Kategorie analizy zjawiska rozwoju

Psychologia rozwojowa osób dorosłych. Podstawowe pojęcia.

2 dr Adrian Kurcbart
Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Rodzaje zmian rozwojowych

Pojęcie rozwoju
(Been, 1994)
●
Rozwój (development): długotrwały proces
względnie nieodwracalnych zmian o ●
Zmiany uniwersalne.
charakterze ilościowym i jakościowym;
zasadniczo ukierunkowany progresywnie, ●
Zmiany wspólne.
dotyczących różnych sfer rozwijającego się ●
Zmiany indywidualne.
podmiotu, cechujący się indywidualnym
tempem i rytmem, zależny od wielu
uwarunkowań biologicznych, środowisko-
społecznych oraz od aktywności podmiotu.

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Zmiana rozowjowa Zmiana rozwojowa

●
Zmiana rozwojowa (developmental ● Zmiany uniwersalny:
change): jednokierunkowa, nieodwracalna, – Zmiany uwarunkowane biologicznie
trwała i autonomiczna różnica o (dojrzewanie)
charakterze ilościowym lub jakościowym w – Zmiany uwarunkowane społecznie (zegar
stanie danego obiektu lub organizacji społeczny)
struktury, będąca funkcją czasu. – Zmiany uwarunkowane psychologicznie –
wzrost pewności siebie u trzydziestolatków
(studium Berkely i Okland nad rocznikami
1920 i 1928).

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

 Zmiany rozwojowe
Zmiany rozwojwe
– zmiany uniwersalne
●
Zmiany wspólne: ●
Zmiany uniwersalne: dotyczą każdego
– Wpływy kulturowe; kultury indywidualistyczne i człowieka i są związane z wiekiem.
kolektywistyczne Warunkowane są zarówno procesami
– Wpływ grupy pokoleniowej (kohorty); biologicznymi dojrzewania organizmu oraz
Funkcjonowanie dorosłych, którzy uniwersalnymi doświadczeniami
doświadczyli skutków wielkiego kryzysu w społecznymi.
USA, porównanie roczników 1920 i 1928.
Przykład: osoby w okresie późnej
dorosłości są postawione przed
koniecznością zmierzenia się z
doświadczeniem śmierci i umierania.

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Zmiany rozwojowe
Zmiany indywidualne
– zmiany wspólne
● Wydarzenia terminowe i nieterminowe ●
Zmiany wspólne: dotyczą osób należących
(Neugarten, 1979) do tej samej grupy, wspólnoty, pokolenia
(kohorty). Taka przynależność stwarza dla
człowieka specyficzne środowisko
psychologiczne, które determinuje jego
zachowanie.
Przykład: pokolenie osób, których młodość
przypadła na czas II wojny światowej
(Kolumbowie rocznik 20) oraz młodzi
wchodzący w dorosłość w czasie pokoju.

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Zmiany rozwojowe a teorie Zmiany rozwojowe

rozwojowe - zmiany indywidualne
Zmiany ukierunkowane
●
Zmiany indywidualne: zmiany te są
Teorie humanistyczne:
Teorie psychoanalityczne:
-Freud -Maslow czynnikami unikatowymi, oddziaływającymi
-Erikson
Teorie poznawczo-rozwojowe:
-Rogers
Teorie neopiagetowskie:
wyłącznie na daną jednostkę. Okres, w
-Piaget -Flavell którym dana osoba jest szczególnie
Teoria
wrażliwa na dany rodzaj doświadczenia
Etapy
Laboubie-Vief
Brak Etapów nosi nazwę okresu krytycznego.
Przykład: wiek, w którym kobieta rodzi
Teoria zadań rozwojowych:
-Havighurst Teorie uczenia się: pierwsze dziecko – mając osiemnaście lat,
-Bandura
Teoria Cyklów Życia Rodzinnego:
-Duvall -Watson dwadzieścia cztery, czterdzieści.
Sezony Życia: -Skinner
-Levinson

