MÁY THỦY KHÍ

Chương 3: Bơm ly tâm và bơm hướng trục

(tiếp)
3.3. Bơm hướng trục
3.3.1. Khái niêm chung và cấu tạo cơ bản
3.3.2. Nguyên lý làm việc và phương trình cơ bản
3.3.3. Bố trí và vận hành bơm trong hệ thống
3.4. Bài tập
 MÁY THỦY KHÍ

3.3.1. Khái niêm chung và cấu tạo cơ bản

Bơm hướng trục cũng như bơm ly tâm, thuộc lọai bơm cánh dẫn.
Khác với bơm ly tâm, dòng chất lỏng trong bơm hướng trục chuyển
động theo phương song song với trục bơm. Bơm hướng trục có lưu
lượng lớn và cột áp nhỏ.

Lưu lượng của bơm có giḠtrị trong khỏang tư 0,1  25m3/s trong
khi cốt áp chỉ đạt trong khoảng từ 4 đến 10m cột nước. Số vòng quay
đặc trưng cña bơm thường rất lớn ns = 600  1800vg/ph.

T¶i träng hưíng trôc t¸c dông lªn b¸nh c«ng t¸c ®ưîc truyÒn qua æ
chÆn tíi gi¸ ®ì 2 cña b¬m.
 MÁY THỦY KHÍ

R«to cña b¬m bao gåm trôc b¬m cã vá bäc 5, b¸nh c«ng t¸c 3, khíp nèi vµ vßng
chÆn ®-îc treo trªn æ chÆn ®Æt trong vá 7.
T¶i träng h-íng trôc t¸c dông lªn b¸nh c«ng t¸c ®-îc truyÒn qua æ chÆn tíi gi¸
®ì 2 cña b¬m.
B¸nh c«ng t¸c cña b¬m bao gåm bÇu c¸nh vµ c¸c c¸nh dÉn g¾n trªn bÇu c¸nh. Sè
c¸nh dÉn th-êng cã tõ 3 ®Õn 6 c¸nh, g¾n cè ®Þnh víi bÇu c¸nh hoÆc quay ®-îc xung
quanh trôc cña nã. B¸nh c«ng t¸c cña mét trong c¸c lo¹i b¬m h-íng trôc c¸nh xoay
®-îc giíi thiÖu trªn h×nh 7.2.
 MÁY THỦY KHÍ

Trong tr-êng hîp thø nhÊt, c¸c c¸nh dÉn ®-îc g¾n víi bÇu c¸nh b»ng ph-¬ng
ph¸p hµn hoÆc ®óc liÒn víi bÇu c¸nh (®èi víi c¸c b¬m nhá).
Trong tr-êng hîp thø hai, c¸c c¸nh dÉn ®-îc g¾n víi bÇu c¸nh b»ng bu l«ng hoÆc
b»ng c¸c ngâng trôc (chu«i c¸nh), c¸c chu«i c¸nh nµy ®-îc nèi víi mét c¬ cÊu truyÒn
chuyÓn ®éng ®Æc biÖt ®Ó lµm quay c¸c c¸nh dÉn.

BÒ mÆt c¸nh cong theo hai chiÒu hay cong kh«ng gian. BÇu c¸nh ®-îc cè ®Þnh trªn trôc
b»ng then vµ ®ai èc.
 MÁY THỦY KHÍ

