8178

http://digital.lib.auth.gr/record/136833

The physical item is part of Aristotle University of Thessaloniki Libary Collection.

This digital representation of the original is made available to the public, under the
Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
 JY<p// /if r /7 ■ /7"'.' )/’ £ J ^ Ί’” o'ry

73
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠ.ΘΕΣ/ΚΗΣ
K ΔΩΡΕΑ I. ΤΡΙΚΟΓΛΟΥ
1>V

10775 o

moMsos u»\

K \I

TO ΥΠΟΜΝΗΜΑ TOY
.
K. Λ. ΡΑΓΚΑΒΙΙ.
.Θ
Π

\ \
Α.
 %

Α.
Π
.Θ
.
 ο

Ϊ\\ΒΪΙΜΙΣ ΑΓϋΝ
ΚΑΙ

ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ. ΤΟΥ

Κ. Α. ΡΑΓΚΑΒΗ,

.
.Θ
Π
Α.

ΑΘΗΝΗ2Ι

Τϊ Π Ο IΣ

Γ. ΕΜ. Κ.0Τ2ΑΜΠΑΣ0Π0ΪΑ0Γ.

18 5 7»
 1C ι

P A M A T A.

αντί γρά^ε.
2ελ. 8 στιχ, 2 £ιατί διότι
D 13 ? 22 της, τι?»

D 16 B 17 Κωνσταντίνου Κωνσταντίνο·.»
» 20 1) 23 τούτα ταΰτα
» 21 B 26 ίμών ΰριών
D 22 D 28 έττοκο.
1 έττι/ρ.
2) 27 9 20 1823 1821
.
9 28 Z> 28 1825 1822
.Θ

» 32 9 19 ένευθέρων έ).ευ6ερων
D 38 9 25 ττρωθυττουρδς ττρωθνττουργο;
43 9 30 τοδ; τά;
Π

B 49 > 18 παρατν,ρνίτεων1 "αρατϊ,ρνίτεως

Α.

1 * 9 19 ΰτέοt κατά
9 80 X 1 Κατά ΰ^έι

,*■ «»·.
' ' i · ' -frr- β ·ι
1 /

6i;' Λ h .i.
 Dt

/
. R'·)^

I
itZLr

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Γνωστόν εϊνε είς πάντας τό από 28 Ιουλίου (9 Αύγουστου)

185G ύπόμ.νημ.α τού υπουργού των εξωτερικών Λλεςάνδρσυ
‘Ρίξου ‘Ραγααβή, ό'περ ουτος άπεόθυνεν εις τούς παρά ταϊ;
ξέναις αΰλαΐς πρέσβεις τής Ελλάδος. Οί τελευταίοι παράγρα­
φοι τοϋ υπομνήματος τούτου ποοσβάλλουσιν ούσιωδώς τόν τε
υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα καί τούς άργηγοϋς τών επί τού α-
.
γώνος τριών πολιτικών κοριμάτων. Εντεύθεν, συζητουμένης εν
.Θ

τή Γερουσία τής άπαντήσεως εϊ: τόν βασιλικόν λόγον, προσε-

κλήθη έπι τή έπερωτήσει τοϋ νερουσιαστοϋ Παλαμνόου, κατ’
Π

άπόφασιν τής Γερουσίας, ό εΐρημένος υπουργός τών εξωτερικών

ίνα δώσνι λόγον. Καί κατά την 31 ίανουαρίου ένεφανίσθησαν
Α.

ό,τε υπουργός τών εξωτερικών, ό πρωθυπουργός καί οί λοι­

ποί υπουργοί. Πρώτος λοιπόν τών γερουσιαστών ό προτείνας
τήν έπερώτησιν καί προκαλέσας τήν προκεΐμένην συζήτησιν, ό
Κ. Παλαμήδης, διά λόγου μακρού καί άναλυτικωτάτου έςε-
θετο ίστορικώς τήν καταγωγήν καί γέννησιν τών πολιτικών
έν έλλάδι κομμάτων, τήν άπό/ρωσιν καί τά αποτελέσματα
αυτών, ώς επίσης καί τόν 3ίον καί τήν διαγωγήν τών αρχη­
γών τών κομμάτων αυτών καί τών οπαδών των.
Απήντησεν εις τήν άγόρευσιν ταύτην 6 υπουργός τών έςυντε-
ρικών, άλλ’ άναστάς 6 γερουσιαστής Κ. Χρηστ'δης, άνεσκεύα-
σεν αυτόν διά λόγου εμβριθούς καί δεινού, καί οϋτω, μετά
τινας μικράς καί επουσιώδεις ανταπαντήσεις τού τε πρωθυ­
πουργού καί τού υπουργού τών οικονομικών, έπήλθεν ή γ.ω-
στή λύσις τής συνεδριάσεως εκείνης, οτι εϊκοσιεννεα έκ τών
γερουσιαστών έκηρύχθησαν κατά τής περί αναβολής αιτήσει·!-:
 τοΰ υπουργείου, οκτώ δε μόνον (έν οίς καί ό T^pojS-j—ο^ργός)
γερουσιασταί έψήφισαν υπέρ τοΰ υπουργείου·
II μετά τοΰτο παραπεποιημένη καί νενοθευμένη δημ.οσίευ-
σις τών τε πρακτικών καί τοΰ αποτελέσματος τής συνεδριάσεως
ταύτης διά του υπουργικού οργάνου τοΰ κ ΐίλλ/,νικοΰ Μηνύτυ-
ρος» προεκάλεσε, κατ’ αίτησιν τοΰ ίδιου γερουσιαστοΰ, νέαν
έν τή Γερουσία συζήτησιν κατά την 23 φεβρουχρίου, δτε οί
γερουσιασταί Παλαμήδης, Χρηστίδης καί Ί'ύλλας διά σοβα­
ρών καί σπουδαίων αγορεύσεων έπέκριναν τό υπουργείον ώς
μ ή σεβχσθέν τήν κυοιαρ^ικήν άζίαν μιας τών τριών νομοθε­
τικών έςουσιών τοΰ Κράτους, τήν Γερουσίαν, καί ε,ητήΟη ή
έπανόρθωσις τοΰ άτοπήμ.ατος διά τοΰ ίδιου οργάνου τοΰ ϊέλ-
ληνικοΰ Μηνύτορος. η
Οί λόγοι τών είρημένων ρητόρων καί κατά τήν μίαν συνε-
δρίασιν ααί κατά τήν δευτέραν είνε λίαν σπουδαίοι, καί εν­
.
.Θ

διαφέρει ή γνώσις αυτών εις πάντα ίίλλ/,να καί φιλέλληνα.

Διό έκδίδονται οί μεν λόγοι τοΰ Κυρίου Παλαμήδου, τοΰ
έκδέντος ίστορικώτερον τά γεγονότα, πλήρεις καί λεπτομερείς,
Π

οί δε τών λοιπών περιληπτικώτερον, συντομίας yάριν. Μάρτυ­

ρες δέ αύτόπται τής περιεργείας τοΰ κοινοΰ τής πρωτευούσης
Α.

κατά τάς συνεδριάσεις ταύτας τής Γερουσίας πεποίθαμεν, δτ{

ευάρεστος θέλει εισθχι καί ή άνάγνωσις τών κατ’ αΰτάς λε-
χθέντων, πιστώς καί ίστορικώς έκτιΟεμένων έν τώ παρόντι
φυλλαδίορ.
 ϊΙΓΛΚΤΙΚΤ'Γ'ΠΞ ΓΕΡΟΥΣΙΑΣ.
Συνεδρίασις τής 24 ’Ιανουάριου 1857.

Περί της εις Toy Βασι,Ιιχόν -loyov απαντήσεως.

. Μετά ικανήν διαμφισβήτησιν περί του προσδιορισμοΰ τής

■προς συί/Λτησιν ήυ.έρας, άποφασισΟείσης έκ συμφώνου τής αυ·
Οηυ.εοόν συζαΐτήσεως τοΰ άναγνωσίΐίντος σχεδίου, άνχγνώσΟη
Οπό τοΰΓραμματέως όά. παράγραφος αϋτοΰ, έφ’ ου λ.αβών τδν
λόγον ό Γερουσιαστής Κ. Ρ. ΙΓ/έλαμήδης ελεςε τάδε.
Κ ύ ρ ι ο ι! Μετά την έναρςιν των Βουλευτικών σωμάτων
ήκούσαμεν τόν άνχγνωσΟεντα άπό τοΰ στόματος τοΰ Βασιλώως
.
λόγον, καί έρχομαι μετά των πεποιθήσεων μου να φέρω τάς
.Θ

παρατηρήσεις μου £—’ αύτοΰ ισς υπουργικού έγγραφου.

II σημερινή ημέρα, Κύριοι, δόναται νά ύνομ.ασθή ήμερα
Π

Κλητή, διότι κατ’αυτήν ή μέν Κυβέρνησις παρουσιαζομένη δί­

δει λόγον των πράςεών της και τήςκαταστάσεως τοΰ Κράτους,
Α.

τά δχ Βουλευτικά σώμ.ατα, axtva άντίπροσωπευουσι το έθνος,

χςασκοΰσι το χαυτών δικαίωμα, έπχμβχίνοντα εΐςέςέτασιν, και
δίδοντα γνώμην περί των καλώς ή μ,ή γενομένων, περί τοΰ ένε-
στώτος και τοΰ μέλλοντος.
Διά νά μ ή περιπλανώμ.εΟα δε εις λεπτομέρειας των πα­
ραγράφων, δυνάμεΟχ νά ελΟωμεν είς μίαν διέξοδον, έκΟέτοντε;
κατά γενικόν τρόπον τάς ιδέας τή δυνατή συντομ.ία. ίπό τοι-
αΰτας άρχάς άρχόμ.ενος τοΰ λόγου μου εκθέτω, ότι ό Β. λόγος
αν καί έκφωνήται από τοΰ στόματος τοΰ Βασιλέως, είναι αυτό­
χρημα έγγραφον υπουργικόν διό και θέλω περιορισΟρ νά επι­
κρίνω τάς εκφράσεις έκείνας, αίτινες εϊσι καΟαρώς ΰπουργικαΐ-
αποδεχόμενος καί άσπαζόμενος όλα τά άντικείμ,ενα, όσα άφο-
ρώσιτο Ιερόν προτο^ον του Σεοαττου ηυ.ών Ανα&τος, (λετα τοι>
άνήκΟντος- σεβασμού,

0 Β. λόγος έν συνόλω έχ,θέτει τήν ν.ατάστασιν τοΰ Κράτους,

διότι πραγματεύεται, περί άντικειμ.ένων τής υπηρεσίας καί τής
πατρίδος'άλλα μακράν τοΰ νά διέλθω δλα τά αντικείμενα, δια
έν αύτί> άναφέρονται, ά<αλόγω; τής μεγάλης ύλης καί των
δεδομένων, a"tvx έναύτώ άπχντώνται, θέλω περιοριοθή εις τήν
έξετασιν τινών μόνον, διά ν' αποδείξω, ότι, εναντίον των εύχών
τοΰ Βασιλέως, ή πολιτεία διατελεϊ όχι καλ.ώς- έκτος τούτου
θέλω διέλΟει καί εξετάσει έργον τι τοΰ Κυρίου υπουργού των
εξωτερικών πρότφχτον, δπερ περιέχει γενικώς τήν κατάστασιν
τής πολιτείας, καί εξετάζει κατά διαφόρους έποχάς τά; πρά­
ξεις αΰτής καί τοΰ; διαφόρους άρχηγοΰ; καί άίνδρας τοΰ
.
άγώνος, καταστρέφον τήν αληθή ιστορίαν τοΰ έθνους, καί
.Θ

συκοφαντούν τοΰ; άνδρας εκείνου;, εις τοΰς όποιους όφεί-

λομεν μ,εγίστην ευγνωμοσύνην καί περισσότερον σέβας- φειδό-
Π

μενος όμως τοΰ χρόνου καί τής υπομονής σας, δέν θέλω περι-
πλεχθή εις τό χάος τοΰ ΰπου.νήμ.α τος αύτοΰ, άλλα θέλω διέλθει
Α.

έν συντόμο» έν ή δύω αντικείμενα, άτινα ένΗαφίρου σι τήν έλ-

λάδα, τον Βασιλέα, καί όλους ή μ ας.

Τά ύπόμνρμ.α τοΰ Κ. υπουργού τών εξωτερικών έχει πολ-

λην σχεσιν προς τον Βασιλικόν λόγον έπί πολλών άν εικειμενων,
διό καί, άν έμ.ποδισθώ ήδη, θέλω εκθέσει τά πάντα κατά τήν
V/ — / __ , » ·. , ,·
συ',ητησιν των παραγραφών της απαντήσει»;, τίαραλειπων εν
μόνον, τό μ.έροςτόάφορών τόν αγώνα, εΐ; τό οποίον έξυβριζόμε-
Οα, ιός άντικειμενον ιδιαιτέρας κ.αΐσοβαρωτέραςςυζητήσειος.έν-
τίύθεν συνάγεται, δτι θέλω εκθέσει αληθή ιστορίαν τοΰ παρελ­
θόντος καί τοΰ άγώνο;, χωρίς νά Οί;ω τήν φιλοτιμίαν τίνό;, θέ-
λω δε έκθεοει αυτά ά:/έτω; πρό; τήν απάντησιν, διότι άνε>
ποιοδτου καθαρισμού καί τοσαύτης ίκ,ανο—όινίσεως, ούτως είπεΐν
δέν δυνάμεΟα νά κάμωμεν τοιαύτην άπαντησιν.
ένταΰθα, πολλών είπόντων, δτι ή τοιαύτη συζήτησις ανήκει
είς άλλην συνεδρίασιν, ώς άσχετος οΰσα πρός τνιν σημερινήν,
ήτις περιστρέφεται είς άλλο άντικείμενον άλλότριον τοΰ υπο­
μνήματος, δ σίροαγορεάσας Γερουσιαστής Κ. Ρ. Παλαμήδης
έζέθηκεν,οτι συναινεϊ εις την έν άλλη, ήμεροι έξέτασιν τοΰ υπομνή­
ματος, άφοΰ πρός τοϋτο όρισθή ρητώς ώς ήμ.έρα τής τοιαύτης
έςετάσεως ή αμέσως επομένη πρδς συνεδρίασιν μετά τδ πέ­
ρας τοΰ προκειμένου ζητήματος.
Μετά τά λεχθέντα ή Γερουσία ώρισεν οϋς ημέραν τής περί
τοΰ υπομνήματος συζητήσεως την έλευσομίνην Δευτέραν 28
λήγοντο; μηνάς.
.
.Θ

έν τη αυτή συνεδριάσει, άναγνωσθέντοςέπΐ τέλους τοΰ ς § τοΰ

σχεδίου τής άπα·,τήσεως, ό Γερουσιαστής ΙΙαλαμήδης έςέθεσεν.
Ο παράγραφος ούτος μάς δίδει αφορμήν νά όμιλήσωμεν zal
Π

έςετάσωμεν πολλά, καθ’ δσον σχηματίζει άπάντησιν έπί δλων

των υπολοίπων παραγράφων τοΰ Β1 λόγου’ καί καθ' δσον μεν
Α.

αφορά τους προϋπολογισμούς, λέγω, δτι ή Γερουσία έ;επλ»ήροοσε

τρις τό καθ’ έαυτήν, ψηφίσασα διττούς προϋπολογισμούς εν­
τός τοΰ αύτοΰ έτους’ ώστε ούδεμία άμ.οιβολία περί τοΰ ζή­
λου της μένει.
Καθ’ δσον δ αφορά τά διάφοοα νομοσχέδια, περί ών κάμνει
λόγον ή άπάντν,σις, λέγω, δτι πρέπει νά έλΟωσιν αί όυναταί
έγγυήσεις εις τόν λ.αόν ώ; πρός τήν έλευθέραν έζάσκησίν παν­
τός δικαιώματος, -διότι δέν βλέπω κάμμίαν έλευθερίαν μείνα-
6αν £ν ένεργεία, ώς ποός δε τήν ατομικήν ασφάλειαν, αν καί ώς
έκτων ληστρικών δέν θεωρήται σήμερον αΰτη κινϊυνεϋουσα ώς
πρότερον, ούχ’ ήττον δμως προσκόπτει τακτικιυτερον, ούτως
εΐπεΐν, απέναντι αρχών, διωρισμένων νά τήν ύπερασπίζωσι' θε­
ωρώ προσέτι δτι ή ελευθεροτυπία, ήτις είναι αναγκαία νά φω-
 X 4 )(
τίζ·/) τούς πάντα;, άρχοντα; και άρχομένου:, κατεστράφ·/·,, έκ-
λααβανονάνων όλων -ιών επικρίσεων καί παραταρίσεων ώς ύ­
βρεων' καί ταύτα άς μή ληφθώσιν ώ; λέςεις άντιπολιτεόσ:ως,
διότι τά πράγματα μαρτυρούσε·
Λέγω δέ προσέτι, άνευ τίνος σκοπού προσβολή; κατά τού ε­
τέρου νομοθετικού σώμ.ατος, δτιούδεμία νομιμότ/,ςώ; ττρό; τι-
νας έκλογάς διεσκρήδη, καί τό ο/.ον τής έςασκήσεως τού έκλο­
γικού δικαιώματος έπιρρεάσΟτ,. Τττάρ/οοσι μερικά ελαττώματα
τού νόμου, άτινα δέν έγεννήδησαν μεν έπί τού υπουργείου τοΰ-
τθυ, Υ,ύ^/.Ο/,σαν όμως έπί των ήμεοών του εις το έπακρου- τό
μίτος τούτο των εκλογικώνπράςεων μετά καί των λοιπών πε*
ρ’ι ών παρετήρτ,σα, άν συναινήσε, Κύριοι, άς άναοάλωμεν άμα
μ.ετά τήν τού ΰπου.νήαατος άποοασισΟεΐσαν συζήτ/,σ'.ν' διότι τό
δικαίωμα τής έ'ετάσεω; περί τής εφαρμογή: παντό: νόμου εΐ-
.
νε άναοχίρετον, καί επιφυλάσσομαι τής έεετάσειυ; εΐ; άλ ,γ.ν,
.Θ

ώς εΐπον, συνεδρίασιν . Π Γερουσία . συνή/εσεν εΐ; σ/,νά/ω-

σέριο έπιφύλα'ιν τού Γειουσιαστού 1C. Ρ, Παλαμήόου.
Π
Α.

Σνγί.δηίαυιΐ; τί/c. 31 ’I.'rcuapiov'

Συζήτν,σις περί τού Οπομνήματος τού υπουργού σών έίωσέιικών,

0 Πρόεδρο; έδωκε τόν λόγον εί; τό·/ γερουσιαστήν Κ. ρή­
γα ν Π α λ α μ ή δ 7, ν, όσ:ις πρώτος ήγόρευσεν ό»; ακολούθως.

Κ ύ ο ι ε Πρόεδρε!

Τά ά/τικείμενον τής σημερινής συ'/,τήσεως ήμών, καΟά προώ·

ρι^αΐ είς τήν προλαζούσαν συνεδρίασιν, Οελει περιτραφή επί τού
άπό -8 Ιουλίου 1856 υπομνήματος τού έπί τών έξωτεοικών
υπουργού Κ. Ραγκαοή- λέγω τού άπό 28 Ιουλίου·, διότι τρία εϊσί
τά υπομνήματα τού Κ. υπουργού τούτου, υο; [όΐσαιούται- τό
rrcοκ.sl[Λίνον περί κίταστάοεως έν γένι', τού τόπο/ τό κερί οικο­
νομικής ΐδίω; καταοτάτεο); αυτού, πέρί ού έσγάτο>ς ή τών «Συ-
ζτιτνίτεων» Γαλλική έφν.μερί; άνεφερε, καί περί οΰ ούδέν πλέον
γνωρίζομεν, καί άγνιοττον είτε:'. εινε προ; ήμα; τόδλον έμπερι-
εμόμ.ενον αυτού’ καί γ . τό περί διαδογής ζήτΥ,μ.ά μ.εμ.ιγμ.ένον
καί ίΛετά τού Ορητκευτικού μέρους αυτή;, ώ; πότε διεΟρυλλτ·-
Οα, άγνοίττων δλως καί των περί τούτον πρό; ά,μ.ά;, καί πετι
ου, πρό πολλού γενομενου λόγου ευ περίλήψει εί; μίαν των
Γερμανικών εφημερίδων, έδόΟν, αιτία εί; πίνας τών έγγωρίων
νά όυ.ιλήτωτι π'.κρώ; κατ’αυτού, δτε ό Κ. έττί τών έζιυτε-
ρικών υπουργό; έβιάτθνι να άναγγεαγ, άπλ»; ομω;, διά τ/,ς
επιοήμου έφν,μερίδος ττ,ς Κυβερνητεοι; ό Ελλτ,ν'.κό; Μν,νύτιυρ
περί τον ανυπάρκτου δήθεν ποιούταν ΰπομ.νΥ,υ.ατος ή άντι-
κειμ.ένου.
Είπον δε δτι άπ/.ώ; ανήγγειλε, διότι έμ ων τις ΰπ' οψιν
.
.Θ

δτ'. έπί άλλα,; περιττάσεως, ουγμρόνου σμεδόν, περί τίνος, λέ­

γω, ιίυνε/τεόζεως τού αΰτού Κ. υπουργού μετά τού ενταύθα
ά'ιοτίμου πρέσβεως τής Αγγλίας, καί περί ής, έπειδή 7 Ελ­
Π

πίς άνέφερεν έτφαλμένως δήθεν κατά τόν αυτόν υπουργόν, άν-

τετα;ε τότε ούτος εις τα περί τής έλπίδος δι’ επισήμου α­
Α.

ναιρετικής άπαντήτεδ); του, φεροόσν;; τόν τίτλον καί τήν υ­

πογραφήν του, καί καταμωριτΟ-ίτ/,; καί εί; τήν έλ,πίδα καί
είς τήν αυτήν έπίσ/,μον εφημερίδα τής κυβερνήσεως (φύλ­
λο ν ΰπ’ άοιΟ. 27 τ/,ς 22 Ιουλίου π. ε.), δέν δύναται, λέγω, ό
’λαμβάνων ταύτα πάντα ΰπ’ δψιν νά μή θεώρηση τήν περί τού υ­
πομνήματος τούτου, περί διαδομής κα; θρησκεύματος αϋτής
ρ/,θεϊταν αγγελίαν δλως απλήν, ιός καί είνε, διότι εις τόν
αυτόν αριθμόν τού Ελλ. Μηνύτορος κατεχωοίοθη καί ή ρη-
Οεϊτα αναιρετική ώπάντητις, ή μέν δι’ επισήμου έγγραφου τού
υπουργού, ή δέ δι’ απλής τοϋ δνμοσιογράφουείδοποιήσεως, ενώ
ά.αλόγωςτής σοβαρότνΓτο; τοϋ αντικειμένου.έ'πρε-εν ό Κ. όττουρ
 X6)(

γ4; vi φέρνι μέ τόν έπισημότερον τρόπον άναίρεσιν περί τού-

του, καί νά δημοσιευθή αυτή οΰ μ-όνον δι’ όλων των έπι-
σήμων τής κυβερνήσεως, άλλα και διά των ίόιων Γερμα­
νικών έφημερίδων, δσαι άνέφερόν ποτέ περί τοΰ τοιούτου
ΰπομνήμ.ατος.
Αλλά ταϋτα πάντα αναφέρω έν παρόδω ίστορικώς, πρός
διασάφισιν καί ορισμόν τοΰ υπομνήματος, περί οϋ πρόκει­
ται σήμερον. 06εν καί περιοριζόμενος έπ’ αύτοΰ καί μόνου
τοΰ περί καταστάσεως έν γένει τής Λλλάδος, παρατη­
ρώ τα έςής.

Κοριοί I Το υπόμνημα τοϋτο άνεφάνη τό πρώτον εΐ; τήν

έν Βελγίω γνωστήν έφημερίδα ό «Βορράς»· ακολούθως έπραγ-
ματεύθησαν τά περί τούτου εις διαφόρους Γαλλικάς, Αγγλικά;
καί ά'λλας ξένας εφημερίδας. Τεμάχια δε αύ:οΰ μεταφρα­
.
σμένα άνεφάνησαν είς διαφόρου: έγχωρίους, εις δέ τήν κάλου-
.Θ

μ.ένην έφημ.ερίδα « αΐ Πάτραι » εις τά από 1 καί 8 Αεκεμ-

βρίου π. ε. φύλλα αύτής καί ολόκληρος ή μετάφρασι; αύτοΰ.
Π

Τέλος άνεφάνη καί είς τό ύ,τ’ άοιΟ. 4Ί φύλλον τής έπισήμου

έφν,μερίδας τής Κυβερνήσεως ό Ελληνικός Μηνύτωρ, όνστε αί
Α.

πηγαί τής γνωρίσεως τοΰ τοιούτου υπομνήματος καί παρ’

ήμών, προγενεσιέρως πολύ καί τών έγχωρίων έφημερίδων, υ­
πήρξαν αί έξωτερικαί έφημερίδες, καί τελευταία ή έπίσημος
τής Κυβερνήσεονς. Την παρατήρητιν ταύτην κάμ.νω μ.ε λύπην
μου, Κύριοι, διότι, ώς μ.ή ώφελεν, έμειναν έπί τοσοΰτον άγνω­
στα πρός ήμ.άς, προςτήν ολην, λέγω, Κυβέονησιν, τά περίτοι-
ουτου πολυκρότου υπομνήματος, έν ώ τά έν αύτφ διαλαμ­
βανόμενα, μ ή αναγόμενα εις τά απόρρητα, άλλά μάλιστα είς
τά κυρία καθήκοντα τών νομοθετικών σωμ.άτων, δεν έδικαιο-
λογεΐτο ό Κ. υπουργός νά τά διατηρώ μυστικώς άπό αύτά,
κ«ι νά μην άποφασίση τουλάχιστον νά έξοδεύστι πρό; τοΰτο
αντίτυπά τινα καί εις τά μέλη αυτών έκ τών εκατοντάδων ο-
σαι έλιΟογραφήθησαν διά τής έθ/ικής τυπογραφίας.
Λλλ’ έστω καί τούτο οΰν τοϊς άλλοις, καί άς έλθωμεν εις
την έςέτασιν καί τού σκοπού τού προκειμένου υπομνήματος.
Κύριοι ! Καθόσον φαίνεται καί άπό αυτό τό έν τψ Ελλην.
Μηνότορι πρωτο-ύπως Γαλλιστί κείμενον, τούτο άποτείνεται
εϊ; Πρίσβυν τινά, χωρίς νά σημειοΐταικαί πρός πίνα" καθόσον δ’
άπό τάς λοιπάς έφημερίδας διασαφίζεται, ά πρέσβος ουτος
είναι εκ τών ήμετέρων, είναι ό έν Αγγλία συνάδελφος ημών Κ
Τρικούπης" όος δέ έκ τού εισαγωγικού ά. § τού αυτού ΰπομ.ν/-
ματος, καί κατά τάν Μηνύ-ορα καί καθ’ ολας τάς λοιπας εφη­
μερίδας έςάγεται καί ρητώς άναφέρεται, εστάλη τούτο πρός
τον αυτόν πςέσβυν, διά νά κάμ./| χρήσιν των έν αϋτώ πληρο­
φοριών πρός τάς εϋεργέτιδας δυνάμεις άναφορικώς εις τ/,ν ά-
κριβή κατάστασιν τού τόπου" ιύστε ό κατά τάν παρελθούσαν
.
.Θ

συνεδρίασιν διΐσχυρισμός καί ά άγανάκτησις τού Κ. υπουργού,

ότι δήθεν τό τοιούτον υπόμνημά του εστάλη έμπιστευτικώς
παρ’ αυτού κτλ. ήτον όλως διόλου λόγος περιττός, ανίσχυρος
Π

καί γυμνός άκόμη τάς δεούσης λογικής* διότι έδύνατο μέν νά

θεωρηθ$ καί νά ήνε τούτο προσωρινόν μέχρι τ<νός, οϋχί δέ καί
Α.

μ.ετά την διαβίβασίν του ύπό τού πρεσβευός μας εις τάς άλ-
λας κυβερνήσεις, ότε τά τοιούτον ούτε εις την έζουσίαν αΰτού,
ούτε εις άλλου τινός έκ τών ύ,ταλλ.ήλων τής ίλληνικής κυ-
βεονήσεως έμενε· καί διότι έν γένει έγγραφον μεταβατικόν
άπό μ.ίαν αρχήν εις άλλην, καί μάλιστα διπλωματικόν άπό £ν
έθνος εις άλ.λο είνε άδύνατον άχοι τέλους νά μέν/·, άγνωστον,
ώς δέν έμεινε καί τό προκείμενον υπόμνημα" άλλως τε, καί
διατί, Kupiot, νά μέν/] μυστικόν, άφ’ ου κατά τόν Κ. υπουργόν,
άληθείας καί τά πράγματα αύτά άνέφεοεν ακριβώς εις άνατοο-
πημτού ψεύδους καί τής άπάτης ι
 X 8 )(
Αλλ’ ή προς τούτο ανησυχία του 1C. υπουργού δέν είνε άφ’
έτέρου αδικαιολόγητος, Κύριοι ! διότι συναισθανόμενος ώς
φαίνεται, την δεινό -ητα τού δηλητηρίου, τό όποιον εν τφ
αϋτώ ύπομνήματι πολύ έπιτηδείως καί ϋπό προσγήματι πα-
τρκυτικώ διεχύλη κατά τις πολυτιμότερα; εποχή; τής ττα-
τρίδος, έθεώρει συμφερώτερον νά μέννι έν τώ κρυπτώ, έπί
ττολϋ τούλάχιοτον, μέχρι; ού έπέλθ/i εντελώς τό αποτέλεσμα,
δττερ εστι, φεΰ τής άπογνώσεω; ! ή παγκόσμιος καταδίκη
καί ό ά'τιμος ενταφιασμό; των θεμελιωτών τής έ&νικής μας
άνεςαρτησίας, πρεσβεύων ό Κ. υπουργός οϋτος, ότι έν τώ
κρυπτφ δύναταί τις νά ϋβρίζν) καί νά συκοφάντη τον άλλον
έλευΟερως καί έπιτυχώς.

Λλλά ποίν η έμβο), Κύριοι, εις τό κύριον ζήτημα τοϋ λό­

γου μου, χρεωστώ νά κάμω τάς δύο εφεξής εξηγήσει;· ότι,
.
ά. Λποτεινόμ.ενος προς τόν Κ. Ραγκαίήν, αποτείνομαι, ως
.Θ

έξ ανάγκης συνταγματικής, καΟό υπουργόν, τοϋ οποίου την

υπογραφήν φέρει τό περί ού ό λόγος υπόμνημα· <ύς ιδιώτην
Π

όμως οϋδεμίαν έ'γο) κατ’ αυτού άφορυ.ήν.

β/ ότι ή φαινομενη αιτία καί ό σκοπός τοϋ υπομνήματος

Α.

τούτου, ώς έκ τοϋ γράμματος τοϋ ά. είσαγιογικοϋ αύτοϋ §. υπο­

τίθεται έπ’ άγαΟω τής πατρίδος.

