Chương 1: KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG CƠ BẢN

Bài 1: Nội quy và đọc các ký hiệu trong bản vẽ điện

Ngày thực hành Đánh giá mức độ hoàn thành Giáo viên ký xác nhận

I. Nội quy an toàn điện - vệ sinh công nghiệp

1.1. An toàn điện
- Trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ lao động;
- Khi đóng điện phải có sự đồng ý của giáo viên hướng dẫn. Không có nhiệm vụ thì
không được đóng - cắt điện;
- Nhất thiết phải cắt điện trước khi thao tác. Không được làm việc ở những nơi có điện.
1.2. Nội quy thực tập
- Luôn luôn giữ thái độ nghiêm túc trong học tập, không đùa nghịch, ăn uống hay sử
dụng điện thoại gây ồn ào trong lớp học. Tuyệt đối không ngủ gật trong lớp dưới mọi
hình thức.
- Khi vào lớp trang phục gọn gàng, mặc áo bảo hộ và đi giày hoặc dép quai hậu
- Ra vào lớp luôn phải báo cáo cho giáo viên hướng dẫn hoặc người phụ trách (nhóm
trưởng).
- Thực hiện nghiêm túc việc vệ sinh và giữ vệ sinh lớp học trước, trong và sau giờ học.
- Giữ gìn thiết bị và dụng cụ trong khi làm việc. Bất kì hậu quả nào xảy ra do sự thiếu ý
thức thì người gây ra phải chịu trách nhiệm.
2. Một số các ký hiệu trong sơ đồ bản vẽ điện
2.1. Vẽ các ký hiệu phòng ốc và mặt bằng xây dựng
Các chi tiết của một căn phòng, một mặt bằng xây dựng thường dùng trong vẽ điện
được thể hiện trong bảng sau:
Bảng 1.1. Ký hiệu chi tiết trong mặt bằng xây dựng
Stt Tên gọi Ký hiệu Ghi chú

Tường nhà

Cửa ra vào 1 cánh

1
Cửa ra vào 2 cánh

Cửa gấp, cửa kéo

Cửa lùa 1 cánh, 2 cánh

Cửa sổ đơn không mở.

Cửa sổ kép không mở

Cửa sổ đơn bản lề bên

trái mở ra ngoài

Cửa sổ đơn bản lề bên

phải mở vào trong

Cửa sổ đơn quay

Cầu thang
được thể bởi
hình chiếu
Cầu thang 1 cánh bằng

Bao gồm:
Cánh, bậc
2
 thang và chỗ
nghỉ
Cầu thang 2 cánh
Hướng đi lên
thể hiện bằng
đường gãy
khúc: chấm
tròn ở bậc đầu
Cầu thang 3 cánh tiên, mũi tên ở
bậc cuối cùng.

Bếp đun than củi:

Không ống khói

Có ống khói

Bếp ga:
Hai ngọn

Bốn ngọn

Phòng tắm riêng từng

người:
Sát tường

Không sát tường

Bồn tắm

3
 Phòng tắm hoa sen

Hồ nước

Sàn nước

Chậu rửa mặt

Hố xí

2.2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng

* Nguồn điện:
Các dạng nguồn điện và các ký hiệu liên quan được quy định trong TCVN 1613-75;
thường dùng các ký hiệu phổ biến sau:
Bảng 1.2. Ký hiệu quy đinh trong TCVN 1613-75

Stt Tên gọi Ký hiêu Ghi chú

Dòng điện 1 chiều DC;

Dòng điện 1 chiều 2 đường dây

2 U
có điện áp U

Dòng điện xoay chiều hình sine AC;

Dây trung tính N, O

Mạng điện 3 pha 4 dây 3 + N
Dòng điện xoay chiều có số pha
m, f, U
m, tần số f và điện áp U
Thường dùng
A hoặc L1; B hoặc L2; màu: A – vàng;
Các dây pha của mạng điện 3 pha
C hoặc L3 B – xanh;
C – đỏ
4
 Hai dây dẫn không nối nhau về
điện

Hai dây dẫn nối nhau về điện

Nối đất

Nối vỏ máy, nối mass

Dây nối hình sao

Dây nối hình sao có dây trung

tính
Dây quấn 3 pha nối hình sao kép
Không có trung tính đưa ra ngoài
Có dây trung tính đưa ra ngoài

Dây quấn 3 pha nối hình tam giác

Dây quấn 3 pha nối hình tam giác

kép
Dây quấn 3 pha nối hình tam giác
hở
Dây quấn 6 pha nối thành 2 hình
sao ngược
Không có dây trung tính đưa ra
ngoài
Có dây trung tính đưa ra ngoài

Dây quấn 2 pha 4 dây

Không có dây trung tính
Có dây trung tính

2.3. Đèn điện và thiết bị dùng điện

Các dạng đèn điện và các thiết bị liên quan dùng trong chiếu sáng được qui định
trong TCVN 1613-75; thường dùng các ký hiệu phổ biến sau:

