TEMAT 6: GOSPODARKA OTWARTA

Każdy kraj powiązany jest z zagranicą dwoma kanałami:

1.Poprzez handel zagraniczny (Ex=eksport dóbr i usług; Im=import dóbr i usług; NX=Ex-Im=saldo
handlu zagranicznego=eksport netto)

2. Poprzez przepływ kapitału zagranicznego

Powiązania są odzwierciedlone w bilansie płatniczym (BP)

• Bilans płatniczy (BP) to zestawienie wszystkich transakcji podmiotów danego kraju z

zagranicą, czyli transakcje zawierane przez przedsiębiorstwa, banki, organizacje, jednostki
administracji publicznej, osoby prywatne

• BP= Rachunek bieżący + Rachunek kapitałowy + Rachunek finansowy

• (na rachunku kapitałowym głównie fundusze unijne – nie zajmujemy się tym rachunkiem)

Rachunek bieżący

• Ex = eksport dóbr i usług

• Im = import dóbr i usług

• NX = Ex-Im=saldo handlu zagranicznego

• Transfery dochodowe do kraju i z kraju

Rachunek finansowy

I. Przepływ zagranicznego kapitału długookresowego

BIZ-Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (do kraju i z kraju)

Inwestorzy kupują: przedsiębiorstwa, nieruchomości, ziemię, aby prowadzić działalność gospodarczą.

BIZ są czynnikiem długookresowego wzrostu gospodarczego (jeśli są prawidłowo realizowane)

II. Przepływ zagranicznego kapitału krótkoterminowego

Portfelowe inwestycje zagraniczne=Pośrednie inwestycje zagraniczne (do kraju i z kraju)

Inwestorzy kupują papiery wartościowe (obligacje i akcje) na krótki okres w celach spekulacyjnych. W
Polsce głównie obligacje skarbowe.

Czynniki wpływające na EX oraz IM, które pomijamy

• Założenia wstępne:

- Pomijamy politykę celną, koszty transportu

- W dłuższym okresie najważniejszym czynnikiem jest postęp technologiczny, ale w krótkim

okresie założymy, że przedsiębiorstwa nie zmieniają technologii

- Jakość naszych produktów jest taka sama, jak produktów wytwarzanych w innych krajach
Czynniki wpływające na EX oraz IM w krótkim i średnim okresie

Czynniki w krótkim okresie (ok. 1 roku)

• Nominalny kurs walutowy = e (exchange rate)

• Poziom cen w kraju = P

• Poziom cen za granicą = Pf

Czynniki w średnim okresie (ok. 2-3 lat)

• Poziom produkcji krajowej = Y

• Poziom produkcji u naszych głównych partnerów handlowych = Yf

↑ Y (czyli dobra sytuacja gospodarcza w kraju)

rośnie Im (głównie import zaopatrzeniowy i dobr luksuoswych)czyli jeśli kraj się dobrze rozwija
(rozwija się produkcja Y) dlatego ze przedsiębiorstwa więcej sprowadzają materiałów, surowcow
których nie maja w kraju, maszyny, urzadzanie

↑Yf (czyli dobra sytuacja gospodarcza u naszych głównych partnerów handlowych)

rośnie EX

Na import ma wpływ sytuacja w naszym kraju, a na eksport sytuacja u naszych zagranicznych

partnerów handlowych.

• Nominalny kurs walutowy (e) to bieżąca cena waluty obcej (np. 1$, czy 1€) wyrażona w
walucie krajowej (zł)

• Uwaga! Powyższej definicji używamy na wykładzie, ćwiczeniach i na egzaminie

• Ale

• Każdy nominalny kurs walutowy można wyrazić na dwa równoważne sposoby, np. 4zł=1€
lub 1zł=0.25€

• W UK definicja nominalnego kursu to cena funta w walucie obcej

• Kurs EUR/PLN to wyrażona w polskich złotych cena euro (nominalny czyli bieżący kurs euro w
odniesieniu do złotówki).

