1

Eksamenlokaal – Suzaan Laing

Eksamenlokaal

1 Haar skoene klik hard op die houtvloer

2 soos sy op en af stap
3 tussen rye tjoepstil banke.

4 Nou en dan kraak die blaai van ‘n blad

5 die Septembereksamenlug.

6 hande bewe met rukke oor skoon wit velle

7 los ‘n inkwarboel agter.

8 Die horlosie tel twee ure af.

9 Sy stap stadig en oes die stelle een vir een

10 Blou op wit:
11 Ryp met gistermiddag se kennis.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 2

Agtergrond

Suzaan Laing het hierdie gedig geskryf toe sy in graad 8 was. Alle kinders kan met
die stres identifiseer wat ‘n mens ervaar wanneer jy eksamen skryf.

Titel

“Eksamenlokaal” dui op die ruimte waar die gedig afspeel.

• Die plek waar die leerders eksamen skryf.
• Hierdie eksamenlokaal kan negatief ervaar word, veral as jy nie hard genoeg
studeer het nie OF
o soos in hierdie gedig waar die leerders eers die dag voor die tyd begin
studeer het.

Tema

Spanning/vrees/onsekerheid wat leerders ervaar tydens die skryf van eksamens.

• Universele tema – alle leerders ervaar vrees tydens die skryf van eksamens.
o Kinders orals in die wêreld skryf eksamens.
• Hierdie tyd is soos ‘n slagveld/’n baie moeilike tyd.

Stemming

Gespanne/Ernstig/Somber/Stil/Angs/Onsekerheid

Spreker

Alomteenwoordige spreker/Derdepersoonspreker.
• Die soort spreker is objektief.
o Die spreker is ‘n leerder wat eksamen skryf.

Sintuiglike waarneming

gehoor: klik hard (die onderwyser se hakskoene op die houtvloer kan gehoor
word.)
sig: skoon wit velle (skoon, wit papier wat gesien kan word)

Tipografie

5 Strofes/11 versreëls
• Strofe 1/5 = 3 reëls (tersine)
• Strofe 2/3 = twee reëls (koeplet)
• Strofe 4 = slegs een reël (alleenplasing = beklemtoning)

Vrye vers

• Geen vaste rymskema nie.

• Strofes is verskillende lengtes.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 3

Leestekengebruik

Die punt word effektief gebruik om die verskillende aspekte van eksamenskryf aan te
dui.

Progressie
• Die onderwyser wat op en af tussen die banke deur stap.
• Die leerders se angs en vrees wat hulle ervaar tydens die skryf van eksamens.
• Die tyd wat so stadig verbygaan.
• Die antwoordboeke word ingeneem.

Boodskap

Leerders moet nie net die dag voor ‘n eksamen begin leer nie.
• Volwassenes (grootmense/onderwysers) moet bewus wees van die vrees en
angs wat saam met eksamenskryf gaan.

Strofe 1

Daar word in hierdie strofe op die aksies en voorwerpe in die eksamenlokaal

gefokus.

1 Haar skoene klik hard op die houtvloer

2 soos sy op en af stap
3 tussen rye tjoepstil banke.

Haar/Sy = vroulike onderwyser = onderwyseres/die persoon wat toesighou

(toesighouer) is ‘n vrou.

Die onderwyseres loop op en af tussen die banke,

• “klik” = (klanknabootsing/onomatopee) Haar skoene maak ‘n geluid terwyl sy
op die houtvloer loop.
o Waarskynlik hakskoene = harde geluid.
o Dit klink baie hard want die lokaal is doodstil.
‘n Harde voetval word in die stil vertrek gehoor.
Kontras tussen hard en tjoepstil.
o Die vloer is ‘n houtvloer omdat dit waarskynlik ‘n ou skoolsaal met
houtvloere is.
• Sy loop tussen die banke deur om seker te maak die kinders kul nie / of skryf
by mekaar af nie.
o Sy maak seker dat alles vlot verloop/dat niks oneerliks gebeur nie.

