ในการเดินทางไปที่แห่งใดแห่งหนึ่งโดยใช้รถยนต์หรื อยานพาหนะใดๆ ก็ตาม เราจะพบว่า

บางครั้งรถแล่นเร็ วบางครั้งรถแล่นช้า การที่จะบอกได้วา่ รถแล่นเร็ วหรื อช้า โดยการดูจากช่วงเวลาที่

ใช้ในการเดินทางจากตาแหน่งหนึ่งไปยังอีกตาแหน่งหนึ่ง ถ้าใช้เวลาน้อยกว่าเราก็บอกว่ารถแล่นเร็ ว
กว่า หากใช้เวลานานเราก็บอกว่ารถแล่นช้า สิ่ งที่กล่าวนี้เรี ยกว่า อัตราเร็ว (speed) การบอกอัตราเร็ ว
ของรถนั้นไม่ตอ้ งบอกทิศทางการเคลื่อนที่ของรถ ดังนั้น

ถ้าวัตถุเคลื่อนที่ได้ระยะทาง S ในเวลา t จะเขียนสมการหาอัตราเร็ วได้ดงั นี้

v =S สู ตรดังกล่าวอาจเขียนเป็ น S = v.t หรื อ t = S

t v

ข้อควรรู ้ อัตราเร็ วจะมีหน่วยเป็ นหน่วยของระยะทางหารด้วยหน่วยเวลา ดังนั้น

อัตราเร็ วของการเคลื่อนที่ จะแบ่งเป็ น 2 แบบ คือ

โดยปกติการเคลื่อนที่ของวัตถุในช่วงเวลา
ต่างๆ จะมีอตั ราเร็ วไม่เท่ากัน เช่น การเคลื่อนของรถยนต์จากจุดเริ่ มต้นอัตราเร็ วจะค่อยๆ เพิ่มขึ้น
บางครั้งอัตราเร็ วจะลดลงเพื่อหยุดรถ การเคลื่อนที่น้ ีจะมีอตั ราเร็ วไม่สม่าเสมอตลอดการเคลื่อนที่
จึงต้องพูดเป็ น ของการเคลื่อนที่ โดยคานวณจาก
vav = S
t

หรื อเป็ นอัตราเร็ วที่อ่านได้จากหน้าปั ดของเครื่ องวัด เช่น ขณะที่รถกาลังแล่นเรา

สามารถทราบค่าอัตราเร็ วขณะใดขณะหนึ่งหรื ออัตราเร็ วที่จุดใดจุดหนึ่งของรถยนต์ได้จากหน้าปัด
บอกอัตราเร็ วของรถยนต์ที่ตรงด้านหน้าของคนขับ เช่น 40กม./ชม. หรื อ 80 กม./ชม. เป็ นต้น
อัตราเร็ วที่กล่าวถึงในชีวติ ประจาวันทัว่ ๆ ไป ส่ วนใหญ่เป็ นอัตราเร็ วเฉลี่ย อัตราเร็ วเฉลี่ย
ของรถยนต์ 2 คัน ซึ่ งวิง่ ในเส้นทางต่างกันจากจุด A ไปยังจุด B โดยใช้ช่วงเวลาเท่ากัน จะมีอตั ราเร็ ว
เฉลี่ยต่างกัน

1
จากรูป ถ้ าวัตถุเคลื่อนที่จาก A ไปยัง B ทั้งสองเส้ นทางใช้ เวลาเท่ากัน อัตราเร็วเฉลี่ยของรถยนต์
ในเส้ นทาง (2) จะมีค่ามากกว่าอัตราเร็วเฉลี่ยของรถยนต์ในเส้ นทาง (1) เพราะระยะทางใน
เส้ นทาง (2) มากกว่าระยะทางในเส้ นทาง (1)




2
 
ถ้าวัตถุเคลื่อนที่ได้การกระจัด S ในเวลา t จะเขียนสมการการหา

ความเร็ วได้ดงั นี้  S
v =
t

1. ความเร็ วจะมีหน่วยเป็ นหน่วยของการกระจัดหารด้วยหน่วยของเวลา ดังนั้น

2. ความเร็ วเป็ นปริ มาณเวกเตอร์ โดยความเร็ วมีทิศเดียวกับทิศของการกระจัด

ความเร็ วของการเคลื่อนที่ จะแบ่งเป็ น 2 แบบ คือ

v av โดยปกติการเคลื่อนที่ของวัตถุใน
ช่วงเวลาต่างๆ จะมีความเร็ วไม่เท่ากัน เช่น การเคลื่อนที่ของรถยนต์จากจุดเริ่ มต้นความเร็ ว
จะค่อยๆ เพิ่มขึ้น บางครั้งความเร็ วจะลดลงเพื่อหยุดรถ การเคลื่อนที่น้ ีจะมีความเร็ วไม่
สม่าเสมอตลอดการเคลื่อนที่ จึงต้องพูดเป็ นความเร็วเฉลีย่ ของการเคลื่อนที่ โดยคานวณ
จาก  S

v av =
t


v av
หรื อเป็ นความเร็ วที่อ่านได้จากหน้าปั ดของเครื่ องวัด เช่น ขณะที่รถกาลังแล่นเรา
สามารถทราบค่าความเร็ วขณะใดขณะหนึ่งหรื อความเร็ วที่จุดใดจุดหนึ่งของรถยนต์ได้จากหน้าปั ด
บอกความเร็ วของรถยนต์ที่ตรงด้านหน้าของคนขับ เช่น 80 กม./ชม. เป็ นต้น