Λλλ’ άνελπίστως καί κατά δυστυχίαν τά καθέκαστα άπέ-

χουσιν έπι πολύ τής τοιαύτης ϋποΟέσεως καί προΟίσεως,ή δέ συρ-
ραφή τοϋ οικοδομήματος τούτου ε'γει <ύς κύριον σκοπόν τήν γενι­
κήν τούεθνΟυς διαβολήν ύπό τό ψευδές τής ευπραγία;κάλυμμα,
Λς προ/ωρήσωμεν δέ καί εις τον έλεγχον αύτοϋ.

Κύριοι ! Τό περί ού ό λόγος ύπόμ.νημα διαιρείται εις τάς

έξ-ής όκτό) υποδιαιρέσει;·

1. Περί συνταγματικού συστήματος.

 )( 9 )ί

2. Περί δικαιοσύνης. ~
3. Περί έκκλγσιαστικών καί δ, μοσίας έκπαιδεύσεω;
4·. Περί ναυτικό·) έμπορίου.
5. Περί στρατιωτικού καί δημοσίας ασφαλείας.
G. Περί εσωτερικού διοργανισμοΰ.
7’ Περί οικονομικών.

8' Περί έςωτερικών σχέσεων καί δγμοσίου πνεύματος.

Καί μολονότι έο’ ένό; έκαστου τών αντικειμένων τούτων
πολλά έχει να είτε/, τις καί π:ιρατγργσΐ5 περίτε της έσφαλ-
μένν,ς ιστορικής, πραγματικής καί λογικές αυτών έκτιμήσεως,
καί έν γένει περί τής ανεπιτήδειου πολιτικής πεαγματείας των1
έπειδγ όμως τά αντικείμενα τάϋτα βχέσιν έχΟυσι μέ τήν τα­
κτικήν όπγρεσίαν, καί ά>, λα σπουδαιότερα, τά όποια Οέλουσιν
έ'ελεγρ· 0γ εϊδικυότερον κατά τήν άπόοασιν τοΰ σώματος, τ/,ν
.
έν τή, προΥ,γούμενα, συνεδριάσει, άπέγω νά πραγματευθώ καί
.Θ

περί όλΐυν τούτων ενταύθα, περιοριζόμενος εις τό κύοιον ζήτη­

μα τοΰ λόγου μου, οπερ έστί τό τελευταίου άντικείμενον τοΰ
Π

υπομνήματος ήτοι, « αι έξωτερικαί σχέσεις, οί άίνδρες τοΰ ά-

γώνος, καί τό δγ,μόσιον πνεύμα, s
Α.

Αλλά νομίζω, Κύριοι ! δτι δεν πρέπει νά παραλείψω έκ

προοιμίων μίαν γενικήν παρατήργ,σιν έιρ’ όλου τοΰ υπομνή­
ματος τούτου, όπ δηλαδή ό Κ. ύπουογός, άρχόμενος παρα-
δόςως από τοΰ καθεστώτος πολιτεύματος, περαίνει τό ύπό-
μνημώ του εις τό γενικόν πνεΰμα μέ τρόπον άπάδοντα εις τά
πολίτευμα, έν ώ ώφειλεν, έκ τοΰ δγμοσίου πνεύμ.ατος άρχό­
μενος, νά ύποστγρίξγ τό καθεστώς πολίτευμα καί νά συνο-
μολογήσγ τήν άνάγκΥ,ν τής έγκαΟιδρύ ;εώ; του, καί ότι μάλ­
λον αργά τοΰτο έγκαΟιδρύΟγ· καθότι τά συνταγματικά πο­
λιτεύματα δεν εΐνε, είυ.ή άπόόροια τοΰ δγμοσίου πνεύματος
καί των δημοσίων συμφερόντων' έπραζε δέ τοΰτο 6 Κ. ύ-ουρ-
 )(Ιΰ)(
γός ές άγνοια;, ή έκ προθεσιιυς ; Μ>/ ό'ντες καρδιογνώσται
δέν δυνάμεθα ν’ άποφανθώμεν περί τούτων, οϋχ’ ήτταν δμιυς
έδικαιοΰμεθχ ν’ άπαιτήσωμεν παρ’ αϋτοϋ περισσότερον σέβας
καί πρός το δημόσιον πνεύμα καί πρός τό καθεστώς πολίτευμα-
άλλ’ εις μάτην ήθελεν άποβή τούτο, διότι A Κ. ύπουργός κα-
σέστρεψε δυστυχώς πάσαν τοιαύτνρ; ελπίδα δια τοϋ περ1. ού
ό λόγος τελευταίου άρθρου του ύπομνήματός του.
Μεταβαίνων δέ έπί τής ουσίας τοϋ λόγου μου παρατηρώ,
Κύριοι, ότι ό Κ. έπί των έξωτερικών υπουργός κλείει τό περί
καταοτάσειος έν γένει τής Ελλάδος όπόμνη|α» του, άποδίδων
όζος καί χολήν, αντί εύγνωμοσύνης καί έπαίνου, πρός τούς
άνδρας εκείνους, πρός οΰς ή πατρίς οφείλει τήν παλιγγενεσίαν
καί τήν έθιικήν ΰπαρζίν της.
Μέριφεται ό Κ. υπουργός ώς ίδιοτελώς πολιτευθέντας τού;
άνδρας εκείνους, εις των όποιων τήν ενδελεχή μέριμναν καί
.
.Θ

τάς ακαμάτου; ποοσπαθεία; οφείλει ή Ελλάς τήν προστασίαν

των τριών ισχυρότερων τής Ευρώπης δυνάμεων" ενώ δέν
άγνοεΐ ή τουλάχιστον δέν έπρεπε νά άγνοή, ότι εις τήν όμό-
Π

φωνον προστασίαν τών δυνάμεων τούτων χρεωστεϊ κατά ρώ­

γα μέρος ή πατρί; τήν πολιτικήν της ανεξαρτησίαν, α δεινόν
Α.

τό ποιεΐν, τό δέ κελεύειν ράδιον. ο

Βεβαίως ό IL. Ραγκαβής ευκόλως δύναται σήμερον νά μέμ-
φηται ώς φατριαστάς τούς πρωταγωνιστάς εκείνους, διότι, ά-
μ.οιρος ων τών κόπων καί τών πόνων, τών κινδύνων καί θυ­
σιών, δι’ ών οϋτοι καί οί σύν αΰτοΐς διεξήγαγον ένδόξως καί
μετ επιτυχίας τό σπουδαιότερον τοϋ αίώνος έργον, τήν τα-
πείνωσιν τής ε'ως τότε άηττήτου Οθωμανική; Αύτοκρατορείας
καί την άπελευθέρωσιν τής έλλάδος, δέν ήδύνατο νά έκμε-
τρήσ·/| τό βάρος τής τοιαύτης τόλμης του, ώναλογιζόμενος,
ότι είς τούς άνδρας τούτους καί αυτή ή έχθρά των Τουρκία
κπένειμε τό προσήκον σέβα:.
 )( I ' )(

ϊδοΰ, Κύριοι, όποια ό υπουργό; τής Ελλάδος γράφει εν τώ

τελευταίω άρΟρω τοΰ ΰ,τομνήμ.ατό; που κατά τών άντρων
τούτων.

«ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ I,

Ρ Κ A I Δ II Μ Ο Σ I Ο Ν Π Ν Ε ϊ Μ A.

» Κατά τοΐ»; σπαραγμού; τοΰ υπέρ άνεζαρτ/,σία; πολέμου

λ έγενν/,Ο/ισαν τρία κόμμ.ατα εις τήν Ελλάδα, καί ε'τ,κο-
.
λούθουν νά τήν διαιρώσι καί μετά την άποκατάστασιν τής ή-
.Θ

» ουχίας. 01 έπί κεφαλή; αυτών, οίτινε; έςευ.εταλλεύονχο

» τήν επιρροήν των, ένεκολποΰντο αποκλειστικά; συμπα-
θείας ύπερ έκάστης τών προστατικών δυνάμεων, προσπα-
Π

» θοΰντες νά έπιστηρι^θώσιν ύπό τών σχετικών αύτών πρεσ-

Α.

8 βειών διά νά έ'λθωσιν εί; τά πράγματα.

d Η πίεσι;, τήν όποιαν έςήσκουν έπί τή; Κυβερνήσεως, δέν

ρ εΐχεν άλλο αποτέλεσμα, ή τον Θρίαμβον ίδιαιτέρυιν συμ-
» φερύντων, διότι τά συμφέροντα ταΰτα ώ; έπί τό πολύ, ή
τ> άργαί τοΰ; διήρουν συνήθως. »
» Σήμερον ή Ελλάς, υπό τήν έ'ποψιν ταύτην εύρίσκεται, εις
d καλλιτέραν κατάστασιν. Τα κόμματα έγκαταλειφθέντα
D ύπό τοΰ έθνους, όπερ ένόν,σεν, ότι αί διαφωνίαι των δεν τό
β .ωφελούν, άποδοκιμασθέντα καί όπ’ έκείνων {τών πρεσβειών
Ρ δηλ.) τών όποιων έδανείζοντο τό όνομα, διά νά καταχρα-
» σθώσιν αύτοΰ, καί τών όποιων έβλαπταν μάλλον η ΰπηρέ-
 )('>)(
τι τουν τήν επιρροήν, διελύθ,-.σαν -τ£λοr, και ήνοίθςσαν εις εν
» γενικόν αϊσΟςμ.α, καθ’ ου αί προσωπικά'. οιλοδοξίαι δέν
» δύνανται ν’ άντΐπαλαίσο>σι ο . . . . κτλ,

Αφοϋ δέ, Κύριοι, έπί τέλους έν τώ αϋτψ άρθροι ομολογεί

ό Κ. υπουργός, δτι ό Θρόνος περιστοιχίζεται υπό τής άγάπ/,ς
67.ου του έθνους, ώς άποβλ.έπων εις μόνον τό γενικόν συμοέρον,
περαίνει τ6 άρθρον του έπικαλ.ούμ.ενος τήν όμόριυνον σύμ-
πραζιν των τριών ευεργετικών Δυνάμεων προς ένίσ/υσιν τής
Βασιλικής εξουσίας κατ’ ατομικών προσπαθειών και ιδεών,

Λίσθάνομ.αι, Κύριοι, τήν ταραχήν τής ψυχής σας και τή ν

δικαίαν άγανάκτρσίν σας επί τή τοιαύτν; εθνική συκοφαν­
τία- ά7.λ’ή άλν,ϋ.ής ίκανοποί/,σις εΰρίσκεται εις τήν. διά τών
πραγμάτων λογικήν έξέλεγξιν τής τοίαύτης τόλμν,ς. Διό καί
υπέρ τής εθνικής τιμής έπικαλ.οΰμαι τήν υπομονήν καί προ­
.
σοχήν ύμών, έο’ όσων βραχέως θέλω εκθέσει ιστορικοί-.ερο-ι'
.Θ

πέπεισμαι όέ, ό'τι έτεροι τών Κυείων συναδέλ.οων μου θέ­

λουν άναπλν,σώσει τάς έλλ.είύεις μ.ου.
Π

Κύριοι ! Κίναι άναμοισβήττιτον, δτι αί παλιγγενεσία', είτε

επαναστάσεις τών γύσει ελευθέριον εθνών πρέπει να εχωσι
Α.

τον χαρακτήρα του γενικού αισθήματος, άλλ’ ο Οχ’ ή-τον εινε

βέβαιον, ότι ή επιτυχία ή μή τών τοιούτων κινημάτων κρέυ.α-
ται έκ τε τής προθυμ.ίας, τής είλικρίνείαςκαί τής ίκανότ/,τοςτών
εκλεκτών τών άναλαμβανόντων τήν διεύθυνσιν' άμ'ροσέριον δε
τών τοιοΰτονν σπανίων εύτυχν,μάτων έτυχεν ό Βλλα,νικός αγών.

Οι προντοι άραντε; τον Τίμιο ν Σταυρόν, οί άναπετάσαντες

τήν σ·/ιμαίαν τής ελευθερίας καί άναλ.αβόντες τό μέγα έργον,
δεν υπήρξαν οί τυχόντες, άλλ’ ήταν, Κ. υπουργέ, οΐ έξέ-
■χοντες κοινωνικώς, ήθικώς καί ΰλικώς, οί πρώτιστοι τών
τάξεων, οί αρχιερείς, οί προεστώτες, οί άρχοντες, οί καπε-
 )( >3 )(

ταναϊοι, οί λογιιότεροι, οί πλέον ευκατάστατοι καί οί μετά

τούτους ερχόμενοι, από δε τούτων τγν προΟυν.ίαν, τ/,ν ειλι­
κρίνειαν καί ίκανότγ,τα έργ,ρτάτο βέβαια ά επιτυχία λ μ///
καί ;αέ τινας μ.ό/ον έραιρέσεις δυνάμεΟα νά εί'πωμεν, ο τι
ούτοι ύ-ςρραν οί καθ’ ό'λον τόν αγώνα άντιπροτωπεύταντες
πραγματικώς τό έθνος, καί τούτους, Κ. υπουργέ τών ΐϊρωτε-
ρικών, κατακρίνοντες άποκαλ.εΐτε οατριαττάς καί έκν.ετα.λ-
λευτάς τών κοινών συμφερόντων.
Ιίάν, Κ,ύ.ιοι, ό χρόνος μ.οί έπέτρεπεν, κΟελον άποδείρει
εί; τόν Κύριον υπουργόν, on οι πλεϊστοι τών άνδρών τούτουν,
ού μόνον κατά τάν έπανάστατιν ύπγ,ρέτγ,σαν είλικρινώς, εΐλι-
κινέστατα1 τά συμ.φέροντ* τι; πατρίδο:, άλλα καί πρό αύ-
τΫ; κατά τον χρόνον τνς δουλείας, ϋπΫ,ρραν οί προττάται καί
αρωγοί τών κ,αταπιεζομ.ένων άδελοών μ.ας, με τόν'κίνδυνο.,
.
τγς περιουσίας των, καί αντί.; τγ; (ωγ; των.
.Θ

Οί άνδρες ούτοι, Κ. όπουεγέ τών Εριυτερικών, καί εκ κα­

τάγω γγς καί εκ καταστάσεως μεγάλοι, υπό μ.όνγς τγς φι­
λοπατρίας, τγς ειλικρίνειας καί τγς αύταπαρνγτεως έμπνεό-
Π

|Λεν·ι, κατεορόνγτα.ν τά υπάρχοντά τω. καί έπεχείρίσαντο

Α.

τό μ.έγατγ; παλιγγενεσίας έργον, διεραγαγόντε; αυτό ένδόρως,

ν.ν,δεν.ιάς Ουσίας οεισθέντες" οΟεν καί 0έν ή το δυνατόν νά
υποΟέσ/, τις, ότι οί τοιοϋτοι Υ,δύναντό ττοτε νά διανοΥ.Οώσι
τ/,ν έκρ/.ετάλλευτ'.ν τών συμοειόντων τ?,ς Πατρίδο; έν τ'^ ά-

δγλότγτι τοΰ μέλλοντος.

Δέν είναι παράδορον, Κύιιε ύτουτγε, άν μεταξύ καί τών
άνδρών τούτων, τών άντιπ:ν ιωπευσάντων τάς πολιτικά;
τοΰ έθνους ιδέας, έγεννγί)γσαν καί διχογνωμία*/ ένα-έκειτο
ό'μω; τό καΟλ,κον εις τόν γράτΟντα περί τούτου νά έρετάση
όττοΐαι Υ,σαν ττρανματικώ; καί αί διχογνωμία·. αϋται, καί
ε*ν έξ αίσχροκερδίας, (ός λέγετε έν τώ ΰπομ.νγμ.ατίσα; το λ-
 )! X
μηρώς τούτο, ή έξ ένδομύχων πεποιΟήσεουν περί τού τρόπου
τής διευθύνσεως των πραγμάτων τής πολιτείας, ώς συμβαί­
νει εις παν νοήμον καί φιλελεύθερον έθνος, καί ού μόνον έν
καιρώ βιαίων σπαραγμών, άλλα καί έν ειρήνη άκου.·/;. Πολύ
δε περισσότερον έν Ελλάδι ή τοιαύττι διαφωνία ήτον φυσική
συνέπεια τής τε προηγούμενης καταστασεώς τη; καί τοϋ
μέλλοντος τής.
Ε'ελΟοϋσα ή Ελλάς, Κ. υπουργέ, τής μακροχρονίου κάί
βαρεία; δουλείας, δεν επρόκειτο ν’ άλλάξη τ’ όνομα τοϋ
διοικούν :ος αΰτήν, άλλά τόν τρόπον της διοικήσειος της,
ήτοι την βελτίωσιν τής ΰπάρξεώς τη:. Εκ δέ τού δημοκρα­
τικού συστήματος τής έπαναστάσεως ήτον έπόμενον νά προέλΟη
.
καί διαφωνία περί τού καταλληλότερου συστήματος τής διε­
.Θ
ξαγωγής τοϋ άγώνος, καί περί τής ασφαλεία; όλων έν γένει
των τάξεων, άξιουσών έν δικαιώματι καί διά λόγους ϊσ/υροϋ;
Π

την έπί τής διευθύ/σιω; υπεροχήν των' ώστε, Κύριε υπουρ­

Α.

γέ, αν έλαβε χώραν έκ τούτου διαφωνία, καί άν περί αυτής

λέγης, μάθε, ό:ι ή:ον διαφίυνία περί αρχών καθαρών, ήτον
εϋγενής, η τον έκείνη, ήτις σώζει τάς ελευθερίας καί τά δικαι­
ώματα των έίΕών, προερ/ομένη έκ πεποιθήσεων, καί ού/ί
αισχροκερδή; καί βίαια ώς τήν συκοφαντείς, καί εξηγούμαι.
Διά νά ήοΟε εις κατάσταόιν, Κ. ϋπουσγέ, νά έπικρί-
νητε καί νά καταδικάσητε αϋστηρώς καί πικοώς τούς
περί ών ό λ.βγος άνδρας, έπρεπε νά μάΟητε πρώτον πώς
ήρςατο ό πραγματευόμενος διά τοϋ ύπομνήσματός σας
άγων, πώς έχείραγωγήΟη, καί πώς επέτυχε, καί άφοϋ
ταυτα πάντα έμανθάνετε πιστώς, τότε ήδύνασθε νά κρί-
νητε έν γνώσει περί τών ελλείψειυν κ.αί των σφαλυ,άτων
των διευθυναντων αυτόν, άλλά καί τότε έπρεπεν, ους άν­
θρωπος τίμιος καί δίκαιος, νά είΥ,ητε συνάμα καί περί
 ( ιδ )
των Αρετών καί προτερημάτων τών αΰ-ών άντρων,
δι’ όσους τοιαύτα; ίΖγον, καί βέβαια δεν ητο δυνατόν
νά ώσιν δλοι άμοιροι τόιούτων. Αλλ’ ώς έπιλαμβάνε-
οθε τά περί τούτων διά τού υπομνήματος σας, μακράν
τοϋ νά πραγματεύησθε αύτά πραγματί/.ώς, ίστορικώ; καί
λογικώς, *έκ προοιμίων έκφράζεσθε τελειωτικώς τ/,ν κα­
ταδίκην τοιν, καί μόνην τήν καταδίκην των. Καί 4—αί­
αν καταδίκην ; Την άτιμοτέραν, την φρικιυδεστέραν' ό­
τι έζεμεταλ.λεύθησαν τά τής πατρίδο; έν κυνδύνω
ι/ I
ΟΊΊΤ,ζ I
Μάθε, Κ. υπουργέ τη; Κλλάδος, ότι τό μέν αίσθη­
μα υπέρ ελευθερίας ήτο κοινόν εις δλον -.0/ έλληνικόν
.
.Θ
λαόν, εις πάν :α εις Χριστόν πιστεοοντα, ού μόνον κατά
τόν ypovov της έπαναστάσεως, άλλ’ άιρ’ ής στιγμής έ-
Π

δουλιίιθη ή ΐϊλλάς πώποτε δέν έζέλιπεν. Αλλά μόνον

τό αίσθημα δέν ήτον αρκετόν, έάν δέν συνυπήρχε καί ή ά-
Α.

παιτουμένη ενέργεια' τούτο δέ τό μέρος δέν ή τον έργο ν

έκαστου, άνήκεν, ώς προείπαμεν, εις τους έκλεκτοϋς αυ­
τού, καί δτι ή γνώμη αϋτη ε:ναι ακαταμάχητος, τό α­
πέδειξαν αυτά τά πράγματα' διότι τότε καί μόνον έπε-
ται ή έπιτυγία τών τοιούτων εθνοσωτήριων έργων, όταν
οί μέν εκλεκτοί όδηγώσι ναι διευθύνωσι, πάντες δέ οί
λοιποί ακολουθούν.
ή δέ πείρα άπέδειξεν, qtl τό τοιούτον καί άλλως υπέρ
τών πολ.λών συντείνει, διότι οί ολίγοι, οί έχΟντες την τι­
μήν νά προεξάργωσιν, είναι καί τά πιθανώτερα θύματα
παντός κυνδύνου, καί ηθικού καί υλικού, μή έξχιρουμέ-
νης καί αυτής τής ΰπάρζεώς των. Τόν κανόνα τούτον
δέν διέφυγον έπί τών διαρόρων έπογών καί αύτής τής
δουλείας δλοι σχεδόν οί άναδειγθέντες τοιούςΟι, καί πολ-.,
 X iG)(
\ol των πατέρων καί συγγενών τών κατηγορουμένων ύπό
τοϋ υπομνήματος σας, ϊσοας δε καί τινες τών έπιζ ιόντων εί-
αέτι, δταν ούτοι ώς έκ τής φιλοπατρία; των καί τή; υπερο-
χικής δέσεως των εύρέθησαν ήναγκασμένοι νά έξυπνήσονσι τους
συναδέλφους των, καί νά του; προστατεύσουν εναντίον τής
τυραννίας.
ΤΊαραδείγμ.ατα δε τοϋ κανόνος τούτου ε/ομεν πάμπολλ.α
προσφάτως καί. κατ' αυτήν την έναρΕιν τής έπαναστάσειό; μας’
δι αυτόν δε καί μόνον τον Λόγον, άλ.λοι μέν εις την αγχόνην,
άλλοι δε εις τάς φύλακας εφέρθησαν, καί μάλιστα αύθορμή-
τως, προς σοιτηρίαν τοϋ λαοϋ. Εκ τών τελευταίων τούτον;
υπήρξαν πολλοί τών άρμιερέιυν καί τών προεστιότον; τής
.
Πελοτοννςτου, θύματα οί πλ.εΐστοι γενόμενοι έν ταΐς αύταϊ
.Θ
φυλακαΐς, καί μόνον είς ές όλων αύτών έπιζή, ό συνάδελφος
ημών Κ. Λναστ. Μαυρομιχάλης; παρόμοια δέ θύματα καί
Π

έίς πολλά άλλα μέρη έγένοντο, μάλιστα δέ εϊ; τά θυσιαστή­

Α.

ρια τοϋ Μεγάλου Κωσταντίνου έν Βυζάντιο;.

Ως έκ της τοιαύτης λοιπόν κοινοτικής Οέσεονς τον; τοιού-
των άνδρών, ό;; έκ τοϋ ζήλου αύτών υπέρ τών κοινών πραγ­
μάτων, ητον έπόμενον άπολύτο;; τό νά διάκηται καί ό λαός
πάντοτε πρό; αυτού; εΰνοϊκώς καί έμπισευτικώς- ι’όστε μάθετε,
Κ. υπουργέ, ότι, άν οί τοιοϋτοι άνδρεςδέν άνέρριπτον τόν υπέρ
τών όλων κύβον, ή έπανάστασις δέν έγίνετο, καί εθνική υπαρίις
δεν υπήρχε σήμερον’ αυτοί δε ούτοι είσί σήμερον οί παο’ υ­
μών κατηγορούμενοι ούς σγημ.ατίσαντες κόμματα αϊσ/ιά, καί
διαιρέσαντε; τά έθνος.
’Αλλ. οι άνδρες ούτοι, Κ. υπουργέ, άν-ί νά έκυ.εταλλευ-
θώσι τά κοινά, έθυσίασαν πρώτοι τά υπάρχοντά τον;, άντί νά
ζητησωσιν άρχάς και άςιώματα, έθυσίασαν τά βέβαια, άντί
νά διαιρέσω σι τό έθνος, εΐωκαν πρώτοι τό παράδειγμα τής
 )()(
δμονοίάς, καθιερώσαντες διά των πράξεων των, των όποιων
άπόρροιά εΐσιν οί συνταγματικοί χάρτας την ισότητα καί
άδελφότητα.
Μάθε, Κ. ύπουργέ, ότι οί άνδρες ουτος άναλαβόντες τόν
αγώνα, ά'νευ μηδεμιάς πρός τοΰτο προετοιμασίας άνεπλή-
ρωσαν τά πάντα διά μόνη; τής φιλοπατρίας καί τοΟ ανεκτί­
μητου συνθήματος τής αέλευθερίας ή τοϋ θανάτου». Δέν εννοώ
βεβαίως, 1C. υπουργέ, εκείνους, οϊτινες μάς έγραφον, μακράν
τής πατρίδο; μένοντες σ ή όλοι να έλευθερωθώμεν, η όλοι νά
χαθήτε » διότι καί οί τοιοΰτοι ησαν ολίγοι καί διαβατικοί.
Τρία δέ όλόκληρα έ'τη οί άνδρες ούτοι διεόθυνον τόν αγώνα,
διά τής θυσίας μόνον τών ιδίων περιουσιών καί τών συνεισφο­
.
ρών τών άλλων πολιτών, διότι δέν πιστεϋομ.εν νά υποθίσητέ
.Θ
ποτέ, ότι ΰπήρχον κατά την εποχήν εκείνην άξια λόγου κοινά
εισοδήματα καί προϋπολογισμοί εσόδων και εξόδων.
Π

Αλλ’ ίσως ό Κ.. υπουργός, ταϋτα πάντα δεχόμενος καί

Α.

συνομολογών, ότι καί αύτός έξ άναγνώσεως καί έξ ακοή; έ-

πληροφορήθη περί τής άληθείας τούτων, οΰχ’ ήττον όμως
μέ έρωτά, αν άρνοϋμαι, ότι υπήρξαν διαφωνίας σχίσματα, ή
κόμματα, μεταξύ τών άνδρών τής έπαναστάσεως.
Εί; την έρώτησίν του ταύτην, άν καί προέλαβον ν* άπαν-
τήσω έκ προοιμίων, άποδείξα; την έκ τοϋ είδους τής έπανα*
στάσεως φυσικήν ταύτην συνέπειαν, ότι δηλαδή αί έγερ-
θεΐσαι διαφωνίαι δέν ήσαν άπόρροιά ΐδιοτελών σκοπών, αλλά
πεποιθήσεων καί άρχών, επαναλαμβάνω καί ένταΰθα νά ει-
πω τά έξης.
Αποφασίσαντες νά επαναστατήσω μεν, Κ. υπουργέ, προε-
θέμεθα κυρίως ν’ άποτινάξωμεν τον ζυγόν, ακολούθως δε
νά σκεφθώμεν καί περί τή; διεξαγωγής τοϋ άγώνος καί περί
τοϋ άσπαστέου πολιτεύματος- ήτο λοιπόν φυσικώς επόμενον
a
 X *8 X
κ«1 ίδιον ελευθέρων άνδρών νά διαφωνήσωσι, τών μέν άσπα-
ζορ.ένων διεύθυνσιν αριστοκρατικήν, τών δέ, δ/,μοκρατικήν,
τών (ν.εν, πολιτικήν, τών Si, στρατιωτικήν. Η διαφωνία όμως
αδτη δέν ύπνιγορεύετο υπό ισοτελών σκοπών, αλλά διότι
οΓ μέν έφρόνουν, δτι ούτως ήθέλαμεν έπιτύγτί, οί S άλλως.
Απασαι Si ai τάξεις, Κ. υπουργέ, έμερίμνων περί τε τής
κοινής καί τής ιδίας ασφαλείας.
4κ τών αύτών αργών προήλθον καί αί συγκρούσεις κατά
τέ το 1823 καί 1824, αλλά καί α 6 τα ι υπήρξαν βραχεϊαι,
εφήμεροι, καί άνιυ σπουδαίων συνεπειών, ύπερισχυσάσκ; πάν­
τοτε τής φρονήσεως καί τοΰ πατριωτισμού τών μεγάθυμων
εκείνων άνδρών, καί προτιμνιθέντος τοΰ γενικού συμφέροντος,
.
.Θ
ώς νά μήν είγεν ΰπάρξ'/i διαφωνία τις καί έ'ρις
Καί ταΰτα μέν έν γένει έπί τοΰ προκειμένου ζ/, τάματος4
καί μολονότι διά τών ολίγων έκτεθέντων πολλά ε’ίπομ.εν καί
Π

τά πάντα έμπεοιελάβομεν, οΰχήττον όμως ίεωρούμεν άταραί-

Α.

τ·/ιτον νά έλθωμεν ίστορικώς καί εί; λεπτομέρειας τινάς, περί

τής κατά τον ιερόν αγώνα διαγωγής καί τών εξωτερικών συυ.-
πα0ειών καί σχέσεων τών ύν ό Κ, υπουργός τών έξωτερικόίν
εφάπτεται άνδρών διά τού υπομνήματος του, διά νά κατα-
δειχθνί πραγματικώτερον ή δι’ αυτού προτιθεμέντ, παοα-
μόρφωσις τής άλκθείας. Οθεν καί διαιροΰντες τόν λόγον μας
εις τάς ανωτέρω δΰοι κατνιγΟρίας άργόμεθα άπό τής ά.
δταν ήλθε τό πλήρωμα τού χρόνου, Κ. ύτουεγέ τής
έλλάδος, άν εί/ατε τήν τύχ/,ν νά ήσθε αύτόπται τής
?> · . < / ,
όεινοτατν,ς εκείνες καταστασεως τονν πραγμάτων, και συ­
νάμα τής μεγάλες τών άνδρών εκείνων ώποφάσεοις, εϊς τά
μέρνι ένθα ύύώθη τό πρώτον ό ΐ ι μ ι ο ς Σταυρός καί
«νεπετάσθη ή τής έλευθερίας σ νι μ, α ί α κατά τού τρό­
μον ζυγού, δεν ήθέλατε προέλθρ ποτέ εϊ; τό όποιον ντε-
 X ι9)(
πεσατε ή έσπρώχθητε τόλμημα. Mow, ή κατά τάς στιγμάς
έκείνας ανεκτίμητος διαγωγή τών τοιούτων άνίρών άπεθα-
νάτισε τό όνομα καί τήν μνημήν αυτών ! Ισχύοντες ούτοι
καί ύπερέχοντες των λοιπών ά<ρ’ εσπέρας, ώς έκ τής έπαγ
γελματικής καί κοινοινική; θέσεώς των, αίφνης έτειναν την
πρωίαν χεϊρα αδελφικής ΐσότητο5 πρός τους την προτεοαίαν
μετά σεβασμού ένώπιόν των παρισταμένους, καί προηγήθη-
σαν εις τόν βωμ.όν τής πατρίδος, προϊέμενοι παν ποοστιλές, £
παν αγαθόν.
Ο ήγεμύν τής Μάνης Πέτρος Μαυρομιχάλης, άπεκδυΟείς
αϋθορμήτως την ηγεμονικήν του εξουσίαν, καί έναγκαλισθεί;
τους γενάρχας αυτής ώς αδελφούς ίσους, έπηνεγκεν έν τοΐς
.
πρώτοις ενα των ίσχυροτέρων κατά τής τυραννίας κλονισμόν.
.Θ
Οί Ζαίμαι, οί Κρεββαταί, οί Χαραλάμ.πεις, οί Δεληγιάν-
ναι, οί Λόντοι καί οί τούτοις δμοιοι, άποθέμενοι την αρχον­
Π

τικήν ϊσχύν, κατήλβον ασμένως εις τήν τάξ.ν τών πολιτών,

Α.

