‫نج‬

‫ا من علمی دانشجویی رپستاری‬ ‫دانش گاه علوم زپشکی قزوین‬

‫کتابچه آموزش خود مراقبتی در منزل ویژه بیماران مبتال به سکته مغزی‬

‫تهیه شده در واحد آموزش به بیمار بیمارستان بوعلی سینا شهر قزوین با همکاری انجمن علمی‬
‫پرستاری دانشگاه علوم پزشکی قزوین‬

‫تابستان ‪1402‬‬
2
 ‫فهرست‬
‫آشنایی با بیماری‪5.................................................................................................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار مشکالت حافظه‪7.....................................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار اختالل در تکلم و برقراری ارتباط‪8..................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار اختالل بینایی‪9.........................................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار فلج اندام‪10............................................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار اختالل بلع‪11.............................................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار مشکالت تعادلی و سقوط‪12........................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار خشکی و درد مفاصل‪14...............................‬‬

‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار مشکل در دفع ادرار و مدفوع‪15....................‬‬

‫مراقبت از پوست در بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‪17..............................................‬‬

‫پیشگیری از وقوع تشنج در مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‪19............................‬‬

‫بهبود وضعیت خواب و استراحت بیمار مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‪21.............‬‬

‫بهبود وضعیت روحی و روانی بیمار مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‪22.................‬‬

‫سالمت معنوی برای بیماران مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‪23........................‬‬

‫مراقبتهای بعد از آنژیوگرافی مغزی در منزل‪24...............................................................‬‬

‫‪3‬‬
 ‫معرفی واحد‪:‬‬
‫واحد آموزش سالمت و پیگیري پرستاري بیمارستان بوعلی سینا با هدف آگاهیرسانی به بیماران و‬
‫افراد سالم در رابطه با پیگیري و خودمراقبتی درزمینه بیماريهاي مزمن‪ ،‬از قبیل بیماريهاي قلبی‬
‫عروقی و مغزي با حضور کارشناسان و اعضاي هیئتعلمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین فعالیت مینماید‪.‬‬
‫این واحد در طول هفته از شنبه تا پنجشنبه پاسخگوي مراجعین محترم است‪.‬‬

‫افراد میتوانند با مراجعه حضوري (ساعت فعالیت ‪ )9-13‬و یا مشاوره تلفنی با کارشناسان این مرکز در‬

‫ارتباط باشند‪.‬‬

‫شماره تلفن‪09306736225 :‬‬

‫کارشناس واحد‪ :‬خانم صالحی‬

‫جهت دسترسی به محتواهای آموزشی موجود در سایت آموزش به بیمار بیمارستان بوعلی‪ ،‬با‬
‫استفاده از تلفن همراه خود‪ ،‬کد زیر را اسکن نمایید‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫آشنایی با بیماری سکته مغزی‬

‫به قطع كامل یا نسبی جریان خون قسمتی از مغز‪ ،‬سکته مغزي میگویند‪ .‬این مشکل زمانی رخ میدهد كه‬

‫یک رگ خونی تغذیهكننده مغز‪ ،‬دچار پارگی یا گرفتگی گردد؛ بنابراین‪ ،‬آن قسمتی از مغز كه توسط آن رگ‬

‫تغذیه میشود و همچنین بخشهایی از بدن كه توسط آن قسمت از مغز كنترل میشوند‪ ،‬دیگر كار نمیكنند‪.‬‬

‫به دلیل اینکه مغز همه كارهایی كه بدن شخص انجام میدهد را كنترل مینماید‪ ،‬بنابراین صدمه به مغز‬

‫موجب اختالل در اكثر عملکردهاي بدن میشود‪.‬‬

‫عوامل خطر ایجاد سکته مغزی‬

‫عواملی كه باعث ایجاد سکته مغزي میشوند عبارتاند از‪ :‬قند خون باال‪ ،‬چربی خون باال‪ ،‬سابقه خانوادگی‬

‫سکته مغزي‪ ،‬چاقی‪ ،‬سن باال‪ ،‬مصرف سیگار‪ ،‬سوءمصرف مواد‪ ،‬الکل و استرس زیاد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫عالئم بروز سکته مغزی‬

‫عالئم و نقصها بستگی بهشدت آسیب و ناحیه آسیبدیده مغزي دارد‪ .‬چرا كه هر قسمت از مغز مسئول‬
‫انجام وظیفهي معینی است‪.‬‬
‫➢ اختاللهاي حركتی و حسی‪ :‬فلج یکطرف از بدن‪ ،‬ضعف در عضالت یکطرف بدن‪ ،‬بیحسی و‬
‫خوابرفتگی قسمتهایی از بدن‪ ،‬اختالل در حفظ تعادل‪ ،‬اختالل در تکلم‪.‬‬
‫➢ اختاللهاي دركی‪ :‬از دست دادن میدان بینایی‪ ،‬دوبینی‪ ،‬اختالل در شنوایی‬
‫➢ اختاللهاي روانی‪ :‬تغییر در سطح هوشیاري‪ ،‬افسردگی‪ ،‬فراموشی‬
‫➢ اختالل در عملکرد مثانه و روده‪ :‬بیاختیاري ادراري و مدفوعی‬

‫نشانههای شایع سکته مغزی‬

‫‪6‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار مشکالت حافظه‬

‫اختالل حافظه در بیماران مبتال به سکته مغزي شایع است‪ .‬اختالل در حافظه میتواند بهمرورزمان‪ ،‬خودبهخود‬
‫یا از طریق توانبخشی بهبود یابد؛ اما عالئم میتوانند تا سالها ادامه داشته باشند‪ .‬در مراقبت و زندگی با‬
‫بیمار دچار اختالل حافظه رعایت موارد زیر كمکكننده میباشند‪:‬‬