Stato của bơm gồm có vỏ bơm 1, gắn với giá đỡ 2 bằng

bulong, bánh dẫn hướng có cánh cố định 4, ống uốn
dòng 2 vừa làm nhiệm vụ gía đỡ ,ổ trục trªn,ổ trục dưới
và ổ chặn.
Gía đỡ 2 được gắn lên khung 9 làm bằng các
thanh thép hình chữ U. Các cánh hướng đầu trong của
chúng gắn với bầu cánh 10 dạng cong (hoặc hình côn).
Mặt bích trong của bầu cánh 10 gắn với ổ đỡ
hướng kính 8 ë phía dưới. Đầu ngoài của cánh hướng
gắn với vỏ hình loe.
 MÁY THỦY KHÍ
BÇu c¸nh, vá vµ c¸nh cña b¸nh dÉn h-íng t¹o thµnh c¸c m¸ng dÉn ra th¼ng h×nh loe
(®ip-phu-z¬).
Dßng ch¶y khi ®i qua c¸c m¸ng dÉn nµy sÏ bÞ khö thµnh phÇn vËn tèc xo¸y Vu,
®ång thêi mét phÇn ®éng n¨ng cña dßng ch¶y biÕn thµnh ¸p n¨ng.
Nh- vËy nhiÖm vô cña b¸nh dÉn h-íng lµ khö thµnh phÇn chuyÓn ®éng xo¸y cña
dßng ch¶y (hay uèn th¼ng dßng) vµ biÕn mét phÇn ®éng n¨ng cña dßng ch¶y thµnh ¸p
n¨ng ®Ó gi¶m tæn thÊt cña dßng ch¶y trong chuyÓn ®éng tiÕp theo trong ®-êng èng.
èng uèn dßng 2 lµ èng nèi chuyÓn tiÕp nèi vá b¬m víi èng ®Èy. èng uèn dßng 2
®-îc uèn cong ®Ó tiÖn nèi trôc b¬m víi ®éng c¬ hay víi bé phËn truyÒn ®éng kh¸c. æ
®ì trªn ®Æt trong vá 7 g¾n ë phÝa trªn gi¸ ®ì 6 chÕ t¹o liÒn víi gi¸ ®ì 2 thµnh mét chi
tiÕt. æ ®Öm ®-îc ®Æt trong gi¸ ®ì 6. C¸c æ bªn trªn ®-îc b«i tr¬n b»ng mì ®Æc, æ d-íi
®-îc b«i tr¬n b»ng n-íc.
 MÁY THỦY KHÍ

C¸c chi tiÕt cña b¬m, trong ®a sè c¸c tr-êng hîp ®-îc chÕ t¹o b»ng gang ®óc (trõ trôc
vµ c¸c bé phËn nèi nh- èng lãt, vßng ®Öm, bu l«ng, ®ai èc).
Trong c¸c b¬m l-u l-îng lín, b¸nh c«ng t¸c ®-îc chÕ t¹o b»ng thÐp ®óc. C¸c
c¸nh dÉn vµ bÇu c¸nh chÕ t¹o riªng rÏ, sau ®ã ghÐp l¹i víi nhau b»ng bu l«ng hoÆc
ph-¬ng ph¸p hµn. §ång thêi cßn cã nh÷ng b¬m h-íng trôc ®-îc chÕ t¹o chñ yÕu b»ng
thÐp tÊm vµ thÐp ®Þnh h×nh b»ng ph-¬ng ph¸p hµn.
B¬m h-íng trôc hai cÊp (cã hai b¸nh c«ng t¸c l¾p trªn cïng mét trôc) cã kÕt cÊu
phøc t¹p h¬n nhiÒu. Vá cña b¬m chÕ t¹o thµnh hai nöa chia theo mÆt c¾t kinh tuyÕn.
B¬m h-íng trôc ®-îc dÉn ®éng chñ yÕu b»ng ®éng c¬ ®iÖn.
 MÁY THỦY KHÍ
C¸c nhµ m¸y chÕ t¹o b¬m cña Liªn x« tr-íc ®©y s¶n xuÊt hai lo¹i b¬m h-íng trôc, chñ
yÕu lµ lo¹i O vµ O. Lo¹i b¬m O - b¸nh c«ng t¸c cã c¸nh dÉn g¾n cè ®Þnh víi bÇu
c¸nh. Lo¹i O - c¸nh dÉn cã thÓ quay xung quanh trôc cña nã. Khi quay c¸nh ng-êi ta
ph¶i dõng b¬m.
Còng cã nh÷ng b¬m h-íng trôc lín kÕt cÊu cña nã cho phÐp quay c¸nh khi b¬m
®ang lµm viÖc. Khi ®ã chu«i c¸nh ®-îc nèi víi mét c¬ cÊu truyÒn chuyÓn ®éng ®Æc biÖt
th«ng qua trôc rçng cña b¬m.
KÕt cÊu nh- vËy rÊt tiÖn lîi cho viÖc ®iÒu chØnh l-u l-îng cña b¬m vµ lu«n lu«n
®¹t ®-îc hiÖu suÊt lµm viÖc cao. Song kÕt cÊu kiÓu nµy rÊt phøc t¹p vµ ®¾t tiÒn nªn chØ
¸p dông ®èi víi b¬m h-íng trôc cì lín.
 MÁY THỦY KHÍ