3
 ชายคนหนึ่งวิ่งออกกาลังกายด้ วยอัตราเร็วคงที่ 5 เมตรต่อวินาที เมื่อวิ่งได้ ระยะทาง
100 เมตร เขา รู้สกึ เหนื่อยจึงเปลี่ยนเป็ นเดินด้ วยอัตราเร็วคงตัว 1 เมตรต่อวินาที
ในระยะทาง 100 เมตรต่อมา
อัตราเร็วเฉลี่ยในการเคลื่อนที่ของชายคนนี้มีค่าเท่าใด

ขับรถไปทางทิศตะวันออกด้ วยความเร็ว 20 เมตรต่อวินาที เป็ นเวลา 40 วินาที

จากนั้นขับรถไป ทางทิศเหนือด้ วยความเร็ว 10 เมตรต่อวินาที อีกเป็ นระยะทาง
100 เมตร จงหาอัตราเร็วเฉลี่ยและความเร็วเฉลี่ยในการเดินทาง

4
รถคันหนึ่งวิ่งด้ วยอัตราเร็ว 36 km/h ได้ ระยะทาง 100 เมตร แล้ ววิ่งต่อไปในทิศ
เดิมด้ วยอัตราเร็ว 72 km/h ได้ ระยะทาง 40 เมตร
จงหาอัตราเร็วเฉลี่ยของการเดินทาง

รถยนต์คันหนึ่งเคลื่อนที่ได้ 30 กิโลเมตร ในครึ่งชั่วโมงแรก และเคลื่อนที่ได้

ระยะทาง 50 กิโลเมตร ในครึ่งชั่วโมงต่อมา อัตราเร็วเฉลี่ยใน 1 ชั่วโมง
มีค่าเท่าใด

5
รถคันหนึ่งแล่นด้ วยอัตราเร็วคงตัว 30 กิโลเมตรต่อชั่วโมงใน 20 กิโลเมตรแรก
40 กิโลเมตรต่อชั่วโมงใน 20 กิโลเมตรถัดไป และ 50 กิโลเมตรต่อชั่วโมงใน
20 กิโลเมตรสุดท้ าย อัตราเร็วเฉลี่ยของรถคันนี้เป็ นกี่กโิ ลเมตรต่อชั่วโมง

ภูมิ ขับรถจากหาดใหญ่ไปสงขลาด้ วยอัตราเร็ว 60 กิโลเมตรต่อชั่วโมง

แล้ วจอดนิ่งอยู่ท่สี งขลาอยู่ 1 ชั่วโมง จากนั้นขับรถกลับหาดใหญ่ด้วยอัตราเร็ว
80 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ถ้ าถนนจากหาดใหญ่ถึง สงขลาเป็ นเส้ นตรงยาว
30 กิโลเมตร ภูมิ ขับรถด้ วยอัตราเร็วเฉลี่ย กี่กิโลเมตรต่อชั่วโมง

6
กอล์ฟขับรถจากราชบุรีไปนครปฐมด้ วยอัตราเร็ว 50 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และขับ
รถกลับราชบุรี ด้ วยอัตราเร็ว 80 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ถ้ าถนนจากราชบุรีไป
นครปฐม เป็ นเส้ นตรงยาว 40 กิโลเมตร
กอล์ฟขับรถด้ วยอัตราเร็วเฉลี่ยกี่กโิ ลเมตรต่อชั่วโมง

เรือลาหนึ่งกาลังแล่นไปทางทิศตะวันออกด้ วยความเร็วคงที่ 20 m/s ได้ การ

กระจัดค่าหนึ่ง ต่อมา แล่นไปทางทิศเหนือด้ วยความเร็วที่มีขนาดเป็ นสองเท่า
ของตอนแรก จนได้ การกระจัดเป็ นสองเท่าของตอนแรก จึงถึงที่หมาย
จงหาความเร็วเฉลี่ยตลอดการเคลื่อนที่

7
บอลลูนสามารถลอยขึ้นลงได้ ในแนวดิ่ง โดยให้ ลอยลงในแนวดิ่งด้ วยความเร็ว
4 m/s ได้ ระยะทาง 80 เมตร แล้ วลอยลงต่อไปด้ วยความเร็ว 3 m/s ได้
ระยะทาง 30 เมตร แล้ วลอยขึ้นใน แนวเดิมด้ วยความเร็ว 5 m/s ได้ ระยะทางอีก
100 เมตร จงหาความเร็วเฉลี่ยของบอลลูนนี้เป็ นกี่ เมตรต่อวินาที