‫‪ o‬براي هر چیزي جاي مشخصی داشته باشید‪.‬‬

‫بهعنوان مثال‪ ،‬كلیدهاي منزل را به قالب كنار در آویزان نمایید‪.‬‬
‫‪ o‬بیمار باید در انجام امورات روزانه یک نظم مشخص داشته باشد‪.‬‬
‫‪ o‬فعالیتهاي روزانه و رویدادهاي ویژه را میتوان در یک دفترچه‬
‫یادداشت ثبت نمود‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار باید یک دفترچه از اطالعات مهم در دسترس داشته‬

‫باشد‪ .‬در این دفترچه میتوان اطالعاتی نظیر قرار مالقات‪،‬‬
‫شماره تلفنها و داروهاي مصرفی را یادداشت نمود‪.‬‬

‫‪ o‬یادداشتهایی را در مکانهاي برجسته قرار دهید و‬

‫دستورالعملهاي نحوه استفاده از وسایل معمول خانه‬
‫مانند تلفن و ماكروویو را در كنار آن وسایل بگذارید‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار دچار مشکالت حافظه نباید از درخواست تکرار‬

‫یک موضوع خجالت بکشد‪.‬‬
‫‪ o‬هرگز بیمار دچار مشکالت حافظه را تحقیر نکنید‪.‬‬
‫‪ o‬شماره تلفنهاي ضروري را بهصورت یک كارت میتوان‬
‫همیشه همراه داشت‪.‬‬
‫‪ o‬حافظه بیمار را میتوان با یادآوري خاطرات و شركت دادن‬
‫وي در مکالمات روزمره تقویت نمود‪.‬‬
‫‪ o‬محیط اطراف بیمار باید آرام و بدون استرس باشد‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار اختالل در تکلم و برقراری ارتباط‬
‫بسیاري از بیماران دچار سکته مغزي در تکلم و برقراري ارتباط دچار مشکل میشوند‪ .‬رعایت موارد زیر‬

‫میتواند از این مشکل بکاهد‪:‬‬

‫‪ o‬در صحبت كردن اطرافیان با بیمار باید از جمالت كوتاه و‬

‫ترجیحاً ساده استفاده نمود‪.‬‬

‫‪ o‬تا حد ممکن محیط اطراف بیمار باید ساكت و آرام باشد‪.‬‬

‫‪ o‬براي سؤال از بیمار بیشتر از سؤاالت با جواب بلی – خیر با‬

‫پاسخهاي كوتاه استفاده نمایید‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار مبتال به سکته مغزي كه دچار اختالل بینایی است باید تمام‬

‫وسیلههاي موردنیاز بیمار مانند ساعت‪ ،‬كنترل تلویزیون را در‬

‫سمت سالم بیمار قرار دهید‪.‬‬

‫‪ o‬براي برقراري ارتباط با بیمار میتوان از نوشتن‪ ،‬تصاویر و‬

‫لبخوانی نیز استفاده كرد‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار نباید در صحبت كردن عجله كند‪ .‬به بیمار باید فرصت كافی براي صحبت كردن را داد‪.‬‬

‫‪ o‬قبل از اینکه با او صحبت كنید‪ ،‬او را متوجه خودتان كنید و توجه او را جلب كنید‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار باید به برقراري ارتباط و یا تالش براي آن تشویق‬

‫شود‪.‬‬

‫‪ o‬توصیه میشود تا بیمارانی دچار مشکل ارتباطی با صداي‬

‫بلند كتاب بخوانند و گاها رو به یک آیینه ایستاده و صحبت‬

‫نمایند‪.‬‬

‫‪ o‬در صورت شدید بودن مشکل تکلم میتوان از مشاورههاي‬

‫گفتاردرمانی استفاده نمود‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار اختالل بینایی‬

‫بسیاري از بیماران دچار سکته مغزي دچار مشکالت بینایی میشوند‪ .‬رعایت موارد زیر میتواند از این مشکل‬

‫بکاهد‪:‬‬

‫‪ o‬در بیمار مبتال به كاهش میدان بینایی اطرافیان باید در سمت سالم‬
‫بیمار قرار بگیرند تا وي بتواند آنها را ببیند‪ .‬همچنین وسایل شخصی‬
‫بیمار باید در سمتی از بیمار كه وي دید دارد قرارداده شوند‪.‬‬
‫‪ o‬نور كافی براي محیط اطراف بیمار باید فراهم شود‪.‬‬

‫‪ o‬در هنگام رفتن به مکانهاي شلوغ تنهایشان نگذارید‪.‬‬

‫‪ o‬در صورتیکه بیمار در پلک زدن مشکل دارد بهتر است بهمنظور جلوگیري از خشکی چشمها از قطرههاي‬

‫اشک مصنوعی استفاده شود‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار باید نسبت به موانعی كه در اتاق هست بهطور مثال مبلمان آگاه باشد‪.‬‬

‫‪ o‬در صورت داشتن دوبینی در زمان دیدن اشیاء‪ ،‬بیمار باید یک چشم خود را با دست یا چشمبند بپوشاند‪.‬‬

‫‪ o‬درصورتیكه یک چشم دچار كاهش بینایی است‪ ،‬سعی نمایید با چشم سالم با چرخاندن سر هر دو‬