ίσοτίμως τούς πάντας άσπαζόμενοι

Τό δέ παράδειγμα του Άριστείδου καί Θεμιστοκλέους μι­
μούμενοι ό Κολοκοτρώνης καί Κανέλλος, καί αφέντες τάς
παλαιάς έχθρας ύπεχώρησαν άμοιβαίως κατά τήν ιδίαν α­
ξίαν προς εϋόδωσιν τοϋ κοινού τής πατρίδος άγώνος.
Οί πρόκριτοι έν γένει τής Στερεάς, τής Πελοπόννησου καί
τών νήσων όμοίαν έδειςαν φιλοπατρίαν καί αύταπάρνησιν.
θδ:ν, τοιούτου δντος, Κ. υπουργέ, τού πνεύματος τών άν-
δρών εκείνων, οϊτινες άνέλαβον τάν ύπέρ τών όλων αγώνα,
ή κατά τήν διεξαγωγήν αυτού διαγωγή των δεν ήδύνατο, εί-
μή νά ήνε αξία τής αργής καί τού σκοπού των, καί ακού­
σατε, παρακαλώ, μεθ’υπομονής καί τά περί τούτου, διάνα
πεισΟήτε, δ τι εις μεγίστην εύρέΟητε απάτην.
Χήν Κλληνικήν έπανάστασιν δεν πρέπει νά ύπολάβητε, Κ..
2*
I

)(»°}(

ίιπσυργε τής Κλλάδος, ώς επανάστασή διωργανίσμένου τινύ;

Κράτους, ή κοινωνίας έμπεριεχούστι; έν έαυτνί όλα τά πρί>;
τό·* σκοπόν μέσα, άλλα μάθετε, ότι αυτή έξερόάγ·/) άνευ
μήδίμνχ; Προετοιμασίας καί σποραδικό»; τδ πρώτον' ώστε
ήδύνατό τις νά είπνι, 3τι ώμοίαζε τάς πομφόλυγας τις Οα-
λάσσνις, μεταξύ πόλεων καί φρουρίων έμπλεων Τούρκων, έ­
νοπλων κατ’ αόπλων, καί δμω; διωργανισμένων καί εύπο­
ρων κατ’ άιίεφάλων καί απόρων’ καί όμως, καί τοι τοιαύτγ)
ούσα ή έπανάστασις, τ,ύδοκίμΥ,σε, χάρις εις τήν σύνεσιν, τά;
ΰλικάς καί σωματικά; θυσίας, καί τόν έν γίνει πατριωτισμόν
των άνδρών, τούς όποιους άποκαλεϊτε φατριαστάς καί αισχρο­
.
.Θ
κερδείς. !
ΟΙ άνδρες ούτοι, Κ. υπουργέ των έξιοτερικών, αντί, ώς
ύμεϊς διατείνεστε, νά δπο'κιν/ίσωσιν εμφυλίους σπαραγμούς
Π

καί εσωτερικά; διαιρέσεις, αντί νά έκμεταλλευθώσι τά δνιμό-

Α.

σια, ενώ εις τάς χεΐράς των ήσαν τά πλούτγ] τών εχθρών, μία
τών πρωτίστων φροντίδων των ύπήρξεν ή έξασφάλισις τών
δγ,μοσίων, καί ή καθιέρωσις τής τάζεως, εις vW πρώτοι εαυτούς
ΰπέβαλον. Άπόδειξις τούτου πρόχειρο; εινε ή άμεσος τών
εφορειών, δημογεροντιών καί τών επαρχιακών αρχών έν γέ-
νει σύστασις, καί ή όμοία βαθμτ,δόν τών τμηματικών κατ’
«ρχάς, καί τής κεντρικής κυβερνά,σεω; μετά ταΰτα. όλα δε
τοΰτα κατά τό αύτό πρώτον έτος.

Τοιαύτ·/·, ύπήρξεν ή διαγωγή τών άνδρών τούτων καί ή

περί τής πατρίδος ειλικρινή; μέριμνα αύτών, ώστε δύναμαι
να σάς δ’.αβεβαιώσω, Κ. υπουργέ, δτι οί ποώτοι μήνες τής
έπαναστάσεως άπεικόνιζον τόν χρυσοϋν αιώνα· όποια ομό­
νοια, αδελφική άγάπτ; καί πατειωτικό; ενθουσιασμός εις
τάς εύκλεεϊς εκείνα; ήμέρας ! οποία αυθόρμητος συνεισφορά
όλων έν γένει τών αναγκαίων ! Αί στέγαι τών οικιών, «ί ν.~
ποθήκαι τών καρπών ή τών χρησίμων π^ος -vpQcpyjv προϊόν­
των έν γέ.νει, αί άγέλαι καί τά ποίμνια έκαστου η σαν κοι­
νά ! Τά πάντα υπέρ πατρίδος καί τή πατρίδι προσεφέρον-
το έναμίλλως ! Τήν δέ τοιαύτην γενικήν εύ^αιμ,ονίαν δέν
δύναταί τις νά έννοήση, Κ. υπουργέ, άν δέν έγένετο αύτό-
πτης καί συμμέτοχος τών θυσιών εκείνων.
Εν τή μέθνι ταύτη, ούτως είπεΐν,τοΰ εθνικού ενθουσιασμού
καί τής πανδήμου εΰχαριστήσεως, δεν ήχο παράδοξον ν’ ά-
ναφανή καί διχογνωμία τις, άλλ’ ούχί αξιόμεμπτος, οϊαν
υμείς, Κ., υπουργέ, άποδίδετε. Η διαφωνία αυτή έκπορευο-
μένη έξ ενδομύχων χοποιθήσεων, ήν πάντοτε υπέρ τών συμ-
'φερόντων τής πατρίδας.
.
.Θ
’Αφού ό πρώτος σκοπός τής εθνεγερσίας έξεπληρωθη, Κ.
υπουργέ, ήχον επόμενον νά έπέλθ/) τό ζήτημα περί τε τής
περαιτέρω διεξαγωγής του άγώνος καί τού άσπαστέου πο-
Π

λιτεύμ.ατος, καί επί τοϋ ζητήματος τούτου νά φανώσι γνώ-

Α.

μαι διάφοροι, δπ?ρ καί συνέβη, τών μεν Οποστηρίζόντων την

πολιτικήν υπεροχήν έπί τής διευθύνσεω; έν γένει τών πραγ­
μάτων, τών δέ άξιούντων τήν στρατιωτικήν.

ΑΙ δύω αύται ΐδέαι διεκρίθησαν τό πρώτον έν Βερβένη,

•δτε ό άοίδιμ,ος Λ. ‘ϊψηλάντης άνεδείχθη ΰπέρμαχος τής τε­
λευταίας* άμφάτερα δέ τά συστήματα ταϋτα ειχον τούς υ­
πέρ καί κατά λόγους των, καί, ώς ήδυνάμην ν’ αποδείξω
ίστορικώτερον, ή έλλάς δέν υπήρξε πρωτογεννήτρια τούτων.
Η πολιτική όμως φρόνησες καί ό πατριωτισμός τών κατη­
γορουμένων παρ’ υμών, Κ. υπουργέ, άνδρών, έκ τής χορεί­
ας τών Οποίων δέν δύναται να έξαιρεθή ό ‘ϊψηλάντης, τοϋ
οποίου ή αρετή ήν έφάμιλλος τής μεγάλης επιμονής, oyvs-
,βίβασε καί τότε καί αργότερα τά διεστώτα μέρη, μέχρι τής
άπελευ.θερώσεω; τής Τριπόλεω; καί τής συγκροτήσεως τής
£ν έπιδαύρω A.'· κυριαρχικής συνελεύσεως (περί τά τέλη τοΰ
ίιύτοΰ έτους 1821), ήτις καί καθιέρωσε το πολιτικόν σύστη­
μα, χωρίς όμως νά έςαλείψ·/) την έτέραν ιδέαν, ήν αί πολε-
μίκαί περιστάσεις ένίσχυον ενίοτε ούκ ολίγον, καθόσον οί Θια-
σώται ταύτης ήσαν τά όργανα τής κυβερνητικής δυνάμεως.
Δεν είναι δέ παράδοξον, άν αί ϊδέαι αΰται έπιρρεαζόμ,εναι
άπό τάς καιρικάς περιστάσεις καί τό άκανόνιστον £τι τής
πολιτείας, ελαβον ακολούθως άνάπτυξιν σπουδαίο τέραν, τον
μέν Βουλευτικού σφοδρώς έναντιουρ.ένου κατά των στρα­
τιωτικών αξιώσεων τοΰ προεδρεύοντος αύτοΰ Αοιδίμου Υψη-
λάντη, τής δέ Πελοποννησιακή; Γερουσίας, ήτις εϊχεν ανα­
πτύξει τότε μεγάλην επιρροήν έν ταΐς έπαρχίαις καί άνε-
.
.Θ
δειξεν Ικανήν δραστηριότητα ύπερ των £ναγκών τοΰ πολεμου)
άσπασθείσης μετ’ επιμονής τάς αξιώσεις ταύτας, ενώ ή
μεν τής δυτικής Ελλάδος Γερουσία είχεν ήδη διαλυθή, ό δέ
Π

έν τή ανατολική Αοειος Πάγος εις δύο είχε διαμελισθή, καί

Α.

ενώ είχον άποβή εις μάτην δλαι αί γενόμ.εναι απόπειρα·,

καί διαπραγματεύσεις περί συγχωνεύσεω; τών τε τμημα­
τικών Κυβερνήσεων καί τής Κεντρικής εις μίαν Γενικήν, καί
περί προσωπικών άλλων εγγυήσεων, άνενδότως έ-ιμενούσης
τής Κεντρικής εις την ακεραιότητα τής ύπάρξεώς της κα-
τα τό πολίτευμα τής έπιδαύρου, καί τοι άπορούσής όλων
σχεδόν τών μέσων.

Ούχ ήττον όμως ό αρχηγός γέρων Κολοκοτρώνης, γ.ο.ί το·.

ερχόμενος μετ’ άγανακτήσεως, άμα τοΰ στράτοπέδου. τών
Πατρών διαλυθέντος, κατά γενικωτέραν τών στρατιωτικών
συναίνεσιν εις Αργος, οπού ή Κεντρική Κυβέρνησις διέμενε,
πρός τροποπο,ιησιν τοΰ έποκρατοΰντος πολίτικου συστήματος,
αναρμοδίου θεωρουμένου εις την πολεμ.ικήν διεύθυνσιν, πα-
ρητήθη τοΰ σκοπού, χάριν τής πατρίδος, άμα τοΰ Δεάμαλη
 )( 23 ;(
ι,ίσβαλόντο; εις Πελοπόννησον κατά τάς άργάς ίουλίου 1822,
Ο δέ ΣωτήοιΟς Χαραλάμπης, έπίσης υπό τοΰ αύτοϋ αισθή­
ματος έμ,πνεόμενος, παρήτησε τάς προς του; Πετμεζαίους ε­
παρχιακά ς διενέξεις κατά τον ΐανουάριον τοΰ 1821, άμα
έπληροφορήθη, δτι τά λείψανα τοΰ στρατού τοΰ Δράμαλη, ά-
ναχωροϋντα έκ τής Κορίνθου, έβαίνον πρός τάς Πάτρας, καί
δραμόντε; συνάμα κατέστρεψαν αυτά περί τήν παραλίαν τοΰ
Αίγιου· έκ τούτου δ’υποδεικνύεται σαφέστατα, ■ δτι ούδέν
πάθος σπουδαϊον καί μ ή κατευνασθεν απέναντι των συμφε­
ρόντων τή; Πατρίδος έκυρίευσε του; ά'νδρας εκείνους.
Τέλος, καθώ; έψ’ όλων τών δεινών περιστάσεων ώδήνησε
τήν αϊσίαν έκβασιν αυτών ή φρόνησις τών περί ών ό λόγο;
.
.Θ
άνδρών, οδτω καί ενταύθα, θεωρηθείσης ώς τνίς μόνης άρμ,ο-
δίου πρός θεραπείαν τής συγκροτήσει·»; καί αύθις εθνική; συ-
νελεύσεως, συνήλθεν αυτή κατά τόν άπρίλιον τοΰ 1823 έν
Π

Αστρει, καί ήθελε συγκροτηθή καί πρότερον, άν δεν συνέ-

Α.

βαινιν ό άωρος θάνατο; τοΰ διευθύνοντο; τότε ευτυχώς τήν

Κυβέρνησιν άξιοτίμόυ καί αειμνήστου αντιπροέδρου του Εκ­
τελεστικού Αθαν. Κανακάρη, κατά τήν 15. φεβρουαρίου τοΰ
ίδιου έτους.

Καί έν τή συνελεύιει ταύτη, Κύριοι, ώς δέν σάς λανθάνει,

μεγάλαι υπήρξαν υπέρ τών μ.νησθεισών ίδεών καί συστημά­
των εκατέρωθεν αί προσπάθεια',, όποϊαι δηλ. τούτων να έπι-
κρατήσωσι καί έν ταϊ; άποφάσεσι τής έθνοσυνελεύσεως παύ­
σης" άλλ’ έπί τέλους καί τό ζήτημα τούτο, ώς καί όλα
τά λοιπά, έπεσφραγίσθησαν διά τής όλοψηφία; σχεδόν αυτής,
συμφωνως μέ τάς τεθείσας έν Επιδαύρω άρχάς, έξαιρέσει ό-
λιγωτάτων τινών αντικειμένων, άτινα ουδόλως ταύτας προ­
σέβαλλαν, καί ή πείρα κατέδειξεν άπολύτως άσυμβίβαστα με
τήν πρόοδον τών πραγμάτων" διό καί ώς πρώτη μέν πράξις
τής συνελεύσεω; εκείνης ΰπήρζεν ή θρησκευτικά συνορ.ολό-
γησις αυτής διά τάν άμετάτρεπτον καί τού λοιπού διατή-
ρησιν των θεμελιωδών βάσεων τοΰ οργανικού νόμου ή τοΰ
■πολιτεύματος τής έπιδαύρου, καθ’ άς ή διοίκησις συνέκειτο
ύπό δύο σωμάτων, τοΰ Βουλευτικού καί Εκτελεστικού, όρί-
σασα συνάμα και ότι τό έπιδιορθωθησάμεναν τούτα πολίτευμα,
ο Νόμος τής £πιδαύρου« καί τού λοιπού νά όνομάζηται, Καί
άζιαν απορίας είναι, Κύριοι, πως είς τών νεωτέρων ιστοριο­
γράφων περί τών τής άναγεννηθείσης Ελλάδος αναφέρει, δτι
ούδείς λόγος περί πολιτικών αρχών έγενετο έν τή συνελεόσει
εκείνη.
Κατά συνέπειαν, διά τής τοιαΰτης πράζεώ; της ή συνέ·*
.
.Θ
λευσις αυτή, έζαλείψασα "?ά εκτατα μέτρα, άτινα κατά τό
τό πρώτον πολίτευμα γδύνατο να λαμβάννι τό έκτελεστικόν,
διαλόϊ.ασατάς τμηματικάς Κυβερνήσεις,κανονίσασα καΐτά περί
Π

τού στρατιωτικού όσον ενεστι, ψηφίσασα προσωρινόν νόμον

Α.

εγκληματικόν καί οργανισμόν διοικητικόν καί επαρχιακόν,

καί έν γίνει έπενεγκοΰσα τήν δυνατάν ώς έκ τής πείρας διόρ-
θωβ'.ν ςϊς τε τάς διατάζεις τού ίδίου πολιτεύματος, καί δι’
ιδιαιτέρων ψηφισμάτων, ϊδοσε πέρας εις τάς εργασίας τη;
διά τής συστάσεως κα\ τής νέας Κυβερνήσεως κατά τούς αυ­
τούς όρους.

Αλλά, Κύριοι, καθώς δέν είναι δυνατόν νά ϋπάρχη τό

τέλειον εις τάς ανθρωπίνους πράζεις, ουτω καί είς τήν περί-
στάσιν εκείνην έμειναν κενά τινα περί τόν σχηματισμόν τής
Κυβερνήσεως, τά όποια, άν καί κατά πρώτην έποψιν έφαί-
νοντο προσωπικά, ούχ’ ηττον όμως ησαν αχώριστα άπό τά
πράγματα, καί μάλιστα είς έκείνας τάς περιστάσεις.

Διότι δέν ίζτο τότε άδιάφορον, Κ. υπουργέ τής έλλάδος,

ποί·» έδιοίκει καί ποιος ΰποόργευεν.— Αλλά, καθώς τό Bqu-
 )( 28 )(

λευτικόν έπρεπε \:ι σύγκηται έκ παραστατών όλων των έπαρ«

γιων, οίτω καί τό Εκτελεστικόν έπρεπε νά συμπεριλαμβάνη
μέλη έζ όλων των τμημάτων- καί τούτα ήτο φύσει παρε­
πόμενον καί έκ τής απολύτου άνάγκης υπαγορευόμενο'/, εις
μίαν έπανάστασιν μάλιστα, ήτις ήρχισεν, £ς εΐπον, πομ.φο-
λυδώς, έμειοΰτο σήμερον καί ηύξανεν αΰριον, καί, έν ένί λόγω,
δένήδύνατο νά ύπολογισθή ούτε τό βέβαιον, ούτε τό άβέ-
βαιον.

Δεν ητον άδιάφορον, έπαναλέγιυ, ούτε εις τούς νησιώτας,

Ούτε εις τούς Ρουμελιώτας, ούτε εις αυτούς τούς Πελοποννη-
σίους vi μην υπάρχουν εν τή Κυβερνήσει άντρες άνήκοντες
.
είς τόν γεωγραφικόν κύκλον των- διότι ή παρουσία τούτων
.Θ
έθεωρεΐτο πρός αυτούς ώς εχέγγυον τής άπειρου τούτων φρον-'
τίδος τής Κυβερνήσεως, καί των ιδιαιτέρων ούς έκ τού πολέμου
Π

αναγκών έκάστου τμήματος- καί όντως, Κύριε Υπουργέ! Διότι

ούδείς άλλος, ώς τόν νησιώτην, ήδύνατο νά αίσθάνηται τάς
Α.

χρηματικάς άνάγκας υπέρ ταϋ στόλου, καί την άπαύδησιν

των υπέρ αμτού καταβαλλόντων οίκοκυραίων καθ’ έκαστη ν
τό ’ίδιον είς άπάντησιν των τρομερών εκείνων εχθρικών στό­
λων* ούδείς άλλος, ώς τόν Ρουμελιώτην, ήδύνατο νά αϊσθά-
νηται την ανάγκην καί στρατευμάτων καί τών απολύτως άλ­
λων αναγκαίων μέσων εις τήν άπάντησιν τών έκάστοτε ερ­
χομένων εχθρικών λεγεώνων, εις θεραπείαν τής γυμνώσεως
καί τής πρίνης τών ύπ1 αυτών έκπατριζομένων, καί ό'σων άλ­
λων ετι αναγκών ήδύναντο νά έχωσι τά μέρη εκείνα, δσα
έκειντα είς τάς πρώτος όρμάς τρϋ εχθρού- ώς καί ούδείς
άλλος, παρά τόν Πελοποννήσιον, ήδύνατο νά αίσθάνηται τάς
άνάγκας, άς και ή Πελοπόννησος ειχεν είς θεραπείαν τών
μεγάλων καί αυτής θυσιών καί παθημάτων ύπό τε τών δια-
μενόντων εν αντί) άρχήθεν, και κατελθόντων μετά ταϋτα
£?o>6:v έχθρικών σμηνών καί δυνάμεον/, καί si; καρτερίαν τών
άνεξαλείπτων νέων αναγκών.
Αλλ’ ενώ ’/ι τοιαύ ;η τακτική πρόνοια έπεκοάτησεν έν τώ
σχημαΐισμώ της Α. έν Επιδαύρω Κυβερνήσεως, έν Αστρει
πάρελ;(φ()η ώ; έκ τών περιστάσεων νά συμπερίληφθώσι ρ.έλη
εις τά Εκτελεστικόν έξ όλων τών τμ/ημάτων' εντεύθεν αί μ.ε-
ταζυ τού Βουλευτικού καί έκτελεστικού διενέξεις, καί ό ΰπο
τού πρώτου διορισμός τοϋ Κυρίου Αλεξάνδρου ΜαυροκΟρ-
δά^ου ώς Προέδρου αύτοΰ, καθώς καί ή γενναία παραίτησι;
τοΰ αρχηγού Θεοδώρου Κολοκβτρώνου, άρτίως προσληφθέντο;
εις τό έκτελεστικόν. Αλλά δέν δύνασθε, Κ,ύριε υπουργέ, νά
.
άνομ.άσητε φατριαστικά; καί {διοτελεϊ; διαθέσει; την άπαί-
.Θ
τησιν τοΰ νομοθετικού εκείνου σώριατος τού νά όνοριάσνι αυ­
τό τόν πρόεδρόν του, ούτε την άξίώσιν αύτοΰ, ότι τό Εκτε­
Π

λεστικόν δέν ‘/δυνατό κατά τό σύνταγμα νά έπιβάλλη, δασμού;

άνευ νόμου καί τά παρόμοια, ή πάλη αυτή, Κ. υπουργέ,
Α.

εΐνε ή άπόδειξις τή; έκτιμησεως τών άντιπροσωπικών καθη­

κόντων καί τής μετά πάσης θυσίας έκπληρώσεω; αυτών. Δεν
είναι δέ χαράδοξον,άν τινες, έξ άγνοιας τών αρχών τούτων, πα-
ρεξετράπησαν, άλλα ταχέως ή φρόνησίς καί ό πατριωτισμό; αυ­
τών τούτων τών υπό κατηγορίαν άνδρών συνεβίβασε τά πάντα.

Εκ δέ τών μεταγενεστέρων περιστατικών, οΰχί καί τούτων

ασχέτων μ.έ τάς διεστώσας πρότερον περί συστημάτων ιδέας,
έπήλθον καί νέαι έριδες κατα τό 1824, άλλά καί αύται μετ’
ούπολυ έπαυσαν διά τής φρονησεως τών αυτών άνδρών, άμα
διά τών πραγμάτων ήρθη έκ τού μέσου πάσα πολίτικη αιτία
καί υποψία, καί έμεινε μόνον ώς κοινή καί κυρία φροντίς ή
σωτηρία τής Πατρίδος. Εκ τής έπανειλημμένης δέ τών ιδεών
καί συστημάτων συζητήσεω; καί έκ τής πείρας καταδειγθείσης
λυσισελεστέρας τής συγκεντρώσεως τής νομοτελεστικής έξοιΓ
σίας εν ταϊς έκτακτοι; εκείναις περιστάσεσιν, άνεγνωρίσθη
ή ανάγκη τάς εκλογής ενός Κυβερνήτου, καί τοιούτο; έςε-
λέχθη ό αοίδιμος I. Καποδίστρίας.
ιδού, Κ. υπουργέ τών ϊζωτεοικών, η πολίτικη έν γένει
βιογραφία των άνδρών τοΰ άγώνος' και ιδού αί κατά τού;
καιρού; εκείνους κυκλοφορούμαι περί συστημ.άτων ίδέαι, αι-
τινες δέν ησαν ίδέαι ιδιαι εκείνων, άλλ’ όλου τού έθνους δια-
μοιρασμέναι μεταξύ αυτού ώς ένδόμ.υγοι πεποιθήσεις καί έ-
πιθ-ΐμίαι, καί ήθέλατε κάμη άδικον βεβαίως εις αυτό, άν
δέντώ ά,ποδώσητε την άνηκουσαν άείαν καί κρίσιν εις τήν διά-
γνωσιν τις καλάς η κακά; διευθύνσεώς του.
Καί ταύτα μ&ν επί τά; πρώτης κατηγορία; τού λόγου μου.
.
Μεταβαίνοντες δέ εις την έξέτασιν των τάί Β . κατηγορίας
.Θ
κ περί εξωτερικών συμπαθειών καί σχέσειυν τών άντρων του
άγώνος » η, καθαρούτερον είπεϊν, κατά τό υπόμνημα, « Περί
Π

τού δτι ούτοι στηριζόμενοι εΐ; τά; έξουτερικάς πρεσβείας έ-

Α.

πεβάλλοντο εις τά πράγματα χάριν τών ιδιωτικών συμφε­

ρόντων. »
Συγχωρήσατε μας, Κύριε υπουργέ, νά σάς παρατηρήσω έκ
προοιμίοον, δτι καθ’δλον τόν επταετή αγώνα από τού 1823
μέχρι τέλου; τού 1827 ούδεμίαν πρεσβείαν είγομεν έν Ελ-
λάδι, ουδέ ητο δυνατόν νά έχωμεν προ της άναγνωοίσεω;
ημών ώς έθνους ανεξαρτήτου' δλαι αί εΰρωπαΐκαί δυνάμεις
διέκειντο αντίθετοι είς τό εργον μας, καί μηδεμίαν σχέσιν
φιλικήν μέ ημάς εΐχον, εκτός τών φιλανθρωπικών περιστά­
σεων' δθεν καί ‘ή βάσις αΰτη της κατηγορίας σα; καταστρέ-
φεται υπό μόνου τού ιστορικού αύτοΰ γεγονότος. Μολαταύτα
ή σωτηρία τής πατρίδος όιδηγησεν ήμάς αυτού; νά άνεύρω-
μεν πρεσβείας (legations). Αλλα; δέ τόσαότας άνέδειξε ή
καί Θεία Πρόνοια* καί ακούσατε, παρακαλώ, καί τά περί τού­
του μέ την συνηθη σας καρτερίαν.
 X 28 )(
Κατά τόν χρόνον τη; έπαναστάσεώς μ.ας δύο ΰπήρχον τί - |,
έν τή αυλή τη; Ρωσσία; άντιμαχόμενα συστήματα, άμ»ρό·. ν
τέρα μεν την διάλυσίν τή; Τουρκικής Αυτοκρατορία; πρεσ- ;
βεύοντα, άλλα τό μέν ταχεΐαν ήδελε ταύτην, τό δέ 5ιά./ '
τη; φθισική; αγωνία;· εκ δε του φόβου, μήπως οί δεσμό
τής ιερά; συμμαχία; διαρρηχδώσιν έν τφ δρ’.άμβω τοϋ επα­
ναστατικού πνεύματος, ύπεοίσχυσεν ή β'. ιδέα- θιασώτης &
τής ά. ήτον ό αείμνηστο; I. Καποδίστριας, διατελών τόπ/
έν τή Ρωσσίκη υπηρεσία, καί ό όποιο;, άμα είδε την γνώμη»
του μή ίσχύσασαν μετά την έν Λαϋβάχβ συνέλευσιν, παρρ-
τήθη τής υπηρεσίας, μεταβάς, έπ άγαδώ τή; Ελλάδος εί; τνμ§
.
έλβετίαν, δΌεν καί διήγειρε πρώτο; τάς υπέρ Ελλάδος συμ­
.Θ
πάθειας του φιλελληνικωτάτου Καρόλου τοϋ Αεκάτου καί ίι
γίνει τοϋ Γαλλικού έθνους’ καί ίδοϋ, Κ. Υπουργέ, ή έκ πρό­
Π

νοιας τοϋ Ϋψίστου ά. πρεσβεία ήμων παρά τοϊς δυνατοί; τή

γή; καί τοϊς εΰνομουμένοις έδνεσιν!
Α.

Μετά την έν Λαϋβάχη συνέλευσιν, συγκροτηδ;ίση; τή; έν

Βερώνη, καί τή; πατρίδος εί; δεινοτάτην εΰρισκομένης τ.--·
ρίστςισιν μετά τήν τοϋ Λοάμαλη εισβολήν εϊ; Πελοπόννησον
(τό έαρ τοϋ 1822), ή τότε Κυβέρνησις, θεωρήσασα παρά
λειψιν ουσιώδους καθήκοντος της, έάν δεν έ’κρουε τάς ΘΟρα;
τών δυνατών τής γής, άπεφάσισε την αποστολήν εί; Βερώνη»
τοϋ αντιστράτηγου καί ένό; τών πρωταγωνιστών Κ. Α. Με-
Ταξά, καί έφωδίασεν αυτόν [/ά τάς άνηκούσα; ίκετηρίου; έπι-
στολάς πρό; τε τόν σύλλογον τών ηγεμόνων, καί ίδιον; πρό;
τόν αύτοκράτορα Αλέξανδρον (χρονολογουμένα; άπό 29 Αύ·
γούστου 1825),

0 Κύριο; Μεταςα; μετά τής οικεία; εϊ; τοϋ; τότε άνδρα;

προθυμίας άναδεχδείς την έντολήνταύτην, έσπΐυσε μίν
 )( 29 )(

μετάβή εις Αγχωνα, άλλα δεν τώ επετράπη και ή εις ται

Αυστριακήν Κράτος προχώρτ,σίς του' ϊνταϋΟζ ας μοΊ συγ-
χωρηΟτί, Κύριοι, νά επανορθώσω τό άτελέ; ί, έσφαλμ.ένον μ.ιας
τών νεωτέρων ιστοριογραφιών, περί τών λαβόντων μετά ταϋ-
τα χώραν, χάριν τής σπουδαιότητος αυτών, άτινα δέν ττρέ—
πει ούτε έσφαλμένως, ούτε έν σιοοπνί να μίνωσίν,

0 Κύριος Α. Μεταξάς συνεννοηθείς μετά τοϋ τότε διόι-

κητοϋ Αγκώνος Καρδιναλίου Μπενβενούτου διά τοϋ έκεϊ
συγχρύνως εΰρεθέντος I. Μελά, έπέτυ/_ε τής προθύμου αύ-
τοϋ συνδρομής είς την έκδοσιν τής άδειας διά τ;)ν έϊ; Βε-
ρώνην μετάβασίν του, άλλ' ή α'τησίς αϋτη διαβιβασθεΐσα εϊ;
Βερ ώνην διά τοϋ έν ί>ώμ.7] έπί τών εξωτερικών υπουργού Καρ­
.
.Θ
διναλίου Κονσάλβη, έπί τοϋ τό:ε Πάπα Πίου (κατ' εμέ δε
θείου, διά την συμ.πάθειάν του προς τόν Ελληνικόν άγώνα,
και τήν φιλελεήμονα διαγωγήν του πρός τούς καταφυγύντας
Π

εις την επικράτειαν αΰτοϋ καί διαβαίνοντας δυστυχείς Ελ­

Α.

ληνας) άπεκρούσθη ύπό τοϋ Κ. Μεττερνίχου.