Assonansie van oe-klank: “Haar skoene klik hard op die houtvloer”

Alliterasie/Halfrym van h-klank: “Haar skoene klik hard op die houtvloer”

Versreël 3 = “tjoepstil banke” = personifikasie

• Daar heers ‘n doodse stilte terwyl die leerders eksamen skryf.
• Alhoewel dit sê “tjoepstil banke” verwys dit na die leerders wat doodstil by hulle
banke sit.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 4

Daar is ‘n duidelike kontras tussen die onderwyseres wie se skoene ‘n mens kan hoor
terwyl sy op en af stap en die leerders wat tjoepstil by hulle banke sit.
• Kinders kan nie rondbeweeg soos die onderwyser nie = hulle word tot hulle
banke beperk.

Sintuiglike waarneming – die spreker gebruik haar sintuie om dinge om haar waar te
neem.
• Die onderwyser se skoene wat hard klik op die houtvloer en kinders wat tjoepstil
sit = gehoor.
• Die onderwyser se skoene, die banke en hoe die onderwyser op en af stap kan
gesien word = visuele sintuig (sig).

Alliterasie van die “s”-klank in versreël 2.

• Beklemtoon die spanning wat die kinders ervaar terwyl die onderwyseres op en
af stap en kyk dat hulle nie kul nie.

Enjambement – die een reël loop oor in die volgende reël.

• Dit beklemtoon die bewegings van die onderwyseres terwyl sy toesighou.
o Sy loop die hele tyd op en af (aaneen).

Strofe 2

Hier word op die papier (die leerders se antwoordboeke) gefokus.

4 Nou en dan kraak die blaai van ‘n blad

Metafoor – “kraak die blaai van ‘n blad”

“kraak” = (klanknabootsing/onomatopee) die stilte word hier verbreek deur die geluid
van papier wat gehoor kan word.
• ‘n Mens kan hoor wanneer die leerders die bladsye (blad) van hulle vraestel of
antwoordstel omblaai (blaai).
o In die stilte wat daar heers, kan ‘n mens die papier hoor ritsel (kraak)
soos die leerders die bladsye omblaai.
Die geluid wat in die stil vertrek gehoor kan word, is amper
onheilspellend.

Alliterasie = herhaling van die “bl”-klank.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 5

5 die Septembereksamenlug.

September is die tyd wanneer die eksamen afgelê word.

• In die lente = ‘n vrolike tyd, MAAR nie so vrolik nou vir die leerders nie.
o Eksamentyd gaan met vrees en angs gepaard.
o Graad 12 voorbereidende eksamen vind gewoonlik in September plaas.
• Die atmosfeer/lug is gespanne.

Strofe 3

In hierdie strofe word daar op die hande van die leerders gefokus.

6 hande bewe met rukke oor skoon wit velle

Metafoor.

Hande wat bewe dui op die leerders se senuweeagtigheid terwyl hulle eksamen skryf.
• Die papier (velle) waarop die leerder besig is om te skryf, is op hierdie stadium
nog skoon.

7 los ‘n inkwarboel agter.

warboel = deurmekaar/ongeorganiseerd/chaoties.
Ink = die letters/woorde wat die leerders neerskryf in ink/met ‘n pen.

“inkwarboel” – kontras tussen skoon, wit papier en nou (inkwarboel) is daar op die
papier vol geskryf).
• Eers was die velle papier skoon voor die leerders die vraestel begin beantwoord
het, maar nou is dit vol geskryf.
• Letterlik verwys dit na die onnetjiese/slordige handskrif van die leerders soos
die doodkrap/uitkrap van woorde.
• Figuurlik kan dit verwys na die leerder se gedagtes wat in ‘n
warboel/deurmekaar is.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 6

o Feite/inligting word nie geordend weergegee nie/feite word deurmekaar

aangebied.
o Dalk ken die leerder nie sy werk so goed nie.
Dit wat op papier weergegee word, is deurmekaar en slordig.