np. 1EUR = 4,5039 PLN

• W parze EUR/PLN, polski złoty jest walutą kwotowaną, zaś euro walutą bazową

• Taka sama interpretacja dla par: USD/PLN; CHF/PLN; GBP/PLN

• Uwaga! Zapis PLN/EUR oznacza cenę złotówki wyrażoną w euro, np. 1 zł=0,25 euro

Zakładamy, że spośród e, P, Pf zmienia się tylko jedna wielkość

 I. Zał. P=const; Pf=const

spada Ex

jedynie ↑e

rośnie Im

„Gazetowe” określenie (mocna/słaba złotówka):

eksportowi sprzyja „ słaba ” złotówka

importowi sprzyja „ mocna ” złotówka

e-nominalny kurs walutowy

II. Zał. e=const; Pf=const (stałe) P – ceny (w kraju)

spada Ex

jedynie ↑P

rośnie Im

III. Zał. e=const; P=const (stałe) P f = ceny za granicą

rośnie Ex

jedynie ↑Pf

spada Im

Realny kurs walutowy

• W praktyce mogą zmieniać się równocześnie e; P; Pf, co jest odzwierciedlone w realnym

kursie walutowym(R)

e∗P f
R=
P
Interpretacja R

Realny kurs walutowy mierzy konkurencyjność naszych produktów na rynku światowym, ponieważ
odzwierciedla dwie przyczyny konkurencyjności.

Rośnie konkurencyjność naszych produktów, gdy:

P<Pf ↑Ex

↑R ↑ NX(saldo handlu z)

↑ e (………………………………………) ↓ Im
Marzenie eksporterów

rośnie e (waluta zagraniczna) (czyli……………spada wartosć……….. waluty krajowej)

spada P ↑R, ↑konkurencyjności naszych produktów na rynku światowym

→ ↑Ex

Rośnie Pf

Ale w praktyce eksporterzy są zadowoleni, gdy równoczesne zmiany e; P; Pf zwiększają R; np.

Pf=const

↑P ostatecznie ↑R → ↑Ex

Wzrost e większy niż ceny w kraju (P)

Marzenie importerów

spada e (cena walut zagranicznych) (czyli rośnie wartość waluty krajowej)

wysokie P maleje R, ….. konkurencyjności naszych produktów na rynku

światowym → ↑Im

spadek Pf

Ale w praktyce importerzy są zadowoleni, gdy równoczesne zmiany e; P; Pf spadek R (realnego kursu
walutowego)

Przykłady zadań na teście

Zmiana każdego z czynników wpływa na wzrost eksportu danego kraju

(dobra odpowiedź to)

wzrost e (czyli osłabienie waluty krajowej); spadek P; wzrost Pf; wzorst Yf

Zmiana każdego z czynników wpływa na wzrost importu danego kraju

(dobra odpowiedź to)

spadek e (czyli wzmocnienie waluty krajowej); wzrost P; spadek Pf; wzrost Y

W bilansie płatniczym:

Na rachunku bieżącym są Ex, Im, NX, transfery dochodowe do kraju i z kraju natomiast na rachunku finansowym BIZ i portfelowe inwestycje zagraniczne.

System walutowe

Dwa podstawowe:

System stałych kursów walutowych (umocowanie waluty krajowej do jednej waluty obcej lub do
koszyka walut)

System płynnych kursów walutowych

System pośredni między kursami stałymi a płynnymi – zarządzany kurs zmienny (płynne pasmo
wahań) (nie będzie na teście)
Ekstremalnie sztywny system:

-unia walutowa – jedna waluta na danym obszarze (nie będzie na tescie_)

System stałych kursów walutowych

• Bank centralny (BC) utrzymuje nominalny kurs walutowy (e) na stałym poziomie przy pomocy
interwencji walutowych

• Interwencje walutowe – BC kupuje obce waluty od banków lub sprzedaje obce waluty
bankom

Stałe kursy walutowe

Interwencje walutowe BC

I. Jeśli na rynku walutowym danego kraju

Podaż obcych walut > Popyt na obce waluty

to BC kupuje nadwyżkę obcych walut od banków

skutki

Utrzymanie rosną rezerwy walutowe rośniei M (rośnie podaż waluty krajowej w

bankach)

e=const

Interwencje walutowe BC

II. Jeśli na rynku walutowym danego kraju

Podaż obcych walut < Popyt na obce waluty

to BC sprzedaje obce waluty bankom

skutki

Utrzymanie ↓rezerwy walutowe ↓M (spada podaż waluty krajowej w bankach)

e=const

Dygresja nt ataku spekulacyjnego na funta brytyjskiego w czarną środę, 16 września 1992 roku –
pierwszy atak spekulacyjny, w którym BC dużego kraju (Bank Anglii) przegrał z prywatnymi
spekulantami (George’em Sorosem i Stanley’em Druckenmillerem) –szerzej np.
https://tradersarea.pl/atak-spekulacyjny-sorosa-na-bank-anglii/

