AIZA 01

Wprowadzenie do ikonologii

smarthistory.org/introduction-
Ernst Gombrich ze swoimi wnukami iconographic-analysis/
 Ikonologia vs.
formalizm

Erwin Panofsky (1892-1968)

„W dziele sztuki ‘forma’ nie może
zostać oddzielona od ‘treści’:
rozłożenie kolorów i linii, światła i
cienia, kształtów i płaszczyzn,
jakkolwiek nie byłyby doskonale, musi
być postrzegane jedynie jako środek
przekazujący pozawizualne znaczenie”

Heinrich Wölfflin (1864-1945)

Ikonologia

Metoda wyjaśniania sensu dzieła na podstawie analizy tego,

co przedstawione w kontekście cech charakterystycznych dla
danej epoki.

- rozpoznawanie i klasyfikowanie tematów i motywów,

- rozszyfrowywanie alegorii, symboli, emblematów,
- badanie ich występowania, przemian i przemieszczania
się w czasie i przestrzeni

Wiedza + Metoda
Metoda ikonologiczna

1. Opis preikonograficzny
2. Analiza ikonograficzna
3. Analiza Ikonologiczna
+ „syntetyzująca intuicja”
The Panofsky method

three steps:
1. Pre-iconographic (primary or natural subject
matter)
2. Convention and precedent (iconography)
3. Uncovering the intrinsic meaning (iconology)

smarthistory.org/introduction-
iconographic-analysis/
Rafael Santi, Św. Jerzy
zabijający smoka,
1504, 31 x 27 cm
Paolo Uccello, Saint George and the Dragon, 1470 Carlo Crivelli, Saint George and the
Dragon, 1470
Rafael Santi, Św. Jerzy zabijający smoka, Rafael Santi, Św. Jerzy zabijający smoka,
1505, 28,50 x 21,50 cm 1505, 31 x 27 cm
schematy ikonograficzne

Wydarzenia
Postacie
Przedmioty
pojęcia

Lucas Cranach starszy,

Adam i Ewa, 1526
 Peter Paul Rubens, Saint George and
the Dragon, 1605–07, 309×257 cm,

Jacques-Louis David, Napoleon Crossing the Alps, 1801, 261×221 cm

Paul Delaroche,
Napoleon Crossing the
Alps, 1850

en.wikipedia.org/wiki/Bonapar
te_Crossing_the_Alps
 Full text:
archive.org/details/LeoSteinbergSexual
ityOfChrist/mode/2up

Leo Steinberg, „The Sexuality of Christ” (1983)

Michelangelo, Tondo Doni, 1506 Lucas Cranach, Crocifissione,1503
https://pl.wikipedia.org/wiki/Triumf_cnoty

Jan
Białostoscki

• grawitacja
ikonograficzna

• tematy ramowe

• przekształcenia
tematyczne i
formalne

Andrea Mantegna, Triumf cnoty / Trionfo della Virtù, 1499–1502, tempera, 160 × 192 cm
 Założenia ikonologii
• dzieło wyraża światopogląd
epoki i jest miejscem przepływu
motywów, które wędrują w
kulturze i podlegają przemianom;
• artysta jest wyrazicielem
tendencji myślenia jaka panuje w
jego czasie. Posługuje się
formami symbolicznymi tak jak
każdy człowiek posługuje się
językiem;
• dzieło jest bytem
wyodrębnionym ze świata;
• dzieło dzieli się na formę i treść,
a forma jest spójna z treścią
• Sztuka jest wizualizacją myśli -
dzieło jest obrazem racjonalnym,
w którym odbija się myśl
• myśl i obraz są czytelne;
Krytyka
• instrumentalnie traktuje formę jako
nośnik treści
• pomija wartości estetyczne
• podporządkowuje obraz językowi
• nie bierze pod uwagę możliwości
współczesnego odczytania dzieła
• pomija kwestię możliwych błędów
popełnionych przez artystę
• grozi przeinterpretowaniem dzieła
• ignoruje rolę odbiorcy dzieła
• nie uwzględnia wieloznaczności
interpretacji
• jest nieadekwatna do analizy sztuki
nowoczesnej i współczesnej