Professional Documents
Culture Documents
ẫn
BẤT ĐẲNG THỨC 3 BIẾN SỐ VỚI PHƯƠNG PHÁP
GHÉP ĐÔI
Những ai đã và đang tìm hiểu về bất đẳng thức chắc chắn đều khẳng định rằng thế giới bất đẳng
M
thức thật rộng lớn. Và ta không thể nào tìm ra hết quy luật của chúng được. Trong bài viết này chúng
tôi chỉ xét một số bài toán bất đẳng thức 3 biến dạng tích. Mà nếu chúng ta giải quyết chúng bằng
cách khai triển có thể sẽ khiến bài toán trở nên khó hơn nhiều bởi bậc quá cao hoặc chúng ta sẽ bị
mất phương hướng bởi tính phức tạp của biểu thức. Trong trường hợp này, việc sử dụng kỹ thuật ghép
đôi sẽ rất có lợi thế và tối ưu. Để các bạn có thể thấy được lợi ích của "kỹ thuật ghép đôi", mời
các bạn cùng theo dõi một số ví dụ điển hình dưới đây:
h
Ví dụ 1. Cho a, b, c là các số thực dương thỏa mãn a + b + c = 1. Chứng minh rằng:
(a − bc)(b − ac) − 4a2 b2 = ab(1 − c)2 − c(a − b)2 = −(c − ab)(a − b)2 ≤ 0
p
Suy ra (a − bc)(b − ac) ≤ 2ab (1). Bằng cách tương tự ta cũng chứng minh được
Lê
p p
(a − bc)(c − ab) ≤ 2ac (2); (b − ac)(c − ab) ≤ 2bc (3).
Nhân vế theo vế ba bất đẳng thức (1), (2), (3) ta thu được
1
Lời giải
Trước hết, ta dễ dàng chứng minh được bất đẳng thức đúng nếu có ít nhất một biến bằng 0. Do đó,
ta chỉ cần chứng minh bất đẳng thức đúng với các biến a, b, c dương.
Để ý rằng (a2 +bc)(b2 +ac)−ab(a+c)(b+c) = (ac+bc)(a−b)2 ≥ 0 ⇒ (a2 +bc)(b2 +ac) ≥ ab(a+c)(b+c).
Từ đó, ta chứng minh được
Bây giờ ta phải chứng minh bất đẳng thức mạnh hơn là
ẫn
abc(a + b)(b + c)(c + a) ≥ (a2 + ab − bc + ac)(b2 + bc − ac + ab)(c2 + ca − ab + bc)
Suy ra
M
ab(a + b)2 ≥ (a2 + ab − bc + ac)(b2 + bc − ac + ab)
Thiết lập các kết quả tương tự, cuối cùng ta có điều phải chứng minh. Đẳng thức xảy ra khi và chỉ
khi a = b = c hoặc 2 trong 3 biến a, b, c bằng 0.
Ví dụ 3. Cho a, b, c là độ dài ba cạnh của một tam giác. Chứng minh rằng:
h
(2a2 + bc)(2b2 + ca)(2c2 + ab) ≥ (2a2 + 2b2 − c2 )(2b2 + 2c2 − a2 )(2c2 + 2a2 − b2 )
Lời giải
ìn
Với a, b, c là độ dài 3 cạnh một tam giác, ta có
(2a2 + bc)2 − (2a2 + 2b2 − c2 )(2a2 + 2c2 − b2 ) = 2(b + c − a)(a + b + c)(b − c)2 ≥ 0
Tương tự cũng có
(2b2 + ac)2 ≥ (2b2 + 2a2 − c2 )(2b2 + 2c2 − a2 ); (2c2 + ab)2 ≥ (2c2 + 2a2 − b2 )(2c2 + 2b2 − a2 )
Từ đó suy ra điều phải chứng minh. Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi a = b = c.
Lê
Lời giải
Ta có
(a2 + 8)(b2 + 8) = 6(a + b)2 + 48 + (ab − 4)2 + 2(a − b)2 ≥ 6 (a + b)2 + 8
2
Các kết quả trên suy ra
Ví dụ 5. Cho a, b, c là các số thực đều không nhỏ hơn 1. Chứng minh rằng:
1 1 1 1 1 1
a− b− c− ≥ a− b− c−
b c a a b c
ẫn
Lời giải
Bất đẳng thức đã cho tương đương với
M
(ac − 1)(bc − 1) − (c2 − 1)(ab − 1) = (a − c)(b − c) ≥ 0 ⇒ (ac − 1)(bc − 1) ≥ (c2 − 1)(ab − 1)
Thật vậy, ta có
h
(ab − 1)2 − (a2 − 1)(b2 − 1) = (a − b)2 ≥ 0
Bài toán được chứng minh xong. Đẳng thức xảy ra khi và chỉ khi a = b = c hoặc 2 trong 3 biến a, b, c
ìn
cùng bằng 1.
Nhận xét. Trên đây chỉ là những ví dụ điển hình cho bất đẳng thức 3 biến. Tuy nhiên, phương
pháp này có thể tiềm ẩn một sức mạnh đang chờ các bạn khai phá. Bài viết tác giả biên soạn gấp
Đ
nên có thể còn nhiều sai sót, nhưng qua bài viết này hi vọng bạn đọc có thể tích lũy thêm được kinh
nghiệm chứng minh và sáng tạo bất đẳng thức. Tài liệu sẽ còn tiếp tục update và phát triển. Thân ái!
Bài 2. Cho a, b, c là các số thực dương thỏa mãn a + b + c = abc. Chứng minh rằng:
p
(x2 − 1)(y 2 − 1)(z 2 − 1) ≤ (x2 + 1)(y 2 + 1)(z 2 + 1).
Bài 4. Cho x, y, z thuộc khoảng (0; 1). Tìm giá trị lớn nhất của biểu thức
3
Bài 5. Cho x, y, z là các số thực không âm có tổng bằng 3. Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức
M = (1 + x2 )(1 + y 2 )(1 + z 2 ).
ẫn
√ √ √
1 1 1
M= a +5+ √
2 b +5+ √
2 c +5+ √
2 .
b2 + 5 c2 + 5 a2 + 5
M
Email: ldman87@gmail.com
ĐT: 0905876827.
h
ìn
Đ
Lê