Strofe 4

In hierdie strofe gaan dit oor die tyd wat verbytik.

8 Die horlosie tel twee ure af.

Personifikasie = die horlosie tel die tyd af.

Alleenplasing = slegs EEN versreël in hierdie strofe.

• Dit is om te beklemtoon hoe stadig die tyd verbygaan.
o Wanneer ‘n mens eksamen skryf, kan die tyd stadig verbygaan
veral as jy nie eintlik jou werk ken nie.

Die vraestel wat hier geskryf word, is twee uur lank.

• Gewoonlik sê ons twee UUR en nie twee ure nie.
o Die meervoud beklemtoon ook hoe stadig die tyd vat om verby te gaan
= die lang klank van URE, teenoor UUR wat korter klink.

Strofe 5

Hierdie strofe gaan oor die onderwyseres wat die antwoordboeke inneem.

9 Sy stap stadig en oes die stelle een vir een

Sy = onderwyseres stelle = antwoordstelle/antwoordboeke

“oes” = Die antwoordstelle is gereed en word deur die

onderwyseres ingeneem.
• Sy stap stadig (rustig).
* Sluit by strofe 4 aan waar die tyd stadig verbygaan.
* Alliterasie – herhaling van die “s”-klank.
@ Beklemtoon dat sy die boeke stadig inneem
(een vir een).

Metafoor = dit begin met die woord “oes” en eindig met die woord “ryp” in versreël 11.
• Hier het ons dan nou ‘n metafoor vir die velle papiere wat ryk in kennis is en
nou geoes kan word soos ‘n boer sy gesaaides sal oes.

10 Blou op wit:

“blou” = die leerder het letterlik sy antwoorde met ‘n blou pen op die wit papier geskryf.

“swart op wit” is ‘n gesegde wat daarop dui dat dit wat jy neerskryf, korrek en waar is,
maar nou het ons hier te doen met “blou op wit”.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 7

• Dit kan figuurlik gesien word dat die leerder se kennis onvoldoende was – dat
hy dalk nie sy werk so goed geken het nie.

Dubbelpunt = ‘n verduideliking gaan volg.

11 Ryp met gistermiddag se kennis.

“ryp” = figuurlik verwys die woord na al die kennis wat die kind opgedoen het.
• Die boer begin gewoonlik oes wanneer sy produk ryp is.
❖ Nou oes die onderwyser die kennis van die kind.
MAAR

Die gebruik van die woord “ryp” kan egter hier as ironies gesien word.
• Omdat die kind eers die vorige middag begin het om homself vir die eksamen
voor te berei, kan dit daarop dui dat hy nie so goed voorbereid was nie; dus het
“ryp” hier te doen met iets negatiefs – die ryp (frost) wat die boer se oes verniel.
• Die tyd wat so stadig verbygaan in strofe 4 is ook vir ons ‘n teken dat die leerder
nie so hard geleer het nie want gewoonlik gaan die tyd in die eksamen te vinnig
verby as jy jou werk deeglik ken.

Gistermiddag = die leerder het die vorige middag vir die eksamen geleer.
• ‘n teken dat die leerder nie deeglik vir sy eksamen voorbereid was nie.
o ‘n mens moet ‘n paar dae voor ‘n eksamen begin voorberei en nie net ‘n
dag voor die tyd nie – dit sal die leerder ook help om dan nie so
senuweeagtig te wees nie.

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 8

VRAE

1 Waar speel hierdie gedig af? / Benoem die ruimte waarin die gebeure in die
gedig afspeel. (1)

2.1 Watter soort spreker het ons in hierdie gedig? (1)

2.2 Wie is die spreker? (1)

3 Waarom kan die titel as die kerngedagte van die gedig beskou word? (1)

4.1 Wat is die tema in hierdie gedig? (1)

4.2 Haal ‘n versreël uit die gedig aan wat die tema/stemming in hierdie gedig
ondersteun. (1)

5 Watter stemming heers in hierdie gedig? (1)

6 Hoekom word die gedig as ‘n vrye vers gesien? Noem TWEE feite. (2)

7 Voltooi die paragraaf deur telkens EEN WOORD in te vul. Skryf net die
vraagnommer en antwoord neer.

In strofe 1 loop die (7.1) ... tussen die banke deur en kyk dat die leerders nie
bymekaar (7.2) ... nie. Haar skoene maak ‘n (7.3) ... geluid op die (7.4) ... terwyl
sy op en af stap. (4)

