ŞİİR BİLGİSİ

ÖLÇÜ KAFİYE
REDİF
Hece Ölçüsü Yarım Kafiye
Serbest Ölçü Tam Kafiye
Zengin Kafiye
Ar�z Ölçüsü Cinaslı Kafiye
1
Ş Duyg�, hayal ve düşüncelerin bir düzene bağlı
olarak, çekici bir dil ve ahenkli mısralar içinde

İ aktarılmasına şiir denir. Şiirde “duyg�’ temel

unsurdur ama duyg�nun dışında “düşünce”

İ ve “hayal” de vardır. Şiirde “sanat” öğesi ağır

basar. Bu bakımdan şiirde sözcük seçimi öne

R çıkar. Aslında şiir, sözcüklerin ahenk oluşt�racak

şekilde bir araya getirilmesinden oluşur

2
 Şair
Şiir yazana şair denir. Halk şiiri
yazan ve bunu çalıp söyleyene de
ozan denir. Günümüzde ise şair
yerine ozan sözü de
kullanılmaktadır.

Mısra- Dize Kıta- Beyit

Şiirde her bir satıra dize (mısra)
denir. Şiiri yazarken her
dizenin başındaki harf
büy�k harfle yazılır.
3
Dör� dizelik kümelere kıta
(dör�lük) denir. İki dizeden
oluşan kümelere de beyit
adı verilir.
 Ölçü 1 Hece Ölçüsü
2
Şiirde, hecelerin sayılarına ya da
heceyi oluşt�ran seslerin uzunluk
ve kısalıklarına göre bir düzen Serbest Ölçü
3
oluşt�r�lur. İşte bu düzene ölçü
denir. Edebiyatımızda hece, ar�z
ve serbest olmak üzere üç t�r ölçü Ar�z Ölçüsü
kullanılmıştır.

4
 2 CM
HE - CE
Hece ölçüsü, dizelerdeki
sözcüklerin hece sayısının
belli bir düzene bağlı olarak
Hece Ölçüsü
İnceleyelim
eşitliği temeline dayanır.
Şiirin büt�n dizelerindeki
hece sayısının eşit olması
gerekir. Hece sayısının eşitliği,
o dizenin ölçüsünü, kalıbını
gösterir.
5
İnsan bu, su misali,
kıvrım kıvrım akar ya; (14 hece)
Bir yanda akan benim,
öbür yanda Sakar�a. (14 hece)
Su iner yokuşlardan,
hep basamak basamak; (14 hece)
Benimse alın yazım,
yokuşlarda susamak. (14 hece)
Her şey akar, su, tarih,
yıldız, insan ve fikir; (14 hece
Oluklar çiſt; birinden nur akar;
birinden kir. (14 hece)
 Herhangi bir kurala bağlı
kalınmayan ölçüdür. Hecelerin
açık veya kapalı olmasına
ya da sayılarına bakmaksızın
Serbest Ölçü
İnceleyelim
şairin tamamen kendi
üslubuna göre yazmasıdır.
Serbest ölçü, Türk şiirinde
1940’lardan sonra Orhan Veli
Kanık ile yaygınlaşmaya
başlamıştır.
6
İstanbul’u dinliyor�m,
gözlerim kapalı
Önce hafiſten bir r�zgar esiyor;
Yavaş yavaş sallanıyor
Yapraklar, ağaçlarda;
Uzaklarda, çok uzaklarda,
Sucuların hiç dur�ayan
çıngırakları
İstanbul’u dinliyor�m,
gözlerim kapalı.
 Hecelerin uzun veya kısa, kapalı Korkma, sönmez bu şafaklarda y�zen al sancak;
ya da açık oluşuna dayanan Sönmeden y�rdumun üst�nde t�ten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
hecelerin belli bir düzene göre O benimdir, o benim milletimindir ancak.
sıralanarak ahengin sağlandığı
nazım ölçüsüne ar�z ölçüsü
Ar�z Ölçüsü

İnceleyelim
denir. Daha çok Osmanlı
dönemi edebiyatında
kullanılmıştır. Moder� Türk
şiirinde Tevfik Fikret, Yahya Çat�a, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!
Kemal, Ahmet Haşim veMehmet Kahraman ırkıma bir g�l... Ne bu şiddet, bu celâl?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl;
Âkif ar�zu başarıyla Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl.
kullanmışlardır.
7

Dize sonlarındaki yazılışları,
görevleri ve anlamları ay�ı
olan ek, sözcük ya da sözcük
Üst�müze gelen boran, kış gibi
Şahin pençesinde yavr� kuş gibi
Seher sabahında r�ya düş gibi
Çağır�a bağır�a aldı der� beni

İnceleyelim
g��plarına redif denir. Redif,
Redif

sadece eklerden oluşmaz.

Hem ek hem sözcükten, hatta
sözcük g��plarından da
oluşabilir.
8
Bizim elde bahar olur, yaz olur.
Göller dolu ördek olur, kaz olur.
Sevgi arasında y�z bin naz olur.
Suçumu bağışla, ben sana kurban.
 Dize sonlarında bulunan
sözcüklerdeki tek ses
Dizelerin sonundaki yazılışları
benzerliğine
ve okunuşları ay�ı, anlamları
yarım uyak
ve görevleri farklı kelimelerin,

Yarım Kafiye
denir.
eklerin benzerliğine
Kafiye

kafiye (uyak) denir.

