Adam Mickiewicz

“Reduta Ordona. Opowiadanie adiutanta” - gatunek mieszany - poemat

opisowo-refleksyjny - dłuższy utwór wierszowany, łączący cechy epickie
(obecność narratora) z lirycznymi (jego wyrażenia, przemyślenia, obecność
wielu środków stylistycznych).

Geneza

To utwór dotyczący współczesnych Adamowi Mickiewiczowi wydarzeń

historycznych z czasów dogasającego powstania listopadowego w 1831 r., w
czasie wojny polsko-rosyjskiej. Utwór napisany na cześć dowódcy Juliana
Konstantego Ordona, który wysadził redutę, by nie oddać jej w ręce
przeciwnika.

Mickiewicz upamiętnił bohaterską postawę żołnierzy, którzy w tym zdarzeniu

zginęli, zmieniając przy tym los Ordona – według utworu zginął razem z
innymi, a w rzeczywistości przeżył wybuch i po upadku powstania
uczestniczył w różnych walkach na emigracji.

Gatunek

“Reduta Ordona” to utwór wierszowany, w którym występują zarówno cechy

epickie, jak i liryczne. Występuje wiele środków stylistycznych, np.
animizacja – Tam kula, lecąc, z dala grozi, szumi, wyje, / Ryczy jak byk przed
bitwą, miota się, grunt ryje – przedstawia pocisk jako dzikie zwierzę.
(nadanie czemuś lub komuś cech zwierzęcych)
Pojawiają się pytania retoryczne, porównania, liczne epitety, opisy walk są
nacechowane emocjalnie. Występują rymy parzyste (aabb), dokładne,
żeńskie.
Z epiką wiąże się osoba narratora (narracja pierwszoosobowa, z
perspektywy uczestnika wydarzeń, o czym świadczy podtytuł: “Opowiadanie
adiutanta.” Adiutant generała relacjonuje wydarzenia rozgrywające się na Woli
w Warszawie podczas obrony fortu nr. 54. Swoje opowiadanie momentami
przerywa, by wyrazić uczucia gniewu, rozżalenia i strachu. Snuje też
refleksje na temat okrucieństwa cara, ofiarności Ordona i walki o
niepodległość.

Wybrane środki stylistyczne:

Epitety: czarną kolumną, ogromna łysina, szatan złośliwy, car gniewny,

świeżego trupa, pokój szczery, duma szalona
Porównanie: (...) nieprzyjaciół kupa / Już lazła, jak robactwo na świeżego
trupa.
Jak sępy / Czarne chorągwie na śmierć prowadzą zastępy.
Wylewa się spod skrzydła ściśnioja piechota / Długą czarną kolumną, jako
lawa błota (...)
Onomatopeje: ryczy, szumi, wyje, huk
Symbol: anioł śmierci – symbol śmierci

Polacy i Rosjanie przedstawi w utworze

Mickiewicz, sławiąc bohaterską obronę powstańczej reduty, wyeksponował

godność, ofiarność i męstwo Polaków, a także bezmyślną służalczość wobec
cara i okrucieństwo Rosjan.

Polacy
● Nieliczni: Garstkę naszych
walczącą z Moskali z
nawałem.
● Źle wyposażeni w broń:
dysponują zaledwie sześcioma
Rosjanie
● Przeważają liczebnie nad
przeciwnikiem.
● Mają dwieście armat.
● Gdy oni walczą, ich car
znajduje, w Petersburgu.
 armatami, później brakuje im
amunicji.
● Nie poddają się, są bardzo
zaangażowani w walkę –
armaty nieustannie pracują,
żołnierze zażarcie strzelają aż
do ostatniego pocisku.
● Nie marnują amunicji,
wszystkie strzały są celne.
● Walczą, chociaż nikt im nie
wydał rozkazu. Wiedzą, że
obrona ojczyzny to ich
obowiązek.
● Gdy kończy się amunicja,
umierają z ropaczy.
● Polacy jako jedyni potrafili się
przeciwstawić carskiemu
okrucieństwu i bezprawiu.
● Walczą w słusznej sprawie.
● Są dumni i honorowi – nie
chcą iść do niewoli, wolą
zginąć w walce.
● Niewinność i ofiarność.
● Narrator przyrównał redutę do
motyla wrzuconego w
mrowisko.
● Car jest mściwym,
bezlitosnym i
nieprzewidywalnym tyranem,
którego wszyscy się boją,
poddani, ale nawet
przedstawiciele innych
krajów.
● Żołnierze bezwzględnie
posłusznie wykonują rozkazy
cara. Car jest dla nich
ważniejszy od Boga.
● Karą za nieposłuszeństwo
wobec cara jest zsyłka na
katorgę.
● Car nieprawnie panuje w
Polsce.
● Dziwi się odwadze Polaków,
ich opór go rozgniewał.
● Bezwzględność i nieprawość
Rosjan autor uwypuklił przez
opis czernią: Czarne
chorągwie na śmierć
prowadzą zastępy. Porównuje
ich też do zwierząt żerujących
na padlinie, jak sępy i robaki.
● Car został porównany do
szatana.