Τότε δέ προσκαλέσας ό Κύριος Α. Μεταζάς εις Αγκώνα

τον έν Βενετία Αναστάσιον Φλαμπουριάρην, άνδρα φιλογε-
νή, παρέδοσεν εις αυτόν ισάριθμα καί διπλά άντίγραφά τής
πρός τούς έν Βερών?] ηγεμόνας καί αντιπροσώπους αύτών ΐ-
κετηρίου κοινής επιστολής, ώς καί τής πρός τόν αϋτοκοά-
τορα Αλέξανδρον ιδιαιτέρας, εκείνος δέέφρόντισε διά τής
συνδρομής καί τών επίσης τότε εί; Βενετίαν ευρισκομένων
Kit. ΊΝ’εράντ'ζη καί τοϋ κόμητος Μενζενίκου, πρέσβεως τοϋ
αύτοϋ αϋτοκράτορος εις Τουρΐνον, νά διαβιβάση, αύτά άσφα-
λώς, τά μέν άπ’ ευθείας, τά δέ διά τής Ρώμης· έλήφθη δέ
καί ή φροντίς τής δημοσιεύσεως αυτών εις τάς Γερμανικά;
εφημερίδας διά τοϋ εί; Αγκώνα τότε ευρισκομένου Α. Απο-
 )( 30 X

στολάκα. ίδού, Κύριε όπουργέ, καί ή παρ' ήμ.ών άνακΛλυ·*

φθεϊσα ά.) legation ή πρεσβεία.
Με" αϋτήν δέ εστάλη καί έτέρά πρεσβεία υπό τού Πα­
λαιών Πατοών Γερμανού καί Γ. Μαυρομ.ιχάλ.η ποό; τόν
αΰτόν Πάπαν Πΐον, ίνα προσθέση καί αυτό; την ίσγυράν φω­
νήν σου παρά τοϊς δυνατοίς υπέρ τοΰ άναζιοπαθοΰντος Ελ-
λην. έθνους.
At δέ πρεσβεϊαι αΰται δεν άπέβησαν πρό; όλεθρόν της
Ελλάδος, ώς ζητείτε, Κ. υπουργέ, να παραστήσητε τάς παρ’
ήμϊν πρεσβείας των εϋεργετίδων Δυνάμεων, άλλ’ εθνοσω­
τήριοι, διεγείρασαι τά πρώτα υπέρ πατρίδο; αισθήματα των
ίσμ υρών, ιδίως δε τόν χριστιανισμόν τοΰ αύτοκράτορος Αλε­
.
.Θ
ξάνδρου καί τοΰ φιλέλληνας Σατοβριάνου, καί μ.εταβχλοϋσαι
την όριστικήν καταδίκην τοΰ εθνικού άγωνος εις ουδετε­
ρότητα.
Π

Τρίτη δέ διαρκής καί έξ ΰψους, δύναταί τις νά είπη, κα-

Α.

θιερωΟεϊσα υπέρ τής Ελλάδος πρεσβεία ΰπήοξεν ή εις τα

πράγματα τής ’Αγγλίας παρουσία τοΰ μεγάλου τής Ελλάδος
προστάτου καί ευεργέτου Γεοιργίου Κάνιγκος, όστις ποώτος
ΰ,τεστηριζεν έν ’Αγγλία κατά τό 1823 την άναγνονρισιν τοΰ
έθ,ικοΰ των Ελλήνων δικχιιόματος πρός άποκλ.εισιν.όν των
Τουρκικών λιμένων καί τής δημ.εΰσεως τής Τουρκικής περι­
ουσίας επί παντός πλοίου, υπό τους παραδεδεγμένους παρά
σοίς άνεγνωρισμένοις έθ/εσιν ό'ρυυς. Η δε φωνή του αϋτη
επραγμχτοποιήθη καί διά τής επισήμου υπό τής ’Αγγλική;
Κυβερνήσεως άναγνιορίσεως τοΰ τοιούτου δικαιώματος, καί
πότες όπόταν έδόσαμεν εις αϋτήν αφορμήν δυσαρέσκειας"
όταν δηλονότι ό άείμ.νηστος Π. Μπότασις παρεβίασε τό ίο-
νικόν έδαφος, έπιβιβάσας ναύτας επί τής Ιθάκης, διά να συλ-
λάβωσι τούς έκείσε διχσωΟέντας όθοιμ.ανούς τοΰ καταδιωκο-
μενου ύπ’ αϋτοΰ Τουεκικοϋ πλοίου. Συνεπεία τοΰ περιστα-
 )( 31 X
τικοϋ τούτου άποσταλείς ό τότε etsy/,γός τής κατά το Ιο-
νιον Πέλαγος ’Αγγλικής Μοίρας ΤΙίτσελ εϊς Ναύπλιον, έ-
ζήτησεν εντός 24 ωρών τήν ίκανοποίησιν, όρισΟεϊσαν εις 200
jιλ. γρόσια πρόςοφελος τής έπτανή-jou. Αλλά, τής Ελλην.
Κυβερνήσεως άποποιηβείση; διά τής σιωπής της την έκπλή-
ρωσιν τής άπαιτήσεως ταυ της, 6 ρηθείς άργηγός άποσπάσας
άπά τοΰ λιμένος Ί^αυπλίου τάς ευρεθείσας εκεί δύο γολέτας
άπήγαγεν αϋτάς εις Κέρκυραν’ αργότερα δέ, τής Κυβερνήσε-
ως άναγνωρισάσης.τήν προσδιορισϋ;ΐσαν εϊς ίκανοποίησιν πο­
σότητα δι δμολόγου, ανεξόφλητου μ.είναντος μέχρι τοΰδε
καί εϊς αιώνα τόν άπαντα μ.ενοΰντος, ή Αγγλική Κοβέρνησι;
ού μόνον τάς γολέτας έπέστρεψεν, άλλα συνάμα άτ.έΟωκε
.
.Θ
καί την επίσημον τήςεθνικής Ελληνικής ύπάρξεω; άναγνώ-
ρισιν, διά τής αναγνωρίσει.); τοΰ ε9<ο·»; μας ως τ.ολεμικοΰ,
Π

καί τών δικαιοιμάτων τοΰ ίιπό τής έλλ. κυβερνήσει·»; απο­

κλεισμού τών λιμένων, καί τών έκ τούτου συνεπειών.
Α.

Τετάρτη δέ πρεσβεία (legation), σπουδαιότερα ίσως τώ»

ανωτέρω, ύπήρζεν, άν ένθυμ.ήσθε, Κ. υπουργέ τής Ελλάδος,
άν καί τότε ησΟε πολλά μικρός καί μακράν αυτής, καί ή
έξης.;
Αν καί ή Πύλη τής Τουρκίας άπηξίωσε ν’ άπαντήσηι εί;
τας άπ’ αρχής προτάσεις τής Ρωσσίας περί είρηνοποιήσεως
τής Ελλάδος, αότη όμ.ιος, εξακολουθούσα ταύτας άδιαλεί-
πτως σ/εδόν, συνέταξε καί σχέδιον πριοτοκόλλου, δι’ ού έπρο·
βάλλετο διά την εϊρηνοποιησιν αύτής ή σύστασις τριών υ­
ποτελών ηγεμονιών, ώς άκολ.ούβω;
II Θεσσαλία καί ή ανατολική Ελλάς νά. σχήματirr, μίαν
ηγεμονίαν.
Η Ηπειρος καί ή δυτική Ελλάς.έτέραν.
Η Πελοπόννησος καί ή Κρήτη Τρίτην.
 λί δέ νήσοι νά μένωσιν υπό τδ τότε επικρατούν σύστημα
ίων Δημογεροντιών.
Ο δε κατά καιρόν Πατριάρχης τής Κωνσταντινουπόλεως
έδρεύωνέν αύτή νά θεωρήται ώ; αντιπρόσωπος τοΰ Ελλην.
έθνους,.
Τό σχέδιον τούτο κοινοποιηθέν και είς τάς λοιπάς αΰλά;
δέν παρεδέχθη υπό τοΰ τότε σουλτάνου' κατά θείοίν δέ βαύ-
λ/,σιν άνεφάνησαν συγχρόνως μετά'ύ αύτοΰ καί τής Αγγλι­
κής Κυβέρνήσεως ουσιώδεις ίριδες ένεκα τών συμπαθειών, αϊ-
τινες άνεδεί^θησαν εις τήν Αγγλίαν υπέρ τοΰ έλλην. άγώνος
καί ρητώς διά τής συστάσεως των φιλέλλήνικών εταιριών,
διά τής έΰρέσεως δανείων, διά τής αποστολή; χρηματικών
.
.Θ
συνδρομών, πολεμεφοδίων καί άλλων βοηθημάτων. Διά τής
προσωρινής συμ.πράξεως πολλών διακεκριμένων Αγγλων, ώς
τοΰ Λόρδου Βύρωνος καί άλλων, καί διά τής μεταβολ.ής επί
Π

τό φιλελληνικώτερον καί δικαιότερου τής . διαγωγή; των αρ­

Α.

χών τοΰ ίονίόυ Κράτους. Καί ταΰτά μέν έκ μέρους τής Ο­

θωμανικής κατ’ άγνοιαν τοΰ τρόπου τοΰ πολιτεύματος τών
ελεύθερων εθνών.
01 δέ άνδρες, τους δπόίους κατηγορείτε ώ; φατριαστάς καί
ίδιοτελεΐς, Κύριε, υπουργέ οί άποτελοΰντε; τότε την Κυ-
βέρνησιν, καί τοι αργότερα πληροφορηθέντες τά περί τοΰ τοι-
ούτου σχεδίου, άπάδοντό; όλω; εις τόν Ιερόν σκοπόν τής
έπαναστώσεως καί τήν γενικήν τοΰ έθνους περί έντελοΰς ϋ-
πάρςεω; σταθεράν άπόφασιν, έσπευσαν νά διαμαοτυοηθώσι
κατά τοΰ σχεδίου τούτου μέ τόν γενναιότερου καί έπιση-
μότερον τρόπον' τήν δέ διαμαρτύρησήν των ταύτην διεβί-
βασαν εις τήν αυτήν Λγγλικήν Κυοέρνησιν (περί τόν αΰγ.
τοΰ 1824, άν δέν λανθάνωμαι), καί ή οποία, μόλις δεν πα-
ρήλθον δύω μήνες, άπ'ηντησεν εύχρέστως και ιριλοφρονητι··
 )( 33 X

κώς προς τήν έρώτησιν.

Καί ταΰτα είσί τά πρώτα έγγραφα μεταξύ της έλληνικής
Κυβερνήσεως καί ευρωπαϊκής δυνάμεως.
Αλλά καί εις έ. καί ς'. καί ζ'. πρεσβείαν, Κ. υπουργέ, κα-
τέφυγον οΐ άντρες τής κατηγορίας σου, χάριν τής σωτηρίας
τής πατρικός, δταν δ Ίμπραΐμης έθυε καί κατέστρεφε τό πάν*
αδται δέ είσί
Τδ περί ειδικής προστασίας έγγραφον πρός τήν ’Αγγλ. Κυ-
βέρνησιν |κατά τδν ’Ιούλιον τοϋ I 25), φίρον υπέρ τάς 800
ύπογραφάς μεταξύ τών ευπατριδών εξ όλων των τάξεων καί
των διαφόρων χρωμάτων, καί αρκεί νά σας ειπω, ότι καί αΰτδς

.
ό αοίδιμος Κολοκοτρώνης, δστις ποτέ’Αγγλιττής, κατά τδ λε­
.Θ
γόμενον, δεν ΰπήρξεν, έκ τών πρώτων ύπέγράφη. Καί τδ μετά
τοΰτο δμοιόν τι πρδς την Γαλλικήν Κυβέονησιν, εν τώ αΰτώ
Π

ετει.
Κατά δέ τδ 1826 καί πρδς τήν Ρωτσίαν έγένοντο όμοια
Α.

ΰπδ διαφόρων επίσης ευπατριδών καί έκ τών διαφόρων τά­

ξεων, τά όποια σταλέντα διά τοϋ μακαρίτου Άναγνωστοπού-
λου παρεδόθησαν ΰπ’ αύ-οΰ έν Κωνσταντινουπόλει πρδς τδν
Κ. Βουτενιέφ, πρέσβυν τότε τής αυλή; παρά τή Πύλϊΐ.
Ολαι δέ αύται αί πρεσβείαι ή, καθ υμάς, legations, Κύριε
υπουργέ, έπινοήματα καί πράξεις τών άνδρών τής άποστοο-
φής σου, έφεραν τού; τρεις συμμαχικούς στόλους εις τήν Με­
σόγειον, έπροκάλεσαν τδ περί άναγνωρίσεως τής Ελλην. ανε­
ξαρτησίας πρωτόκολλου τής 6 'Ιουλίου· τήν εν Νχβαρίνω πυρ­
πόλησή τοϋ Οθωμανικού στόλου* τδν έν Πελοποννήσω Γαλ.
στράτδν ^ρδς άπελευθίρωσιν τοϋ Ελλ. εδάφους έκ τοϋ Ίμπραίαη
καί τήν ΰπΟχρέιβσιν τής Τουρκίας είς τήν δριστικήν άναγνώρι-
σιν αυτής μετά τής Ρωσσίας.
’Αλλά, Κύριε υπουργέ τής Ελλάδος, είναι ανάγκη νά μά·
 )( 34 ,(

θητε προσέτι, ό'τι εκτός των παρ’ ημών άνευρεθεισώ^ τβιδύτώ^

πρεσβειών, ή Θεία Πρόνοια μας άνέδειξε καί άλλας αυθορμή­
τους, τάς όποιας καί ταύτας δεν δυνάμεθα νά παραλείψωμεν,
χάριν της αλήθειας και τής χρεωστουμένης πρός άπάσας αιω­
νίου ευγνωμοσύνης μας.

Καί πρώτον άναμιμνήσκω όμΐν, Κ. ΰπουεγέ τής Ελλάδος,

την λύραν τοϋ φιλέλληνος καί ένός τών έπισημοτέρων βασιλέων
τής Ευρώπης, Λοδοβίκου, τοΰ πατρός του σεβαστού ημών βα-
σιλέως, ήτις έθρήνει τά δεινά μας καί έξύμνει τάς ανδραγα­
θίας μας, άντηγοΰσα εις ολας τάς φιλάνθρωπους καρδίας τών
δυνατών τής γής.

.
Λεύτερου δέ ανακαλώ έπίσης εις την μνήμην σας τήν ορι­
.Θ
στικήν καί έξιδιασμένην συμπάθειαν ολου τοΰ εξευγενισμένου
κόσμου, τήν άναδειχθεΐσαν, λέγω, εύμένειαν τών λ.αών απέ­
Π

ναντι τής δυσμενείας τών αυλών, καί θέλω απαριθμήσει τάς

Α.

γενικωτέρας αύτών άγαθοεργείας.

Ποοεζάργοντος τοϋ σοφοΰ καί φιλέλληνας Θηρσίου, έσγη-

ματίσθη, καί ήλθεν εις τήν Ελλάδα, τό πρώτον ό Γερμανικός
λεγεών.

έν τοΐς πρώτοις δέ συνεστήθησαν έταιρίαι συνδρομών καί

βοηθημάτων έν τή Ελβετία, καί εις πολλάς ακολούθως Γερ-
μανικάς πόλεις.

ΣυνεστήΟη ωσαύτως ή έν Λονδίνω φιλε/.ληνική εταιρία, κα-

ταταχθέντων εις αυτήν πολλών καί έκ τών έπισημοτέρων
άνδρών, καί κατά παραδειγματισμόν ταύτης, συνεστήθησαν καί
-πολλαι άλλαι καθ’ ολην τήν μεγάλην Βρεταννίαν καί τήν ’Α­
μερικήν.
Πρός δέ καί ή έν ΙΙαρισίοις Ψι/.ελλ.ηνική έταιρία, εις ήν πολ­
λοί καί τών εκ si επισήμων άνδρών μέλη κατελογίσθησαν'
 )( 3B X

-to δέ παράδειγμα καί τής μητροπόλεω; ταύτης εμιμήθη ά-

πασα ή Γαλλία.
Σύνδεσμος όλων τών Ηπειρωτικών Ευρωπαϊκών έταιριών
καί ή κάτάθεσις αύτών εις 8ν ταμεϊον έγένετο πρός ώφελιμω-
τέραν χρήσιν τών συνεισφορών, άνατεθείσης τής διευθόνσεως
Εις τ6ν φιλέλληνα και συμπολίτην ημών Κ. Εϋνάρδον.
Οί Φιλέλληνες Γερμανοί, Αγγλοι, Γάλλοι, ’Ιταλοί, ’Αμερι­
κανοί, στρατιωτικοί καί πολιτικοί έδράμον ό είς’κατόπιν τοϋ
όίλλοΰ εις συνδρομήν μ.ας.
Καί αυτή ή δημαρχία τοϋ Λονδίνου έν πλήρει έπισημότητι
κατέθεσε τάς χιλίας λίρας τής, υπέρ τής συστηματοποιήσεις
τών πολεμικών τεκνών έν Ελλάδι.
.
.Θ
Ενί δέ λέγω, Κ. υπουργέ, κατά το 1825 άπασα ή Ευρώπη
Ισγηματίσθη, χάριν τής σωτηρίας μας, ύπο διαφόρους ζένας ο­
νομασίας, εις κόμματα, τών . όποιων τό όνομα ύμεΐ; σήμερον
Π

προσβάλλετε καί αδικείτε, καί τολμάτε νά μας εϊπητε διά νά

Α.

τήν λησμονήσώμεν.
Τοιαότη εινάι, Κ. υπουργέ, ή πίεσις, ήν έ^ήσκησαν έίς τήν
έλλάδααί ήθικαί τής Ευρώπης πρϊσβεϊαι κατά τόν ιερόν αγώ­
να, καί οΰγ_ί αί διαιρέσεις καί τά κόμματα, κατά τήν οποίαν
τοίς δίδετε παρεςήγησιν, ύπαινιττόμενοί ταΰτα ώ’ς διαταρά-
ξάντα καί παραβλάψαντα τά συμφέροντα τής Πάτρίδος.
Τοιαϋτα εΐσί, τά αποτελέσματα τών ένεργειών τών άν-
δρών εκείνων, ου; ύμεΐς όνομάζετε φατριαστάς καί έκμεταλ-
λευτάς τών δημοσίων, τήν δέ εις τοιαύτας πράξεις όφειλομί-
νην ύπό τής Πάτρίδος εύγνοιμοσύνην οϋδεμία ειλικρινής καρ-
δία δύναται νά παραγνωρίσνι, άποβάλλουσα οϋτω τάς μενά-
λας καί περί τοϋ μέλλοντό; της ελπίδας.
Παρέλειψα όμως, Κ. υπουργέ, νά εϊπω, ότι μϊ όλην τήν
αποδοκιμασίαν τήν οποίαν έ'σγεν ό Ελλ. άγων κατά τήν άρ-
3*
 }; 36 κ

χήν του υπό τών ευρωπαϊκών δυνάμεων, οΰχ’ ήττον οί κατά

την Μεσόγειον άρχηγο'ι των τριών εύζργετιδων δυνάμεων έδει­
ξαν τα φίλελλην>κώτερα αισθήματα, παρεκτός και τής φιλάν­
θρωποι σύνδρομή; των εϊ; την καταπιεζομένην ανθρωπότητα,
•πρδί τθί>; δεινοπαθοΰντα; όμογενεΐ; ημών.
ό Φιλέλλην εκείνο; Άμιλτούν, έπί παραδείγματι, όταν ό
τουρκικό; στόλο; επιχείρησε την είσοδόν του εί; τόν κόλπον
του $ίάυπλίου, προσήνεγκεν εις την έλλάδα μεγάλην υπη­
ρεσίαν. Τού στόλου τούτου εί; ΪΝάύπλιον προβαίνοντος εςοοθι
των Σπετζών, τόϋ Si ελληνικού προχωροϋντο; διά τή; απέ­
ναντι τού Κρανιδίου παραλία;, ό ρηθείς Αγγλο; ναύαρχος
εύοέθη αίφνης έν τω μεταξύ τη; θαλάσσης, ό':ε ό ήρω; Αςτνί
.
.Θ
ίδών τήν ναυαρχίδα έκ τού πλοίου τού έμμ. Τομπάζη, με-
τέβη διά τής λέμβου ε£; αυτήν, όπου καί εμαΟεν, ότι ό θείο;
εκείνο; άνήρ έ'σωοε τό Ναύπλιον, πείσας τόν Τούρκον ναύαρχον
Π

νά μην εΐσέλθη, προτιμών τόν στόλον ή τό φρούριον τού Λ'αυ-

Α.

πλιου, <ώς επικινδύνου ούσης τή; προσβολή; εν τώ Λιμάνι εκείνοι

ΰπό τού Ελληνικού στόλου.

Ο αυτός Άμίλτών, μαθών, ότι 6 Τμ-ραΐμης είσέβαλεν εις

την Αργολίδα, καί μή δυνάμενος ιο; έκ τή; κοπάσεω; τού
άνεμου νά σπεύση, εκεί, έφρόντισε νά εμέυ/ώση διά ταχυ­
πλόου καί διά βραχέόυ βιλιέτου του τού; έν Λαυπλίω, γράψα;
έναύτώ μόνον τήν λέζιν «έρχομαι (jeviens). a παρευρεθεΐ; δέ
μετ’όλίγον, καί τόν Ίβραΐμήν άνταμώσας, άλλην βεβαίω; σω­
τήριον τή Ελλάδι έδωκε καί τότε συμβουλήν πρό; αυτόν.

0 Δερυγνης,ναύαρχο; Γάλλος, εϊ; Μόλου; ελλιμενισμένος ών

κατά τήν αύτήν έποχήν, τού δέ Τψηλάντου τού;ου; κατέχον-
τος, έδοσε φιλικωτάτας πρός αυτόν συμβουλάς καί υλικά; σύν­
δρομά;, παραλαβών έν τήναυαρχίδι καί τόν στρατηγόν Μακρυ-
γιαννην, πληγωθεντα εί; τήν εκεί μάχην καί περί ποιηθείς αύτόν.
 Καί ταυ τα, Κύριοι, μέ^ρι τοϋ Κυβερνήτου» προ τοϋ οποίου
δίπλωματικάς πρεοβείας εί; τήν έλλάδα δεν έγνωρίσαμεν.
Άλλα διά πλατυτέρας έξηγήσεως έπισφραγίζων τόν προς
τούτο λόγον μου, λέγω και έπαναλέγω, OTt 6 πατριωτισμός,
όστίς φδήγησε τούς πρωταγωνιστάς εκείνους εις την μεγάλην
περί τής έπαναστάσεως άπόφασίν των, αυτός ούτος ένέπνευσεν
εις τού; αυτούς καί δλας τάς σωτηρίους υπέρ τής έκβάσεώς της
άρχάς καί ιδέας, έν αΐς καί αί περί άνευρέσεως τών μέσων, των
ευκαιριών, ή καί πρεσβειών, κατά τόν Κ. υπουργόν, αί περί
τής προστασίας τών εΰεργετίδων δυνάμεων ΐδέαι, αίτινε; άν καί
άνεχώρουν εΐδικώς δι’ έκάστην κατά τάς περιστάσεις έκ τών
διαφόρων κύκλων τής μεριμνώσης υπέρ τής Πατριδος έλλ. κοι­

.
νωνίας, καί υπό τάς διαφόρου; τών συγκροτούντων αύ-ούς σκέ­
.Θ
ψεις, εύτυγώς ό'μως εις έν καί τό αυτό σημεϊον ετεινον άπα-
σαι, εις την σωτηρίαν αύτής.
Π

Ούδέν αντιφατικόν εΐχεν ή μία πρός την άλλην ή έξηγη-

Α.

θεΐσα κατά πρώτον δηλ. ττερί Αγγλικής προστασίας ίδέα, ου­

δόλως κατά τής περί Γαλλικής, έπελθουσης, άντέκειτο' ή μόνη
δέ διαφορά ϋπήρξεν, δτι όσοι την πρώτην εκτάκτως συνέλα-
βον, ως έτοιμοτέραν καί άρκοϋσαν ταύτην ένόμισαν' οί δέ τήν
δευτέραν, ώ; έκ τών ών οϋκ άνευ καί αύ -ήν εθεώρησαν* οδτω
δέ καί ή κατά τά I 826 έπελΟούσα εΐ: άλλους περί ρωσσικής
προστασίας μέριμνα, ώς έξεθεσα, ούίεμίαν εΐ/_ε τήν εναντιό­
τητα πρός τάς άλλας* αί δέ ΐδέαι αύται καί αί προσσςάθειαι
ήσαν ολοκλήρου τού έθνους, καί υπήρξαν σωτήριοι* δθ&ν διά
τών παρεξηγήσεων καί τών προσβολών τοϋ υπομνήματος σας,
Κνριε υπουργέ, προσβάλλετε τό έθνος όλόκληρον.
Μετά τήν έλευσιν δέ τοϋ Κυβερνήτου εϊ; τήν Ελλάδα, τότε
καί μόνον ήλθον καί αί πρεσβεΐαι* άλλ’ άς έξβτάσωμεν άν καί
έκτοτε ώνεμιγνύοντο αύται και έπίεζον, ως διατείνεσθε, τήν
 X 38 )(
Κυβέριησιν, έπιβάλλουσαι τούτο ή εκείνο το πρόσωπον. Τό δε
αληθές συμπέρασμα θέλει έξαχθή έξ αυτής τής έςετάσεως τών
εις τά πράγματα περιελθόντων προσώπων’ όποια δε υπήρξαν
ταΰτα ·, Η αποκλειστική εκλογή τοΰ Κυβερνήτου- οΐ Κύριοι
Σπηλιά δης, Χρυσύγελος, οί μακαρϊται Βιάρος, Γιαννετάς, Σι-
κελιανδς, Ρόδιος κα'ι λοιποί ωσαύτως.
Ας έ'λθωμεν δέ καί έπί τής βασιλείας.
*0 πρώτος πρωθυπουργός έιιΐ τής άνσιβασιλείας ΰπήρξεν ό
Κ. Τρικούπης, όστις διετέλεσεν ώ; τοιοϋτο; έπί 8 μόνον μή­
νας, καί ούδείς δύναται νά είπη, ό'τι τόν έπέβαλεν εις αυτήν
πρεσβείας τίνος πίεσις.
Μετά τόν Κ. Τρικούπην ήλθεν ό Κ. Μαυροκορδάτο:, όστις

.
μόλις μείνας δύο περίπου μήνας, άπεστάλη εις Βαυαρίαν πρέ-
.Θ
σβυς, πρός μάθησιν ϊσως καί τής Γερμανική; γλώσσης.
Τόν Κύριον Μαυροκορδάτον διεδέχθη ό αείμνηστος Κωλέ-
Π

τνις, ούγί ώς πρωθυπουργός, άλλ’ ως άο/αιότερος, μέγρις οΰ

Α.

διορισθή ό πρωθυπουργός’ άλλα καί οΰτος μετά 8 μόλις μ,ήνας

εστάλη είς Παρισίους <ϋς πρέσβυς, καί πρός τελειοποίησιν ίσως
τής Γαλλικής γλώσσης’ ώς εστάλη αργότερα καί ό Κύσιο; Α.
Μεταξά; είς Ισπανίαν ώς τοιοϋτος, καί διά νά πρόσκτηση ϊσω;
καί αυτός τάς γνώσεις τής Πορτογαλλικής γλώσσης.
Αναβάντος δέ είς τόν θρόνον τοΰ βασιλέως τό 1835,
διωρίσθη πρωθυπουργός καί άρχικαγγελάριο; δ Αρμασπέργης,
διατελέσας τοιοϋτο; τρία δλόκληρα έτη· — ]\Ιετά τόν Αρ-
μασπέργην έπήλθεν ώ; πρωθυπουρός ό Ρουτ-Χάρδος έπί £ν
έτος’ έκτοτε δέ μέχρι τοΰ 1840 ό Σμάλτς ώς αρχαιότε­
ρος. Καί ένταΰθχ έρωτώ, ποία πρεσβεία (ligation), όυναται
τις να ειπη, οτι έφερεν όλους τούτους είς τά πράγματα
εναντίον τής θελήσεως τοΰ βασιλέως·, Κατά τό 1841 διω-
ρίσθη πάλιν δ κήριος Μαυροκοοδάτος ώς πρωθυπουργός επί
 )( 39 )(
40 περίπου ημέρας. Μετά δέ τούτον ηλθεν ώ; τοιοϋτος
ό αξιότιμος συνάδελφο; ημών κύριο; Κριεζης, οστι; αγνοώ
άν έκρουσέ ποτέ προ; τοιοΰτον σκοπόν την θύραν πρεσ­
βείας τινός.
Επελθούσης υέ χνίς μεταβολής τη; 3 Σεπτεμβρίου 18iS,
ί)λθεν εις τό ύπουργεϊον ό Κ. Μεταξάς, άλλ’ ό Κ. Ραγκα-
βής, εδώ ών κατά την νύκτα εκείνην, δέν πιστεύω νά άγνοή,
ότι 6 μόνος τούτου χειραγωγός υπήρξαν αυτά τά πράγ­
ματα. Καθώς τά αύτά πράγματα έφεραν άργότερα καί
τον Κ. Μαυροκορδάτον έπί όλιγίσταις πάλιν ήμέραις, καί
τόν Κωλέτην έπΐ περισσότερόν τινα χρόνον.
0 διάδοχος τοΰ τελευταίου ύπηρξεν ό αείμνηστος Τζα-
βέλας, τοΰ όποιου τάς σχέσεις .
μετά τών πρεσβειών δέν
.Θ
νομίζω νά διαφιλονεικησν) ό Κύριος υπουργός. Μετά ταΰτα
οί Κ. Κ. Κουντουριώτη; καί Κανάρης, καί αργότερα πάλιν
Π

ό Κ’ Ιίριεζή; έπί πενταετίαν. Οί δύω τελευταίοι εΐνε πα-

Α.

ρόντες, καί δεν θέλουσιν άρνηθή νά μάς εϊπωσιν, έάν εις

πρεσβείαν τινά προσέφυγον διά νά έλθωσιν εις τά πράγ­
ματα, η εις μόνου τοΰ βασιλέως την πρόσκλησιν ύπηκου-
σαν, ώς ούτως ύπηκουσαν καί όλοι οί μέχρι τοΰδε υ­
πουργοί.
έζ όλων δέ τούτων άποδεικνύεται άριδηλως, ότι ποτέ
ούδεμία πρεσβεία; επέβαλε τούς έλθόντας εις τά πράγματα
άνδρας τού άγώνος, κατά τό περιώνυμον υπόμνημα τοΰ έ­
πί τών εξωτερικών υπουργού τής Ελλάδος. Οί άνδρες ού-
τοι, Κύριε υπουργέ, δέν ήλθαν εΐ; τά πράγματα, είμή προσ­
καλούμενοι καί διοριζόμενοι ύπά τοΰ βασιλέως, τοΰ όποιου
γνώμων ύπηρξεν ή ύψηλη θίλησίς του καί ή χρησιμότης
«ύτών. Η δέ χαρακτηριζομένη διά της αύταπαρνησεως δι­
αγωγή αΰτών άπ’ άρχής τοΰ Ελλ. άγώνος, δτε μάλι­
 χ 4o %

στα η εξουσία τδύνατο νά ηναι πολυειδώς συφέρΟυσα, μαρ­

τυρεί περί τών άκραιφνών πατριωτικών αϊσθημάτών τού­
των.

