Dossier 2 – De keerpunten na WO2

1 Een nieuw internationale rechtsorde en veiligheidssysteem

gebaseerd op de rechten van de mens: de oprichting van de Verenigde
Naties – United Nations Organization (UNO) (1945)
Na WO1: Amerikaanse president Wilson  Volkenbond opgericht: voor behoud van vrede, MAAR
zonder machtsmiddelen

 WO2: Volkenbond = gefaald  vervanging nodig met middelen om op te treden tegen

aanvallers

Augustus 1941: Roosevelt + Churchill = Atlantisch Handvest (charter)  voor hun

gemeenschappelijke strijd tegen asmogendheden

Juni 1945 (San Francisco): door 45 landen Handvest van de VN ondertekend

Belangrijkste doelstellingen:

1. Handhaving + bevordering: van internationale vrede + veiligheid  internationale

samenwerking en ontwikkelingssamenwerking bij economische, sociale, culturele en
humanitaire problemen  zo werken aan een rechtvaardiger wereld
2. Oplossen van internationale politieke conflicten: door neutrale internationale interventies 
strijdende partijen tot dialoog aansporen
Veiligheidsraad

2 De organisatie van de VN
1. DE ALGEMENE VERGADERING (AV) Secretariaat
Algemene
vergadering Secretaris-
generaal
= wereldforum waar alle zaken betreffende vrede, veiligheid, welzijn
van de wereldbevolking en recht van de mens besproken worden

= geeft enkel advies en kan NOOIT een regering tot actie dwingen
ECOSOC:
(VN = GEEN wereldregering die internationaal geldende wetten kan Internationaal
gerechtshof Unicef, FAO,
WHO, UNESCO
opleggen)
Jaarlijks alle 193 lidstaten samen in New York
= soevereine staten: ongeacht grootte, rijkdom of politieke
ideologie  1 stem hebben bij de besluitvorming
Besluiten:
- “Gewone” zaken: meerderheid van stemmen
- Belangrijke zaken: 2/3 meerderheid van stemmen

10 december 1948: AV keurt Universele Verklaring van de Rechten van de Mens goed  …

2. VEILIGHEIDSRAAD (VR)

= 15 leden

- 5: permanent = USA, Rusland, Groot – Brittannië, Frankrijk, China  vetorecht

- 10: om de 2 jaar gekozen door AV
- Voorzitter: wisselt elke maand = afkomstig uit één van de landen van de 15 leden
= moet snel kunnen reageren: conflicten die de vrede en veiligheid bedreigen = op te lossen +
eventueel uitspraken doen om maatregelen vast te leggen

Conflictsituaties  VN stuurt waarnemers A.K.A. blauwhelmen om de vrede te beschermen

= vredestroepen door lidstaten aan VN afgestaan
 bv. Congo VS …  BH mogen geen Belgen zijn!
Maatregelen van de VN = bindend voor alle leden: gaan van het verbreken van diplomatieke
betrekkingen over economische dwangmaatregelen tot een militair ingrijpen

3. SECRETARIAAT

= belangrijkste bestuursorganisatie binnen de VN

Aan het hoofd:

= Secretaris – Generaal
= hoogste administratieve ambtenaar van de VN + kan verstrekkende politieke initiatieven nemen
 Om de 5 jaar gekozen door AV op voorstel van VR = meestal afkomstig van klein land met neutrale
opstelling

- 1997 – 2006: Kofi Annan (Ghana)

- 2007 – 2017: Ban Ki – Moon (Zuid – Korea)
- 2017 – heden: Antonio Guterres (Portugal)

4. ECONOMISCHE EN SOCIALE RAAD (ECOSOC)

= coördinatie van de werking van een aantal gespecialiseerde organisaties en instellingen

- UNICEF: United Nations International Children’s Emergency Fund

- UNESCO: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation
- FAO: Food and Agriculture Organisation
- WHO: World Health Organisation
- IMF: International Monetary Fund

 Vaak te Westerse oplossingen  maken het soms erger (hebben hun eigen economie)

5. HET INTERNATIONAAL GERECHTSHOF (DEN HAAG)

= 15 rechters uit verschillende staten (2 rechters uit dezelfde staat mag NIET)  om de 9 jaar gekozen
= uitspraken doen over juridische problemen
= adviserende bevoegdheid, MAAR met zeer grote morele kracht

Most Wanted Momenteel = Vladimir Poetin

2 Start van de Koude Oorlog (12 maart 1947 – 25 december 1991):
een verdeeld Duitsland, een verdeeld Europa, een verdeelde wereld
(bipolaire wereld)
DE CONFERENTIES VAN JALTA EN POTSDAM (1945)

afspraken over verder

verloop van oorlog,
naoorlogse situatie en
afbakening van
wederzijdse
invloedssferen

