Më ®Çu

Ch-¬ng tr×nh CHUANDO_1 dïng ®Ó m« h×nh ho¸ qu¸ tr×nh chuÈn ®é dung
dÞch chøa ion kim lo¹i M+2 b»ng dung dÞch EDTA ( Ethylen diamine tetra acid
axetic ). D¹ng cña ®-êng cong chuÈn ®é phô thuéc vµo ba th«ng sè :
- §é pH (gi÷ kh«ng ®æi trong qu¸ tr×nh chuÈn ®é)
- H»ng sè t¹o phøc M+2 - EDTA
- Nång ®é ®Çu cña c¸c ion kim lo¹i.
C¸c sè liÖu ®Çu ®-îc ®-a vµo ch-¬ng tr×nh bao gåm :
- §é pH cña dung dÞch
- H»ng sè t¹o phøc M+2 - EDTA,
- Nång ®é ®Çu cña c¸c ion kim lo¹i
- ThÓ tÝch dung dÞch ion kim lo¹i
- Nång ®é chÊt chuÈn ®é EDTA
Ch-¬ng tr×nh cho c¸c kÕt qu¶ sau :
- PhÇn tr¨m chuÈn ®é
- ¢m loga cña nång ®é ion kim lo¹i tù do (pM)
- ThÓ tÝch chÊt chuÈn ®é ®· tiªu hao
- Nång ®é MY-2 vµ Y-4 t¹i c¸c ®iÓm kh¸c nhau.

I/ Môc ®Ých yªu cÇu

1. Nh¾c l¹i mét sè kiÕn thøc vÒ ng«n ng÷ lËp tr×nh Pascal.
2. X©y dùng m« h×nh chuÈn ®é dung dÞch chøa ion kim lo¹i M+2 b»ng
dung dÞch EDTA.
3. X©y dùng thuËt to¸n gi¶i bµi to¸n chuÈn ®é dung dÞch chøa ion kim
lo¹i M+2 b»ng dung dÞch EDTA.
4. Sö dông ch-¬ng tr×nh CHUANDO_1

II/ X©y dùng m« h×nh chuÈn ®é

Ký hiÖu:
Cm , Vm: nång ®é ®Çu vµ thÓ tÝch ®Çu cña dung dÞch ion kim lo¹i
Cy , V: nång ®é vµ thÓ tÝch cña chÊt chuÈn ®é ( dung dÞch EDTA)
1
Trong dung dÞch tån t¹i ®ång thêi c¸c c©n b»ng sau :
H4Y → H+ + H3Y- H»ng sè ph©n ly K1
H3Y- → H+ + H2Y-2 H»ng sè ph©n ly K2
H2Y-2 → H+ + HY-3 H»ng sè ph©n ly K3
HY-3 → H+ + Y-4 H»ng sè ph©n ly K4
M+2 + Y-4 → MY-2 H»ng sè t¹o phøc Kf
Nång ®é tæng cña M lµ :

  M  2    MY  2 
CmVm
MT  (1)
Vm  V

Nång ®é tæng cña Y lµ :

CyV
YT    MY 2   U (2)
Vm  V

ë ®©y U : nång ®é cña EDTA kh«ng t¹o phøc.

     
U  H4Y  H3Y   H2Y 2   HY 3    Y 4  (3)
C¸c ph-¬ng tr×nh (1) vµ (2) chÝnh lµ c¸c ph-¬ng tr×nh c©n b»ng vËt chÊt
theo M+2 vµ EDTA (víi gi¶ thiÕt lµ chØ t¹o mét phøc duy nhÊt MY -2 ). Ngoµi ra,
ë ®©y còng chÊp nhËn tÝnh chÊt céng cña thÓ tÝch (VT = V+Vm ), pH kh«ng ®æi
trong suèt qu¸ tr×nh chuÈn ®é vµ c¸c h»ng sè ph©n ly theo bËc cña EDTA cã c¸c
gi¸ trÞ sau : pK1 = 2,18 ; pK2 = 2,73 ; pK3 = 6,0 ; pK4 = 10,0 (pK = -lgK).
Sau khi tÝnh to¸n, ch-¬ng tr×nh cho b¶ng kÕt qu¶ c¸c gi¸ trÞ cña hµm sè :
pM = f(V) , 0  V  V200
Ở ®©y:
- pM = -lg[M2+],
- V200 - thÓ tÝch cña chÊt chuÈn EDTA t-¬ng øng víi 200% cña
chuÈn ®é.

III/ X©y dùng thuËt to¸n gi¶i bµi to¸n chuÈn ®é dung dÞch chøa ion kim
lo¹i M+2 b»ng dung dÞch EDTA.
Ph-¬ng ph¸p 1
§©y lµ ph-¬ng ph¸p ph¶n ¸nh nguyªn mÉu qu¸ tr×nh chuÈn ®é. Theo ph-¬ng
ph¸p nµy qu¸ tr×nh chuÈn ®é ®-îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch thay ®æi thÓ tÝch chÊt
2
chuÈn ®é EDTA trong mét kho¶ng nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã tÝnh nång ®é cña ion kim
lo¹i M+2 cßn l¹i trong dung dÞch.

