos ∢(𝐵 ⃗ ; 𝑆). W naszym
przypadku to będzie 𝑑𝜙 = 𝑑𝐵 ⋅ 𝑆 = 0,1 𝑇 ⋅ 0,0004 𝑚 = 0,00004 [𝑊𝑏] = 4 ⋅ 10 [𝑊𝑏]. Czyli zmiana
2 −5

strumienia indukcji pola magnetycznego: 𝑑𝜙 = 4 ⋅ 10−5 [𝑊𝑏].

2. Ze zmiany strumienia oraz informacji, że cała sytuacja wydarzyła się w czasie 𝑡 = 0,004 s możemy
wyliczyć siłę elektromotoryczną (napięcie prądu indukcyjnego):
𝑑𝜙 4 ⋅ 10−5 𝑊𝑏 4 ⋅ 10−5 𝑊𝑏
𝐸=− = −( ) = −( ) = −10−5−(−3) 𝑉 = −10−2 𝑉 = −0,01 𝑉
𝑑𝑡 0,004 𝑠 4 ⋅ 10−3 𝑠
Czyli napięcie prądu: 𝑈 = −0,01 𝑉.
3. Mamy podany opór 𝑅 = 2Ω, policzyliśmy napięcie prądu 𝑈 = −0,01 𝑉. Z prawa Ohma wyznaczymy
natężenie prądu 𝐼.
𝑈
𝐼=
𝑅
Obliczamy:
−0,01𝑉
𝐼= = −0,005𝐴
2Ω
Odpowiedź: Natężenie prądu płynącego w ramce wynosi co do wartości 0,005 Ampera. Minus, który nam
wyszedł w obliczeniach oznacza, że wektor natężenia prądu jest skierowany w przeciwną stronę.

Zadanie 9. Przez zwojnicę o indukcyjności 100mH płynie prąd zmieniający swoje natężenie w ciągu 1ms o 10A.
Znajdź wartość siły elektromotorycznej indukowanej w zwojnicy.

Dane:

Indukcyjność: 𝐿 = 100𝑚𝐻 = 0,1𝐻 (jednostka: H – Henr)

Zmiana natężenia prądu 𝑑𝐼 = 10𝐴
Zmiana czasu 𝑑𝑡 = 1𝑚𝑠 = 10−3 𝑠.

Szukane:

Siła elektromotoryczna: 𝐸 =? [𝑉].

Zjawisko występujące: Samoindukcja – prawo Faradaya dla samoindukcji – siła elektromotoryczna

𝑑𝐼
samoindukcji: 𝐸 = −𝐿 𝑑𝑡

Obliczenia:
𝑑𝐼 10𝐴
𝐸 = −𝐿 ⋅ = −0,1𝐻 ⋅ −3 = 103 𝑉 = 1000 𝑉.
𝑑𝑡 10 𝑠
Odpowiedź: Siła elektromotoryczna indukowana w zwojnicy jest równa 1000 Voltom.

Zadanie 10. Przez zwojnicę o indukcyjności 100mH płynie prąd stały o natężeniu 10A. Znajdź wartość siły
elektromotorycznej indukowanej w zwojnicy.

Odpowiedź: Korzystając jak poprzednio z prawa Faradaya dla samoindukcji siła elektromotoryczna będzie
równa 0, ponieważ w tym przypadku nie ma zmiany prądu w czasie. A w prawie Faradaya chodzi właśnie o
zmianę prądu w czasie.
𝑑𝐼
Siła elektromotoryczna samoindukcyjna: 𝐸 = −𝐿 𝑑𝑡 = 0 bo prąd stały.

Zadanie 11. Transformator zbudowany jest z uzwojenia pierwotnego (100 zwojów) i uzwojenia wtórnego (20
zwojów) nawiniętych na wspólny rdzeń. Wiedząc, że prąd i napięcie w uzwojeniu pierwotnym to odpowiednio
2A i 20V, znajdź prąd i napięcie w uzwojeniu wtórnym.