^ . τώ ίερώ αγώνι, δσάκις 4 Λάζαρος Κουντουριώτης προσ-

εκλήθη εϊ; τάς ΰψηλοτέρα; θέσεις τού προέδρου τών έθνι-
κών συνελεύσεων, τών κυβερνήσεων, τών βουλών καί αΰτής
τή^ θέσεως τοΰ Κυβερνήτου, πάντοτε με σέβας καί με πατρι­
ωτικά δάκρυα άπέφυγε την τιμήν ταύτην. 0 Ζαίμης προσ­
κληθείς εις έρμιόνην ώς μέλος τού Εκτελεστικού, αναγκαι­
ότερο; υπέρ τής πατρίδος, ειπεν, είμαι ώ; πολίτης. 6 Γ.
Κουντουριώτης, ot Μπότασοι καί άλλοι, όσοι τότε ηλθον εις
τα πράγματα, δι’ επανειλημμένων παρακλ.ήτεων, καί χάριν
.
.Θ
τή; κλυδωνουμένης πατρίδος ΰπεχώρησαν’ ώστε, Κ. υπουργέ,
δέν ΰφίσταται ή κατά τό ύπόμ.νγ,μα υμών τάσις καί ένθερ­
μος ένέργεια αυτών πρός έπίθεσίν εις την εξουσίαν, εις αισχρο­
Π

κέρδειαν καί έκμετάλλευσιν τών κοινών’ καί ή συκοφαντία

Α.

αυτή ετι μάλλον έξε/.έγχεται, ό'ταν τις, παραδεχόμενο; τά

τοΰ ΰπομνήμ,ατο; ώς μετρητά, έ'ετάση όποια ή υλική κα-
τάστασις ή ή βελτίιοσι:, οΰτως είπεϊν, έκ τής εις τά πράγματα
όλκύσεως αυτών.

£ν τνί ταιαύτη περιπτώσει, Κ. υπουργέ, αναλαμβάνω·; ε­

γώ καί τ4 βάρος τούτο, θέλω σάς π*ρ<*στήσει έν συντόμω
ολας τάς πρός τοϋτο εικόνας καί άποθανόντων καί ξώντων
ίκ τών μάλλον έπισημοτέρων άνδρών, πρός ού; κυριώτεοον τά
τρΰ όπομνήματός σας ν’ άποδοθώσιν επεται

ίνατενίσατε, Κ. υπουργέ, άνωθεν τής πρός μεσημβρίαν

πλευράς τής αίθούσης ταύτης, δπου περιϊπτάμεναι ήδη
at lepal σκιαΐ τών αθανάτων εκείνων άνδρώή5 σάς ζητούν λό-
'Ρον διά τήν κατ’ αυτών συκοφαντίαν σας.
 ϊδοό ή σκιά τοϋ Αημ. ίψολάντου αποτεινομένν) πρός ϋμά;
Κυρ. υπουργέ, καί λέγουσα.

« Γόνας οικογένειας εύκλϊοϋς, εχων πράγματι/.·/,ν εύν,με --

ρίαν καί μέλλον έτίσν,ς ευτυχές καί βέβαιον, κατεφρόνσα αί
καγενειακώς τά πάντα, καί εις τήν άλν,θίνήν καί αιώνιον ευ­
δαιμονίαν άποβλέπων, ίί :ις είναι ή τής πατρώος ελευθερία, ί-
δραμον έκ τών πρώτων είςτόν Ιερόν υπέρ αυτής αγώνα, δια-
μείνας ανελλιπώς ε£ς τό πεδίον τής μάχπς, χωρίς ποτέ νά
σαγηνευΟώ άπδ κενοδοξίαν καί συμφέροντα, άλλα δαπανή-
σας αφειδώς πάν ο,τι εί/ον, ΰπέστ/,ν καρτερικώ; όλας τάς
πικρίας καί ελλείψεις, εις βαθμόν πολλάκις στερήσεως καί
αύτοϋ τοϋ έπιουσίου ά'ρτου, καί χάρις εις τάς κατά και­
.
.Θ
ρόν σύνδρομάς τών φιλογενών φίλων μου, ο'ίτινες μέ διέσω­
σαν ! εις τών οποίων καί αυτός ό στρατηγό; Πλ.απούτας, τά
Π

500 γρόσια τοϋ οποίου, λ.όγω τοικύττ,ς συνδρομής, μέγα

άνεπλΐρωσαν κενόν τών τότε αναγκών μου- άλλα διά τί,
Α.

Κ. Ραγκαβή, με συκοφαντείτε ήδνι ώς έκμεταλλεύσαντα

τά κοινά ; »

Ακούσατε, Κ. υπουργέ, τί λέγει πρός ΰμα; καί ή σκιά

τοϋ ’Αθανασίου Κανακάρη.

c Απασα ή Ελλάς γνωρίζει τό όνομά μου, τήν καταγωγήν

μου, τήν υλικήν κατάστασίν μου, τήν κοινωνικήν καί επαγ­
γελματικήν Οέσιν μου, άλλα τέλος ά-έ°ανα έν έρμιόντρ έπΐ
ψάθής ώ; άλλος ερνιμίτ-Λς, μερίμνων, εργαζόμενος καί μόχ­
θων υπέρ τής πατρίδος καί ώς αντιπρόεδρος τής Κυβερνή-
αεως, καί ώς δ άπλαύστερος ύπβρέτνις χάριν αυτής" άλλά
διατί,' Κ. Ραγκαβή, μέ εξυβρίζετε διά τοϋ ΰπομνήματό; σας
ώς φατριαστήν καί αισχροκερδή ; »

^ίΠΐίτηι» τήί σκιάς τοϋ Κανακάρή) ιδού έρχεται ή τοϋ

 )( 42 X
'Ανδρέου Ζαΐιχη, καί ή όποί* ΰ,τερηφάνως καί μέ γέλωτα σάς
έρωτά, Κ. υπουργέ.
? Ελησμονήσατε, Κ. Ραγκαβή, ότι άπέθανα κάγώ έπί ψά-
θηςέν τή ενταύθα οικία τοϋ Γεωογούλα ; ’Αγνοείτε, δτι έατο-
τε ή φαμιλία μου ούδεμίαν έλαβε σύνταξιν, καί μόνον αποδί­
δεται είς αυτήν ποιόν τι, όρισθέν απέναντι των δσων εγκαί­
ρως καί άρμοδίω; υπέβαλα στρατιωτικών λογαρισμών μου,
καί δτι ή κτηματική μουκατάς-ασις έπωλήθη διά νά πληρωθώ-
βι τα κοινά y ρέη, τά όποια ώς προεστώς επί Τουρκοκρατείας
εΐχον άναδεχθή ; Πώς μ: προσβάλλει; λοιπόν ώ; πλεονέκτην
καί ραδιοΰργον ; β
Περίεργότερον δετών άλλων, Κ. υπουργέ, ακούεται ή φω­
νή τοϋ γέροντος Κολοκοτρώνη,
.
καί δόσατε προσογ/,ν, πα­
.Θ
ρακαλώ.
«Κύριε ‘Ραγκαβή ! δέν σάς λέγω τό τί έπραξα, δ,ότι τοϋτ
Π

το εΐνε δ,τι σήμερον έχετε" άλλ’ δστερον άπό τοιοΰτον ευ­

χάριστου δΐ’ δλου; αποτέλεσμα, εν ώ ούδέν πλέον τοΰ βαθμού
Α.

μου καί τού κανονικού μου μισθού μοί άπεδόθν), ένώ ώς άρ-
ματωλός ή κλέπτης, δπως τότε ώνομαζόμεθα, έγων είς τό κε­
μέρι μου δύω χιλιάδας φλωρία διά πάσαν κακήν ώραν, εί; δε
τά 1825 καταβαλών καί έγώ ταύτα διά τάς άνάγκας τής
πατρίδος, δέν ήξιώθην νά τά προσκτήσω πλέον, ένώ καί τά
μόλις δοθέντα μοι έπί Κυβερνήτου 46 στρέμματα εθνικής
γής είς τόν Γκίουλού Τεπέν τού Ναυπλίου, δέν μοί έδόθησαν
εΐ; ανταμοιβήν, άλλ’ έςεπέσθη τό τίμημα αυτών έκ τών δσα
εΐχον νά λάβω άπό τό έθ/ικόν ταμεΐον έκ τών υπηρεσιών μου,
τά δέ τέκνα μου έγκατέλειψα βεβαρυμμένα μέ χρέη, πρό; τί
ύμεϊς, Κύριε, μέ προσβάλλετε ώ; άρπαγα κα καταπιε­
στικόν ·, »
Άλλ άφίνοντες, Κ. υπουργέ, τάς σκιάς, διότι καί αΰταί,
βλέπω, μάς άφίνουν, άναχωρούσαι μέ αποστροφήν καί άγα-
 y *3 x
νάκτησιν, άς έλθωμεν καί περί τών ολίγων έπιζώντων άν-ι
δρών τής κατηγορίας σας, των μέν ώς απάντων, των δε ώς
μή άποτελούντων (αγνοώ πώς) μέρος έν τώ κύκλω τούτω,
καί τούς όποιους άνεδέχθην νά αντιπροσωπεύσω- καί διά νά
μή σάς βαρύνω έπί πολύ, περιορίζομαι μεταξύ τών τοιού"
των εις μόνους τρεις, τούς Κ. Κ. Μαυροαορδάτον, Α. Με-
τα'άν, καί Γ. Κουντουριώτην, τών οποίων τάς έ/.δουλεύ;εις,
την κοινωνικήν καί επαγγελματικήν θεσιν κατά τε τόν αγώ­
να καί μετά τήν επάνοδον τής ειρήνες δέν δύναται νά φιλο-
νεικήσνι τις, καί άς έξετάσωμεν τήν προκοπήν, ούτως εϊπεϊν,
καί τούτων,
όθεν, καί καθ’ όσον μοέν αφορά τόν Κ.. Μαυροκορδάτον,
περί τής ουσίας τής συντάξεως .
τού οποίου δέν ήμην ε­
.Θ
νάντιος, άλλ’ έφρόνουν, ότι αξιοπρεπέστερο-/ νά τήν λάβν) ε-
πρεπεν άνευ έξαιοέσεως τουλάχιστον μεταξύ τών όμοιων του1
Π

εάν ούτο.;, Κ,ύριε υπουργέ, ήθελεν εϊνε παρών, δεν άμφιβάλλω,

Α.

οτι ήθελε σάς απαντήσει, καί σάς ομολογήσει, ότι άν έλειπεν ή

περί τής συντάξεώς του πρόνοια, θά ήτο,ν άποΟααμεν®; έκ τής
πείνης.
ό δέ Κύριο; Μεταξάς επίσης ήθελε σάς απαντήσει με δι-
καίαν πικρίαν, ότι δεν είνε ύγιοΰς ηθική; άπόρροια ή άνάξυ-
σις πληγών τών καταδικασθέντων εις μόνην τήν τροφήν τού
έπιουσίου άρτου καί τήν άναπνόήν τοϋ άέρος, διότι τό χοέος
των έξεπλήρωσαν κατ έκτασιν.
Καθ’ όσον δ’ άφορί τόν Κ. Γ. Κουντουοιώτην καί συνάδελ­
φον ήμών, έκ μέρους τούτου, Κ.. ύπουργέ δέν δύναμαι νά σάς
άπαντήσο) ήδη* διότι πρό πολλοϋ καιρού, ουτος άπελθών εις
τά ίδια, διαμένει έν τή οικία του, καί έχων έμπροσθεν του άφ’
ενός τούς ιστορικούς βράχους τής πατρίδος του, τού; λιμένας
καί τάς θαλάσσαςτης, καί άφ’ ετέρου τοός αγάμους θυγατέ-
 II44 ;i

ρ«; ταυ, καί συλλογιζόμενος, ότι αδυνατεί νά τάς υπάνδρευε/,,

δένδύ:αται ρΰτε νά εκ.φοατΟ?ί, ούτε να απαντήση ώς εκ των
ρλολυγμών καί τών δακρύων του.
Αυτή είναι, {C. υπουργέ τής Ελλάδος καί τών εξωτερικών,
ή κατάστασις κύ το μέλλον τών άνδρών τής έπαναστάσεωζ
καί τοΰ υπέρ αυτής άγώνος, οϊτινες καί αυτόν ένδόξω; δΐίζ-
ήγαγον, καί την έλευδερίαν τής πατρίδος ανέκτησαν, κχΐ τήν
βασιλείαν έθεμελίωσαν πίστώς, καί ταύτην υπηρέτησαν πάν­
τοτε, διότι ούδεί; άλλος, ώς αυτούς, γνωοίζει νά εκτίμηση
την πρόσκτησίν της, περί ής παραδειγριατικώς έμόγδ/·σαν.
Δεν είναι, λοιπόν, 1C. υπουργέ, άνήκουστον ή πρωτάκουστο·;
τό τόλιεημα τής άδικου ταύτης προσβολής αυτών ; Λεν

.
ε^ναι σφαγίασις τής αλήθειας; Δεν είνε παραμόρφωσις τών
.Θ
πολιτικών ιδεών καί παρεξήγησις τών παραστησάντων τά
ϊίς αύτάς άνήκ.οντα πρόσωπα συλλόγων, ομάδων ή κομμάτων,
Π

ώς παρομοία χρήσις τών περιεκτικών τούτων λέξεων γίνε­

Α.

ται εις όλον τόν πεφωτισμένο·; κόσμον, οπού ή διάνοια, ή

έξέτασις τής άληδείας, καί τό στάδιον τής έπι τών φρονημά­
των συζητήσεως καί ύπερασπίσεως είνε έλεύδεοον καί άπα-
ραβίαστον ;
Μη, προς Θεοϋ, Κ. υπουργέ, αντίθετον καί σφαλεράν απο­
δίδετε έννοιαν ή έξήγησίν έπί τών λεγομένων τοιούτων κομ­
μάτων 1 διότι τοιαΰτα δέν ή σαν τά παρ’ υμών κατηγορούμενα
έν έλλάδι κόμματα, καί διότι ταϋτα ούτε έσγηματίσθησαν,
ούτε υπήρξαν, εΐμη διά μόνον τό τής πατρίδος συμφέρον ι
*αΙ μετά πάσης παρρησίας δύναμαι νά σάς είπω, δ τι οΰ μό-
τβν έκ τών τοιούτων προήλδεν ή ελευθερία τής πατρίδος καί
ό καταρτισμός έν γένει τής πολιτείας, έφ’ ‘Λς ΰμεϊς σήμερον
ύπουργεύετε, αλλά καί αυτή ή βασιλεία Οπεστηρίχδη διά
τών αυτών κομμάτων,
 ΕΪναι μέν άλ.ηδές, Κύριε υπουργέ, ότι ή περί βασιλείας
ιδέα έγενν/,θη άμα μετά την έπανάστασιν, άλλ' οϋχί εις όλων
τάς κεφαλιά; καί τάς καρδίας’ ά; Διότι ή έπανάστασις αυτή
ήτο φύσει προϊόν δημ.οκρατ’κόν, καί β ) διότι κατά τά κα-
διερωδέντα πρώτα συντάγματα, αύδείς έτόλμα νά έκφραση
καί ενεργήση άντιΟέτως των βάσεων τούτων, αΐτινες ίσαν ή
ϊσοπολιτεία.
06εν καί έζ ύπαρξής, καί μετά ταΰτα, καί μέχρι τέλους,
ή τοιαύτη μελέτη έγένετο καί προήχδη μ.ερικώς ή κομμάτι-
κώς, ό'ταν πρίς τό αντικείμενου τούτο έπαραυσιάσθησαν επίσης
εύκαιρίαι καί προτάσεις’ π. χ. τά πρώτον έγένετο λόγος περί
του Μιχαηλου, αδελφού τοϋ βζσιλέως τής Πορτογαλλίας. Α­
.
.Θ
κολούθως περί τού Ιερωνύμου Βοναπάρτου. Κατόπι περί τοϋ
Γνεμοέρ υίοϋ τοϋ Φιλίππου. Μετά ταΰτα περί τοϋ Λεοπόλδου
δυυκός τοϋ Σαςβούργου, τελευταίου οέ περί τοϋ ευτυχώς βα­
Π

σιλεύοντος σήμερον, εις τό κλεινόν άνομα τοϋ ό,τοίου τό έδνος

Α.

δμοφώνως έπέφερε τήν ψήφόι του.

Τάχα έλησμονήδησαν τ* λαβόντα χώραν καδ' όλας τάς

ανωτέρω περιστάσεις ; λέγω αϊ περί τούτων ιδιαίτερα! μελί-
ται, αί συνεννοήσεις, αί εριδες, αί προσπάθειαι καί τά κόμ­
ματα, κοινότερου καί καΟαρώτερον εΐπεΐν ; άλλ’έπαναλέγω
μετά θάρρους, ότι άπασαι αί ένίονειαι καί έπί τοϋ προκειμέ-
νου ζητήματος διά τών τοιούτων κομμ.άτων έγένοντο, και τά
πάντα εις αύτά χρεωστοϋνται’ κόμ,ματα δέ τοιαϋτα, καί ούχί
άλ.λα, καί τά όποια, είθε μή έκλείψω-ιν εις αιώνας διά τό
πλήρες καλόν καί τό μεγαλεΐον τής ίί/λάδος! ήσαν έν τή
έλλάδι οί εκλεκτοί αύτής, οί άντιπρόσωπεύσαντές την καδ
όλον τόν άγώνα, οί καί την τύχην της έμπιστευδέντες, και,
ένί λόγω, όλον τό εδ.ος’ καί διά τοϋτο ει-ον και έπαναλέγω,
Κ· υπουργέ, άτι έσυκοφαντήσατε τήν όλην Ελλάδα διά τοϋ έν
 κ «y.

τώ ύπορ.νήματίσας αερίου ό λόγο; άρθρου, κα* ιδίως ήδικήσατε

τού; υπέρ της άναστάσεως καί άποκαΊαστάσεως αυτής μόχθη·
σαντας καί τά πάντα θυσιάοαντας, έκ των όποιων, ό'λοι o‘
μέχρι τοΰδε άποθανόντες, έπί ψάθης ώπέθανον* καί μή άνη-
βυχήτε, διότι διά της αυτής ψάθης θέλουν διέλθη, καί όσοι
έπιζώσιν.

Οΰδείς, Κ. υπουργέ άντέτεινεν εις όσα έν τώ αϋτώ άρθρο!

τής κατηγορίας σας αναφέρετε περί τοϋ πρός τόν βασιλέα σε­
βασμού του έθνους, καί περί τής ένότητο; αύτοΰ εις τό ση-
μείον τής τάξεως, πρός την ευδαιμονίαν του" άλλα δέν έπρε-
πεν εις τήν ευκαιρίαν ταύτην νά άναμίζητε καί λόγους φαρ­
μακερού; καί άδικους, πρός καταδίκην καί διαγοαφήν των
.
.Θ
ευεργετών τής πατρίδος, η έπρεπε καν εις τούτο νά είπητε
την αλήθειαν, την μ.όνην αλήθειαν, ότι δηλαδή ή αιτία καί ή
Π

έποχή τοιαύτης ένώσέώς υπήρξε, καί άρχεται άπό τής μετα­

βολής τοϋ Σεπτεμβρίου, ότε πάντες έθεώρησαν τάς εγγυήσεις
Α.

των έμπεριλαμβανομ.ένα; εις τό Σύνταγμα, καί άσφαλιζομέ-

νας εις την δικαιοσύνην τοϋ βασιλέως- αλλά, δυστυχώς, τάς
πεποιθήσεις τάύτας ή σημερινή διαγωγή σας διεκλ.όνησε.

Τό τοιοϋτον θράσος , Κύριοι Γερουσιασταί, δέν πρέπει νά

μένη άτιμώρητον, πρός τιμήν τής πατρίδος, πρός θρίαμβον τής
δικαιοσύνης καί τής άληθείας, διότι άλλως αμείβεται ή αρετή
διά τής αχαριστίας, ήτις έξει μεγίστην επιρροήν εις τό μάλ­
λον στάδιον τής πατρίδος.

όθεν, επειδή ό μέν Κύριο; υπουργός έπραξεν όπουςδήποτε

τό καθ’ εαυτόν, καί είς αύτό ήδη έπιμ.ένει, πρός ημάς Κύριοι
άπόκειται ή ΰπεράσπισι; τής άληθείας, τής δικαιοσύνης καί
έν γένει τής τιμής τής Πατρίδος, έν ή έμπεριλαμ.βάνονται
βέβαια καί τά δίκαια των άνδρών αύτής, προτείνω ούς έλά-
χιστον βαθμόν τοϋ στιγμ-ατιστοϋ τής κατηγορίας σκόνης
τήν υπό τού σώμάτο; τούτου άποδοκιμασίαν ολοκλήρου rov
περί οΰ ό λύγο; άρθρου τοϋ υπομνήματος, ώ; παραμορφό-
νοντος τήν αλήθειαν καί ώς λιβέλλου κατά τε τής Πατρώο;
καί τών άνδρών τοϋ υπέρ αυτής άγώνος, έξαιρουμένου τοϋ με-
ρόυς τού άναφερομένου πρός τόν βασιλέα καί προς τήν τάςιν.

Μετά τήν άγόρευσιν ταύτην τοϋ Γερουσιαστοΰ Κ. Παλα-

μήδου έλαβε τόν λόγσν ό έπί τών έ'ωτερικών υπουργός
Κ· Ραγκαβής απολογούμενος.
Άντιλέξαντος δε τοϋ Γε»ουσιαστοΰ Κ. Χρ/,στίδου δια μα-
κράς έπίσν,ς άγορεύτ·εους, και προτείναντος, άντί τής αποδο­
κιμασίας τήν ύπό τοϋ ίδιου ΰπουργοϋ άνάκλτ,σιν όλοκλή-
ρου τοϋ περί ού ό λόγος μ-έρους τοϋ υπομνήματος, διαττ,-
.
.Θ
ρουμενιυν μόνον τών χωρίων των άφορώντιυν τό πρός τόν
βασιλέα σέβας καί τήν πρός τήν βιομηχανίαν καί τήν τά-
Π

ζιν τάσιν τοϋ λαοϋ, έλαβεν ό Κ. υπουργός καί έκ δευτέρου

τόν λόγον.
Α.

Μετά τοϋτον δέ έζήττ,σεν αυθις τόν λόγον καί ό Γερου­

σιαστής Κ. Παλαμίδ·/ις, άλλ’ υπό πολλών, παρατ·/·,ρήσε&>ν γε-
νομέν/,ς δτι ήτο περιττή πάσα περαιτέρω αγόρευσες, ώς ά-
σίοχρώντως συζνιτηθέντος καί άναπτυχθέντος τοϋ αντικειμέ­
νου, καί καθόσον μάλιστα ή ώρα ει/ε προχωρήσει, παργ-
τήθνί τής δευτέρας άγορεύσειυς, περιορισθείς μόνον ν’ απο­
κρούσε τήν περί τού γραπτού τής άγορεύσεώς του όνειρο—
πολίαν τού Κ. υπουργού (ήν εϊς τόν λ.όγον του παρένειρεν),
ώς ούδεμίαν πλείονα άζίαν έ'χουσαν τών λοιπών σοφισμά­
των τής άπαντήσεώς του, προέτεινε δ’ δπως ή Γερουσία άπο-
φασίσ·ρ σύμφωνα μέ τήν περί άνακλήσεως πρότασιν τοϋ Γε-
ρουσιαστοΰ Κ. Χρ'/ΐστίδου, ώς θεωρών καί διά ταύτης έκ-
πλν,ρουμένν,ν τήν περί αποδοκιμασίας ιδίαν αύτοϋ πρότασιν,
Πολλ.ών δέ έκ τών Κ.. Κ. Γερουσιαστών έπιμενόντων εις
τήν προοληΟεΐσαν άνάκλησιν, καί τινων, οίον των Κ. Κ- Ί'ΰα-
λα, Παξιμκίδη καί Χρηστακοπούλου ύποστηοιξάντων αυτήν
καί διά συντόμων αγορεύσεων, αίφνης έρρίφθη Οπό των Κ.
Κ. ύπουργών ή περί αναβολής τής συζητήσεως πρότασις,
άγορεύσαντο; πρ6ς τοϋτο τοΰ Κ. Κουμουντουράκη υπουργού
έπί τών Οίκοςομικών. Ταυ της δέ άποκρουο θείσης καί άνεν-
δότως έπιμενοόσης τής Γερουσίας εις τήν άμεσον ύπό τοΰ υ­
πουργού τών έςωτερικύν άνάκλησιν, προτείναντος δε τοΰ
Γερουσιαστοΰ Κ. Χρηστακοπούλου, όπως έν εναντία περι-
πτώσει τό σώμα προβή είς τήν αποδοκιμασίαν τών υπό
συζήτησιν παραγράφων, καί διά μεγάλης πρεσβεύσεως γνω­

.
στοποίησή είς τόν βασιλέα ή άπόφασις τοΰ σώματος ά,α-
.Θ
στάς ό επί τών εξωτερικών υπουργός απήντησεν'
« Οτι ούδέν εχει ν’ άνακαλέσνι, διότι εις τό ϋπόμ.νςμα,
Π

υ έκτος ότι τοϋτο είναι έγγραφον έμ,πιστευτικόν, μή ΰπαγό-

a μενον εις κοινοβουλευτικήν συζήτησιν, δεν εμπεριέχονται
Α.

a αί άποδιδόμεναι εις αύτά εννοιαι ».

Εϊπόντος δέ τίνος, ότι επειδή ό Κ. υπουργός είναι σύμ­
φωνος, ότι αί τοιαΰται εννοιαι 5έν ijTcapyoimv είς τό υπό-
μνήμα, δύναται ν’ άνακαλέσφ πάσαν τοιαύτην έννοιαν, ή'τ;ς
ήδύνατο νά έμπεριέχηται έν αύτώ. Τότε ό αύτός υπουργός
-άναστάς έκ δευτέρου, είπεν
« Είμαι σύμφωνος και πρόθυμος είς τοϋτο, καί επειδή
Β αί άποδιδόμεναι έίς τό υπόμ.νημα εννοιαι δέν ΰπάρχουσιν
ιι έν αύτώ. άνακαλώ αύτάς, άν ΰπάρχωσι, κηρύττω·; πανδή-
η μως ότι τοϋτο δέν αφορά παντάπασιν ούτε τον αγώνα
»ού'τε τούς άγωνιστάς. »

Τής δέ Γερουσίας μή εύχαριστηθείσης είς τήν τοιαύτην

ανακλησιν, ώς άφίνουσαν πάντοτε μώμον εϊς τούς άνδρας
τοΰ άγώνος, άλλ’ άπαιτούσης τήν άνάκλησιν όλοκ’/ήρου τοΰ
 )(*»)(
κειμένου καί Ιϊτις επρεπε-^ΑΛστα νά γεν/) κατά τν;ν είδικω-
τέραν έξηγησιν τοΰ ταύτην προτείναντος Γερουσιαστοΰ Κ.
Χρηστίδου, δι’ έπισηυ.ου έγγράφου τοΰ έπί των εξωτερικών
υπουργού πρ4; τόν «ύ:4ν πρέσβυν, πρό; δν άπηυθύνθη τό υπό­
μνημα1 6 R. υπουργό; των έξωτερικών άναστάς καί εκ τρί­
του άπηντησεν.
« Οτι τό έγγραφον η το έμπιστευτικόν, απευθυνόμενου πρός
η τινα των ήμετέρων πρέσβεων, καί τό όποιον, οό; τοιοϋτον,
» δέν δύναται ν’ άνακληθϊί, ώ; δ Κ. Χρηστίδη; άνέφερε, καί
ο δτι εκείνο, το όποιον τ,δύνατο νά είπ/;, είναι, ο τι, επειδή
» εις τους περί ών ό λόγος παραγράφους άπεδόΟησαν εννοιαι,
» τάς δποίας ούτε εΐχον ούτε εχω" διά τούτο ανακαλώ αυτά;
» τάς έννοιας καί τάς άποκοούω. ® .
.Θ
Αλλά, των μέν ΚΚ. Γερουσιαστών μη άρκεσύεντων εις την
ομιλίαν ταύτην, τού δέ πρωθυπουργού Κ. Λ. Βούλγαρο έπα-
Π

ναλαβόντος την περί αναβολής της συζητήσεω; πρότασιν, έγέ-

Α.

νετο ψηφηοορία, καί διά ψήφων 29 πρός 8, άπερρίφθη ό υπουρ­

γικά) αύση πρότα τις.
Ησαν δέ τη; αναβολής οί ΚΚ. 1) Γ. Αντωνόπουλος
2) ι. 0. Κολοκοτρώνης.—3) Σπυρίδων Καλογερόπουλος — 4)
Χαράλ. Παππαπολ,ίτης —■ 5) Ιάκωβο; Παξιμάδης —-6) A9.
Γρηγοριάδης — 7) Βασίλ. Χρηστακόπουλος — 8) Ν. Χρυσό-
γελως — 9 Γ. Ψύλλας — 10) I. Θεοτόκος — H Γεώργιος
Δαρειώτης — 12) Γκίκας Καρακατξάνης — 13) Α,δάμ Δού­
κας— 14) Δήμος Κανελλόπουλος— 15) Κωνστ. Κανώρη;»
— 16) Αντών. Κριεξής — 17) Αντ. Μαυρομιχάλης—■ 18)
Δημ. Ιΐλαπούτας — 19) Αναστ. Μαυρομιχάλης— 20 Αλέ­
ξιος Βλαχόπουλο; 21) Δη μ.. Χρηστίδης — 22) Χικόλ. Μαυ-
ρομμάτη;— 23) Αναστ. Χαραλάμπης —24) Παναγ. Λοιδω-
ρίκης 25) Γεώργιο; Δυωβουνιώτης — 26) Κωνσταντίνος Προ-
βελίγγιο; — 27) Ιωάννης Οικονόμου — 28) Σπύοος ΧΙ/λ.ιος
4
καί —ί’ηγκς Παλαυ-ήδης. δε »■?,; αναβολής οι ΚΙν.
1) Αναγνώστης Μοναργίδης, πρόεδρος —■ 2) Ιωάννης X. ΙΙέ-
τρου — 3) Γ. Π*π παηλιοπουλος — 4j Δ. Βούλγαρος (ό και
πρωθυπουργός) — 5) Ν. ίωάννου Μέςης — 6) Ζανετάκης Γρη-
γοράκης — 7) Μι/χηλ Καϊρης — καί 8) Αηα. Χατσΐσκο;.
Μετά τοΰτο δέ άναστάς έχ. τετάρτου ό Κ. υπουργός τών
ευωτεριχ.ών ειπεν’
α έπειδή έςακολουδοΰσιν αποδιδόμενα1. εις τό υπόμνημα
* αί υπό τών άγορευσάντων Κ.Κ.. Γερουσιαστών έχ.ορασΟεϊσα1
ΐ) έννοιαι, αί προςβάλλουσαι τόν αγώνα χ.αί τήν επ’ αύτοΰ δια-
j νωγήν τών πολίτικων άνδρών" διά τοΰτο χ.ηύρττω πανδή-
. , , c V τ . . ...
s μλο; και εττιτϊ,αω:, ο-.ι οεν είναι τοιαυται αι του υπο^.νν,-
d υ.ατος εννοιχι, .
καί έλπιζον, ότι ή πάνδ/,μο; αυτή έφήγησι;,
.Θ
» σημειουμίνη εις τά πιακτικά, ικανοποιεί εντελώς τού; έν.-
D σταυ.ενους. »
Π

Μή άεκεσΟέντων τών RK.. Γερουσιας-ών εί; την τοιχύτην του

Α.