‫طرف خود را ببینید‪.‬‬

‫‪ o‬درصورتیكه بیمار در زمان خواب قادر نیست چشمهاي‬

‫خود را ببندد با پدهاي چشمی آن را محافظت نمایید‪.‬‬

‫‪ o‬در صورت تغییرات قابلتوجه در چشمها مانند قرمزي‬

‫زیاد به مراكز بهداشتی و درمانی یا پزشک خود مراجعه‬

‫نمایید‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار فلج اندام‬

‫سکته مغزي میتواند با توجه بهشدت آن ایجاد فلجی در اندامهاي مختلف نماید‪ .‬عالئم فلجی در بازوها‪،‬‬
‫دستها‪ ،‬صورت و پاها میتواند باعث موارد زیر شود‪:‬‬
‫مشکل در راه رفتن‪ ،‬مشکل در بلع‪ ،‬افتادگی مچ پا و دستها‪ ،‬از دست دادن حسهاي بدن مثل حس لمس‪،‬‬

‫مشکالت در حفظ تعادل بدن‪.‬‬

‫اقدامات زیر میتواند در بیماران دچار فلج اندامها به بهبود شرایط كمک نماید‪:‬‬

‫✓ میلههایی كنار راهروها و پلهها براي كمک به جابجایی بیمار باید نصب شوند‪.‬‬

‫✓ در صورت تمایل بیمار براي راحتی بیمار توالت فرنگی در نظر بگیرید‪.‬‬

‫✓ براي پیشگیري از تغییر شکل اندام و خشکی مفاصل در محدودهي حركتی مفاصل دست و پاي فلج‬

‫بیمار ورزشهاي فعال و غیرفعال را اجرا كنید‪.‬‬

‫✓ از نزدیک شدن شانه آسیبدیده به بدن‪ ،‬با قراردادن بالشتک در آن ناحیه جلوگیري نمایید‪.‬‬

‫✓ جهت پیشگیري از تورم (ادم) دست و پاي مبتال به فلجی را با استفاده از بالش باالتر از سطح بدن قرار‬

‫دهید‪.‬‬

‫✓ لمس ناحیه فلج توسط بیمار باید روزانه انجام پذیرد‪.‬‬

‫✓ جابجایی بیمار از حالت درازكش به نشسته و یا ایستاده باید با آرامش و آهستگی انجام شود‪.‬‬

‫✓ با توجه بهشدت ضعف عضالت‪ ،‬توصیه میشود تا بیماران مبتال به سکته مغزي از رانندگی پرهیز نمایند‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار اختالل بلع‬
‫فلج عضالت صورت و حلق میتواند شخص بیمار را دچار مشکالت بلع و تغذیه نماید‪ .‬بیماران دچار اختالل‬
‫در بلع ممکن است دچار گیر افتادن لقمه در گلو و خفگی شوند‪ .‬رعایت موارد زیر در منزل میتواند به بهبود‬
‫شرایط بیمار در این رابطه كمک نماید‪:‬‬
‫❖ غذاي بیماران دچار اختالل بلع باید آبکی یا خیلی نرم تهیه شوند‪.‬‬

‫❖ غذاها باید با حجم كم و لقمههاي كوچک براي بیمار فراهم شوند‪ .‬میتوان‬
‫در روز بهجاي ‪ 3‬بار غذا را در تعداد وعدههاي بیشتر و حجم كمتر در اختیار‬
‫بیمار قرارداد‪.‬‬
‫❖ هنگام غذا خوردن بیمار حالت نشسته را داشته باشد و ترجیحاً بر روي‬

‫صندلی بنشیند‪.‬‬

‫❖ بیمار باید غذا را از سمت سالم كه فلج نیست در دهان خود بگذارد‪.‬‬

‫❖ بیمار مبتال به سکته مغزي باید غذاي خود را باحوصله میل نماید لذا‬

‫اطرافیان نیز باید به این موضوع توجه داشته باشند‪ .‬از پرخوري و با‬

‫شتاب غذا خوردن باید پرهیز نمود‪.‬‬

‫❖ رژیم غذایی بیمار باید سرشار از انواع میوهها و سبزيها باشد‪ .‬سعی‬

‫شود از گوشت قرمز كمتر در تهیه غذاي این بیماران استفاده شود‪.‬‬

‫❖ غذاهاي كنسروي‪ ،‬سوسیس و كالباس و همینطور غذاهاي پرنمک نباید براي بیمار مبتال به سکته مغزي‬

‫تهیه نمود‪.‬‬

‫❖ از نوشابهها و سایر نوشیدنیهاي گازدار استفاده نکنید‪.‬‬

‫❖ قاشقهاي مخصوص این بیماران در فروشگاههاي تجهیزات‬

‫پزشکی موجود است كه میتوان براي بیمار تهیه نمود‪.‬‬

‫❖ درصورتیكه بیمار تغذیه از طریق لوله بینی معدي دارد در زمان‬

‫بستري بودن بیمار در بیمارستان‪ ،‬از پرستار بخواهید تا نحوه صحیح‬

‫انجام تغذیه از طریق لوله بینی معدهاي را به شما آموزش دهد‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار مشکالت تعادلی و سقوط‬
‫بر هم خوردن تعادل و سقوط به دالیل مختلفی از قبیل ضعف عضالنی و اختالالت بینایی در بیماران دچار‬

‫سکته مغزي میتواند رخ دهد‪ .‬رعایت نکات زیر در منزل میتواند در پیشگیري از این عوارض كمکكننده‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ o‬نباید كف راهروها و اتاقها از سیمهاي بلند‪ ،‬فرشهاي فرسوده‬