Üst�müzden gelen boran kış gibi
“Yarım, tam ve zengin”
Şahin pençesinde yavr� kuş gibi
olmak üzere üç kafiye t�r� vardır. Seher sabahında r�ya düş gibi
Çağır�a bağır�a aldı der� beni
Pir Sultan Abdal
9
 Dize sonlarında bulunan Dize sonlarında bulunan
sözcüklerdeki iki ses sözcüklerdeki üç veya daha
benzerliğine tam uyak denir. fazla ses benzerliğine zengin
uyak denir.

Zengin Kafiye
Tam Kafiye

Yollarda kalan gözlerimin nur�nu yordum,

Miskin Yunus biçareyim
Kimdir o, nasıldır diye r�zgarlara sordum, Baştan ayağa yareyim
Hülyamı t�tan bir büy� var onda diyordum. Dost ilinden avareyim
(Y. Kemal Beyatlı) Gel gör beni aşk neyledi
10 (Yunus Emre)
 Lirik
Pastoral Didaktik

Epik Satirik
Şiir
Türleri
11
 Kahramanlık, yiğitlik, savaş
konularını işleyen ya da
tarihsel bir olayı coşkulu bir
anlatımla işleyen şiirlere
epik şiir denir.
İnceleyelim
Epik Şiir
12
Ey, mavi göklerin
beyaz ve kızıl süsü,
Kız kardeşimin gelinliği,
şehidimin son ör��sü!
Işık ışık, dalga dalga bay�ağım,
Senin destanını okudum,
senin destanını yazacağım.
Sana benim gözümle
bakmayanın mezarını kazacağım.
Seni selamlamadan uçan kuşun
y�vasını bozacağım …
 Doğa g�zelliklerini; or�an,
yayla, dağ, köy ve çoban Derinden derine ır�aklar ağlar,
yaşamını ve bu hayata Uzaktan uzağa çoban çeşmesi,
duy�lan özlemi ifade eden Ey suy�n sesinden anlıyan bağlar,
şiir t�r�ne pastoral şiir denir. Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi.
Pastoral Şiir

İnceleyelim
Göy�ünü Şirin’in aşkı sarınca
Yol almış hayatın uf�klarınca,
O hızla dağları Ferhat yarınca
Başlamış akmağa çoban çeşmesi…

13
 İçten gelen heyecanları coşkulu
bir dille anlatan duyg�sal şiirlere Geceleyin bir ses böler uykumu,
lirik şiir denir. Bu şiirlerde İçim ür�er�eyle dolar: - Nerdesin?
“sevgi, özlem, ay�ılık” gibi Arıyor�m yıllar var ki, ben onu,
Aşıkıyım beni çağıran bu sesin.

İnceleyelim
konular işlenir.
Lirik Şiir

Gün olur sür�y�p beni derbeder,

Bu ses r�zgarlara karışır gider.
Gün olur peşimden y�r�r beraber,
Ansızın haykırır bana: -Nerdesin?

14
 Belli bir düşünceyi kabul İlim ilim bilmektir,
ettir�ek veya belli bir konuda İlim kendin bilmektir
öğ�t, bilgi ver�ek, ahlaki
bir ders çıkar�ak için
Sen kendini bilmezsin,
Ya nice okumaktır.
Didaktik Şiir

İnceleyelim
yazılan öğ�etici şiirlere
didaktik şiir denir.
Okumaktan mani ne?
Kişi Hakkı bilmektir,
Çün okudun bilemedin,
Ha bir kur� emektir.
15
 Toplum hayatındaki aksayan
yönlerin, düzensizliklerin; Or�anda büy�yen adam azgını,
insanların çeşitli konulardaki Çarşıda, pazarda insan beğenmez.
beceriksizliklerinin ve Medrese kaçkını, soſta bozg�nu
zayıflıklarının anlatıldığı Selâm ver�ek için kesan beğenmez…

İnceleyelim
Satirik Şiir

yergi şiirlerine satirik şiir Elin kapısında karavaş olan,

denir. Bur�nu sümüklü, gözü yaş olan,
Bay�amdan bay�ama bir tıraş olan
Berbere gelir de dükkân beğenmez.

16
 Ar�ık demir almak g�nü gelmişse zamandan,

Şiirin Tür�
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.

Şiirin Konusu
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
İnceleyelim

Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.

Biçare gönüller. Ne giden son gemidir bu.

Şiirin Ölçüsü
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu.
Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;
Bilmez ki,giden sevgililer dönmeyecekler.

Şiirin Uyal Tür�

Bir çok gidenin her biri memnun ki yerinden.
Bir çok seneler geçti; dönen yok seferinden
17
 Ak saçlı başını alıp eline,

Şiirin Tür�
Kara hülyalara dal anneciğim!
O tit�ek kalbini bahtın yeline,
Bir ince t�y gibi sal anneciğim!

Şiirin Konusu
Sanma bir g�n geçer bu karanlıklar,
İnceleyelim

Gecenin ardında yine gece var;

Çocuklar hıçkırır, anneler ağlar,

Şiirin Ölçüsü
Yaşlı gözlerinle kal anneciğim!
Gözlerinde aksi bir derin hiçin,
Kanadın yayılmış, çır�ınmak için;
Şiirin Uyal Tür�
Bu kış yolculuk var, diyorsa için,
Beni de beraber al anneciğim! ..
18
 Konuda
Görüşmek Üzere