5
 Bảng 1.3. Đèn điện và thiết bị dùng điện
Ký hiêu
Stt Tên gọi
Trên sơ đồ nguyên lý Trên sơ đồ vị trí

Lò điện trở

Lò hồ quang

Lò cảm ứng

Lò điện phân

Máy điện phân bằng từ

Chuông điện

Quạt trần, quạt treo tường

Đèn sợi đốt

(8 - 10)
Đèn huỳnh quang (3 - 4)

Đèn nung sáng có chụp

Đèn chiếu sâu có chụp tráng

men

Đèn có bóng tráng gương

Đèn thủy ngân có áp lực cao

Đèn chống nước và bụi

Đèn chống nổ không chụp

6
 Đèn chống nổ có chụp

Đèn chống hóa chất ăn mòn

Đèn chiếu nghiêng

Đèn đặt sát tường hoặc sát

trần
Đèn chiếu sáng cục bộ

Đèn chiếu sáng cục bộ và có

máy BA giảm áp.

Đèn chùm huỳnh quang

Đèn tín hiệu

2.4. Thiết bị đóng cắt, bảo vệ

Các thiết bị đóng cắt, bảo vệ trong mạng gia dụng và các thiết bị liên quan dùng
trong chiếu sáng được qui định trong TCVN 1615-75, TCVN 1623-75; thường dùng các
ký hiệu phổ biến sau:
Bảng 1.4. Thiết bị đóng cắt, bảo vệ
Ký hiêu
Stt Tên gọi
Trên sơ đồ nguyên lý Trên sơ đồ vị trí

Cầu dao 1 pha

Cầu dao 1 pha 2 ngã (cầu

dao đảo 1 pha)

Cầu dao 3 pha

7
Cầu dao 3 pha 2 ngã (cầu
dao đảo 3 pha)

Công tắc 2 cực:

Công tắc 3 cực:

Công tắc xoay 4 cực:

ổ cắm điện
Kiểu thường.
Kiểu kín

ổ cắm điện có cực thứ 3

nối đất

ổ cắm điện 3 cực

Aptomat 1 pha

Aptomat 3 pha

Cầu chì

Nút bấm
Thường mở
Thường đóng

Hộp số quạt trần

Bảng điện, tủ điều khiển

8
 Bảng phân phối điện

Tủ phân phối (động lực

và ánh sáng)

Hộp nối dây

Bảng điện chiếu sáng làm

việc
Bảng điện chiếu sáng sự
cố

2.5. Thiết bị đo lường

Bảng 2.5. Các thiết bị đo lường thường dùng
Tên gọi Ký hiêu Ghi chú

Am pe met A

Volt met V

Ohm met 

Cos met cos

Pha met 

Tần số met Hz

Watt met W

VAr met VAr

Điện kế (công tơ đo điện

năng) kWh
Wh

9
II. Các loại sơ đồ
a. Sơ đồ nguyên lý
+ Là sơ đồ thể hiện mối quan hệ về điện.
Không thể hiện cách sắp xếp, cách lắp
ráp của các phần tử trong sơ đồ.
+ Sơ đồ nguyên lý được
dùng để nghiên cứu nguyên
lý hoạt động của mạch điện
và các thiết bị điện.
b. Sơ đồ mặt bằng (sơ đồ lắp đặt)
+ Là sơ đồ biểu thị vị trí lắp đặt, cách
lắp ráp giữa các phần tử của mạch điện.
+ Sơ đồ lắp đặt được sử
dụng khi dự trù vật liệu,
lắp đặt, sữa chữa mạch
điện và các thiết bị điện.
Từ một sơ đồ nguyên lý ta có thể xây
dựng thành nhiều sơ đồ lắp đặt.
c. Sơ đồ đơn tuyến
+ Là 1 dạng của sơ đồ lắp đặt, tuy nhiên trong sơ đồ thì đường dây chỉ vẽ có một nét và
đánh số lượng trong đường dây.

 BÀI TẬP, NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ

1. Trình bày nội quy phòng thực hành - thí nghiệm.
2. Trình bày quy định thực hiện 5S.
3. Vẽ sơ đồ mặt bằng của phòng thực hành (theo ký hiệu trong Bảng 1.1).
4. Vẽ sơ đồ cấp điện chiếu sáng, quạt trần, điều hòa trong phòng thực hành theo bảng
ký hiệu TCVN.
10
…………………...................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................…………………..................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.....................................................................…………………..............................................
...............................................................................................................................................
.................…………………..................................................................................................
.........................................................................................................................……………..
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................…………………..................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.....................................................................…………………..............................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................…………………..................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.....................................................................…………………..............................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................…………………..................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.....................................................................…………………..............................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.................................................................…………………..................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

11
...............................................................................................................................................

12
13