• UK należała do Europejskiego Systemu Walutowego, w którym obowiązywały stałe kursy

• Funt brytyjski wszedł do systemu przy kursie wymiany 2,95 marek niemieckich za jednego
funta. Wielka Brytanii zobowiązała się do utrzymania kursu marki i funta w wąskim przedziale
+/-2, 25% ustalonego kursu parytetowego wyrażonego w ECU – jednostce rozliczeniowej
używanej w Europejskim Systemie Walutowym w latach 1979 – 1998
 • Rząd UK zadeklarował dwa cele: obniżenie bezrobocia i wzrost eksportu. Jedno i drugie
wymagało spadek wartości funta, ale Bank Anglii był zobowiązany do utrzymywania stałego
kursu funta wobec marki niemieckiej

• Spekulanci doszli do wniosku, że Bank Anglii nie będzie za wszelką cenę bronił kursu funta,
gdyż tak naprawdę gospodarce brytyjskiej potrzebna była obniżka wartości funta

• Cel spekulantów – zmusić Bank Anglii do obniżenia wartości funta , co oznaczałoby wzrost
ceny marki niemieckiej

• Spekulanci, w tym Soros, pożyczali funta i kupowali za niego marki niemieckie na brytyjskim
rynku walutowym. W konsekwencji na brytyjskim rynku walutowym popyt na marki
niemieckie był większy niż podaż marek i Bank Anglii musiał sprzedawać marki niemieckie,
aby utrzymać kurs funta (1 funt brytyjski=2,95 marki niemieckiej)

• Niebezpiecznie spadły rezerwy walutowe UK (w funtach był to podobno spadek o 3,4

miliarda funtów)

• Bank Anglii przerwał interwencje walutowe i o 19.00 ogłosił , że obniża wartość funta
angielskiego (dewaluacja funta). Wygrali spekulanci (Podobno Soros zarobił miliard dolarów a
zaangażował w atak 10 miliardów dolarów)

Stałe kursy – podsumowanie

• W systemie stałych kursów BC utrzymuje nominalny kurs walutowy (e) na stałym poziomie,
ale jeśli wymaga tego sytuacja gospodarcza może zmienić ten kurs. Najczęściej podnosi cenę
obcych walut, obniżając wartość waluty krajowej (przeprowadza dewaluację waluty krajowej)
w dwóch sytuacjach:

1. przy ataku spekulacyjnym, gdy zrównoważenie podaży obcych walut z popytem na obce waluty
wymagałoby sprzedaży zbyt dużej części rezerw walutowych

2. Gdy w kraju jest duży deficyt handlu zagr. (duży tzn większy lub równy 7% PKB)

System płynnych kursów walutowych

• BC nie interweniuje na rynku walutowym, tzn. nie kupuje/nie sprzedaje obcych walut, nie
zmienia nominalnego kursu walutowego

• Rynek walutowy decyduje o nominalnym kursie walutowym (e). Ustala go jako cenę
równoważącą podaż obcych walut z popytem na obce waluty na krajowym rynku
walutowym.

• Forex (foreign exchange market) rynek walutowy

• Uwaga! Jeśli sytuacja gospodarcza tego wymaga (silny atak spekulacyjny lub duży deficyt
handlu zagr.), to BC zawiesza system płynnych kursów i wprowadza system stałych kursów,
aby interweniować na rynku walutowym.

• W Polsce od 2000 roku mamy płynne kursy walutowe, ale zdarzyły się interwencje walutowe
NBP

• Po kryzysie finansowym w USA zachodziła obawa ataku spekulacyjnego na złotówkę i NBP

umocnił złotego (tzn. NBP kupował czy sprzedawał obce waluty?)
• Pod koniec 2020 roku NBP najprawdopodobniej interweniował na rynku walutowym i osłabił
złotego (18 i 29 grudnia 2020), czyli NBP kupował czy sprzedawał obce waluty. Oficjalny cel:
…………………, ale część analityków sugerowała, że chodzi o zwiększenie wartości rezerw
walutowych i w konsekwencji osiąganych z nich przychodów, co zwiększyłoby zysk NBP, który
trafia do budżetu państwa.