‫یا هر چیز دیگري كه ممکن است پاي بیمار به آن گیر كند باید‬

‫پوشیده شده باشد‪.‬‬

‫‪ o‬كف اتاقها و راهروها نباید وسایل ریخته شده باشند بهطور مثال‬

‫وسایل بازي كودكان‪.‬‬

‫‪ o‬در حمام و سرویس بهداشتی دستگیرههاي كمکی براي راحتی‬

‫بیمار نصب نمایید‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار باید كفش یا دمپایی مناسب استفاده نماید‪ .‬دقت نمایید محیط اطراف بیمار لغزنده نباشد‪.‬‬

‫‪ o‬جابجایی بیمار از حالت خوابیده و نشسته به حالت ایستاده‪ ،‬باید بهآرامی انجام پذیرد‪.‬‬

‫‪ o‬درصورتیكه بیمار وابسته به تخت است حتماً تخت داراي‬

‫نردههاي باالرونده باشد و در زمان استراحت در تخت‬

‫نردهها باال آورده شوند‪ .‬تخت بیمار را در پایینترین سطح‬

‫ممکن قرار دهید (ارتفاع تخت زیاد نباشد)‪.‬‬

‫‪ o‬در صورت نیاز میتوان از وسایل كمک حركتی نظیر عصا و‬

‫یا واكر براي بیمار استفاده نمود‪ .‬استفاده از این وسایل را‬

‫براي بیمار یک عیب ندانید‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار نباید هنگام راه رفتن به مبلمان و اشیائی كه احتمال جابجایی دارند تکیه نماید‪.‬‬

‫‪ o‬انجام ورزش در منزل میتواند به افزایش قدرت عضالت بیمار و جلوگیري از سقوط وي كمک نماید‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪ o‬بیمارانی كه مشکالت بینایی دارند درخطر بیشتر سقوط قرار دارند‪ .‬تا حد ممکن باید محیط اطراف این‬

‫بیماران ایمن شده و از وي بخواهیم موقع حركت تمركز و دقت بیشتري نماید‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار در زمان چرخش بدن باید بهآرامی این كار را انجام‬

‫داده و در قدم برداشتن نیز با آرامی این كار را انجام دهد‪.‬‬

‫بیمار باید با سرعتی حركت كند كه برایش راحت است‪.‬‬

‫بیمار تحت فشارهاي زندگی براي انجام سریعتر كارها‬

‫نباید عجله كند‪ .‬این موضوع باید توسط اطرافیان بیمار نیز‬

‫در نظر گرفته شوند‪.‬‬

‫‪ o‬بیماران نباید بدون مشورت با پزشک از داروهاي آرامبخش استفاده نمایند‪ .‬استفاده از این داروها خطر‬

‫سقوط را افزایش میدهد‪.‬‬

‫‪ o‬تا حد ممکن بیمار باید از ورود به مکانهاي پرتردد اجتناب نماید‪ .‬از دادن داروهاي آرامبخش بدون‬

‫مشورت پزشک خودداري به بیمار خودداري نمایید‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار خشکی و درد مفاصل‬

‫خشکی و درد مفاصل بعد از سکته مغزي میتواند رخ دهد‪ .‬حدود ‪ 30‬درصد از بیماران مبتال به سکته مغزي‬

‫درجات متوسط تا شدیدي از درد مفاصل و عضالت را ممکن است تجربه نمایند‪ .‬انجام اقدامات زیر در‬

‫پیشگیري و مدیریت این عوارض میتواند كمکكننده باشد‪.‬‬

‫✓ وضعیت بدن و دستها و پاهاي فرد را چندین بار در طول روز‬

‫و شب تغییر دهید‪ .‬توجه نمایید كه بیمار نباید روي سمتی كه‬

‫فلج یا بیحس شده است خوابانده شود‪.‬‬

‫✓ اجازه فعالیت در حد توان باید به بیمار داده شود‪ .‬بیمار تا حد‬

‫ممکن باید فعال بوده و امورات روزانه را انجام دهد‪.‬‬

‫✓ از نزدیک شدن شانه آسیبدیده به بدن‪ ،‬با قرار دادن‬

‫بالشتک در آن ناحیه جلوگیري نمایید‬

‫✓ اندامها را با روغنهاي گیاهی چرب و ماساژ دهید‪ .‬از كیف‬

‫آب گرم میتوانید در نواحی دچار درد استفاده نمایید‪.‬‬

‫همچنین حمام آب گرم نیز میتواند سبب كاهش درد گردد‪.‬‬

‫✓ دقت نمایید كه كیف آب گرم مستقیم روي پوست بدن‬

‫قرارداده نشود و زیر آن حوله یا پارچه ضخیمی قرار دهید‪.‬‬

‫✓ در صورت تورم اندامها نظیر دست یا پا‪ ،‬زیر آن اندام یک بالشت‬

‫قرار دهید‪.‬‬

‫✓ در صورت داشتن درد شدید میتوان از داروهاي خوراكی ضد درد‬

‫استفاده نمود‪ .‬در صورت عدم رفع درد به پزشک مراجعه نمایید‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫خود مراقبتی در بیماران مبتال به سکته مغزی دچار مشکل در دفع ادرار و مدفوع‬
‫مشکالت در دفع ادرار و مدفوع شامل یبوست و بیاختیاري در دفع ادرار و مدفوع میتواند در بیماران دچار‬

‫سکته مغزي میتواند رخ دهد‪ .‬رعایت نکات زیر در منزل میتواند در پیشگیري و كاهش عوارض كمکكننده‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ o‬عواملی از قبیل رژیم غذایی كم میوه و سبزیجات‪ ،‬مصرف كم آب‬