Churchill Roosevelt Stalin (= communist = extreme links  zit links)

DRIE PROBLEMEN CENTRAAL

1. Duitsland

De bezettende mogendheden (USSR, USA, GB, Fr) mogen alle maatregelen nemen die nodig waren
voor de vrede en veiligheid  ontwapening + demilitarisering + ontmanteling van Duitsland

 Duitsland + Berlijn = 4 bezettingszones verdeeld (elks onder gezag van bezettende mdh.)
= geallieerden bezettingszones
 Berlijnse Muur (12/08/’61): om mensen tegen te houden van het communistische Oost-
Duitsland naar het vrije Westen te vluchten (ong. 28 jaar)
 USSR: streven vooral naar compensatie voor enorme materiële verliezen  schoven
herstelbetalingen op voorgrond  Duitsland verrichten herstelbetaling o.a. in vorm van
industriële uitrusting = was niet nodig voor een vredeseconomie

2. Polen

- Oost – Polen aan Moskou gehecht

- West – Polen uitgebreid tot aan Oder en Neisse: miljoenen Duitsers moesten uitwijken

3. Democratische regeringen

Hoe democratisch in alle landen waar USSR als bevrijders zijn gekomen?

- Enerzijds: Westen stemt in met USSR eis om zich te omringen met “gunstige staten” (Polen,
Baltische Staten, …)
- Anderzijds: Westen wilt vrije democratische verkiezingen
 Premier GB Clement Attlee President USA Harry S. Truman Stalin

TEGENSTELLINGEN

USA + westerse Geallieerden + USSR = overwinning van Nazi – Duitsland afdwingen

- Westerse liberale democratie (USA: kapitalisme)

- Sovjet – communisme

 De 2 supermachten (USA en USSR) konden na de oorlog moeilijk verder blijven samenwerken

= De Koude Oorlog

Beiden wouden machtsuitbreiding en wantrouwden elkaar:

 Zoektocht naar bondgenoten

 Bewapeningswedloop
 Absolute vijandsbeelden van elkaar
 Interventionisme: politieke/niet-defensieve actie door een staat om economie of
maatschappij te manipuleren

 het IJzeren Gordijn: splitsing in 2 werelden

DE UNIVERSELE VERKLARING
VAN DE RECHTEN VAN DE
MENS (10/12/1948)
= een van de belangrijkste verwezenlijking van de VN

= een tekst met algemene morele basisbeginselen voor heel de mensheid

= beginselverklaring ZONDER rechtskracht

= inleiding + 30 artikelen  velen kwamen al voor in oudere verklaringen en grondwetten

 Dagelijks verschillende rechten in verschillende landen geschonden  organisaties: schendingen

aan de kaak stellen
- Liga voor de Rechten van de Mens
- Amnesty International
- Mensenrechtencommissie van de VAN

Vanaf 1948: protesten van rijker – wordende niet – Europese landen tegen het eurocentrisch karakter
van sommige artikelen  op Mensenrechtenconferentie in Wenen (1993): Afrikaanse; Aziatische en
Latijns – Amerikaanse landen gaan sommige rechten niet toepassen door economische of culturele
redenen

STERKTEN & ZWAKTEN

- Wereldgesprek kan tot stand komen: alle landen elkaar standpunten beluisteren en
(proberen te) begrijp

- Nevenorganisaties van de VN: dagelijks erg nuttig ontwikkelingswerk

- Sinds 1945: wereld niet gespaard van schendingen van mensenrechten, lokale conflicten,
bloedige botsingen, genocide, …  VN kan straffen, MAAR macht van VR = beperkt door
vetorecht  5 grootmachten maken hier vaak gebruik van zodra hun belangen bedreigd
worden (veel voorstanders voor afschaffing van vetorecht)

- Aanpassing van permanente leden gewenst  hevig verzet van huidige leden
o Fr + GB = gekrompen tot middelgrote staten (o.a. door dekolonisatie)
o Japan + D = boekten sterke economische vooruitgang
o Sommige Aziatische en Latijns – Amerikaanse landen = macht gegroeid

- Veel vredesmissies van de blauwhelmen mislukken doordat VR niet genoeg middelen en/of
macht geef
o Een van de bloedigste = volkerenmoord in Rwanda met Belgische blauwhelmen
 Kritiek op VN: logge, bureaucratische structuur die veel te traag reageert op crisissituaties

HET PROCES VAN NEURENBERG (NOVEMBER 1945 – OKTOBER 1946)

= in de Duitse stad Neurenberg tegen 22 leiders van het nazi – regime van WO2

= geleid door de “Grote Vier” = USA + USSR + VK + Fr  overige Geallieerden stuurden waarnemers

= “overwinningsrechtspraak” volgens critici

 De bombardementen van de Geallieerden op Duitse steden (bv. Dresden) = nooit vervolgd