C¸c b¬m h-íng trôc lo¹i O vµ O víi ®-êng kÝnh b¸nh c«ng t¸c trong kho¶ng (295 
1850)mm cã c¸c th«ng sè lµm viÖc trong ph¹m vi sau:
Sè vßng quay cña trôc b¬m n = 210  1450 vg/ph,
L-u l-îng Q = 1000  54700 m3/h,
Cét ¸p H = 1,9  20,9 m,
C«ng suÊt trªn trôc Ntr = 11  3000 kW,
HiÖu suÊt lµm viÖc  = 0,80  0,86.
 MÁY THỦY KHÍ
BÇu c¸nh, vá vµ c¸nh cña b¸nh dÉn h-íng t¹o thµnh c¸c m¸ng dÉn ra th¼ng h×nh loe
(®ip-phu-z¬).
Dßng ch¶y khi ®i qua c¸c m¸ng dÉn nµy sÏ bÞ khö thµnh phÇn vËn tèc xo¸y Vu,
®ång thêi mét phÇn ®éng n¨ng cña dßng ch¶y biÕn thµnh ¸p n¨ng.
Nh- vËy nhiÖm vô cña b¸nh dÉn h-íng lµ khö thµnh phÇn chuyÓn ®éng xo¸y cña
dßng ch¶y (hay uèn th¼ng dßng) vµ biÕn mét phÇn ®éng n¨ng cña dßng ch¶y thµnh ¸p
n¨ng ®Ó gi¶m tæn thÊt cña dßng ch¶y trong chuyÓn ®éng tiÕp theo trong ®-êng èng.
èng uèn dßng 2 lµ èng nèi chuyÓn tiÕp nèi vá b¬m víi èng ®Èy. èng uèn dßng 2
®-îc uèn cong ®Ó tiÖn nèi trôc b¬m víi ®éng c¬ hay víi bé phËn truyÒn ®éng kh¸c. æ
®ì trªn ®Æt trong vá 7 g¾n ë phÝa trªn gi¸ ®ì 6 chÕ t¹o liÒn víi gi¸ ®ì 2 thµnh mét chi
tiÕt. æ ®Öm ®-îc ®Æt trong gi¸ ®ì 6. C¸c æ bªn trªn ®-îc b«i tr¬n b»ng mì ®Æc, æ d-íi
®-îc b«i tr¬n b»ng n-íc.
 MÁY THỦY KHÍ

C¸c chi tiÕt cña b¬m, trong ®a sè c¸c tr-êng hîp ®-îc chÕ t¹o b»ng gang ®óc (trõ trôc
vµ c¸c bé phËn nèi nh- èng lãt, vßng ®Öm, bu l«ng, ®ai èc).
Trong c¸c b¬m l-u l-îng lín, b¸nh c«ng t¸c ®-îc chÕ t¹o b»ng thÐp ®óc. C¸c
c¸nh dÉn vµ bÇu c¸nh chÕ t¹o riªng rÏ, sau ®ã ghÐp l¹i víi nhau b»ng bu l«ng hoÆc
ph-¬ng ph¸p hµn. §ång thêi cßn cã nh÷ng b¬m h-íng trôc ®-îc chÕ t¹o chñ yÕu b»ng
thÐp tÊm vµ thÐp ®Þnh h×nh b»ng ph-¬ng ph¸p hµn.
B¬m h-íng trôc hai cÊp (cã hai b¸nh c«ng t¸c l¾p trªn cïng mét trôc) cã kÕt cÊu
phøc t¹p h¬n nhiÒu. Vá cña b¬m chÕ t¹o thµnh hai nöa chia theo mÆt c¾t kinh tuyÕn.
B¬m h-íng trôc ®-îc dÉn ®éng chñ yÕu b»ng ®éng c¬ ®iÖn.
 MÁY THỦY KHÍ
3.3.2. Nguyên lý làm việc và phương trình cơ bản
B¬m h-íng trôc thuéc lo¹i m¸y thuû lùc c¸nh dÉn nªn nguyªn lý t¸c dông cña chóng
còng lµ nguyªn lý t¸c dông cña m¸y thuû lùc c¸nh dÉn nãi chung - tøc lµ dùa trªn c¬ së
t¸c dông lùc t-¬ng hç cña c¸c c¸nh dÉn víi dßng chÊt láng chuyÓn ®éng qua m¸y.
Khi b¸nh c«ng t¸c quay, dßng chÊt láng ch¶y bao c¸nh ®-îc c¸nh dÉn truyÒn
cho n¨ng l-îng. Nhê vËy dßng chÊt láng cã ®-îc n¨ng l-îng dù tr÷ vµ chuyÓn ®éng
®-îc trong ®-êng èng.
B¸nh c«ng t¸c cña b¬m h-íng trôc th-êng ®Æt ngËp trong n-íc nªn tr-íc khi
khëi ®éng b¬m ng-êi ta kh«ng cÇn ph¶i måi b¬m.
Khi b¸nh c«ng t¸c quay t¹o ra ch©n kh«ng ë lèi vµo b¬m nªn dßng chÊt láng liªn
tôc bÞ hót vµo b¬m. Dßng chÊt láng qua b¬m lµ dßng liªn tôc.
Trong b¬m h-íng trôc, dßng chÊt láng chuyÓn ®éng kh«ng theo ph-¬ng vu«ng
gãc víi trôc b¬m nh- trong b¬m ly t©m mµ chuyÓn ®éng theo ph-¬ng song song víi
trôc b¬m.
 MÁY THỦY KHÍ
C¸c phÇn tö chÊt láng chuyÓn ®éng trong c¸c mÆt trô ®ång t©m víi trôc b¬m. Nh- vËy
vËn tèc vßng cña c¸c phÇn tö chÊt láng chuyÓn ®éng tõ lèi vµo tíi lèi ra cña b¸nh c«ng
t¸c (hay m¸ng dÉn) lµ nh- nhau. Ta cã:
U1 = U2 = U.