‫و مایعات‪ ،‬بیحركتی‪ ،‬ضعف و فلجی عضالت و مصرف برخی‬

‫داروها میتواند بیمار مبتال به سکته مغزي را مستعد یبوست نماید‪.‬‬

‫‪ o‬مصرف رژیم با سبزي و میوه كافی‪ ،‬مصرف مایعات و فعالیت بدنی‬

‫كافی میتواند ابتالي بیمار به عفونت را تا حد زیادي كاهش دهد‪.‬‬

‫‪ o‬در صورتی طوالنی شدن زمان ابتال به یبوست‪ ،‬بیمار باید توسط‬

‫پزشک معاینه و درمانهاي دارویی را دریافت نماید‪.‬‬

‫‪ o‬در بیمارانی كه دچار بیاختیاري ادرار و مدفوع هستند بهداشت‬

‫ناحیه تناسلی باید به شکل مناسبی انجام پذیرد‪ .‬در صورت دفع‬

‫مدفوع و ادرار پوشک بیمار باید در اولین فرصت تعویض گردد‪.‬‬

‫‪ o‬بیمار دچار بیاختیاري ادرار میتواند برنامه دفع ادرار داشته باشد‬

‫بهگونهاي كه در زمانهاي مشخص از قبل به دفع ادرار اقدام نماید‪.‬‬

‫‪ o‬بهتر است بیماران دچار بیاختیاري در دفع ادرار در ساعات قبل از‬

‫خواب مایعات زیاد مصرف ننمایند‪.‬‬

‫‪ o‬درصورتیكه براي بیمار سوند ادراري قرار دادهشده است بهداشت ناحیه باید بهدقت انجام پذیرد‪.‬‬

‫به این منظور روزانه یکبار ناحیه تناسلی با آب و صابون تمیز شود‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪ o‬مطمئن شوید كه كیسههاي جمعآوري ادرار همیشه زیر سطح مثانه‬
‫قرار دارند‪ .‬بهطور مثال هنگام استراحت در تخت كیسه جمعآوري‬
‫ادرار را پائین تخت قرار دهید‪.‬‬

‫‪ o‬از خارج كردن سوند اجتناب نمایید‪ .‬این عمل ممکن است سبب آسیب‬
‫جدي به ناحیه تناسلی گردد‪ .‬در صورت نیاز به خارج كردن سوند‬
‫ادراري با مراكز بهداشتی و درمانی در ارتباط باشید‪.‬‬

‫‪ o‬در صورت خروج اتفاقی سوند از بدن بیمار با مراكز بهداشتی‬

‫و درمانی تماس گرفته و از واردكردن مجدد آن به بدن بیمار‬
‫اجتناب نمایید‪ .‬این كار سبب بروز عفونت میشود‪.‬‬

‫‪ o‬كیسههاي ادراري را قبل از پر شدن كامل (حدود نیم تا‬

‫سهچهارم) خالی كنید‪.‬‬

‫خود مراقبتی از سوند ادراری در منزل‬

‫داشتن لوله ادراري براي طوالنیمدت خطر ابتال به عفونتهاي دستگاه ادراري (‪ )UTIs‬را افزایش میدهد‪.‬‬

‫براي به حداقل رساندن این خطر باید‪:‬‬

‫هر روز پوست ناحیه اي كه لوله وارد بدن شما میشود با آب و‬ ‫‪-‬‬
‫صابون مالیم بشویید‪.‬‬
‫قبل و بعد از دست زدن به لوله دستهاي خود را با آب گرم و‬ ‫‪-‬‬
‫صابون بشویید‪.‬‬
‫باید بهاندازه كافی مایعات بنوشید تا رنگ ادرار شما كمرنگ بماند‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫از پیچخوردگی یا خمیدگی در لوله خودداري كنید‬ ‫‪-‬‬
‫مطمئن شوید كه كیسههاي جمعآوري ادرار همیشه زیر سطح‬ ‫‪-‬‬
‫مثانه شما قرار دارند‪ .‬مثالً هنگام استراحت پائین تخت كیسه‬
‫جمعآوري را پائین تخت قرار دهید‪.‬‬
‫باید كیسه را قبل از پر شدن كامل (حدود نیم تا سهچهارم) خالی‬ ‫‪-‬‬
‫كنید‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫مراقبت از پوست در بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‬
‫بیماران مبتال به بیحركتی در اثر سکته مغزي در خطر زخم بستر (زخم فشاري) قرار دارند‪ .‬همچنین خطر‬

‫سوختگیهاي تماسی به دلیل كاهش حسها نظیر حس المسه در بیماران مبتال به سکته مغزي وجود دارد‪.‬‬

‫انجام اقدامات زیر در پیشگیري و مدیریت این عوارض میتواند كمکكننده باشد‪.‬‬

‫بیماران سکته مغزي ممکن است گرما و سرما را بهخوبی درک‬ ‫‪-‬‬

‫ننمایند و دچار آسیب پوستی ناشی از گرما و یا سرما شوند‪ .‬در‬

‫صورت اختالل حسها از قرارداد اجسام خیلی گرم و یا خیلی سرد‬

‫در اطراف بیمار اجتناب نمایید‪.‬‬

‫درجه آب حمام را براي استحمام بیمار تنظیم نماید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫به سردي و گرمی بیشازحد غذا و مایعات مصرفی بیمار‬ ‫‪-‬‬

‫توجه نمایید‪ .‬غذا و مایعات داغ را در اختیار بیمار قرار‬

‫ندهید‪.‬‬

‫بیماران بیحركت در تخت یا روي صندلی میتوانند دچار زخم بستر شوند‪ .‬براي پیشگیري از زخم بستر‬ ‫‪-‬‬