ύπουενοΰ άν/χ.λησιν, άλλ’ έπιαενόντονν εί: τήν όσιστιχ.ήν του

παραγράφου άνάκληοιν, καί άγορεΰσαντος τελευταίου τοϋ Γε -
ρουσιαστοΰ Κ· Χρυσογέλου, άναττά.ς χ.αί [απτού ό έ,τί
τών έζω-ερικων υπουργό; άπήντησεν οΰτοι;'
a Ευχαριστώ τόν προαγορεόσαντα Κ. Γερουσιαστήν διά τά
» αισθήματα καί τά; πεποιθήσεις, άς περί έμοΰ έζέφρασεν
>> επειδή, μεδ’όσα; εδωκα διασαφήσεις έζακολουΟοΰσίτινες τών
* K.K. Γερουσιαστών άποδίδοντες εί; τού; ποοκειμενους παρα-
-> γράφου; τοϋ ύπομνήυ.ατο; έννοιας πεοσβλητικάς κατά του
λ άγώνος, αϊτινε; δεν ύπήσγον έν αύτοΐς' θείων ώστε οΰό' ή
» ελάχιστη υπόνοια νχ ϋφίσταται, ότι προσεβλήδη, και μάλλ.ς1*
» ύπ’έμού, ό ιερό; ήμών άγιον, προκρίνω, καί έχω τήν γενναιο-
κ τητα ναά ακαλέσω καί άιακα^ώχούς τ.Ο,ραγρά(ρουςa'jtouc, τ>
Μετά τά λεχδεντα ταΰτα, ά-.ινα εδειυρήδησαν ούς ίκανοποι-
οϋντα τήν κί;ησιν τών έηστα,υ.ένων ΚΚ. Γερουσιαστών, ό Γ.
τ:ρο ΐί> ν ο r XAg'Ji Tr.v τυνΞΟρ’.'Χτιν,
 ΣυνεδρίασεC τής 21 Φεβρουάριου.

Καθυπεβλήθη εις τήν Γερουσίαν τό περί φορολογίας τών

ζώων νομοσχέδιου.
Πρώτο; λαβών τόν λόγον 6 Γερουσιαστής Κ. Παλαμήδης
είπε:
Μία των ήμιεπισήμων έφημερίδων τής Κυβερνήσεως ό ρέλ,-
ληνικός Μηνυτωρ » ό εί; Γαλλικήν γλώσσαν γραφόμενο; πρ4ς
γνώσιν τών αλλοδαπών περί τών τής Ελλάδος πραγμάτων, έν
τώ ύπ’ άριΟ. 49 φΰλλω αϋτοΰ, πραγματευόμενος τά κατά
τήν τελευταία·; ήμών συνεδρίασιν γεγο-.ότα περί τοΰ υπομνή­
ματος του Κυρίου υπουργού τών εξωτερικών, παραμορφώνει
άνελπίστω; τά πράγματα καί προσβάλλει, ώ; μή ώφελεν,
.
.Θ
οϋ μόνον τους άγορεύσαντας ΚΚ. Γερουσιαστής, άλλα καί 4λό-
κληρον το Σώμα τής Γερουσίας, έπιβαρύ,ον αύτού; τε καί
Π

αύτό ποικιλοτρόπως.
Προτιθέμενο; νά κάμω τάς αναγκαίας έπερωτήοεις καί νά
Α.

ζητήσω τάς άπαΐτουμένας εξηγήσεις πρός τοϋ-ο, παρακαλώ

ϊνα όρισδ/ί ρητώς ή ημέρα, ότε έλπίζω νά ·ρναι παρών καί 4 Κ.
υπουργός τών εξωτερικών, ώς ό αρμόδιος καί εις τήν περί-
στασιν ταότην·
.... Μετά τά λ.εχθέντα ή Γερουσία ώρισεν όπώς γείνη ή
άνωτέοω έπερώτησις εις τήν πρώτην συνεδρίασιν μετά τήν
έπιψήφησιν τοΰ περί φόρου τών ζώων νομοσχεδίου, άφ’ ου
προηγηθή καί ή ρηθεϊσα μετάφρασις τής περί ής πρόκειται
γαλλιστί έκδιδομέν^ς εφημερίδος εί; τήν Ελληνικήν γλώσσαν.

Συνεδριάσω τής 28 Φεβρουάριου 1887.

.... Απάγγειλαν το; έπειτα τοΰ Κυρίου ώ; ά·ν-

> ,
τ'.κείμενον τής ήμερησία; διατάξεως ~ΊΊ £77 3ωτ7/τιν τοΰ Γε-
 )( 53 )(

ρουσιαστοϋ Κυρίου Παλαμήόου έπί των έν τω «Ελληνικώ Μη*

νύτορι» φύλλιρ αύτοΰ 49, γεγραμμένων ττερί τών κατά τήν
συνεδρίασιν τής 31 ΐανουαρίου λαβόντων χώραν, ό ρ η Οείς Γε­
ρουσιαστής Κύριος Παλαμήδης λαβών τόν λόγον έξέδη,-ε’
Κύριοι! Μακράν πάσης οίασδήποτε προδέσεως εϊς τ4 νά
πφοσδίσω 71 άφαιρεσω τι διά της παρούσης ομιλίας μου έκ
τών κατά την συνεδρίασήν της 31 ΐανουαρίου λεχθέντων κα’ι
άποφασισθέντων, έρχομαι νά έςετάσω άλλην τινά αρχήν, ητις
αφορά την άμοιβαίαν συμπεριφοράν, ούτως είπεϊν, τών βου­
λευτικών σωμάτων καί τής εκτελεστικής εξουσίας, καί περι-
στοέ^εται εις την ακρίβειαν καί την δμολογίαν αυτή; τ.ε;ί
τής παρκμορφωΟείσης αλήθειας τών γεγο,ότων" πρίν δε προβώ
.
εις τήν άνάπτυξ'.ν τής ομιλίας μου, ερωτώ τόν Κύριον υπουρ­
.Θ
γόν τών έξωτερικών, άν είχε γνώσιν τών έν τώ ϋπ’ άριθ. 49
φύλλω τής ήμιεπισήμου έφηαερίδος, τοϋ α Ελληνικού Μηνύτορο;»
Π

έκδετομένων περί τών κατά τήν συνεδρίασιν τής 31 ίανουα-

Α.

ρίου γενομένινν πρό τής έκδόσεως τοϋ φύλλου τούτου, καί άν

τά έκθετόμε·α ήνκι απόρροια διαταγή; του ή παραδ έχΐυνται
ΰπ’ αύτοΰ ώς ακριβή. ·
Απήντησεν ο Κύριος υπουργός τών εξωτερικών « ή έφη-
μερίς ό «Ελληνικός Μηνύτωρ·, ήναι εφήμερες λεγομένη υπουρ­
γική, ή τις υποστηρίζεται υπό τοϋ υπουργείου, ώς συμμ,ερίζο-
μένή τάς άρχάς του. Λύτη έξέδηκε τά κατά τήν συνεδρίασιν
τής 31 ίανουαρίου διατρέξαντα καθ’8ν τρόπον τά άντελ.ήφθη
ό συντάκτης αυτής" ό'πως δέ έγένοντο γνωστά τά έκθετόμενα
μετά τοσαύτην παρέλευσιν καιρού εις ολον τό κοινόν, τοιουτο­
τρόπως έγένοντο γνωστά καί πρός έμέ" ή έρώτησις, άν τά δη-
μοσιευδέντα ήναι απόρροια διαταγής μου, δέν δύναται νά μέ
ύπογρεώση ϊνα δυνσω ένταϋθα λόγον ή άπάντησιν τινά, πολύ
δε πεοισσότερον ποίας διαταγάς δίδω.
Λντιπαρετήρησεν ό Κ. ΙΙαλαμήδης" ώφειλεν ό Κ, υπουργός
νά έξηγηΟή σαφέστερον, καί τούτο απευθύνω πρός αυτόν
καί αυθις /επτομερέστερον την έρώτητιν, άν, πριν η έκδοθή
τό ίιπ'άρίθ. 49 φύλλον τού «Μηνυτοροςβ εγνώριζε τήν έναύτώ
καταχωρισμένην έκΟεσιν περί των κατά τήν 31 ίανουαρίου
.γενομένων, ή, άφού έςεδόθ/,, αναγνωρίζει καί παραδέχεται τό
ΐμπε;ιεχόμ.ννον, μή έξαιρουμ.ένης καί τής ’άγορεύσεώς του,
ώς ακριβέ ;
Απήντησεν αυθις 6 Κ,ΰριος υπουργός τών εξωτερικών « δέν
είναι ποιώ; τακτική ή έρώτησι;· άν έγώ άποίέχωμχι τά γρα­
φόμενα εί; τινα εφημερίδα ώ; ακριβή· ή αληθής είκών τών
συυ.βάντων έν τή συνεδριάσει τή; Γερουσίας είναι τα έπίσηαα
πρακτικά αυτής, τά όποια δύνανται νά καταχωρισθώσιν εί;
.
τήν αυτήν εφημερίδα αντί πάσης ίκανοποιήσεω; ή διορθώτεω;
.Θ
τής διαστροφής, ήτις τυχόν ελαβε χώραν έν αυτή, μ
Αντέλεξεν ό Γερουσιαστής Κύριο; ψύλλας.
Π

Κύριοι! Αί κατά συνέπειαν γενόμεναι καταχωρίσει; τών

Α.

λόγων εις τάς εφημερίδας δέν είναι δυνατόν νά ήναι άκριβεϊ;

καί έν έν έκτάσει" αλλ’έάν μόνον έπ’ αύτοΰ είχομεν αμφιβο­
λίαν, τότε ή πρότασι; τής δηυ.οσιεύσεως είναι ή καταλλήλου
τέρα' έδημοσιεύαμεν τούς λόγους καί τά πρακτικά, καί ήσυ-
χάζομεν άλλ’ ή'δη λέγομεν, Τί κοινόν μεταξύ τών γραφόμενων
εις τάς διαφόρους έφημερίδας ; εξηγούμαι. ΑΙ λοιπαί εφημερί­
δες, αί ίδιωτικαί, δέν λαμβάνονται ΰπ’ό'ψιν συνήθως, ή λαμ-
βάνονται- άποκρούομεν τά κακά, πκοαδεγόμεθα τά καλά, καί
έπί τέλους άδιαφοροΰμον. Αλλά έφηυ.ερί; ήμιεπίσημος, ώ; ό
«Μηνότωρ,» δέν είναι άδιάφορον κατά ποιον τρόπον έκθέτει τά
γινόμενα ταύτα’ καί όταν αύτη, υ.αταπλάττουσα αύ :ά, προσ-
βάλλφ, κατά τινα τοόπον, τό σώμα τούτο, τότε υποτίθεται,
ότι τοϋτο γίνεται τή συγκαταθέσει τής Κυβερνήσεως.
Καί τί ‘/θέλατε εϊπεΐ, Κύριοι, άν ή Γερουσία είχεν ιδίαν
εφημερίδα, ήτις νά προσβάλλη τήν Κυβέονησιν καί νά μεταλ-
λαττά λεγάμενα ένταϋθχ ; Τότε βεβαίως νθελχμ.εν ελθ/ι
εις εξηγήσεις καί παρεξτιγνιγτίσει;'· καί άς μή παραβλεψωμεν,
Κύριοι, --/jv περίστασιν, διότι είναι ώ; μικρόν τι νέφος, τό
όποιον έν τ·?, εμφανίσει του δέν έπρολ'Λφθη άπό τόν πλοίαρ­
χον, καί ιδού αυτά μεγεθύνεται, φέρει Οίελλαν, καί συνεπι-
φέοει τήν έντελν; καταστροφήν τού πλ.οίου '/.αί τον πλνρω-
μχτος.
0 Κύριο; υπουργός έχει δίκαιον, όιόη ίσιος όέν έόωκε προσ­
οχήν εις τά γραφόμενα' τί θέλετε ; τί μέ έρωτάτε ; είτέτε
μοι, σας λέγει, καί θέλω σας απαντήσει' διότι ίσως υπάρχουν
μεταξύ υμών τίνες, μή έμβαθύνοντες εις τά γραφόμενα, καί
άλλοι οξυδερκέστεροι, σχνιματίσαντες πεποιθ/,σιν, ότι διά τ?,ς

.
περί ής ό λόγος έφν,μερίδο; προτίθεμαι νά προσβάλω υμάς,
.Θ
καί οτι θέλουν νά φέρουν τό ζήττ,μα εϊ; τ’/,ν πρώτ/,ν αύτοϋ κα-
τάστασιν πολιτικώς διά τον έξω κόσμον. Τότε, Κύριοι, πρέ­
Π

πει, νά έλθ'ρ έν άλλο ζτ,τν,μα, ν’ άκούσ/, ό Κύριος υπουργός

Α.

των εςωτερικων τους λογους ν,μων, και κατόπιν, ου μονον νκ

ίτ,μοσιευθώσι τά πρακτικά, άλλα καί οί λόγοι, οϊηνες μάς
έπροκάλεσαν εις τ/,ν παρούσαν συζνίτ'/ισιν. Αν έπρόκειτο, Κύ­
ριοι, περί μή επισήμου είδήσεως, ώς λ. /. τής έσ'/άτως περί
Τουλών, καλώς' άλλ' όταν δ/,μοσία παραμορφόνωνται τά γε-
νομενα ενταύθα, ποτέ δέν άνεγόμεθα τούτο" διότι τότε θά όπο·
βέσρ 6 έξω κόσμος, ότι έκ προθέσεως υπάρχει πάλ'/ι τι; με­
ταξύ Κυβερνήσεω; καί τού σών.ατος τούτου. Λοιπόν αναμένω
νί ίίω, άν θά έπιτρα-fj νά έκτ-Οΐ τό ζήτ/μα παρ’ εκείνων,
οΐτινες έμελέτ/,σαν αύτό ακριβέστεσζ.
Λαβών έπειτα τόν λόγον ό Γερουσιαστή; Κ. Ηαλαμ/,δ/ς,
είπε;
Κύριοι! Ούτε τά λεχθίντα ύπό τού Κ. υπουργού των έφον-
τερικών, ούτε ή άγόοευσις· τού μετ αύτόν όμιλν,σαντος Ι’ερου-
σιαστού Κ. ψύλ.λα μετέβαλον τ,’ν άο/ικν-ν θέσιν τ/,ς προς τόν
 y .*»·> '

Κ. υπουργόν έρωτήσεώς μου, αν δ/,λονότι ή ίν τώ υπ’ άριθ.

49 φύλλο» τού α Ελληνικού Μ/,νύτορος» δ/,μοσίευσι; τ βς άγορεύ-
σεω; τού Κ. υπουργού ώς καί όλων των έκτεθέντιον έπί τών
αγορεύσεων εμού καί τού 1C. Χρ/,στίδου, καί έν γίνε·, έπί των
γενομένων κατά τ/,ν συνεδρίασιν τής 31 ίανουαρίου, έγίνετο
συνεπεία διαταγής καί προγ,γουμ.ένγ.ς γνώσεώς του, 7, άν, έν
περ'.πτώσει, καθ’ Υ,ν ή δγ,μοσίευσις έγένετο έν άγνοια αύτου,
άποδέγΥ,ται ταύτα ώς ακριβή' διότι ό Κύριος ΰπ ,υργός άπέ-
φυγε παραδόςιυς καί ώς μή ώφειλε νά θέρο άπάνττ,οιν άνάλο-
γον καί θετικήν, δυναμέν/,ν νά ρύθμιση τάς π ·<ρχτ/,ρήσεις μου,
άναλαμ.βάνων ούτω; εις έαυτόν τ/,ν ευθύνην τού συντάκτου, καί
θέτο»ν εμέ εις τ/,ν άνάγκν,ν νά αποταθώ πρός μ.όνον αύτόν.

.
Δεν μέ λανθάνει, Κύριοι, οτι ό «Ελληνικό; Μηνύτωρ», ώςέφη-
.Θ
μερί; ήυ.ιεπίσημο; καί χρήσιμο; πσό; τόν έ';ι.·ι κόσμον, διευθύ­
νεται ΰπά τού Κ. υπουργού των έ'ωτεν.κών. καί δ τι, κατά τήν
Π

ρ.εταξϋ τού υπουργείου κιί τού έκδοτου συμφωνίαν, οϋ>ε, αυ­

Α.

τού φύλλον δύνχτ*·. νά δημοσιευθή πριν ή έν σ/ιδιω θεωρν,Ο'

καί μονογραφ/,θ/j υπό τού ύπουογοϋ των έ;ωτερικών, ή καί
τού Κ. πρωθυπουργού. Προήλθον μ’ όλον τούτο εις την ανω­
τέρω έρώτησιν, μ./, θελήσας νά αποδώσω ρητώς εις αύτόν καί
τά έν τω ρηθέντι φύλλω τού « Μηνύτορο;» έκτεθέντα, λαβών ΰπ
ό'ψιν κιί τ/,ν ένδεχομε,ην περίπτωσιν τής έν άγ,οία αϊτού κα-
ταχωρίσέώς των. Αλλ.’ επειδή ό 1C. υπουργός έςακολουθών νά
ύπεκφεύγη την άπαΐτουμεν/,ν άπάντησιν, αναλαμβάνει εί:
εαυτόν διά τού τοιούτου τρόπου τήι ευθύνην καί τών ούτω
γραφεντων, διά νά μί\ ψεύτη ίσως μίαν πραγματικήν άλ.ή-
θειαν, διά ταύτα παραιτούμαι τής λύσεως τής έρωτήσεώς μου,
καί ΰπείκων μέ δυσαρέσκειαν μου εις τήν θέλησίν του προχωρώ
εις τα; παρατ/,ρήτεις μου, εχων αύτόν καί μόνρν ώ; τό κύ­
ριον σ/,μεΐον τού λόγου μου.
Δεν νομίζω δε περιττόν νά πρυτάςω καί τάς εξής π/;ατη-
ρήσε:- μου, ότι τ, μεν έπί τού. υπομνήματος τού Κ. υπουργού
συνεδρίασις ή συξήτησις έγένετο την 31 ιανουαρίου, τό δε περί
ου 4 λόγος φάλλον τοΰ ιΜηνύτορο;» ϋπ’ άριΟ. 49 έδημοσιεύ&η
την 12] 24 φεβρουαρίου, ήτοι ημέρας τινάς μετά τήν εγκρι-
σιν των πρακτικών, καί ότι ό Κ. υπουργός επιθεώρησε και
έπιδιώρΟωσε την έν τοίς πεακτικοϊς άγόρευσίν του ά'πως καί οί
λοιποί άγορεύσαντες κατά την επικρατούσαν τακτικήν, ώττε
έλαβε καί άντίγραφον. αύτής, κάί είχεν ΰπ’ ό'ψιν του τά πρα-.
κτικά κατά την σύνταξιν καί έ'κδοσιν του ανωτέρω φύλλου τοΰ
«Μηνΰτορος.»
Αλλά, καί τοι ούτως έχόντων των πραγμάτων, περίεργο;
ύπήοξεν ή διά τοΰ μνησΟέντος φύλλου άλλοίωοι; τής άληθεία;
καί τών γεγονότων αυτών. .
.Θ
Κύριοι! ή έν τή μνησΟείσρ έφημερίδι περί τών προκειμέ-
νων γεγονότων καταχωρισμένη έ/.Ο.σις εις τρία κυρίω; διαι­
Π

ρείται μέρη.
Α.

4) Εις τό άφορών τάς αγορεύσεις έμοΰ τε καί τοΰ Κ. Χρη-

στίδου' 2) εις τό άποβλέπον τάς αγορεύσεις τοΰ Κ. υπουργού
άναφορικώς πρός εκείνα; άμφοτέρων ημών· καί 3; εις τό άρθ­
ρων έν γένει τά γενόμενα καί τό αποτέλεσμα με παραδόξου;
τινά; ελιγμού,· έπ’ αύτων δε τούτιυν έπιτρέψατέ μοι νά φέρω
παρατηρήσεις τινάτ, άρκούσας εις τό νά καταδείξωσι τά; πα­
ραμορφώσει;·
Καί πρώτον, ώς πρό; την έπ! τή; άγορεύσεώς μου εκθεσιν
άρκοϋμαι νά χαρακτηρίσω ώ; όίτακτον τόν έ» αυτή άπαντώ-
μενον σκωπτικόν τρόπον, όν ή ηθική αποκρούει έπί ιδιωτικού
έγγραφου, πολύ δέ περισσότερον έπί έγγραφου ήμιεπισήμου
τής Κυβερνδσεως. 0 Η., υπουργός, μή άρκεσθείς εις δ,τι είπε
κατά νήν συνεδρίασιν τής 31 ίανουαρίου περί τοΰ γραπτού
δήθεν τής άγορεύσεώς μου, περί ού έγένετο αμέσως τότε σύν­
τομος μεν, άλλ’ άνήν,ουσα «πάντησις, επαναλαμβάνει διά τής
 ).' 57 )(

έν τώ «Μηνύτορι» έκΟέσεώς του τά αύτά καί π/.είονα, ότι δη­

λαδή «ούδέν των επισήμων ονομάτων τής τυγχcόνου Ε λ λ·/,νι χή ;
ιστορίας παρελειψα, και κανένα των βοηΟησάντων τον Ελλν,ν.
αγώνα φιλελλήνων έλησμόνησα,» άφ’έτέρου περιφρονεϊ δή6ε*
τάς αναπτύξεις μου, ώς εϋρισκομ.ένας εί; τάς μέχρι τούδε έ/. ■
Sοθείσας ιστορίας και οϋδεν προσθετούσας εις τού; συλλογισμού;
μου' καί θεωρών ανωφελή τήν έπανάληψίν των διά τού περί
ού ό λόγος φύλλου τού α .λΓηνϋτορος,» σκοπόν βέβαιοι; ποοέΟετο
διά των τοιούτων έκοοάσεών του νά μηδένιση ενώπιον τού τε
εσωτερικού καί τού έίωτεοικού κόσμουτήν αξίαν τών αγορεύσεων
μας. Ενώ εις αυτόν, ώς γενικόν καί τίμ.ιον άνΟροιπον, άπέκειτο τό
χρέος, άποδεικνύων τα ^σφαλμένα, νά καταχωρίση συνάμα καί
.
τάς αγορεύσεις ημών, διά να κρίνη τό κοινόν ά/αίέπ’αΰτών επι­
.Θ
κρίσεις του ήσαν εΰλογοι, δίκαιοι καί αμερόληπτοι.
Αλλά άς έπιτοατή καί εις έμέ, Κύριοι, νά περιφρονήσω επί­
Π

σης τό ανώτεροι μέρος τής έκΟέσεώς του, χωρίς νά άρνηΟή, ότι

Α.

διά τής άγορεύσεώς μου έκείνης, καί αληθώς ιστορικής, έζε-

Οηκα την ιστορίαν του ιερού άγώνος, ιστορίαν ώοχίαν, έπί τής
οποίας ουδέποτε ό Κύριος υπουργός προσήλωσε την προσοχήν
του, έξ δσων άνελπίστως διά τών ποάξεών του άπέδειξεν, έχων
ίσως την διάν.οιάν του εις ά'λλας ιστορίας ή εις αυτήν.
Μεταβαίνων ήδη έπί τής απαντητικής πρώτης άγορεύσεως
του Κυρίου υπουργού τών έ;ωτερικών πρός την έμήν άγόρευ-
σιν, έςεταζομένης ό'πως έν τώ «Μηνύτορι» κατεχωρίσδη, παρα­
τηρώ έν γένει, δτι διάφοροι άπαγτώνται έν αύτώ παραμορφώ-
σεις καί προσθαφαιρέσεις λέξεων καί φράσεων ουσιωδών, «ϊ-
τ’.νες εξάγονται έκ τής παραβολή; αυτής ταύτης τής «γορεύ-
σεως μετά τού πρωτοτύπου τού έν τοΐς πρακτικοΐς, καταχω-
ρισθέντο; άπα-ραλλάκτως καί εις τό ΰπ’άρι6. 2528 φύλλον
τής Α&ηνάς. Εφισι ώ 0έ τήν προσοχήν σα:, χάριν συντομίας, είς
μίαν καί μόνην, την έν -,φ Γ’. παραγράφψ ,ενομέ.ην προσΟυ.
φαίρεσίν, ώς τήν περιεργοτέραν όλων τών λοιτώ ·.
 ;/ 58 ;

ΐλ.ταϋϋα ό άγορεύων άναγνοϋ: ολον τον Γ'. παράγραφον

ώς έχει έν τώ κειμένω, προσέθηκεν.
Εκ τοϋ άναγνωσθέ-το; τρίτου παραγράφου τή; άγορεύσεως
τοϋ Κυρίου ΰπουργοΰ άφτρεθη παραδόξως ή φράσις, ήν υ.έ πολ-
λήν βυναίσθησ'ιν έζίφρασε πανδήυ.ως ό Κύριος υπουργός κατά
την ουνεδρίασιν τής 31 ίανουαοίου, έ’χουσα οϋτω α Λεν πα-
ρευρέΟην εις τον αγώνα, αλλά φρονώ, οτι 6 άγιον είναι έγκαύ-
yτ.ρ.α όλων τών Ελλήνων, διά τοΰτα τον έυ.ελετησαυ.εν και
τόν γνωρίζου.εν ολΟι. »
Ισως ή τοιαύτη οοάσι; άφηρέθη έν τώ α Μηνύτορι. 3 διάνα
καλυεθή, εις τόν έξιο κόσμον Τουλάχιστο-, ότι ό Κύριος υπουρ­
γός δέν συνεμέΟεξε τοΰ άνώνό;" προσετεΟη δέ ολόκληρο; ή
εξής περίοδος' αΝοαίζω έπ.σης .
δίκαιον νά κατατάζω εις
.Θ
τρεις κλάοεις τοϋ; Ελληνας, χναλ.όγιος τής συμμετοχή; των
εϊ; τόν υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα' Οά κατατάξω οικοόεν είς
Π

την πρώτην κλάσιν εκείνους, οϊτινες λαβόντες ενεργητικόν υ.ε-

Α.

ρυς ευτύχησαν νά γείνουν ωφέλιμοι εις τόν τόπον τω·." μ.ετά

τούτους δέον νά καταταχΟώσιν έιιϊνο-, τούς οποίου; ή ηλικία
η άλλοι λόγοι έκώλυιαν νά συντελέσωσιν ένεργητικώς εις τό
(/.ίγ* γεγονός* τελευταίου πάντιον πρέπει νά καταταχθώσιν
εις Τρίτην κλάσιν εκείνοι, όσν. ελαβυν τό δυστύχημα νά μετά-
οχωσι τοΰ άγώνο; πρό; βλάβη- τής Ελλάδος, s
ΐδου, Κύριοι, ή περιεργοτέρα άφαίρεοις και ή σκοπιμωτέρα
προσθήκη τοϋ Κυρίου υπουργού !
Αιά τής άπαγγελθείσης κατά την 31 ίανουαρίου φράσεώς
ΊΟυ, ό'τι δηλ* ο δεν παρευρεΟη εις τόν αγώνα » ώμολόγησεν
ό Κύριο; υπουργό; έ-ώπιον τού Πα-ελληνίου μ-ίαν αλήθειαν πα-
σίγνωστον διά δετής εν τώ α Μηνύτορι» καταχωρισΟείσης έκ-
θέσεω; έδοξεν αύτώ ώ; συμ.φερώτερον ,πρός τάς ϋπερ έ/υτοΰ
διά τοΰ υπομνήματος διαγυΟείσας ιδέας, άο’ ενός μεν νά κα-
λύψ/, η νά ΰποκ'ύψη εις τόν εξω κόσμον τό γεγονός τής μη
 /59

πκρευρίβεώ; του εις τόν αγώνα, δια -rr,; ά,φκιρέσεως ty,; ανώ­

τεροι φράσεως, άφ’ έτέρου δ» νά προοδέ;η τήν άναγνωσθεΐβαν

διαίρεοιν τών λαβόντων μέρος εις τόν αγώνα εις τρεις τάζεις.

Κριτής δέ και διανομεύς τής ό^ειλομένςς αύτοϊς δικαιοού.η;

οίκοθεν γενόμενος, ώς ρητώς αναφέρει, κατέταξε τούς μεν έν

τ·?ί αύτρ αγορευτεί του βεβαίως άναφερομένους ώς λαβόντα;

ενεργητικόν μέρος, ή τοι μ.όνους τούς άοιάίμου; Κολοκοτρωνην,

ΤψνΓλάντ/,ν καί Κω'λέτην, ώς καί τον; έπιξώντα; Κουντυυ-

ριώτην, Μεταξάν καί Μα ,ροκορδάτον, εις τήν ά. κ'λάτιν, το·->;

οε δι ηλικίαν ή δ.’άλλου; λόγους κιυλυΟέντας νά τυ .τελετοι-

*7tv £νεργ ητικώς, εις τήν β'. κλάτιν, εις ήν βεβαίως τυγκατη-

ρ.ΟίΛΥ,ΤΙ καί τον εαυτόν του, διότι εί; αυτήν έμπερι λαμβάνον-

.
ταΐ, κατά τήν ιδέαν του, καί γέροντες καί νέο·, ηλικίας παν-
.Θ
τός βαθμοί), ώ; καί πάντε; ό;οι έκωλ ΰΟηταν vi μείΐιςιυτι του
άγώνος δι’ όποιονυήποτε λόγον , οΐον φιλοζωία:, σπουδής
Π

παντός είδους, εμπορίου παντός έργου καί πάτος έπι/ειρή-

Α.