Trªn h×nh 7.3 lµ s¬ ®å chuyÓn ®éng cña dßng chÊt láng trong b¬m h-íng trôc.
Mçi phÇn tö chÊt láng khi chuyÓn ®éng qua b¸nh c«ng t¸c tham gia ®ång thêi
hai chuyÓn ®éng:
- ChuyÓn ®éng tÞnh tiÕn song song víi trôc,
- ChuyÓn ®éng quay xung quanh trôc cïng víi b¸nh c«ng t¸c.
QuÜ ®¹o chuyÓn ®éng cña mçi phÇn tö chÊt láng chuyÓn ®éng qua b¸nh c«ng t¸c
lµ mét ®-êng xo¾n èc däc theo trôc.
 MÁY THỦY KHÍ

C¬ cÊu dÉn h-íng sau b¸nh c«ng t¸c cã t¸c dông khö thµnh phÇn chuyÓn ®éng xo¸y cña
dßng chÊt láng ®Ó lµm gi¶m tæn thÊt cña dßng khi vËn chuyÓn theo ®-êng èng.

Khi ra khái c¬ cÊu dÉn h-íng, c¸c phÇn tö chÊt láng chØ chuyÓn ®éng theo
ph-¬ng song song víi trôc cña b¬m. §Ó gi¶m tæn thÊt khi dßng chÊt láng chuyÓn ®éng
qua c¬ cÊu dÉn h-íng, c¸c c¸nh dÉn h-íng ph¶i cã biªn d¹ng vµ gãc ®é bè trÝ thÝch hîp.
 MÁY THỦY KHÍ
Lưới cánh profile
Ta dïng hai mÆt trô ®ång t©m rÊt s¸t nhau ®Ó t¸ch mét líp máng h×nh trô trong
vïng b¸nh c«ng t¸c vµ tr¶i ra trªn mÆt ph¼ng, ta ®-îc l-íi th¼ng c¸c pr«phin (xem h×nh
7.4 vµ 7.5). KÐo dµi l-íi pr«phin vÒ hai phÝa, ta ®-îc l-íi th»ng v« tËn c¸c pr«phin,
ph-¬ng u lµ trôc cña l-íi pr«phin.
C¸c ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña l-íi pr«phin lµ:
- H×nh d¹ng pr«phin;
- ChiÒu dµi d©y cung pr«phin l;
- Gãc ®Æt  e cña pr«phin trong l-íi;
2r
- B-íc l-íi: t = , trong ®ã r lµ b¸n
Z
 MÁY THỦY KHÍ
kÝnh tiÕt diÖn trô;
- Sè c¸nh dÉn Z cña b¸nh c«ng t¸c;
- §é mau l/t cña l-íi.
 MÁY THỦY KHÍ
Tam gi¸c vËn tèc cña dßng chÊt láng ë lèi vµo vµ lèi ra cña b¸nh c«ng
Khi b¸nh c«ng t¸c quay, l-íi pr«phin chuyÓn ®éng däc theo trôc cña nã, tøc lµ theo
ph-¬ng u.
VËn tèc vßng U = r tr-íc vµ sau l-íi kh«ng thay ®æi.
VËn tèc h-íng trôc x¸c ®Þnh theo kÝch th-íc vµ l-u l-îng cña b¬m b»ng:
4Q
Vz = (7.1)
D (1 − d b )
2 2

