YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Isı Değiştirici Tasarımı

17065107 Taylan KAHRAMAN

PROJE 2

Danışman: Arş. Gör. Barbaros BATUR

İSTANBUL, 2022

i
İÇİNDEKİLER
ÖZET ……………………………………………………………………………………..5
1. GİRİŞ ....................................................................................................................... 6
2. ISI DEĞİŞTİRİCİLER VE SINIFLANDIRILMASI .............................................. 7
2.1 ISI DEĞİŞİM ŞEKLİNE GÖRE SINIFLANDIRMA ............................................. 7

2.1.1 Doğrudan temas olmayan tip ................................................................................ 7

2.1.2 Doğrudan temaslı tip ............................................................................................ 8

2.2 AKIŞKAN SAYISINA GÖRE SINIFLANDIRMA ............................................... 9

2.3 YÜZEY KOMPAKTLIĞINA GÖRE SINIFLANDIRMA ................................... 10

2.3.1 Sıvı-Gaz arası ısı değiştiriciler ........................................................................... 10

2.3.2 Sıvı-Sıvı arası ısı değiştiriciler ........................................................................... 10

2.4 YAPISAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA .................................. 11

2.4.1 Borulu Isı Değiştiriciler ...................................................................................... 11

2.4.2 Levhalı Tip Isı Değiştiriciler .............................................................................. 11

2.4.3 Kanatlı Tip Isı Değiştiriciler ............................................................................... 11

2.5 AKIŞ ŞEKLİNE GÖRE SINIFLANDIRMA ........................................................ 12

2.5.1 Tek geçişli ısı değiştiriciler ................................................................................ 12

2.5.2 Çok geçişli ısı değiştiriciler ................................................................................ 12

3. ISI DEĞİŞTİRİCİ TASARIMI.............................................................................. 13

3.1 1.DURUM İÇİN .................................................................................................... 13

3.1.1 Boru sayısı hesabı ............................................................................................... 13

3.1.2 Alın levhası hesabı ............................................................................................. 14

3.1.3 Boru iç ve dış akışların tanımlanması ve hesabı................................................. 16

3.1.4 İç ve dış taşınım ısı transfer katsayıları .............................................................. 17

3.2 2.DURUM İÇİN .................................................................................................... 18

3.2.1 Boru sayısı hesabı ............................................................................................... 18

3.2.2 Alın levhası hesabı ............................................................................................. 19

ii
 3.2.3 Boru iç ve dış akışların tanımlanması ve hesabı................................................. 20

3.2.4 İç ve dış taşınım ısı transfer katsayıları .............................................................. 21

3.3 BOYUTLANDIRMA HESAPLARI ..................................................................... 21

3.3.1 Başlık boyutlandırması ....................................................................................... 21

3.3.2 Soğuk akışkanın kesitlerinin boyutlandırılması ................................................. 22

3.3.3 Soğuk akışkanın kesitlerinin boyutlandırılması ................................................. 22

4. SONUÇ .................................................................................................................. 22
KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 23

iii
SİMGE LİSTESİ

𝐶𝑝 = Özgül ısı

𝑑𝑖 = İç çapı simgeler

𝑑𝑑 = Dış çapı simgeler

𝑚̇𝑜 = Soğuk akışkanın debisi

𝑚̇ 𝑠 = Sıcak akışkanın debisi

𝑛 = Boru sayısı

𝜌𝑜𝑔 = Soğuk akışkanın giriş yoğunluğu

𝜌𝑜ç = Soğuk akışkanın çıkış yoğunluğu

𝜌𝑠𝑔 = Sıcak akışkanın giriş yoğunluğu

𝜌𝑠ç = Sıcak akışkanın çıkış yoğunluğu

𝑇𝑜𝑔 =Soğuk akışkanın giriş sıcaklığı

𝑇𝑜ç =Soğuk akışkanın çıkış sıcaklığı

𝑇𝑠𝑔 =Sıcak akışkanın giriş sıcaklığı

𝑇𝑠ç =Sıcak akışkanın çıkış sıcaklığı

𝑈 =Isı transfer Katsayısı

𝜗 =Kinematik Viskozite

i
ÖZET

Bu projede ısı değiştirici tasarım basamakları belirlenerek verilen değer aralıkları ile ısı
değiştirici tasarlanmıştır. Tasarım yapılırken hata oranı dikkate alınarak ilerlenmiş ve ilk
verilen değerlerin üzerine %37 çıkan hata oranı optimize edilerek yaklaşık %0.25
değerine düşürülmüştür. Isı değiştiricinin kritik olan tüm parçaları boyutlandırılmıştır.
Boyutlandırma sonrasında boyutlara uygun bir ısı değiştiricinin montaj teknik resmi
çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Isı değiştirici, Tasarım, Hata oranı

5
 1. GİRİŞ

Hem mühendislik uygulamalarında hem de gündelik hayatımızda sıklıkla karşılaşılan

ve ihtiyaç duyulan ısı değiştiriciler farklı sıcaklıklardaki akışkanların çoğunlukla
birbirlerine karışmadan ısı alışverişi yapan makinelere verilen genel ismidir. Herhangi bir
ısınma veya soğutulma ihtiyacının karşılanması gereken makinelerde ısı değiştiriciler
kullanılır.

Fotoğraf 1.1 Isı Değiştirici Örneği [3]

Günümüzde neredeyse her evde birden fazla ısı değiştirici kullanılmaktadır. Örnek
vermek gerekirse doğalgaz kombilerinde, buzdolaplarında, radyatörlerde kullanılır.
Havacılık veya Denizcilik sektöründe kullanılan Stirling Motorunun yapıtaşlarından bir
tanesini oluşturduğu ısı değiştirici kullanılmadığı takdirde verimin çok düştüğü de
gözlenmektedir.

Günümüzde hala önemini koruyan ve pek çok kullanım alanına sahip ısı
değiştiricilerinin üzerindeki anlayışın arttırılması ve belirlenen problem üzerinde bir
çözüm oluşturulması için bu proje yapılmıştır.

6
 2. ISI DEĞİŞTİRİCİLER VE SINIFLANDIRILMASI

Isı değiştiricileri ısı değişim şekline göre, akışkan sayısına göre, Yüzey kompaktlığına
göre, yapısal özelliklerine göre, ısı transfer mekanizmalarına göre ve akış şekillerine göre
sınıflandırılabilir.

2.1 ISI DEĞİŞİM ŞEKLİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Temelde doğrudan temas olmayan tip ve doğrudan temaslı tip olarak ayrılsa da
bu ana başlıklar kendi içlerinde fraksiyonlara bölünürler. Şema 2.1’de bu
gözlenebilir.

Şema 2.1 Isı değişim şekline göre sınıflandırma

2.1.1 Doğrudan temas olmayan tip

Bu tip ısı değiştiricilerde; akışkan akışları sızdırmaz bir duvar sayesinde

ayrıdır ve akışkanlar arasında ısı transferi sürekli olarak devam eder. Bu tip ısı
değiştiricilere yüzey ısı değiştiricileri de denilir. Kendi içinde doğrudan transfer
tipi, depolama tipi ve akışkan yatak olmak üzere üçe ayrılır.

7
 • Doğrudan transfer tipi ısı değiştiriciler;

Ayırıcı duvar ile sürekli ısı transferi gerçekleşir. Akışkanlar farklı

bölümlerde hareket ederler. Reküperatör olarak da
isimlendirilir.

• Depolama tipi ısı değiştiriciler;

İki akışkan sırayla aynı akış alanından geçer, bu sebeple ısı

transferi aralıklı bir biçimde gerçekleşir. Önce sıcak madde temas
alanına ısı aktarır, sonrasında ise soğuk akışkan temas alanından
ısı alır. Bu tip ısı değiştiricilere rejeneratör de denilir.

• Akışkan yataklı ısı değiştiriciler;

İki akışkandan bir tanesi kendi akış alanından geçerken, diğeri

sıcak katı partiküllerin arasından geçmektedir. Sıcak katı madde
ile soğuk madde arasında ısı transferi gerçekleşir.

2.1.2 Doğrudan temaslı tip

Doğrudan temaslı ısı değiştiricilerde akışkanlar direkt olarak temasta

bulunurlar ve ısı transferi gerçekleştikten sonra tekrar ayrılırlar. Isı
transferinin yanında genelde kütle transferi de gerçekleşir. Doğrudan temas
olmayan tipe göre; daha yüksek ısı transfer oranları yakalanır ve ısı
değiştirici imalatı ara yüzey ve benzeri yapılar olmadığı için daha ucuzdur.
Kendi içinde karışmayan akışkanlarla ısı değiştirici, gaz-sıvı ısı değiştirici ve
sıvı-buhar ısı değiştiriciler olmak üzere üçe ayrılır.

• Karışmayan akışkanlarla ısı değiştiriciler;

İki akışkan birbiri ile temas halindedir. Ancak yağ-su örneğinde

gözlemlendiği gibi akışkanlar ısı transferi esnasında birbirine
karışmaz.

8
 • Gaz-Sıvı ısı değiştiriciler;

Bu ısı transferinde enerjinin büyük bir bölümü kütle transferi

aracılığı ile gerçekleşir. Enerji transferi bittikten sonra ayrılmaya
hazırdırlar.

• Sıvı-Buhar ısı değiştiriciler;

Buhar soğutma suyu aracılığıyla yoğuşturulur veya su atık buhar

aracılığıyla direkt temas ile ısıtılır. Buhar akümülatörleri örnek
gösterilebilir.

2.2 AKIŞKAN SAYISINA GÖRE SINIFLANDIRMA

Isı değiştiricilerde çoğunlukla ısı transferi 2 akışkan arasında gerçekleşse de 3 veya

daha fazla akışkan arasında da gerçekleşebilir. Bu sebepten ötürü iki akışkanlı, üç
akışkanlı ve çok akışkanlı(>3) olmak üzere 3 sınıfa ayrılabilir. Şema 2.2.1 üzerinden
gözlemlenebilir.

Şema 2.2 Akışkan sayısına göre sınıflandırma

9
 2.3 YÜZEY KOMPAKTLIĞINA GÖRE SINIFLANDIRMA

Birim hacim başında gerçekleşen ısı transferine göre de sınıflandırılabilir. Fakat

öncelikle hangi iki akışkan türü arasında ısı transferi gerçekleştiği belirlenmelidir. Tür
belirlendikten sonra şema x.x de de görülebileceği üzere kompakt ve kompakt olmayan
olarak 2’ye bölünür. Kompakt olma durumu formül 2.1’e göre belirlenir.

𝐴ℎ
𝛽=𝑉 (Formül 2.1)
𝑡𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚

Şema 2.3 Yüzey kompaktlığına göre sınıflandırma

2.3.1 Sıvı-Gaz arası ısı değiştiriciler

Sıvı-gaz arasında ısı transferi gerçekleşen ısı değiştiricilerde gazların ısı

transfer katsayısı sıvılara göre daha düşük olması önemli bir problemdir. Fakat
ısı transferi yapan iki taraf için de ısıl iletkenlik aynı olmalıdır. Bu sebeple, gaz
tarafında daha fazla transfer yüzeyi edilmelidir. Bu fazla yüzey aracılığıyla
maliyette ağırlıkta ve hacimde tasarruf sağlanır.

2.3.2 Sıvı-Sıvı arası ısı değiştiriciler

Bu tip ısı değiştiricilere contalı levhalı veya kaynaklı levhalı tipler örnek
verilebilir.

10
 2.4 YAPISAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Bu tip sınıflandırmada ısı değiştiriciler 4 ana başlık altında incelenir. Şema 2.4
üzerinden incelenebilir.

Şema 2.4 Yapı şekline göre sınıflandırma

2.4.1 Borulu Isı Değiştiriciler

Adından da anlaşılabileceği şekilde yuvarlak, eliptik veya prizmatik şekilde

borular kullanılır. Yüksek basınç farkı bulunan akışkanlarda çoklukla kullanılır.
Koşullara özel tasarıma uygun olduğu için avantajlı ancak maliyetlidir.

2.4.2 Levhalı Tip Isı Değiştiriciler

İnce levhalar kullanılarak imal edilirler. Yüksek basınca ve/veya yüksek

sıcaklığa karşı dayanıksızdırlar.

2.4.3 Kanatlı Tip Isı Değiştiriciler

Yüksek ısı değiştirici verimine ihtiyaç duyulan durumlarda daha kompakt

ısı değiştiriciler kullanıldığı için kanatlı tip ısı değiştirici tercih edilir.
Üretimindeki prensip yüzey alanını yüksek tutmaktır.

11
 2.5 AKIŞ ŞEKLİNE GÖRE SINIFLANDIRMA

Akış şekillerinin seçimi verim, basınç, minimum-maksimum hız, akış güzergahı,

stresler, sıcaklık, gibi tasarım kriterlerine göre yapılır. Tek geçişli ve Çok geçişli olarak iki
ana başlık altında incelenirler.

Şema 2.5 Akış şekillerine göre sınıflandırma

2.5.1 Tek geçişli ısı değiştiriciler

Her iki akışkan için birer geçiş vardır. Akışlar paralel, karşı akışlı veya zıt
yönlerde akış olabilir. Zıt yönlerde enerji aktarımının gerçekleşebileceği yüzey
teması daha fazla olduğu için yüksek enerji transferi gerçekleşir.

2.5.2 Çok geçişli ısı değiştiriciler

Isı değiştiricilerin boyları çok uzun olduğu durumlarda akışkan hızları düştüğü
için daha verimsiz sonuçlar elde edilir. Bu verimsiz durumdan kurtulmak için çok
geçişli ısı değiştiriciler kullanılır.

12
 3. ISI DEĞİŞTİRİCİ TASARIMI

Başlangıç değerleri tablo 3.1 verilmiştir. Bu başlangıç değerleri ile başlanarak tasarım
basamakları izlenecektir.

𝑻𝒐𝒈 𝑻𝒐ç 𝑻𝒔𝒈 𝑻𝒔ç

𝟏𝟓°𝐂 60°C 430°C 130°C

Tablo 3.1

• Akışkan çifti Hava-Su olarak verilmiştir.

𝑘𝑔 𝑘𝑔
• Sıcak akışkanın debisi =𝑚̇𝑜 = 1800 ⁄ℎ = 0,5 ( ⁄𝑠)
• Bu bilgiler aracılığı ile sabit basınçta soğuk ve sıcak akışkanın özgül ısısı=
𝑘𝐽 𝑘𝐽
𝐶𝑝 𝑠𝚤𝑐𝑎𝑘 = 1,04 ( ⁄𝑘𝑔. °𝐶 ) , 𝐶𝑝 𝑠𝑜ğ𝑢𝑘 = 4,18 ( ⁄𝑘𝑔. °𝐶 )

• Sıcak akışkanın hızı 𝑚̇𝑑 = 12.5 𝑚⁄𝑠 olarak verilmiştir.

Verilen ve elde edilen bu değerler ile akışkanın yoğunluk değerleri tablo 3.2’de
verilmiştir.

𝝆𝒐𝒈 𝝆𝒐ç 𝝆𝒔𝒈 𝝆𝒔ç

𝒌𝒈⁄ 𝑘𝑔⁄ 𝑘𝑔⁄ 𝑘𝑔⁄

𝟗𝟗𝟖 983 𝑚3 0,502 𝑚3 0,873 𝑚3
𝒎𝟑

Tablo 3.2

3.1 1.DURUM İÇİN

3.1.1 Boru sayısı hesabı

𝑈 = 𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝚤𝑠𝚤 𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠𝑓𝑒𝑟 𝑘𝑎𝑡𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠 = 1000 − 8500 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 ) 𝑎𝑟𝑎𝑠𝚤𝑛𝑑𝑎𝑛 𝑠𝑒ç𝑖𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑡𝑖𝑟.

• 𝑈 = 1200 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 ) 𝑜𝑙𝑎𝑟𝑎𝑘 𝑘𝑎𝑏𝑢𝑙 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑚𝑖ş𝑡𝑖𝑟.

13
 Logaritmik sıcaklık farkı formül 3.1 ile hesaplanır.

(𝑇𝑠𝑔 −𝑇𝑜𝑐 )−(𝑇𝑠ç −𝑇𝑜𝑔 )

Δ𝑇𝑒𝑚 = (𝑇𝑠𝑔 −𝑇𝑜𝑐 )
(Formül 3.1)
ln( )
(𝑇𝑠ç −𝑇𝑜𝑔 )

• Δ𝑇𝑒𝑚 ≌ 218°𝐶

Formül 3.2 aracılığıyla hem Q hem de 𝑚̇𝑠 bulunur.

𝑄 = 𝑚̇𝑠 ∗ 𝐶𝑝,𝑠 ∗ (𝑇𝑠𝑔 − 𝑇𝑠ç ) = 𝑚̇𝑜 ∗ 𝐶𝑝,𝑠 ∗ (𝑇𝑜ç − 𝑇𝑜𝑔 ) (Formül 3.2)

𝑘𝑗
• 𝑄 = 156 ( ⁄ℎ)
𝑘𝑔 𝑘𝑔
• 𝑚̇ 𝑠 = 2985 ( ⁄ℎ) = 0,82 ( ⁄𝑠)

Burada bulduğumuz değerler formül 3.3’te yerine konularak tek borunun yüzey alanı
hesaplanır.

𝑄 = 𝑈 ∗ 𝐴 ∗ Δ𝑇𝑒𝑚 (Formül 3.3)

• 𝐴 = 0,59 𝑚2

TS 1996 standartlarına göre boru iç çapı, boru dış çapı ve ısı değiştiricinin boyu seçilir.

• 𝑑𝑖 = 9 𝑚𝑚 𝑑𝑑 = 10 𝑚𝑚 𝐿 = 500𝑚𝑚

Formül 3.4 aracılığıyla boru sayısı hesaplanır.

𝐴=𝜋∗𝐿∗𝐷∗𝑛 (Formül 3.4)

• Boru sayısı = n = 38

3.1.2 Alın levhası hesabı

Öncelikle boruların hangi dizilim ile çizileceği karar verilir. Fotoğraf 3.1 de 2
dizilim örneği verilmiştir. Bu projede hesaplamalara üçgen dizilim ile devam edilecektir.

14
 Fotoğraf 3.1

TEMA standardı borunun 1,25 katı minimum bir boru aralığı belirlemiştir. t ve
h değeri standarda göre hesaplanır.

• 𝑡 = 1.25 ∗ 𝑑𝑑 = 13 𝑚𝑚
√3
• ℎ= ∗ 𝑡 = 11,25 𝑚𝑚
2

1 üçgen dizilimdeki üçgenin alanı hesaplanır.

ℎ
• 𝐴üç𝑔𝑒𝑛 = 𝑡 ∗ 2 = 73,12 𝑚𝑚2

Bu hesap üzerinden toplam ideal alan hesaplanır.

• 𝐴𝑖𝑑𝑒𝑎𝑙 = 𝑛 ∗ 𝐴üç𝑔𝑒𝑛 ∗ 2 = 5854,33 𝑚𝑚2

Gerçekte bir miktar hata payı olacağı için güvenlik katsayısı 1.2 alınarak gerçek
alan hesaplanır.

• 𝐴𝑔𝑒𝑟ç𝑒𝑘 = 𝐴𝑖𝑑𝑒𝑎𝑙 ∗ 1.2 = 7025,19𝑚𝑚2

Alın levhası çapı hesabı formül 3.5’e göre yapılır.

4∗𝐴𝑔𝑒𝑟ç𝑒𝑘
𝐷𝑔ö𝑣𝑑𝑒 = √ (Formül 3.5)
𝜋

• 𝐷𝑔ö𝑣𝑑𝑒 = 94,57 𝑚𝑚

15
 Isı değiştiricinin tek geçişli olmasına karar verildi. Tek geçişli olması durumunda 𝑑ℎ
hesabı formül 3.6’ya göre yapılır.

𝐷𝑔ö𝑣𝑑𝑒 2 ∗𝜋 𝑛∗𝜋∗𝑑 2
𝑑
𝜋∗[ − ]
4 4
𝑑ℎ = 𝜋∗𝐷𝑔ö𝑣𝑑𝑒 𝑛
(Formül 3.6)
𝐷𝑔ö𝑣𝑑𝑒 + +𝜋∗𝑑𝑑 ∗
4 4

• 𝑑ℎ = 9,99𝑚𝑚

3.1.3 Boru iç ve dış akışların tanımlanması ve hesabı

İç akış hızı formül 3.7’deki ifade üzerinden hesaplanır.

𝜋∗𝑑𝑖 2 𝑚̇𝑖
𝑚̇𝑖 = ∗ 𝑛 ∗ 𝑉𝑖 ∗ 𝜌𝑖ç => 𝑉𝑖 = 𝜋∗𝑑 2 (Formül 3.7)
8 𝑖 ∗𝑛∗𝜌𝑖ç
8

• 𝑚̇𝑖 = 0.68 𝑚⁄𝑠

Dış akış hızı formül 3.8’deki ifade üzerinden hesaplanır ancak başlangıç verisi olarak
verilen 12,5 m/s değeri hız için kullanılmıştır.

𝜋𝐷𝑔 2 𝑛∗𝜋𝑑𝑑 2 𝑚̇𝑑

𝑚̇𝑑 = [ − ] 𝑉𝑑 𝜌𝑑𝚤ş => 𝑉𝑑 = 𝜋∗𝐷𝑔 2 𝑛∗𝜋∗𝑑𝑑 2
(Formül 3.8)
8 8
[ − ]∗𝜌𝑑𝚤ş
8 8

• 𝑚̇𝑑 = 12.5 𝑚⁄𝑠

İç ve dış akışın dinamik viskozitesi tablolardan çekilir.

𝑘𝑔. 𝑠⁄
• 𝜇𝑖ç = 0.6527 𝑥 10−3 𝑚

𝑘𝑔. 𝑠⁄
• 𝜇𝑑𝚤ş = 2.735 𝑥 10−3 𝑚

İç akış için Reynolds sayısı formül 3,9 üzerinden bulunarak akış türü belirlenir.

𝑉𝑥 ∗𝑑𝑥 ∗𝜌
𝑅𝑒𝑥 = (Formül 3.9)
𝜇𝑥

• 𝑅𝑒𝑖ç = 9460.4 ≥ 4000 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑎 𝑔ö𝑟𝑒 𝑎𝑘𝚤ş 𝑡ü𝑟𝑏ü𝑙𝑎𝑛𝑠𝑙𝚤𝑑𝚤𝑟.

16
 Dış akış için boru demetlerindeki akışı temsil eden Reynolds değeri formül 3.10 ile
bulunur

𝑉𝑚𝑎𝑥 ∗𝐷
𝑅𝑒𝐷 = (Formül 3.10)
𝜗

• 𝑅𝑒𝑑𝚤ş = 4637.92 ≥ 4000 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑎 𝑔ö𝑟𝑒 𝑎𝑘𝚤ş 𝑡ü𝑟𝑏ü𝑙𝑎𝑛𝑠𝑙𝚤𝑑𝚤𝑟.

Prandatl sayıları iç ve dış akışlar için tablolardan çekilir.

• 𝑃𝑟,𝑖ç = 𝑇𝑎𝑏𝑙𝑜𝑙𝑎𝑟𝑑𝑎𝑛 4.32 𝑜𝑙𝑎𝑟𝑎𝑘 𝑎𝑙𝚤𝑛𝑚𝚤ş𝑡𝚤𝑟.

• 𝑃𝑟,𝑑𝚤ş = 𝑇𝑎𝑏𝑙𝑜𝑙𝑎𝑟𝑑𝑎𝑛 0.69 𝑜𝑙𝑎𝑟𝑎𝑘 𝑎𝑙𝚤𝑛𝑚𝚤ş𝑡𝚤𝑟.

Türbülanslı akışların Nusselt sayıları formül 3,10 üzerinden bulunur. n ısıtılmada 0.4
ve soğutulmada 0,3 olarak alınır.

𝑁𝑢 = 0,023 ∗ 𝑅𝑒 0,8 ∗ 𝑃𝑟 𝑛 (Formül 3.11)

Isıtılan iç akışkanın Nusselt sayısı:

• 𝑁𝑢𝑖ç = 56.79

Türbülanslı bir akışta boru demeti üzerinden geçen bir akışa dair olan Nusselt sayısı
formül 3.12 ile bulunur. Burada bulduğumuz Prandtl sayısının yanı sıra çıkış sistem
çıkışındaki Prandtl sayısı 𝑃𝑟𝑆 kullanılır. 𝑃𝑟𝑆 = 0.6935 olarak alınmıştır.

𝑁𝑢𝐷 = 0.033𝑅𝑒𝐷 0.8 𝑃𝑟 0.4 (𝑃𝑟/𝑃𝑟𝑠 )0.25 (Formül 3.12)

Soğutulan dış akışkanın Nusselt sayısı:

• 𝑁𝑢𝑑𝚤ş = 201.09

3.1.4 İç ve dış taşınım ısı transfer katsayıları

Isı transfer katsayıları formül 3.11 aracılığıyla hem iç akış hem de dış akış için
hesaplanır.

𝑁𝑢𝑠 ∗𝑘
ℎ𝑠 = (Formül 3.13)
𝑑𝑠

17
 • ℎ𝑖ç = 3981.91 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 )

• ℎ𝑑𝚤ş = 932.66 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 )

Toplam ısı transfer katsayısı formül 3,13 üzerinden hesaplanır. Hesaplanan ısı
transfer katsayısı ile başta belirlenen ısı transfer katsayısının hata payı bulunur.

1 1 1
=ℎ +ℎ (Formül 3.14)
𝑈𝑒ş 𝑖 𝑑

• 𝑈𝑒ş = 755.66

Yüzde 37 hata payı bulundu. Uygun olmadığı için işlemler yeni değerler ile
tekrarlanmalıdır.

3.2 2.DURUM İÇİN

3.2.1 Boru sayısı hesabı

𝑈 = 𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝚤𝑠𝚤 𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠𝑓𝑒𝑟 𝑘𝑎𝑡𝑠𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤 = 800 − 1700 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 ) 𝑎𝑟𝑎𝑠𝚤𝑛𝑑𝑎𝑛 𝑠𝑒ç𝑖𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑡𝑖𝑟.

• 𝑈 = 1500 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 ) 𝑜𝑙𝑎𝑟𝑎𝑘 𝑘𝑎𝑏𝑢𝑙 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑚𝑖ş𝑡𝑖𝑟.

• Sistem, sıcak akışkanın çıkış sıcaklığı 50℃ , sıcak akışkan hızı formül 3,8’e uygun
olacak şekilde optimize edilmiştir.

Logaritmik sıcaklık farkı formül 3.1 ile hesaplanır.

• Δ𝑇𝑒𝑚 ≌ 142°𝐶

Formül 3.2 aracılığıyla hem Q hem de 𝑚̇𝑠 bulunur.

𝑘𝑗
• 𝑄 = 711360 ( ⁄ℎ)
𝑘𝑔
• 𝑚̇ 𝑠 = 1.05 ( ⁄𝑠)

Burada bulduğumuz değerler formül 3.3’te yerine konularak tek borunun yüzey alanı
hesaplanır.

18
 • 𝐴 = 0.92𝑚2

TS 1996 standartlarına göre boru iç çapı, boru dış çapı ve ısı değiştiricinin boyu seçilir.

• 𝑑𝑖 = 10 𝑚𝑚 𝑑𝑑 = 9 𝑚𝑚 𝐿 = 750𝑚𝑚

Formül 3.4 aracılığıyla boru sayısı hesaplanır.

• Boru sayısı = n = 40

3.2.2 Alın levhası hesabı

Öncelikle boruların hangi dizilim ile çizileceği karar verilir. Fotoğraf 3.1 de 2
dizilim örneği verilmiştir. Bu projede hesaplamalara üçgen dizilim ile devam edilecektir.

TEMA standardı borunun 1,25 katı minimum bir boru aralığı belirlemiştir. t ve h
değeri standarda göre hesaplanır.

• 𝑡 = 0.013𝑚
• ℎ = 0.011𝑚

1 üçgen dizilimdeki üçgenin alanı hesaplanır.

• 𝐴üç𝑔𝑒𝑛 = 73,12 𝑚𝑚2

Bu hesap üzerinden toplam ideal alan hesaplanır.

• 𝐴𝑖𝑑𝑒𝑎𝑙 = 5854,33 𝑚𝑚2

Gerçekte bir miktar hata payı olacağı için güvenlik katsayısı 1.2 alınarak gerçek
alan hesaplanır.

• 𝐴𝑔𝑒𝑟ç𝑒𝑘 = 7025,19𝑚𝑚2

Alın levhası çapı hesabı formül 3.5’e göre yapılır.

• 𝐷𝑔ö𝑣𝑑𝑒 = 0.94 𝑚

19
 Isı değiştiricinin tek geçişli olmasına karar verildi. Tek geçişli olması durumunda 𝑑ℎ
hesabı formül 3.6’ya göre yapılır.

• 𝑑ℎ = 0.001𝑚

3.2.3 Boru iç ve dış akışların tanımlanması ve hesabı

İç akış hızı formül 3.7’deki ifade üzerinden hesaplanır.

• 𝑚̇𝑖 = 0.83 𝑚⁄𝑠

Dış akış hızı formül 3.8’deki ifade üzerinden hesaplanır.

• 𝑚̇𝑑 = 86.02 𝑚⁄𝑠

İç ve dış akışın dinamik viskozitesi tablolardan çekilir.

𝑘𝑔. 𝑠⁄
• 𝜇𝑖ç = 0.6527 𝑥 10−3 𝑚

𝑘𝑔. 𝑠⁄
• 𝜇𝑑𝚤ş = 2.75 𝑥 10−5 𝑚

Reynolds sayıları formül 3,9 ve 3,10 üzerinden bulunarak akış türü belirlenir.

• 𝑅𝑒𝑖ç = 11384.71 ≥ 4000 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑎 𝑔ö𝑟𝑒 𝑎𝑘𝚤ş 𝑡ü𝑟𝑏ü𝑙𝑎𝑛𝑠𝑙𝚤𝑑𝚤𝑟.

• 𝑅𝑒𝑑𝚤ş = 25158.95 ≥ 4000 𝑜𝑙𝑑𝑢ğ𝑢𝑛𝑎 𝑔ö𝑟𝑒 𝑎𝑘𝚤ş 𝑡ü𝑟𝑏ü𝑙𝑎𝑛𝑠𝑙𝚤𝑑𝚤𝑟.

Prandtl sayıları iç ve dış akışlar için tablolardan çekilir.

• 𝑃𝑟,𝑖ç = 𝑇𝑎𝑏𝑙𝑜𝑙𝑎𝑟𝑑𝑎𝑛 4.32 𝑜𝑙𝑎𝑟𝑎𝑘 𝑎𝑙𝚤𝑛𝑚𝚤ş𝑡𝚤𝑟.

• 𝑃𝑟,𝑑𝚤ş = 𝑇𝑎𝑏𝑙𝑜𝑙𝑎𝑟𝑑𝑎𝑛 0.69 𝑜𝑙𝑎𝑟𝑎𝑘 𝑎𝑙𝚤𝑛𝑚𝚤ş𝑡𝚤𝑟.

Türbülanslı akışların Nusselt sayıları formül 3,11 ve 3,12 üzerinden bulunur. n

ısıtılmada 0.4 ve soğutulmada 0,3 olarak alınır.

Isıtılan iç akışkanın Nusselt sayısı:

• 𝑁𝑢𝑖ç = 65.85

20
 Soğutulan dış akışkanın Nusselt sayısı:

• 𝑁𝑢𝑑𝚤ş = 543.26

3.2.4 İç ve dış taşınım ısı transfer katsayıları

Isı transfer katsayıları formül 3.13 aracılığıyla hem iç akış hem de dış akış için
hesaplanır.

• ℎ𝑖ç = 4617.43 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 )

• ℎ𝑑𝚤ş = 2501.47 (𝑊⁄𝑚2 . °𝐶 )

Toplam ısı transfer katsayısı formül 3,14 üzerinden hesaplanır. Hesaplanan ısı
transfer katsayısı ile başta belirlenen ısı transfer katsayısının hata payı bulunur.

• 𝑈𝑒ş = 1503.75

Yüzde 0,25 hata payı bulundu. Uygun olduğu için işlemlere bu değerler ile devam
edildi.

3.3 BOYUTLANDIRMA HESAPLARI

3.3.1 Başlık boyutlandırması

𝐸𝑡 𝑘𝑎𝑙𝚤𝑛𝑙𝚤ğ𝚤 = 𝑠 = 5 𝑚𝑚 olarak alınmıştır. Fotoğraf 3,3’ te gösterilen başlığa ait

değerler hesaplanmıştır.

Fotoğraf 3.3

21
 • 𝑅 = 𝐷𝑔 ∗ 0.8 = 0.0075𝑚
• 𝑟 = 𝐷𝑔 ∗ 0.154 = 0.0014𝑚
• ℎ1 = 3 ∗ 𝑠 = 15𝑚𝑚
• ℎ2 = 𝐷𝑔 ∗ 0.255 = 24𝑚𝑚

3.3.2 Soğuk akışkanın kesitlerinin boyutlandırılması

𝑉 = 1.5 𝑚⁄𝑠 olarak kabul edilir. Giriş ve çıkış için okunan yoğunluk değerleri ile
formül 3.13 ve 3,14 üzerinde gösterilen hesaplar aracılığıyla giriş ve çıkış çapları bulunur.

𝑚̇𝑥
𝐴𝑥 = 𝜌 (Formül 3.15)
𝑥 ∗𝑉

𝜋∗𝑑2
𝐴𝑥 = (Formül 3. 16)
4

• 𝑑𝑜𝑔 = 29.8𝑚𝑚

• 𝑑𝑜ç = 30.1𝑚𝑚

3.3.3 Sıcak akışkanın kesitlerinin boyutlandırılması

𝑉 = 250 𝑚⁄𝑠 olarak kabul edilir. Giriş ve çıkış için okunan yoğunluk değerleri ile
formül 3.14 ve 3,15 üzerinde gösterilen hesaplar aracılığıyla giriş ve çıkış çapları bulunur.

• 𝑑𝑠𝑔 = 71.2𝑚𝑚

𝑑𝑠ç = 74.4𝑚𝑚

4. SONUÇ

Hesaplaması biten projenin hata payı kabulü ile birlikte tasarıma geçilebilecek her
değeri bulundu. Bulunan değerler gerçek hayattaki uygulamalarda problemlere yol
açacak olsa da teorik olarak doğrudur. Bulunan değerler ile AUTOCAD programı
üzerinden çizim yapıldı. Çizimde değerler arasında büyük tutarsızlıklar olmadı. Teknik
Çizim ek_1 üzerinden gözlenip incelenebilir.

22
 KAYNAKÇA

[1]https://www.enerjiportali.com/isi-degistirici-nedir-cesitleri-nelerdir/

[2]TEMA (Tubular Exchanger Manufacturers Association) Boru Standardı

[3] Genceli, O.F, “Isı Değiştiricileri”, 1. Baskı, Birsen Yayınevi, 2017

[4] Çengel, Y.A., “Isı ve Kütle Transferi,4. Baskı, Palme Yayınevi, 2018

[5] TS 1996 Standardı

23