οεως, μή εξχιρουμένου ίσως ούτε του έρωτος’ άπχντας δέ τούς

λοιπούς άνδρας τού άγώνος, ζώντας καί μ.’/;, έν οίς καί ημάς,
εις τρίτην κατατάττει τάξιν, ώς βλάψαντα^ μάλλον τήν πα­
τρίδα, κατά τόν ύπ’ αύτοΰ δοΟίντα αύ-.επαγγέλτονς ορισμόν,
συνεπεία τού όποίοο δέ/ είναι ποσώς παράδοξον, έάν μ.ετ’ ολί­
γον, εί'τε ενεκεν ώηοβιώτεως τών έπιξώντων τριών τής ά. τή­
ξεως άνδρών είτε ένεκεν ΰπειπηδήσεως αυτών, καί τοι ζώντων,
κατατάςγ, εαυτόν ή καί όλους τούς έν τη βλ κλ.άσει, ανήκοντας
εις την πρώτην Οέσιν τής ά» κλάσεως·, ότε ίσως συγκατανεύστϊ νά
μεταφέρνι καί τούς έν τή γ'. καταταχΟέντας εΐ; τήν β'. κλάσιν.
Υστερον λοιπον άπό όλα ταϋτα είναι ά'πορον καί παράδο­
ξον νά εύρίσκηται ό Κύριο; υπουργός τών έξιο-ερικών εις δι­
σταγμού; περί τής έκτιμ,ήσεως, τής ικανότητας καί τής περι-
νυίαςτου. Καί τωόντι, Κύριο:, εις τήν περίσ-.ασιν ταύ :ην οφεί­
λομε-.: καί ημείς νά ά/ταμείύωμεν τήν τοι αυτήν καΟαράν έξή -
 / 60 Λ

γησιν τών ιδεών καί πεποιθήσεων τού Κ. ΰπουργοΰ, άλλα

πάν ο,η δέν έπράξαμεν τότε, διότι δυστυχώς οΰ δεν έκτων
προεκτεθέντων έν τώ «Μηνύτοριΐ περί κλάσεων άνέοερεν,άναγ-
καξόμεθα νά ποάήωμεν ήδη, καί παρακαλώ νά μήν έκλάβγ) 4
Κ. υπουργός τήν έκπλ,ήρωσιν τοΰ τοιούτου καθήκοντος ώς λό­
γον αϊτιάσεως, άλλ’έπανορδώσεως τών εκ τί,ς [Ανίρις του ίσως
προερχομέ*ων σφαλμάτων επί αντικειμένων πρό τοσούτων χρό­
νων λαβόντων χώραν" διότι, άν καί δέν παρευρέΟη εις τόν ά­
γων* προσωπικώς, ώς ό ίδιος οΰμ.ολόγησεν, άναμφιβόλως θά
εΰρέθη νοερώς" ώστε διά νά ΰποπέσίρ ήδη εις τήν έλλειψιν τις
μή άκριβοΰ; έκθέσεως τών τότε γεγο .ότων, τίς οϊδεν όποιοι
συνέτρεξαν καί εϊ; τούτο λόγοι ;
.
Αί τρεις κλάσεις, τά; όποιας, κατά προσθήκην, αναφέρει ό
.Θ
Κ. υπουργός έν τψ «Μηνύιορι» δέν ύφίσταντο έν τή, έποχγρ τοΰ
άγώνος οΰτε κατά τόν αριθμόν, οΰτε κατά τήν ποικιλίαν τών
Π

χαρακτηριστικών, άλλα καί τά περί τούτων ή σαν άπλά, ώς

Α.

καί δλα τά λοιπά πράγματα. Δύο δέ μόνον κλάσεις υπήρξαν

καί άνεράνγ,σαν τότε" έκάστης δε τό π,οσόν υπήρχε μοναδι­
κόν, άπλούστατο»καί γνωστό», πλ.ήν αντίθετον προς τό έτε­
ρον- εϊς τήν μίαν κατετάττο-.το πάντες οί διαμένοντες εντός
τής Ελληνικής επικράτειας, και πεοσενεγκόντες τό κατά δύνα-
μιν ΰπέρ τής εύοδώσεως τοΰ υπέρ ανεξαρτησίας άγώνος" εϊς
τήν άλλην κατετάττοντο οί έγκαταλιμπάνοντες έν έκείνω τώ
καιρώ τό έδαφος το; πατρίδος, καί άνκχωροϋντες εϊς τό εξω­
τερικόν, άνευ τακτικής εγγράφου άδειας τής διοικησεως" οί
τής τελευταίας κλάσεως άτιμοι ώνομάσθν,σαν διά τοΰ Δ. Νό­
μου τής ά. Περιόδου τής 23 φεβρ&υνρίου 1.S22, έκδοθέντος
έν Κορίνθω" καί ώς τοιοϋτοι κατελογίσΟησαν εισέτι καί εκείνοι
εξ αύ.-ών, οιτινες, άφοϋ άπεμακρΰνθησαν πρό της έκδόσεως τοΰ
τοιουτου Νόμου, δέν έπέστρεψαν εις τήν πατρίδα μετά 4
μήνας άπό τή; δημοσιεΰσεως καί εφαρμογής του.
 (ένταύΟα ό άγορεύων άνέγνου τόν μνησθέντα ήΧομον.)
At δύο αύται καί μόναι κλώσεις ξεχώριζαν τούς Ελληνας
κατά τόν αγώνα, έμπεοιλαμβάνουσα ή μέν τά παρόντα τέκνα
τής πατρίδος έν τφ κινδύνω αυτής, ή δέ τού: εν τή άλλ.οδαπή
άπομακρυνθέντας ά·<ευ άδειας τής Κυβερνήσεως. Εις τού; τε­
λευταίους τούτους α/ζ-ζν/.ύ; κατελογίζοντο καί εκείνο·., οΐτι-
νες, καί τΟι μή εμποδιζόμενοι ένεκα γήρατος, δεινής άσΟενείας,
ή άλλου ανυπερβλήτου κωλύματος τής προσωπικής των ελευ­
θερίας, δέν παρευρέΟησαν εϊ; τον αγώνα καί εάν 6 Κ.. υπουρ­
γός έπιμένϊ) νά καταλογιοΟώσιν οί τοιοϋτοι εις ιδιαιτέραν τά-
ξιν, δπω; σχηματίσωσι καί την Γ. κλάσιν, συμοώνΐυ; μ.ετά
τής ύπ’αύτοΰ γενομ.ενης αριθμητικής διαιρέσεου:, οΰδεμία δυ­
σκολία παρίσταται πρός τούτο.
.
Μάλιστα δέ άναγκαΐον είναι,
.Θ
διότι διά τού σχηματισμού Γ . κλάσεω; θέλει διατγρηΟή καί
ανάλογος δικαιοσύνη, ώς ύπαχΟησομένων βεβαίως έν τοιαύτη
Π

περιπτώσει τώνάνδρών τής Γ'. ταύτης κλάσεω; εις [έαρυτέραν

Α.

ποινήν εκείνης των άνδρών τής Β*. τών κηρυχβέντιυν άτιμων

διά τόν λόγον τής έκ τής πατρίδος έν τώ μέσω τών κινδύνων
άναχωρήσεώ; των.
Φρονώ λοιπόν, ό'τι οί μακράν τής πατρίδος άλως μένοντες
καί μηδόλως κινδυνεύσαντες, μάλ.λον δέ ύπερ τής διατηρήσεως
τής ζωής καί τής περιουσίας αυτών φροντίσαντες, έζ αναλο­
γίας καί χάριν δικαιοσύνης πρέπει νά όνομασθώσιν ατιμότεροι"
ούτω δέ τών προσώπων διαιρουμένων, αί κλάσεις Οέ ουν ει-
σΟαι τρεις κατά τήν επιθυμίαν τοΰ Κ. υπουργού, περιέχουσάι
κατά προσφορωτέραν διάκρισιν τών προσόντων ή ιδιοτήτων
τούς άνήκοντας έκαστη άνδρας.
Καί έγώ, Κ. υπουργέ, κατά την έναρ'ιν τής έπαναστάσεως
νέος ήμην, καί άνάγκην εϊχον όπως μεταβώ εις Ευρώπην χάριν
σπουδής· ήδυνάμην δέ καί νά πράζω τού ιο, αντί νά μείνω εις
τό πολύμοχθον, επικίνδυνον, καί εν άδηλ.οτητι ευρισκόμενον
 62 y

στάδιον τοΰ άγώνο;, άν καί ιερόν, ίερώτατον, /s', οΰτω πράτ-

των περισσοτέρας ηθελον εχει σόμεερον αξιώσεις ΰπεροχίς καί
προτιμ^σεως παρά πολλοΰ; άλλους τοιούτου;, δυνάμενος κάγώ
έν πάστ, έρωτνίσει περί τοΰ λόγου ττ,ς άπομακρύνσεώ; μου άχό
τοΰ άγώνος νά εϊιτω δ,τι κατά τοΰ; αύτοΰ; χρόνους άκν'νττ,σέ
τις έ.τί όμοιας ερωττ,σεως έν Βιέννη τοΰ τότε αοιδίμου Κυ­
βερνήτου, δτι δτ,λ. μετεβη έκεϊ διά νά σπουδάστ, όπως γείντ,
/ρτ'σιμο; εις τί]ν διοίκτ,σιν τί.ς Ελλάδος μετά τ/,ν κατάπχυσιν
τοΰ άνώνος,
Καί ταΰτα, Κύριοι, περί ττς περιέργου προσθτκτ.ς τις έτε-
νίγθείστ,ς έν τω · Μν,νύτοριη εις τον Γ\ παράγραφο* ττς άνοοεύ-
σεω; τοΰ Κ. ΰπουρνοΰ. Αλλα -αραδο;ότερον πά/των είναι τ«
.
.Θ
αέτρον ττ,ς κατά παραπομπήν κατα/ωρίσεως ύ,τό ~'ry προσθ/,-
κτ,ν ταύττ.ν ύποστ,μειώσεώ; τινο;, δτ,λούσν,ς, ότι τά πεοί των
κλάσεων έκτεθέντα έγράφτισαν ex μντ,μτ,ς, ώς μι γεγραμμένα
Π

είςτά πρακτικά, λεχθέ/ta δέ ΰ-* αΰτσΰ κατά τ/ν συνεδρία-

Α.

σ·.ν έκείν/ΐν" καί ττ,ν ΰποστ,μείωσιν δε ταύττ,ν γράφει μετά τό­

σα; ΰ,μέρας άτϊ4 ττζ έγ/.ρίσειο; των πρακτικών, καί άφοΰ ει-
/εν ϋπ5 όψ·.ν το άντίγραοον ττ,ς ΰπ’ αύτοΰ επιδιορθωθείτε; άνέ-
τως άγοοεύσεώς του. Διά τοΰ μέτρου τούτου άποδεικνύεται, τ,
ότι προσέθτ,κεν ό,τι δεν είτεν, οπερ είναι τ4 άλν,θές, χ ο τι
προέθίτο νά κατηγορτστί καί τά πρακτικά ώ; τ.λτστογια-
φτ,θέντα.
Μεταβαίνω ΐδ·/ι εις ττ,ν έν τώ «Μτ,νύτοριΒ κατα/ωιιταε’ντ/
εκθεσιν έπΐ ττ,ς άγορεύοεω; τοΰ Κ, Χρτιστίδου.
Κύριοι Αί έπ’αύττ,ς παραττ.ρτσεις μου δέν θέλουν είοθιΐ
μονομορεΐς, διότι άιαλόγως, φαίνεται, τοΰ μεγάλου οίλτοου
και ττ,ς φιλίας τοΰ Κ. ΰ.-ουργοΰ προς τον Κ. Χρτ,στίδτ,ν, τ,
εκθεοις αύτς ένέσκτ,ψε περισσότερον εις την άγόρευσίν του ταύ-
ττν. καί ενώ δέν άφτ,σεν εντελώς άσκοπον αύ r'ry, ~ι ρεςτγτ,σε
του ΐο/ρό,Μς ώ; ϋποκιν/τιις «παισίινν σχεδίων κατά τ ών ελευ*
 ; 63

θεριών τού λαού τάς ειλ.ικριν;ϊς αϋ Γοϋ παρατηρήσει; έπι τού

υπομνήματος, εις ·,ό όποιον έτικαλεΐται ό Κ. υπουργό; τήν
ομόφωνον συνδρου.ήν των τοιών όμ.θύ δυνάμεων Οπέ:, τή: £·/>-
σγύτεως τού θ.τόνου κατά των τυχόν έναντιουμένω» ιδιωτικών
συμφεοΟνΤων.
Αο·/,μ1. τήν προς τούτο άπάντησιν εις τον συ. άδ ελ-ρο ν ήμών
Κ. Χρηστίδην. Υπενθυμίζω όμως ττρός τόν Κ. υπουργόν, ότι
έπι του μέρους τολτου τοΰ υπομνήματος κάγώ έςερρατα τό-.ε
τήν απορίαν μου, πώς δηλονότι έπι αντικειμένου εσωτερικού
τοιαΰτη έγένετο υπό υπουργού έπικληοις, ένώ ό θρόνος πάν­
τοτε υπήρξε παρ’ ήμΐν σεβαστός καί κραταιός, καί πάντες
ε/.λινον γόνυ ενώπιον αύτοϋ καθ' ολ.ας τάς περιστάσεις, καί ένώ
.
ή ένίσχυσις αυτού,έν περιπτώτέι ανέλπιστου έσωτερικη; ανάγ­
.Θ
κης, καθήκον απαραίτητον μόνον ν,υ.ων είναι.
Αλλά, Κύριοι, τα μ.ετά ταύτα εκτιθέμενα εις τό μέρος τούτο
Π

τής έ/.θεσεως, τό άρορών την άγόρευσιν τού Γερουσιαστού Κ.

Α.

Χρηστίδου, ετι σκανδαλωδέστερα όπάρ/νυσιν. Ο'ύ μόνον τό·/

συνάδελφον ήμών ταΰτα προσβάλλουσιν, άλλα καί τό σώμα
ολόκληρον* διό καί έπικαλοόμεθα έπι μ.ικρόν ετι τήν προσοχήν
σας έπι τών εποαένων.
Η έκΟεσις αυτή, προσάπτουσα πρός τοϊ; άλλοις εις τόν ρη-
θέντα συνάδελρό/ μας τάσιν καί χαρακτήρα διεγέρσεως ή
προ/.λήσεοι; ϋτέρ έαυτού τών εύρηιειών καί χειροκροτήσεων
ϋτό τε τού κακώς γασακτηριζομένου έπίση; ακροατηρίου, καί
ιδίως ΰπό τών κατ’ αύ την ταυτήν τήν εκθεσιν ονομαζόμενων
εγκαθέτων, προσβάλλει άνα.δώς καί παρατνλ.μω; τήν δλ.ην σύν-
εδρίασιν τής ημέρας έκείνης καί τό σώμ.α, άποκαλ.ούσα τήν
αίθουσαν αυτών αίθουσαν θεάτρου. Πρυβαίνουσα περαιτέρω
διασαλπίζει, ρτι ή διαγωγή τού τοιούτου ακροατηρίου έξήσκει
έπι τών ΚΚ. Γερουσιαστών τήν νίκην του, διότι παρεσυρε τού;
μεν είς τήν έσραλμένην ιδέαν, δει τό υπόμνημα προσέβαλα τόν
 ). 64 :(

άγώνα, καί περιεστειλε τού; δέ ίκ τής ορθή; ίδεα; τού ύπο-

μνήματος. Προχωρούσα δε έ'τι περισσότερον έξιστορεϊ τά γε-
νόμενα έν γένει καί τό αποτέλεσμα άλλως ή όπως έλαβον
χώραν καί προσβάλλει τούς RK. Γέρου-,ιαστάς ώς ύποκινη-
θέντας κατά την συ-είρίασιν εκείνην ό'λως ύπό τοϋ άκροκτνρίου,
και άπαιτήσαντας διά μεγάλων κοαυγών συνοδευΟυ.ένων καί
ύπό θορυβωδών χειρο/ροτνίσεων τοΰ πλήθους, τήν υπό τοΰ
υπουργού άνάκλνισιν των παραγράφων, οί'τινες έζύβριζον τόν
άγω να, άνάκλησιν, ήν άποκαλεΐ χιλιάκιςάδικον, και έπι
τέλους χαρακτηρίζει την επί τού υπομνήματος συζήτησιν τής
Γερουσίας, ώς πρόσχημα καί ούχί ιός κυρίαν αιτίαν τού ζητή­
ματος. Τοιοϋτος είναι, Κύριοι, δ νέος καθ’ ολοκλήρου τοΰ σώ -
ματος τής Γερουσίας λίβελλος, τόν όποιον υπουργική έφημερίς
δι’ άπλήστου ακολασίας εκθέτει, ώς μή ώφελε* παραλείπο-

.
μεν δέ τά; παρατηρήσει; μας εκείνα;, ά, ήυ υ ,άμεΟα νά έπιφε-
.Θ
ρωμεν έπί τοσοΰτων άλλων ελιγμών καί γελοίων συλλογισμών,
οί'τινες σνν,ματίζουσι μίγα τό κλ.έο; τοΰ τοιοΰτου έπΐισοδίου,
ήτοι τής τοίαύτης έκθέσεως, διότι, καΟά έκ προοιμίων ειπομεν,
Π

ούτε νά κατηγορήσωμεν, ούτε νά άφαιρέσωμέν τι έκ των άπο-

Α.

φασισΟέντων καί κηρυχθέντων πανδήμω; προτιθέμεθα, άλλα νά

καταδείςωμεν τό τολμηρόν καί άνάγωγον των τοιούτων εκ­
φράσεων, άποτεΐνομένων νατά κυριαρχικού σώματος, ιερού καί
άπαραβιάστου, τού οποίου ή προσβολή αντανακλά εί; ό'λην την
Κυβερνησιν, διαταράττει την άπαιτουμένην αρμονίαν καί πα­
ραδειγματίζει δυστυχώ; καί τούς κατωτέρους κλάδους εις
την παραλειψιν τοϋ καθήκοντος των, έν γένει δέ ή ανωμαλία
αύτσι έχει συνέπειας κακάς.
Αν καί ή χρήσις τών άναλόγων μέτρων κατά τής τοιαύτης
διαγωγής τού ενόχου ή τών ένοχων ανήκει εις την άπόφασιγ
τού σώματος, ούχ ήττον όμως ή δημοσίευσις τών πρακτικών
και τής 31 ίανουαρίου καί τής παρούση; συνεδριάσεως εις τόν
αυτόν «Ελληνικόν Μηνώτοραοθεωρεΐται έκτων ώνούκάνευ πρός
πάνδημον γνώσιν τής αλήθειας τών γενομένων· διό καί πρα-
τείνεται αύτη και παρ’ έμ.οΰ, συμβαίνω; καί μ,ετά τής εκφρα·
σθεισης γνώμης ύπό τού ποολαλήσκντος Γεοουσιαστου Κ·
Ίυλλα.
 X 6» )(
Μετά την άγό^ευσιν ταύτην τού Κ. ΙΙχλχαήδου έλαβε τον
>.όγον ό Γερουσιαστής Κ, Λ. Χρηστίδης, οστ'.ς οΰ γόνον ίι—ε-
ττήειξε τό ύπό τοϋ Παλαγήόου ζήτηαα, άλλ’ έπρότεινεν, ότι
ήτον ανάγκη ϊνα ό αυτό; έπί τών εξωτερικών υπουργό; έ:ε-
τάση καί άναΐ/έρη εις άλλην συνεδρίασιν ποιος ΰπήρζεν ό
γοάψας τας κατά της Γερουσίας καί τών Γερουσιαστών προσ-
βο/.ά:, διά νά γνωεΟή έ/. τούτου ποιον είδος ίκανοποιήσεως
άου.όξει νά ζν,τήση ή Γερουσία. Καί)’ ό'σον λ’’ άοορα την έν
γένει διαστροφήν τών γεγονότων, νά κηρυγθώσι παραγορ-
οονν.ένα τά εις τό ΰπ άριΟ. 49 φύλλον τοϋ «Μηνύςορος» δη-
γοσιευθέντα πρακτικά- νά δηίΑοσιευβώσι δε διά τοϋ ΐδίου
«Μηνύτοοος» εις τό έκδ'.Ον,σόυ.ενον φύλλον αϋτοϋ όλόκληοα τά
πεχκτίκά τής 31 ίανουαρίου .
συνεδριάσεω:, καθώς καί τά
.Θ
τής ήγέρας εκείνης, τής 28 φεβρουχρίου, Οττο τήν έπιτήρη-
σιν έπιτσοπής εκ. Γερουσιαστών υϋς πρός τό ακριβές τής γε-
Π

ταφράσεως εις την Γαλϋικήν γλώσσαν.

Α.

Μετά δε τοϋτον άντέλεςεν ό Γερουσιαστής Κ. Μαγγίνας,

όστις, πρθτιΟέ|/.ενος νά έλαφρώση τήν θέσιν τών υπουργών,
κκτέφυγεν εις οίονεί συυ.βουλά; καί αίτιάσεις, γαρακτήία
προσινπικότητος έχούσας κατά τοϋ Κ. Χρηστίδου έττί τής
τελευταίας αύτοϋ υπουργεία;, άλλ' έττί τέλους συνήνεσε καί
ούτος εις τό υ.έτρον τής δηγοσιεύσεως γόνον τών ποακτι-
κών τής 31 ίανουαρίου. Γίς ταϋτα δέ άπαντήσαντος τοϋ
Κ. Χρηστίδου εί; άνασκευήν τού άβασίγου τών υπό τοϋ Κ.
,Μαγγίνα λε'/Οεντων, καί τούτου ώνταπαντήσαντο; διά
τής έπαναλήψεως τών αυτών προσωπικοτήτων’ λαβών α­
κολούθως τόν λόγον ό Γερουσιαστής Παλαυ.ήδης έλεξε
ταϋτα’
« ί2ς νά ι/.ήν ήρκει ή υπεκφυγή τοϋ Κυρίου υπουργού τών
Κςωτερικών, άποσιιυπήσαντος τήν δέουσαν άπάντησιν έπί τής
5
 )( 66 )(

προκαταρκτικής έρωτήσεοί; μου, καί άναγκάσαντος έμέ νά

προχωρήσω εις τάς παρατηρήσεις μου έπί των πλημμελών
μερών τή; έν τώ «Μηνύτορι» έκθεσεώς του, παρουσιάζονται
ήδη ώς επεισόδια καί ή άνεξικακία καί αί συμβουλαί τοΰ
συναδέλφου μας Γερουσιαστοϋ Κ. Μαγγίνα, ό όποιο; ϊσταται
ήδη απαθής, απαθέστατος, ώς μή λαβών μέρος κατά τήν
ψηφηφορίαν τής 31 ν,ς ΐανουαρίου.
Ήπόρησεν ό Κ. Γερουσιαστής πώςέπανήλθεν αύθις τό ζή-
μα, ένώ υπήρξε λελυμένον’ άλλ’ ή σημερινή συζήτησις δεν
έχει άντικείμενον τό ζήτημα τοΰ υπομνήματος’ αφορά τάς
παραμορφώσεις καί προοβολάς, αί'τινε; έν τώ «Ελλ. Μηνύ·
τορι» έδημοσιεύθησαν περί τών γεγονότων κατά τήν συνε-

.
δρίασιν τής 31 ΐανουαρίου’ καί άν ό Κ. Γερουσιαστής Μαγ­
.Θ
γίνα; δεν συμμερίζηται τήν δικαίαν ταύτην συναίσθησιν, του­
λάχιστον τών προσβολών, είναι κύριος νά σκέπτηται άλ­
Π

λως, ημείς δέ θέλομεν επιμένει μέχρι; οΰ ίκανοποιηθώμεν’

Α.

άλλα δεν είναι επιτετραμμένου εις τινα νά μάς έπιπλήττη.

έπρόσθεσεν ό συνάδελφος ημών Κύριο; Μαγγίνας, ό'τι ό
Κύριος Χρηστίδης άλλοτε ώς υπουργό; παρεμόρφοισεν, έκτυ-
πώσας εις φυλλάδιον, τούς λόγους του έπί τοΰ νομοσχεδίου
περί εφορειών, άλλα τό τοιοΰτον δεν εί/αι αληθές* ύπήρχον
καί έγώ εις τών τότε εναντίον τών ιδεών τοΰ Κ. Χρη-
στίδου, καί άφοΰ είδομεν, ότι ό Κ. Χρηστίδης μετέφρασε καί
έζέδωκε γαλλιστί τούς λόγους του εις φυλλάδιον, μετεφρά-
σαμεν καί ημείς τούς ίδικού; μας πρός άντιπαράστασιν καί
γνώσιν τοΰ κοινοΰ’ έπράζαμεν δέ τούτο άμφότερα τά μ.έρη
έπί τή βάσει τών επισήμων πρακτικών* είπε προσέτι, ότι
ενεκεν άπωλείας τή; πλειοψηφίας άλλοτε έν τή συζητήσει
τοΰ νόμου περί εφορειών είσήχθησαν Γερουσιασταί’ αλλά τό
δικαίωμα τούτο είναι δικαίωμα ηγεμονικόν, ιερόν καί σε-
 )( Μ )(

βαστόν, καί ούδείς δύναται νά άντιτείννι εις αυτό' έφηρ«»

μ,όσθη δέ τούτο τότε ένεκεν ανάγκης, χρησίμου νομισθεί-
σης εις άντικείμενον τής διοικητικής πορείας, μ.’ όλον ότι
τό βασιλικόν τούτο δικαίωμα δύναται νά έπεκταθή έν παντί
καιρώ καί εις πρόσωπα άλλα, άτινα έχουσιν άναντίρρητον
δικαίωμα εις τό έθνος καί εις την δικαιοσύνην τού βασι-
λέως διά τάς ιστορικά; καί μεγάλα; εκδουλεύσεις των.
Παραδεχόμενος δέ ώς αληθές, ότι άλλοτε ή έφημερίς «έβδο-
μ,άς,ο ώς υπουργικόν όργανον, έξύβρισε τόν προλαλήσαντα
γερουσιαστήν Κ. Μαγγίναν, λυποϋμα, διότι δέν ειδον αυτόν
συναισθανόμενον την προσβολήν καί ζητούντα διά λόγου εν­
τόνου την δέουσαν ίκανοποίησιν. Η ρηθεΐσα έφημερίς «Ε-

.
βδομάς», άλλοτε, ώς ήμιεπίσημον όργανον, άνέμιζε κατά το
.Θ
1855 , άν δέν λαγθάνωμαι, μεταξύ τών προσβληθέντων προ­
σώπων καί εμέ, άλλα τότε, όπαρχούσης πλήρους ελευθερίάς
Π

ώς πρός την δι’ ιδιωτικών έφημερίδων δημοσίευσιν τής ά-

Α.

νηκούσης άπαντήσεως έπί τοιούτων προσβολών, προερχο-

μένων έκ τών υπουργικών οργάνων, έσπευσα νά γράψω καί
απαντήσω· τούτο δε δέν δυνάμεθα νά πράξωμεν ήδη, μή επι­
τετραμμένης τής τοιαύτης έλευθερίας' διότι πάσα έπίκρι-
σις υπουργικών πράζεων λογίζεται δυστυχώς, καί καταδιώ­
κεται, ώς έξύβρισις. Άλλ’ ή έφημερίς τού αέλλ. Μηνύτορος,»
περί ής ήδη πρόκειται, διαφέρει τής t Εβδομάδας s' διότι αυτή
είναι καθαρώς υπουργική, καί γράφεται γαλλιστί, ώς χρη—
σιμεύουσα μάλλον εις τό εξωτερικόν, καί παριστώσα εις τόν
έξω κόσμον τάς ένεργείας καί πράξεις τής Κυβερνήσεως· ώστε
άναγκαΐον καθίσταται ΐνα τό αυτό ό'ργανον δημοσίευση τά
πρακτικά τής τε 31 ίανουαρίου καί τά τής παρούσης συνε-
δριάσεως, καθ’ όσον δέν υπάρχει άλλο ό'ργανον γαλλιστί
γραφόμενου, έκτος ενός μόνου, όπερ άποκλειστικώς έπίσης
έκδίδεται. Ανέφερεν ό αύτάς Γερουσιαστής Κ. Μαγγ'-ν*ς,
δτι τά υπό μιας οίασδήποτε έφ/,μερίδος γραφόμενα δέν δύ-
νανται νά θεωρηθώσιν ώς υπουργική απόρροια· άλ,λ.α τά έν
τώ «Ελλ. Μν,νϊ,τορι» δν,μοσιευθέντα κατά παραυ.όρφιοσιν των
γεγονότων καί προσβολήν τής Γερουσίας, ούτε αυτή ή εφν;-
μερίς έγραψεν, άλλ’ ό υπουργός των έξωτερικών, διότι
άνευ ■ τής γνώσεως αύτοϋ καί τής μονογραφήσεώς του έφ’ ε-
νός έκαστου φύλλου έν σχεδίω, ώς έν τή πρώττι αγορευτεί
(ίου εΐπον, ή έφνιμερίς αΰτ·/ι δεν έκδίδεται, παρεκτός άν
άλλως νίδϊ] είναι συμπεφωνν,μένον μεταξύ του συντάκτου
καί του υπουργείου· έκτός δέ τούτου, ή τοιαύτη έφν,μερίς
ώς υπουργική (/.έν δικαιούται νά υπερασπίζεται το ϋπουρ-
.
.Θ
γεΐον, κατά τόν προλαλήσαντα, άλλ’ ώς πλ.τ,ροιομέντι υπό
του δεμοσίου καί κατά συνέπειαν ώς κοινή τής όλες Κυ-
Π

βεονήσεως θεωρουμένε, δέν δύναται νά καταφέρετιΐ κατά

τών νομοθετικών σωμάτων’ διά τόν λόγον τούτον παραδε­
Α.

χόμενος τήν γνώμ/,ν τοΰ Γερουσιαστοϋ Κ. Χρεστίδου περί

γενησομένες έρευνας προς άνακάλυ^ιν τοΰ συντάκτου τής
περί ής ό λόγος πραγματείας, φρονώ, δτι πρέπει καταλ­
ληλοτέρα νά γίννι ή έξέτχσίς αυτή ΰπ’ αύτοϋ τοΰ Κ. πριο-
Ουπουργοΰ, ώ; άρμοδιωτέρου, διότι ενδέχεται νά ήναι περι­
πεπλεγμένος είς τοΰτο ό ίδιος Κ. υπουργός τών εξωτερι­
κών.

Καί ταϋτα έπί τής ομιλίας τοΰ Γεοουσιαστού Κ. Μαγ-

γίνα. Άναφερόμενος δέ είς τήν άγόρευσιν τοΰ Γερουσιαστοϋ
Κ. Χρεστίδου, προσθέτω, ότι αί ίδέαι περί κομμ.άτων καί
λοιπών, άς έξέφρασε καί έπανέλαβεν ήδε ό «Μενύτωο» δέν
είναι νέαΓ είναι ίδέαι παλαιαί τοΰ Κ. Ραγκαβή, άς ά-
πεντ/,σα και άνέγνωσα διεσπαρμένας είς τόν «’Ανατολικόν
 X 69 )(

Παρατηρητήν» προ πολλοϋ, εις τήν σύνταξιν τού οποίου είχε

καί οότος ουσιώδες (Λερός* άλλ’ επρεπεν δ Κύριο; υπουργός
των εξωτερικών νά υπόθεση καί εις ήμα; ένυπάρχοντα τον
κοινόν νοϋν, δι’ οΰ τδυνχμεθα νά έμβατεύσωιιεν εΐ; τε τδ
γράμμα καί τό πνεύμα τού υπομνήματος, δτι δηλαδή τούτο
άπίβλεπεν εις το νά ττροοβάλ’ρ τά ιερά εκείνα κόμαατα τού
άγώνος καί τήν έξακολούθησιν αυτών μετά την είοήνην,
καθόσον ταϋτα δέν ήλλοκδθησαν, άλλ’ εις πολλάς περι­
στάσεις έ’φεραν αποτέλεσμα σύμφωνα ττρος τδ γενικόν πνεύμα
τών Ελλήνων, δπερ δεν έάαττοϋται διά τοιούτων εκφράσεων
καί παραμορφώσεων' άπόδειξις δε τοϋ πρώτου, δτι δηλαδή
τδ υπόμνημα τά κόμ.υ.ατα εκείνα προσέβαλεν, είναι αύτδ
.
.Θ
τδ γράμμα τοΰ ύπομ.νήκ,ατος, δπερ ρητώς λέγει, δτι έγεν-
νήθησαν τρία κόμ.μ.ατα κατά τόν αγώνα καί έξηκολούθουν νάδι-
Π

αιρώσι τήν Ελ.λάδα καί μετά τήν ειρήνην" οόστε άλλη; φύσεω;
πολιτικά καί εθνικά κόμματα ούτε υπήρξαν, ούτε μά; ύπε-
Α.