วัตถุหนึ่งเคลื่อนที่จากจุด A ไปจุด B ด้ วยความเร็ว 5 m/s ในครึ่งทางแรก และใช้

ความเร็ว 20 m/s ในครึ่งทางหลัง ถ้ าเวลาทั้งหมดในการเดินทางเป็ น 10 วินาที
แสดงว่าจุด A ห่างจากจุด B เท่าใด

8
ในการเดินทางจากเมือง ก ไปยังเมือง ข ที่อยู่ห่างกัน 300 กิโลเมตร ใช้ เวลา
เดินทาง ทั้งหมด 5 ชั่วโมง ในครึ่งทางแรกใช้ อตั ราเร็วเฉลี่ย 40 km/h ในครึ่งทาง
หลังใช้ อัตราเร็วเฉลี่ยเท่าใด

ชายคนหนึ่งกาลังวิ่งไปข้ างหน้ าด้ วยความเร็วคงที่ 4 เมตรต่อวินาที รถคันหนึ่งอยู่

ด้ านหลังชาย คนนี้ไป 36 เมตร กาลังแล่นไปข้ างหน้ าด้ วยความเร็ว 10 เมตรต่อ
วินาที เมื่อเวลาผ่านไปกี่วินาที รถคันนี้จึงจะแล่นทันชายคนดังกล่าวได้ พอดี

9
 การเคลื่อนที่ของวัตถุต่างๆ ที่เราพบเห็นในชีวิตประจาวันนั้น จะเห็นว่าบางขณะมีการ
เคลื่อนที่เร็ วขึ้น บางขณะมีการเคลื่อนที่ชา้ ลง หรื อบางขณะมีการเปลี่ยนทิศการเคลื่อนที่ การที่วตั ถุมี
การเคลื่อนที่โดยมีขนาดหรื อทิศทางของความเร็ วเปลี่ยนแปลงเช่นนี้ เราเรี ยกว่า วัตถุจะ

v

ถ้าตอนแรกวัตถุมีความเร็ วเป็ น u และตอนหลังมีความเร็ วเป็ น v จะหาความเร็ วที่
เปลี่ยนไปได้จาก 
v = v  u


1. ถ้า u และ v มีทิศตั้งฉากกัน 2. ถ้า u และ v มีทามุมใดๆ กัน

3. ถ้า u และ v มีทิศไปทางเดียวกัน 4. ถ้า u และ v มีทิศตรงข้ามกัน

10
 1. จะเห็นว่าถ้ าความเร็วตอนแรก ( u ) และความเร็วตอนหลัง ( v ) มีทศิ เดียวกัน
ความเร็วที่เปลี่ยนแปลงให้ จับขนาดของความเร็วย่อยมาลบกัน
2. จะเห็นว่าถ้ าความเร็วตอนแรก ( u ) และความเร็วตอนหลัง ( v ) มีทศิ ตรงข้ ามกัน
ความเร็วที่เปลี่ยนแปลงให้ จับขนาดของความเร็วย่อยมาบวกกัน

11
 การที่วตั ถุมีการเคลื่อนที่เร็ วขึ้น บางขณะมีการเคลื่อนที่ชา้ ลง หรื อบางขณะมีการเปลี่ยนทิศ
การเคลื่อนที่ การที่วตั ถุมีการเคลื่อนที่โดยมีขนาดหรื อทิศทางของความเร็ วเปลี่ยนแปลงเช่นนี้
เรี ยกว่าวัตถุมีการเคลื่อนที่แบบมีความเร่ ง โดยกาหนดว่า

a

ถ้าวัตถุเคลื่อนที่ผา่ นไปในเวลา t และเคลื่อนที่มีความเร็ วเปลี่ยนไป v จะหาความเร่ งของ

วัตถุได้ดงั นี้
เพราะว่า เคลื่อนที่ในเวลา t วินาที จะมีความเร็ วเปลี่ยนไป = v

v
ดังนั้น เมื่อเคลื่อนที่ในเวลา 1 วินาที จะมีความเร็ วเปลี่ยนไป =
t
ดังนั้น จะได้สมการหาความเร่ งในการเคลื่อนที่ของวัตถุเป็ นดังนี้
  
 v v u
a = =
t t
หรื อเขียนใหม่ได้เป็ น v = u + at

1. ความเร่ งจะเป็ นปริ มาณเวกเตอร์ โดย


v (ความเร็ วที่เปลี่ยนแปลงไปจะต้องลบกันแบบเวกเตอร์ )
2. หน่วยของความเร่ งจะเป็ นหน่วยของความเร็ วหารด้วยเวลา ดังนั้น

3. ความเร่ งอาจจะมีค่าเป็ น + , 0 หรื อ – ก็ได้





12