Trong ®ã:
D lµ ®-êng kÝnh ngoµi cña b¸nh c«ng t¸c;
d b - ®-êng kÝnh bÇu t-¬ng ®èi cña b¸nh c«ng t¸c;
Q - l-u l-îng cña b¬m.
Do dßng ch¶y lµ liªn tôc, tiÕt diÖn cña dßng ch¶y tr-íc vµ sau b¸nh c«ng t¸c nh-
nhau nªn vËn tèc VZ tr-íc vµ sau b¸nh c«ng t¸c kh«ng ®æi, ta cã:
VZ1 = VZ2 = VZ.
 MÁY THỦY KHÍ
Trªn c¬ së c¸c vËn tèc U vµ VZ nh- nhau tr-íc vµ sau l-íi ta cã thÓ vÏ chång hai
tam gi¸c vËn tèc trªn cïng mét h×nh vÏ (xem h×nh 7.6).
VËn tèc t-¬ng ®èi:

lµ vËn tèc t-¬ng ®èi ë v« cïng cña dßng chÊt láng

 MÁY THỦY KHÍ
L-íi pr«phin chØ g©y t¸c ®éng lªn dßng ch¶y trong tr-êng hîp tån t¹i lùc n©ng
t¸c dông lªn pr«phin. Lùc ®ã gäi lµ lùc t¸c dông t-¬ng hç gi÷a pr«phin víi chÊt láng. Së
dÜ xuÊt hiÖn lùc n©ng lµ do cã l-u sè vËn tèc bao quanh pr«phin trong l-íi.

L-u sè vËn tèc theo vßng khÐp kÝn ®· chän (h-íng tÝch ph©n ®-îc chØ b»ng mòi tªn trªn
h×nh 7.7) ®-îc x¸c ®Þnh b»ng tÝch ph©n:
   
l =  Wds cos(w,s) =  Wds cos(w,s) +  Wds cos(w,s) +  Wds cos(w,s) +
1−2 2− 2 / 2/ −1/
  

 Wds cos(w,s) =  Wds cos(w,s) +  Wds cos(w,s) = −t(W 2u − W1u ) = t (V2u − V1u ).
1/ −1 2− 2 / 1/ −1
 MÁY THỦY KHÍ
Lùc n©ng t¸c dông lªn pr«phin l-íi trong ch¶y bao cña dßng chÊt láng thùc

 
Gãc hîp bëi gi÷a lùc n©ng Y vµ lùc tæng hîp R còng chÝnh lµ gãc .
X
tg = - gäi lµ chÊt l-îng ng-îc cña pr«phin l-íi,
Y
Y
K= - gäi lµ chÊt l-îng cña pr«phin.
X
MÁY THỦY KHÍ
 MÁY THỦY KHÍ
Vận hành bơm hướng trục:

- Trạm bơm lắp đặt các bơm sao co bánh công tác ngập trong nước
- Cửa ra của bơm cần có clapper để đưa bơm vận hành trong vùng làm việc ổn
định
- Có thể cần điều chỉnh góc đặt cánh theo các cách : Dừng bơm hút cạn bể hút tháo
cánh xoay góc đặt cánh, có thể điều chỉnh bằng trục vít bánh vít, có thể điều
chỉnh bằng hệ thống thủy lực dầu áp lực đi vào các khoang trong bầu bánh bánh
công tác thông qua các tay đòn xoay cánh đến góc đặt cánh cần thiết. Đây là hệ
thống thủy lực theo dõi thông qua sensor đo mức nước bể hút và bể đẩy- Hệ
thống điều khiển liên tục
MÁY THỦY KHÍ
MÁY THỦY KHÍ
 MÁY THỦY KHÍ
• Cột áp trong bơm hướng trục:
 MÁY THỦY KHÍ
Tõ c¸c tam gi¸c vËn tèc ë lèi vµo vµ lèi ra cña b¸nh c«ng t¸c, ta x¸c ®Þnh ®-îc:
V1u = U − VZ cot g1 ,
V2 u = U − VZ cot g 2 .
Suy ra:
V2 u −V1u = VZ (cot g1 − cot g2 ) .
Thay biÓu thøc nµy vµo ph-¬ng tr×nh (7.18) ta cã:
U
H lt = Vz (cot g1 − cot g 2 ) .
g
Tõ ph-¬ng tr×nh (7.18,a) chóng ta còng cã ®-îc biÓu thøc tÝnh cét ¸p t-¬ng tù nh- biÓu
thøc (7.19).
§èi víi mçi mét tiÕt diÖn trô (r = const) th× vËn tèc vßng U= r = const, cßn
4Q
Vz = còng kh«ng ®æi, v× vËy cét ¸p H lt chØ phô thuéc vµo gãc 1 vµ 2.
D (1 − d b )
2 2