δείχθησαν υπό τοϋ Κυρίου υπουργού, τού δέ δευτέρου βε­

βαίως υπάρχει ή ιστορική συμπεριφορά δλων τών έλλήνων
καί άπάιτων τών κομμάτων απαρχή; μ.έχρι τοϋδε' έξ δλων
τών εποχών άρκοϋμαι νά φέρω ώ; παράδειγμα τάς δύο
μόνον περιστάσεις, τοϋ i860 £πί τοϋ ναυάρχου Πάρκερ καί
1854 τής έν Πειραιεϊ κατοχής. Κατ’ άμφοτέρα; τάς πε­
ριστάσεις ταύτας, σημαντικωτέρας δλων τών λοιπών, οΰδε·
μία έξησκήθη κομματική ενέργεια, κατά τον Κ. υπουργόν,
άλλ.ά πάντες ήτένισαν τοΰ; οφθαλμούς των εις τε τον Θρό­
νον καί τήν πατρίδα. Ταΰτα δε λέγων είμαι μακράν συγ­
χρόνως πάσης αίτιάσεως κατά τών λόγων τών περιστά­
σεων εκείνων, καί μόνον τείνω εί; τδ ν’ αποδείξω, ότι ποτέ
τδ Ελλ. πνεύμα καί τά πκριστώντα αΰ ιό κόμματα δέν έ-
λαβεν εναντίαν τών κοινών συμφερόντων πορείαν.
 ( 7° )

Μετά ταϋτα ελαβον τόν λόγον έκ τών υπουργών οί εξής

δύο. 0 έπί τών Εκκλησιαστικών καί τής Αημοσίας Εκπαι­
δεύσεις Κ· Χ· Χριστόπουλος, καί ό έπί τών Οικονομικών
Κ.. ’Αλέξ. Κουμουνδοϋρος, οΐτινε; διά τής χρήσεως προλό­
γων καί επιλόγων, λέξεων καί φράσεων, ιδεών καί ένοιών,
αρχών καί συμπερασμάτων, εγκλήσεων καί προκλήσεων κτλ,
ών τον χαρακτηρισμόν άποφεύγομεν, χάριν εΰ πρεπείας, ήγω-
νίσθησαν, άλλά ματαίω;, παντί σθένει καί διά προσφυγών
εις παραδείγματα δήθεν ξένων κρατών έξ αναλογίας καί
σχετικώς ϊνα αποδείξουν την δλως απαλλαγήν τοϋ ίπουρ-
γείου από τής ευθύνης τών εΐ; τον άριθ. 49 του α Μηνύ—
τορο;» καταχωρηθέντων, καί νά αποδώσουν ταϋτα εΐ; τά
.
.Θ
κατά παρεκτροπήν καί λάθη ενίοτε παροράματα, ή τάς ε­
σφαλμένος δημοσιεύσεις τών κοινοβουλευτικών συζητήσεων,
Π

παρενείραντες συν τούτοις, ετι ματαιότερον, καί τό αναρ­

μόδιον τής Γερουσίας ώς προς τήν ύποβληθεΐσαν ΰπό τοϋ
Α.

Κ. Χρηστίδου έξέτασιν διά τοϋ έπί τών Εξωτερικών ίιπουρ-

γοϋ καθο ταύτης θεωρούμενη; ώς άνακρίσεως καί ώ; μή γε-;
νομένης νομίμου κατηγορίας. Επί τέλους ό'μως ήσπάοθησαν
καί αυτοί τήν περί τή; δημοσιεύσεως τών πρακτικών μό­
νον τής 31 ’Ιαννουαρίου διά τοϋ Μηνύτορος. Εί; ταύτα; εί­
ναι περιττόν να προσθέσωμεν καί ότι ό μέν έπί τών Εκ­
κλησιαστικών υπουργός άπέδοσεν ολίσθημα προσωπικοτή­
των εις τήν κατά τοϋ έπί τών έξωτερικών ΰπουργοϋ άγό-
ρευσιν τοϋ Γερουσιαστοϋ Παλαμήδου, ό δέ έπί τών Οΐκονο-
μικών άγορεύων πράγματι καί άκορεστως ύπέπεσεν εΐ; πα­
ρόμοιον κατά τοϋ Γερουσιαστοϋ Κ. Χρηστίδου ώς ΰπουργοϋ
έπί τών οικονομικών κατά το 1832 καί 1853.
’Αλλ’ εΐ; τά ανωτέρω καταλλήλως καί έμβριθώ; απ άν­
τησαν οί Γερουσιασταί Κ. Κ. Χρηστίδη; καί Ί-'ύλλας, ό
 X 71 χ
μεν ά. διά λόγου συντόμου άποδείςας τδ άλως ανίσχυραν
τής περί εύθυνης υπεκφυγής των υπουργών καί τδ πάντων
ασυγχώρητου εΐςαύιοϋ; τοϋ νά πρεσβεύουν άλλως ή ο,τι άπε-
φασίσθη παρά τής Γερουσίας καί παοεδέγOyj μάλιστα καί
παρά τών ιδίων, ενώ τδ ζήτημα, Οεωρούμ,ενον Ελληνικώς
υπάρχει θετικόν α περί οργάνου δηλαδή υπουργικού, καθα-
ρωτάτου, καί περί πραγματικής καί έκπροθεσεως μεταπλά-
σεως δι’ αύτοΰ τών γεγονότων- καί ένώ κατά τδν άπαρά-
γραπτον συνταγμ-ατικδν κανόνα τό υπουργείο-; εις πλήρε
μετά τών νομ.οΟετικών σωμάτων σύμπνοιαν νά εύρίσκηται
πρέπει- προσαποδείξας καί οτι ή περί έξετάσεως ύπδ τοϋ
έπί τών επί τών εξωτερικών ϋπουργοϋ πρότασις αΰτοϋ διά­
.
.Θ
φορον έχει τήν συνέπειαν καί ώς πρόνοια μ-αλλον υπέρ τοϋ
αύτοϋ υπουργού δύναται νά άποβνί, έάν τυχόν καταφανή, ότι
Π

έτερός τις ή αυτός ό υπουργός είδικώ; υπάρχει ό συντά­

κτες τών εις τδ όηθεν φύλλον τοϋ ο Μενύτορος * ψευδολο­
Α.

γιών καί έρεσχελιών, έπέμεινεν εις τήν γνώμ.ην περί τυπώ-

σεως τών πρακτικών άμ.φοτέρων τών συνεδριάσεων, η
0 δέ Κ. Ψύλλας διά λόγου διεξοδικού άποκρούσας λο-
γικώς καί διά τών πραγμάτων τά ύπδ τών αΰςών υπουρ­
γών λεχθέντα, καταδείζας τδ σοβαρόν τής ύλης καί τδ ή-
μ.αρτεμένον τών έν τώ <?. Μηνύτορι η καταχωργ,θέντων κατά τε
τών γεγονότων καί τής διαγωγής τοΰ σώμ.ατος, καί ύπο-
στηρίξας έν μέρει τά έπί τοΰ προκειμένου έπί αρχών υγιών,
ού μόνον τήν περί αναφοράς τοϋ ζητήματος πρόκλεσιν αυτών
άντεπροκάλεσε, θετικώς δμως καί μέ αληθινήν γεναιότετα,
διά νά έξετασθή τούτο, ώς είπε καί φιλοσοφικώς καί πο-
λιτικώς κατά τάς διαφόρους έπόψεις, καί ούχί ύπδ μόνην
τήν λάμψιν τής ίερότητος τού εθνικού ήμών άγώνος ώς τούτο
έγένετο κατά τήν 31 Ίανουαρίου, (οί ύπουργοί όμως κατ’
 )( 72 )(

επιφάνειαν προκαλέσαντες όλοι; έκώφευσαν τότε)· άλλ,' άπε-

ίν.ί,ζ'ΐ επί τέλους διά λόγων ιστορικών καί άκαταμα/ήτων
εύγενή καί σωτήρια τά ύπό τον πεοιβοήτου υπομνήματος
κατ·/ίγο5ϊ,θ:ν:α πολιτικά κόμματα έν Ελλάδι, άνεςάλ ειπτον δέ
καί άναγκαίαν οιλ.οσοφικώ;, ήί)ικώ; καί πολ.ιτικώ; καίτήν
εις τό έζής ΰπαρζιν αύτών.

Μετά τά ανωτέρω ζν,τήσα; τόν λόγον ό Γερουσιαστές Πα-

λαμήδν,ς κατ έπανάλνιψιν παρά τού Κυρίου Προέδρου, συνέ­
πεια τών ρτ,Οεισών αγορεύσεων τών έπί τών Εκκλ. καί Οικο­
νομικών υπουργών έφ' όλων έν γ'ένει τών παρ’ αυτών έκτε-
Οέντων καί ιδίως ώ; θεωρών έαυτόν προσβεβλ^υ.ένον διά
τής
.
προς αύτόν άποδόσεως ύπό τον επί τών Εκκλησιαστι­
.Θ
κών υπουργού προσωπικοτήτων παρετήρ/,σεν, ότι οϋ μ.όνον
εδικαιούτο ν’ άπαντήσνι κατά τόν κανονισμόν άλλ’ ότι έθεοί-
Π

ρει τούτο καί ώς καθήκον του καί ώς ευπρεπές καί άναπό-

σ,ευκτον μέσον εις ίκανοποί/,σίν του, τ/,ν όποιαν δεν ήθελε τήν
Α.

παραβλάψει, καί ότι εάν δεν έπιτραπή εις αυτόν ό λόγος ώς

τρίτν,ν δήθεν φοράν άγορ-ύσαντα, θέλει έπιφυλαγΟή πρός
τούτο καθ’ όποιανδήποτε άλλν,ν συνεδρίασίν, διότι οϋ μόνον
δίν άνέγεται ούδεμίαν, καί τήν έλαχίστ/,ν, προσβολ,ήν, άλλ’ ά-
ποκρουει καί όλα τα λ,οιπά ύπό τών αυτών υπουργών λ.ε-
yθίντα, ώς άρχάς, συμπεράσματα, καί λοιπά, καθό λέξεις
άνοικείους, φαντασιώδεις καί άπεγούσας τής άλν,Οείας, τών
πραγμάτων, καί τή; δεούσν,ς άμερολ,ν,ψίας καί τής όντως
ήθικής. Λλλ’ ό Κ. Πρόεδρος άπίφυγε πολυτρόπω; νά τώ έπι-
τρεψγ τόν λ.όγον (ίσοτς διά νά συντέμνι τήν συζήτ/,σιν).

Μετά ταύτα έπ/,νέγίΐνίσαν καί ύπό τού Γερουσιαστού Κ.

Χρν,στίδου ίσ/υραί παρατηρήσεις έπί τών κατ’ αύτού προ­
σωπικοτήτων τού επί τών Οικονομικών ύπουτγού’ άπήν:/,σε
 )( 73 }(

δέ πάλιν έ'τι προσωπικώτερον τ, άσϋενώς ό αύτός υπουργός.

Καί ό |/-εν Κ. Χρηστά,δνις απέδειξε διά τών πραγμάτων την
ιδίαν του διαγωγήν σγετικώς έπί τού προκειμ.ένου καί ώς
υπουργός τών Οίκονομ,ικών άλλοτε καί ώς Γερουσιαστής *η5ο
συνεπή, διότι εί καί άπώλεσε μοναδικά»; τότε τά,ν πλειονο­
ψηφίαν τά; Γερουσία; καί ταύτην κατά τρεις μόνον ψήφους
καί επί ζητά,μ.ατος επουσιώδους, δεν έπαρουσιάσόη όμως
ενώπιον αύ^ης πριν ή ’Αντιβασιλεύσυσα τότε Σεπτά Βασί­
λισσα άπεφάσισεν ί| τ'ίιν παραδοχή* τάς δο^είσ/,ς παραιτά-
σεω; αύτοΰ, ή τόν σχηματισμών πλειονοψηφίας έν τώ σώ-
μ.ατι τά; Γερουσίας κατά τό ΰπό του 2-ΐντάγματθς καΟιεριο-
Οβν Ηγεμονικόν δικαίωμα- τό δεύτεοον δε τούτο καί έγένετο,
.
.Θ
καί τότε μ.όνον παρουϊιάσδη. Ηλεγξε δε ώς αντισυνταγματικήν
τά,ν διαγωγήν τού τε έπί τών Οικονομικών υπουργού καί τών συν­
Π

αδέλφων αυτού έμμενόντων εις τάς θέσεις των καί παρουσιαζο-

μένων εις την Γερουσίαν πριν ή κατασταϋά ή μεταξύ αυτών καί
Α.

τάς Γερουσίας συνταγματικά αρμονία, αφού ηδη οϋτοι ά-

πώλεσαν τήν πλειονοψηφίαν αυτή; κατά ψήφου; 29 απέ­
ναντι οκτώ, δπερ έστίν αύςόχρημα παμψηφία καί έπί ζη­
τήματος μάλιστα τάς οΰτία;.
ό δέ Κ. Κουμουνδούρος κοί παραδεχόμενο; καί μ.ή πα­
ραδεχόμενος, ώς είπε, τά ύπό τού Κ.. Χρηστίδου λεχθέντα,
παρετηρησεν, ότι, καθώς ό Κ, Χοηστίδης ΰπήκουσεν άλλοτε
εις τάς διαταγάς τάς Α. Μ. τά; ΒασΓλίσσης, όοείλει νά
παραδεχθά,, δτι καί ούτοι πρέπει νά ΰπακούσωσιν ηδη εϊς
τάς διαταγάς βύτάς, προσβείς καί άφ’/ίρημένας τινάς ι­
δέας καί λέξεις. Περαιωμένης δέ κηρυχΟείσης τά,ς γενικά;
συζητησεως, ό μέν Κύριο; Πρόεδοος απάγγελλε τό ακόλου­
θον θέμ.α α 3\'ά έκτυπωΟώσι διά τά,ς αύτάς έφημερίδος ό « ίλ-
» ληνικός Ι\Ιηνύτο»ρι> τά πρακτικά τά,ς 31 Ίχ·,ουαρίου ς-.ρό;
»άπόδειξιν τά,ς άλν,Οεία:; ναι Η όχι; s.
 )( 74 )(

0 δέ Κ. Χρ'/ιστίδγις άντέλεξε, προτείνας τό έζϋς ετερον

θέμα'

α Καθ’ δοον άφοοα τ/,ν διαστροφήν τών γεγονότων νά

έκτυπωθώσι διά τής αυτής έφεμ.ερίδος β ό Ελλενικδ; Μν,-
νότωρ » αά πρακτικά τής 31 Ίαννουαρίου καί τά πρακτι­
κά τής σημερινής συνέδριάσεως, ετις είναι έζεγεσις έκεί-
νΥι{. Καθ’ όσον δ’άφορά τάς προσβολάς νά έπιφορτισθνί ό Κ.
υπουργός τών ’Β'ωτερικών νά έξετάσνι καί ειπνι έν άλλν) ή­
μερα τό δνομα του συντάκτου τής περί ής πρόκειται έν
τώ «Μηνύτορι* παραμορφωμένες έκθέσεως, νά όρισθή δέ καί
επιτροπή προς έπιτήρεσιν τής ειλικρινούς μεταφράσεως τών
.
δε,μοσιευθεσομένων πρακτικών, η
.Θ
Ακολούθως τού Γερουσιαστού Παλαμ.εδου κατά προσ&όκεν
προτείναντος · Νά έπιφορτισθή εις τδ ΰπουργεΐον ή καταδίω-
Π

ξις τών συντακτών τών έμπεριεγομένων έν τώ «Μενύτοριο

Α.

προοβλετικών εκφράσεων »* ό Κύριος Χρεστήδες άπέσυ-

ρε τό δεύτερον μέρος τού θέματός του περί έζετάσεως υπό
τού υπουργού κλπ. καί περιωρίοθ/ι εις τό περί έκτυπώσεως
τών πρακτικών τής 31 Ιανουάριου καί 28 Φεβρουάριου.
Αλλ’ άντιλεξαντος τού έπί τών Οικονομικών υπουρ-?
γού, δτι ψεφ'Λφορούνται μόνον τά θέματα έκεϊνα έφ’ ών υ­
πάρχει διαφωνία τις, και δτι έπί τού προκειμένου, ώς πρός
τήν έκτύπωσιν τών πρακτικών τής 31 Ίαννουαρίου οΰδε-
μία τοιαύτε ϋπήργεν, άλλά μόνον ώς πρός τήν έκτύπωσιν
τών πρακτικών τής τελευταίας συνεδριάσεως, ώστε έπί μόνου
τού δευτέρου τούτου θέματοςνά γείννι έπρεπε ψηφοφορία καί οΰχί
ήνωμένως μετά τού πρώτου, πολλοί έκ τών Γερουσιαστών
επέμειναν εϊς τήν ψεφοφοοίαν τού θέματος περί έκτυπώσεως
τών τής 31 ’ίανουαρίου πρακτικών ήνωμ,ένως μετά τών τής
ήμέρας εκείνες, δι’ ών ερχετο καί ή περί έκτυπώσεως τών
 )(75 )(

πρώτων άπόφαοις. 0 δέ Γερουσιαστής Κ. Γ. Α,ντωνόπου-

λος ρητώς είπε, νά έκτυπωθώσι τά πρακτικά άμφοτέρων των
συνεδριάσεων, διότι δεν ανέχονται τάς υβοεις. Εςακολουθού-
σης έτι τής συζητήσεως ό Γερουσιαστής Προβελέγγιος ένι-
στάμενος μετά των υπουργών εις τήν έκτύ,τωσιν τών πρα­
κτικών τής 28 Φεβρουάριου έπρόφερε μεταξύ άλλων, καί
τάς έξης λέξεις α Εάν το σώρια τής Γερουσία; Οεωρή εαυτό
προσβεβλημένον ύπό τού «Μηνύτορος», άς καταμηνύσνρ αΰ-
τόν εϊς τά δικαστήρια » αί λέξεις δέ αϋται έγένοντο πρό­
ξενοι καί ερεθισμού καί ζωηροτέρας συζητήσεως. Λλλ’ αντί
νά καταβληθρ προσπάθεια εϊς επάνοδον τής τάξεως, καί
νά προχοιρήσν) εντεύθεν ή έπί τών θεμάτων ψηφηφορία κατά
.
.Θ
την τάξιν, έδοξεν εϊς τον Κ. Πρόεδρον τής Γεοουσίας νά
διάλυση,, καί διέλυσε, την συνεδρίασιν, χωρίς πρότερον νά
Π

ζητήσρ προς τούτο τήν άπαιτουμ.ένην άδειαν τού σώριατος,

άποσυρθείς τής αιθούσης τής συνεδριάσεως ρ.ετά τών υπουρ­
Α.

γών καί ένδεκα έκ τών όλων 38 γερουσιαστών τών ουγκρο-

τούντων τήν συνεδρίασιν εκείνην’ μ.εταξύ τών ά-οχωρη-
αάντων ήσαν καί οί δύο αντιπρόεδροι.
Οί μείναντες εις τάς θέσεις των 27 ήτοι καί εϊς πλέον
τού άπαιτοιψ.ένου αριθμού τών 25, εϊς συμπλήρωσιν τής
συνεδριάσεως κατά τόν κανονισρ.όν, Οεωοούντες, ότι δυνά­
μει τούτου ό Πρόεδρος δέν ήδύνατο νά διαλύση τήν συνε-
δρίασιν άνευ τής συγκαταθέσεως τοΰ Σοίμ.ατο; προσεκάλεσαν
τόν γεροντότερον ίνα λώβη, τήν θέσιν τού Προέδρου σύρ.-
ιρωνα μ.έ τόν αυτόν κανονισμόν' τοιοΰτο; δε ύπήρξεν ό Γε­
ρουσιαστής Κ. Θεοτόκης. Τούτου τήν έδραν καθέςαντος
καί τοΰ ονομαστικού καταλόγου άναγινωσκομένου διά νά ά-
ποδειχθή, ότι ήτο παριυν ό άπαιτούμενος αριθμός, άπεσύρ-
θησαν εν τώ μεταξύ και άλλοι πέντε έκ τών μνηυ.ονευθίν-
 X 76 X
των 27, ώιτε άπέμεΐναν μόνον 22. Και μολονότι, ούτοι α­
ποτελούν τήν πλειοψηφίαν ώ; πρύς τούς όλου; συνελθόντας
3S κατά τήν συνεδοίασιν τής ήμερα; έκείνγς, επειδή όμω;
ελειτον τρεϊ; ώς πρδς τον άπαιτούμενον αριθμόν των 25
όπως ήναι πλήργ.ς ή συνεδοίασις, ώ; έρέθγ,, ένεκα τούτον
διελύθησαν και οΐ 22.
Ιΐταν δέ cl με τόν Πρόεδρον τής Γερουσίας καί τους υ­
πουργούς ώναχωρήσαντες ένδεκα πρώτοι οΐ έξης'
1) ύ Πρόεδρος Λ. Μοναρμίδη; 2] ό Πρόεδρος τοΰ υπουρ­
γείου Δ. Βούλγαρη;, 2) ό Ι.Χ. Πέτρου. 5) 6 Γ. Παππαηλιό-
πουλος. 5) ό Ν. Μέξης. G) ό Τζανετάκης. 7)6 Μ. Καιρός.
8) ό Μαγγίνας. 9) ό I. Οικονόμου. 10) ό i. Χατζϊσκος. και
.
.Θ
11) ό Κ. Ποοβελένγιος.
01 δέ μείναντες άπ’άρ/ης 27 ήταν οί ακόλουθοι'
Π

1) 0 Γ. Λντωνόπουλος. 2) όΐω. Κολοκοτρώνης. 3) ό I. Πα-

ίιμάδης. 4) ό ’Λθ. Γονιγοριάδ-/ι<- 5) ό Β. Χρηστχκόπουλος.
Α.

6) ό Γ. Ψύλλας. 7) ό I. Θεοτόκης. 8) 6 Γ. Δαρειώτης. 9)

ό Γκίκας Καρακατσάνης. 10) ό ’Λδάμ. Δοϋκας. 11) ό Δ.
Κανελόπουλος. 12) 6 Κωνστ. Κανάρης. 13) δ ’Λντ. Κριεζής.
14) ό ’Αντ. Μαυρομ.ηχάλης. 1 ο) ό Δ. Χρηστίδης. 16) δ Α-
ναστ. Χαραύ,άμπης. 1 7) ό Δ. Πλαπούτας. 18) ό *Αναστ· Μαυ-
ρομηχάλης. 19) ό στρατηγός τζούρτζ. 20) δ Ρήγας Π αία <
μίδν,ς. 21) δ X. Παππαπολίτης. 22) ό Γ. Διβουνιώτγ,ς. 23)
ό Σπ. Κχλογερόπουλος. 24) ό Ν. Μαυρομάτας. 2Β) ό Δ.
Κουντουριώτης, 2G) δ Σπ, Μήλιος καί 27) ό Άλεξάκης Βλα­

χόπουλο;.

Ε; αυτών όμω; έμειναν, ώς εϊρηται, ο'ι 22, άποσυρθέν-

των καί των τελευταίων πέντε : Καλογεροπούλου, Μαυρομά-
του, Κουντουριώτου, Μ Τίλιου και Βλαχόπουλου.
Μετά τήν ό>ς ανωτέρω διάλυτιν τής συνεδριάσεω; τής 28
 X 77 )■
Φεβρουάριου έτέραν συνεδρίασινν δέν προσεκάλεσεν ό Κ. Πρόε­
δρο; τής Γερουσίας μέγρι τής 15 Μαρτίου, έν δέ τώ με­
ταξύ τούτω μεγάλη κατεβλήθη προσπάθεια όπω; οί έπι-
μένοντε; 22 γερουσιασταί εις τήν τύπωσιν τών πρακτικών
άμιροτέρων τών συνεδριάσεων, τής τε 31 Ιανουάριου καί τής
28 Φεβρουάριου, παραιτν,θώσιν άπα τήν τής τελευταίας' έγέ-
νετο δε καί ή έξής πρόσασις προ; συμβιβασμόν, έ—I τ-fj βά­
σει τής οποίας νά δοθή είσέτι όλοψήτω; τό πέρας κατό’-
τήν ρ.έλλουσαν συνεδρίασιν άνευ περαιτέρω αμφισβητήσεων,
καί παραλειπομένης πάσης τηρήτεως.

ΐδοΰ ή πρότασι;'
.
.Θ
έπί τή έριυτήσει γερουσιαστοΰ τίνος περιττού τί έγένετο περί
τοϋ «Μτ,νύιορος», ό Κ. υπουργό; τών εξωτερικών νά άπαντήστ;.
Π

« ή Κυβέρνησε; δέν θεωρεί έαυτήν υπεύθυνον ώς πρός τά έν τώ

μή έπισήμω μέρειτοϋ αΜηνύτορος» γοαφόμενα'έπιμένω δε ακρι­
Α.

βώς εις οσα είπον εί; τήν συνεδρίασιν τις 31 Ιανουάριου ο.

Τότε δέ ή Γερουσία άρκεσΟεϊσα είς τά λεχΟέντα νά με-

ταβνί είς τήν ήμερησίαν διάταξιν.

Αλλ’ είς ταϋτα άντεπροβλήθησαν ώς έκ μέρους των ένι-

σταμένιον 22 Γερουσιαστών τά ακόλουθα'

α) Ανάγνωσες τών πρακτικών τής 28 Φεβρουάριου,

β) 0 υπουργός τών Εξωτερικών θέλει είπνι τά δε α Αέν

ένομίζαμεν μέγρι τοϋδε, ό'τι είμεθα υπεύθυνοι διά τά εμπε­
ριεχόμενα εις τό μή έπίσν,μον μέρος τοϋ α Μνινύτορος»’ ούχ’ ήτ-
τον δμω; δεν έπιδοκιμ-άζομεν ποσώς τά έν τώ υπ’ αριθμώ
49 φύλλω τοϋ αΜηνύτορος» έκτεθέντα περί τών πρακτικών
και τής συνεδριάσεως τις 31 ’Ιανουάριου. Εμμένω δέ ακρι­
βώς καθώς κατά τήν αυτήν συνεδρίασιν έκήρυξα είς τήν ά-
νάκλησιν τών γνωστών παραγράφίον τοϋ υπομνήματος *.
 )( 78 )|

γ) ό Κ. Χρηστίδης (τότε) θέλει ανακαλέσει τήν πρότα-

σίν του (I) καί ή Γερουσία θέλει συναινέσει.
δ) Θέλει άποφάσισΟήνά δηυ.οσιευθώσι τά πρακτικά τι; 31
Ιανουάριου εί; τον «Μηνύτοραο, καί ή διακήρυξις τοϋ υπουρ­
γού τής παρούσης συνεδριάσεως.

Συνεδρίασις τής 15 Μαρτίου 1857.

Μετά τήν άνάγωσιν καί εγκοισιν των πρακτικών τής συ-
νεδριάσεως τής 28 Φεβρουάριου άπήγγειλεν έπου.ένως ό Κύριος
Πρόεδρος ότι, καθά έκ των άναγνωσθέντων πρακτικών εξάγεται
ή γενική συζήτησις έκηρύγθη περαιωυ.ένη τά δέ προταθέντα
εΐσί δΐ'ρρηυ.ένως δύω, συνιστάιαενα, τό ρ.έν εις την διά τής αυ­
.
τής έοη1υ.ερίδοςτοϋ',Μηνύτορος» δηυ.οσίευσιν των πρακτικών τής
.Θ
31 ’ίανουαρίου, τό δέ εις τήν έκχύπωσιν τών πρακτικών τής 28
Φεβρουάριου. Επί του πρώτου οΰδερ.ία διαφωνία ύπάργει,
Π

διότι τά πρακτικά ήρξαντο ήδη νά δηρ,οσιεύωνται' επί τού

Α.

δευτέρου, εάν οί προτείναντες αύτό έπιμ-ένωσιν, έρωτάται ή

Γερουσία άν παραδέγηται νά γείνρ ψηφοφορία.
Η Γερουσία παρεδέξατο αύτήν, καί ταύτης γενοίλένης δΓ ό-
νοριαστικής κλήσεως κατ’ αίτησιν περισσοτέρων τών έπτά Γε­
ρουσιαστών, υπό τήν έπιτήρησιν τών ψηφολεκτών ΚΚ. Γ. Δα-
ρειώτου καί X. Παπαπολίτου, έξήχθη ότι ή Γερουσία δέν
παρεδέξατο τήν διά τοϋ «Μηνύτοροςο δηριοσίευσιν τών πρακτι­
κών τής 28 Φεβρουάριου, διά ψήφων 21 πρός 20 κατά τό
έπί τούτω πρωτόκολλον ψηφηφορίας· ήτοι έκ τών σηυ,ειω-
θέντων κατά τήν συνεδρίασιν τής 28 Φεβρουάριου 22 Γεοου-
σιαστών, οί ΚΚ. X. Παπαπολίτης καί Γ. Διβουνιώτης, προσε-
τέθησαν εις τοϋ; άποσυρθέντας 19 καί ρ.ή θέλοντας τήν τύ-

(1) Περί έκτυπώσεως καί τών πρακτικών τής 28 Ψεβιουα-

πωσιν τών πρακτικών τη; 28 Φεβρουάριου μεθ’ ών, κατα-
λογισθέντων καί τών τότε μή παρευρεθέντων ε£ς την συνε-
ίρίασιν έκείνην, έλθόντων δέ κατά την προκειμένην, ΚΚ. Ν.
Πρασακάκη, Αθανασίου Λοιδωρίκη, καί ίΐαναγιώτου Λοιδωρίκη,
έσχηματίσθη έπί τής γνώμη; αυτών ή άνωτέρα πλειονοψη­
φία τών εϊκοσιενός εναντίον είκοσι.
Τοιοϋτον πέρα; έλαβίν ή κατά τήν 28 Φεβρουάριου συ-
ζήτησ'.ς έπί τών γενομένων διά τοϋ ύπ’άριθ. 49 τοΰ «Μη-
νΰτοροςί παραμορφώσεων, τών εν τ·^ Γερουσία γεγονότων καί
όμολογηθέντοιν ύπο τοϋ έπί τών εξωτερικών ϋπουργοϋ Κ·.
Γαγκαβή κατά τήν 31 Ιανουαρίου έπί τοϋ πολυθρυλλήτου
αΰτοϋ ύπομνήμ-ατος, δι’ οϋ καί τ4ν αγώνα καί τοΰ; άγωνι
.
.Θ
στά; προσέβαλεν.
Π
Α.
Α.
Π
.Θ
.
II1 II III 1 II III III mi
0 0 1 0 c 6 1 3 7

.
.Θ
Π
Α.
Α.
Π
.Θ
.