‫به نکات زیر توجه نمایید‪:‬‬

‫پشت سر و گوشها‪ ،‬شانهها‪ ،‬آرنج‪ ،‬باسن و پایین كمر‪ ،‬قسمت‬ ‫‪-‬‬

‫استخوانی رانها‪ ،‬قسمت داخلی زانوها و پاشنه پاها نقاطی‬

‫هستند كه در خطر زخم بستر هستند‪ .‬روزانه حداقل یکبار‬

‫پوست این نواحی را ارزیابی نمایید‪.‬‬

‫تغییـر وضعیـت بـدن بیمار در تخـت یا در صندلی و ویلچر هر‬ ‫‪-‬‬

‫دو ساعت ‪ ۱‬بار به پیشگیري از زخم كمک مینماید‪.‬‬

‫از نقاطی كه بیشتر در خطر هستند ماننـد پـشـت سـر‪ ،‬پاشـنـه پـا‪ ،‬بـاسـن بـا اسـتفاده از بالشتکها یا‬ ‫‪-‬‬
‫سطوح نرم محافظت نمایید‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫ماساژ پوست با روغنهاي گیاهی به تقویت پوست كمک مینماید‪ .‬درصورتیكه پوست قرمز شده بود آن‬ ‫‪-‬‬
‫ناحیه را ماساژ ندهید‪ .‬ماساژ نواحی قرمز شده میتواند سبب ایجاد زخم در آن ناحیه شود‪.‬‬

‫از كشیدن بیمـار بـر روي تخـت بـراي جابجایی اجتناب نمایید بـــراي جابجایـی بیمـار را بلنـد نمایید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫قرار دادن پاي بیماري كه در حالت نشسته پایش به زمین نمیرسد بر روي صندلی یا چهارپایهاي كوچک‬ ‫‪-‬‬
‫میتواند در پیشگیري از ایجاد زخم بستر كمکكننده باشد‬

‫براي بیماري كه بهصورت كامل در تخت بستري است‪ ،‬بهتر است تا سر تختش بیشتر از ‪ 30‬درجه باال آورده‬ ‫‪-‬‬
‫نشود‪.‬‬

‫استفاده از شامپوها و صابونهاي مالیـم مـاننـد صـابـون بـچـه براي شستشوي پوست نسبت به‬ ‫‪-‬‬
‫شامپوهاي بزرگسال مناسبتر است‬

‫تغذیـه مـناسـب (پـر ویتامیـن‪ ،‬پرپروتئین و مایعـات كـافـى شـامل آبمیوهها و سبزیجات‪ ،‬انــــــواع‬ ‫‪-‬‬
‫سوپ‪ ،‬گوشت) سبب تقویت بیمار و كاهش خطر ابتال بیمار به زخم فشاري میشود‪.‬‬

‫در بیمارانی كه تغذیهشان كامل است نیاز به مکملهاي تغذیهاي نیست و همان غذاي منزل كفایت مینماید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ملحفـه یـا پتوي زیـر بیـمـار را همیشه صاف نمایید‪ .‬جمع شدن ملحفه و پتو زیر بیمار سبب افزایش فشار‬ ‫‪-‬‬
‫و افزایش خطر ابتالي بیمار به زخم فشاري میشود‪.‬‬

‫نشانههاي اولیـه زخـم فـشـاري را بشناسید‪ .‬زخـم فـشـاري اولیـه شـبـیـه بـه یـک قـرمـزي ثابـت‬ ‫‪-‬‬
‫در نقاط تحتفشار است‪ .‬در صورت مشاهده این نواحی فوراً بیمار را به سمت مخالف بچرخانید‪.‬‬

‫تمیز كردن فـوري ادرار و مدفوع در بیماران دچار بیاختیاري دفع ضروري است‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫در صـورت خیـس شـدن لباسزیر یـا ملحفـه زیـر بیـمـار در اثر ادرار یا عرق كردن زیاد در‬ ‫‪-‬‬

‫اسرع وقت آن را تعویض نمایید‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫پیشگیری از وقوع تشنج در مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‬

‫با توجه به میزان آسیبی كه به مغز بیمار واردشده است‪ ،‬خطر بروز تشنج براي بیمار در منزل وجود دارد‪.‬‬

‫توجه به اقدامات زیر میتواند در كاهش بروز خطر تشنج و آسیبهاي احتمالی بعد از تشنج كمکكننده‬

‫باشد‪:‬‬

‫بیمار باید از پرخوري بپرهیزد‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫بیمار مبتال به سکته مغزي باید از خواب كافی و باكیفیت در طول‬ ‫‪-‬‬