Zmiany nieukierunkowane
P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych
 Poziomy zmian rozwojowych Podstawowe pytania psychologii
(przedmiot badań) rozwojowej
●
Poziom zmian zachowania. ●
Po co się rozwija – ku czemu rozwój
●
Poziom zmian struktur umysłowych zmierza?
(poznawczo-emocjonalno-motywacyjnych).
●
Poziom zmian struktury osobowości.
Teorie rozwoju Teorie
●
Poziom zmian relacji osoba-otoczenie. ukierunkowanego nieukierunkowanego

- Koncepcja Eriksona
- Teoria Piageta -Koncepcja
- Kocepcja Rogersa Havighursta

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Obszary zmian i wzajemne Podstawowe pytania psychologii

powiązania między nimi rozwojowej
● J ak się rozwija – w sposób liniowy, ciągły,
czy też można wyróżnić fazy, cykle, stadia,
etapy? J aki jest mechanizm rozwoju?
Przebieg Mechanizm

Rozwój Rozwój Kumulacja Transformacja

ciągły nieciągły doświadczenia doświadczenia

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Podstawowe pytania psychologii Podstawowe pytania psychologii

rozwojowej rozwojowej
●
Co się rozwija – człowiek czy jego funkcje? ● Dlaczego się rozwija – co powoduje, że
człowiek się zmienia?
AKTYWNOŚĆ
NATURA WŁASNA
Teorie holistyczne KULTURA
(całościowe)
Teorie parcjalne Czynniki które
- Kulturowo-społeczna Czynniki, które
uruchamiają
teoria Wygotskiego blokują rozwój
- Teoria Piageta, rozwój
- Teoria sezonów życia
Teoria Kohlberga SEPARACJA/
Levinsona SEPARACJA/
INTERAKCJA
-Teoria rozwoju ego INTERAKCJA
Eriksona

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

 Przykłady pytań Plan eksperymentalny
●
W jakich obszarach życia ujawnia się
kryzys połowy życia? Pretest
Zmienne niezależne
Posttest
Zmienne
●
Czym różni się myślenie osób dorosłych od Grupa
eksperymentalna 1 zależne
myślenia dzieci i młodzieży?
●
J akie są kryteria dojrzałej osobowości u Populacja Próbka Grupa
eksperymentalna 2
człowieka dorosłego?
Grupa
kontrolna
Losowe
przydzielanie
do grup

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Periodyzacja rozwoju człowieka

Podstawowe zagadnienia
dorosłego
● Natura czy wychowanie ● Wczesna dorosłość: 18/20 – 25/30 lat
– Natywizm vesus enwiromentalizm. (młodość)
– Interakcjonizm ●
Średnia dorosłość: 25/30 – 60/65 lat
●
Rozwój ciągły czy nieciągły (dorosłość)
– Modele liniowe (dojrzewanie) versus stadialne.
●
Późna dorosłość: 60/65 – do śmierci
(dojrzałość)
●
Reaktywność czy aktywność
– Podejście mechanicystyczne versus
organizmiczne

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Strategie badań w psychologii

Metody badań
rozwojowej
● Obserwacja ● Plan podłużny
●
Wywiad ●
Plan poprzeczny
●
Eksperyment ●
Plan sekwencyjny

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

 Strategie badań stosowane w ramach
Badania pokoleniowo-sekwencyjne
psychologii rozwojowej

Rok Rok urodzenia każdej grupy osób badanych

badania 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

1995 5
1996 6 5
1997 7 6 5
1998 8 7 6 5
1999 9 8 7 6 5
2000 10 9 8 7 6 5
2001 11 10 9 8 7 6 5
2002 12 11 10 9 8 7 6 5

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Badania ukośne Badania przekrojowo-sekwencyjne

P sychologia rozwojowa osób dorosłych Psychologia rozwojowa osób dorosłych

Badania czasowo-sekwencyjne

P sychologia rozwojowa osób dorosłych