8 Na wie verwys die “haar” en “sy” in die gedig? (1)

9 Kies die korrekte antwoord uit dié tussen hakies. Skryf net die vraagnommer
en antwoord neer.

“klik” in versreël 1 is ‘n voorbeeld van (‘n vergelyking / onomatopee). (1)

10 Wat is die “klikgeluid” in die gedig? (1)

11 Hoekom kan die klikgeluid van ‘n onderwyseres se skoene so irriterend wees

wanneer jy eksamen/toets skryf? (1)

12.1 Benoem die beeldspraak in versreël 3. (1)

12.2 Hoekom is die beeldspraak so geslaagd? (1)

13 Hoe word die stilte wat in die eksamenlokaal heers, beskryf? Haal slegs EEN
WOORD aan. (1)

14 Bespreek die kontras wat in strofe 1 voorkom. / Wat is die kontras tussen die
onderwyser en die kinders in strofe 1? (2)

15.1 Benoem die halfrym in versreël 1 en dui dit aan. (1)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 9

15.2 Wat is die funksie van die halfrym in versreël 1? (1)

16 Gee ‘n voorbeeld van assonansie uit strofe 1 en dui dit aan. (1)

17.1 Wat word die halfrym in versreël 2 genoem?

“soos sy op en af stap” (1)

17.2 Wat is die funksie van die halfrym in versreël 2? (2)

18 Waarom, dink jy, stap die onderwyser op en af tussen die banke? (1)

19 Haal EEN WOORD uit strofe 1 aan wat die atmosfeer in die eksamenlokaal
beskryf. (1)

20 Waarna verwys die “tjoepstil banke”? (1)

21 Wat is die funksie van die gebruik van die intensiewe vorm van “tjoepstil”? (1)

22 Noem die een ding wat die stilte in die eksamenlokaal in strofe 1 versteur. (1)

23 Haal TWEE APARTE woorde uit strofe 1 aan wat in kontras met mekaar staan.
(2)
24 Watter stylfiguur kom in strofe 1 na vore wat die bewegings van die onderwyser
beklemtoon? (1)

25 Waarna verwys die woord “blad” in strofe 2? (1)

26 Wat is die funksie van die halfrym in reël 4? (1)

27 Gee ‘n voorbeeld van klanknabootsing uit strofe 2. (1)

28 Wanneer vind hierdie eksamen plaas? (1)

29 In watter graad, dink jy, is hierdie leerders? Gee ‘n rede vir jou antwoord. (1)

30 Kies die korrekte antwoord om die sin mee te voltooi. Skryf net die
vraagnommer en letter neer, bv. 30E.

Na aanleiding van die woord “Septemberlug” kan die atmosfeer in die

eksamenlokaal as ... beskryf word.

A vrolik
B gevaarlik
C opwindend
D onheilspellend (1)

31 Benoem die beeldspraak in versreël 4. (1)

32 Verduidelik reël 4 in jou eie woorde. (1)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 10

33 Benoem die sintuig wat in strofe 2 voorkom. Motiveer jou antwoord. (2)

34 Watter uitwerking het “die blaai van ‘n blad” in die eksamenlokaal? (1)

35 Waaruit kan ons aflei dat die leerders in strofe 3, senuweeagtig is? (1)

36 Gee TWEE opeenvolgende woorde wat daarop dui dat die leerders
senuweeagtig is. (1)

37 Verduidelik in jou eie woorde waarna reël 6 verwys. (1)

38 Hoe beskryf die spreker die antwoorde wat die leerders neerskryf? Gee slegs
EEN WOORD uit strofe 3. (1)

39 Waarna verwys die “wit velle” in reël 6? (1)

40 Gee die denotatiewe en konnotatiewe betekenis van “inkwarboel”. (2)

41 Wat kan ons aflei oor die gemoedstoestand van hierdie leerders in strofe 3?
(1)
42 Hoe word versreël 8 beklemtoon? (1)