‫شب برخوردار باشد‪ .‬كمخوابی میتواند بیمار را مستعد تشنج نماید‪.‬‬

‫خستگی زیاد میتواند شخص را مستعد تشنج نماید‪ .‬لذا بیمار باید‬ ‫‪-‬‬

‫از انجام ورزشها و فعالیتهاي سنگین بخصوص در ماههاي اول‬

‫بعد از بهبودي اجتناب نماید‪.‬‬

‫نور و صداي محیط بیمار باید بهاندازه كافی باشد‪ .‬نور و‬ ‫‪-‬‬

‫صداي بیشازاندازه میتواند سبب بروز تشنج در این‬

‫بیماران گردد‪.‬‬

‫در صورت تجویز داروهاي ضد تشنج توسط پزشک‪ ،‬بیمار‬ ‫‪-‬‬

‫باید طبق دستور و در ساعات مشخص دارو را مصرف‬

‫‪19‬‬
 ‫نماید‪ .‬تغییر میزان یا زمان مصرف دارو میتواند بیمار را‬

‫در خطر تشنج قرار دهد‪.‬‬

‫در صورت بروز تشنج اطرافیان بیمار باید با حفظ آرامش به بیمار‬ ‫‪-‬‬

‫كمک نمایند‪.‬‬

‫هیچ تالشی براي مهار حركات بیمار در حال تشنج نباید توسط‬ ‫‪-‬‬

‫اطرافیان صورت پذیرد‪.‬‬

‫درصورتیكه در اطراف بیمار در حال تشنج وسیلهاي قرار دارد مانند‬ ‫‪-‬‬

‫گلدان كه خطر آسیب به بیمار را دارد فوراً آن را از بیمار دورنمایید‪.‬‬

‫به بیمار در حال تشنج ضربه نزنید و بهصورت وي آب نپاشید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫درصورتیكه لباس بیمار تنگ است سعی نمایید بهآرامی دكمههاي لباس را آزاد نمایید‪ .‬نیاز به خارج‬ ‫‪-‬‬

‫كردن كامل لباس نیست‪.‬‬

‫درصورتیكه در اطراف سر بیمار اجسام سخت قرار دارد با قرار دادن بالشت در كنار سر از آن محافظت‬ ‫‪-‬‬

‫نمایید‪ .‬توجه داشته باشید كه نباید سر و یا اندامهاي دیگر را محکم نگهدارید‪.‬‬

‫پس از اتمام تشنج بیمار را به مکان امن انتقال دهید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫با اورژانس ‪ ۱۱5‬براي بررسی بیشتر بیمار و یا نیاز به انتقال بیمار به بیمارستان تماس بگیرید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪20‬‬
 ‫بهبود وضعیت خواب و استراحت بیمار مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‬

‫خواب كافی و باكیفیت سبب بهبود وضعیت سالمتی بیمار میشود‪.‬‬

‫بیخوابی در بیماران سکته مغزي شایع است و اگر اتفاق افتاد انجام‬

‫فعالیتهاي مرتبط با «بهداشت خواب» كه در زیر آمده را موردتوجه‬

‫قرار دهید‪:‬‬

‫❖ بیمار باید از مصرف نوشیدنیهاي كافئین دار مانند چاي در‬

‫اواخر روز و شب اجتناب نماید‪.‬‬

‫❖ قبل از خواب بیمار باید به انجام فعالیتهاي آرامشبخش فکر كنید‪.‬‬

‫❖ ورزش یوگا و تمركز حواس قبل از خواب و پیادهروي كوتاه در خارج از خانه میتواند خواب را بهبود‬

‫ببخشند‪.‬‬

‫❖ بیمار باید از تماشاي تلویزیون‪ ،‬استفاده از تلفن همراه یا رایانه در آخرین ساعات قبل از خواب‬

‫اجتناب نماید‪.‬‬

‫❖ نور‪ ،‬صدا و بهداشت محیط خواب را تنظیم نمایید‪ .‬این كار‬

‫میتواند به بهبود كیفت خواب بیمار كمک نماید‪.‬‬

‫❖ گاها حمام كردن بیمار قبل از رفتن به تخت میتواند‬

‫آرامش جسمی و بهبود خواب را به همراه داشته باشد‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫بهبود وضعیت روحی و روانی بیمار مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‬
‫بیماران مبتال به سکته مغزي میتوانند در كوتاه یا درازمدت دچار مشکالت روانشناختی نظیر استرس‪،‬‬

‫اضطراب و افسردگی شوند‪ .‬عالئم زیر میتواند نشانهاي از این اختالالت باشد‪ :‬غمگین یا مضطرب مداوم‪،‬‬

‫احساس پوچی‪ ،‬از دست دادن عالقه‪/‬لذت‪ ،‬احساس ناامیدي‪ ،‬كاهش میل جنسی‪ ،‬احساس گناه‪ ،‬بیارزشی‪،‬‬

‫درماندگی‪ ،‬كاهش انرژي‪ ،‬خستگی‪ ،‬مشکل در تمركز‪ ،‬به خاطر سپردن‪ ،‬تصمیمگیري‪ ،‬تغییر اشتها و افکار‬

‫مرگ یا خودكشی‪ .‬بهمنظور پیشگیري از بروز اختالالت روانشناختی انجام اقدامات زیر میتواند كمکكننده‬

‫باشد‪:‬‬

‫➢ بسیاري از تغییرات ظاهري و جسمی ناشی از سکته مغزي‬

‫درصورتیكه آسیب مغزي شدید نباشد‪ ،‬قابلبرگشت است‪.‬‬

‫➢ محیط اطراف بیمار مبتال به سکته مغزي باید تا حد امکان‬

‫شاد نگهدارید‪.‬‬

‫➢ گوش دادن به موسیقی موردعالقه و مشاهده مناظر‬

‫طبیعی زیبا و گذراندن وقت با همساالن در طبیعت و‬

‫پارک میتواند سبب كاهش استرس و اضطراب بیمار‬

‫گردد‪.‬‬

‫➢ بیماران مبتال به سکته مغزي باید تا جاي ممکن‬

‫خودشان فعالیتهاي روزانه را انجام دهند‪.‬‬

‫➢ در صورت امکان بیمار را تشویق نمایید تا در فعالیتهاي اجتماعی در حد توان شركت نماید‪.‬‬

‫➢ شركت در فعالیتهاي ورزشی مناسب با سن و وضعیت بالینی بیمار میتواند در كاهش استرس‪،‬‬

‫اضطراب و افسردگی كمکكننده باشد‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫➢ خانواده باید به این موضوع توجه نماید كه تغییرات ظاهري بیمار و همچنین كاهش توانایی عملکردي‬

‫و شناختی وي میتواند بیمار را دچار مشکالت روانشناختی نماید‪.‬‬

‫➢ توجه داشته باشید كه در صورت افسردگی یک بیماري است كه نشانه تنبلی نبوده و صرفاً با توصیههاي‬

‫عمومی مانند مسافرت رفتن یا تفریح كردن برطرف نمیشود و نیاز به درمانهاي پزشکی دارد‪.‬‬

‫➢ بهبودي از افسردگی و سایر مشکالت روانشناختی در بیماران مبتال به سکته مغزي بهتدریج ظاهر‬

‫خواهد شد‪ .‬لذا در فرآیند درمان صبور باشید‪.‬‬

‫➢ مصرف داروهاي ضدافسردگی با تجویز پزشک خطر جدي براي بیمار ندارد‪ .‬قبل از قطع داروها حتماً‬

‫باید با پزشک مشورت شود‪.‬‬

‫سالمت معنوی برای بیماران مبتال به بیماران مبتال به سکته مغزی در منزل‬

‫معنویت و امید به خداوند میتواند راه گشاي بسیاري از‬

‫مشکالت باشد‪ .‬باید به نیازهاي معنوي بیماران مبتال به سکته‬

‫مغزي نیز توجه نمود‪.‬‬

‫‪-‬امید به خداوند و آینده میتواند سبب افزایش روحیه بیمار‬

‫مبتال به سکته مغزي گردد‪.‬‬

‫‪-‬دعا‪ ،‬نیایش‪ ،‬انجام امورات معنوي و توكل بر خداوند‬

‫میتواند سازگاري بیمار با تغییرات ایجادشده در جسم و روح‬

‫در اثر بیماري را بهبود ببخشد‪.‬‬

‫‪-‬ارتباط با دوستان‪ ،‬محبت ورزیدن‪ ،‬حسن ظن‪ ،‬دعا و‬

‫احساس‬ ‫تقویت‬ ‫دیگران‪،‬‬ ‫براي‬ ‫خیر‬ ‫طلب‬

‫اعتمادبهنفس‪ ،‬رفتن به طبیعت و دیدن‪.‬‬

‫زیباییهاي آن میتواند سبب آرامش روحی و روانی‬

‫بیشتر بیمار گردد‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫مراقبتهای بعد از آنژیوگرافی مغز در منزل‬

‫مراقبت از زخم‬

‫از گرفتن دوش آب گرم براي چند روز خودداري نماید‪ .‬خشک نگهداشتن محل زخم از عفونت زخمی نیز جلوگیري‬
‫خواهد كرد وقتی به خانه برگشتید‪ ،‬محل تزریق را براي بررسی خونریزي نگاه كنید‪ .‬كبودي كوچک در محل تزریق‬
‫طبیعی است‪.‬‬

‫دوري از فعالیتهاي سنگین‬

‫بهتر است تا یک هفته از انجام فعالیتهاي سنگینی مانند تمرینات ورزشی‪ ،‬رانندگی و… خودداري شود‪ .‬براي‬
‫بازگشت به كارهاي روزانه عادي باید شرایط جسمی بیمار توسط پزشک مربوطه معاینه شود‪ .‬با دستور پزشکی‬
‫میتوان در مورد بازگشت به شغل و كارهاي روزانه تصمیمگیري كرد‪.‬‬

‫رژیم غذایی سالم‬

‫درصورتیكه نتایج آزمایشهاي بیمار میزان نرمال و طبیعی داشته باشند‪ ،‬منع غذایی خاصی براي بیمار وجود ندارد‪.‬‬
‫مصرف خوراكیهاي سالم‪ ،‬كمنمک‪ ،‬كمچرب و نوشیدنیهاي سالم و غیرالکلی میتوانند براي بهبودي سریع بیمار‪،‬‬
‫تأثیر مطلوبتري داشته باشند‪ .‬همچنین بیمار باید از مصرف سیگار نیز خودداري نماید‪.‬‬

‫مصرف منظم داروها‬

‫بعد از پایان آنژیوگرافی مغز‪ ،‬داروهایی براي بیمار تجویز میشوند‪ .‬مصرف دقیق و منظم داروها‪ ،‬ازجمله مراقبتهاي‬
‫بعد از آنژیوگرافی مغز به شمار میآید‪ .‬این داروها‪ ،‬شدت درد را نیز كاهش میدهند‪.‬‬

‫عالئم هشداردهنده پس از انجام آنژیوگرافی مغز‬

‫پس از پایان آنژیوگرافی مغز امکان بروز مشکالت و عوارضی براي بیمار وجود دارد‪ .‬میزان این مشکالت میتوانند‬
‫بسته به شرایط جسمانی بیمار كم یا زیاد باشند‪ .‬پیگیري بهموقع این عالئم‪ ،‬از بروز خطرات جدي پیشگیري میكند‪.‬‬
‫ازاینرو‪ ،‬در موارد زیر بایستی بیمار‪ ،‬به پزشک خود اطالعرسانی كند‪.‬‬

‫افزایش كبودي و تورم محل ورود كاتتر‬ ‫شدت یافتن درد‬ ‫بروز تب و لرز‬
‫اختالالت بینایی‬ ‫اختالالت گفتاري‬ ‫بروز خونریزي شدید‬
‫احساس ضعف و بیحسی‬ ‫سرگیجه‬

‫‪24‬‬