Przypisanie Polakom i Rosjanom w opisie kontrastowych barw: bieli,

symbolizującej czystość, niewinność i czerni, symbolizującej zniszczenie i
śmierć, powoduje, że Polacy – obrońcy Warszawy stają się w utworze
uosobieniem dobra, natomiast Rosjanie, pragnący zdobyć polską stolicę,
uosabiają siły zła.

*Zadanie. Jak oceniasz wymowę “Reduty Ordona” Adama Mickiewicza? Czy

według ciebie jest ona pozytywna czy negatywna? Zapisz swoją tezę i podaj
argumenty na jej potwierdzenie.
Utwór ma wymowę pesymistyczną. Przedstawia upadek reduty, a więc sił dobra. Jej
obrońcom brakuje amunicji, znikąd pomocy, a w tym czasie car i jego despotyczna,
okrutna władza rozprzestrzeniają się, pociągając za sobą śmierć milionów. Pojawiają
się jednak elementy optymistyczne, takie jak: odwaga Polaków i czynne stawianie
oporu mimo przewagi ze strony wroga, a także zapowiedź wymierzenia
sprawiedliwości przez Boga, który ma wreszcie zaingerować i wysadzić ziemię
zwycięzców, jak Ordon swoją redutę.

—-----------------------------------------------------------------------------------------------------

“Śmierć Pułkownika”

Jest to kolejny utwór napisany bezpośrednio po upadku powstania listopadowego,

mający wychwalić bohaterów biorących w nim udział. Utwór opowiada o prawdziwej
postaci - Emilii Plater, która brała udział w walkach powstańczych, zainicjowała
samodzielne powstanie na Litwie.

Rzecz dzieje się w środku puszczy, lasu, w chatce leśnika, gdzie umiera Pułkownik. O
wydarzeniach opowiada podmiot liryczny, który nie jest ich uczestnikiem, a
obserwatorem. Wyraża się jednak o Pułkowniku z wielkim szacunkiem, wręcz go
gloryfikuje za jego odwagę. Dopiero w ostatniej strofie dowiadujemy się, że dowódcą
była młoda, piękna kobieta. Mickiewicz by jeszcze bardziej podkreślić jej odwagę,
nadaje jej rangę pułkownika, porównuje ją do rycerza, a nawet do hetmana Stefana
Czarnieckiego. Czas utworu nie jest dokładnie określony, ale z pewnością rozgrywa
się w trakcie działań wojskowych. Wokół umierającej bohaterki gromadzą się
żołnierze, duchowni i lud wiejski, wszyscy opłakują jej śmierć, co świadczy o tym, że
była osobą szlachetną i szanowną.
Motywy:
● bohater narodowy
● męstwo, odwaga
● postać kobiety
● poświęcenie (w imię ojczyzny)
● wzorcowa postawa żołnierza i patrioty
● śmierć (ars bene moriendi – sztuka pięknego umierania)

Uwaga! W rozprawce idealnym zestawieniem ze “Śmiercią Pułkownika” jest

“Reduta Ordona”. Poruszony jest temat walki powstańczej i śmierci bohatera
narodowego w imię ojczyzny, w imię wolności. W obu utworach pojawia się też
element gloryfikacji głównego bohatera.

Wybrane środki stylistyczne:

● epitety (rzeczownik+przymiotnik, określenie) – np. głuchej puszczy, rota
zielona, lud prosty, rannym świtem, żołnierskiej odzieży
● wykrzyknienie (zdradza emocjonalny stosunek, dodaje dramatyzmu) – np.
Wódz Powstańców - Emilija Plater!
● porównanie – np. Stary żołnierz – on chce jak Czarniecki…
● metafora (sens niedosłowny, przenośny) – np. wszedł ksiądz z Panem Bogiem