43 Benoem die beeldspraak in versreël 8. (1)

44 Wat word in versreël 8 beklemtoon? (1)

45 Hoekom, dink jy, het die leerders gevoel dat die tyd stadig verbygaan?
GeeTWEE feite. (2)

46 Hoe lank is die vraestel wat die leerders skryf? (1)

47 Noem TWEE tegnieke wat gebruik word om te beklemtoon dat die tyd stadig
verbygaan. (2)

48 Watter indruk word gewek van die tempo waarteen die tyd verbytik? (1)

49 Hoekom is dit funksioneel dat strofe 4 uit slegs een reël bestaan? / Hoekom is
die alleenplasing van strofe 4 so geslaagd? (1)

50 Waaruit kan ons aflei dat die leerders iets op papier geskryf het? Gee TWEE
voorbeelde uit die gedig. (2)

51 Wat het die onderwyseres in die laaste strofe gedoen? (1)

52 Wat is die “stelle” waarna daar in versreël 9 verwys word? (1)

53 Benoem die beeldspraak in versreël 9 en verduidelik in jou eie woorde wat dit
beteken. (2)

54 Watter kleur is die ink waarmee die kinders skryf? (1)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 11

55 Waarom is die woord “oes” so gepas? (2)

56 Wat is die funksie van die dubbelpunt in versreël 10? (1)

57 Waarna verwys versreël 10? (1)

58 Haal TWEE APARTE WOORDE uit strofe 5 aan wat daarop dui dat die
antwoordstelle van die leerders vol kennis is. (2)

59 Watter verband is daar tussen die woord “oes” en “ryp”? (2)

60 Wanneer het hierdie leerders vir die eksamen begin voorberei? (1)

61 Skryf EEN WOORD uit strofe 3 neer wat dieselfde betekenis het as “blou op
wit”. (1)

62 Dink jy dit is voldoende om ‘n dag voor die eksamen te begin voorberei? Gee
‘n rede vir jou antwoord. (1)

63 Verduidelik die verskil in betekenis van tussen “blou op wit” en “swart op wit”.
(2)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 12

ANTWOORDE

1 Eksamenlokaal (1)

2.1 Derdepersoonspreker/alomteenwoordige spreker (1)

2.2 ‘n Leerder wat eksamen skryf. (1)

3 Dit is die enigste plek waar die woord “eksamen” voorkom. (1)

4.1 Die angs en onsekerheid van leerders wanneer hulle eksamen skryf. (1)

4.2 “hande bewe met rukke oor skoon wit velle” (1)

5 angs/onsekerheid/gespanne/stil/ernstig (1)

6 * Geen vaste rymskema/rympatroon nie.

* Strofes is verskillende lengtes. (2)

7.1 onderwyseres/toesighouer
7.2 afskryf
7.3 klik/harde
7.4 houtvloer (4)

8 die onderwyseres/toesighouer (1)

9 onomatopee (1)

10 Die onderwyseres se hakskoene maak ‘n klikgeluid terwyl sy op die houtvloer

stap. (1)

11 (eie relevante antwoord) ‘n Mens soek stilte wanneer jy wil dink. (1)

12.1 personifikasie (1)

12.2 Die banke simboliseer die leerders wat so doodstil sit en eksamen skryf. (1)

13 “tjoepstil” (1)

14 Daar is ‘n kontras tussen die klikgeluid/harde geluid wat die onderwyser se

skoene maak terwyl sy op en af stap en die leerders wat in absolute stilte sit en
eksamen skryf. (2)