§Ó t¹o ®-îc cét ¸p, tøc lµ ®Ó cho H lt  0 th× :

cotg 1 - cotg2 >0
Hay: 1 < 2 .
 MÁY THỦY KHÍ

n
Trong ph-¬ng tr×nh (7.19) thay U = r ta ®-îc:
30
n
H lt = rVz (cot g1 − cot g 2 ) . (7.19a)
30g
Trong ®ã, n vµ VZ lµ h»ng sè.
§Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn H(r) = const th×
r(cotg1 - cotg2) ph¶i b»ng const.
 MÁY THỦY KHÍ
Cét ¸p thùc cña b¬m nhá h¬n cét ¸p lý thuyÕt:
H = K ptlHlt .
Trong ®ã:
Kp lµ hÖ sè kÓ tíi ¶nh h-ëng cña sè c¸nh dÉn cã h¹n,
tl - hiÖu suÊt thuû lùc cña m¸y.
Trong c¸c phÐp tÝnh gÇn ®óng cã thÓ x¸c ®Þnh cét ¸p thùc cña b¬m h-íng trôc
b»ng ph-¬ng ph¸p b¸n thùc nghiÖm:
1 U2
H= 2 . (7.20)
K H 2g
Trong ®ã, KH lµ hÖ sè cét ¸p phô thuéc vµo sè vßng quay ®Æc tr-ng cña b¸nh c«ng t¸c.
KH x¸c ®Þnh theo nS b»ng c«ng thøc:
K H = 0,0244n s2 / 3 .
 MÁY THỦY KHÍ
N lt = H lt Qlt . (7.25)
L-u l-îng lý thuyÕt cña b¬m cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng:
Qlt = 2rLWz = ZtLWz .
Trong ®ã, L lµ chiÒu dµi cña c¸nh dÉn theo b¸n kÝnh . Khi L b»ng ®¬n vÞ th×:
Qlt = 2rWz = ZtWz .
Thay biÓu thøc tÝnh Qlt vµo biÓu thøc (7.25) ta cã:
N lt = H lt ZtWz . (7.25,a)
So s¸nh 2 ph-¬ng tr×nh (7.24) vµ (7.25,a) ta cã:
H lt ZtWz = RUZ sin( + ) ,
Rót ra:
RU sin( + ) RU sin( + )
H lt = = . (7.26)
tWz tW sin 
Nh- vËy cét ¸p lý thuyÕt cña b¬m h-íng trôc (Hlt) b»ng c«ng cña lùc t¸c dông
theo ph-¬ng u thùc hiÖn trong mét ®¬n vÞ thêi gian trªn mét ®¬n vÞ träng l-îng chÊt
láng.
 MÁY THỦY KHÍ
HiÖu suÊt cña l-íi c¸nh ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc:
H lt − h p
l = . (7.27)
H lt
Trong ®ã:
Hlt - cét ¸p lý thuyÕt cña b¬m h-íng trôc hoÆc b¸nh c«ng t¸c,
hp - tæn thÊt cét ¸p trong l-íi c¸nh.
T-¬ng tù nh- cét ¸p lý thuyÕt cña b¬m, tæn thÊt cét ¸p trong l-íi c¸nh lµ c«ng

cña lùc c¶n X thùc hiÖn ®-îc trong mét ®¬n vÞ thêi gian, trªn mét ®¬n vÞ träng l-îng
chÊt láng, ta cã:
XW R sin W R sin 
hp = = = . (7.28)
tWz tW sin   t sin  
Trong c«ng thøc (7.27) ta thay gi¸ trÞ cña Hlt b»ng biÓu thøc (7.26) vµ gi¸ trÞ hp
b»ng biÓu thøc (7.28) ta sÏ cã:

 RU sin(  + ) R sin   tW sin  

l =  −  .
 tW sin   t sin    RU sin(  + )
Rót gän ta cã:
W sin 
l = 1 − . (7.29)
U sin(  +  )
Khi gãc  t¨ng thi sin t¨ng nhanh h¬n sin (  + ) , v× vËy khi gãc  t¨ng th×
hiÖu suÊt cña l-íi c¸nh gi¶m.
 MÁY THỦY KHÍ
Tæn thÊt c¬ khÝ
Tæn thÊt c¬ khÝ g©y nªn bëi ma s¸t cña trôc b¬m víi æ trôc vµ æ ®Öm. Trong b¬m
h-íng trôc, tæn thÊt c¬ khÝ còng rÊt nhá, v× vËy b¬m h-íng trôc cã hiÖu suÊt c¬ khÝ cao:
ck = 0,96  0,98
HiÖu suÊt chung cña b¬m h-íng trôc:
 = tl .ll .ck .
HiÖu suÊt chung cña b¬m cã gi¸ trÞ trong kho¶ng:
 = 0,70  0,90 .
Tæn thÊt l-u l-îng
Tæn thÊt l-u l-îng trong b¬m h-íng trôc chØ g©y nªn bëi rß rØ chÊt láng qua khe
hë gi÷a vá b¬m vµ ®Çu c¸c c¸nh dÉn. L-îng rß rØ ®ã rÊt nhá so víi l-u l-îng chung cña
b¬m. V× vËy b¬m h-íng truc cã hiÖu suÊt l-u l-îng kh¸ lín.
ll = 0,97  0,99 .

Tæn thÊt vµ hiÖu suÊt thuû lùc cña b¬m h-íng trôc.
 MÁY THỦY KHÍ

Tæn thÊt thuû lùc chung trong b¬m h-íng trôc b»ng tæng c¸c lo¹i tæn thÊt thuû lùc kÓ
trªn:
hW = h1 + h2 + h3 + h4 + h5.
Tæn thÊt thuû lùc chung cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c b»ng thùc nghiÖm
HiÖu suÊt thuû lùc chung cña b¬m ®-îc x¸c ®Þnh b»ng:
H lt −  h w h
tl = = 1−
w
.
H lt H lt
HiÖu suÊt thuû lùc tl cã gi¸ trÞ trong kho¶ng 0,85  0,95.
Rß rØ chÊt láng qua khe hë gi÷a vá b¬m vµ c¸c tiÕt diÖn ®Çu (biªn ngoµi) cña c¸c
c¸nh dÉn cã ¶nh h-ëng rÊt lín tíi hiÖu suÊt thuû lùc cña b¬m. Theo c¸c sè liÖu thùc
nghiÖm, nÕu khe hë nµy t¨ng tõ 0,001D tíi 0,007D th× cét ¸p sÏ gi¶m 20%, trong khi ®ã
l-u l-îng chØ gi¶m cã 2%.
 MÁY THỦY KHÍ
• Đường đặc tính:
 MÁY THỦY KHÍ

H,m %
H
4

100
3
80

2 60

40
1
20
j=−10o -5o 0o 5o 10o 15o
40 80 120 160 200 240 280 320 360 400 440 480 520 Q,l/s

H×nh 7.17. §-êng ®Æc tÝnh lµm viÖc cña b¬m h-íng trôc
øng víi c¸c gãc quay kh¸c nhau cña c¸nh dÉn
 MÁY THỦY KHÍ
§-êng ®Æc tÝnh tæng hîp cña b¬m h-íng trôc
§-êng ®Æc tÝnh tæng hîp cña b¬m h-íng trôc (h×nh 7.18) lµ tËp hîp c¸c ®-êng
®Æc tÝnh lµm viÖc H = f(Q) øng víi c¸c gãc ®Æt c¸nh kh¸c nhau khi sè vßng quay lµm
viÖc n = const vµ c¸c ®-êng  = f(Q,H) x©y dùng trong to¹ ®é Q - H.

H,m

100 140 180 220 260 300 340 380 420 460 500 Q,l/s

H×nh 7.18. §-êng ®Æc tÝnh tæng hîp cña b¬m h-íng trôc
MÁY THỦY KHÍ