Dane i szukane:
Uzwojenie pierwotne Uzwojenie wtórne
𝑛1 = 100 – liczba zwojów 𝑛2 = 20 – liczba zwojów
𝐼1 = 2𝐴 – natężenie prądu 𝐼2 = ? ; 𝑈2 = ?
𝑈1 = 20𝑉 – napięcie prądu
Wstawka teoretyczna:

Krok 1. Wyliczamy przekładnię transformatora 𝑘 jako stosunek liczby zwojów w uzwojeniu wtórnym do liczby
zwojów w uzwojeniu pierwotnym:
𝑛2 20 1
𝑘= = =
𝑛1 100 5

Krok 2. Z definicji przekładni dla ilorazu natężeń wyliczymy natężenie prądu 𝐼2 :

𝐼1 𝐼2 𝐼1 2𝐴
𝑘= |⋅ → 𝐼2 = = = 2 ⋅ 5 𝐴 = 10𝐴.
𝐼2 𝑘 𝑘 1
5
Odpowiedź(1): Natężenie prądu na uzwojeniu wtórnym jest równe 10 Amperom.

Krok 3. Analogicznie do kroku 2. policzymy napięcie wtórne 𝑈2 z definicji przekładni:

𝑈2 1
𝑘= | ⋅ 𝑈1 → 𝑈2 = 𝑘 ⋅ 𝑈1 = ⋅ 20𝑉 = 4𝑉.
𝑈1 5

Odpowiedź(2): Napięcie prądu na uzwojeniu wtórym wynosi 4 Volty.

Zadanie 12. Znajdź zawadę obwodu złożonego z cewki o indukcyjności 0,1Hr i opornika o oporze 4Ω
1
zasilanego ze źródła sinusoidalnej siły elektromotorycznej o częstości 30 s . Jaka będzie szczytowa wartość
prądu w tym obwodzie jeśli szczytowa wartość SEM zasilającej wynosi 50V?

Dane:

Indukcyjność cewki 𝐿 = 0,1 𝐻𝑟

Opór opornika 𝑅 = 4Ω
1
Częstość SEM 𝜔 = 30 𝑠
Maksymalna SEM 𝐸0 = 50𝑉.
Szukane:

(a) zawada obwodu RL: 𝑍 = √𝑅 2 + 𝜔 2 𝐿2

𝐸0
(b) maksymalny prąd w obwodzie: 𝐼0 = 𝑍

Obliczenia:

Zawada obwodu
1 1 Ω2 Hr 2 Ω ⋅ Hr Ω ⋅ Hr
𝑍 = √𝑅 2 + 𝜔 2 𝐿2 = √16 Ω2 + 900 2
⋅ Hr 2 = √16 + 9 2
= √25 =5
s 100 s s s

Maksymalny prąd w obwodzie

𝐸0 50
𝐼0 = = 𝐴 = 10 𝐴.
𝑍 5
Ω⋅Hr
Odpowiedź: Zawada obwodu jest równa 5 s
, a maksymalne natężenie prądu w obwodzie jest równe 10
Amperom.

Zadanie 13. Jaka jest szczytowa (maksymalna) wartość prądu o natężeniu skutecznym √8 A?

Dane:

Natężenie skuteczne: 𝐼𝑠𝑘 = √8 𝐴.

Szukane:

Natężenie maksymalne: 𝐼𝑚𝑎𝑥 =?

Wzór:
𝐼𝑚𝑎𝑥
𝐼𝑠𝑘 = |: √2
√2

𝐼𝑠𝑘 ⋅ √2 = 𝐼𝑚𝑎𝑥

Obliczenia: 𝐼𝑚𝑎𝑥 = 𝐼𝑠𝑘 ⋅ √2 = √8 𝐴 ⋅ √2 = √8 ⋅ 2 𝐴 = √16 𝐴 = 4𝐴.

Odpowiedź: Natężenie maksymalne wynosi 4A.

𝑈𝑚𝑎𝑥
Dodatek: Napięcie maksymalne wyliczymy w taki sam sposób: 𝑈𝑠𝑘 = .
√2

Zadanie 14. Jaki prąd skuteczny płynie przez czajnik elektryczny o mocy 2600W zasilany z sieci elektrycznej o
napięciu skutecznym 230V?
Obliczenia:
𝑃 2600𝑊 260
𝐼𝑠𝑘 = = = 𝐴 = 5,65𝐴
2 ⋅ 𝑈𝑠𝑘 2 ⋅ 230𝑉 46

Odpowiedź: Przez czajnik płynie prąd skuteczny o wartości 5,65 Ampera.