15.1 Alliterasie - Haar skoene klik hard op die houtvloer (1)

15.2 Dit beklemtoon die geluid wat die skoene op die houtvloer maak. (1)

16 Haar skoene klik hard op die houtvloer (1)

17.1 alliterasie (1)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 13

17.2 Dit beklemtoon die beweging van die onderwyser soos sy op en af stap. (1)

18 Sy maak seker dat die leerders nie bymekaar afskryf/kul nie. / Sy maak seker
dat alles vlot verloop. (1)

19 “tjoepstil” (1)

20 Die leerders wat doodstil sit en eksamen skryf. (1)

21 Dit beklemtoon die absolute stilte wat daar heers wanneer die kinders eksamen
skryf. (1)

22 Die klikgeluid van die onderwyser se skoene. (1)

23 “hard” en “tjoepstil” (2)

24 enjambement (1)

25 bladsy van die vraestel of antwoordstel (1)

26 Dit beklemtoon die geluid wat die papier maak. (1)

27 “kraak” (1)

28 In September (1)

29 Graad 12 want die Voorbereidende-/Rekordeksamen vind in September plaas.

(1)
30 D/onheilspellend (1)

31 metafoor (1)

32 Die stilte in die eksamenlokaal word verbreek deur die kraakgeluid van die
papier wat omgeblaai word. (1)

33 Gehoor – Jy hoor die blaaie wat kraak. (2)

34 Dit is die enigste geluid wat gehoor kan word in die stil vertrek. (1)

35 Hulle hande bewe (1)

36 “hande bewe” (1)

37 Die skryfbewegings van die leerders. (1)

38 “inkwarboel” (1)

39 Die skoon wit papier waarop die kinders skryf / Die papier waarop die kinders
skryf is nog skoon want hulle het nog nie op die papier begin skryf nie. (1)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 14

40 Denotatief – Die slordige handskrif van die leerders.

Konnotatief – Hulle gedagtes/feite is deurmekaar. (2)

41 senuweeagtig/gespanne (1)

42 Alleenplasing (1)

43 Personifikasie (1)

44 Die tyd wat stadig verbygaan. (1)

45 * Hulle het dalk nie hard genoeg geleer nie en

* het dus nie genoeg kennis om die vrae te beantwoord nie. (2)

46 2 uur (1)

47 * Alleenplasing van versreël 8.

* Die gebruik van die meervoud “ure”. (2)

48 Dit is stadig. (1)

49 Dit beklemtoon die leerders se bewustheid van die tyd wat stadig verbygaan.
(1)
50 * Die woord “inkwarboel” en
* “blou op wit” (2)

51 Sy het die leerders se antwoordstelle ingeneem. (1)

52 Die antwoordboeke van die leerders. (1)

53 * Metafoor.
* Die opneem van die vraestelle word met die insamel van ‘n oes vergelyk. (2)

54 blou (1)

55 Net soos die boer sy oes insamel wanneer dit ryp is, net so oes/neem die
onderwyser nou die antwoordstelle van die kinders in wat vol kennis is. Die
onderwyser sal nou kan sien of die leerders die werk verstaan/geken het. (2)

56 ‘n Verduideliking gaan volg. (1)

57 Die antwoorde wat die leerders met ‘n blou pen op die papier geskryf het. (1)

58 “oes” en “ryp” (2)

59 Die vraestelle is beantwoord (ryp) en word ingeneem (oes). (2)

60 gistermiddag/die vorige middag (1)

61 “inkwarboel” (1)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal

 15

62 Nee. ‘n Mens plaas te veel druk op jouself/jy kan nie alles onthou nie/nie
genoeg tyd om deeglik voor te berei nie. (eie relevante antwoord) (1)

63 “blou op wit” kan figuurlik gesien word dat die leerder se kennis onvoldoende
was – dat hy dalk nie sy werk so goed geken het nie terwyl “swart op wit” ‘n
voldoende bewys is dat die inligting ‘n feit is. (2)

Graad 12 EAT: Eksamenlokaal