Ph-¬ng ph¸p 2
Theo ph-¬ng ph¸p nµy ng-êi ta kh¶o s¸t hµm ng-îc :
V = f(pM) , pM0  pM  pM200
ë ®©y pM0 vµ pM200 - ©m loga cña nång ®é ®Çu vµ nång ®é cuèi cña ion kim lo¹i
M+2 trong dung dÞch.
Ng-êi ta ®· t×m ®-îc d¹ng cña hµm V = f(pM) nh- sau :

 Vm ( M  2  K f   M  2  )  CmK f
1 Cm

f4 f4
V  (4)
Cy K f   M  2  K f 
1
f4

ë ®©y:
- f4 : phÇn Y-4 cña EDTA kh«ng tham gia t¹o phøc

f4 
Y  
4
K1 K2 K3 K4
(5)
U H 
 4
 K1 H 
 3
 K1 K2  H    K1 K2 K3 H    K1 K2 K3 K4
2

- [M+2] - biÕn ®éc lËp thay ®æi trong kho¶ng ®· chän (øng víi kho¶ng
0%200% cña chuÈn ®é).
øng víi 0% chuÈn ®é V = 0 vµ [M+2] = Cm
øng víi 100% chuÈn ®é V = VT§ (®iÓm t-¬ng ®-¬ng)
øng víi 200% chuÈn ®é V = 2VT§ (hai lÇn thÓ tÝch dung dÞch chuÈn ®é
EDTA øng víi thêi ®iÓm t-¬ng ®-¬ng cña chuÈn ®é).
Nång ®é [MY-2] vµ [Y-4] ®-îc t×m nh- sau :
Trong dung dÞch ph-¬ng tr×nh c©n b»ng cã thÓ viÕt ë d¹ng :
MY-2  M+2 + Y-4
Gäi x lµ nång ®é c©n b»ng cña ion kim lo¹i M +2 trong dung dÞch t¹i thêi
®iÓm 200% cña chuÈn ®é, khi ®ã :

 MY   V
2 CmVm
x (5)
m  V200

3
  CV 
Y  
4
f 4  m m  x
 Vm  V200 
(6)

CmVm
ë ®©y : V200  2
Cy

§Æt Q 
CmVm
ta cã : K f 
 MY 2 

Q x
(7)
Vm  V200  M .Y  f 4 x (Q  x )
2 4

NÕu x<<Q (x<0.01Q) th× x   M 2  

1
f4 K f

NÕu x > 0.01Q th× ®Ó x¸c ®Þnh x cÇn ph¶i gi¶i ph-¬ng tr×nh bËc 2 :
 1  Q
x 2   Q   x  0 (8)
 f 4Kf  f 4Kf

ChØ cã nghiÖm d-¬ng cña ph-¬ng tr×nh nµy míi cã ý nghÜa vËt lý, vËy :
 b  b 2  4ac
x   M 2  
2a
1 Q
víi a  1; b  Q  ;c 
f 4Kf f 4 K4

IV/ Ứng dông ch-¬ng tr×nh CHUANDO_1

1. Ch-¬ng tr×nh CHUANDO_1
Ch-¬ng tr×nh gåm c¸c phÇn sau :
NhËp c¸c sè liÖu ban ®Çu : pH , Cm , Vm , Cy
TÝnh ®¹i l-îng f4 theo c«ng thøc (5), tÝnh pM0 vµ pM200
Thay ®æi gi¸ trÞ cña pM trong kho¶ng pM0 - pM200 víi b-íc b»ng
(pM200-pM0)/20. øng víi mçi gi¸ trÞ cña pM tÝnh thÓ tÝch t-¬ng øng cña EDTA
cÇn thªm vµo dung dÞch ®Ó nhËn ®-îc gi¸ trÞ pM.
In c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n : c¸c gi¸ trÞ pM, V, [Y-4] , [MY-2]
2. VÝ dô cô thÓ
TÝnh to¸n qu¸ tr×nh chuÈn ®é dung dÞch ion Ca +2 b»ng chÊt chuÈn ®é EDTA,
biÕt :
Cm = 0,1 ; Vm = 50 ml ; Cy = 0,1 ; pH = 7 ; h»ng sè t¹o phøc pKf = 10,7.
KÕt qu¶ tÝnh to¸n ®-a vµo phÇn b¸o c¸o thùc tËp.

4
 B¸o c¸o thùc tËp : bµi thùc hµnh sè 1
ChuÈn ®é dung dÞch chøa ion kim lo¹I M+2 b»ng EDTA

Hä tªn sinh viªn : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Líp, kho¸ : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B¶ng kÕt qu¶ tÝnh to¸n

§iÓm thùc % chuÈn ®é pM V [Y-4] [MY-2]
nghiÖm sè

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

5
VÏ ®-êng chuÈn ®é V - pM

pM

NhËn xÐt: