ERREGIMEN

ZAHARRAREN
KRISIA
(1808-1814)
AURKIBIDEA
1- Frantziako Iraultzaren

ondorioak/eragina

2- Independentzia gerra

Gerra Euskal Herrian

3-Cadizeko Gorteak eta 1812ko

Konstituzioa

4-Absolutismoaren itzulera.
SARRERA
- Karlos III. hil eta bere semea Karlos IV. tronuan jarri.

(1788)

Frantziako ideia liberal iraultzaileen eragina.

Eragin horrek Antzinako Erregimenaren amaiera

bultzatu zuen. Ipar EHko foruen abolizioa ekarri zuen.

- Gizarteak ezaugarri feudalak . Baina ezaugarri hauek

deuzestatu egin ziren.

 1.FRANTZIAKO IRAULTZAREN ONDORIOAK

- Frantziako Iraultzaren eragina-Ipar EHko foruen abolizioa.

- Frantzian Iraultza hasi -> Erregimen Zaharreko egituren suntsiketa suposatu -> gizarte

estamentala,estamentuen pribilegioak…deuseztatu egin ziren.

- Europan harridura eta beldurra sorrarazi

- Espainian: aurkako jarrera azaldu (monarkia, ilustratuak) -> erreformak bai, iraultza ez
 ESPAINIAKO MONARKIAREN ERREAKZIOA:BAKARTZE POLITIKA/ ISOLAMENDUA

- Iraultzaren ideiak azkar zabaltzen hasi,

kostaldeko hirietako burgesen artean

atseginez hartu ziren ideia berriak.

-Karlos IV.aren gobernuak hainbat neurri

hartu iraultzaren ideiak geldiarazteko ,

Espainia Iraultzaren ideietatik isolatzeko,

isolamendu edo bakartze neurri hauek

Aranda eta Godoy 1.ministroek aurrera

Neurriak

INKISIZIOAK KULTURA
Ilustratu susmagarriei mehatxu egiteko Frantziako argitaratutako liburuen salmenta
aukera debekatu
Propaganda politikoari bidea itxi Frantsesa ikastea debekatu
Izaera politikoko egunkariak debekatu
IKASKETAK
Atzerrian ikastea debekatu

EZIN SAHIESTU IDEIAK ZABALTZEA

IRAULTZAREKIKO JARRERA BAKEZALEA

- Arandako kondeak eskuratu agintea

(1792) 1.ministroa izendatu.

- Jarrera bakezalea Frantziarekiko.

- Alferrikako ahaleginak

- Konbentzioak (Biltzar Legegileak)

Errepublika aldarrikatu

- Arandak dimititu -> Godoy lehen ministro

izendatu
 KONBENTZIO GERRA

- Luis XVI bizitza salbatzea zuen Godoyk helburu,

baina exekutatua izan zen.

- Exekuzio honek beldurra zabaldu zuen Europako

Gorteetan

- Frantziaren aurka elkartu (ESP, AUS, PRU,

BH...)

- Frantzia erraz gaindituko zutela uste. FR lurralde

defenditzeaz gain, lurraldeak inbaditu zituen.

 ESPAINIA FRANTZIAREN ALIATUA

- Osotasuna arriskuan ikusirik, bakea

sinatzea erabaki (aliatua alde batera utziz)

• Basileako Bakea (1795)

• San Ildelfonsoko Ituna (1796)

 2-INDEPENDENTZIA GERRA 1808-1814
Gerraren aurrekoak: Espainia monarkia frantsesaren menpe
- Napoleonen tropek kontinentea

kontrolatu, itsasoa Ingalaterrak

- Frantziak espainiar flota bidali berriro

ingelesen aurka (Trafalgar 1805)

-Napoleonek Ingalaterra kontrako beste

neurri bat, Ekonomikoki blokeatzeko

BLOKEO KONTINENTALA

Portugalek ez zuen blokeoa errespetatu.

Fontainebleau-ko hitzarmena (1807)

Portugalek Ingalaterraren aurkako blokeoa ez zuen

errespetatu Ingalaterraren aliatua zelako.

Portugal konkistatzeko beharra aitzakitzat hartuta,

Napoleoni Espainia zeharkatzeko baimena eman
Frantsesek Espainiako leku estrategikoak inbaditu
Egoera honek Espainia monarkiaren inguruko bi taldeen
arteko tentsioa handitu zuen:

1.Godoy-ren inguruko taldea(erreformista/ilustratuak)

2.Estamentu pribilegiatuen taldea, Fernando printzearen
aldekoak
Godoyren oposizioa

NOBLEZIA ELIZA
Politikatik baztertua sentitu Lurren desamortizazioa martxan jartzen saiatu zelako
Godoy ez zen noble tituluduna

HERRIA
Etengabeko gerrak
Errege-familiarekin zuen harremana
- Godoyk Karlos IV.ri Ameriketara ihes egiteko aholkatu.
-Egoera honetan Aranjuezeko altxamendua (1808) talde pribiligiatuek bultzatu zuten
herritarren altxamendu hau.
- Asturiaseko printzea (Fernando) egoeraz aprobetxatu, Godoy kargutik kendu eta Karlos IV
bere aita abdikatzea lortu zuen, Fernando VII.erregea bilakatuz.

Aranjuezeko matxinada (1808)

- Napoleonek ez zuen egoera berria onartu.

- Frantsesek Madril okupatu

- Napoleonek Karlos IV eta Fernando

Baionara deitu eta bi erregeen abdikazio

lortu eta bere anaia José Bonaparte

Espainiako errege izendatuko du.

Jose I. Bonaparte
 INDEPENDENTZIA GERRA (1808-1813)
- José I. espainiar monarkiaren erreforma bultzatzen saiatu zen, Antzin Erregimena

deuseztatzeko.

- Baionako konstituzioa (1808) Ez da konstituzioa, erregearen borondatea baizik.

- Liberalismo politikoa ezartzeko lehen saiakera, gerrateak aplikazioa eragotzi zuen.

-Napoleonek ez zuen frantses okupazioaren aurkako herri erresistentzia Espero.

OKUPAZIOAREN AURREAN BI JARRERA

1.Frantsestuen taldea-ilustratuak. Jose I. Bonaparterekin kolaboratu

2.Abertzaleak/patriotak.Frantsesen aurkakoak, ideologi desberdinekoak;absolutistak,

erreformistak eta liberalak.

 GERRATEAREN ERAGILEAK

- Baionako abdikazioa eta Napoleonen

tropak Espainia okupatzen hastea

- 1808ko maiatzaren 2an, Madrilen

herri-matxinada, frantsesen aurka altxatu.

- Frantsesen esku ehunka herritar hil,

errepresio gogorra bideratu.

- Matxinadak estatu guztira zabaldu

Maiatzaren hiruko fusilamenduak. Goya
(1808-1813) -> independentzia gerra hasiz
 GERRATEAREN EZAUGARRIAK

- Herri-gerra

- Gerra nazionala

- Nazioarteko gerra, Frantzia eta Ingalaterra

Espainia izan zuten gerra eszenatoki

- Ez zen gerra iraultzailea izan

- Gerrilen gerra
 AGINTE POLITIKOA GERRA GARAIAN

- Matxinada hasi zenean aginte hutsunea nabarmendu. Berehala batzarrak sortu:

• Batzar herritarrak: herritarrek aukeratuak

• Probintzi Batzarrak: batzar herritarrek bidali, pribilegiatuak

• Goreneko Batzar Zentrala: Probintzi Batzarretako ordezkariek osatu, erregearen

izenean agindu (subiranotasuna), erakunde gorena. Floridablanca, Jovellanos.

GERRAREN
FASEAK
3 fase bereiztu
1.FASEA 1808ko HERRI ALTXAMENDUA ETA BATZARREN SORRERA:
ESPAINIAREN HASIERAKO ARRAKASTA (1808KO MAIATZA-AZAROA)
• Fernando VII.a Valencayko gartzelan atxilotua zegoen.

• Botere hutsune honi aurre egiteko PROBINTZIA BATZARRAK sortuko dituzte eta

hauek koordinatzeko GORENEKO BATZAR ZENTRALA sortuko da.

• Baileneko guda: Andaluzia ez okupatu. Napoleonen armadaren lehorreko lehen

hondamendia

• Zaragaoza, Girona eta Valentzia ezin hartu

• José I.ak Madril utzi eta Gasteizera ihes egin, frantsesek galdu
2. FASEA NAPOLEONEN ESKUHARTZEA ETA FRANTSESEN NAGUSIGOA
FRANTSESEN ERREAKZIOA ETA GERRILLA-GERRATEA(1808KO ARAZOA -1812)
• Napoleon bertaratu, 25.000 soldaturekin

• 1809an, frantsesen kontrolpean hiri eta bide-sari nagusienak ->Jose I.a Madrilera

itzuli

• Batzar Zentrala Aranjuezetik Sevillara -> Gorte deialdia Cadiz-en egin zuten.

• Cadiz: Napoleonen etengabeko erasoei aurre egin

• Napoleonek EH foruak indargabetu

• Gerra konbentzionala eta herritarrak frantsesen aurka -> gerrilla-gerratea, etengabe

erasotuz.

• Frantsesek okupazioa mantentzeko arazoak

 3.FASEA FRANTSESEN GAINBEHERA
GERRAREN BUKAERA (1812-1813)

• Napoleonek ezin bere kontrola ezarri ezta Jose I.ak ere.

• Napoleonek Errusia konkistatzeari ekin -> frantses

armadaren porrota eragin.

• Espainiak eta bere aliatuek (Ingalaterra-Wllington

jenerala buru eta Portugal) aukera aprobetxatu

Wellington jenerala
 GERRAREN BUKAERA (1812-1813)
• Wellington jenerala, Espainia, Portugal eta

Ingalaterrako hainbat tropen buru jarri eta

Arpilesen frantsesak garaitu,

• Gaztelatik ihes eginez, baita Jose I.ak

• Soult marikalak Cadizeko setioa altxatu ->

Frantsesak Andaluziatik ihes egin

• 1813an ekintzak jarraitu baina gerra erabakita

egon
Fernando VII
• Valençay-eko Hitzarmenarekin Napoleonek
 GERRAREN ONDORIOAK
• Erabateko gerra izan zen, herritar guztiek parte

hartu eta toki guztietan eman

• Giza galera (500.000) eta ekonomiko handiak

• Inperio kolonialaren galera azkartu.

• Modernizazio ekonomikoa eten eta Krisi

ekonomikoa eragin.

• Naziotasun sentimendua gorakada

• Potentzia garrantzitsua izaten jarraitu baina

2.postuan, inoiz ez da lehena izatera itzuliko

 3. INDEPENDENTZIA GERRA EUSKAL HERRIAN
3.1. INBASIOAREN AURREAN IZANDAKO ERREAKZIOA

- Hirietan: (Bilbo eta Donostian batez ere),

merkataritza arlo eliteak frantsesen alde egin

- Landa guneetan: tradizioak zapalduta ikusi eta

agintariek zer egin ez zekiten (matxinatuen alde jarri

azkenean)

• Gasteiz eta Donostia frantsesen esku, Bilbo eskuz

aldatu
 FRANTSESEK HARTUTAKO NEURRI POLITIKOAK

• Estatuko zerga sistema ezarri

• 1810 otsaileko dekretuarekin Ebro

iparraldeko lurraldeak estatutik banatu

eta gobernu militarrak ezarri

• Gobernadoreak Napoleonen agindu

zuzenak jaso

• Okupazioa bukatzean neurrian

indargabetu
 4. CADIZEKO GORTEAK(1810-1814) ETA 1812KO
KONSTITUZIOA

- Gorengo Batzar Zentralak sinesgarritasuna

galdu (porrot militarrak) -> desegin ->

erregentzia

- Gorteetarako deialdia egin (erregeak soilik

eskumena)
PARADOXA
• 1810ean Cadizen bildu Gorteak

• Gizartea frantsesen (eta euren ideien)

aurka borrokan

• Ilustratu talde batek ideiak berberak

martxan jarri nahi zituzten

• Liberalismoak arrakasta izan ->

iraultza burgesa
Cadizeko Gorteak
• Cadizen bildu

• Frantsesen domeinutik kanpo,

Ingelesek babestu

• Hiri merkataria, ireki eta dinamikoa

(koloniak)

• Burges ugari

• Gerra garaian, populazioa igo (burges

liberalak, funtzionario ilustratuak, Cadiz

intelektualak)
 CADIZEKO GIROA
• Cadizen bildu

• Frantsesen domeinutik kanpo, Ingelesek

babestu

• Hiri merkataria, ireki eta dinamikoa

(koloniak)

• Burges ugari

• Gerra garaian, populazioa igo (burges

liberalak, funtzionario ilustratuak, Cadiz

intelektualak)
GORTEAK OSATZEKO ZAILTASUNA

• Gerrarengatik probintzia

batzuetan ezin hauteskundeak

egin

• Diputatuak Cadizera iristeko

ezintasunak

• Cadizen zeuden probintzia

horietako errefuxiatuen artean

bilatu ordezkoak
Cadizeko Gorteak
 Prestakuntza intelektualeko pertsonak nagusitu: noble eta elizgizon gutxi, herritarrik ez

LIBERALAK ABSOLUTISTAK

Berrikuntza iraultzaileen aldekoak (lehen Erregimen Zaharraren aldekoak

aldiz erabili hitz hau) (morroiak)

Eztabaidetan nagusi, prentsa alde Elizetako pulpituak alde

GORTEAK OSATZEKO ZAILTASUNA

• Lehen parlamentu modernoa:

herritarren ordezkari guztiak ganbara

bakar batean bildu (ez estamentuka)

• Biltzar Konstituziogilea:

subiranotasun nazionala

• Iraultza liberala martxan

Cadizeko Gorteak
 GORTEAREN ERABAKIA
• Fernando VII errege legitimoa

aldarrikatu

• 2 helburu:

⚬ Espainiar egitura politiko, ekonomiko

eta juridikoa aldatzea dekretuak

⚬ Konstituzio bat egitea, monarkia

liberal eta parlamentarioa bihurtzeko

Cadizeko Gorteak
1812ko Konstituzioa
4.1. CADIZEKO GORTEAK EMANDAKO DEKRETUAK

• Inprimatze askatasuna

• Jaurerri jurisdikzionalak deusestatu

• Inkisizioa deuseztatu

• Lan eta kontratazio askatasuna

• Desamortizazio prozesuari hasi eman

4.2. 1812KO KONSTITUZIOA

• San Jose egunean onartu -> Pepa

• Lehena, ideia liberalak

• Monarkia parlamentario bihurtu

PRINTZIPIOAK

• Subiranotasun nazionala

• Botere banaketa

• Herritarren berdintasuna (lege, zerga)

• Sufragio unibertsala

• Gizabanakoen eskubideen aitorpena

• Konfesionaltasuna

• Hezkuntza orokortzeko plana

• Milizia Nazionalaren sorrera